TEKN İK RES İM - Kişisel Sayfalarkisi.deu.edu.tr/mehmet.cevik/TeknikResim/09_Ders_TR.pdfDokuz Eylül Üniversitesi İnşaat Mühendisli ği Bölümü 5/33 Ölçülendirme Ölçek

2010

TEKNİK RESİM

Ders Notları:

Mehmet Çevik

Dokuz Eylül Üniversitesi

Ölçülendirme

Dokuz Eylül Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

2/33Ö

lçü

len

dir

me

Ölçülendirme• Ölçülendirmenin Gereği ve Önemi

• Ölçekler

• Ölçek Çeşitleri

• Ölçülendirme Elemanları

• Ölçü Çizgisi

• Ölçü Rakamı

• Ölçü Sınır Çizgisi

• Açı ve Yay Ölçüleri

• Yay Ölçülendirmesi

• Çap ve Yarıçap Ölçülendirmesi

• Koparılmış Parçalar

• Ölçü Çizgilerinin Kesişmesi

• Ölçü Çizgilerinin Kısa Bırakılması

• Okun Tek Tarafa Konması

• Köşelerin Belirtilmesi

• Ölçü Sınır Çizgilerinin Kesilmesi Durumu

• İki Görünüş Arasındaki Sınır Çizgileri

• Ölçü Okları

• TS 11398’e göre Ölçü Oklarının Büyüklükleri

• Ölçülendirme Kuralları

• Fazla Ölçülendirme

• Okların Kesilmemesi

• Çeşitli Şekillerin Ölçülendirilmesi

• Eğimin Ölçülendirilmesi


3/33Ö

lçü

len

dir

me

Ölçülendirmenin Gereği ve Önemi

• Yapı elemanlarının ve parçaların yapımı için gerekli ölçülerin belirli kurallara göre parça üzerinde veya görünüşlerin üzerinde yazılmasıişlemine ölçülendirme denir.

• Teknik resimde izdüşüm kurallarına göre çizilmiş bir parçanın görünüşleri, o parçanın sadece biçimi hakkında bilgi verebilir.

• Bunun yanı sıra parçanın boyutlarını ifade eden bilgilere de ihtiyaçduyulur.

• Ayrı ayrı yerlerde ve ayrı ayrı işçiler tarafından yapılan parçaların, yerlerine takıldıkları zaman sorunsuz olmaları gerekir.

• Bu özelliklere sahip parçaların üretimi, ancak eksiksiz ve kurallara uygun ölçülendirilmiş çizimlerle mümkündür.

• Ölçülendirmeye neden gerek vardır?


4/33Ö

lçü

len

dir

me

Ölçekler

• Teknik resmi çizilen cisimlerin bazıları çok küçük, bazıları ise çok büyük boyutlu olabilir.

• Bu nedenle büyük boyutlu cisimlerin resimleri küçük, küçük boyutlu cisimlerin resimleri ise büyük çizilmelidir.

• Teknik resmi çizilen parçanın, resim üzerindeki çizim ölçüsünün, o parçanın gerçek ölçüsüne oranına ölçek denir.

• Ölçek = Çizim Ölçüsü / Gerçek Ölçü

• Ölçek ne olursa olsun, resim üzerine gerçek ölçü değerleri yazılmalıdır.


5/33Ö

lçü

len

dir

me

Ölçek Çeşitleri

• Gerçek Ölçek: Parçaların üzerinden alınan ölçülere göre çizilen ölçek çeşididir. Ölçek 1:1 diye belirtilir.

• Küçültme Ölçeği: Büyük parçaların küçültülerek çizildiği ölçek çeşididir. Ölçek 1:5, 1:10, 1:20, 1:50… veya 1/5, 1/10, 1/50, 1/100 … diye belirtilir.

• Büyültme Ölçeği: Küçük parçaların büyültülerek çizildiği ölçek çeşididir. Ölçek 2:1, 5:1, 10:1, 20:1, 50:1…… diye belirtilir.


6/33Ö

lçü

len

dir

me

Ölçülendirme Elemanları


7/33Ö

lçü

len

dir

me

Ölçü Çizgisi• Üzerine, ölçü verilecek yerin uzunluğunu gösteren rakamların yazıldığı

sürekli ince çizgilerdir.

• Ölçü çizgileri elemana paralel olur.

• Görünüşten yaklaşık 8 ~ 12 mm uzaklıkta bulunmalıdır.

• İki ölçü çizgisi arasında yaklaşık 7 ~ 10 mm aralık bırakılır.


8/33Ö

lçü

len

dir

me

Ölçü Rakamı

• Ölçü rakamları düzgün ve okunaklı yazılmalıdır.

• Ölçü çizgisinin tam ortasına ve 1mm. üst tarafına yazılmalıdır.

• Ölçü rakamları, ölçü çizgisine paralel olmalıdır.

• Ölçü rakamları, görünüş çizgileri (cisim) üzerine yazılmamalıdır.

• Yazılan bütün ölçü rakamları, oklar ve yazılar aynı büyüklükte olmalıdır.


9/33Ö

lçü

len

dir

me

Ölçü Sınır Çizgisi• Ölçülendirilecek elemana dik veya gerektiğinde eğik, ancak birbirine

paralel olarak çizilen sürekli ince çizgilerdir.

• Son ölçü çizgisinden 2 ~ 3 mm dışarıya uzatılır.

• Mümkün olduğunca başka çizgilerle kesişmemelidir.

• “Bağlama çizgisi” olarak da adlandırılır.


10/33Ö

lçü

len

dir

me

Açı ve Yay Ölçüleri

• Açı ve yay ölçüleri, açının tepe noktası ve yayın merkezi etrafında daire yayıolarak çizilir.

• Kiriş ölçüsüdüz çizgi olarak çizilir.


11/33Ö

lçü

len

dir

me

Yay Ölçülendirmesi

• Merkezi belli olmayan yay ölçüleri yazılırken yarıçap ölçüsü, önüne R harfi konularak belirtilmelidir.


12/33Ö

lçü

len

dir

me

Çap ve Yarıçap Ölçülendirmesi

• Çap ve yarıçap ölçü çizgileri merkezden hiza almalıdır.

148

8


13/33Ö

lçü

len

dir

me

Koparılmış Parçalar

• Koparılmış parçaların ölçülendirilmesinde ölçü çizgisi koparılmaz.


14/33Ö

lçü

len

dir

me

Ölçü Çizgilerinin Kesişmesi

• Ölçü çizgileri, birbirleriyle, sürekli geniş çizgilerle ve bağlama çizgileriyle kesişmemelidir.

• Kesişme zorunlu olduğunda ölçü çizgileri koparılmamalıdır.


15/33Ö

lçü

len

dir

me

Ölçü Çizgilerinin Kısa Bırakılması

Ölçü çizgileri

• çap ölçülerinin gösterilmesinde

• simetrik cisimlerin sadece yarısının gösterilmesinde

• bir cismin yarım kesit olarak gösterilmesinde

• merkez noktaları resim alanının dışında kalan ölçülendirmelerde

kısa bırakılmalıdır.


16/33Ö

lçü

len

dir

me

Okun Tek Tarafa Konması

• Yarım kesit ve yarım görünüşlerde çapları gösteren ölçü çizgilerine tek taraflı ok konur.


17/33Ö

lçü

len

dir

me

Köşelerin Belirtilmesi

a) Çevrelerin birbirini kesen uzantıları kesişme noktasını biraz aşacak şekilde çizilmelidir.

b) Köşe kavislerinin ölçülendirilmesinde, ölçü bağlama çizgisi bunların çevre çizgilerinin uzantılarının kesişme noktasından başlamalıdır.


18/33Ö

lçü

len

dir

me

Ölçü Sınır Çizgilerinin Kesilmesi Durumu

• Ölçü sınır çizgileri, uzantıları açıkça görülüyorsa koparılabilir.

• Sürekli geniş ve eksen çizgisi sınır çizgisi olarak kullanılabilir.

• Açı ölçüleri için açının kolları uzatılarak ölçü sınır çizgisi oluşturulmalıveya açının tepe noktası uzatılmalıdır.


19/33Ö

lçü

len

dir

me

İki Görünüş Arasındaki Sınır Çizgileri

• Ölçü sınır çizgileri iki görünüşü birleştirmemeli ve tarama çizgilerine paralel olmamalıdır.


20/33Ö

lçü

len

dir

me

Ölçü Okları

• Ölçü oklarının / çentiklerinin büyüklükleri, çizilen resimlerin büyüklüklerine göre ayarlanır.


21/33Ö

lçü

len

dir

me

TS 11398’e göre Ölçü Oklarının Büyüklükleri


22/33Ö

lçü

len

dir

me

Ölçülendirme Kuralları

• Düzgün bir ölçülendirmede, cismin esas çizgileri kalın iken, ölçülendirme çizgileri ince olur.


23/33Ö

lçü

len

dir

me


• Ölçüler, parçanın en açık şekilde görüldüğü görünüş üzerine konulmalıdır.

• Zorunlu olmadıkça görünmeyen kenarlara (kesik çizgiler üzerine) ölçüverilmemelidir.

Tüm ölçüler cephe görünüşünden verilmiştir.

Tüm ölçüler yanlışgörünüşlerden verilmiştir.


24/33Ö

lçü

len

dir

me


• Ölçüler, mümkün olduğunca, görünüşlerin dışında verilmelidir.

• Çok gerekmedikçe ve anlaşılırlığı kolaylaştırmayacaksa, pratik olsa bile çizim sınırları içerisinde ölçülendirme yapmayınız.


25/33Ö

lçü

len

dir

me


• Ölçülendirmeler, okuyucu tarafından rahat bulunup okunacak şekilde, mantıklı ve standartlara uygun şekilde yerleştirilir.

• Ölçüler, resim üzerindeki başka ölçülerden faydalanmaya veya hesaplama yapmaya meydan vermeyecek şekilde yazılmalıdır.

• Ölçü çizgisi, ölçü rakamını kesmemelidir.

• Makine teknik resminde ölçü birimi milimetredir. (Ölçü üzerine mm yazılmaz.)

• İnşaat ve mimari teknik resminde ölçü birimi santimetredir. (Ölçü üzerine cm yazılmaz.)


26/33Ö

lçü

len

dir

me



27/33Ö

lçü

len

dir

me


• Kademeli ölçülendirmelerde, önce küçük ölçüler, sonra büyük ölçüler verilerek ölçü çizgilerinin birbirini kesmesi önlenmelidir.


28/33Ö

lçü

len

dir

me


Sürekli ölçülerde, ardışık ölçü çizgileri aynı hizada olmalıdır.


29/33Ö

lçü

len

dir

me

Fazla Ölçülendirme

• Aynı ölçü, zorunlu olmadıkça birden fazla yerde verilmemelidir;

sadece, parçanın en açık şekilde görüldüğü görünüş üzerine konulmalıdır.


30/33Ö

lçü

len

dir

me

Fazla Ölçülendirme

• Gereksiz ve fazla ölçülendirmeden kaçınılmalıdır.


31/33Ö

lçü

len

dir

me

Okların Kesilmemesi

a) Kalın çizgilerde içten konan okların şeklini görebilmek için çizginin o kısmı çizilmez veya kalın çizgi koparılır.

b) Taranmış yüzeyler içine yapılan oklar, tarama çizgileri tarafından kesilmez.


32/33Ö

lçü

len

dir

me

Çeşitli Şekillerin Ölçülendirilmesi


33/33Ö

lçü

len

dir

me

Eğimin Ölçülendirilmesi

TEKN İK RES İM - Kişisel Sayfalarkisi.deu.edu.tr/mehmet.cevik/TeknikResim/09_Ders_TR.pdfDokuz Eylül Üniversitesi İnşaat Mühendisli ği Bölümü 5/33 Ölçülendirme Ölçek

Documents