ALUMN@:
3 eso
teatro clsico
ies de melide
departamento de grego
curso 2011-12
APUNTAMENTOS
1.FUNCINECARACTERSTICASBSICASDOTEATROENGRECIA O teatro grego ten
o seu mximo esplendor na Atenas democrtica do s. V a. C, no chamado
sculo de Pericles.A representacinteatralunacto: Relixioso: forma
parte do culto a Dioniso e nel ten a sa
orixe.Assasfestasanuaiserannomesdexaneiroas
Leneas,enomesdemarzoasGrandesDionisias. Social: un espectculo
popular, de goce do ocio de forma
colectiva.Implicaaparticipacindoespectador,asa
reflexinsobreproblemashumanosetemaspolticos. A representacin
teatral est organizada pola polis ou
Estadoenformadeconcurso,cunpremioparaomellorpoetatrxicoeoutroparaomellorpoetacmico.
Oscidadnsricoscosteabanasrepresentacinscopagodeimpostoserecibanhonoresseaobraera
premiada.Estespatrocinadoresdenominbansecoregos.
2.ELEMENTOSESCENOGRFICOS Tdolos compoentes da obra teatral
levaban mscara e disfrace. Na traxedia: vestiduras solemnes e
luxosas, mscaras de expresin
trxicaeocoturno,uncalzadodemadeiraconsolabastantegrosa.Este calzado
especial aumentaba a altura dos actores conferndolles unha
elevacinmoral. Na comedia: disfraces de animais, mulleres e
grotescos en xeral e mscarascmicas.
Encadarepresentacinteatralintervian:
Actores:ataunmximodetres,poloquecadaundebarepresentar variospapeis:
Protagonista:actorprincipal Antagonista:segundoactor
Terceiroactor:facatodososdemaispapeis Os actores eran sempre homes
e desempeaban papeis femininos cando era necesario. s veces podan
intervir nenos e personaxes mudos, que non eran actores
profesionais. Os actores recitaban e cantaban na escena.
Ocoro:erafundamentalnatraxedia.Facaafuncindunpersonaxemisquedialogabacosactoressobreo
queestabaacontecendo.Osseucompoentesdenominbansecoreutas;eestabandirixidospolocorifeo,que
quentomaapalabracandohabaquerecitar.Ocorocantabaedanzabanaorquestra.
Entodapezateatral,especialmentenatraxedia,soehaberunmomentodemximatensinouclmax
que se sucede dun anticlmax. No clmax soe producirse a morte trxica
do protagonista ou algn outro
personaxe.Arepresentacindamorteeratabnodramagrego,poloqueestemomentononpodaserposto
enescenaedebaserreferidoporoutropersonaxe,normalmenteunmensaxeiro.
Un dos recursos para aumentar a tensin dramtica a chamada irona
trxica, utilizada principalmente por Sfocles. Prodcese cando un
personaxe vctima dun discurso dedobre sentido, que
coecenosespectadores,peroelnon. Nas pezas teatrais haba unidade
espacial e temporal: a accin desenvolvase nun escenario nico
(unsolugar)enunhaxornada(unsoda)
Teatrogrego.Px.1
3.OSXNEROSTEATRAIS
Temas Tratamento Personaxes Traxedia
heroicosoulendarios(mitolxicos) tonosolemneegrandioso
heroesouheronas Comedia ficcin tonodesenfadado
personaxespopulares,animais,deusesouheroes ridiculizados...
Na traxedia grega exprsase claramente o sentimento
trxicodavida:cntrasenodolorhumano. Todo xira en torno heroe trxico.
Nas traxedias de Sfocles, o heroe un personaxe que, a pesares de
ser moralmente superior s demais, non pode evitar cometer unha
falta (hybris, en grego) que altera a orde moral establecida ou
aceptadapolasociedade.Odestino,queestporribadedeusese
humanos,equilibrardenovoabalanza.Oheroepasaporunha
situacindeangustiaquecompartidapolopblico,espertando nel paixn e
compaixn. final o heroe acepta o destino e a
xustizadivinaqueoliberandasaangustia. A funcin da traxedia era a de
formar o pobo, darlle unha leccin de temperanza e moderacin. O
pblico nas representacinsliberabaassaspaixns,producndosenelunha
liberacin(catarse,engrego). A comedia persegua fins semellantes s
da traxedia: liberar home das sas angustias e opresins. O heroe
cmico pormediosfantsticosconsegueliberaraAtenasdosseusmales: a
guerra, os malos gobernantes, as incomodidades, os malos poetas...
chegando a un estado de felicidade. Na comedia hai unha ensinanza
mis directa, amsanos unha situacin menos
distantequenatraxedia.dicir,oespectadoratpasemiscerca do heroe
cmico, que vive unha situacin coti, que do heroe
trxicoqueviveunhasituacinextraordinaria.
4.PRINCIPAISAUTORESTEATRAISGREGOS Trxicos:
Esquilo(525428a.C.)doqueseconservan7traxedias.
Sfocles(496406a.C.)7traxedias Eurpides(480406a.C.)18traxedias
Cmicos: Aristfanes(445385a.C.)11comedias(ComediaVellaoupoltica)
Menandro(342294a.C.)1comediaefragmentos(ComediaNova)
CRONOLOXA 490479 a. C. Guerras Mdicas: Os gregos vencen s persas
(Batallas de Maratn, Termpilas, Salamina, Platea...) 477
Confederacin Dlica: alianza militar para controlar o perigo persa
lideradapolosatenienses,conbase na illa de Delos Talasocracia
ateniense 462 a. C. Reformas democrticas de Pericles y Efialtes que
aumentan competenciasdaasemblea 431 404 a. C. Guerra do Peloponeso:
Esparta enfrntase a Atenas para tentar frear a sa poltica
imperialista. 429PestedeAtenas:morrePericles.
421PazdeNicias:tratadopor50anos.
413reandaseaguerra.Espartapideaxuda a Persia e equipa a sa flota.
Na batalla de Decelia Esparta cerca a Atenasporterra. 411 Triunfo
da oligarqua, rxime non democrtico, en Atenas. Sublevacin do
exrcito e proclamacin de Alcibades como xefesupremo. 405 Batalla de
Egosptamos: derrota definitivadeAtenas. 404 Atenas derriba os muros
longos e entrega a sa flota. Tirana dos Trinta: rxime de terror cun
gobernooligrquicoproespartano. 403 Restablecemento da democracia en
Atenas. Crises econmicas e sociais. 395 a. C. Atenas alase con
Tebas, Argos e Corinto, inimigas de Esparta, para
intentaracabarcoasahexemona, perosonderrotadasporEspartaen
Coronea
Teatrogrego.Px.2
5.EURPIDES(480406a.C.)
Asavidatranscorrenos.Va.C.VivaretiradonailladeSalaminaeposuaunha
boabiblioteca,feitoexcepcionalnaAtenasdestapoca.Adiferenzadoutrosliteratos
dasapoca,nonparticipouactivamentenapoltica. Eurpides o poeta trxico
de quen conservamos mis obras (19); sen
embargoenvidarecibiumoitosmenospremiosteatraisqueSfocles.
Trazosdasaobra:
EurpidesorepresentantedunhapocaencambioporqueintroducecambiosconrespectoaSfocles:
Trataostemasdoseutempoconclaridade:problemasmatrimoniais,ahumillantesituacindamuller,as
relacinssexuais,oenormepoderdoamor,omundodosescravos,oshorroresdaguerra...
Cuestinaseopapeldosdeuses:axustizadeZeus,avalidezdosorculosdeApolo...Criticaaunsdeuses
que actan levados por vinganzas persoais. Segundo afirma o coro nos
versos 410 e ss. de Medea Contra corrente flen as augas dos ros
sagrados. A xustiza e todo vlvese do revs. Entre os homes as
decisinssonenganosasefenosdeusesnonfirme
Racionalizaosmitoseoshumaniza,concedendounhamaiorimportanciasaccinshumanas.Ohomenon
ser un mero executor do destino, o responsable da sas accins. Os
seus heroes trxicos estn mis prximos ao home comn, sofren e cometen
erros coma el. Ex: Medea consciente da
impiedadequecometermatandoaosseusfillos,perooseudesexodevinganzasobreponserazn
eimpdelleatenderosprudentesconsellosdocoro,formadopormulleresdeCorinto.
Encantoaoseuestilotamninnovador:
Restaimportanciaaocoro,quenoncomentaaaccindaobra,sennquetratatemascotinsprximosaos
espectadores: a situacin da muller, os problemas do matrimonio, as
penas dos humanos, os
desastresdaguerra,aloanzadanatureza...Oscoros,andaquenonteanpesonoargumento,son
dunhagranbelezalrica.
Empregasvecesodeusexmachina,dicir,unhafiguradivinaqueaparecanoescenariosuspendida
dunha especie de gra no final dalgunhas obras, aportando unha
solucin ao conflito creado. Ex:
Medea,despoisdeconsumarasavinganzafuxenuncarrotiradopordragnsalados.
MEDEA OmitodeXasneosArgonautas Xasn, fillo do lextimo rei de
Iolcos, obrigado por Pelias,
usupardordotronoemedioirmndoseupai,aconseguirovlarodeouro.
Esteobxectomxicoeraapeldouradaduncarneiro,queestabanaafastada
Clquide (hoxe Xeorxia) custodiada por un dragn. Xasn mandou
construr unha nave, o Argos, e recrutou unha tripulacin, os
Argonautas para poder realizar esta viaxe. Unha vez chegado ao seu
destino tras numerosas aventuras, Xasn debe someterse a unha serie
de duras probas
impostaspoloreidaClquideEetesparaobterovlarodourado.Medea,a filla
do rei, perdidamente namorada de Xasn, ofrcelle a sa axuda a cambio
de que case con ela e leve de volta sa patria. Xasn accede e grazas
a maxia de Medea consegue superar as probas, pero o rei Eetes
ngalleofamosovlaro.Medeaconsegueovlarodeouroadormecendoao
dragncoassasartesefuxeconXasn,levandoaoseuirmncomorefn.
Paraatrasarapersecucindoseupai,Medeamataeesnaquizaaoseuirmn.
AparellachegaaIolcostrasunhalongaviaxee,despoisdeentregarovlaroaPelias,Xasnreclamaotrono
quelexitimamentellecorresponde.AonegarsePeliasacederopoder,Medavngasedeelfacendoqueas
saspropiasfillasomatenmedianteunengano.AparelladesterradaeexliaseenCorinto.Teatrogrego.Px.3
AtraxediadeEurpides Medea abandonada polo seu esposo Xasn, cando
este decide casar coa princesa Glauce, filla de Creonte, rei de
Corinto. DadoqueMedea,coasafamademeiga,supuaunhaamezaparaa nova
familia de Xasn, desterrada por orde de Creonte, polo que debe
abandonar inmediatamente a cidade de Corinto. Sentndose abandonada
e traizoada, Medea trama unha terrible vinganza. Consegue aprazar o
seu desterro un da e convence ao seu antigo esposo para que perdoe
aos seus fillos do exilio Para tratar de
reconciliarsecoanovaesposadeXasn,envallepormediodosnenos
unsagasallos,queresultanserunhatrampa:unvestidoeunhacoroa
envelenados que provocan unha morte dolorosa a Glauce e ao seu
pai,candoacudeavalerlle.Medea,paracausarlleandamisdolora
Xasn,mataaoseupropiosfillosefuxedeCorintonuncarrotirado por dragns
alados, deixando a Xasn sumido nunha profunda desesperacin. En
Medea Eurpides trata cuestins de interese na sociedade
dasapocaqueseguenatervalidezhoxeenda,comoopapelda muller na
sociedade e a sa humillante situacin. Este estado de inferioridade
est expresado nos versos 230 e ss: De todos os seres que teen vida
e pensamento, as mulleres
somosomisdesgraciado.Primeirotemosquecompraraonosomaridocunhadoteabundanteecollerunamoparao
noso corpo. Este o peor dos males... A protagonista reflexiona
sobre a escasa liberdade da muller en
comparacincohomeeanulaconsideracinsocialdastarefasqueteenquerealizarasmulleres.EnMeda,
desvantaxedesermuller,neseadeserestranxeira,queseatopasoanunpasquenonoseu(v255e
ss.):abandonadaesencidade,sufroaaldraxedeesehome,arrebatadacomobotndunhaterraestranxeira,sennai,sen
irmn, sen parentes para sar desta desgraza. Esta condicin de
estranxeira, faina descoecida e temida por todos, porque ademais
practica artes mxicas (v. 292 e ss.): Non agora por primeira vez,
senn moitas veces, Creonte, a mia fama prexudicoume e causoume
grandes males [...]Pois ao ser sabia a uns parzolleodiosa, a outros
unhavaga,aoutrosinimiga.Maiseunonsondemasiadosabia.Peroti,efectivamente,tesmemedo...
Algns intelectuais contemporneos de Eurpides acusrono de misoxinia
(odio s mulleres) por
crearunpersonaxetanpasionalconinstintosasasinoseantinaturais,Medeadefinidapolanodrizacoma
unserviolentoeterriblexanocomezodaobra.Elamesmadeclara(v.408ess.):...asmulleres,pornatureza,
somosincapacesparaobo,peroasmishbilesartficesparaomalo,v.263ess.:Poisunhamullerparaoutras
cousasestcheademedo,covardeaoverocombateeasarmas,perocandoaldraxadaporcuestindeleito,nonhai
mentemisasasina!Nonobstantenosv.415ess.ocoroafirmaAslendasdarnunxiroatquelogreboafama.
Chegaoprestixioparaaestirpefeminina.Amalafamaxanonafectarsmulleres,presaxiandotemposmellores
paraasmullereseotriunfodosmenosfavorecidos. Mis que odio as
mulleres, en Eurpides atopamos un interese por estudar o irracional
do ser
humano,afondandonaalmafemininaatormentadapolosufrimentoeapaixn,queseimpnarazn.Eros,
oamor,aparececondicionandoacondutahumana,moitasvecesatoslmites,comonocasodeMedea,que
foi capaz de traizoar sa familia e sa patria, para logo ser tamn
vtimaela dunha traizn. O amor
unhapaixnfundamentalnavidadohome,quearrastraetiraniza,podendotraernostantoosmaioresmales
comoosmaioresbens. Medea foi estreada no 431 a. C., comezo da
Guerra do Peloponeso, que enfrontou a Atenas contra Esparta. A
accin transcorre en Corinto, cidade culpable do estalido da guerra,
xa que encirrara a Esparta contra Atenas. Corinto unha cidade
hostil para a protagonista, que ten que sar desterrada, mentres que
Atenas aparece como unha cidade acolledora, xa que o seu rei Exeo
ofrece hospitalidade a Medea. Como
noutrastraxediasgregas,vemostamncomoenMedeasereflicteasituacinpolticadomomento.
Teatrogrego.Px.4
6.CUESTIONARIOSOBREMEDEADEEURPIDES (Cuestinsposiblesparaoexame)
1.BuscainformacinsobreomitodeXasneosArgonautas,conespecialatencinaosnomespropiosepasaxes
quecitaanodrizaaocomezodaobra.ElaboraunmapacoaviaxedoArgonautas.
2.FaiunharborexenealxicasobreasasfamiliasdeMedeaeXasn.Investigaasoutrasversinsdomitosobrea
mortedosfillosdeMedea.
3.Funcindomonlogoinicialdanodriza,comosechamabaestapartedatraxedia?
4.ExplicacaleseranascondicinsdamullernaantigaGreciaapartirdomonlogodeMedeanosv.213ess.A
estascondicinsengdenseasdeestranxeira.Explicatamncalesson.
5.Paraalgnsdosseuscontemporneos,Eurpideseraunmisxino.Buscanaobraposiblesexemplosdesteodio
smullereseexpnataopininrazoadasobresiEurpideseraounonmisxino.
6.PorqueCreontedecidedesterraraMedea?
7.InvestigaqueneraExeoepescudasisecumpriuounonapromesadeMedeadehaberaterdescendencianosv.
717 e ss. Explica que causas da poltica do momento poderan
relacionarse co ofrecemento de hospitalidade de ExeoaMedea.
8.MonlogodeMedea,v.764.ExplicaoplandeMedeaeosseussentimentoscontraditorios
9.CalessonosargumentosdeXasnparatraizoaraMedea?
10.Calafuncindomensaxeironosv.1136ess.?
11.PorquecresqueMedeanonmataaXasn,nicoresponsabledosseusmales? 12.
Explica en que consiste orecursododeusexmachina e si usado por
Eurpides enMedea. 13. Investiga que o complexodeMedeaerazoa
sichepareceaxeitadoouso destetermonapsicoloxa.
BIBLIOGRAFA Introducindestaunidadedidctica
IntroducineguadidcticadeE.A.RamosJurado,naed.deProsopondeMedeadeEurpides
http://issuu.com/cardelle/docs/cuestionarios_de_medea_e_hip_lito
Diccionariodemitologagriegayromana.P.Grimal.Ed.Paids
Diccionariosdemitoloxa(signatura292)
http://www.slideshare.net/mercedesmadrid/medea2337615
http://aspasiamelide.blogspot.com/2009/02/xasoneosargonautasprimeiragran.html
Teatrogrego.Px.5
7.FUNCINECARACTERSTICASBSICASDOTEATROENROMA ORIXES Pouco sabemos
das orixes do teatro romano, xa que as primeiras representacins
eran
improvisacinsdecarcterpopularqueseguramentenonsepuanporescrito.Podemosfixaronacemento
oficial do teatro a principios do s. III a. C., data na que Roma
entra en contacto coa cultura grega ao conquistar o sur de Italia e
Sicilia, importantes colonias gregas denominadas Magna Grecia. Os
autores romanos comezan a adaptar comedias gregas, convertndose en
continuadores dunha cultura superior deles.
AREPRESENTACINTEATRAL
Mentresqueosgregossolanaproveitarunhaladeiraoudeclivedoterreoparaconstrurosteatrose
dispor as gradas, os romanos por medio de arcos e estructuras
abovedadas puideron levantar edificios independentes. A prctica
eliminacin do papel do coro nas representacins romanas, fixo que a
zona
semicircular(orquestra)quelleestabareservadaquedasenotablementereducida.
O escenario romano dispua de un decorado fixo (escena), que
simulaba unha estructura
arquitectnica:unhaespeciedeedificiocontresportas, adornado con tres
pisos de galeras con columnas, na que se representaba a accin, que
normalmente tia lugarnara,diantedetrescasas. Os actores eran sempre
homes, que podan representar varios papeis, incluso femininos,
cambiandodeindumentariaedeperruca(nacomedia non era tan frecuente o
uso das mscaras como os actores gregos). Tamn usaban coturnos, uns
zapatos desolagrosaquelledabanunhamaiorelevacin.
8.ACOMEDIAROMANARomaherdouosxnerosliterariosgregos,edentrododramacultivouconmisxitoacomediaque
atraxedia.
EnGrecia,coaComediaVelladeAristfanes(s.Va.C.)podasecriticarapersonaxesconcretos;pero
candoMenandroescribeaComediaNova,xanonhaiesaliberdade,poloquecentraosseustemasnavida
coti.Ospersonaxessonsempreosmesmoseinconcretos:oescravoenredanteconfidentedasaventurasdo
seu amo, o pai de familia consentidor, o parsito lambn e adulador,
o soldado fanfurrieiro, as mulleres
casesempredevidaalegre....SeacomediadeAristfaneseraunhaformadeloitapoltica,adeMenandro
spretendafacerrir.
AcomediaromanabaseasenaComediaNovagrega.,eporisorecibeonomedepalliata(