Top Banner
41

Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

Aug 16, 2019

Download

Documents

NguyễnThúy
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis
Page 2: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

Tbilisi 2013

Page 3: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis
Page 4: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

3regionis ganviTarebis strategia

Sinaarsi

I. zogadi nawili 5

II. regionis socialuri ganviTareba 6

dasaqmeba da socialuri mdgomareoba 6

jandacva 8

ganaTleba 9

III. regionis ekonomikuri ganviTareba 10

bunebrivi resursebi 10

ekonomika (soflis meurneobis garda) 11

soflis meurneoba 14

IV. infrastruqtura 17

V. garemos dacva 19

VI. regionis faqtoruli analizi (SWOT) 21

VII. regionis ganviTarebis xedva, miznebi, amocanebi da mosalodneli

Sedegebi 27

regionis ganviTarebis xedva 2021 wlisTvis 27

miznebi, amocanebi da mosalodneli Sedegebi 27

Page 5: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

4 regionis ganviTarebis strategia

Page 6: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

5regionis ganviTarebis strategia

I. zogadi nawili

samcxe-javaxeTi saqarTvelos samxreT-aRmosavleTiT mdebareobs. masSi Sedis sami is-toriuli mxare – samcxe, javaxeTi da Tori. regioni aWaras, gurias, imereTs, Sida qa-rTls, qvemo qarTls, somxeTsa da TurqeTs esazRvreba. regionis teritoria 6421 kvadratuli kilometria. mosaxleobis simWidrove 1 kv.km-ze 32 kacs Seadgens. region-Si eqvsi TviTmmarTveli erTeulia – axalcixis, adigenis, aspinZis, borjomis, ninow-mindisa da axalqalaqis municipalitetebi. regionuli centri qalaqi axalcixea, sad-ac ganTavsebulia saxelmwifo rwmunebulis-gubernatoris administracia. mxareSi 353 dasaxlebuli punqtia, maT SorisxuTi qalaqia: axalqalaqi, axalcixe, borjomi, vale, ninowminda; Svidi dabaa: bakuriani, bakurianis andeziti, waRveri, axaldaba, adigeni, abasTumani, aspinZa; 254 sofelia.

regions gaaCnia xelsayreli geopolitikuri mdebareoba, mas esazRvreba TurqeTisa da somxe-Tis saxelmwifoebi, rac xelsayrel pirobebs qmnis mezobel qveynebTan savaWro-ekonomikuri da kulturuli urTierTobebis ganviTarebisaTvis.

regionis teritoriaze gadis baqo-Tbilisi-jeihanis navTobsadeni, transkaspiuri gazsadeni, marabda-axalqalaqi-yarsis rkinigza.

2013 wlis ianvris mdgomareobiT samcxe-javaxeTis mosaxleoba 213.5 aTas adamians Seadgenda1, rac saqarTvelos mTliani mosaxleobis 5%-ze odnav naklebia. bolo aTi wlis maCveneblebis mixedviT SeiniSneba zrdis tendencia. regionis mosaxleobis 31% (66.5 aTasi adamiani) qalaqeb-Si cxovrobs, xolo 69% (147 aTasi adamiani) – soflebSi. municipalitetebs Soris yvelaze meti macxovrebeli registrirebulia axalqalaqisa (65aTasi) da axalcixis (48.4 aTasi) munic-ipalitetebSi.

1 aq da SemdgomSi saqstatis monacemebi, Tu sxva ar aris miTiTebuli

Page 7: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

6 regionis ganviTarebis strategia

samcxe–javaxeTi qvemo qarTlTan, Sida qarTlTan, aWarasa da TbilisTan erTad miekuTvneba im regionTa ricxvs, sadac bunebrivi matebis dadebiTi saldoa.

Sobadobis, sikvdilianobis da bunebrivi matebis koeficientebi, 2003-2012 w.w.

wyaro: Sedgenilia saqstatis monacemebze dayrdnobiT

aseve, regionSi aRiniSneba meqanikuri mateba. saqstatis monacemebiT 2012 wels regionSi mi-graciis dadebiTma saldom 250 kaci Seadgina.

II. regionis socialuri ganviTareba

1. dasaqmeba da socialuri mdgomareoba

2012 wlis mdgomareobiT samcxe-javaxeTis mosaxleobis umuSevrobis donis maCvenebeli gur-iasa da mcxeTa-mTianeTTan erTad 7.5 % Seadgens, rac mniSvnelovnad dabalia qveynis analogi-ur maCvenebelze(15%). aRniSnuli ganpirobebulia imiT, rom regionis mosaxleobis didi naw-ili dasaqmebulia soflis meurneobaSi. amasTan, regionSi arsebul samuSao Zalas, romelic dasaqmebulia, an surs ekonomikis romelime seqtorSi dasaqmeba, xSir SemTxevevaSi sWirdeba profesiuli gadamzadeba.

regionSi daqiravebiT dasaqmebulTa saSualo wliuri raodenoba 2012 wels 9750 adamians Sead-genda. maT Soris yvelaze meti dasaqmebuli iyo mSeneblobaSi, gadamamuSavebel mrewvelobaSi, vaWrobaSi, avtomobilebisa da sxvadasxva sayofacxovrebo sagnebis SekeTebis seqtorSi.

socialuri mdgomareoba

2011 wels regionSi ojaxebis saSualo Tviuri Semosavali 857 lars Seadgen da, rac 320 lariT metia 20082 wlis analogiur maCvenebelze. am maCvenebliT regioni pirvel adgilzea saqarT-veloSi, Tumca samcxe-javaxeTSi daqiravebuli Sromidan miRebuli Semosavlebis erT-erTi yvelaze dabali wilia (13%).

regionSi soflis meurneobis produqtebis gayidviT Sinameurneobebidan miRebuli Semosava-li 22%-s Seadgens da sxva regionebTan SedarebiT yvelaze maRalia. Semosavlebis yvelaze did wyaros fuladi gzavnilebi da pensiebi warmoadgens.

regionis mosaxleobis mTliani xarjebi mudmivad izrdeba da 2011 wels man 36.7 mln lari Sead-gina, rac 11 mln lariT metia 20083 wlis analogiur maCvenebelze. aseve, izrdeba ojaxis saSu-alo Tviuri xarjebi – 2011 wels igi 830,8 lars Seadgenda, rac 2008 wlis analogiur maCvene-

2 saqstati3 saqstati; 2013

Page 8: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

7regionis ganviTarebis strategia

belze 251,5 lariT metia. ojaxebis mTlian biujetSi sursaTze gaweuli xarjebis wili yvelaze maRalia da mTliani Tviuri xarjebis 26,1% Seadgens. samcxe-javaxeTSi ojaxebis saSualo Tvi-uri xarjebis odenoba saqarTvelos sxva regionebTan SedarebiT yvelaze maRalia.

regionSi Sinameurneobebis saSualo Tviuri Semosavlebi da xarjebi (lari)

wyaro: saqstati

amJamad regionSi 2448 iZulebiT adgilnacvali piria. maTi absoluturi umravlesoba bor-jomis municipalitetSia ganTavsebuli. dResdReobiT xelmisawvdomi ar aris regionSi iZu-lebiT adgilnacval pirTa mdgomareobis amsaxveli an saWiroebaTa kvlevis angariSi, sadac dafiqsirebuli iqneboda yvela is socialuri, ekonomikuri, sayofacxovrebo Tu sxva saxis problema, rac regionSi mcxovreb iZulebiT adgilnacval mosaxleobas awuxebs.

2012 wels pensiisa da socialuri daxmarebis paketi 35.8 adamianma miiRo, rac regionis mosaxle-obis 17 %-s Seadgens da saqarTvelos masStabiT ar warmoadgens maRal maCvenebels.

pensiebisa da socialuri paketis mimRebTa wili mTlian mosaxleobaSi saqarTvelos re-gionebis mixedviT, 2012 w.

wyaro: saqstati

2012 wels regionSi saarsebo Semweoba miiRo 3.8 aTasma ojaxma, rac bazaSi registrirebulTa 15 procents Seadgenda. es maCvenebeli yvelaze dabalia saqarTvelos masStabiT.

Page 9: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

8 regionis ganviTarebis strategia

Semweobis mimRebTa ojaxebis wili bazaSi registrirebuli ojaxebis raodenobidan, 2011w.

wyaro: saqstati

saxelmwifo programebis garda, samcxe–javaxeTis municipalitetebi axorcieleben sxvadasx-va programebs, romlebic moicavs siRaribis zRvars qvemoT myofi mosaxleobis erTjerad daxmarebas, operaciebis Tanadafinansebis xarjebs, devnilTa da invalidTa daxmarebas, ufa-so sasadilos xarjebs, miusafar bavSvTa daxmarebasa da sxva socialur Tu janmrTelobis dacvis municipaluri programebis mier gansazRvrul xarjebs. regionSi sxvadasxva munici-palitetebis biujetebiT gaTvaliswinebuli janmrTelobis dacvisa da socialuri uzrunve-lyofis programebi ZiriTadad erTgvarovania da arsebiTad ar gansxvavdeba erTmaneTisagan.

2. jandacva

miuxedavad imisa, rom regionSi mimdinareobs samedicino dawesebulebebis reabilitacia da saavadmyofoebis Tanamedrove aparaturiT aRWurva, aparaturuli uzrunvelyofiT regionis samedicino dawesebulebebi CamorCeba Tbilisisa da ramdenime sxva regionis samedicino dawe-sebulebebs, ris gamoc pacientebs srulyofili, kompetenturi samedicino gamokvlevebis, di-agnostirebisa da mkurnalobisaTvis xSirad uwevT Tbilisis samedicino dawesebulebebisaTvis mimarTva, rac, Tavis mxriv, damatebiT xarjebTan aris dakavSirebuli.

regionSi yovel 1000 mosaxleze 2.1 eqimi modis, rac saqarTvelos sxva regionebTan SedarebiT dabali maCvenebelia. Tu gaviTvaliswinebT Tanamedrove samedicino aparaturiT uzrunvely-ofis mxriv arsebul problemebsa da samedicino personalis kvalifikaciis amaRlebis SezRud-ul SesaZleblobebs, es faqtorebi, uaryofiTad aisaxeba mosaxleobis samedicino momsaxure-bis xarisxze.

eqimebis raodenoba yovel 1000 mosaxleze, 2012 w.

wyaro: saqstati

Page 10: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

9regionis ganviTarebis strategia

ZiriTadi specialobebis mixedviT eqimebis raodenobis analizi, aseve, cxadyofs samedici-no kadrebis simcires regionSi. gansakuTrebiT TvalsaCinoa qirurgebis simcire, rac xSirad iwvevs gadaudebeli avadmyofebis TbilisSi saswrafo transportirebis aucileblobas.

jandacvis sferoSi mimdinare reformebisa da reorganizaciis Sedegad bolo ramdenime wlis ganmavlobaSi moxda saxelmwifo samedicino dawesebulebebis gaerTianeba-gamsxvileba an ker-Zo sakuTrebaSi gadasvla. amJamad regionSi 6 saavadmyofo (yvela municipalitetSi TiTo sa-medicino dawesebuleba) da erTi abasTumnis specializirebuli stacionari funqcionirebs.

regionSi sawolTa fondiT uzrunvelyofis maCvenebeli 100,000 mosaxleze 223,4 sawols Sead-gens, rac daaxloebiT 26%–iT CamorCeba saqarTvelos mTlian maCvenebels.

samcxe-javaxeTSi xorcieldeba yvela is saxelmwifo programa, romelic mTavrobis Sesabami-si dadgenilebiTaa gansazRvruli. saxelmwifo programebiT gaTvaliswinebul prioritetul mimarTulebebze regionSi daxarjuli Tanxebis didi wili saswrafo samedicino daxmarebaze, tuberkulozis marTvaze, mosaxleobis urgentul samedicino momsaxurebasa da soflis eqimis momsaxurebaze modis.

qveyanaSi moqmedi siRaribis zRvars qvemoT myofi mosaxleobis samedicino dazRvevis program-is farglebSi samcxe-javaxeTSi 2012 wlis seqtembramde dazRveuli iyo 17700–ze meti adami-ani (6261 ojaxi), pedagogebis dazRveva hqonda 5916 maswavlebels. janmrTelobis dazRvevis saxelmwifo programiT, ZiriTadad, finansdeba gadaudebeli qirurgiuli operaciebi, gegmuri operaciebi, onkologiuri davadebebis mkurnaloba, samedicino-profilaqtikuri gamokvleve-bi da sxva saxis samedicino momsaxureba. 2012 wlis pirveli seqtembridan saxelmwifos mxridan dazRveulTa ricxvs daemata daaxloebiT 35000 pensioneri (asakis), mkveTrad gamoxatuli Sez-Ruduli SesaZleblobis mqone piri, aseve, 17000–mde bavSvi (6–wlamde) da studenti.

3. ganaTleba

regionSi yvela donis saganmanaTleblo dawesebuleba funqcionirebs. maT Soris – 205 zogad-saganmanaTleblo skola (aqedan 2 kerZo skolaa), 34 sabavSvo baRi, 4 profesiuli saswavlebeli da erTi umaRlesi saswavlo dawesebuleba – a(a)ip `axalcixis saswavlo universiteti~. univer-sitetma 2012 wels gaiara avtorizacia da programuli akreditacia.

bolo 10 wlis ganmavlobaSi aSenda 15 axali skola, sruli reabilitacia Cautarda 18 skolas. axali da srulad reabilitirebuli skolebi aRWurvilia axali saskolo inventariT. nawilo-brivi reabilitacia Cautarda regionSi moqmed 60 skolas. danarCeni skolebi saWiroebs mim-dinare remonts. 2012 wels axali skolebi adigenis (3), axalqalaqisa (5) da axalcixis munici-palitetebSi (1) aSenda. saerTo jamSi sruli an nawilobrivi reabilitacia 89 skolas Cautarda.

Page 11: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

10 regionis ganviTarebis strategia

bolo ramdenime wlis ganmavlobaSi regionSi SeiniSneba moswavleTa raodenobis kleba, rac gan-pirobebulia sxvadasxva socialuri da ekonomikuri faqtorebiT da Sida da gare migraciiT.

skola regionis yvela sofelSi ar funqcionirebs. Catarebuli reformis Sesabamisad, ase-Ti soflebidan bavSvebis gadayvana-transportireba skolebSi organizebuli unda yofiliyo saxelmwifos mier, magram aRniSnuli momsaxureba ar xorcieldeba, rac am soflebis bavSvebs, ganaTlebis xelmisawvdomobis mxriv, garkveul SezRudvebs uqmnis.

samcxe–javaxeTSi moqmedi 17 sajaro skola CarTulia inkluziuri swavlebis programaSi, rac kargi maCvenebelia sxva regionebTan SedarebiT. amasTan, yvela es skola adigenisa da axalcixis municipalitetebSia. yvela axlad aSenebuli skolis Senoba met-naklebad adaptirebulia in-kluziuri swavlebisaTvis. axal skolebSi uzrunvelyofilia pandusebi, rac SezRuduli Ses-aZleblobis mqone moswavleTaTvis saswavlo procesis xelmisawvdomobas uzrunvelyofs. re-gionis TiTqmis yvela skola CarTulia erovnuli Tu regionuli masStabiT ganxorcielebul sakonkurso programebsa da olimpiadebSi.

regionSi swavlebis xarisxTan dakavSirebiT erT-erTi ZiriTadi indikatori im moswavleTa procentuli maCvenebelia, romlebic abareben saerTo erovnul gamocdebs da iReben qulaTa saWiro raodenobas umaRles saswavlebelSi Casaricxad. 2012 wels samcxe-javaxeTSi 12 klasi daamTavra 1819 moswavlem, erTian erovnul gamocdebze daregistrirda 1127 da Cairicxa 616 moswavle, rac registrirebul moswavleTa 55%–s Seadgens. es maCvenebeli sxva regionebTan SedarebiT dabalia. moswavleTa nawili mezobel saxelmwifoebSi midis umaRlesi ganaTlebis misaRebad.

regionSi 34 sabavSvo baRia, romlebic ZiriTadad qalaqebSi funqcionirebs. soflebSi, faqto-brivad, sabavSvo baRebi ar aris, qalaqebSi arsebuli baRebis umravlesobis mdgomareoba ki sav-alaloa. amis mTavari mizezi isaa, rom baga–baRebis dafinanseba adgilobrivi, municipaluri biujetidan xdeba, romelsac ara aqvs SesaZlebloba arsebiTi xarjebi gaswios sabavSvo baRebis Senobebis kapitalur remontsa da movla-patronobaze.

regionSi skolamdeli aRzrdis ganviTarebisaTvis mniSvnelovania skolamdel ganaTlebaze xelmisawvdomobis gazrdis xelSewyoba, skolamdeli dawesebulebebis materialur-teqnikuri bazisa da infrastruqturis gaumjobeseba, pedagogTa codnisa da kvalifikaciis amaRleba da saswavlo procesis kidev ufro gaumjobeseba.

axalcixis saswavlo universitetSi oTxi fakultetia (ganaTlebis, humanitarul da social-ur mecnierebaTa fakulteti, biznesis administrirebis fakulteti, inJineriis, agrarul da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakulteti, iuridiuli fakulteti), 1360 studentiTa da 130 pedagogiT, romelTagan 10 sruli profesoria, 42 – asocirebuli profesori da 4 – asistent profesori. rogorc universitetis, aseve, profesiuli saswavleblebis saswavlo programa srulad ver akmayofilebs Sromis bazris moTxovnebs.

III. regionis ekonomikuri ganviTareba

1. bunebrivi resursebi

regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana-pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis mxriv arsebul mniSvnelovan energetikul potencials.

regionSi mzis radiaciis sakmaod maRali maCvenebeli fiqsirdeba. SesaZlebelia mzis energe-tikuli potencialis gamoyeneba Sesabamisi teqnikur-ekonomikuri gaTvlebis safuZvelze. aseve, regionSi gavrcelebuli qarebis mimarTuleba, siCqare da xangZlivoba wlis ganmavloba-Si iZleva SesaZleblobas, regionSi arsebuli qaris resursi gamoyenebul iqnes energetikuli miznebisaTvis. amJamad mimdinareobs samuSaoebi qaris perspeqtiuli eleqtrosadgurebis te-qnikur-ekonomikuri dasabuTebisaTvis.

regioni mdidaria wiaRiseuli resursebiT. samcxe-javaxeTSi mopovebuli resursebis ZiriTadi saxeobebia: mineraluri, Termuli da mtknari wyali, mosapirkeTebeli masalebi, tufi, bazalti, diatomitebi, perliti, Tixa, qviSa-xreSi, vulkanuri wida, mura naxSiri, oqro da andeziti. dReisaTvis wiaRiseuli resursebis mopovebaze gacemulia 136 licenzia. resursebis arsebul maragebs gaaCnia mniSvnelovani ekonomikuri potenciali.

Page 12: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

11regionis ganviTarebis strategia

samcxe-javaxeTis regioni mdidaria wylis resursebiT – mdinareebiT da tbebiT. saqarTve-los sxva regionebTan SedarebiT mcirea Termuli wylis resursi. regionSi arsebuli wylis resursebi wyalsargeblobis mixedviT gamoyenebulia sasmel-sameurneo daniSnulebiT (8%), hidroenergetikaSi(80%), agreTve samrewvelo daniSnulebiT, sarwyavad da Tevzis satboree-bisaTvis.

samcxe-javaxeTi bunebrivi tyiT mdidari regionia. regionis teritoriaze arsebuli TiTqmis yvela tye gansakuTrebul klimat-maregulirebel, niadagdacviT, wyal-maregulirebel fun-qciebs asrulebs da es ganapirobebs, rom regioni mdidaria mineraluri wylis resursebiTa da sakurorto zonebiT. regionSi gvxvdeba `wiTeli wigniT~ daculi 17 da samkurnalo mcenaree-bis 85 saxeoba. aqve unda aRiniSnos, rom samcxe-javaxeTis teritoriaze tyis inventarizacia ukanaskneli 10-15 wlis ganmavlobaSi ar Catarebula. amdenad, dReisaTvis arsebuli yvela ofi-cialuri monacemi tyeebis mdgomareobis, maTi xarisxobrivi da raodenobrivi maCveneblebis Sesaxeb ar Seesabameba faqtobriv mdgomareobas.

2. ekonomika (soflis meurneobis garda)

saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuris monacemebiT, 2008-2011 wlebis ganmavlobaSi regionis mTliani damatebuli Rirebuleba mzardi tendenciiT xasiaTdeboda (gamonakli-si mxolod 2009 weli iyo). 2011 wels regionis mTliani damatebuli Rirebuleba 665 mln lars Seadgenda, romlis 32% (213,7 mln lari) soflis meurneobis seqtorze modioda. winaswari mo-nacemebiT, 2012 wels regionis mTliani damatebuli Rirebulebis zrdam wina welTan Sedare-biT 0.7% Seadgina. 2011 wels regionSi sawarmoebis brunvam ekonomikuri saqmianobebis mixedviT 367,2 mln lari Seadgina, rac 30%-iT metia wina wlis maCvenebelze.

investiciebis mozidva da mcire da saSualo biznesis ganviTareba regionSi ekonomikis ganvi-TarebisaTvis erT-erT yvelaze mniSvnelovan faqtors warmoadgens. 2011 wels regionSi 495 mln. larze meti investicia ganxorcielda. maT Soris, kerZo investiciebis moculobam 397 mln larze meti Seadgina. bolo wlebis ganmavlobaSi msxvili ucxouri investiciebi Caido gadama-muSavebel mrewvelobasa da energetikaSi.

am mimarTulebebiT arsebul gamowvevebze sapasuxod aucilebelia rigi RonisZiebebis gatare-ba, maT Soris, regionSi arsebuli sainvesticio potencialis Sesaxeb dainteresebul mxareTa Soris informirebulobis xarisxis gazrda da regionSi sainvesticio saqmianobis mxardaWer-is momsaxurebis ganviTareba. aseTive prioritetuli amocanebis rigs ganekuTvneba rogorc mcire da saSualo biznesis ganviTarebiT dainteresebul pirTaTvis sakonsultacio momsaxu-reobis miwodeba, aseve, regionSi biznes-infrastruqturis gaumjobesebisaken mimarTuli, spe-cialuri, saxelmwifo da kerZo seqtorebis TanamSromlobis sistemis danergva.

regionSi finansuri institutebis servisebze SezRuduli xelmisawvdomoba, biznes-ganaT-lebis dabali done, muSaxelis dabali kvalifikacia, marketingis araefeqtiani strategiebi, aseve, moZvelebuli teqnologiebi da warmoebis mwiri SesaZleblobebi negatiur zegavlenas axdens regionSi biznesis ganviTarebaze, rac, Tavis mxriv, dasaqmebis maCvenebelzec aisaxeba.

Page 13: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

12 regionis ganviTarebis strategia

mrewveloba

regionSi arsebuli wiaRiseulisa da sxva bunebrivi resursebis gaTvaliswinebiT, samcxe-javax-eTSi SesaZlebelia mrewvelobis ganviTareba Semdegi ZiriTadi mimarTulebebiT: samTomompov-ebloba, mineraluri wylebis, avejisa da xis nakeTobebis warmoeba. SedarebiT iafi muSaxeliT, iafi eleqtroenergiiTa da regionis strategiuli adgilmdebareobiT regionSi SesaZlebelia soflis meurneobis gadamamuSavebeli mrewvelobis ganviTareba. ganviTarebis mxriv ikveTeba regionis adamianuri resursebis gadamzadebisa da gadamamuSavebel mrewvelobaSi arsebuli potencialis gamoyenebis aucilebloba.

turizmi

bolo 5 wlis ganmavlobaSi regionSi sastumroebisa da sxva ganTavsebis obieqtebis raodenoba 40%-iT gaizarda. aseve, gaizarda regionSi vizitorTa raodenoba (daaxloebiT 40-45%). amJamad regionSi registrirebulia 138 sastumro, romelTaganac 78 saojaxo tipisaa. 2010 wels sastum-roebis mTlianma brunvam regionSi 7.3 mln lari Seadgina. regionSi ucxoeli turistebi ZiriT-adad somxeTidan, ruseTidan, germaniidan, israelidan da aSS-dan Cadian. 2011 wels samcxe-ja-vaxeTSi 278500 turisti Cavida, romelTagan 84150 ucxoeli iyo.

amJamad regionSi ZiriTadad kulturuli, rekreaciuli da saTavgadasavlo turizmi viTar-deba. samcxe-javaxeTi mdidaria istoriul-kulturuli ZeglebiT, romelTagan aRsaniSnavia varZiis samonastro kompleqsi, Tmogvis, xerTvisis, rabaTis cixeebi, zarzmis da safaris monas-trebi, aseve, aris ramdenime popularuli sakurorto zona, borjom-xaragaulis erovnuli par-ki da javaxeTis daculi teritoriebi. Tumca, turizmis Semdgomi ganviTareba moiTxovs maRa-li standartebis sastumroebisa da damatebiT mcire zomis sastumroebis mSeneblobas. aseve, aucilebelia momxmareblebisaTvis turistuli momsaxurebis Tanamedrove paketebis SeTavaze-ba da momsaxurebis donis amaRleba, maRali xarisxis kvebis obieqtebis gaxsna, regionis tbebis turistuli potencialis gamoyeneba, eko-turistuli SesaZleblobebis – borjom-xaragaulis erovnuli parkisa da javaxeTis daculi teritoriebis – srulad gamoyeneba, axali turistu-li gzamkvlevis SemuSaveba da turizmis ganviTarebis upiratesobis Sesaxeb mosaxleobis in-formirebulobis amaRleba.

energetika

samcxe-javaxeTs aqvs didi potenciali, gaxdes eleqtroenergiis msxvili mwarmoebeli da sa-tranzito kvanZi samxreT kavkasiis regionSi. energoresursebis efeqtianad gamoyenebis mimar-TulebiT investiciebis mozidva regionisa da, zogadad, qveynis ganviTarebisaTvis erT-erTi

Page 14: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

13regionis ganviTarebis strategia

umTavresi SesaZleblobaa. regionis mosazRvre TurqeTi, romlis moTxovna eleqtroenergiaze swrafad izrdeba, saqarTvelosTvis erT-erT yvelaze mimzidvel bazars warmoadgens. regionSi axlaxan dasrulda axalcixis 500/400/200 kvt. qvesadgurisa da maRali Zabvis gadamcemi xazebis mSenebloba Savi zRvis eleqtrogadamcemi xazis proeqtis(BSTN) farglebSi. Sedegad, saqarT-velo iqneba pirveli qveyana kavkasiaSi, romelsac eqneba mudmivi denis CanarTis (HVDC) gadam-cemi sistema, romlis meSveobiTac 500 kvt. cvladi deni gardaiqmneba 400 kvt. Zabvis denad da miewodeba TurqeTs. qvesadguri SesaZleblobas iZleva qveynis eleqtrosistemam paralelur reJimSi imuSaos mezobeli saxelmwifoebis eleqtrosistemebTan. TurqeTis teritoriaze gadamcemi xazis mSeneblobis dasrulebis Semdeg SesaZlebeli iqneba saqarTvelom ganaxorcie-los rogorc sakuTari, aseve, sxva mezobel qveynebSi warmoebuli eleqtroenergiis eqsporti da re-eqsporti TurqeTSi da misi gavliT aRmosavleT da centraluri evropis qveynebSi.

amJamad regioni 115000 mgvt/s eleqtroenergias awarmoebs, rac qveynis eleqtroenergiis warmoebis mxolod 1.13%-s Seadgens. mas Semdeg, rac momdevno wlebis ganmavlobaSi regionSi dasruldeba 5 axali hidroeleqtrosadguris mSenebloba, mosalodnelia eleqtroenergiis warmoebis rvajer gazrda. amasTan, energetikis saministrom regionSi damatebiT 6 hidroele-qtrosadguris mSeneblobisaTvis potenciuri adgilebi gamoavlina, Tumca Sesabamisi pro-eqtebis gansaxorcieleblad investorebis dainteresebaa saWiro.

hidroeleqtrosadgurebis mSeneblobis mimdinare proeqtebi samcxe-javaxeTSi4

hesis dasaxele-ba

simZlavre (mgvt.)

wliuri gamo-muSaveba (kvt./s)

savaraudo investicia (mln. aSS dolari)

faravani 78 425 125

arakali 11 63 21.521

abuli 20 129 39.130

axalqalaqi 15 85 29.347

mtkvari 48 253 80

alternatiuli ganaxlebadi energoresursebis gamoyeneba da energoefeqturi teqnologiebis danergva, aseve, regionis energetikis seqtoris umTavres prioritetebSi eqceva.

2006 wlidan regionSi gadis British Petroleum-is baqo-Tbilisi-jeihanis navTobsadeni da samxreT kavkasiis gazsadeni.

amJamad samcxe-javaxeTSi mimdinareobs navTobis da gazis saZiebo samuSaoebi, Tumca jer ar aris aRmoCenili maragebi. Strait Oil and Gas Ltd-s aqvs warmoebis ganawilebis xelSekruleba saqa-rTvelos energetikis saministrosTan navTobisa da gazis aRmoCenasa da Semdgom mopovebasTan dakavSirebiT.

regions, aseve, gaaCnia qvanaxSiris maragebi vale-axalcixis auzSi. sabadom muSaoba 1931 wels daiwyo da wliurad daaxloebiT 150 aTas tona muranaxSirs moipovebs aRmosavleT saqarTve-loSi mdebare TboeleqtrosadgurebisTvis. vale-axalcixis sabados gaaCnia daaxloebiT 71.3 milioni tona resursi, magram sabado amJamad ar muSaobs.

transsasazRvro TanamSromloba

regionis adgilmdebareoba xels uwyobs transsasazRvro TanamSromlobis ganviTarebas. am-Jamad Camoyalibebulia umTavresad savaWro urTierTobebi. transsasazRvro TanamSromlobis kuTxiT aucilebelia TanamSromlobis gaRrmaveba mezobel qveynebTan turizmisa da ekono-mikis sxvadasxva seqtoris mimarTulebiT.

regionuli mmarTvelobisa da TviTmmarTvelobis arsebuli samarTlebrivi da instituciu-ri mowyoba amJamad ar iZleva sajaro samsaxurebis doneze transsasazRvro TanamSromlobis srulfasovnad ganviTarebis saSualebas. am mimarTulebiT mniSvnelovania mimdinare decen-tralizaciis reformebi, romelsac saqarTvelos regionuli ganviTarebisa da infrastruq-turis saministro gegmavs.

4 saqarTvelos energetikisa da bunebrivi resursebis saministro. http://menr.gov.ge da kavkasiis energia da infras-truqtura. “Mtkvari HPP Project Presentation” gv. 5.09.07.2012 http://cei.ge/data/file_db/Presentation/Mtkvari%20HPP%20Project%20Presentation%20March%202012_DVUZXF_SP.pdf

Page 15: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

14 regionis ganviTarebis strategia

3.soflis meurneoba

samcxe-javaxeTi warmoadgens mkveTrad gamoxatul agrarul regions, sadac soflis meurneo-bis wili mTlian damatebul RirebulebaSi yvelaze didia (32%). dargSi dasaqmebulia adamianu-ri resursebis udidesi nawili. am dargis wili regionis mTliani damatebuli Rirebulebis maC-venebelSi 2006-2011 wlebSi saSualod 33%-s Seadgenda da regionis sxva dargebsa da danarCeni regionebis Sesabamis maCvenebelTan SedarebiT yvelaze maRali iyo.

regionis soflis meurneoba warmodgenilia SinameurneobebiTa da komerciuli meurneo-bebiT. produqciis warmoebis 90%-ze meti mcire zomis SinameurneobebSia koncentrirebuli. Sinameurneobebis 73% soflis meurneobis produqtebs ZiriTadad sakuTari moxmarebisaTvis awarmoebs, xolo danarCeni 27%-sTvis soflis meurneoba Semosavlis wyaros warmoadgens.

samcxe-javaxeTis regionis soflis meurneobis komercializaciis done qveynis masStabiT so-flis meurneobis komercializaciis maCvenebelze maRalia.

regionSi sasoflo-sameurneo savargulebis naxevarze mets saZovrebi warmoadgens. sidid-iT meore yvelaze msxvili savargulis saxeoba saxnavi miwis kategoriaa. danarCeni farTi ga-nawilebulia saTibi da daumuSavebeli miwebis kategoriasa da mravalwlian nargavebs Soris.

miuxedavad imisa, rom regionis produqtiulobis saSualo maCveneblebi qveynis Sesabamis maCveneblebze maRalia, rogorc memcenareobaSi, aseve, mecxoveleobaSi, arsebuli potencia-lis mxolod mesamedia gamoyenebuli. soflis meurneobis warmoeba eqstensiuri xasiaTisaa da misi produqcia dabalkonkurentulia importirebulTan SedarebiT.

memcenareoba

memcenareobidan regionSi misdeven kartofilis, marcvleulisa da bostneulis warmoebas. amasTan, regionis soflis meurneobis erT-erTi sisuste mokle vegetaciuri periodia. soflis infrastruqturis kvlevis Sedegebis mixedviT, adreuli moyinvis SemTxvevebi regionSi qveynis saSualo maCvenebelze mniSvnelovnad maRalia.

samcxe-javaxeTis regionSi erTwliani kulturebiT naTesi farTobi klebas ganicdida 2000-2011 wlebis periodSi. kleba regionSi, iseve, rogorc mTlianad qveynis masStabiT, orjer da metad Semcirda aRniSnul periodSi.

aRsaniSnavia, rom qveyanaSi kartofilis warmoebis mniSvnelovani wili koncentrirebulia samcxe-javaxeTSi, sadac kartofiliT naTesi farTi, qveynis masStabiT kartofiliT naTesi mTliani farTis 52 procents Seadgens(2011 w.). regionis mosavlianoba qveynis saSualo mo-savlianobaze, saSualod, 22%-iT maRalia. kartofilis mosavlianobis maCvenebeli aRemateba qveynis saSualo maCvenebels.

kartofilis warmoeba da mosavlianoba5

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

naTesifarTi, aTasi ha

saqarTvelo37.3 37.4 37.9 37.6 38.4 40.4 23.5 21.5 24 18 21.2 20.3

samcxe-javaxeTi 9.8 11.5 11.6 12.7 13.2 15.4 8.4 8.3 10.1 7.7 10.2 10.6

regionis wili 26% 31% 31% 34% 34% 38% 36% 39% 42% 43% 48% 52%

mosavlianoba, tona/ha

saqarTvelo8.9 11.6 11.4 11.7 11.3 10.9 7.4 10.8 8 11.5 11.1 13.6

samcxe-javaxeTi 8.8 15.3 15.3 16.3 12.9 12.9 6.7 13.2 10.6 17.7 12.6 16

Sedareba 99% 132% 134% 139% 114% 118% 91% 122% 133% 154% 114% 118%

wyaro: saqstati

2011 wels bostneulis mosavlianoba regionSi qveynis saSualo mosavlianobas 32%-iT aRe-

5 wyaro: saqstati

Page 16: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

15regionis ganviTarebis strategia

mateboda. regionSi TiTqmis yvela ojaxi misdevs saojaxo mebostneobas, ZiriTadad, piradi mo-xmarebisaTvis. bostneulis mxolod mcire nawili gadis gasayidad bazarze. bostneulis komer-ciul warmoebas misdeven fermerebi, romlebic floben 1 ha-mde miwis farTobs.

marcvlovani kulturebi _ regionis wili qeris warmoebaSi sakmaod mniSvnelovania – saSual-od Seadgens naTesi farTis 35%-s da warmoebis 42%-s. regionSi qeris saSualo mosavlianoba qveynis saSualo maCvenebelze saSualod 18%-iT maRalia. regionSi, rogorc marcvlovani kul-turebiT naTesi farTi, aseve, arsebuli mosavlis moculoba klebis tendenciiT xasiaTdeba.

samcxe-javaxeTSi erTwliani balaxebis warmoeba klebadobiT xasiaTdeba. es gamowveulia ro-gorc naTesi farTis, aseve, mosavlianobis SemcirebiT. mravalwliani balaxebis warmoeba, erTwliani balaxebisgan gansxvavebiT, xasiaTdeba naklebi cvalebadobiT da naklebad SesamCne-vi SemcirebiT.

mecxoveleoba

regionSi koncentrirebulia qveyanaSi arsebuli mTeli pirutyvis daaxloebiT 9-14%, xolo futkris ojaxebis daaxloebiT 10%.

pirutyvis raodenoba

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

msxilfexa rqosani pirutyvi (aTasi suli)

saqarTvelo 1,177 1,180 1,216 1,243 1,178 1,191 1,080 1,049 1,046 1,015 1,049 1,088

samcxe-javaxeTi

99 100 101 106 94 93 121 102 89 103 111 136

regionis wili 8% 8% 8% 9% 8% 8% 11% 10% 8% 10% 11% 12%

cxvari (aTasi suli)

saqarTvelo 547 568 611 629 689 720 697 711 690 602 597 577

samcxe-javaxeTi

115 87 94 97 89 88 90 73 62 87 75 72

regionis wili 21% 15% 15% 15% 13% 12% 13% 10% 9% 15% 13% 13%

futkris ojaxebi (aTasi ska)

saqarTvelo 98 105 118 133 152 150 146 184 207 257 312 328

samcxe-javaxeTi

11 13 14 16 17 16 17 17 13 18 22 26

regionis wili 11% 12% 12% 12% 11% 11% 11% 9% 6% 7% 7% 8%

wyaro: saqstati

Page 17: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

16 regionis ganviTarebis strategia

regionSi msxvilfexa rqosani pirutyvis raodenobis zrdis tendencia SesamCnevia ninowminda-Si, axalcixesa da adigenSi. gansakuTrebiT mkveTri zrdaa ninowmindis municipalitetSi. cx-vrisa da Txis suladoba gamoirCeoda naklebi cvalebadobiT adigenis, aspinZisa da axalcixis municipalitetebSi, xolo mniSvnelovani cvalebadobiT – danarCen municipalitetebSi. Rore-bis raodenoba gacilebiT metia axalcixis municipalitetSi, vidre sxva municipalitetebSi. maTi raodenoba TiTqmis orjer meti iyo 2010 wels. frinveli da futkris ojaxebi, ZiriTadad, koncentrirebulia axalqalaqSi.

samcxe-javaxeTis regions mniSvnelovani wili aqvs mecxovelobis produqciis mTlian warmoe-baSi. mecxoveleobis mTliani produqciis daaxloebiT 8-17% modis regionze. regionSi wve-ladobis saSualo maCvenebeli qveynis saSualo maCvenebelze daaxloebiT 15%-iT maRalia.

informacia da codna adgilobriv fermerebSi msxvilfexa rqosani pirutyvis jiSobrivi Semad-genlobis Sesaxeb mwiria. ZiriTadad gavrcelebulia megruli da e.w. adgilobrivi jiSebi. xe-lovnuri ganayofiereba naklebadaa ganviTarebuli da Sejvareba, ZiriTadad, ukontroloa. es iwvevs jiSis degeneracias da uaryofiTi gavlena aqvs pirutyvis produqtiulobaze, janmrT-elobaze, organizmis rezistentulobasa da zrda-ganviTarebaze. saqonels zamTarSi, ZiriTa-dad, TiviT kvebaven, ar iyeneben siloss da iSviaTad iyeneben kombinirebul sakvebs, risi nakle-bobac saqonlis dabalproduqtiulobasa da wonaSi daklebas iwvevs.

regionSi mniSvnelovani problemaa saZovrebis degradireba. saZovrebi, ZiriTadad, saerTo sargeblobaSia da maTTvis damaxasiaTebelia sxvadasxva saxis problemebi. maTi produqti-uloba sagrZnoblad aris Semcirebuli. saZovrebis martivi rotaciis sistemis danergvasac ki SeuZlia Seamciros niadagis erozia maqsimum 15%-iT pirveli wlis ganmavlobaSi da damatebiT 5%-iT yovel momdevno wels 5 wlis ganmavlobaSi, xolo sakvebis moculoba SeiZleba gaizard-os 20%-ze metiT, rac Seamcirebs gadaZovebis xarisxs.

regionSi veterinaruli momsaxureba xSirad ar aris saTanado doneze. garda amisa, rig Te-mebSi veterinari saerTod ar aris da fermerebs mimarTva uwevT municipaluri centrebisa an mezobeli TemebisTvis. zafxulis ganmavlobaSi xSirad Tavs iCens iseTi saSiSi daavadebebi, rogoricaa `Turquli~ da `jilexi~. samcxe-javaxeTis teritoriis nawili warmoadgens sazaf-xulo saZovars da xSiria Sinaur cxovelTa migracia baris raionebidan. saqonlis gadasareki trasebi da sazafxulo banakebi ar aris Sesabamis mdgomareobaSi. es sxvadasxva daavadebebis gavrcelebis mxriv kidev ufro did saSiSroebas qmnis. municipalur centrebSi ar aris saTana-dod aRWurvili Tanamedrove laboratoriebi, raTa droulad moxdes cxovelTa daavadebebis dadgena.

meTevzeoba

Tevzis moSeneba, am mizniT gamoyenebuli xelovnuri auzebisa da, aseve, wyalsatevebis farTi zrdis tendenciiT xasiaTdeba. kalmaxis moSeneba xdeba xelovnur auzebSi, xolo karCxanas, si-gasa da sxva jiSis Tevzebis moSeneba – bunebriv wyalsatevebSi. kalmaxis moSeneba, ZiriTadad, koncentrirebulia mcire zomis saojaxo fermebSi. saSualod, TiToeul ojaxs 5-8 speciali-zirebuli betonis auzi aqvs, xolo wliuri warmoeba saSualod 2-5 tonas Seadgens. regionSi ramdenime sakalmaxe, agreTve, lifsitebis moSenebaze specializirdeba. meTevzeobis saqmiano-bis ganviTarebis ZiriTadi xelis SemSleli faqtorebia: misasvleli gzebis cudi mdgomareoba, Tevzis warmoebisa da gamravlebis moZvelebuli praqtika, warmoebisaTvis Seusabamo xelsawyo-ebi, specialuri satransporto saSualebebis nakleboba da araefeqturi gadamamuSavebeli sim-Zlavreebi.

meqanizacia

miuxedavad imisa, rom sasoflo-sameurneo warmoebis sxvadasxva saSualebebsa da momsaxure-baze xelmisawvdomobis mxriv regionis maCvenebeli qveynis saSualo maCvenebelze maRalia, se-qtoris es segmenti saWiroebs mniSvnelovan xelSewyobas Semdgomi ganviTarebisTvis. regionSi aSkaraa rogorc traqtorebisa da kombainebis, aseve, sxva sasoflo–sameurneo teqnikis nakle-boba. meqanizaciis momsaxurebis centrebi fermerTa kooperativebis erTobliv mflobeloba-Sia. es centri momsaxurebas uwevs rogorc wevr, aseve, arawevr fermerebs. regionis soflebis daaxloebiT 33% ver sargeblobs sasoflo-sameurneo meqanizaciis servisiT. meqanizaciis xel-misawvdomobaze uaryofiT gavlenas axdens ori ZiriTadi faqtori: soflidan Sors mdebareoba da servisis maRali Rirebuleba (fasebi meqanizaciis mier Sesrulebul samuSaoebze regionSi sakmaod maRalia). aseve, mniSvnelovani problemaa meqanizatorebis gamoucdeloba da dabali kvalifikacia.

Page 18: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

17regionis ganviTarebis strategia

xelmisawvdomoba s/s meqanizaciaze

ar saWiroebs/ar ms-menia

ver sargeblobs sargeblobs

saqarTvelo 24% 26% 51%

samcxe-javaxeTi 14% 19% 67%

wyaro: soflis infrastruqturis aRwera, 2011 w.

xarisxiani saTesle masalis importi umeteswilad evropis qveynebidan xorcieldeba. bolo wlebSi, aseve, xdeba ukrainuli, somxuri da Turquli saTesle masalis Semotana, Tumca, maTi xarisxobrivi maCvenebeli SedarebiT dabalia. TiTqmis yvela municipalur centrSi aris mcenareTa dacvis saSualebaTa maRaziebi. maTSi warmodgenilia, rogorc xarisxiani, aseve, naklebad xarisxiani produqtebis didi asortimen-ti. pesticidebis gamoyeneba ZiriTadad xdeba kartofilis warmoebaSi. sasuqebidan yvelaze me-tad gamoiyeneba organuli sasuqi da amoniumis gvarjila. kompleqsuri sasuqebis gamoyeneba naklebad aris ganviTarebuli. es iwvevs mcenareTa kvebis reJimis darRvevas, qveiTdeba pro-duqtis xarisxobrivi maCvenebeli da produqtebSi grovdeba nitratebi. regionSi arasaTanadod aris ganviTarebuli sasawyobe meurneobebi. kartofilis Sesanax sawyobebad gadakeTda mitovebuli Senobebi da Zveli macivar-sacavebi. am farTs ZiriTadad iyeneben msxvili mekartofileebi, wvrili da saSualo mekartofileebi ki, mosavals, ZiriTa-dad, saxlis pirobebSi inaxaven. arsebuli sawyobebi saWiroebs samacivre meurneobebad mowyo-bas, imisaTvis rom uzrunvelyofili iyos mosavlis xangrZlivi periodiT xarisxianad Senaxva. regionis soflis meurneobis ganviTarebis erT-erTi mniSvnelovani Semaferxebeli faqto-ria melioraciis sistemis gaumarTaoba. regionSi arsebuli sarwyavi sistema uzrunvelyofs mTliani saxnavi savargulebis daaxloebiT 15%-is morwyvas, rac mniSvnelovnad aferxebs sof-lis meurneobis ganviTarebas da didi gamowvevaa regionis mosaxleobisTvis, romelic umete-sad soflis meurneobis seqtorSia dasaqmebuli. 2011 wels regionis soflebis daaxloebiT 42%-Si gvalvebma mosavalze uaryofiTi gavlena iqonia.regionSi savaWro infrastruqtura ufro ganviTarebulia da ufro metad gamoiyeneba fermer-ebis mier, vidre sasawyobe infrastruqtura. yvelaze metad, regionis fermerebi sargebloben sasoflo-sameurneo sacalo da rZisa da xorcis sabiTumo bazrebis momsaxurebiT. miuxeda-vad amisa, fermerTa mniSvnelovan nawils ar miuwvdeba xeli savaWro infrastruqturis momsax-urebaze.

IV. infrastruqtura

ukanaskneli 5-6 wlis ganmavlobaSi regionSi mniSvnelovnad gaumjobesda infrastruqtura. infrastruqturis ganviTarebis kuTxiT gamoyofili dafinansebis ZiriTadi nawili xmardeba gzebis, sasmeli da sarwyavi wylis sistemebis, xidebis, sakanalizacio qselis, skolebis, skol-amdeli aRzrdis dawesebulebebis, skverebisa da baRebis reabilitacias, gareganaTebis mowyo-bas. 2013 wlidan, aseve, dawyebulia axali infrastruqturuli proeqtebis ganxorcieleba, rom-lebic iTvaliswinebs qalaqebis quCebisa da sasoflo gzebis, wyalsadenebisa da sakanalizacio qselebis reabilitacias.

regionSi saavtomobilo gzebis sigrZe 1340 kilometria. aqedan 195 km. sigrZis saerTaSoriso magistraluri gzebi satranzito mniSvnelobisaa da isini akavSirebs qveyanas somxeTsa da Tur-qeTTan. Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis gzebis sigrZea 270 km, xolo adgilobrivi mniS-vnelobis gzebis sigrZe – 945km. saerTaSoriso mniSvnelobis saavtomobilo gzebi mTlianad asfaltbetonis safariT aris mowyobili. Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis saavtomobilo gzebis mxolod 77,8% aris asfaltbetonis safariT, xolo danarCeni nawili moxreSilia.

aTaswleulis gamowvevis programis farglebSi samcxe-javaxeTSi ganxorcielda 245 km. gzis monakveTis, xidebisa da gzis gaswvriv arsebuli obieqtebis reabilitacia. aRniSnuli sagzao infrastruqturis mowesrigebiT gaumjobesda pirobebi vaWrobis, turizmisa da sxva biznes-se-qtorebis ganviTarebisaTvis. regionSi, aseve, ganxorcielda sagzao infrastruqturis mowes-rigebis sxva proeqtebic (axalcixe-varZiis, TeTriwyaro-axalqalaqis, bakuriani-axalqalaqis gzis monakveTebis reabilitacia).

samcxe-javaxeTSi funqcionirebs saqarTvelos rkinigzis ,,xaSuri-axalcixe-vales~ (sigrZe 60km.) ganStoeba, romlis meSveobiTac xorcieldeba satvirTo da samgzavro gadazidvebi. ,,mar-abda-axalqalaqis~ rkinigzis monakveTze (178 km.)ki mimdinareobs reabilitacia.

Page 19: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

18 regionis ganviTarebis strategia

baqo-Tbilisi-yarsis sarkinigzo magistralis proeqtis ganxorcieleba 2007 wels daiwyo saqa-rTvelos, azerbaijansa da TurqeTs Soris gaformebuli saerTaSoriso SeTanxmebis fargleb-Si. igi iTvaliswinebs saqarTvelos teritoriaze marabda–axalqalaqis sarkinigzo xazis re-abilitacia-rekonstruqcias da axali sarkinigzo xazis mSeneblobas axalqalaqidan TurqeTis sazRvramde.

samcxe-javaxeTSi gazificirebis qselis saerTo sigrZe 373 kilometria. miuxedavad imisa, rom regionSi dawyebulia gazificirebis mniSvnelovani samuSaoebi, ojaxebis did nawils jer ar aqvs Seyvanili gazi sakuTar saxlebSi da, aseve, srulad ar aris uzrunvelyofili gazis mi-wodeba. Sedegad, mosaxleobis didi nawili (75,4%) sayofacxovrebo miznebisTvis kvlav Txevad gazs iyenebs. 2011 wlis monacemebiT, provaideri kompaniebisgan bunebrivi airi Sinameurneo-bebis mxolod 16,2%-s miewodeba.

regionSi arsebuli sarwyavi sistema uzrunvelyofs mTliani saxnavi savargulebis daaxloe-biT 15%-is morwyvas, rac mniSvnelovnad aferxebs soflis meurneobis ganviTarebas da didi gamowvevaa regionis mosaxleobisTvis, romelic umetesad soflis meurneobis seqtorSia dasaqmebuli.

regionSi sakomunikacio infrastruqturis gaumjobesebisaTvis, aseve, aucilebelia eleqtro-energiis miwodebis sistemis gamarTva, internetis sargeblobaze xelmisawvdomobis gazrda da gare ganaTebis qselis mowesrigeba.

samcxe-javaxeTSi sasmeli wylis miwodebis sistemis mdgomareoba

municipaliteti mTlianisigrZe (km) dazianebulinawili(%)

axalcixe 80 90%

aspinZa 17 20%

adigeni 17 70%

borjomi 56 15%

axalqalaqi 55 90%

ninowminda 55 40%

wyaro: samcxe-javaxeTis wyalkanali, 2012 w.

mosaxleobis umravlesobisaTvis sasmeli wyali xelmisawvdomia. municipalur centrebsa da soflad mcxovrebi mosaxleobis nawils sasmeli wyali miewodeba centraluri wyalgayvanilo-bis sistemis meSveobiT. soflebis nawili sargeblobs soflis ubnebSi mowyobili sasmeli wylis onkanebiT. sakmaod mniSvnelovani moculobiT aris wylis danakargi gaumarTavi wyalmomarage-bis sistemebis gamo. dReisaTvis regionis teritoriis mxolod nawilSi mimdinareobs moxmare-buli wylis moculobis aRricxva. aRsaniSnavia, rom regionSi sasmeli wylis sistemis daaxloe-biT 70-80% dazianebulia da saWiroebs reabilitacias.

wyaro: saqarTvelos urbanizaciis angariSi. msoflio banki, 2012 w.

sakanalizacio qseli regionis teritoriaze mxolod municipalur centrebSia. soflebis mo-

Page 20: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

19regionis ganviTarebis strategia

saxleoba sakanalizacio sistemis gareSea. samcxe-javaxeTis teritoriaze ar arsebobs saka-nalizacio, Camdinare wylebis gamwmendi nageboba. Sesabamisad, gauwmendavi sayofacxovrebo da moqmedi sawarmoebisa da samedicino dawesebulebebis arasrulad gawmendili, Camdinare wylebi iwvevs regionSi arsebuli zedapiruli wylis obieqtebis (mdinareebis) mniSvnelovan dabinZurebas. aRniSnul garemoebas emateba mdinareebisa da tbebis dabinZureba difuziuri wyaroebiT.

regionis teritoriaze arsebuli miwisqveSa wylis xarisxis monitoringi ar warmoebs. rac Seex-eba zedapiruli wylis resursebs, mdinare mtkvari da misi Senakadebi Sedian hidrometeorolo-giuri monitoringis qselSi da met-naklebi sixSiriT mimdinareobs wylis xarisxis monitorin-gi.

samcxe-javaxeTSi narCenebis marTva erT-erT mniSvnelovan garemosdacviT problemas war-moadgens. regionSi arsebuli oficialuri 5 nagavsayrelidan arc erTs ara aqvs garemoze zemo-qmedebis nebarTva. mosaxleobis sayofacxovrebo narCenebis gatana regularulad xorciel-deba municipalur centrebsa da dabebSi (bakuriansa da abasTumanSi) Sesabamisi komunaluri samsaxurebis mier. soflad mcxovrebi mosaxleobis sayofacxovrebo narCenebi organizebuli wesiT ar gaaqvT da mosaxleoba stiqiurad, mimdebare teritoriaze yris narCenebs, rac iwvevs mcire zomis ukontrolo nagavsayrelebis warmoqmnas.

regionSi narCenebis daxarisxeba-separacia ar xorcieldeba. aseve, ar arsebobs organuli narCenebis kompostirebis praqtika. aRsaniSnavia, rom tradiciulad ninowmindisa da borjomis municipalitetSi dagegmilia axali sanitaruli nagavsayrelis aSeneba, romelic aRniSnul teritoriaze xels Seuwyobs narCenebTan da garemos dabinZurebasTan dakavSirebuli proble-mebis mogvarebas. Tumca, regionis danarCen municipalitetebSi kvlav problemad rCeba narCen-ebis mdgradi marTva, rac mniSvnelovani xelis SemSleli faqtoria regionis ganviTarebisaT-vis.

V.garemos dacva

samcxe-javaxeTSi, qveynis sxva regionebTan SedarebiT, moqmed sawarmoTa raodenoba ar aris maRali da Sesabamisad, mavne nivTierebebis emisia atmosferoSi SedarebiT mcire raodenobi-Taa. regionis procentuli wili qveynis masStabiT sawarmoebidan haerSi mavne nivTierebebis gafrqvevaSi momatebulia da 2012 wels 0.27%-s Seadgenda, maSin, rodesac 2011 wels 0.17%-s utoldeboda. difuziuri wyaroebi, avtosatransporto saSualebebi da stacionaluri wyaroe-bi regionSi atmosferuli haeris dabinZurebis ZiriTad wyaros warmoadgens. regionis terito-riaze (abasTumani) ganlagebulia haeris transsasazRvro dabinZurebis monitoringis sadguri (EMEP), sadac regularulad, uwyvet reJimSi xdeba haeris xarisxis monitoringi. samcxe-javaxe-Ti ar Sedis hidrometeorologiuri dakvirvebis qselSi, ar xdeba haeris xarisxis monitoringi.

tyeebis saerTo mdgomareoba savalaloa. degradirebuli da gameCxerebulia yvela advilad misadgomi koromi, aseve, problemas warmoadgens tyeSi arsebuli moTxril-motexili, nayari xe-tye, romelic, Tavis mxriv, qmnis mavnebeli daavadebebis gavrcelebis safrTxes.ukontrolo Wrebma, saZovrebis dauregulirebelma gamoyenebam, tyis xanZrebma da mavnebelma daavadebeb-ma mniSvnelovani ziani miayena tyis ekosistemas. samcxe-javaxeTSi mavnebel daavadebaTa Soris yvelaze didi zianis momtanad miCneulia mbeWdavi qerqiWamia. regionis mosaxleoba damokidebulia tyeze da aqtiurad moixmars merqnul resurss, alterna-tiuli energomatareblebis siZviris gamo mosaxleoba upiratesobas SeSis moxmarebas aniWebs. regionis tyeebis degradaciis gamomwvev erT-erT mizezad da samomavlo risk-faqtorad bune-brivi da anTropogenuli warmoSobis tyis xanZrebi da mavneblebis intensiuri gavrceleba Sei-Zleba CaiTvalos.

samcxe-javaxeTis regionSi mdebareobs borjom-xaragaulis erovnuli parki, saerTaSori-so standartebis Sesabamisi pirveli parki kavkasiaSi. farTobis mixedviT, is evropis erT-erT yvelaze did dacul teritorias warmoadgens. erovnuli parki evropis daculi teritoriebis qselis (PAN Parks) wevria, rac teritoriis umaRles doneze dacvisa da mdgradi turizmis gan-viTarebis garantiaa. borjom-xaragaulis erovnuli parkis teritoriaze gavrcelebulia iS-viaTi, endemuri da saqarTvelos wiTel wignSi Setanili saxeobebi. mravalferovania erovnu-li parkis faunac. aq gavrcelebuli msxvili ZuZumwovrebis umravlesoba saqarTvelos `wiTel nusxaSia~ Sesuli.

2011 wels regionis teritoriaze Seiqmna javaxeTis daculi teritoriebi, romlis saerTo farTobi 16209,42 ha-s Seadgens. javaxeTis ekosistema aRiarebulia, rogorc erT-erTi umniS-

Page 21: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

20 regionis ganviTarebis strategia

vnelovanesi adgili gadamfreni frinvelebisaTvis, romelTa umetesoba IUCN-is ,,wiTel nusx-aSia~ Setanili. javaxeTis dacul teritoriebs ekoturizmis (Bird watching) ganviTarebisTvis sakmaod kargi perspeqtiva gaaCnia. regioni frinvelTa sabinadro adgils warmoadgens da masi-uri migraciis periodSi mraval iSviaT frinvelze dakvirvebaa SesaZlebeli.

bunebrivi katastrofebi

samcxe-javaxeTis teritoria saqarTvelos sxva regionebisagan gamoirCeva specifikuri geolo-giuri agebulebiTa da bunebrivi pirobebiT. regionSi farTodaa gavrcelebuli mewyeruli, Rvarcofuli, eroziuli, kldezvavuri procesebi, datborvebi da qvaTacvenebi. regionis ter-itoria mTlianad moqceulia 8-9 baliani seismuri riskis zonaSi. regionis yvela mdinaris xeo-baSi xSiria napirebis mdgradobis perioduli darRveva – napirebis garecxva (gverdiTi erozia), ris gamoc xdeba mewyruli procesebis aqtivizacia.

axalcixis municipalitetSi momatebulia erTidan sam Tvemde xangrZlivobis mkacri da eqs-tremalurad mkacri gvalvebi. aRniSnuli garemoeba, uaryofiT zegavlenas axdens soflis meurneobis ganviTarebaze da iwvevs miwis degradaciis procesis gaaqtiurebas. regionSi bolo wlebis ganmavlobaSi aRiniSna Zlieri setyvis SemTxvevebic.

stiqiur–geologiuri procesebis ganviTareba-reaqtivaciis dros mosalodneli saSiSroebisa-gan regionis mosaxleobis dacvisaTvis mniSvnelovania mowyvlad teritoriebze prevenciuli, sareabilitacio da saadaptacio RonisZiebebis gatareba. regionis teritoriaze, sadac geolo-giuri procesis saSiSroebis riski da teritoriis dazianebis koeficienti Zalian maRalia, pre-venciul RonisZiebad mizanSewonilia soflis mosaxleobis adgilmonacvleoba. aucilebelia, regionisaTvis sagangebo situaciebis samoqmedo gegmisa da prevenciul RonisZiebaTa gegmis SemuSaveba.

Page 22: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

21regionis ganviTarebis strategia

VI.regionis faqtoruli analizi(SWOT)

regioni

Zlieri mxareebi susti mxareebi

· xelsayreli geografiuli mdebareoba;· bunebrivi resursebis siuxve;· TurqeTTan damakavSirebeli sarkinigzo xazis

mSenebloba;· transasazRvro vaWroba mezobel qveynebTan;· rekreaciuli da sportul-gamajansaRebeli

kurortis arseboba; · yvela donis saganmanaTleblo dawesebulebebis

arseboba;· agraruli warmoebis xelsayreli bunebrivi

pirobebi da tradiciebi .

· infrasturqturis (gazifikaciis, wyalmomar-agebis, myari narCenebis marTvis, sakanalizacio sistemis) dabali maCveneblebi da gaumarTaoba, me-lioraciis sistemis moZvelebuli mdgomareoba;

· warmoebis moZvelebuli teqnologiebis gamoyene-ba;

· eqstensiuri soflis meurneoba;· profesiuli kadrebis nakleboba;· finansuri resursebis dabali xelmisawvdomoba.

SesaZleblobebi safrTxeebi

· bunebriv resursebze dafuZnebuli warmoebis gan-viTareba;

· intensiuri soflis meurneobis ganviTareba;· sxvadasxva saxis turizmis ganviTareba;· alternatiuli energiis wyaroebis ganviTareba-ga-

moyeneba;· transsasazRvro ekonomikuri urTierTobebis

Semdgomi gaRrmaveba;· eleqtroenergiis msxvil mwarmoeblad/satranzi-

to kvanZad Camoyalibeba.

· bunebrivi katastrofebi;· finansuri da ekonomikuri krizisi.

socialuri ganviTareba

jandacva

Zlieri mxareebi susti mxareebi

· centraluri da regionuli xelisuflebis mier janmrTelobis dacvisa da socialuri uzrunvelyofis aRiareba saxelmwifo socialuri politikis prioritetul mimarTulebad;

· janmrTelobis dacvis seqtoris sadazRvevo momsaxurebaze ga-dayvana;

· siRaribis zRvars qvemoT myofi mosaxleobis daxmareba da ma-Tze dazRvevis polisebis gacema;

· sayovelTao saxelmwifo samedicino dazRveva;· jandacvis infrastruqturis etapobrivi ganviTareba;· kerZo investiciebis zrda jandacvis sferoSi;· hospitalizaciis dros sikvdilianobis dabali maCvenebeli;· zogadi ganaTlebis sferoSi ganxorcielebuli da infras-

truqturis ganaxlebisa da gaumjobesebis mimdinare proeqtebi;· inkluziuri swavlebis danergvis kargi maCvenebeli.

· samedicino momsaxurebis dabali xarisxi

· samedicino-profilaqtikur dawe-sebulebebSi Tanamedrove teqnikuri aRWurvilobis nakleboba;

· samedicino dawesebulebebis susti menejmenti da dabalkvalificiuroba;

· mowyvladi socialuri jgufebis samedicino momsaxurebasa da medika-mentebze xelmisawvdomobis dabali done;

· socialuri Tu samedicino mom-saxurebis Sesaxeb mosaxleobis informirebulobis arasakmarisi xarisxi.

SesaZleblobebi safrTxeebi

· samedicino kadrebis gadamzadeba da profesiuli ganviTare-ba;

· samedicino momsaxurebisa da socialuri uzrunvelyofis Ses-axeb informaciis xelmisawvdomobis gazrda;

· prevenciuli jandacvis ganviTareba;· regionul centrSi Zlieri municipaluri saavadmyofos Se-

qmna, romelic kompleqsur samedicino momsaxurebas gauwevs momxmareblebs;

· ganaTlebis sistemis adaptireba Sromis bazris moTxovnebTan;· pedagogTa kvalifikaciis amaRlebis SesaZleblobebis uzrun-

velyofa da swavlebis xarisxis gazrda.

· jandacvis obieqtebis saqmianoba-ze saTanado kontrolis sistemis ararseboba;

· epidemiebi;· saxelmwifo programebis saxsrebis

ukmarisoba.

Page 23: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

22 regionis ganviTarebis strategia

ganaTleba

Zlieri mxareebi susti mxareebi

· regionSi yvela donis saganmanaTleblo dawese-bulebebis arseboba;

· ufaso skolamdeli ganaTleba;· inkluziuri ganaTlebis arseboba.

· amortizirebuli Senobebi da saskolo inventari;· sertificirebul maswavlebelTa simcire;· saganmanaTleblo programebi srulad ver akmay-

ofileben Sromis bazris moTxovnebs;· zogadi ganaTlebis SedarebiT dabali xarisxi,

sertificirebul maswavlebelTa mcire raode-noba. maswavlebelTa gadamzadebisa da profesi-uli ganviTarebis SezRuduli SesaZleblobebi ,skolebSi Tanamedrove saskolo inventaris nakleboba, eTnikuri umciresobebis warmomad-genelTa SezRuduli xelmisawvdomoba umaRles ganaTlebaze saxelmwifo enis arcodnis gamo;

· baga –baRebis movla-patronobaze munic-ipalitetebis SezRuduli finansuri Sesa-Zleblobebi;

· skolis moswavleTa transportirebis sakiTxebis mougvarebloba, moswavleTaTvis ganaTlebis miRebis SesaZleblobaTa SezRudva lojisti-kuri problemebisa da skolebis arasaTanado optimizaciis procesebis gamo, eTnikuri um-ciresobebis arasaTanadod integracia saswavlo procesSi.

SesaZleblobebi safrTxeebi

· skolebisa da sabavSvo baRebis Senobebis reabil-itacia;

· umaRlesi da profesiuli saswavleblebis sas-wavlo programebis morgeba Sromis bazris moTx-ovnebze;

· maswavlebelTa profesiuli donis amaRleba.

· ufaso da xarisxiani skolamdeli ganaTlebis uz-runvelsayofad saWiro resursebis ukmarisoba.

ekonomika

Zlieri mxareebi susti mxareebi

· xelsayreli geografiuli mdebareoba;· regionSi arsebuli bunebrivi da energetikuli

resursebi;· saerTaSoriso regionuli proeqtebi da ganax-

lebuli sakomunikacio infrastruqtura;· agraruli warmoebis xelsayreli bunebrivi

pirobebi da tradiciebi .

· regionSi arsebuli sainvesticio potencialis Sesaxeb informirebulobis dabali xarisxi;

· seqtorSi investiciebis simwire da inves-torebTan muSaobis arasakmarisi gamocdileba;

· kvalificiuri muSaxelis nakleboba;· bunebrivi resursebis arasakamarisad aTviseba;· saeqsporto bazrebze SezRuduli xelmisawvdo-

moba;· finansuri institutebis servisebze SezRuduli

xelmisawvdomoba;· biznes-ganaTlebis dabal idone;· moZvelebuli teqnologiebi.

SesaZleblobebi safrTxeebi

· adamianuri resursebis profesiuli gadamzade-ba, unar-Cvevebis gaumjobeseba;

· bunebrivi resursebis gamoyenebisa da samTo-mompoveblobis ganviTareba;

· transsasazRvro TanamSromlobis perspeqtive-bis gamoyeneba regionebsSorisi saerTaSoriso proeqtebis gansaxorcieleblad;

· kerZo da sajaro seqtorebs Soris TanamSrom-lobis gaRrmaveba orive seqtorisaTvis sa-sargeblo proeqtebis gamosavlenad da gansax-orcieleblad;

· ganaxlebadi da ekologiurad usafrTxo ener-goresursebis gamoyeneba.

· ekonomikuri da finansuri krizisi;· politikuri arastabiluroba.

Page 24: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

23regionis ganviTarebis strategia

m.S. turizmi

Zlieri mxareebi susti mxareebi

· regionSi turistebis raodenobis zrdis ten-dencia;

· sastumroebisa da saojaxo tipis sastumroebis mniSvnelovani raodenoba;

· turistuli infrastruqturis reabilitaciis proeqtebi ;

· saTxilamuro infrastruqtura bakurianSi;· borjom-xaragaulis moqmedi erovnuli parki

da misi turistuli marSrutebi;· istoriul-kulturuli Zeglebis simravle;· mravalferovani landSafti, flora, fauna;· xalxuri rewvis tradiciebi.

· maRali standartebis sastumroebis simcire;· moZvelebuli turistuli infrastruqtura; · turistuli momsaxurebis dabali done;· regionSi momuSave turistuli saagentoebis

simcire;· Sida gzebis da istoriul ZeglebTan misasvleli

gzebis cudi mdgomareoba;· garTobis saSualebebis nakleboba;· maRali xarisxis kvebis obieqtebisa da suveni-

rebiT/xelnakeTi nivTebiT movaWre obieqtebis simcire;

· regionis turistuli potencialis aTvisebis strategiis ararseboba.

SesaZleblobebi safrTxeebi

· maRali standartebis da damatebiT mcire zomis sastumroebis mSenebloba;

· axali organizebuli turistuli momsaxurebis paketebis SeTavazeba momxmareblebisaTvis;

· turistebis momsaxurebis xarisxis amaRlebis xelSewyoba;

· maRali xarisxis kvebisa da sxva turistuli obieqtebis gaxsna;

· regionis tbebis turistuli potencialis gam-oyeneba (naosnoba, Tevzaoba);

· regionis turistuli cnobadobis gazrda da popularizacia saTanado marketinguli kam-paniis saSualebiT;

· TrialeTis xeobaSi eqstremaluri turistuli momsaxurebebis mowyoba;

· regionis ekoturistuli SesaZleblobebis ga-moyeneba;

· transsasazRvro da regionTaSorisi (aWara-sTan) erTiani turistuli marSrutebis SemuSaveba.

· narCenebis marTvis sistemis gaumarTaobis Sede-gad turistuli zonebis dabinZureba da turis-tuli potencialis daqveiTeba;

· satyeo fondis Semcireba da garemos degrada-cia;

· politikuri arastabiluroba da Sedegad qveya-naSi ucxoeli turistebis raodenobis Semcire-ba.

Page 25: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

24 regionis ganviTarebis strategia

soflis meurneoba

·Zlieri mxareebi ·susti mxareebi

· xelsayreliklimati da nayofieri niadagi;· sasoflo-sameurneo savargulebis xelmisaw-

vdomoba;· xelsayreli pirobebi mecxoveleobis ganvi-

TarebisaTvis;· saxelmwifo politikis mier soflis meurneo-

bis prioritetad aRiareba.

· sasoflo-sameurneo kulturebis dabali mosavlia-noba da saqonlis dabalproduqtiuloba;

· fermerTa Soris kooperaciis dabali done;· soflis meurneobis produqciis Semkrebi, Ses-

anaxi macivar/sawyobebis da gadamamuSavebeli obiqtebis nakleboba;

· sxvadasxva finansuri instrumentebis/ pro-duqtebis ararseboba;

· sakonsultacio/samrCevlo centrebis nakleboba da araefeqturi servisi;

· moZvelebuli sasoflo-sameurneo teqnika da meqa-nizaciis saSualebebis nakleboba;

· sairigacio infrastruqturis cudi mdgomareoba;· sanaSene, saTesle da sanerge masalis warmoebis

ararseboba;· regionSi warmoebuli produqciisaTvis gasaRebis

bazrebis nakleboba, produqciis dabalkonkuren-tuloba;

·warmoebaSi Tanamedrove teqnologiebis ara-sakmarisi xarisxiT gamoyeneba;

·soflis meurneobisaTvis mokle vegetaciuri periodi.

SesaZleblobebi safrTxeebi

· gamouyenebeli/ nasveni farTobebis CarTva war-moebaSi;

· sairigacio infrastruqturis gaumjobeseba;· sasoflo-sameurneo teqnikis ganaxleba;· sakonsultacio/ samrCevlo centrebis ganvi-

Tareba;· saxelmwifosa da finansur institutebs Soris

TanamSromloba, raTa gaumjobesdes fermerTa xelmisawvdomoba sxvadasxva finansur produq-tze;

· mecxoveleobis sanaSene saqmianobisa da saTesle da sanerge masalis warmoebis Camoy-alibeba da xelSewyoba;

· veterinaruli, mcenareTa dacvisa da sursaTis uvneblobis

· saxelmwifo momsaxurebis gaumjobeseba.

· gvalva, setyva, sxva bunebrivi stiqiuri movlenebi;· daavadebebis kerebis da epidemiebis ukontrolod

gavrceleba.

·

Page 26: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

25regionis ganviTarebis strategia

infrastruqtura

Zlieri mxareebi susti mxareebi

· mowesrigebuli ZiriTadi sagzao arteriebi;· mowesrigebuli satelefono komunikaciebi;· eleqtrofikaciis 100%-iani maCvenebeli;· gazifikaciis mimdinare samuSaoebi;

·infrastruqturis ganviTarebis pri-oritetulobis aRiareba xelisuflebisa da TviTmmarTvelobebis mier;

·sakomunikacio infrastuqturis reabil-itaciis an mSeneblobis mimdinare saer-TaSoriso proeqtebi;

·eleqtroenergiiT saerTaSoriso vaWrobi-saTvis gamarTuli infrastruqtura;

·zedapiruli wylebis xarisxis monitoringis laboratoriebi.

·Sida da adgilobrivi sagzao infrastruq-turis aradamakmayofilebeli mdgomareo-ba;

·sasmeli wylis miwodebis sistemis sava-lalo mdgomareoba, wylis mniSvnelovani danakargebi;

·gaumarTavi sarwyavi sistema;·moZvelebuli sakanalizacio sistema, gam-

wmendi nagebobebi;·soflebSi eleqtroenergiis miwodebis

moZvelebuli sistemebi; ·bunebrivi airiT mosaxleobis uzrunvely-

ofis dabali maCvenebeli;·SezRuduli xelmisawvdomoba interne-

tze;·moZvelebuli wyalmomaragebisa da kanal-

izaciis qseli;·laboratoriuli kvlevis nawilobriv

moZvelebuli meTodebi;·sakanalizacio gamwmendi nagebobebis

ararseboba;·arasruli gamricxvelianeba;·narCenebis marTvis arasaTanado sistema; ·nagavsayrelebis dauregulireblad ga-

Cena (gansakuTrebiT soflebis mimdebare teritoriaze).

SesaZleblobebi safrTxeebi

· sasmeli da sarwyavi wylis sistemebis reabilita-cia;

·Sida da adgilobrivi gzebis reabilitacia;·municipaluri centrebisa da sakurorto

zonebis gare ganaTebis sistemiT uzrunve-lyofa;

·sakanalizacio sistemebis mowyoba/gamarT-va;

·eleqtroenergiis sistemis reabilitacia da individualuri gamricxvelianebis das-ruleba;

·bunebrivi airis miwodebis sistemis ganvi-Tareba;

·internetze xelmisawvdomobis gazrda;·wyalmomaragebis da kanalizaciis qselis

moZvelebuli nawilis reabilitacia;·sruli gamricxvelianebis uzrunvelyofa;·narCenebis aRricxvis da daxarisxebis marT-

vis sistemis danergva;·nagavsayrelebis saTanado doneze mowyoba

an regionul doneze narCenebis gadamuSave-bis sawarmos Seqmna.

·bunebivi da stiqiuri movlenebis gamo arsebuli infrastruqturis dazianebis safrTxe;

·proeqtebis finansur uzrunvelyofaSi dabrkolebebis warmoqmna;

·finansuri da ekonomikuri krizisi;·avariebi moZvelebul wyalmomaragebisa da

kanalizaciis qselSi.

Page 27: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

26 regionis ganviTarebis strategia

garemos dacva

Zlieri mxareebi susti mxareebi

· wiaRiseulis mopovebaze martivi licenzirebis sistema;

· daculi teritoriebi.

· mdinareebis, tbebisa da wylis resurse-bis xarisxisa da sisufTavis monitoringis sistemis ararseboba;

· mosaxleobis informirebulobis dabali done garemos dacvis Sesaxeb;

· karierebis damuSavebis moZvelebuli meTode-bi;

· licenzirebis Semdgomi monitoringis ararse-boba;

· xis saxerxi saamqroebidan naxerxis uti-lizaciis sistemis ararseboba;

· mdgradi satyeo meurneobis meqanizmebis ararseboba;

· tyis Wrisa da Zovebis aramdgradi meTodebis gamoyeneba;

· TevzWeris, nadirobisa da mcenareebis Seg-rovebis brakonieruli praqtika;

· biomravalferovnebis saTanado monacemTa ba-zis ararseboba;

· mosalodneli stiqiuri movlenebis Sesaxeb adreuli Setyobinebis sistemis ararseboba;

· mSeneblobaSi dabali energoefeqturi Tvise-bebis masalebis gamoyeneba;

· gadaSenebis safrTxis winaSe myofi saxeobebis sicocxlisunariani populaciebis kleba.

SesaZleblobebi safrTxeebi

· naxerxisagan sawvavi paletebis an briketebis warmoebis danergva;

· mdgradi satyeo meurneobis meqanizmebis dan-ergva;

· samonadireo meurneobebis Seqmna;· biomravalferovnebis saTanado monacemTa ba-

zis Seqmna;· mosalodneli stiqiuri movlenebis Sesaxeb

adreuli Setyobinebis sistemis Seqmna;· calkeuli saxis stiqiur movlenebze prevenci-

uli zomebis miReba (mag. wyaldidobebis sawi-naaRmdego jebirebis mowyoba) da

· qarsacavi zolebis Seqmna;· energoefeqturi teqnologiebis danergva da

waxaliseba.

· bunebrivi katastrofebi.

Page 28: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

27regionis ganviTarebis strategia

VII. regionis ganviTarebis xedva, miznebi, amocanebi da mosa-

lodneli Sedegebi

1. regionis ganviTarebis xedva 2021 wlisTvis

samcxe-javaxeTi ekonomikurad erT-erTi yvelaze swrafad mzardi regioni gaxdeba, sadac uzrunvely-ofili iqneba arsebuli bunebrivi resursebis, maT Soris, wiaRiseulisa da ganaxlebadi energoresurse-bis efeqtiani da mdgradi gamoyeneba.

regionSi danergili biznes potencialis Sesaxeb informaciis marTvis sistema, aseve, adamianuri re-sursebis ganviTarebis SesaZleblobebi da gaumjobesebuli infrastruqtura, regions mimzidvels gaxdis saerTaSoriso da adgilobrivi investorebisaTvis. regionSi ganviTarebuli iqneba mcire da sa-Sualo mewarmeoba, rasac xels Seuwyobs Sesabamisi sakonsultacio da informaciuli uzrunvelyofis momsaxureba da transsasazRvro vaWroba.

soflis meurneoba regionis ekonomikis wamyvani dargi iqneba. sasoflo–sameurneo produqciis warmoe-baSi danergili inovaciebi, aseve, fermerTa kooperaciisa da konsolidaciis meqanizmebi, Sesanaxi da samacivre meurneobebi xels Seuwyobs produqciis warmoebasa da realizacias, rogorc qveynis SigniT, aseve, mis farglebs gareT. soflis meurneobis produqciis gadamamuSavebeli sawarmoebi stimuls mis-cemen memcenareobisa da mecxoveleobis Semdgom ganviTarebas.

turizmi regionis ekonomikis erT–erTi ZiriTadi dargi gaxdeba. turistuli momsaxurebis obieqtebi da sainformacio centrebi, turizmis dargSi dasaqmebuli Sesabamisi kvalifikaciis mqone personali maRalxarisxian momsaxurebas gauwevs regionSi vizitad myof turistebs. regionis rekreaciuli zonebi moizidavs ucxoel da adgilobriv turistebs dasvenebisa da mkurnalobisaTvis.

narCenebis marTvis integrirebuli sistema, gamarTuli wyalmomaragebisa da sakanalizacio qselis in-frastruqtura uzrunvelyofs regionis mosaxleobasa da damsveneblebs usafrTxo garemo pirobebiT da moaxdens garemos dabinZurebis prevencias.

bunebrivi katastrofebis, adamianTa janmrTelobasa da ekosistemebze SesaZlo zianisa da ekonomikuri zaralis riskebi minimumamde Semcirdeba. regionis rekreaciuli zonebisa da tyeebis ekologiuri md-gomareoba gaumjobesdeba.

2. miznebi, amocanebi da mosalodneli Sedegebi

ekonomika

strategiuli mizani 1 - regionis ekonomikaSi investiciebis mozidvis xelSewyoba.

strategiuli amocana 1.1 - regionSi arsebuli sainvesticio potencialis Sesaxeb dainter-esebul mxareebSi informirebulobis xarisxis gazrda.

Sedegi 1.1:SemuSavebuli da xelmisawvdomia monacemTa ganaxlebadi baza regionis sainvesticio potencialis Sesaxeb.

ganmarteba. regions gaaCnia didi potenciali axali warmatebuli biznes iniciativebis gan-saviTareblad. amdenad, aucilebelia axali sainvesticio proeqtebis SemuSaveba, Sesabamisi sainformacio bazis Sedgena da misi mudmivi ganaxleba, rac uzrunvelyofs sainvesticio pro-eqtebisa da potencialis Sesaxeb zusti informaciis droulad miwodebas dainteresebuli in-vestorebisaTvis.

Sedegi 1.2.: amoqmedebulia investorTa momsaxurebis sistema, romelic zust informaciasa da monacemebs awvdis regionis ekonomikaSi investiciebis ganxorcielebiT dainteresebul pirebs.

ganmarteba. sainvesticio proeqtebis SemuSavebisa da sainvesticio potencialis Sesaxeb in-formaciis Sekreba-gavrcelebis paralelurad, aucilebelia, regionSi investiciebis ganx-orcielebiT dainteresebulma yvela fizikurma Tu iuridiulma pirma miiRos maqsimaluri sainformacio da administraciuli mxardaWera, raTa droulad da efeqtianad moaxdinos sain-vesticio saqmianobis dagegmva da ganviTareba. saqarTvelos erovnuli sainvesticio saagentos mxardaWeriT investorTa momsaxurebis regionuli centris Seqmnis mxardaWera SeZlebs am amo-canis warmatebiT gadaWras. amasTan, centri, SesaZloa, samxareo administraciis struqturaSi moeqces.

Page 29: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

28 regionis ganviTarebis strategia

strategiulimizani 2 -regionSi mewarmeobis ganviTarebis xelSewyoba mcire da saSualo sawarmoebisaTvis mxardaWeris efeqtiani momsaxurebis gaweviT.

amocana 2.1 -regionSi moqmedi mcire da saSualo sawarmoebisaTvis mxardaWeris efeqtiani momsaxurebis gaweva.

Sedegi 2.1.a:biznesis ganviTarebis centrebi regionSi moqmed mcire da saSualo bizness gauwevs sakonsultacio momsaxurebas.

ganmarteba. regionSi moqmed mcire da saSualo bizness ara aqvs sakmarisi adamianuri Tu fi-nansuri resursi Tavisi saqmianobis efeqtianad warmarTvisaTvis, rac biznesis ganviTare-bis dabal temps ganapirobebs. mizanSewonilia specialuri centrebis arseboba, romelic imuSavebs adgilobriv biznesebTan da maT sakonsultacio momsaxurebas gauwevs. centris servisebSi SesaZloa Sediodes sagadasaxado da finansuri konsultacia, damwyebi biznesis mx-ardaWera, biznes–gegmebis SemuSaveba,sakredito institutebTan Suamavloba, bazris kvlevebis ganxorcieleba da a.S.

Sedegi 2.1.b:regionSi biznes-infrastruqturis gaumjobesebisaTvis moqmedebs specialuri saxelmwifo-kerZo seqtoris TanamSromlobis sistema.

ganmarteba. adgilobrivi xelisuflebisa da kerZo seqtoris TanamSromloba erToblivi pro-eqtebis ganxorcielebis meSveobiT regionSi axali biznesis ganviTarebis erT-erTi gzaa. TviT-mmarTvelobebis mier sakomunikacio infrastruqturis gaumjobesebam da kerZo–saxelmwifo erToblivi sareabilitacio proeqtebis ganxorcielebam, SesaZloa, bevr adgilobriv mosaxles Seuqmnas axali biznesis dawyebis SesaZlebloba (igive, turizmis mimarTulebiT). Sesabamisad, saxelmwifo-kerZo seqtoris TanamSromloba unda atarebdes sistematur xasiaTs. isini mud-mivad iqnebian komunikaciaSi adgilobriv mewarmeebTan axali biznes–SesaZleblobis gamovle-na–ganviTarebis kuTxiT, xolo biznesTan miRweul SeTanxmebebs gamoiyeneben adgilobrivi fi-nansebis marTvis procesSi.

strategiuli mizani 3 - regionSi mrewvelobis ganviTarebis xelSewyoba.

strategiuli amocana 3.1 - SromiTi resursebis profesiuli gadamzadebisa da regionis gadamamuSavebel mrewvelobaSi arsebuli potencialis gamoyenebis xelSewyoba.

Sedegi 3.1.a:regionSi moqmedi profesiuli gadamzadebis centrebi uzrunvelyofs muSaxelis gadamzadebas prioritetul sferoebSi.

ganmarteba. mrewvelobis dargis ganviTarebisTvis erT-erTi mniSvnelovani faqtori adgi-lobrivi kvalificiuri muSaxelis arsebobaa. saWiroa Sesabamisi kvlevis warmarTva imis ga-mosavlenad, Tu ra profesiebzea moTxovna mrewvelobis sferoSi. kvlevis Sedegebis gaTval-iswinebiT unda moxdes regionSi axali profesiuli saswavleblebis amoqmedeba, an arsebuli saswavleblebis saganmanaTleblo programebis misadageba adamianuri resursebis ganviTarebis gamovlenil saWiroebebze. am mxriv, aseve, mniSvnelovania ganaTlebisa da mecnierebis saminis-tros, ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis saministros, adgilobrivi xelisuflebis, kerZo seqtorisa da regionis saganmanaTleblo dawesebulebebis aqtiuri TanamSromloba.

Sedegi 3.1.b:regionis bunebrivi resursebis aTvisebisaTvis SemuSavebulia da xorcieldeba bi-znes proeqtebi.

ganmarteba. regionSi mrewvelobis ganviTarebis potencialis gamoyenebisaTvis 2014–2021 wlebSi adgilobrivi xelisufleba (TviTmmarTveli organoebi) kerZo seqtorTan aqtiuri Ta-namSromlobiT sistematurad SeimuSavebs sainvesticio proeqtebs da uzrunvelyofs inves-ticiebis mozidvas SemuSavebuli proeqtebis ganxorcielebisaTvis.

strategiuli mizani 4 - regionSi turizmis ganviTarebis xelSewyoba.

strategiuli amocana 4.1 - regionSi turistuli biznesis ganviTarebis mxardaWera.

Sedegi 4.1.a:regionis turistuli biznesi diversificirebulia.

ganmarteba. regionis turistuli potencialis maqsimalurad gamoyeneba moiTxovs tur-izmis sferoSi axali biznes iniciativebis ganxorcielebasa da, aseve, arsebuli sawarmoebis ganviTarebas. imisaTvis, rom regionma ufro meti turisti moizidos, aucilebelia tur-izmis erovnuli administraciis, samxareo administraciisa da TviTmmarTvelobebis kerZo se-qtorTan TanamSromlobis gaaqtiureba da, Sesabamisad, axali turistuli biznes–proeqtebis SemuSaveba, romlebic kerZo seqtoris uSualo monawileobiT ganxorcieldeba. regionSi gan-viTarebis potenciali gaaCnia iseT turistul bizness, rogoricaa: maRali donis sastumroe-bisa da mcire saojaxo sastumroebis amoqmedeba, momxmareblebisaTvis inovaciuri turistu-

Page 30: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

29regionis ganviTarebis strategia

li momsaxurebis paketebis SeTavazeba (mag. mTamsvleloba), maRali xarisxis kvebis obieqtebis gaxsna, suvenirebiTa da xelnakeTi nivTebiT vaWrobis organizeba, regionis tbebis turistuli resursis gamoyeneba (naosnoba, Tevzaoba), TrialeTis xeobaSi eqstremaluri turistuli mom-saxurebis mowyoba, regionis ekoturistuli SesaZleblobebisa da javaxeTis daculi terito-riis turistuli potencialis gamoyeneba, balneologiuri kurortebis amoqmedeba aspinZaSi, borjomsa da axalcixeSi.

Sedegi 4.1.b:regionSi yovelwliurad uzrunvelyofilia ramdenime gamofenisa da festivalis Catareba.

ganmarteba. turizmis ganviTarebisTvis mniSvnelovania regionSi gamofenebisa da festiva-lebis Catarebis tradiciis damkvidreba, rac periodulad moizidavs turistebs. samxareo ad-ministraciisa da municipalitetebis mier kerZo seqtorTan TanamSromlobiT SemuSavdeba da ganxorcieldeba proeqtebi, romelTa farglebSic yovelwliurad iqneba uzrunvelyofili 3-4 gamofenisa da festivalis Catareba. ssip - turizmis erovnuli administracia uzrunvelyofs Sesabamisi iniciativebis mxardaWeras.

Sedegi 4.1.g:regionSi uzrunvelyofilia aTamde turistuli marSruti ekoturistebisaTvis.

ganmarteba. regionSi aucilebelia axali turistuli marSrutebis SemuSaveba da maTi infra-struqturuli mowyoba (bilikebis, mimarTulebis niSnebisa da narCenebis urnebis mowyoba da damontaJeba). municipalitetebma kerZo seqtorTan konsultaciis Sedegad unda Seadginon ekoturistebisTvis mimzidveli aTamde marSruti da uzrunvelyon maTi infrastruqturuli keTilmowyoba.

strategiuli amocana 4.2 - regionis turistuli potencialis Sesaxeb cnobadobis gazrda.

Sedegi 4.2.a:regionSi moqmedi 4 turistuli sainformacio centri informaciul momsaxurebas uwevs turistebs.

ganmarteba. amJamad regionSi mxolod ori turistuli sainformacio centri moqmedebs q. borjomsa da q. axalcixeSi (rabaTis cixis teritoriaze). aucilebelia, damatebiT or munici-palitetSi gakeTdes sainformacio centrebi, romlebic moemsaxureba vizitorebs da maT kval-ificiur momsaxurebas SesTavazebs. Sesabamisad, municipalitetebi turizmis erovnul ad-ministraciasTan TanamSromlobiT uzrunvelyofen kidev ori sainformacio centris gaxsnas. aseve, SesaZlebelia damatebiTi sainformacio centrebis gaxsna sakurorto zonebSi.

Sedegi 4.2.b:regionSi turizmis popularizaciis mizniT qveynis SigniT da sazRvargareT regu-larulad tardeba saTanado sareklamo da cnobadobis amaRlebis kampania.

ganmarteba. regionis popularizaciisaTvis mniSvnelovania Sesabamisi sareklamo da PR-kam-paniis regularulad warmoeba miznobriv regionebsa da qveynebSi. amisaTvis adgilobrivi xe-lisufleba (samxareo administracia da TviTmmarTvelobebi) aqtiurad iTanamSromlebs ker-Zo seqtorsa da turizmis erovnul administraciasTan, raTa damzaddes ramdenime sareklamo rgoli, romelic miznobrivi qveynebisa da regionebis eleqtronuli mediiT gadaicema. aseve, ganxorcieldeba sxva RonisZiebebi qveynis SigniT da sazRvargareT regionis turistuli po-tencialis cnobadobis asamaRleblad.

Sedegi 4.2.g:momzadebulia regionis turistuli gzamkvlevi da periodulad xdeba misi ganax-leba.

ganmarteba. regionSi turizmis ganviTarebisTvis mniSvnelovania periodulad ganaxlebadi yovlismomcveli, ilustrirebuli gzamkvlevis gamocema, sadac mocemuli iqneba yvela is Zir-iTadi informacia, romelic SesaZloa saintereso iyos regionis vizitorebisaTvis. gzamkvlevi erToblivad unda momzaddes adgilobrivi xelisuflebis, turizmis erovnuli saagentosa da kerZo seqtoris ZalisxmeviT. proeqtis ganxorcielebaSi SesaZloa donori organizaciebis monawileobac. mniSvnelovania, rom gzamkvlevis momzadeba ar atarebdes erTjerad xasiaTs da misi ganaxleba moxdes yovelwliurad turistuli marSrutebisa da infrastruqturis ganvi-Tarebis adekvaturad asaxvis mizniT.

strategiuli amocana 4.3 -turistuli momsaxurebis efeqtianobis amaRleba.

Sedegi 4.3.a:uzrunvelyofilia turizmisa da momsaxurebis sferoSi dasaqmebuli pirebis gadamzadebis SesaZleblobebi.

ganmarteba. regionSi turizmis ganviTareba moiTxovs turizmis sferoSi dasaqmebulTa da dasaqmebis msurvelTaTvis profesiuli gadamzadebis SesaZleblobaTa uzrunvelyofas. arse-buli moTxovnis Sesabamisad, regionSi amoqmeddeba turizmis sferoSi profesiuli gadamza-

Page 31: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

30 regionis ganviTarebis strategia

debis centri, romelic moemsaxureba ZiriTadad adgilobriv mosaxleobasa da aseve, mezobel regionebs.

Sedegi 4.3.b:mimdinareobs regionSi vizitad myofi turistebis kmayofilebis donis perioduli Seswavla.

ganmarteba. turizmis ganviTarebisTvis mniSvnelovania, rom periodulad, weliwadSi erTx-el mainc tardebodes regionSi vizitorTa kmayofilebis donis kvleva, rac daexmareba xeli-suflebasa da bizness, ukeT dagegmon turistuli momsaxureba da miusadagon servisis xarisxi turistebis molodinebs. vizitorebisa da turistebis kmayofilebis donis kvleva Catardeba specialuri meTodologiiT turizmis erovnul administraciasTan koordinaciiTa da adgi-lobriv kerZo seqtorTan aqtiuri TanamSromlobiT. kvleva SeiZleba ganaxorcielos kvleviT-ma organizaciebma municipalitetebis an/da turizmis erovnuli administraciis dakveTiT.

strategiuli mizani 5 - regionis energetikuli potencialis aTvisebis xelSewyoba.

amocana 5.1 -regionSi eleqtroenergiis warmoebis xelSewyoba.

Sedegi 5.1.a:2014-2021wlebSi regionSi mimdinareobs axali hidroeleqtrosadgurebis mSeneb-loba.

ganmarteba. regionSi hidroelqtroenergiis warmoebisaTvis saqarTvelos energetikisa da bunebrivi resursebis saministrom moamzada 6 proeqti (Cela hesi, musxi hesi, qvabliani hesi, uraveli hesi 1, uraveli hesi 2, zarzma 1 hesi), romlisTvisac saWiroa investorebis moZie-ba. maTi jamuri simZlavre 30.71 megavatia. saqarTvelos energetikis saministro aqtiurad imuSavebs potenciur investorebTan aRniSnuli proeqtebis gansaxorcieleblad.

strategiuli mizani 6 -regionSi transsasazRvro TanamSromlobis ganviTareba.

amocana 6.1 -TanamSromlobis gaRrmaveba mezobeli qveynebis regionebTan turizmisa da ekonomikis mimarTulebiT, aseve, garemos dacvis sferoSi.

Sedegi 6.1.a:regionSi xorcieldeba transsasazRvro proeqtebi.

ganmarteba. samcxe-javaxeTis mosazRvre regionebTan – TurqeTsa da somxeTSi – SesaZlebelia msxvili proeqtebis ganxorcieleba vaWrobis, infrastruqturis, turizmis, soflis meurne-obisa da sxva sferoebSi. maT Soris, SesaZlebelia proeqtebis ganxorcieleba garemosdacviT sferoSi mezobel qveynebTan saerTo daculi teritoriebisa da wylis resursis marTvis sakiTxebTan dakavSirebiT. am mxriv, aseve, prioritetuli iqneba axalqalaqi-yarsis sarkinig-zo xazis mSenebloba, rac mniSvnelovani saerTaSoriso proeqtia. amisaTvis aucilebelia adgi-lobrivma xelisuflebam samxareo administraciisa da municipalitetebis doneze centralur xelisuflebasTan koordinaciiT aqtiurad imuSaos mezobeli saxelmwifoebis mosazRvre re-gionebTan erToblivi proeqtebis gamovlenis, SemuSavebisa da ganxorcielebisaTvis.

soflis meurneoba

strategiuli mizani 7 – samcxe-javaxeTis regionis soflis meurneobis warmoebis pro-duqtiulobisa da konkurentulobis gaumjobeseba.

strategiuli amocana 7.1 -2021 wlis bolosTvis memcenareobis dargSi produqtiulobis gazrda.

Sedegi7.1.a: uzrunvelyofili saTesle da sanerge masalaze gaumjobesebuli xelmisawvdomoba.

ganmarteba. memcenareobis dargSi warmoebis moculobis gazrda moiTxovs regionSi saTesle da sanerge masalis warmoebisa da gamoyenebis arsebuli praqtikisa da xarisxian masalaze fermerTa xelmisawvdomobis Sesaxeb kvlevis Catarebas, aseve, saTesle da sanerge masalis mwarmoebelTa sawarmoo SesaZleblobebis Sefasebas. am Sefasebis safuZvelze unda SemuSavdes maTi ganviTarebis teqnikuri da finansuri mxardaWeris programa. aseve, prioritetia eqstenciis samsaxurisa da fermerTa momsaxurebis centrebis specialistebis gadamzadebis programis SemuSaveba da ganxorcieleba, romlis farglebSic SemuSavdeba saTesle da sanerge masalis warmoebis saxelmZRvaneloebi/instruqciebi da gavrceldeba agromewarmeebsa da fermerebs Soris. sademonstracio nakveTebis mowyoba, aseve, xels Seuwyobs sasoflo-sameurneo produqciis warmoebis intensifikacias.

Sedegi7.1.b: uzrunvelyofilia sasuqebsa da mcenareTa dacvis saSualebebze gaumjobesebuli xelmisawvdomoba.

Page 32: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

31regionis ganviTarebis strategia

ganmarteba. fermerTa momsaxurebis centrebis teqnikuri da finansuri mxardaWerisa da eqstenciis samsaxurisa da fermerTa momsaxurebis centrebis specialistebis gadamzadebis programis ganxorcieleba xels Seuwyobs fermerTa gaumjobesebul xelmisawvdomobas sasuqebsa da mcenareTa dacvis saSualebebze. aseve, mniSvnelovania eqstenciis samsaxurTan TanamSromlobiT sasuqebsa da mcenareTa dacvis saSualebebze sarealizacio fasebis regularuli monitoringis, fasebis dinamikis analizisa da informaciis gavrcelebis sistemis ganviTareba.

Sedegi7.1.g: uzrunvelyofilia sasoflo-sameurneo teqnikaze gaumjobesebuli xelmisawv-domoba.

ganmarteba. sasoflo-sameurneo teqnikaze xelmisawvdomobis gaumjobeseba SesaZlebelia momsaxurebis gaumjobesebis xelSemwyobi RonisZiebebis dagegmviTa da ganxorcielebiT. RonisZiebebi iTvaliswinebs regionis momaragebas traqtorebiT, kombainebiT, misabmelebiTa da qvis Semgrovebeli agregatebiT. aseve, SesaZlebelia, finansur institutebTan, sasoflo-sameurneo teqnikiT momsaxurebis centrebsa da eqstenciis samsaxurTan TanamSromlobiT finansuri produqtebis SemuSaveba, raTa gaizardos fermerTa xelmisawvdomoba sasoflo-sameurneo teqnikiT momsaxurebaze. sasoflo-sameurneo teqnikiT momsaxurebis centrebis specialistebisgan permanentuli, uwyveti gadamzadebis programis ganxorcieleba aamaRlebs meqanizaciis efeqturobas sasoflo-sameurneo warmoebaSi.

Sedegi7.1.d:saxnavi savargulebis naxevari uzrunvelyofilia sarwyavi wylis miwodebiT.

ganmarteba. regionSi saxnavi savargulebis mxolod 15% irwyveba, rac mniSvnelovnad aferxebs soflis meurneobis ganviTarebas da didi gamowvevaa regionis mosaxleobisTvis, romelic umetesad soflis meurneobis seqtorSia dasaqmebuli. amasTan, regionSi sasurvelia ganxorcieldes RonisZiebebi fermerTa gaerTianebebis (kooperativebis) Camosayalibeblad calkeuli sasoflo-sameurneo momsaxurebis, sarwyavi sistemis erToblivad eqspluataciis mizniT. unda moxdes fermerTa jgufebisTvis Sida arxebis marTvaSi gadacemis mizanSewonilobis kvleva da Sedegebis safuZvelze Sesabamisi RonisZiebebis SemuSaveba. eqstenciis samsaxurTan da fermerTa momsaxurebis centrebTan TanamSromlobiT sademonstracio nakveTebze SeiZleba dainergos Tanamedrove sarwyavi sistemebi, romelic TvalsaCinos gaxdis am sistemebis upiratesobas.

Sedegi7.1.e:uzrunvelyofilia Semgrovebeli, sasawyobe, elevatorebisa da damamuSavebeli warmoebis momsaxurebaze gaumjobesebuli xelmisawvdomoba.

ganmarteba. sasawyobe da gadamamuSavebeli sawarmoebis saqmianobisa da infrastruqturis Se-fasebis safuZvelze Sedgeba maTi ganviTarebis gegma. agreTve, SemuSavdeba da ganxorcieldeba eqstenciis specialistTa gadamzadebis kursi sursaTis uvneblobisa da xarisxis uzrunvely-ofis sistemebis kuTxiT da aseve, moxdeba 2.1.a punqtiT gaTvaliswinebuli biznesis ganviTare-bis centris mxardaWeriT damamuSavebeli sawarmos marTvis Sesaxeb treningis programis SemuSaveba da ganxorcieleba. amas garda, eqstenciis samsaxurTan TanamSromlobiT Seiqmneba damamuSavebeli sawarmoebis momsaxurebis fasebis regularuli monitoringis, fasebis dina-mikis analizisa da informaciis gavrcelebis sistema. arsebuli sawarmoebis ganviTarebas, ax-ali sawarmoebis Seqmnasa da sawarmoebis mier sursaTis uvneblobisa da xarisxis uzrunvely-ofis sistemebis danergvas xels Seuwyobs finansur institutebTan, eqstenciis samsaxurTan, fermerTa momsaxurebis centrebTan, sawarmoebsa da fermerTa jgufebTan TanamSromlobiT finansuri produqtebis SemuSaveba.

Sedegi 7.1.v: miwis sakadastro samsaxuri axorcielebs miwis resursebis marTvis politikas.

ganmarteba. Sedegis misaRwevad aucilebelia, centralurma xelisuflebam miwis resursebis politikis SemuSavebisa da marTvis procesSi CarTos TviTmmarTvelobebi Sesabamisi samuSao jgufebis Seqmnis meSveobiT. sasurvelia, amave procesSi eqstenciis samsaxurisa da kerZo mesa-kuTreebis aqtiuri CarTvac, rom uzrunvelyofili iyos kerZo mesakuTreTa uflebebis dacva da xeli Seewyos miwis bazris ganviTarebas.

Sedegi7.1.z:uzrunvelyofilia mcenareTa dacvis saxelmwifo samsaxuris momsaxurebaze gaumjobesebuli xelmisawvdomoba.

ganmarteba. mcenareTa dacvis RonisZiebebis efeqtianobis amaRleba moiTxovs Sesabamisi saxelmwifo samsaxuris saqmianobis Seswavlasa da kvlevis Sedegebis safuZvelze ganviTarebis gegmis SemuSavebas, aseve, sursaTis erovnuli saagentos TanamSromelTa gadamzadebis programis ganxorcielebas, mcenareTa dacvis samsaxuris laboratoriuli SesaZleblobebis Seswavlasa da misi Sedegebis safuZvelze RonisZiebaTa gegmis Sedgenas.

Page 33: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

32 regionis ganviTarebis strategia

strategiuli amocana 7.2 -2021 wlis bolosTvis mecxoveleobis dargSi produqtiulobis gazrda.

Sedegi 7.2.a:uzrunvelyofilia sanaSene momsaxurebaze gaumjobesebuli xelmisawvdomoba.

ganmarteba. mniSvnelovania sanaSene saqmianobis Sefaseba da Sesabamisi kvlevis Sedegebis gaT-valiswinebiT ganviTarebis RonisZiebebis SemuSaveba. fermerTa mier jiSobrivi gaumjobesebisa da cxovelTa gamravlebis praqtikis kvleva dagvexmareba jiSTganaxlebis iniciativebis efeq-tianobis amaRlebaSi. am mxriv, aseve, igegmeba eqstenciis samsaxurTan TanamSromlobiT sxva-dasxva jiSebis maxasiaTeblebis Sesaxeb sainformacio biuletinebis momzadeba da gavrceleba, sademonstracio fermebis mowyoba. sanaSene momsaxurebaze xelmisawvdomobis gazrda iTval-iswinebs eqstenciis samsaxurTan TanamSromlobiT embrionis gadanergvis praqtikis SemoRe-bas, xelovnuri ganayofierebis punqtebis ganviTarebis xelSewyobas finansur institutebTan, mwarmoeblebsa da eqstenciis samsaxurTan TanamSromlobiT Sesabamisi finansuri produqtebis SemuSavebiT.

Sedegi7.2.b: uzrunvelyofilia veterinarul momsaxurebaze gaumjobesebuli xelmisa wvdo-moba.

ganmarteba. pirvel etapze unda ganxorcieldes arsebuli veterinaluri momsaxurebis sistemis Sefaseba, romlis safuZvelzec sistemis ganviTarebis gegma SemuSavdeba. es gegma sxva mniSvnelovani sakiTxebis paralelurad gaiTvaliswinebs gadasareki trasebis, sasaklaoebisa da krematoriumebis ganviTarebis sakiTxebs. aucilebelia, daavadebebis monitoringisa da kontrolis sistemis ganviTarebis xelSewyoba kerZo seqtorTan mWidro TanamSromlobiT. aseve, unda moxdes mcire fermerebis reestris Seqmna Sesabamisi saxelmwifo programis farglebSi am fermerebis sakuTrebaSi arsebuli saqonlis acris uzrunvelsayofad. eqstenciis samsaxurTan TanamSromlobiT unda Sedges daavadebaTa nusxa saxelmwifo acrebis programaSi gaTvaliswinebis mizniT. Sesabamisi momsaxurebis efeqtianobis asamaRleblad sasurvelia veterinarTa gadamzadebis saswavlo programis SemuSaveba, ganxorcieleba da daavadebebis gavrcelebis kerebis statistikis warmoeba soflis meurneobis saministrosTan mWidro TanamSromlobiT.

Sedegi 7.2.g: uzrunvelyofilia cxovelTa saTanado xarisxis sakvebze gaumjobesebuli xelmisawvdomoba.

ganmarteba. Sedegis misaRwevad aucilebelia cxovelTa kvebis arsebuli praqtikis gamokv-leva da kvlevis Sedegebis safuZvelze ganviTarebis gegmis SemuSaveba. eqstenciis samsaxur-Tan TanamSromlobiT unda Sedges da fermerTa Soris gavrceldes cxovelTa kvebis saxelmZ-Rvaneloebi. erT-erTi pirveli rigis amocanaa saZovrebis inventarizacia da mdgomareobis Sefaseba, ris safuZvelzec daigegmeba gaumjobesebis RonisZiebebi. mniSvnelovani iqneba re-gionSi am sakiTxze momuSave organizaciebis mier momzadebuli kvlevebisa da rekomendaciebis gaTvaliswineba da saWiroebisamebr ganvrcoba.

Sedegi 7.2.d: uzrunvelyofilia fermerTa xelmisawvdomoba saTanado xarisxisa da standar-tebis sasaklao, Sesanaxi da damamuSavebeli sawarmoebis gaumjobesebul momsaxurebaze.

ganmarteba. arsebuli damamuSavebeli sawarmoebis saqmianobisa da infrastruqturis Sefase-bis safuZvelze unda Sedges maTi ganviTarebis gegma. aucilebelia eqstenciis specialistTa gadamzadebis kursis SemuSaveba sursaTis uvneblobisa da xarisxis uzrunvelyofis sistemebis kuTxiT, aseve, damamuSavebeli sawarmos marTvis SesaZleblobebis gaZliereba. amis garda, uz-runvelyofil unda iqnes eqstenciis samsaxurTan TanamSromlobiT damamuSavebeli sawarmoe-bis momsaxurebis fasebis regularuli monitoringis, fasebis dinamikis analizisa da infor-maciis gavrcelebis sistemis ganviTareba. finansur institutebTan, eqstenciis samsaxurTan, fermerTa momsaxurebis centrebTan, sawarmoebTan, biznesis ganviTarebis centrTan da fer-merTa jgufebTan erTad finansuri produqtis SemuSaveba xels Seuwyobs arsebuli sawarmoe-bis ganviTarebasa da axali sawarmoebis Seqmnas, sawarmoebis mier sursaTis uvneblobisa da xarisxis uzrunvelyofis sistemebis danergvas.

strategiuli amocana 7.3 – 2021 wlis bolosTvis meTevzeobis dargSi produqtiulobis gazrda.

Sedegi 7.3.a:uzrunvelyofilia Sesabamisi xarisxis sanaSene lifsitebze gaumjobesebuli xel-misawvdomoba.

Page 34: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

33regionis ganviTarebis strategia

ganmarteba. sanaSene saqmianobis Sefasebis safuZvelze unda Sedges ganviTarebis mxardam-Weri programa, romlis farglebSic SemuSavdeba da gavrceldeba sanaSene saqmianobis war-moebis saxelmZRvaneloebi, moewyoba sademonstracio fermebi, mwarmoebelTa unar-Cvevebis gaumjobesebis mizniT SemuSavdeba da ganxorcieldeba trening programebi, eqstenciis sam-saxurTan TanamSromlobiT ganviTardeba sxvadasxva jiSis lifsitebis sarealizacio fasebis monitoringis, fasebis dinamikis analizisa da informaciis gavrcelebis sistema da finansur institutebTan, mwarmoeblebTan da eqstenciis samsaxurTan TanamSromlobiT SemuSavdeba da bazarze xelmisawvdomi gaxdeba finansuri produqtebi. 2.1.a SedegiT gaTvaliswinebulma biz-nesis ganviTarebis centrma xeli unda Seuwyos aRniSnuli RonisZiebebis gatarebas.

Sedegi 7.3.b: uzrunvelyofilia Sesabamisi xarisxis xelsawyoebsa da Tevzis transportirebi-sTvis saWiro satransporto saSualebebze gaumjobesebuli xelmisawvdomoba.

ganmarteba. fermerTa momsaxurebis centrebis teqnikuri da finansuri mxardaWeris inicia-tivebis farglebSi igegmeba Sesabamisi programis SemuSaveba da ganxorcieleba, romelic eqstenciis samsaxurTan TanamSromlobiT fermerebs uzrunvelyofs saTanado xelsawyoebiTa da satransporto saSualebebiT.

Sedegi7.3.g:uzrunvelyofilia samacivre/Sesanaxi da damamuSavebeli sawarmoebis momsaxurebaze gaumjobesebuli xelmisawvdomoba.

ganmarteba. arsebuli damamuSavebeli sawarmoebis saqmianobisa da infrastruqturis kvlevis safuZvelze unda SemuSavdes samacivre/Sesanaxi da damamuSavebeli sawarmoebis ganviTarebis gegma, romelic gaiTvaliswinebs eqstenciis specialistTa gadamzadebas sursaTis uvneblobisa da xarisxis uzrunvelyofis sistemebis kuTxiT, saxelmZRvaneloebisa da instruqciebis SemuSavebas sursaTis uvneblobisa da xarisxis uzrunvelyofis sistemebis Sesaxeb, mewarmeTa profesiuli ganviTarebis mudmivi kursisa da sawarmos marTvis Sesaxeb treningis kursebis SemuSavebas. aseve, prioritetia arsebuli sawarmoebis ganviTarebisa da axali sawarmoebis Seqmnis stimulireba. 2.1.a SedegiT gaTvaliswinebuli biznesis ganviTarebis centri xels Seuwyobs mewarmeTa profesiuli ganviTarebis mudmivi kursisa da sawarmos marTvis Sesaxeb treningis kursebis SemuSavebasa da ganxorcielebas.

Sedegi 7.3.d:uzrunvelyofilia Sesabamisi xarisxis Tevzis sakvebze gaumjobesebuli xelmisaw-vdomoba.

ganmarteba. finansur institutebTan, eqstenciis samsaxurTan, fermerTa momsaxurebis cen-trebTan, sawarmoebsa da fermerTa jgufebTan erTad SemuSavdeba ganviTarebis programa da finansuri produqtebi, raTa xeli Seewyos Tevzis sakvebis mwarmoebeli arsebuli sawarmoebis ganviTarebasa da axali sawarmoebis Seqmnas, sawarmoebis mier sursaTis uvneblobisa da xarisx-is uzrunvelyofis sistemebis danergvas, fermerTa jgufebsa da sawarmoebs Soris urTierTsa-sargeblo TanamSromlobas.

amocana 7.4 - fermerTa kooperaciis xelSewyoba.

Sedegi7.4.a:regionSi moqmedebs realizaciis, momsaxurebisa d warmoebis saSualebebis Sesyidvis fermerTa jgufebi.

ganmarteba. fermerTa kooperativebis Seqmnisa da ganviTarebisTvis yvelaze mniSvnelovani winapirobaa fermerebis mier fermerTa kooperativebis koncefciis sworad gageba da gaTavise-ba. am mizniT aucilebel RonisZiebas warmoadgens fermerTa kooperativebis koncefciis Sesax-eb saganmanaTleblo informaciis gavrceleba. damatebiT SemuSavdeba da ganxorcieldeba fer-merTa jgufebis codnisa da unar-Cvevebis gaumjobesebis programa da xeli Seewyoba fermerTa jgufebis xelmisawvdomobas finansur resursebze. fermerTa kooperativebis ganviTarebis politikis ganxorcielebis mizniT aucilebeli iqneba fermerTa kooperativebis reestris Se-qmna.

amocana 7.5 - gasaRebis bazris infrastruqturis ganviTareba.

Sedegi 7.5.a:uzrunvelyofilia gasaRebis bazris gaumjobesebuli xelmisawvdomoba. ganmarteba. arsebuli sacalo da sabiTumo bazris saqmianobisa da infrastruqturis kvlevis safuZvelze unda SemuSavdes maTi ganviTarebis gegma. am amocanis miRweva moiTxovs mewarmeTa profesiuli ganviTarebis gangrZobadi saswavlo programis, sursaTis uvneblobisa da xarisxis uzrunvelyofis sistemebis Sesaxeb saxelmZRvaneloebis, instruqciebisa da treningebis kursebis SemuSavebas. 2.1.a SedegiT gaTvaliswinebuli biznesis ganviTarebis centri xels uwyobs mewarmeTa profesiuli ganviTarebis gangrZobadi saswavlo programis ganxorcielebas.

Page 35: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

34 regionis ganviTarebis strategia

infrastruqtura

strategiuli mizani 8 - regionSi sakomunikacio infrastruqturis gaumjobeseba Sida da adgilobrivi mniSvnelobis gzebis mSeneblobiT da reabilitaciiT.

amocana 8.1 - Sida da adgilobrivi mniSvnelobis gzebis mSenebloba da reabilitacia.

Sedegi 8.1.a:regionis Sida mniSvnelobis gzebis udidesi nawili mowyobilia asfaltbeto-niT da uzrunvelyofilia Sesabamisi saniaRvre da sxva damcavi sistemebiT.

ganmarteba. Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis saavtomobilo gzebis mxolod 77,8%–ia as-faltbetonis safariT dafaruli, gzis danarCeni nawili moxreSilia. Sesabamisad, 2021 wlis bolomde unda moxdes aRniSnuli kategoriis gzebis mniSvnelovani nawilis dafarva asfalt-betoniT da unda moewyos Sesabamisi saniaRvre da gzis damcavi sxva sistemebi. sagzao in-frastruqturis mowesrigeba mniSvnelovania regionis ganviTarebisaTvis, gansakuTrebiT, ekonomikis iseTi sferoebisTvis, rogoricaa soflis meurneoba, turizmi da satransporto gadazidvebi.

Sedegi 8.1.b:regionis adgilobrivi mniSvnelobis gzebis SekeTeba.

ganmarteba. regionSi adgilobrivi mniSvnelobis gzebis sigrZe 945 kilometria, romlis didi nawili dazianebulia: TiTqmis srulad aris moSlili Zveli asfaltbetonis safari, xolo mox-reSili nawili arasaxarbielo mdgomareobaSia. Sesabamisad, 2021 wlis bolomde mizanSewonilia ganxorcieldes adgilobrivi mniSvnelobis gzebis SekeTeba. aseve, aucilebelia reabilitire-bul gzebze saTanado saniaRvre sistemebisa da sxva sagzao infrastruqturis mowyoba.

amocana 8.2 - mosaxleobisaTvis maRali xarisxis sasmeli wyliT uwyveti uzrunvelyofa da wyalmomaragebis, wyalarinebis da sakanalizacio qselebis infrastruqturis misadageba garemos dacvis moTxovnebTan.

Sedegi 8.2.a:regionis Sinameurneobebi uzrunvelyofilia maRali xarisxis sasmeli wyliT.

ganmarteba. regionSi sasmeli wylis miwodebas daaxloebiT 300km.-mde sigrZis milebi da, aseve, saTave nagebobebi uzrunvelyofs, romelTa 70-80% dazianebulia. aseve, regionis sxvadasx-va dasaxlebebSi saerTod ar aris sasmeli wylis miwodebis sistema. sasmeli wylis miwodebaSi arsebuli xarvezebi uaryofiTad aisaxeba, rogorc mosaxleobis keTildReobasa da janmrTe-lobaze, aseve, regionSi turizmisa da zogadad, biznesis ganviTarebaze. Sesabamisad, Semdgomi 8 wlis ganmavlobaSi igegmeba Sesabamisi infrastruqturuli proeqtebis meSveobiT maRali xarisxis sasmeli wylis miwodebis uzrunvelyofa SinameurneobebisaTvis.

Sedegi 8.2.b:regionSi 2021wlis bolosTvis dasrulebulia wyalmomaragebis, wyalarinebis da sakanalizacio qselebis infrastruqturis reabilitacia_mSenebloba.

ganmarteba. centraluri xelisufleba gegmavs wylis resursebis marTvas saerTaSorisod aprobirebuli da aRiarebuli integrirebuli marTvis principebiT, wyalmomaragebisa da saka-nalizacio qselebis infrastruqturis etapobriv mowesrigebasa da Camdinare wylebis gam-wmendi nagebobebis mSeneblobas. regionis im municipalitetebis teritoriaze, sadac miwis na-kleboba ar aRiniSneba da arsebobs TviTdinebadi sakanalizacio sistema, SesaZlebelia mcire masStabiani SedarebiT iafi teqnologiebis gamoyeneba, rogoricaa lagunebi, qviSis filtrebi recirkulaciuri moqmedebiT, wmendis meqanikuri danadgarebi an maTi kombinacia. wyalmomar-agebisa da sakanalizacio sistemis infrastruqturis gaumjobesebiT mniSvnelovnad gaizrde-ba regionis mosaxleobisaTvis sasmeli wylis xelmisawvdomoba, SesaZlebelia wylis danakar-gis minimumamde Semcireba da wyalmomaragebis xarjebis efeqtiani dagegmva.

Sedegi 8.2.g:mimdinareobs Camdinare wylebis gamwmendi nagebobebis etapobrivi mSenebloba/

reabilitacia.

ganmarteba. aRsaniSnavia, rom garemos dacvis sferoSi saxelmwifo strategiis (NEAP-2) wy-lis resursebis marTvis moklevadiani miznis erT-erT qmedebad gaTvaliswinebulia wylis dabinZurebis Semcireba gauwmendavi municipaluri Camdinare wylebiT. amdenad, regionis ter-itoriaze igegmeba q. borjomisa da daba bakurianisaTvis Camdinare wylebis biologiuri gam-wmendi nagebobis mSenebloba da q. ninowmindaSi mimdinare gamwmendi nagebobis mSeneblobis dasruleba. amas garda, SesaZlebelia donori organizaciebis daxmarebiT daigegmos da ganx-orcieldes sxva garemosdacviTi proeqtebic, magaliTad, kurort abasTumanSi Tanamedrove, mcire miwiani da mTagoriani teritoriebisaTvis gaTvlili, sawarmoo wylebis gamwmendi dax-uruli tipis nagebobis aSeneba.

Page 36: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

35regionis ganviTarebis strategia

amocana 8.3 - regionis eleqtroenergiis miwodebis sistemis gamarTva.

Sedegi 8.3.a:regionSi dasrulebulia individualuri gamricxvelianeba.

ganmarteba. samcxe-javaxeTis regionis eleqtrofikaciis maCvenebeli ganisazRvreba 100%-iT. amasTan, srulad ar aris dasrulebuli mosaxleobis individualuri gamricxvelianeba. Sesa-bamisad, adgilobriv xelisuflebasa da sadistribucio kompanias Soris mWidro TanamSromlo-bis Sedegad 2021 wlis bolomde srulad unda dasruldes regionSi individualuri gamricxve-lianebis procesi.

Sedegi 8.3.b:eleqtroenergia Seuferxeblad miewodeba momxmareblebs.

ganmarteba. regionSi eleqtroenergiis miwodebaSi periodulad aris Seferxebebi. amasTan, momxmareblebs eleqtroenergia dabali ZabviT miewodeba. amdenad, aucilebelia Sesabamisi infrastruqturis srulad gamarTva (mag. transformatorebis gamocvla/damateba), raTa mo-maval wlebSi eleqtroenergiis miwodebis Seferxeba ar moxdes arsebuli infrastruqturis gaumarTaobis mizeziT.

amocana 8.4 - regionSi internetis sargeblobaze xelmisawvdomobis gazrda.

Sedegi 8.4a:regionis municipalur centrebsa da sakurorto zonebSi srulad uzrunvelyo-filia internetis miwodeba.

ganmarteba. amJamad regionis msxvil dasaxlebul punqtebsa da municipalur centrebSi in-ternetis miwodebaSi garkveuli xarvezebi arsebobs. komunikaciis gaumjobesebisaTvis mniS-vnelovania regionSi internetze xelmisawvdomobis gazrda, maT Soris, biznes saqmianobis xelSewyobisa da mosaxleobis informirebulobis xarisxis amaRlebisaTvis. Sesabamisad, 2021 wlis bolosTvis kerZo seqtorTan TanamSromlobiT regionis yvela msxvil dasaxlebul pun-qtSi, municipalur centrsa da sakurorto zonaSi uzrunvelyofili iqneba maRali siCqaris in-ternetis Seuferxebeli miwodeba.

amocana 8.5 - regionis gare ganaTebiT uzrunvelyofa.

Sedegi 8.5.a:2021 wlis bolomde regionis yvela municipaluri centri da sakurorto zona uz-runvelyofili iqneba gare ganaTebis sistemiT.

ganmarteba. regionis dasaxlebebisa da gzebis mxolod mcire nawilze aris mowyobili gare ganaTebis sistema, rac garkveul riskebs Seicavs mosaxleobisa da turistebis usafrTxoebis uzrunvelyofis TvalsazrisiT. amdenad, aucilebelia momdevno 8 wlis ganmavlobaSi regionis yvela municipalur centrsa da sakurorto zonaSi srulad moewyos gare ganaTebis sistemebi.

amocana 8.6 - regionis bunebrivi airis miwodebis sistemiT uzrunvelyofa.

Sedegi 8.6.a:regionis Sinameurneobebis 60%_s miewodeba bunebrivi airi.

ganmarteba. bolo monacemebiT provaideri kompaniebisgan bunebrivi airi Sinameurneobebis mx-olod 16,2%–s miewodeba. momdevno 8 wlis ganmavlobaSi ganxorcielebuli programebis Sede-gad bunebrivi airis miwodebiT mosaxleobis umetesoba iqneba uzrunvelyofili, rac provaid-erebisa da adgilobrivi xelisuflebis aqtiuri TanamSromlobiT ganxorcieldeba.

strategiuli mizani 9 – narCenebis marTvis standartebis danergva da mosaxleobisa da ekosistemebis usafrTxoebis uzrunvelyofa.

amocana 9.1 – narCenebis marTvis sistemis gaumjobeseba.

Sedegi 9.1.a:regionis municipalitetebSi danergilia sayofacxovrebo myari narCenebis marT-vis integrirebuli sistema.

ganmarteba. regionisTvis mniSvnelovania narCenebis marTvis arsebuli sistemis gaum-jobeseba da narCenebis marTvis integrirebuli sistemis danergva. aRniSnuli sistema moicavs narCenebis marTvis 3R ierarqiis6 danergvas, wyarosTan narCenebis raodenobis Semcirebas, aR-ricxvianobis gaumjobesebas, municipaluri narCenebis marTvis momsaxurebis gaumjobesebas municipalitetebis doneze. mniSvnelovania adgilobrivi sazogadoebisa da biznes seqtoris warmomadgenlebis cnobierebis amaRlebis RonisZiebebis mudmivad ganxorcieleba, rac xels Seuwyobs garemos dacvis saqmianobebSi maT CarTulobasa da garemosadmi damokidebulebis Secvlas. samcxe-javaxeTis geografiuli Taviseburebebidan gamomdinare, SesaZlebelia, ganx-ilul iqnes regionis doneze erTi saerTo nagavsayrelis an sayofacxovrebo narCenebis gad-amamuSavebeli sawarmos mSeneblobis SesaZlebloba, xolo mcire miwian municipalitetebSi – narCenebis gadasatvirTi sadgurebis an/da droebiT Sesanaxi teritoriebis mowyoba da Seqmna.

6 Reduce, Reuse, Recycle/ “Seamcire, xelaxla gamoiyene, gadaamuSave”

Page 37: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

36 regionis ganviTarebis strategia

Sedegi 9.1.b:regionSi uzrunvelyofilia narCenebiT garemos dabinZurebis prevencia. ganmarteba. regionSi narCenebis marTvis integrirebuli sistemis danergviT mkveTrad Sem-cirdeba sayofacxovrebo narCenebiT wylis dabinZureba, savaraudod sagrZnoblad gaizrdeba regionis rekreaciuli da balneologiuri sakurorto resursebis efeqtianad gamoyenebis Ses-aZlebloba. dacul teritoriebze infrastruqturis ganviTarebasTan erTad sayofacxovrebo narCenebis swori marTva ufro mimzidvel pirobebs Seuqmnis ekoturizmis moyvarulebs.

Sedegi 9.1.g:SemuSavebulia regionis narCenebis marTvis strategia da samoqmedo gegma.

ganmarteba. regionis samxareo administracia TviTmmarTvelobebis monawileobiT uzrunve-lyofs narCenebis marTvis strategiisa da samoqmedo gegmis SemuSavebas, romlebic Sesabami-sobaSi moiyvans narCenebis marTvis regionul sistemas garemos dacvis sferoSi saxelmwifo strategiasa da politikasTan, qveynis mier saerTaSoriso doneze aRebuli valdebulebebis gaTvaliswinebiT (NEAP-2, evrokavSiri-saqarTvelos asocirebuli SeTanxmeba, ratificirebu-li saerTaSoriso konvenciebi narCenebis marTvis sferoSi).

jandacva

mizani 10 .janmrTelobis dacvisa da socialuri uzrunvelyofis momsaxurebis efeq-

tianobis amaRleba.

amocana 10.1 – regionSi samedicino momsaxurebis obieqtebis infrastruqturis gaum-jobeseba.

Sedegi 10.1.a: stacionaruli momsaxurebis obieqtebSi sawolebis raodenoba optimizirebulia.

ganmarteba. saxelmwifo sakuTrebasa da marTvaSi arsebuli stacionaruli dawesebulebebis kuTxiT adgilobrivma xelisuflebam (municipalur doneze), saqarTvelos centralur xeli-suflebasTan erTad unda moaxdinos arsebuli moTxovnis perioduli (yovelwliuri) kvleva da Sesabamisad, ganaxorcielos optimizaciis proeqtebi.

Sedegi 10.1.b: samedicino obieqtebis Senobebi reabilitirebulia.

ganmarteba. regionSi moqmedi TiTqmis yvela samedicino dawesebuleba saWiroebs reabilita-cias. maTi amJamindeli mdgomareoba ver iZleva srulfasovani samedicino momsaxurebis gaw-evis saSualebas. Sesabamisad, 8 wlis ganmavlobaSi unda moxdes samedicino dawesebulebis Se-nobebis reabilitacia.

Sedegi 10.1.g:samedicino obieqtebi uzrunvelyofilia Tanamedrove aRWurvilobiT.

ganmarteba. 8 wlis ganmavlobaSi igegmeba samedicino dawesebulebebis Tanamedrove aRWurvi-lobiT uzrunvelyofa. pirvel etapze samxareo administracia uzrunvelyofs saWiroebebis kvlevis Catarebas, xolo SemdgomSi adgilobrivi municipalitetebis da centraluri xelisu-flebis mWidro TanamSromlobiT moxdeba samedicino dawesebulebebis Tanamedrove aparatu-riT aRWurva.

amocana 10.2 _samedicino personalis kvalifikaciis amaRleba.

Sedegi 10.2.a: regionis samedicino dawesebulebebis personalisaTvis uzrunvelyofilia gadamzadebisa da kvalifikaciis amaRlebis SesaZleblobebi.

ganmarteba. regionSi samedicino momsaxurebis dabali xarisxis ganmsazRvrel erT-erT faqtorad samedicino personalis dabali kvalifikacia saxeldeba. Sesabamisad, centraluri, regionuli da adgilobrivi xelisuflebis organoebi urTierTkoordinaciiT uzrunvelyofen kvalifikaciis amaRlebis SesaZleblobebs, romlis meSveobiTac adgilobrivi samedicino per-sonali gaivlis gadamzadebis kursebs. gadamzadebis centri moemsaxureba ufros, saSualo da umcros samedicino personals (sul 873 piri).

amocana 10.3 – socialurad daucveli mosaxleobis saWiroebebis dakmayofilebaze orien-tirebuli socialuri programebis ganxorcieleba.

Sedegi 10.3.a:saxelmwifo programebis efeqturobis gazrda.

ganmarteba. samcxe–javaxeTSi xorcieldeba yvela is saxelmwifo programa, romelic mTav-robis Sesabamisi dadgenilebiTaa gansazRvruli. jandacvis momsaxurebaze xelmisawvdomobis gazrdisTvis aucilebelia adgilobrivi municipalitetebis mier moxdes saxelmwifo pro-gramebSi finansuri monawileoba.

Page 38: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

37regionis ganviTarebis strategia

Sedegi 10.3.b:socialurad daucveli ojaxebisTvis municipaluri programebiT uzrunvelyo-fili daxmarebis moculoba gazrdilia.

ganmarteba. mniSvnelovania, rom gaizardos arsebuli da axali programebis dafinanseba, rac programebis efeqtiani ganxorcilebis pirobebSi uzrunvelyofs socialurad daucveli mo-saxleobis keTildReobis amaRlebas.

amocana 10.4 – samedicino da socialuri uzrunvelyofis momsaxurebis Sesaxeb mosaxleo-bis informirebulobis xarisxis gazrda.

Sedegi 10.4.a:regionSi SemuSavebulia specialuri sainformacio sistema, romelic uzrunve-lyofs mosaxleobis informirebas yvela socialuri da jandacvis programebis Sesaxeb.

ganmarteba. regionSi arsebuli saxelmwifo da municipaluri socialuri da jandacvis pro-gramebis Sesaxeb moqalaqeebis cnobierebis asamaRleblad amoqmeddeba saTanado sainfor-macio sistema, romelic amomwurav informacias miawvdis mosaxleobas TiToeuli programis farglebSi gaweuli momsaxurebisa da programaSi CarTvis kriteriumebis Sesaxeb.

ganaTleba

strategiuli mizani11- ganaTlebis xarisxis amaRleba da xelmisawvdomobis gaum-

jobeseba.

amocana11.1 –zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis infrastruqturis gaumjobeseba.

Sedegi 11.1.a:2021 wlis bolosTvis reabilitirebulia zogadsaganmanaTleblo skolebis Seno-ba–nagebobebis umetesoba.

ganmarteba. regionSi 206 zogadsaganmanaTleblo skola funqcionirebs, aqedan 2 kerZo sko-laa. 127 sajaro skolas esaWiroeba saremonto samuSaoebis Catareba. amasTan, aucilebelia axalqalaqis, borjomisa da aspinZis skolebis reabilitaciis proeqtebis prioritetuloba. adgilobrivi municipalitetebi ganaTlebisa da mecnierebis saministrosTan koordinaciiT moaxdenen sareabilitacio samuSaoebis dagegmvasa da ganxorcielebas.

Sedegi 11.1.b:2021 wlis bolosTvis reabilitirebulia skolamdeli dawesebulebebis umeteso-ba da aSenebulia aTze meti axali skolamdeli dawesebuleba.

ganmarteba. regionSi 34 sabavSvo baRia, romlebic ZiriTadad qalaqebSi funqcionirebs. re-gionSi arsebuli sabavSvo baRebis umetesoba saremontoa. 2021 wlis bolomde unda moxdes sa-bavSvo baRebis Senobebis reabilitacia da skolamdeli dawesebulebis axali Senobebis aSeneba.

Sedegi 11.1.g:2021 wlis bolosTvis regionis sajaro skolebis umetesoba uzrunvelyofilia ax-ali saskolo inventariT.

ganmarteba. saSualo ganaTlebis srulyofilad miRebisTvis aucilebelia saskolo inventar-is ganaxleba sajaro skolebSi. amJamad skolebis umetesobas regionSi aqvs moZvelebuli inven-tari, Sesabamisad, aucilebelia momdevno 8 wlis ganmavlobaSi skolebis umetesi nawilis sru-lad aRWurva axali saskolo inventariT.

amocana 11.2– profesiuli da umaRlesi ganaTlebis orientireba regionis saWiroebebze.

Sedegi 11.2.a: regionis umaRlesi da profesiuli saswavleblebi studentebs sTavazoben adgi-lobriv saWiroebebze orientirebul da akreditirebul sabakalavro da/an profesiul sagan-manaTleblo programebs.

ganmarteba. regionSi dasaqmebulTa raodenobis zrdis uzrunvelsayofad umaRlesi da profe-siuli saswavleblebis saswavlo programebi unda Seesabamebodes adgilobrivi Sromis bazris moTxovnebs. mniSvnelovania, rom 3.1.a SedegiT moculi kvleva periodulad Catardes, raTa gaanalizdes Sromis bazarze arsebuli moTxovna da miwodeba. kvlevis Sedegebs gamoiyeneben, rogorc adgilobrivi saganmanaTleblo dawesebulebebi, aseve, TviTmmarTvelobis organoebi sxvadasxva municipaluri programebis dagegmvis dros.

Page 39: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

38 regionis ganviTarebis strategia

bunebrivi resursebi da garemos dacva

strategiuli mizani 12 – regionSi arsebuli bunebrivi resursebis efeqtiani gamoy-

enebis uzrunvelyofa.

strategiuli amocana 12.1 – regionSi arsebuli alternatiuli energoresursebis poten-cialis gamoyenebis uzrunvelyofa.

Sedegi 12.1.a:regionSi uzrunvelyofilia qaris energetikuli potencialis gamoyeneba.

ganmarteba. samcxe-javaxeTSi arsebobs mniSvnelovani alternatiuli energoresursebi, ro-melTa efeqtiani gamoyeneba dadebiTad aisaxeba, rogorc mosaxleobis cxovrebis xarisxsa da maT Semosavlebze, aseve, klimatis cvlilebis uaryofiTi zemoqmedebis Serbilebaze saT-buris gazebis emisiebis Semcirebis Sedegad. alternatiuli energetikuli potencialis ga-moyeneba mniSvnelovnad Seamcirebs zewolas regionSi arsebul tyeebze merqnis moxmarebis alternatiuli energomatareblebis CanacvlebiT. faravnis xeobaSi perspeqtiuli qaris ele-qtrosadguris teqnikur-ekonomikuri dasabuTebis mimdinare samuSaoebis damTavrebis Semdeg SesaZlebeli gaxdeba, damontaJdes qaris eleqtrosadguri daaxloebiT 120 mgvt. dadgmuli simZlavriTa da 110 mln kvt.sT eleqtroenergiis wliuri gamomuSavebiT, rac daaxloebiT 12000 ojaxs daakmayofilebs.

Sedegi 12.1.b:regionSi uzrunvelyofilia mzis energetikuli potencialis gamoyeneba.

ganmarteba. regionis klimaturi pirobebidan gamomdinare arsebuli mzis energiis energeti-kuli resursi SesaZlebelia gamoyenebul iqnes mcire zomis sastumroebsa da sazogadoebriv SenobebSi cxeli wyliT momaragebis mizniT (mzis energiis koleqtorebis damontaJeba). region-Si mzis energetikuli potencialis gamoyenebasa da energoefeqturi teqnologiebis danergvas winamdebare strategiis 2.1.a SedegiT gaTvaliswinebuli biznesis ganviTarebis saagentoc Seu-wyobs xels.

Sedegi 12.1.g:regionSi uzrunvelyofilia biomasis energetikuli potencialis gamoyeneba.

ganmarteba. regionSi biogazis gamoyenebis didi potenciali arsebobs, radgan istoriulad kargad aris ganviTarebuli mecxoveleoba. biogazis danadgari saSualebas miscems fermerebs biogazi gamoiyenon rogorc sayofacxovrebo daniSnulebiT, aseve, sasaTbure meurneobebis mosawyobad. biogazis reaqtoris qveproduqti (cxovelis nakeli meTanis gareSe)tradiciulad gamoyenebulia soflebSi, rogorc yvelaze maRalxarisxiani sasuqi. aRniSnuli gamocdilebis gaziareba da farTod danergva xels Seuwyobs soflebisa da dasaxlebebis cxovrebis donis gaumjobesebasa da nakeliT garemos dabinZurebis Semcirebas. regionSi moqmedi 14 xis saxerx-is narCenis moculobidan gamomdinare SesaZlebelia unarCeno warmoebis danergva – sawarmoo narCenebisgan ~paletebis~ damzadeba da gasaTbob saSualebad gamoyeneba. amisTvis saWiro iqneba saxelmwifos mxridan biomasis energetikuli potencialis aTvisebis iniciativebis garkveuli stimulireba da mimarTulebis komerciulad momgebianobis uzrunvelyofa, rasac aseve 2.1.a SedegiT gaTvaliswinebuli biznesis ganviTarebis saagentoc Seuwyobs xels.

strategiuli amocana 12.2 – regionis mosaxleobis usafrTxoebis uzrunvelyofa, adami-anTa janmrTelobasa da ekosistemebze SesaZlo zianisa da ekonomikuri zaralis riskebis Semcireba.

Sedegi 12.2 a:haeris monitoringis gaZliereba.

ganmarteba. mizanSewonilobis SemTxvevaSi q.axalcixeSi haeris xarisxis monitoringis sadguris aRdgena.

Sedegi 12.2.b:mosaxleobis amaRlebuli cnobiereba garemosdacviT sakiTxebze da gaumjobese-buli garemosdacviTi ganaTleba.

ganmarteba. regionSi arsebobs mniSvnelovani saganmanaTleblo resursi. miuxedavad amisa, aR-niSnuli resursi ar aris efeqtianad gamoyenebuli garemosdacviTi saqmianobebis dagegmvasa da ganxorcielebaSi. regionSi moqmedi garemosdacviTi arasamTavrobo organizaciebis Zal-isxmevis miuxedavad, adgilobriv biznes seqtorsa da sazogadoebas ar aqvs saTanadod gacnobi-erebuli maT mier garemos dabinZurebis SemTxvevaSi mosalodneli mavne Sedegebi. mniSvnelo-vania samcxe-javaxeTis regionSi garemosdacviTi ganaTlebis gaumjobeseba, biznes seqtoris informirebulobis amaRleba da axali teqnologiebis (unarCeno warmoebis) danergvis xe-lSewyoba, aseve, mosaxleobis cnobierebis amaRleba maT mier garemos dabinZurebis mavne Sede-gebze.

Page 40: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

39regionis ganviTarebis strategia

Sedegi 12.2.g:regionis mosaxleobis usafrTxoeba uzrunvelyofilia stiqiur_geologiuri procesebis prevenciis RonisZiebaTa damtkicebuli samoqmedo gegmis Sesabamisad.

ganmarteba. stiqiuri geologiuri procesebis prevenciul RonisZiebaTa gegmis SemuSaveba da ganxorcieleba, aseve, mosalodneli stiqiuri movlenebis Sesaxeb adreuli Setyobinebis sistemis qselSi regionis CarTuloba, warmoadgens samcxe-javaxeTis regionis mosaxleobis usafrTxoebis uzrunvelyofis, adamianTa janmrTelobasa da ekosistemebze SesaZlo zianisa da ekonomikuri zaralis minimumamde Semcirebis mniSvnelovan winapirobas. es, aseve, xels Seu-wyobs garemos dacvis sferoSi saxelmwifo strategiiT gaTvaliswinebuli miznebis ganxor-cielebasa da saerTaSoriso valdebulebebis Sesrulebas.

Sedegi 12.2.d:regionis municipalitetebSi Sedgenilia avariuli situaciebis lokalizacia–likvidaciis reagirebis gegmebi.

ganmarteba. regionis mosaxleobis usafrTxoebis uzrunvelsayofad, TiToeuli munici-paliteti SeimuSavebs avariuli situaciebis lokalizacia–likvidaciis gegmas, rac TviTm-marTvel erTeulebs SesaZleblobas miscems, Sesabamisi safrTxeebis arsebobis SemTxvevaSi efeqtianad gaumklavdes stiqiur–geologiur movlenebsa da uzrunvelyos mosaxleobis janmrTelobasa da ekosistemebze zianisa da ekonomikuri zaralis Tavidan acileba. aseve, mniSvnelovania samrewvelo obieqtebis mflobelTan da Sesabamis saxelmwifo uwyebebTan ko-munikacia-konsultaciis safuZvelze SemuSavdes samrewvelo avariis SemTxvevaSi regionis teritoriis arealSi reagirebis gegma, romelSic gawerili iqneba regionis doneze gansaxor-cielebeli pirveladi, gadaudebeli RonisZiebebi.

strategiuli amocana 12.3 – mdgradi satyeo meurneobis ganviTarebis sistemis Camoyal-ibebis xelSewyoba da regionis tyeebis saerTo funqcionaluri mdgomareobis gaumjobese-ba.

Sedegi 12.3.a:mosaxleobisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis Sesabamisi kadrebis amaRlebu-li cnobiereba tyeebis mdgrad marTvasTan dakavSirebul sakiTxebze.

ganmarteba. samcxe-javaxeTSi arsebuli unikaluri tyis resursebisa da biomravalferovnebis gaTvaliswinebiT mniSvnelovania samcxe-javaxeTis regionis mosaxleobisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis Sesabamisi kadrebis cnobierebis amaRleba tyeebis mdgradi marTvis sakiTxebze, aseve, TviTmmarTvelobis pasuxismgebel TanamSromelTa kvalifikaciis amaRlebis RonisZiebebis ganxorcieleba.

Sedegi 12.3.b:Seqmnilia regionis saTemo tyeebis mdgradi marTvis safuZvlebi.

ganmarteba. regionSi arsebuli saTemo tyeebis mdgradi marTvis sistemis danergvam, arsebuli kanomdeblobisa da tyis marTvis mdgradi principebis Sesabamisad, unda uzrunvelyos tyeebsa da ekosistemaze negatiuri zegavlenis Semcireba.

Sedegi 12.3.g:Seqmnilia saTanado satyeo infrastruqtura, rac uzrunvelyofs adgilobrivi mniSvnelobis tyeebSi mosaxleobis saWiroebis dakmayofilebasa da tyis resursebis SenarCu-nebas.

ganmarteba. adgilobrivi mniSvnelobis tyeebSi sagzao infrastruqturis mowyoba, tye-kaf-amde misasvleli satyeo-sameurneo gzebis, xanZarsawinaaRmdego bilikebis da rekreaciuli zonebis mowesrigeba xels Seuwyobs mosaxleobis saWiroebis dakmayofilebisa da tyeebis ekologiuri faseulobebis SenarCunebas.

Sedegi 12.3.d:uzrunvelyofilia prioritetul ubnebze gadaudebeli satyeo-sameurneo da ga-naSenianebis RonisZiebaTa ganxorcieleba damtkicebuli saTanado samoqmedo gegmis mixedviT.

ganmarteba. Sesabamisi programis farglebSi uzrunvelyofil unda iqnes tyis sanitaruli mdgomareobis gaumjobesebisa (tyeebis mavneblebisgan dacva) da aRdgenis, aseve, qarsacavi zolebis aRdgena/ganaSenianebis RonisZiebebis ganxorcieleba damtkicebuli gegma–grafikis mixedviT.

Page 41: Tbilisi 2013 - MRDI · 1. bunebrivi resursebi regioni cnobilia Tavisi samkurnalo-rekreaciuli zonebiT. klimaturi pirobebi, aseve, gana- pirobebs regionSi ganaxlebadi alternatiuli energoresursebis

40 regionis ganviTarebis strategia