TEKNOLOJİNİN KÜRESELLEŞMESİ VE TÜRKİYE AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME Yrd. Doç.Dr. Muhittin ADIGÜZEL* 1. GİRİŞ İnsanlık tarihinin hiçbir döneminde teknoloji ve yeniliğin dünyamızı ve yaşamımızı, bugünümüzü ve yarınımızı bu kadar etkili olarak belirlemediğini söylemek abartı olmayacaktır. Günümüz dünyasının şekillendiği düzlemin X ve Y koordinatları bağlamında “Bilgi Toplumu” ve ekonomisi olarak “Yeni Ekonomi”, koordinatlardan biri olurken “Küreselleşme” diğeri olmaktadır. Bu iki sürece entegrasyondaki başarınız günümüzde ve gelecekteki yerinizi, konumunuzu belirleyen en önemli faktördür. Başarısız entegrasyon durumunda bugünki Sahra altı Afrika örneğinde olduğu gibi yerinizde bile kalmanız mümkün değildir. Bu süreçte teknoloji, hem bilgi toplumunca üretilip üretenlere üstünlük sağlarken aynı zamanda küreselleşmeyi şekillendiren başat iki faktörden birisi olarak fonksiyon görmektedir. Küreşelleşmenin diğer başat faktörü ise neo-liberal kapitalizmdir. Bugünümüzü ve geleceğimizi şekillendiren teknoloji; ekonomik, kültürel, siyasal alanlarda kısaca yaşamın her alanında, refah düzeyinizi, rekabet gücünüzü, büyümenizi, kalkınmanızı belirleyen bir değişken olarak ihmal edilmesi imkansız bir olgu/faktör olarak karşımızda durmaktadır. İç içe geçmiş ve birbirini etkileyen, belirleyen ve aynı zamanda günümüz dünyasının üzerinde şekillendiği üçlü saç ayağı; “Bilgi Toplumu-Teknoloji- Küreselleşme”dir. Geleceğimizi belirleyen bu üç dinamik irdelendiğinde, bilgiyi, teknolojiyi ve yeniliği sınırlı sayıdaki gelişmiş ülke üretmektedir. Aynı ülkeler küreselleşmeyide istedikleri yönde neo- emperyalist bir süreç olarak şekillendirmektedir. Sahip oldukları sermayenin rantını maksimize için dolaşımı serbestleştirilmiştir. ÇUŞ’ler dünyanın her yerinde mal ve hizmet üretimi yapmaktadır. Teknoloji ve yenilikleri üreten bu şirketler teknolojileriyle ürettikleri mallar için dünyanın her yerinin Pazar olmasını sağladılar. Özetle yatırımda, ticarette ve finansta oyunun kuralları, tam yol küreselleşme olarak konulmuştur. Bugünki dünyayı ve geleceği şekillendirdiğini ifade ettiğimiz teknolojinin bu süreçteki konumu, durumu nedir? Madem her ülke vatandaşlarına iyi bir gelecek kurmak istemektedir, o halde bu geleceği oluşturacak en önemli ve ihmal edilemez araçlardan olan teknoloji ile ilişkisini doğru ve etkin kurmak zorundadır. Bu nedenlede teknolojinin durumunu irdelemek gerekmektedir. Bu çalışmamızın amacı bu konuda bir tartışma oluşturmaktır. ------------------------------------------------------------------------------------------- * İstanbul Ticaret Üniversitesi İktisat Bölümü Öğr. Üyesi [email protected]
28
Embed
TEKNOLOJİNİN KÜRESELLEŞMESİ VE TÜRKİYE AÇISINDAN …ticarette ve finansta oyunun kuralları, tam yol küreselleşme olarak konulmuştur. ... ulaştırma, haberleşme ve bilgi
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
TEKNOLOJİNİN KÜRESELLEŞMESİ VE TÜRKİYE AÇISINDAN BİR
DEĞERLENDİRME
Yrd. Doç.Dr. Muhittin ADIGÜZEL*
1. GİRİŞ
İnsanlık tarihinin hiçbir döneminde teknoloji ve yeniliğin dünyamızı ve yaşamımızı,
bugünümüzü ve yarınımızı bu kadar etkili olarak belirlemediğini söylemek abartı
olmayacaktır. Günümüz dünyasının şekillendiği düzlemin X ve Y koordinatları
bağlamında “Bilgi Toplumu” ve ekonomisi olarak “Yeni Ekonomi”, koordinatlardan biri
olurken “Küreselleşme” diğeri olmaktadır. Bu iki sürece entegrasyondaki başarınız
günümüzde ve gelecekteki yerinizi, konumunuzu belirleyen en önemli faktördür.
Başarısız entegrasyon durumunda bugünki Sahra altı Afrika örneğinde olduğu gibi
yerinizde bile kalmanız mümkün değildir. Bu süreçte teknoloji, hem bilgi toplumunca
üretilip üretenlere üstünlük sağlarken aynı zamanda küreselleşmeyi şekillendiren başat
iki faktörden birisi olarak fonksiyon görmektedir. Küreşelleşmenin diğer başat faktörü
ise neo-liberal kapitalizmdir. Bugünümüzü ve geleceğimizi şekillendiren teknoloji;
ekonomik, kültürel, siyasal alanlarda kısaca yaşamın her alanında, refah düzeyinizi,
rekabet gücünüzü, büyümenizi, kalkınmanızı belirleyen bir değişken olarak ihmal
edilmesi imkansız bir olgu/faktör olarak karşımızda durmaktadır. İç içe geçmiş ve
birbirini etkileyen, belirleyen ve aynı zamanda günümüz dünyasının üzerinde
yenilikçilik, yatırımlar, kurumsal kalite ve daha birçok alanda gelişmeyi ve
yetkinliği arttırmayı gerektirmektedir. Bu yetenek, birikim ve yetkinliklerin hiçbiri
kendi başına oluşmaz. Bu durumda, sorun hükümetlerin bu sürece müdahale edip
etmemesi değil, en doğru ve etkin şekilde nasıl müdahale edeceği noktasına
gelmektedir. Çünkü, günümüzün hâkim paradigma ve düzeni olarak küreselleşme
bu yetkinliklerin oluşmasını sağlamaz. Tersine, ülkelerin ortaya koydukları
nitelikler ve yetkinlikler küreselleşmiş dünyada konumlarını belirlemektedir.
Bugün teknoloji ve yenilik üretmedeki başarı, sistemli bir yapıyı ve yaklaşımı
zorunlu kılmaktadır. Yenilik süreci, eğitim politikasından vergi politikalarına,
araştırma politikalarından finansman ve para politikalarına, pek çok politika alanını
ilgilendirmektedir. Politika tasarımına bilim, teknoloji ve yenilik faaliyetleri ile ilgili
bütün tarafları katmak, uygulamada başarı kazanmanın ön koşullarından biridir. Bu
nedenle, hem politikaların tasarlanması hem de uygulanması süreçlerinde çeşitli
kurum ve aktörlerin katkısı ve görev alması gerekmekte olup bu süreçlerde ilgili
olabilecek her aktörün rol almasının koordine edilmesi ve sağlanması da
hükümetlerin/devletin görevidir.
Türkiye’nin kilitlendiği bugünkü nokta; orta gelir tuzağına düşme ve buradan
kurtulmanın hemen hemen tek yolunun ileri teknoloji ürünlerinde katma değer
üreten, bu payı artıran bir ülke olma zorunda olmasıdır. Bu çerçevede durumumuzu
değerlendirmenin bir yolu bir nevi kan değerleriniz gibi bilim teknoloji değerlerinize
bakmaktır, çok önemlidir. Bu noktada GSMH’dan Ar-Ge’ye ayırdığımız pay olsun
tüm GSMH içindeki ileri teknoloji ürünlerinin üretimdeki payı olsun ihracattaki payı
olsun yetersiz düzeylerdedir. Son 15 yılda bir gelişme olmakla birlikte yeterli
olmadığı açıktır. Ar-Ge, teknolojik yenilikler ve yeni bilginin uluslararası rekabet
ortamında önemi bilinmektedir. Yenilikçi ve teknoloji temelli küresel rekabet ortamı;
teknoloji, altyapı, sermaye ve gelişömiş insan kaynağına sahip ülkelere büyük ve
geniş avantajlar sağlamaktadır. Türkiye ekonomisinin bilgi ekonomisine dönüşümü,
gerekli teknolojik değişimin sağlanması ve bunu sağlayacak “Ulusal Yenilik
Sistemi”nin etkin bir şekilde çalışması ile mümkün olabilecektir. Ulusal yenilik
sisteminizin kalitesi bir yerde ülkeler ligindeki klasmanınızı belirlemektedir.
Bugün ki küresel ekonomide, ülkemizin bugünü ve geleceği olan teknoloji ve
yenilik üretim yeteneğinin, gerçekte olmadığı için görünmeyen piyasanın görünmez
eliyle veya teknolojinin küreselleşmesi ile kazanılamıyacağı açıktır. Dünya Ticaret
Sisteminde devlet müdahalesinin ve sübvansiyonların izin verildiği hemen yegâne
alan bu alandır. Türkiye’nin teknoloji üreten bir düzeye yükselmesi, bu yetkinliğe
sahip bir Ulusal Yenilik Sistemi oluşturmuş, stratejik politika ve uygulamalar
planlayan ve uygulayan etkin bir devlet ile sağlanabilecektir.
Diğer taraftan,”Küreselleşme” süreci dikkate alındığında, ulusal bir sisteme ger-
çekten gerek olup olmadığı sorulabilir. C. Freeman’a göre: Küreselleşme ile ilgili
yapılan bazı çalışmalarda söylenenlerin aksine, ulusal ve bölgesel yenilik sistemleri
ekonomik çözümlemelerin temel eksenlerinden biri olmaya devam etmektedir. Bu
sistemlerin önemi, yeniliğe yönelmiş herhangi bir firmanın kurması gereken ilişkiler
ağından kaynaklanır. Uluslararası bağlantıların önemi elbette artmaktadır, ama
(firmanın yeniliğe yönelmesinde) ulusal eğitim sisteminin, sanayi ilişkilerinin, teknik
ve bilimsel kurumların, hükümet politikalarının, kültürel geleneklerin ve başka pek
çok ulusal kurumun, özetle büyük ölçüde Ulusal Yenilik Sisteminin etkisi başarıda
belirleyicidir.53
Özetle, küreselleşmiş dünya olsa bile ulusal (veya bölgesel) yenilik sistemleri
kalacak ve farklı coğrafi alanlarını büyüme olanaklarını farklı formlarda
şekillendirmeye devam edecektir.54Ekonomik büyüme yeniliğe eskiden
olmadığından daha çok dayanıyor. Bu trendin devam edeceği görülmektedir. Yenilik
politikalarını yönetmek daha kompleksleşmekte ve hükümetlerin stratejik bir
yaklaşım bulma yeteneğine daha çok bağlı hale gelmektedir.55Yenilik yönlendirmeli
ekonomilerde önemli ana trend yenilik politikasına sistem yaklaşımıdır.
Bu nedenle,”hükümetlerin/devletin yenilik sürecindeki rolü, bilim, teknoloji ve
inovasyon politikalarının ve bu politikaları hayata geçirmeyi mümkün kılacak uy-
gulama araçları ile yasal ve kurumsal düzenlemelerin tasarlanması ve yürürlüğe
konması açısından son derece önemlidir ve ikamesi mümkün olmayan bir roldür.56
Sonuç olarak küreselleşmeye entegrasyonun ve bilgi toplumu süreçlerinin yetkin
bir şekilde yönetilmesi gerekmektedir. Bununda stratejik bir yönetim ve bilimsel
yöntemlerle yapılması gerekmektedir.
1) Karekteristiklerini küreselleşme ile bilgi toplumu ve yeni ekonominin
belirlediği küresel rekabet ortamında, refah toplumunu gerçekleştirecek tek
yolun küresel rekabet gücü olduğu ve küresel rekabet gücünün de bugün
nitelikli insan, bilim ve teknolojiye dayandığı gerçeğinden hareketle,
(a) Eğitim Politikası
(b) Bilim ve Teknoloji Politikası
(c) Sanayi, Ticaret ve Yatırım Politikaları
büyük önem kazanmıştır. Bu politikaların yine stratejik bir yaklaşımla
belirlenmesi ve uygulanması hayati bir öneme haizdir.
Türkiye’nin, teknoloji politikaları çerçevesinde öncelikle kısa ve uzun vadede
teknolojik düzeyini geliştirmek ve yeterli bir teknolojik taban oluşturmak için
başlangıçta teknoloji transferi yapması gerekecektir. Kısacası kısa ve orta vadede
teknoloji transferi teknoloji politikasının en önemli unsurudur. Bu nedenle
dünyadaki teknolojilerin izlenmesi,teorik olarak özümsenmesi, teknolojik gelişim
öngörülerinin yapılması ve bu bağlamda teknolojik politikaların oluşturulması,
ülkeye uygun ve jenerik bir teknoloji altyapısının kazandırılması için gerekli
teknolojilerin transfer edilmesi büyük önem taşımaktadır. Halen Türkiye’de bu
fonksiyonu gören ve görebilecek (TÜBİTAK dahil) bir kurumun ve yapısının
olmaması büyük eksikliktir. Bilim ve teknoloji politikası kapsamında bu konunun
çözüme kavuşturulmasının özel önem taşıdığı değerlendirilmektedir.
2. Önceki madde bağlamında küresel rekabet gücü, ekonomik üretim yapısının
teknolojik ve bilgi temelli bir yapıya dönüşümünü ve bu çerçevede ileri
teknoloji endüstrilerinde gelişmeyi gerektirmektedir. İleri teknoloji
sektörlerinin araştırma geliştirme yoğun sektörler olduğu gereğinden
hareketle;
(a) Araştırma Geliştirme faaliyetlerinin artırılması gerektiği,
(b) Ekonomide yapısal dönüşümün sağlanması amacıyla ileri teknoloji
alanlarında yatırımların ve üretimin artırılması gerektiği
(c) (a) ve (b) şıklarının birbirini destekler ve birlikte sinerji yaratacak şekilde
gerçekleştirilmesinin büyük önem taşıdığı değerlendirilmektedir.
Araştırma-Geliştirme faaliyetlerinde yetersiz bir ileri teknoloji sektörünün
gelişmeyeceği gibi, ileri teknoloji endüstri üretim yeteneğine sahip
olmayan bir ekonomide Araştırma-Geliştirme harcamalarını ve
faaliyetlerini arttırmanın olumlu etkisi çok sınırlı ve etkinlikten uzak
olacaktır.
(4) Küresel rekabet günün geliştirilmesinde devletin stratejik bir konumu ve
fonksiyonu vardır. Küresel rekabet gücü yaklaşımımızın bir unsuru olan
stratejik devletin yukarıdaki önerilerimizi ve tespitlerimizi kapsayacak
şekilde bir “ Küresel Rekabet Gücü ve Yapısal Dönüşüm Projesi”
başlatması ve bu bağlamda konunun Türkiye için taşıdığı önem ve
sistematik bir yaklaşım gerektirmesi nedeniyle bir proje bütünlüğü ve
metodu içinde ele alınmasının uygun olacağı ve gerektiği
değerlendirilmektedir
1 KAYA Altan: Yeni Ekonomi ve Türkiye içinde http://frmtr.com/ekonomi-iktisat-isletme/1034686-yeni-ekonomi-ve-turkiye.html, 7 ocak
2011.
2 www.neweconomyindex.org ‘den aktaran Tolga KARA (2007): “Yeni Ekonomi ve Basın İşletmeleri Üzerine Etkisi”, İçinde Küreselleşme Üzerine Notlar, Ed. Oğuz KAYMAKÇI, Nobel Yayınevi, Ankara S.151-175,s. 152
3 MASİ, Paula; M. ESTEVAO;L. KODRES(2002): Who Has A New Economy?” Finance And Development, Vol. 38, Number 2, s.24
den aktaran, Tolga KARA (2007): “Yeni Ekonomi ve Basın İşletmeleri Üzerine Etkisi” İçinde Küreselleşme Üzerine Notlar, Ed. Oğuz
KAYMAKÇI, Nobel Yayınevi, Ankara S.151-175, s. 152.
4 NAKAMURA, L.I. (2002); “Economics and the New Economy: The Invisible Hand Meets Creative Destruction”, Harward Business,
6 ATALAY, Mehmet (2002): “Küreselleşme, Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türk İmalat Sanayi”, DPT, Planlama Dergisi Özel Sayı, Ankara,
s.81;ESER, Uğur (1993):s. 30 ;William E. KOVACİC (2002): Journal Of Regulatory Economics, 2002, Vol.21, No:1, S. 26 ; ÇİFTÇİ
Hakkı (2004): İktisadi Gelişmede Uluslararası Rekabet ve Ulusal Kurumlar Dinamiği, Seçkin Yayıncılık, Ankara, s.19.
7 Kahn ALFRED E..(2002): “The Deregulatory Tar Baby: The Precarious Balance Between Regulation And Deregulation, 1970-2000 And Henceforward”, Journal Of Regulatory Economics, 2002, Vol. 21, İssue 1, Pages 35-56. S. 35; William E. Kovacic (2002): Journal Of Regulatory Economics, 2002, Vol.21, No:1, S. 26 ‘Den Aktaran, Çiftçi Hakkı (2004): İktisadi Gelişmede Uluslararası Rekabet Ve Ulusal Kurumlar Dinamiği, Seçkin Yayıncılık, Ankara, S.20.
8 BOZKURT, Veysel (2003); “Bilgi Toplumun Getirdikleri ve Türkiye”, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Sayı:2, Bursa, s.
14.
9 AKKAYA, Yüksel (1998), "Globalleşme: Neo-Korporatizmin Sonu mu?", Prof. Dr. Metin Kutal'a Armağan, Türk Ağır Sanayi ve
Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası Yayınları,, s. 429 -446. s. 429.
10 AXFORD, Barrie (1995), The Global System, New York, St. Martin's Press. s. 108 -110.
11 ARCHİBUGİ, Daniel; J. Howells ve J. Michie (1999); ”Intraduction”, içinde Innovation Polcy in a Global Economy, Ed. Daniel
Archibugu, J. Howells ve J. Michie, Cambridge Un. Press, s. 10.
12 O'LOUGHLİN, John ; Lynn Staeheli, Edward Greenberg (2004): “Globalization And Its Outcomes;An Introduction” İçinde Globalization
And Its Outcomes, The Guılford Press, NewYork, s.3-24.
13 ROMANET, Ignacio (1999); “Dueling Globalisation: A. Debate between T.L. FRİEDMAN and I. ROMANET”, Foreign Policy, Fall
1999, s. 110-127, s. 111 .
14 ROCKEFELLER, Barbara (2001): CNBC 24/7 Yatırım, Scala Yayıncılık, İstanbul, 2001, s. 53.
15 GANGOPADHYAY, Partha Ve Manas Chatterji (Ed) (2005); Economics Of Globalization İn Asia, Ashgate, England, s. 92.
16 FLUERY, Alfonso ve Maria Tereza FLUERY (2003); “Compotitive Strategies And Core Competencies: Perspectives For The
İnternationalisation Of İndustry İn Brazil”, Integrated Manufacturing Systems, Vol:14/1, ss.16-25, s. 17.
17 FRANCİS, Arthur (1992); “The prosess of National Industrial regeneration and competitiveness”, Strategic Management Journal,
Vol:13 pp.61-78.
18 D’AVENİ, R. A.; Hypercompetition, Free Pres, NewYork, 1994
19 SENGUPTA, Jati K.(2005): Competition and Growth: Innovations and Selection in Industry Evolution, Palgrave Macmillan.
20 YENTÜRK, Nurhan(1991): Teknoloji Yoğun Mallar Açısından Türk Sanayiinin Rekabet Gücü, Gelişme Stratejileri ve Politika
Önerileri, s.248.
21 YENTÜRK, Nurhan (1991): s.248.
22 CHENEY, David W(1993); ‘Enternational Competitiveness and Sustainable Development’ Economic Development Review; Summer 1993 S.68–71, s.68
23 LEMBKE, Johan, 2002; Competition for Technology Leadership EU Policy for High Technology, Edward Elgar, U.K. , 2002, s.23
24 Oslo Kılavuzu, 2005: Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması İçin İlkeler, TÜBİTAK, 3.Baskı, 2005, s.3
43 ATEŞ, Sanlı (1998);”Yeni İçsel Büyüme Teorileri ve Türkiye Ekonomisinin Büyüme Dinamiklerinin Analizi”, Yayımlanmamış
Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
44 BETZ, Frederick, 2010.Teknolojik Yenilik Yönetimi, TÜBİTAK Yayınları, Ankara, s.67.
45 ARCHİBUGİ, D. & J. Michie (1995) “The Globalisation of Technology: A New Taxonomy”, Cambridge Journal of Economies,
19:121-40.
46 WIR 2005,s. 123.
47 TAYMAZ, Erol ve Halit SUİÇMEZ, 2005, s.41.
48 TEPAV ve Dünya Bankası. 2007:Yatırım Ortamını Değerlendirme Raporu, Tepav, Ankara.
49 YÜKSELER, Zafer (2006):Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Ve İş / Yatırım Ortamı İlişkisi; Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma
Metni 2006/1; http ://www.tek. org.tr
50 SUBAŞAT, Turan: 2010, “Cari Açık Nedir? Doğurduğu Riskler Nelerdir”, İçinde Küresel Kriz Çerçevesinde Türkiye'nin Cari Açık
Sorunsalı, Ed. T.Subaşat ve H.Yetkiner, Efil Yayınevi,Ankara,2010, s.6.
51 TEPAV ve Dünya Bankası (2007):Yatırım Ortamını Değerlendirme Raporu, Tepav
52 YÜKSELER, Zafer :(2006) 53 FREEMAN, C, (1995)’den TÜSİAD, Ulusal İnovasyon Sistemi; Kavramsal Çerçeve, Türkiye İncelemesi ve Ülke Örnekleri, Ya. No.
TÜSİAD-T/2003/10/362, İstanbul, Ekim 2003, s.38
54 ARCHIBUGI, D., J. Howells and J.Michie (Eds)(1999); Innovation Policy in a Global Economy, Cambridge , s. 40-41
55 OECD; Dynamising National Innovation Systems, OECD, Paris 2002, s.13
56 TÜSİAD (2003); Ulusal İnovasyon Sistemi; Kavramsal Çerçeve, Türkiye İncelemesi ve Ülke Örnekleri, Ya. No. TÜSİAD-