Tavi 3 - TSU.ge

1

ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო

უნივერსიტეტი

firmis ekonomika

თეორია და პრაქტიკა

Sinaarsi

Sesavali

Tavi 1. firmis arsi, klasifikacia da safirmo stili 1.1.Mfirmis arsi da klasifikacia 1.2. safirmo stili da misi elementebi

es sainteresoa (warmatebis saidumlo biznesSi)

Tavi 2. Mmewarme subieqti, misi registracia, reorganizacia

da likvidacia

2.1. mewarme subieqti da misi dafuZneba 2.2. rTuli biznesuri organizaciuli struqturebi _korporaciebi

2.3. mewarme subieqtis registracia, reorganizacia da likvidacia praqtikuli situaciis analizi

Tavi 3.Ffirma da biznes – garemo

3.1. firmis saqmianobis pirobebi da faqtorebi 3.2. biznesis garemo da misi gavlena firmis saqmianobaze

es sainteresoa (mediesTetikis klinikaTa jgufi - silamazis samsaxurSi) Tavi 4.Ffirmis saqmianobis dagegmva

4.1. firmis orientiri da strategia 4..2. biznes-gegma:L arsi, struqtura, Sedgenis organizacia praqtikuli situaciis analizi Tavi 5. inovaciebi da produqtis konkurentunarianoba

5.1. inovaciuri saqmianoba da misi subieqtebi 5.2. produqtis konkurentunarianoba, maxasiaTeblebi da Sefasebis

etapebi 5.3. konkurentunarianobis dadgenis meTodebi

5.4. brendingi da brendis Seqmnis saSualebebi praqtikuli situaciis analizi es sainteresoa (brendebi, romlebic sityvebad iqcnen da rogor

mivaRwioT igives?)

Tavi 6. firmis marketingi

6.1. firmis marketinguli strategia 6.2. marketinguli kompleqsis elementebi 6.3. marketingis komunikaciebi

6.4. pablik rileiSenzi 6.5. sabazro SesaZleblobebis analizi praqtikuli situaciis analizi

2

Tavi 7. samewarmeo urTierTobis formebi

7.1. samewarmeo urTierTobis formebi warmoebis sferoSi 7.2. samewarmeo urTierTobis formebi saqonelgacvlis sferoSi

7.3. garigebis formebi vaWrobis sferoSi 7.4. TanamSromlobis formebi safinanso urTierTobebis sferoSi

es sainteresoa (rogor SevkeroT . . . miliardi) Tavi 8. partnioruli saxelSekrulebo urTierTobebi

8.1. xelSekrulebis cneba da klasifikacia

8.2. mewarmis momzadeba xelSekrulebis dasadebad

es sainteresoa (daiwye modelis kariera dRes da gaxdi varskvlavi xval)

Tavi 9. firmis aqtivebi da maTi dafinansebis wyaroebi

9.1. firmis aqtivebis arsi da saxeobebi 9.2. mimdinare aqtivebi (sabrunavi kapitali) 9.3. brunvisgareSe aqtivebi (ZiriTadi kapitali) 9.4. ijariT aRebuli aqtivebi

9.5. firmis aqtivebis dafinansebis wyaroebi

Tavi 10. firmis Ppersonali, xelfasi da Sromis mwarmoebluroba

10.1. firmis personali, misi struqtura da SerCevis meTodebi

10.2. xelfasis arsi, formebi da sistemebi

10.3. Sromis mwarmoebluroba da mis zrdaze moqmedi faqtorebi

Tavi 11. firmis menejmenti

11.1. firmis menejmenti da misi funqciebi 11..2. firmis marTvis organizaciuli struqturebi 11.3. motivaciis roli marTvaSi

11.4. optimaluri gadwyvetilebis miReba – organizaciis warmatebis mniSvnelovani faqtori 11.5. pasuxismgebloba da delegireba 11.6. kouCingi – faseuli codnis SeZena 11.7. konfliqtebi firmaSi da maTi regulirebis meTodebi

P praqtikuli situaciis analizi

Tavi 12. firmis danaxarjebi da maTi gaangariSeba

12.1. firmis danaxarjebis arsi da saxeobebi

12.2. produqciis TviTRirebulebis dadgenis meTodebi

Tavi 13. firmis finansur-ekonomikuri mdgomareobis Sefasebis

meTodebi da maCveneblebi

13.1. firmis finansur-ekonomikuri mdgomareobis Sefasebis meTodebi 13.2. firmis finansur-ekonomikuri mdgomareobis maCveneblebi Tavi 14. samewarmeo riski da misi dazRvevis sistema

14.1 riskis saxeobebi 14.2. riskebis dazRvevis sistema

3

Tavi 15. saqarTvelos sagadasaxado sistema da

mewarmeoba

15.1. saqarTvelos sagadasaxado sistemis formireba da funqcionirebis principebi

15.2. gadasaxadis gadamxdelebi da sagadasaxado agentebi 15.3. gadasaxadis saxeebi literatura

danarTi (biznes-gegma)

4

Sesavali

mewarmeobis, biznesis ZiriTadi rgoli aris firma. rogorc samecniero literaturaSi, ise praqtikul saqmianobaSi biznes-struqturebis aRsaniSnavad gamoiyeneba erTmaneTisgan gansxvavebuli terminebi: sawarmo, firma, kompania, korporacia da sxv. kompaniis cneba ufro metad gamoiyeneba evropis qveynebSi, xolo korporaciis cneba gulisxmobs saaqcio sazogadoebebis formiT Seqmnil samarTlebriv formas rogorc evropaSi, ise aSS-Si. saqarTvelos kanoniT `mewarmeTa Sesaxeb~ (14.03.2008 #5913), im sawarmoTa mimarT, romlis saxelwodebac Seicavs sityvas `sazogadoeba~, `sazogadoebis~ nacvlad SeiZleba gamoyenebuli iqnes (Sesabamisi samarTlebrivi formis mixedviT) sityva `kompania~. `Sps~-is nacvlad SeiZleba mxolod sityva `kompaniis~ gamoyeneba. ramdenadac safirmo saxelwodeba, anu firma aris saxeli, romliTac saqmianobs mewarme subieqti da msoflioSi biznesis organizaciis zogad formad swored firma iTvleba, Cven ZiriTadad gamoviyenebT aRniSnul termins. kursi `firmis ekonomika~ miznad isaxavs studentebs, mewarmeebs, menejerebs gaacnos firmis arsi, klasifikacia, safirmo stili, mewarmeobis samarTlebrivi formebi, firmis registraciis wesi, firmis saqmianobis marTvisa da dagegmvis safuZvlebi, biznes-gegmis Sedgenisa da damuSavebis meTodebi, marketingis strategia da taqtika, marketingis komunikaciebi, firmis aqtivebi, maTi gamoyenebis maCveneblebi, inovaciuri saqmianoba firmaSi da produqciis konkurentunarianobis maCveneblebi, firmis finansuri uzrunvelyofis wyaroebi da saxeobebi, firmis finansur-ekonomikuri mdgomareobis maxasiaTeblebi, qveyanaSi arsebuli sagadasaxado sistema, gadasaxadebis saxeobebi da sxv.

kursis Tavisebureba isaa, rom sxva ekonomikuri disciplinebisagan gansxvavebiT (auditi, finansebi da sxva), romlebic siRrmiseulad ganixilaven ekonomikuri codnis specializebul sferoebs, aRniSnuli kursi aris integrirebuli da miznad isaxavs studentma, mewarmem, menejerma miiRos sistemuri, sruli warmodgena firmaze, rogorc sabazro ekonomikis pirobebSi samewarmeo saqmianobis ZiriTad subieqtze. mZafri konkurenciis pirobebSi sicocxlisunariania is mewarme, vinc kompetenturad, saqmis codniT gansazRvravs bazris moTxovnebs, awarmoebs konkurentunarian produqcias, gaiTvaliswinebs SesaZlo riskebs. aRsaniSnavia, rom Tanamedrove bazari gajerebulia principulad axali produqtebiT, aseve axali teqnologiebiT damzadebuli tradiciuli saqonliT. Aamitom mewarmes unda SeeZlos bazarze SeRwevis, misi gafarToebis an SenarCunebis strategiis SemuSaveba. Mman unda ganWvritos moTxovna axal saqonelsa da momsaxurebaze, periodulad gardaqmnas saqmianoba momxmarebelTa cvalebadi moTxovnilebebis Sesabamisad. Bbazris segementebis analizidan gamomdinare unda gaafarToos warmoeba da miwodeba iq, sadac yvelaze didi raodenobiT aris mosalodneli moTxovna. firmis momgebiani saqmianoba qveyanaSi SeuZlebelia xelsayreli sagadasaxado sistemis arsebobis gareSe. Mmewarme kargad unda erkveodes qveyanaSi moqmed sagadasaxado kodeqsSi, gadasaxadebis gadaxdis dadgenil wesebSi. aRniSnul disciplinaSi logikuri TanmimdevrobiT ganixileba sakvanZo sakiTxebi, romlebic daexmareba studentebs ekonomikuri ganaTlebisa da azrovnebis CamoyalibebaSi, samewarmeo saqmianobis regulirebis instrumentebisa da kvlevis meTodebis dauflebaSi. wignSi Teoriul sakiTxebTan erTad yoveli Temis Semdeg mocemulia: ZiriTadi terminebi,

5

kiTxvebi ganxilvisaTvis, praqtikuli situaciis analizi (Case study) sadiskusio kiTxvebi, magaliTebi, amocanebi, testebi, rubrika _ es sainteresoa.

swavlis dasrulebis Semdeg studentebi SeZleben:

• Seqmnan sakuTari firma;

• SearCion mewarmeobis samarTlebrivi forma;

• damoukideblad Seadginon biznes-gegma;

• dadon xelSekrulebebi partniorebTan;

• marTon samewarmeo riskebi;

• daadginon firmis finansuri Sedegebi da sxv. naSromSi gamoyenebulia saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~

(gaTvaliswinebulia yvela cvlileba da damateba), saqarTvelos sagadasaxado kodeqsi (2010 wlis 17 seqtembris cvlilebebiTa da damatebebiT), specialuri masalebi da literatura, romlis sia darTulia boloSi.

6

Tavi 1.Ffirmis arsi, klasifikacia da safirmo stili

Tavis Seswavlis Semdeg SeZlebT

1. firmis funqcionirebis Taviseburebebis axsnas 2. safirmo stilis SemuSavebas 3. safirmo stilis elementebis dadgenas 4. firmis sasaqonlo niSnis funqciebis gansazRvras

1.1. firmis arsi da klasifikacia

termini `firma~ SemoRebul iqna dasavleTis ekonomikaSi meurneobriobis aqcioneruli formis, e. w. monawileobis sistemis, gavrcelebis Sesabamisad.

firma aris organizacia, romelic flobs erT an ramdenime sawarmos da resursebs iyenebs produqciisa da momsaxurebis warmoebisaTvis mogebis miRebis mizniT. sawarmo aris ekonomikuri erTeuli, romelic awarmoebs saqonels an eweva momsaxurebas, damoukideblad iRebs ekonomikur gadawyvetilebebs sakuTari resursebis ganawilebis Sesaxeb (flobs gadawyvetilebaTa miRebaSi Tavisuflebis gansazRvrul xarisxs). sawarmo axorcielebs erT an ramdenime saqmianobis saxes, sxvadasxva adgilmdebareobis mixedviT.

TiToeul firmas aqvs safirmo saxelwodeba, riTac igi saxelmwifo reestrSi registrirdeba. firma SeiZleba iyos rogorc msxvili koncerni, ise mcire kompania. Cveulebriv, Tanamedrove firma ramdenime sawarmos aerTianebs. Tu firma erTi sawarmosagan Sedgeba, maSin orive termini emTxveva. am SemTxvevaSi firma da sawarmo niSnavs ekonomikuri saqmianobis erTi da igive obieqts.

cnebas `sawarmo~ da `firma~ aqvs saerTo da ganmasxvavebeli niSnebi. rac ufro msxvilia firma, gansxvaveba miT metia.

cnobilia firmaSi sawarmoTa gaerTianebis sami ZiriTadi modeli: ➢ horizontaluri kombinirebis; ➢ vertikaluri kombinirebis; ➢ diversifikaciis safuZvelze.

horizontaluri kombinireba gulisxmobs firmaSi im sawarmoTa gaerTianebas, romlebic warmoebis (momsaxurebis) erT stadiaze imyofebian (magaliTad, vaWrobis sferoSi sxvadasxva maRaziebis qseli); vertikaluri kombinirebis dros firma aerTianebs warmoebis procesis sxvadasxva stadiaze myof sawarmoebs (magaliTad, metalurgiuli firma SeiZleba aerTianebdes rkinis madnis mompovebel, mis gadamamuSavebel da foladis Camomsxmel sawarmoebs); msxvili firmis Taviseburebaa misi mravaldargovani struqtura. mravaldargovani firmis formirebis procesma miiRo saxelwodeba `diversifikacia~. igi warmoadgens msxvili firmis Seqmnisa da warmoebis koncentraciis Tanamedrove formas. amitom, warmoebis koncentraciis TvalsazrisiT, firma _ mravaldargovani koncernia, romelSic struqturuli erTeulis formiT sxvadasxva dargis sawarmo arsebobs.

firma masSi Semavali sawarmoo erTeulebisaTvis warmoadgens samewarmeo marTvis organos. Cveulebriv, swored firma da ara sawarmo gamodis rogorc sameurneo subieqti bazarze, gansazRvravs fasebis politikas, warmarTavs konkurenciul brZolas, monawileobs mogebis ganawilebaSi, gansazRvravs mecnierul-teqnikur mimarTulebebs.

7

saqmianobis mizanze damokidebulebiT nebismieri iuridiuli piri SeiZleba iyos:

➢ komerciuli organizacia; ➢ arakomerciuli organizacia.

komerciuli organizaciis saqmianoba mimarTulia mogebis miRebaze, es aris misi mTavari mizani. arakomerciuli organizaciis mizani ar aris mogebis miReba da misi ganawileba. orive tipis organizacia SeiZleba gaerTiandnen kavSirebsa da asociaciebSi.

nebismier firmaSi xdeba saqonlis warmoeba an momsaxurebis gaweva an orive erTad.

saqoneli aris materialuri an aramaterialuri qoneba, maT Soris, eleqtro da Tboenergia, gazi da wyali. saqonels ar miekuTvneba fuli.

momsaxurebad iTvleba saqmianoba, romelic ar aris saqonlis miwodeba. momsaxurebas miekuTvneba Semdegi saqmianobebi:

a) samSeneblo-samontaJo; b) saremonto; g) sarestavracio; d) sacdel-sakonstruqtoro; e) geologiur-saZiebo; v) satransporto, maT Soris, gazis, navTobis, navTobproduqtebis, eleqtro

da Tboenergiis transportireba; z) qonebis gadacema qiriT an ijariT; i) saSuamavlo; k) personalis SerCeva; l) patentebis, mowmobebis, licenziebis, savaWro niSnebis, momsaxurebis

niSnebis, inteleqtualuri sakuTrebisa da sxva piradi araqonebrivi uflebis gamoyenebaze uflebis gadacema;

m) kavSirgabmulobis momsaxureba, sayofacxovrebo da sabinao-komunaluri momsaxureba;

n) sareklamo momsaxureba; o) sainovacio momsaxureba; p) finansuri operaciebi an/da finansuri momsaxureba; J) sadazRvevo momsaxureba; r) sakonsultacio, iuridiuli, buRaltruli, auditoruli, marketinguli

momsaxureba; s) satransporto momsaxureba da sxv.

Sesabamisad, saqmianobis saxeebisa da Sesrulebuli operaciebis xasiaTis mixedviT ganasxvaveben Semdeg firmebs: industriuli, savaWro, satransporto, satransporto-saeqspeditoro, sadazRvevo, inJiniringuli, turistuli, turoperatiuli, saarendo, sareklamo firmebi da saagentoebi da sxv.

industriuli firmebis saqmianobis safuZvelia saqonlis warmoeba. Cveulebriv, maT miekuTvneba iseTi firmebi, romelTa brunvis 50%-ze meti samrewvelo produqciis warmoebaze modis. msxvili kompaniebis umravlesobisaTvis damaxasiaTebelia mravaldargovan, rTul kompleqsebad gardaqmna, isini aerTianeben didi raodenobiT sxvadasxva sawarmoo profilis samrewvelo sawarmoebs, savaWro da satransporto kompaniebs, samecniero-kvleviT institutebsa da saproeqto-sakonstruqtoro biuroebs.

savaWro firmebi axorcieleben saqonlis yidva-gayidvis operaciebs. aseTi firmebi SeiZleba Sevidnen msxvili samrewvelo kompaniebis gasaRebis sistemaSi an arsebobdnen damoukideblad. savaWro firmebi an viwro speciali-zaciisaa an farTo nomenklaturis nakeTobebiT vaWroben.

8

satransporto firmebi asruleben tvirTis gadazidvas da mgzavrebis gadayvanas. Cveulebriv satransporto kompaniebi specializirebulebi arian gadazidvis calkeul saxeobebze, ris gamoc isini iyofian saavtomobilo, saaviacio, sarkinigzo da sanaosno firmebad.

satransporto-saeqspeditoro firmebi specializdebian myidvelisaTvis saqonlis mitanis operaciebis Sesrulebaze, rasac samrewvelo, savaWro da sxva firmebi ukveTaven. maT funqciaSi Sedis taris, SefuTvis, markirebis mdgomareobis Semowmeba, saqonlis gasacilebeli dokumentebis gaformeba, datvirTva-gadmotvirTvis samuSaoebis Sesruleba, Senaxva, dazRveva, sabaJo formalobebis ganxorcieleba da a.S.

sadazRvevo firmebi axdenen sxvadasxva firmebis pirad dazRvevas, dazRvevas biznesis sferoSi, tvirTebis gadazidvisas (sazRvao, saaviacio, saavtomobilo, sarkinigzo gadazidvebi). droebiT moziduli saxsrebi gamoiyeneba mrewvelobis da sxva dargebis grZelvadiani dafinansebisaTvis.

inJiniringuli firmebi ewevian sainJinro-teqnikur momsaxurebas. arsebobs sami saxis momsaxureba: 1. konsultaciuri inJiniringi (obieqtis daproeqtebis, mSeneblobis gegmis Sedgenis da samuSaTa Sesrulebis kontrolis mizniT Catarebuli inteleqtualuri momsaxureba); 2. teqnologiuri inJiniringi (SemkveTebisaTvis obieqtis mSeneblobis da eqspluataciis teqnologiis wardgena, energomomaragebis, wyalmomaragebis transportis da a.S. proeqtebis damuSaveba); samSeneblo an saerTo inJiniringi (ZiriTadi mowyobilobis miwodeba da damontaJeba, aucileblobis SemTxvevaSi sainJinro samuSaoebis CaTvliT).

turistuli firmebi axorcieleben turizmis operaciebs sxvadasxva formiT:

_ turistuli saagento _ sacalo firma, romelic Suamavalia erTi mxriv, momsaxure sawarmosa da turoperatiul firmebsa da meores mxriv, klient-turistebs Soris;

_ turoperatiuli firma _ sabiTumo firma, romelic Suamavalia turistuli industriis sawarmoebsa da turizmis saagentoebs Soris. isini xSirad grZelvadiani arendiT iReben sastumroebs, transports;

_ turistuli korporaciebi _ turistuli biznesis msxvili sawarmoebi, romelTac aqvT sastumro kompleqsebi, turoperatiuli da tursaagento ganyofilebebi.

saarendo firmebi klient-arendators sTavazoben saqonels garkveuli vadiT gamosayeneblad. klienti mas iRebs arendis mimcemis sawyobidan, an igi arCeuli saqonlis SekveTas miscems Tavis xarjze. arendis vadebze damo-kidebulebiT saerTaSoriso praqtikaSi ganasxvaveben sami saxis arendas:

➢ grZelvadiani 3-dan 5 wlamde, zogjer mowyobilobis saxeobidan gamomdinare 15-20 weli (lizingi);

➢ saSualovadiani erTidan 2-3 weli (hairingi); ➢ moklevadiani _ ramdenime saaTidan erT wlamde (rentingi, Carteri).

sareklamo firmebi an sareklamo saagentoebi _ esenia specializirebuli firmebi, romlebic klientebs uweven reklamis proeqtis Sedgenis da ganxorcielebis momsaxurebas. gamodian Suamavlebad erTi mxriv, samrewvelo, savaWro da sxva firmebs (romlebic TavianT saqonels uweven reklamas) da meore mxriv, sagazeTo da saJurnalo gamomcemlobebs, radio da satelevizio kompaniebs Soris. Suamavlis yvelaze gavrcelebul formas warmoadgens agenti. agenti (laT. _ moqmedi) aris savaWro garigebis Suamavali (firma an fizikuri piri), romelic dadebuli xelSekrulebis safuZvelze asaRebs

9

firmis mier warmoebul produqcias (ise rom ar iZens masze sakuTrebis uflebas) da iRebs garkveul sakomisio Semosavals. ganasxvaveben sami tipis agents:

➢ mwarmoeblis agenti; ➢ gasaRebis uflebamosili agenti; ➢ Sesyidvebis agenti.

mwarmoeblis agenti (mwarmoeblis warmomadgeneli) _ warmoadgens ori an meti mwarmoeblis interesebs, romlebic erTmaneTs uvseben saqonels.

gasaRebis agenti _ iRebs saqonlis gasaRebis uflebas. igi warmoadgens gasaRebis ganyofilebas, magram ar Sedis mwarmoebeli firmis struqturaSi, moqmedebs xelSekrulebis safuZvelze.

Sesyidvebis agenti axdens saWiro saqonlis asortimentis arCevas (magaliTad, wvrili sacalo movaWreebisaTvis).

komisioneri aris savaWro garigebaSi monawile damoukidebeli Suamavali agentebisa da brokerebis jgufidan, romlis ZiriTad asparezs warmoadgens sasoflo-sameurneo produqtebis bazari.

komisioneris funqciebSi Sedis produqtebis damamzadeblebisgan an sxva Suamavalebisgan centralur bazarze Semosuli saqonlis transportireba, gadmotvirTva, Senaxva, fasebis daweseba, gayidvis vadebis dadgena da sxva. gaweuli samsaxuri mas unazRaurdeba sakomisio Semosavlis saxiT.

brokeri aris damoukidebeli savaWro Suamavali sasaqonlo birJebze gamyidvelebsa da myidvelebs Soris garigebebis dadebisas, damzRvevebsa da dasazRvevebs Soris _ savaluto, sadazRvevo da damfraxtav birJebze. fraxti (niSnavs datvirTvas) _ gadasaxadi, tvirTis gadazidvaze an mgzavrebis gadayvanaze transportis nebismieri saSualebiT (upiratesad sazRvao transporti).

agentisgan gansxvavebiT brokeri ar Sedis xangrZliv savaWro urTierTobebSi gamyidvelebTan da myidvelebTan, aramed moqmedebs calkeuli davalebebiT da garigebis Sesrulebaze pasuxs ar agebs. brokeri kargad icnobs bazris koniunqturas da im asortimentis saqonlis Sesyidvis da gasaRebis SesaZleblobebs, romlebSic is specializirdeba. gaweuli momsaxurebisTvis brokeri iRebs Sepirebul sakomisio Tanxas, romelic ganisazRvreba procentulad gayiduli saqonlis saerTo Tanxidan, an gayi-duli saqonlis erTeulebis mixedviT. Cveulebriv, sasaqonlo operaciebis Sesrulebisas brokeris Semosavali Seadgens kontraqtis Tanxis 0,26-dan 2,0-3,0 procentamde. Tanamedrove pirobebSi saSuamavlo operaciebis ZiriTad nawils asruleben msxvili sabrokero firmebi, romlebsac gaaCniaT filialebis farTo qseli da aqvT mWidro urTierToba bankebTan.

distributori (laT. gamanawilebeli) aris sabiTumo firma, romelic axorcielebs msxvili mwarmoebeli firmebisagan biTumad Sesyiduli mza produqciis gayidvas. mas gaaCnia sakuTari sasawyobo meurneoba da saqonlis mwarmoebel firmebTan damyarebuli aqvs xangrZlivi sakontraqto urTierTobebi.

dileri aris: 1. iuridiuli an fizikuri piri, romelic awarmoebs aqciebis yidva-gayidvis

operaciebs sakuTari saxsrebiT; 2. safondo birJis wevrebi da bankebi, romlebic ewevian fasiani

qaRaldebis, valutis, Zvirfasi metalebis yidva-gayidvas. dilers SeuZlia SeTanxmebis dadeba rogorc erTmaneTs Soris, agreTve

brokerebTan da uSualod klientebTan. dileris Semosavlis wyaroa gamyidvelebisa da myidvelebis saqonlis kursebs Soris sxvaoba, agreTve valutisa da fasiani qaRaldebis kursis cvlilebebi drois ganmavlobaSi.

10

makleri _ Suamavali piria, romelic monawileobs sabirJo garigebebSi saqonlis an fasiani qaRaldebis yidva-gayidvis, dazRvevis dros. dazRvevis agentisgan gansxvavebiT, makleri ar aris sadazRvevo kompaniis daqiravebuli muSaki.

konsignanti, konsignatori _ sacalo saqonliT Suamavali, romelsac gaaCnia naRdi sarealizacio saqoneli, ise rom arc SeuZenia da arc misi mflobelia. mis gankargulebaSia mxolod saTavsebi da saqonlis misaRebi, Sesanaxi da gasayidi mowyobilobebi. konsignatoris mogebas Seadgens sakomisio Semosavali.

komivoiaJeri _ msxvili savaWro firmis mimomsvleli warmomadgeneli, romelic saqonlis nimuSebisa da prospeqtebis adgilze reklamis gaweviT myidvelebs sTavazobs firmis nawarmis SeZenas, aRuZravs misi SeZenis survils.

auqcioni (laT.) _ qonebis sajaro gayidva, romlis procesSi auqcionze winaswar gamofenil saqonels SeiZens is myidveli, vinc maqsimalur fass gadaixdis. sakuTrebis formis mixedviT firma SeiZleba ekuTvnodes:

➢ erT pirs _ individualuri sawarmo; ➢ or an met partniors _ partnioruli sawarmo (sps; ks); ➢ mraval partniors _ korporaciuli sawarmo (Sps; ss) ➢ saxelmwifos.

saqarTveloSi sididis mixedviT ganasxvaveben: ➢ mcire firmebs (dasaqmebulTa raodenoba ar unda aRematebodes 20

dasaqmebuls, xolo wliuri brunva 0,5 mln lars); ➢ saSualo firmebs (asamde dasaqmebuli da wliuri brunva 1,5 mln

laramde); ➢ msxvil firmebs.

samarTlebrivi statusis mixedviT saqarTveloSi moqmedebs: ➢ inidividualuri mewarme; ➢ solidaruli pasuxismgeblobis sazogadoeba (sps); ➢ komandituri sazogadoeba (ks); ➢ SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoeba (Sps); ➢ saaqcio sazogadoeba (ss); ➢ kooperativi.

1.2. safirmo stili da misi elementebi

nebismieri saxis firmas aqvs Tavisi safirmo stili. safirmo stilis damuSavebis mizania firmis saqonelsa da momsaxurebaze gansakuTrebuli mxatvruli saSualebebiT masalebis miwodeba, romelic uzrunvelyofs firmis garCevas. safirmo stilis elementebia: _ safirmo niSani; _ dasaxeleba; _ gansakuTrebuli Srifti; _ ferebis Sexameba; _ devizi da sareklamo lozungi; _ dizaini da sxv. centraluri adgili uWiravs firmis sasaqonlo (momsaxurebis) niSans. sasaqonlo (momsaxurebis) niSanSi igulisxmeba dadgenili wesiT registrirebuli aRniSvna, romelic erTgvarovani saqonlis an momsaxurebis erT firmas ganasxvavebs meorisagan.

11

sasaqonlo (momsaxurebis) niSani SeiZleba iyos: _ sityvieri (magaliTad, yazbegi, TBS da sxva); _ saxviTi (sagnis, cxovelis, xazebis, figurebis Sriftuli elementebis konkretuli an abstraqtuli asaxva); _ kombinirebuli (CamoTvlil niSanTa saxeebis;sxvadasxva kombinaciisagan Semdgari); _ gansakuTrebuli saxis niSnebi (radio da telegadacemebis qudi videoproduqciis markireba).

registrirebuli sasaqonlo an momsaxurebis niSnis mflobels ufleba aqvs is Tavisi Sexedulebisamebr gamoiyenos. sasaqonlo niSans waredgineba gansakuTrebuli moTxovnebi. igi ar SeiZleba iyos:

_ erTgvarovani saqonlisaTvis adre registrirebuli sasaqonlo niSnis identuri an msgavsi;

_ yvelasaTvis cnobili saqonlis saxelis gamoyeneba (firma `qseroqsi~ da termini `qseroqsgadamRebi teqnika~);

_ saqonlis an momsaxurebis urTierTobis aRmweri (àvtoservisi~, `saxlis mSenebeli~) an amkrZalavi niSnebi (ubralo xazebi, wre);

_ oficialuri emblemebis, gerbis, droSebis, jildoebis Semadgeneli; _ yalbi (mcdari), momxmareblis SecdomaSi Semyvani; _ marTlwesrigis da saerTaSoriso SeTanxmebebis sawinaaRmdego. sasaqonlo niSnis funqciebia: ganmasxvavebeli _ erTgvarovani saqonlis mwarmoebeli erTi mewarme

ganasxvavos meorisagan. markireba saSualebas iZleva analogiuri saqonlis masidan gamoyos mocemuli saqoneli;

garantireba _ daexmaros momxmarebels saqonlis Tvisebis garCevaSi da Seamciros xarjebi sasurveli saqonlis Zebnaze;

sareklamo _ niSnis unari gamovides reklamis rangSi. axali sasqonlo niSnis Seqmnis erT-erTi ZiriTadi moTxovnaa misi reklamunarianoba (ideis siaxle, esTetikuroba, lakonuroba, advilad warmosaTqmeli, aRqmadoba da feri).

damcavi _ mocemuli firmis saqonlis xarisxis samarTlebrivi dacvis uzrunvelyofa sxva firmis saqonelTan konkurenciis pirobebSi.

sabazro ekonomikis pirobebSi, konkurenciul brZolaSi xSirad adgili aqvs konfliqtebs, romelic dakavSirebulia sasaqonlo niSnis uflebis darRvevasTan.

sasaqonlo niSnis uflebis darRvevis saxeebia: sasaqonlo niSnis gayalbeba _ misi gamoyeneba sxvis mier; sasaqonlo niSnis imitacia _ msgavsi niSnis gamoyeneba.

ZiriTadi terminebi

➢ firma ➢ sawarmo ➢ safirmo stili ➢ safirmo niSani ➢ agenti ➢ brokeri ➢ distributori ➢ dileri ➢ komisioneri ➢ konsignanti

12

➢ komivoiaJeri ➢ makleri ➢ auqcioni

kiTxvebi ganxilvisaTvis

1. ra aris firma? 2. ra aris sawarmo? 3. ra saxis firmebi arsebobs? 4. ra aris firmis stili da ra moTxovnebi waeyeneba mas? 5. daasaxeleT TqvenTvis cnobili msoflio brendebis safirmo niSnebi.

6. romeli qarTuli kompaniebis safirmo niSnebia TqvenTvis cnobili? ganixileT isini.

7. CamoTvaleT Suamavlebis saxeebi.

Ees sainteresoa

warmatebis saidumlo biznesSi

àzri _ qonebaa~, da amave dros aris umZlavresi iaraRi im SemTxvevaSi, Tu

adamians aqvs mizandasaxuloba, daJinebuli survili misi fulad an sxva raime materialur faseulobad gadaqcevisa.

adamiani warmatebas miaRwevs, Tu is daisaxavs konkretul mizans da mTel energias, mTel Zalisxmevas mas Sealevs.

minda _ e.i. iqneba. roca henri fordma gadawyvita saxelganTqmuli `V-8~ markis avtomobili

gamoeSva, moindoma aego Zravi, romelSic 8 cilindri erT blokSi moTavsdeboda. yvela inJineri erTxmad amtkicebda, rom es SeuZlebeli iyo.

ìmuSaveT manamde, sanam Sedegi ar iqneba, ramdeni droc ar unda daixarjos amisTvis~, _ brZana fordma. inJinrebi muSaobdnen, maT sxva gamosavali ar hqondaT, radgan surdaT fordTan darCena.

6 Tvis muSaobis Semdeg moaxsenes, _ àraferi gamodis, es SeuZlebelia~. `gaagrZeleT muSaoba, _ Tqva fordma, _ me es minda, e.i. gamova~. isini agrZelebdnen muSaobas, da bolos, erT mSvenier dRes kerketi

kakali damtvreul iqna. fordis Seupovrobam gaimarjva. ... diliT, Cikagos udidesi xanZris Semdeg, vaWarTa jgufi idga steit-

stritze yofili simdidris mbolav narCenebs Soris da bWobdnen _ aRedginaT xanZriT daqceuli, Tu Cikagodan sxva, ufro bednier adgilas wasuliyvnen. yvelam gadawyvita wasvla, garda erTisa...

marSal fildma, vaWarma, romelmac gadawyvita CikagoSi darCeniliyo, ganacxada: `jentlmenebo! zustad am adgilas me avageb msoflioSi udides maRazias, da CemTvis sulerTia ramdenjer daiwveba igi~.

es daaxloebiT asi wlis win moxda. maRazia aSenda. is dRemde dgas, rogorc Zegli, sulis im mdgomareobisa, romelsac gamarjvebis survili hqvia.

marSal fildisTvis ufro advili iyo wasvla, magram is swored imiT gamoirCeoda danarCeni vaWrebisgan, riTac praqtikulad yovelTvis gansxvavdeba warmatebis mimRwevi damarcxebisTvis ganwirulisgan.

simdidris mwveli survili, misi miRwevis konkretuli gzebisa da saSualebebis dagegmva, am gegmis iseTi daJinebiT realizacia, romelic ar cnobs marcxs, erT mSvenier dRes Tqven mdidrad gaqcevT.

13

aqtiuri biznesi warmoudgenelia rwmenis, Tavdajerebulobisa da ndobis gareSe. warmatebis rwmena, udidesi survili da araCveulebrivi fantazia, dasaxuli miznis miRwevaSi Seupovroba _ warmatebis Semadgeneli nawilebia.

amerikelma Carlz Svabma bankirebisTvis gamarTul sadilze waradgina foladis gamoSvebis gadidebis sruli, naTlad moxazuli programa. amave dRes bevri saqmosani cdilobda daeinteresebina jon morgani foladis trestis Seqmnis ideiT, magram igi aravis endoboda, yvelas msjelobas aklda damajerebloba, vidre Carlz Svabis mWermetyvelebam iseT simaRleze ar aiyvana jon morgani, romlidanac mas SeeZlo sakuTari mogebis danaxva proeqtis ganxorcielebisTvis saWiro finansuri uzrunvelyofiT. biznesSi warmatebis mopoveba, qonebis dagroveba udides energiasTan erTad moiTxovs kargad organizebul da gonivrulad gamoyenebul specialur codnis sistemas. Tumca srulebiT araa aucilebeli, rom mas flobdes swored is adamiani, romelsac surs qonebis dagroveba.

Zalian xSirad adamianebi ganicdian àrasrulfasovnebis kompleqss~ swored `ganaTlebis~ ukmarisobis gamo, magram adamiani, romelsac aqvs `gonebrivi centris~ organizebis, jgufis marTvis, am jgufis Tavisi miznebisaTvis gamoyenebis unari, imdenad ganaTlebulia, ramdenadac misi gundis nebismieri wevri.

henri fordma sul eqvsi klasi daamTavra, magram Tavisi `gonebrivi centris~ specialistebis daxmarebiT mudam xelT hqonda specialuri codna, romelic saSualebas aZlevda amerikis umdidresi adamiani yofiliyo.

saqmianobis nebismier sferoSi warmatebulad moRvawe adamianebi yovelTvis interesdebian maT saqmianobasa da profesiasTan dakavSirebuli specialuri literaturiT. xelmocarulTa umetesobisTvis Cveuli Secdomaa, roca hgoniaT, rom ganaTleba ukve miiRes. sinamdvileSi ganaTlebis sistema gviCvenebs mxolod gzas, romliTac adamians SeuZlia miiRos misTvis aucilebeli da maT Soris, praqtikuli codna.

codna mxolod potenciuri Zalaa. pirovnebam unda moaxdinos codnis imgvarad organizeba, rom miiRos konkretuli miznisken mimarTuli moqmedebis mkafio gegma. aucileblad gasaTvaliswinebelia piradi gamocdilebidan an sxva Wkvian adamianebTan urTierTobidan miRebuli codna.

warmatebis sakvanZo faqtoria fantaziis unari. fantazia _ saxelosnoa, romelSic survilebi da gegmebi iWedeba. amboben, adamians yvelafris Seqmna SeuZlia, risi warmodgenis unaric ki gaaCnia.

ukanaskneli 50 wlis ganmavlobaSi adamianma aRmoaCina da moaTviniera gacilebiT meti bunebrivi Zala, vidre istoriis wina danarCen periodSi.

udidesi biznesmenebi, mrewvelebi da finansistebi, didi mxatvrebi, musikosebi, poetebi da mwerlebi warmatebulebi TavianTi maRalganviTarebuli fantaziis wyalobiT gaxdnen.

simdidre ideidan iwyeba. ideebi ki fantaziis mier formirdebian. raSi mdgomareobs fantaziis damsaxureba?

... 50 wlis win soflis moxuci eqimi qalaqSi Cavida. man cxeni miaba da Cumad, ukana Sesasvlelidan afTiaqSi Sevida. eqimi da afTiaqis klerki erT saaTze meti raRacaze vaWrobdnen. Semdeg eqimi gamovida da ukan didi, Zvelmoduri qvabiTa da xis sareviT dabrunda.

klerkma qvabSi moTavsebuli siTxis gasinjvis Semdeg eqims banknotebis dasta _ zustad 50 dolari gadasca. moxucma fulis miRebis Semdeg misca qaRaldis furceli saidumlo formuliT. arc eqimma da arc axalgazrda klerkma icodnen, Tu ra zRapruli simdidre unda gamoewura gangebas am qvabidan.

14

klerkma SeiZina idea! magram qvabis saswaulebi mas Semdeg daiwyo, rac axalma mflobelma saidumlo instruqcias raRac daumata, ris Taobazec eqimma araferi icoda.

`koka-kolas~ giganturi imperia amoizarda erTaderTi ideidan. is saidumlo Semadgeneli, rac afTiaqis klerkma eza kendlerma sasmelis recepts daumata _ iyo fantazia (sasmeli aaqafa), ramac mas warmoudgeneli simdidre moutana. qarTvel mewarmes Temur Wyonias surda msoflio brendebi `koka-kola~ da `makdonaldsi~ saqarTveloSic yofiliyo. mas SeeZlo im TanxebiT, rac am struqturebisTvis daxarja, uamravi saxinkle da restorani gaexsna, magram man arCia, rom qarTveli momxmareblisTvisac misawvdomi yofiliyo aRniSnuli brendebiT sargebloba.

`koka-kolas~ da `makdonaldsis~ saqarTveloSi amoqmedeba sayuradReboa imiTac, rom es iyo erT-erTi pirveli magaliTi franCaizingis sistemis gamoyenebisa. es biznes-kompaniebi aris msoflio franCaizingis grandebi, `koka-kola~ msoflios 80 qveyanaSi, xolo `makdonaldsi~ 130 qveyanaSi warmatebiT funqcionirebs.

kontraqtis mixedviT, ZiriTadad orientireba xdeba xangrZlivi biznesis danergvaze saqarTveloSi. yvela is piroba, rac franCaiziatisaTvis aris aucilebeli, saqarTveloSic daculia.

warmatebis erT-erTi etapia _ mkafiod, realurad Sesrulebadi gegmis Camoyalibeba, romlis meSveobiTac SesaZlebelia Canafiqris ganxorcieleba.

gegmis ganxorcielebisTvis aucilebelia Semdegi wesebis Sesruleba: ➢ mokavSireebad aiyvaneT imdeni adamiani, ramdenic saWiroa gegmis

ganxorcielebisTvis; ➢ gansazRvreT, Tu ra sikeTes miiRebs Tqveni jgufis TiToeuli wevri

am kavSirSi monawileobiT da Tqven risi SeTavazeba SegiZliaT misTvis. aravin imuSavebs usasrulod Tavisi Sromis kompensaciis gareSe;

➢ Tu gegma ar xorcieldeba, uSedego gaRizianebis nacvlad saWiroa igi sxva gegmiT SecvaloT;

➢ inteleqtualuri jgufis SerCevisas ecadeT arCevani SeaCeroT imaze, vinc tragedias ar qmnis droebiTi warumateblobebisgan.

testebi

1. firma aris

a. sakuTrebis nebismieri formis mqone sawarmoTa an specializebul organizaciaTa erToblioba, romelic warmoadgens iuridiul pirs da erTiani mmarTvelobis qveS aerTianebs saqonlis warmoebasa da gasaRebas saerTo safirmo saxelwodebiT; b. iuridiuli piri, romelsac aqvs samewarmeo wesiT mowyobili organizacia, mowesrigebuli sakaso da sabuRaltro saqme; g. garkveuli saxis produqciis warmoebis, samuSaoTa Sesrulebisa da

momsaxurebis gawevis mizniT Seqmnili damoukidebeli sameurneo erTeuli;

d. SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoebis nairsaxeoba, romlis qoneba mas ekuTvnis sakuTrebis uflebiT. 2. saqmianobis mizanze damokidebulebiT nebismieri iuridiuli piri

miekuTvneba oridan erT kategorias:

a. samrewvelo firma, savaWro firma; b. erTpirovnuli mflobeloba, amxanagoba;

15

g. mcire da saSualo sawarmo, msxvili sawarmo; d. komerciuli organizacia, arakomerciuli organizacia. 3. industriul firmas miekuTvneba firma, sadac samrewvelo

produqciaze modis brunvis: a. 25%-ze meti; b. 30 %-ze meti; g. 50-%ze meti; d. 40%-ze naklebi. 4. CamoTvlilTagan romeli ar miekuTvneba turistul firmas?

a. turistuli saagento; b. turistuli kompleqsebi; g. turoperatiuli firma; d. turistuli korporaciebi.

5. inJiniringuli firmebi 3 saxis momsaxurebas ewevian. romeli ar

miekuTvneba maT? a. teqnologiuri inJiniringi; b. konsultaciuri inJiniringi;

g. samSeneblo anu saerTo inJiniringi; d. sakredito inJiniringi.

6. CamoTvlilTagan romeli ar miekuTvneba arendas?

a. lizingi; b. rentingi; g. hairingi; d. inJiniringi. 7. safirmo stilis damuSavebis mizania

a. firmis saqonelsa da momsaxurebaze gansakuTrebuli mxatvruli saSualebebiT masalebis miwodeba, romelic uzrunvelyofs firmis garCevas; b. saqonlis an momsaxurebis urTierTobis aRwera; g. saqonlis registracia; d. firmis reklama. 8. firmis sasaqonlo niSanSi igulisxmeba

a. gansakuTrebuli dizaini da ferebis Sexameba; b. dadgenli wesiT registrirebuli aRniSvna, romelic erTgvarovani

saqonlis an momsaxurebis erT firmas ganasxvavebs meorisagan; g. misi reklamunarianoba;NOBA d. yvelasaTvis cnobili saxelis gamoyeneba. 9. firmis sasaqonlo niSnis funqciebia:

a. ganmasxvavebeli, garantireba, sareklamo, damcavi; b. sareklamo;

g. sareklamo da damcavi; d. saqonlis an momsaxurebis urTierTobis aRmweri. 10. sasaqonlo niSani ar SeiZleba iyos

a. saxviTi; b. saqonlis an momsaxurebis aRmweri;

g. kombinirebuli; d. gansakuTrebuli saxis niSnebi.

11. sasaqonlo niSnis uflebis darRvevis saxeebia:

a. sasaqonlo niSnis gayalbeba, sasaqonlo niSnis imitacia; b. gansakuTrebuli sasaqonlo niSnis Seqmna; g. sasaqonlo niSnis daregistrireba; d. sasaqonlo niSnis reklamad gamoyeneba.

16

Tavi 2. mewarme subieqti, misi registracia, reorganizacia

da likvidacia


1. firmis samarTlebrivi formis SerCevas 2. firmis samarTlebrivi formebis Rirseba-naklovanebebis Sefasebas 3. korporaciebis Taviseburebebis dadgenas 4. firmis registraciis, reorganizaciisa da likvidaciis ganxorcielebas

2.1. mewarme subieqti da misi dafuZneba

saqarTvelos kanoniT `mewarmeTa Sesaxeb~ (cvlilebebi da damatebebi 2009 wlis 3 noembers) mewarme subieqtebi arian: individualuri mewarme, solidaruli pasuxismgeblobis sazogadoeba (sps), komandituri sazogadoeba (ks), SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoeba (Sps), saaqcio sazogadoeba (ss, korporacia) da kooperativi. individualuri mewarme, aris fizikuri piri, romelic saqmian urTierTobebSi gamodis sakuTari saxeliT. fizikuri piri niSnavs imas, rom damfuZneblis samewarmeo qoneba ar aris gamocalkevebuli misi piradi qonebisagan. Ee.i. samewarmeo saqmianobidan warmoSobili valdebulebebisaTvis mewarme pasuxs agebs ara marto samewarmeo aqtivebiT, aramed piradi qonebiTac. individualuri mewarme, rogorc subieqti, warmoiSoba mxolod mewarmeTa da arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli pirebis reestrSi registraciis momentidan. Tu registraciamde mewarme subieqtis saxeliT raime moqmedeba Sesrulda, am moqmedebis Semsruleblebi da sawarmos damfuZneblebi pasuxs ageben personalurad, rogorc solidaruli movaleebi, mTeli Tavisi qonebiT, pirdapir da uSualod, am moqmedebidan warmoSobili valdebulebebisaTvis. es pasuxismgebloba ZalaSi rCeba mewarme subieqtis registraciis Semdegac. aRsaniSnavia, rom individualuri mewarme mTel Semosavals xarjebisa da gadasaxadebis gadaxdis Semdeg TavisTvis itovebs da biznesTan dakavSirebul risksac Tavad eweva.

individualur mewarmeobas gaaCnia rogorc upiratesobebi, aseve naklovanebebi.

individualuri sawarmos upiratesobebia: _ sruli damoukidebloba, moqmedebis Tavisufleba da operatiuloba,

gadawyvetilebis miRebisas ar aris saWiro direqtorTa sabWosaTvis mimarTva an partniorebis Tanxmoba;

_ mamoZravebeli motivis maqsimumi: radgan Semosavals mxolod firmis erTi mflobeli iRebs, igi dainteresebulia gonivrulad miiRos gadawyvetileba da maqsimalurad gaafarToos saqmiani operaciebi;

_ individualuri mflobeloba firmis saidumlos Senaxvis met SesaZleblobas iZleva.

individualuri sawarmos naklovanebebia: _ didi kapitalis mozidvis siZnele. ramdenadac mewarmis kreditunarianobis reitingi dabalia, man unda ixados didi procenti kreditisaTvis;

_ moqmedebis vadis ganusazRvreloba. aseTi firma emyareba erTi kacis saqmianobas, amitom masTan grZelvadiani finansuri xelSekrulebis dadebas eridebian;

17

_ valisaTvis ganusazRvreli pasuxismgebloba. warumateblobis SemTxvevaSi individualurma mewarmem SeiZleba dakargos mTeli Tavisi qoneba, romelic misi valis anazRaurebis garantiaa;

_ mmarTvelobiTi profesionalizmis ukmarisoba. individualuri mewarme firmis menejeri, finansisti, mommaragebelia da a.S. yvelas ar SeuZlia yovelmxrivi codna hqondes am mimarTulebiT. arada Tundac erTi dargis ucodinroba auaresebs saboloo Sedegs. solidaruli pasuxismgeblobis sazogadoeba (sps) aris erT-erTi Zveli da metad gavrcelebuli savaWro (samewarmeo) sazogadoeba. ganmsazRvreli am tipis sazogadoebaSi aris partniorTa solidaruli pasuxismgebloba sazogadoebis kreditorebis winaSe.

solidaruli pasuxismgeblobis sazogadoeba aris sazogadoeba, romelSic ramdenime piri (partniori) erToblivad, erTiani safirmo saxelwodebiT eweva samewarmeo saqmianobas da sazogadoebis valdebulebebisaTvis kreditorebis winaSe pasuxs agebs, rogorc solidaruli movaleebi, _ mTeli Tavisi qonebiT, pirdapir da uSualod, partniorebs Soris sxvagvari SeTanxmeba baTilia mesame pirisaTvis. solidaruli pasuxismgeblobis sazogadoebis safirmo saxelwodeba unda Seicavdes sul cota erTi partnioris saxels `sps~-is damatebiT. sazogadoebis xelmZRvanelobis ufleba aqvs yvela partniors.

sps aris iuridiuli piri, rac imas niSnavs, rom mas sakuTrebaSi aqvs damfuZneblebis piradi qonebisagan gamocalkevebuli qoneba da Tavis valdebulebebze pasuxs agebs am qonebiT. Yyoveli sameurneo wlis bolos balansis safuZvelze dgindeba wliuri mogeba an zarali da gamoiTvleba masSi yoveli partnioris wili. gadasaxadebi gadaixdeba ara sps-s mogebidan, aramed TiToeuli partniori gadasaxads ixdis miRebuli wilidan.

sazogadoebidan partnioris gasvlis SemTxvevaSi misi wili sazogadoebis qonebaSi nawildeba sxva danarCen partniorebze. sps-Si partniorebi valebis dafarvisas pasuxs ageben ara marto sazogadoebis erToblivi qonebiT, aramed maTi ukmarisobis SemTxvevaSi piradi qonebiTac. Ee.i. Tu individualuri mewarme mxolod sakuTar Secdomebzea pasuxismgebeli, sps-Si pasuxismgebloba yvela partniorze vrceldeba. erTi partnioris Secdomam SeiZleba yvelas gakotreba gamoiwvios, rac xSirad konfliqtis mizezi xdeba. Aamitom sps rogorc mTel msoflioSi, aseve saqarTveloSic yvelaze nakleb gavrcelebuli samarTlebrivi formaa.

komandituri sazogadoeba (ks) aris sazogadoeba, romelSic ramdenime piri erTiani safirmo saxelwodebiT eweva samewarmeo saqmianobas, Tu sazogadoebis kreditorebis winaSe erTi an ramdenime partnioris pasuxismgebloba gansazRvruli sagarantio Tanxis gadaxdiT Semoifargleba _ SezRuduli partniorebi (komanditebi), xolo sxva partniorebis pasuxismgebloba SezRuduli ar aris_ sruli partniorebi (komplementarebi). Kkomandituri sazogadoebis safirmo saxelwodeba unda Seicavdes sul cota erTi sruli parnioris saxels `ks~-is damatebiT.

sruli partniorebi (komplementarebi) sazogadoebis kreditorebis winaSe pasuxs ageben, rogorc solidaruli movaleebi, _ mTeli Tavisi qonebiT, pirdapir da uSualod. Mmxolod maT aqvT ufleba miiRon sazogadoebis wesdeba an cvlilebebi Seitanon masSi. Kkomandituri sazogadoebis partniori SeiZleba iyos rogorc fizikuri, ise iuridiuli piri.

komandituri sazogadoebis SezRuduli partniorebi (komanditebi) sazogadoebis valdebulebebisaTvis kreditorebis winaSe pasuxs ar ageben. isini kreditorebis winase pasuxs ageben maT mier Seutaneli SesataniTac, Tu pasuxismgebloba dadga partniorTa mier SeTanxmebuli Sesatanis srulad Setanamde.

18

SezRudul partniors (komandits) ufleba aqvs ganaxorcielos kontroli sazogadoebis saqmianobaze, moiTxovos kuTvnili mogeba, gaasxvisos an memkvidreobiT gadasces Tavisi wili, sxva partniorebis Tanxmobis gareSe. isini ar monawileoben sazogadoebis xelmZRvanelobaSi; maT ar SeuZliaT gamovidnen Cveulebrivi sawarmoo saqmianobis farglebSi komplementarebis mier ganxorcielebuli moqmedebis winaaRmdeg. Kks aris iuridiuli piri.

SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoeba (Sps) aris sazogadoeba, romlis pasuxismgebloba misi kreditorebis winaSe Semoifargleba mTeli misi qonebiT. aseTi sazogadoebis dafuZneba SeuZlia erT pirsac. Sps-s kapitali dayofilia wilebad. wili aris mimoqcevadi ufleba. Sps-s kapitali SeiZleba ganisazRvros nebismieri odenobiT. partniorTa ufleba-movaleobebi da wilebis Tavdapirveli ganawilebis wesi ganisazRvreba sawarmos wesdebiT (partniorTa SeTanxmebiT).

sawarmos partniorebi mmarTvelobiT uflebamosilebas axorcieleben partniorTa saerTo krebis meSveobiT, Tu wesdebiT sxva ram ar aris dadgenili. marTvis organoebis struqtura, Semadgenloba da saqmianobis wesi ganisazRvreba sawarmos wesdebiT. weliwadSi erTxel marTvaze an\da warmomadgenlobaze uflebamosili piri maregistrirebel organoSi waradgens informacias (wina wlis 31 dekembrisaTvis arsebuli mdgomareobiT) sawarmoSi partniorebis wilobrivi monawileobis Sesaxeb.

sazogadoebis xelmZRvaneloba ekisreba direqtorebs. partniorebi ki akontroleben xelmZRvanelobas. direqtorebma, partnioris moTxovniT dauyovnebliv unda miawodon informacia sazogadoebis saqmianobis Sesaxeb. direqtorebi zaralis SemTxvevaSi solidarulad ageben pasuxs partniorTa winaSe.

Sps-ebi iTvleba yvelaze moqnil popularul kompaniad. amitom praqtikaSi mewarmeebi yvelaze metad am formas mimarTaven.

Tanamedrove sabazro ekonomikaSi mTavar rols saaqcio sazogadoebebi TamaSoben. samarTlebriv formaTa struqturaSi maT wilad saSualod 20-25% (saqarTveloSi _ 2,4%) modis, magram isini iZlevian sameurneo brunvis 80-90%-s.

saaqcio sazogadoeba aris sazogadoeba, romlis kapitali dayofilia wesdebiT gansazRvruli klasisa da raodenobis aqciebad. Aaqcia aris aramaterializebuli saxelobiTi fasiani qaRaldi, romelic adasturebs saaqcio sazogadoebis valdebulebebs partnioris (aqcioneris) mimarT da aqcioneris uflebebs saaqcio sazogadoebaSi. saaqcio sazogadoebis wesdebiT SeiZleba ganisazRvros is Rirebuleba, romelze naklebi RirebulebiTac dauSvebelia am klasis aqciebis pirveladi ganTavseba (aqciebis nominaluri Rirebuleba). saaqcio sazogadoebis pasuxismgebloba misi kreditorebis winaSe Semoifargleba mTeli misi qonebiT. saaqcio sazogadoebis aqcioneri pasuxs ar agebs saaqcio sazogadoebis valdebulebebisaTvis. saaqcio sazogadoebis dafuZnebisas kapitali SeiZleba ganisazRvros nebismieri odenobiT.

aqcionerebis wili mogebaSi ganisazRvreba aqciaTa raodenobisa da klasis Sesabamisad. Sesatanebi, romlebic srulad ar aris Setanili, monawileoben mogebis ganawilebaSi Senatanis sididis proporciulad, Tu wesdebiT sxva ram ar aris dadgenili. aqcioners eZleva dividendi. sazogadoebis likvidaciis SemTxvevaSi mas SeuZlia monawileoba miiRos darCenili qonebis ganawilebaSi.

saaqcio sazogadoeba moqmedebs sakuTari damtkicebuli wesdebis safuZvelze. saaqcio sazogadoeba SeiZleba iyos daxuruli, an Ria. daxurulia, rodesac misi aqciebi iyideba mxolod sazogadoebis wevrebze, xolo Riaa, rodesac misi aqciebi iyideba yvela msurvelze.

19

aqciebi arsebobs Cveulebrivi da privilegirebuli. Cveulebrivi aqcia warmoadgens yvela xarjisa da gadasaxadis gastumrebis Semdeg firmis mogebis wilis moTxovnis uflebas. Cveulebrivi aqciis mflobelebi monawileoben firmis strategiis gansazRvraSi, isini aseve monawileoben direqtorTa sabWos wevrebis arCevis kenWisyraSi.

privilegirebul aqciaTa mflobelebi ar monawileoben kenWisyraSi. Tumca dividendebis gadaxdis SemTxvevaSi fuls pirvelebi isini miiReben. Tu firmis ekonomikuri maCveneblebi uaresdeba, isini mainc iReben dividendebs, maSin roca Cveulebrivi aqciis mflobelebi arafers Rebuloben. firmis likvidaciis SemTxvevaSi privilegirebul aqciaTa mflobelebi Cveulebrivi aqciebis mflobelebze adre miiReben qonebis kuTvnil wils.

aqcionerTa saerTo krebis gadawyvetilebiT, sazogadoebam SesaZloa gaiTvaliswinos sxva klasis aqciebis arsebobac. Nnebismieri klasis aqciebis raodenoba, maTTan dakavSirebuli ufleba-movaleobebi da maTi Secvlis pirobebi unda aisaxos sazogadoebis wesdebaSi, am klasis aqciebis ganTavsebamde. Aaqciebis ganTavsebis Semdeg ganTavsebul aqciebTan dakavSirebuli ufleba-movaleobebis Secvla, aseve wesdebiT gaTvaliswinebuli am klasis aqciebis cvlilebebis wesis Secvla dauSvebelia.

Aaqciebis 5%-is mflobel aqcionerebs ufleba aqvT, moiTxovon sameurneo moqmedebebis an mTlianad wliuri balansis specialuri Semowmeba, Tu isini miiCneven,rom adgili aqvs darRvevebs. Aaseve, maT ufleba aqvT moiTxovon sazigadoebis saxeliT dadebuli garigebis aslebi an/da informacia dasadebi garigebebis Sesaxeb.

sazogadoebis xelmZRvaneloba da warmomadgenloba evalebaT direqtorebs. isini adgenen wliur angariSs da angariSs sameurneo mdgomareobis Sesaxeb, aseve, wminda mogebis ganawilebis winadadebas sameTvalyureo sabWosTvis warsadgenad. sameTvalyureo sabWo Sedgeba aranakleb 3 da araumetes 21 wevrisagan. wminda mogebis ganawilebis winadadebas sameTvalyureo sabWo dasamtkiceblad warudgens saerTo krebas. saerTo kreba gadawyvetileba unariania, Tu masze warmodgenilia xmebis naxevarze metis mqone partniori (partniorebi).

saaqcio sazogadoebas gaaCnia rogorc upiratesobebi, ise naklovanebebi. saaqcio sazogadoebis upiratesobebia:

➢ SesaZlebelia msxvili kapitalis mozidva investorTa (aqcionerTa) pasuxismgeblobis SezRudulobis gamo;

➢ saxsrebis mozidva xdeba minimaluri riskis pirobebSi; ➢ Sromis anazRaurebis kargi pirobebi xels uwyobs

maRalkvalificiuri kadrebis mozidvas; ➢ stabilurad funqcionirebadi sawarmoa. aqcioneris sikvdilis

SemTxvevaSi misi aqciebi gadadis memkvidreze. saaqcio sazogadoebis naklovnebebia:

➢ firmis Camoyalibeba da registracia dakavSirebulia organizaciul sirTuleebTan da mniSvnelovan saxsrebTan;

➢ ss-Si adgili aqvs ormag dabegvras. ss mogebidan ixdis gadasaxads, xolo aqcioneri miRebuli dividendidan;

➢ ss-is saqmianoba mkacrad reglamentirebulia ara marto kanonmdeblobiT, aramed korporaciis wesdebiTac;

saaqcio sazogadoebaSi aqcia mraval mepatrones Soris nawildeba. mesakuTresa da mmarTvels Soris zogjer winaaRmdegoba warmoiSoba. aqcionerebi dainteresebulebi arian maqsimaluri dividendebiT, menejerebi ki cdiloben mogeba investirebas moaxmaron.

20

kooperativi aris wevrTa SromiT saqmianobaze dafuZnebuli, an wevrTa meurneobis ganviTarebasa da Semosavlebis gadidebis mizniT Seqmnili sazogadoeba, romlis amocanaa wevrTa interesebis dakmayofileba da igi mimarTuli ar aris upiratesad mogebis miRebaze. kooperativi Tavisi valdebulebebis gamo kreditorebis winaSe pasuxs agebs mxolod Tavisi qonebiT.

istoriulad kooperativebi XIX saukuneSi warmoiSva. maTi aRmocenebis ZiriTad motivs TviTdaxmareba warmoadgenda, e.i. es iyo wevrTa organizaciis iseTi forma, romlis ZiriTad mizans Seadgenda masSi gaerTianebuli wevrebis moTxovnilebaTa dakmayofileba. am mizniTYSeiqmna pirveli samomxmareblo kooperativi inglisSi (1827 da 1844 wlebSi), germaniaSi raifaizeris kooperativi (1871 w.) da a.S.

kooperativis wevris minimaluri pais (Sesatani) odenoba ganisazRvreba damfuZneblebis mier. Kkooperativis erT wevrs SeiZleba hqondes ramdenime pai. kooperativis wevrebi TavianT uflebebs axorcieleben saerTo krebaze. gadawyvetileba miiReba xmebis ubralo umravlesobiT. yovel wevrs aqvs kooperatividan gasvlis ufleba gancxadebis safuZvelze, mxolod sameurneo wlis bolos. gancxadeba unda gakeTdes werilobiT, gasvlamde sul cota sami TviT adre. Kkooperativis marTvis organoebia: saerTo kreba, gamgeoba da sameTvalyureo sabWo. kooperativis xelmZRvanelobas axorcielebs direqtori. kooperativis wevrebze kooperativis mogebis an zaralis ganawileba warmoebs Semdegnairad: pirveli sameurneo wlisaTvis ganawileba xdeba maT mier Sesrulebuli Senatanebis proporciulad, yoveli momdevno wlisaTvis ki _ mogebis mimatebiT da zaralis Camoweris gziT wina sameurneo wlis bolosaTvis arsebuli pais saerTo Tanxis proporciulad. Mmogebis mimateba xdeba manam, sanam ar iqneba miRweuli pais odenoba. Tu ar gairkva zaralis gamo Semcirebuli pais odenoba, mogeba ar ganawildeba. wesdeba an saerTo krebis dadgenileba SeiZleba iTvaliswinebdes, rom mogeba mTlianad an nawilobriv daericxos rezervs.

wesdebaSi cvlilebis Sesaxeb gadawyvetilebis miReba SeuZlia saerTo krebas. gadawyvetileba notarialurad unda iyos damowmebuli. Tu kooperativis wevrTa raodenoba 500-ze metia, saerTo krebis nacvlad moiwveva warmomadgenlobiTi kreba. warmomadgenlebad airCevian kooperativis is wevrebi (sul cota 50 warmomadgeneli), romlebic ar arian arc gamgeobaSi da arc sameTvalyureo sabWoSi.

kooperativi SeiZleba iyos: nedleulis mompovebeli; sasoflo-sameurneo an sarewao produqciis erToblivi gasaRebis, sasoflo-sameurneo da sawarmoo-samomxmareblo da a.S.

sps_is, ks-is, Sps-is, ss-is da kooperativis partniorebs Tanabar pirobebSi Tanabari ufleba-movaleobebi aqvT, Tu wesdebiT sxva ram ar aris dadgenili. wesdebiT SesaZlebelia maT mier Setanili Senatanebisagan damoukideblad ganisazRvros gansxvavebuli ufleba-movaleobebi. yovel partniors aqvs wliuri angariSis aslisa da sazogadoebis yvela publikaciis miRebis ufleba. garda amisa, mas ufleba aqvs, Seamowmos wliuri angariSis siswore da am mizniT gaecnos sazogadoebis dokumentacias uSualod an auditoris meSveobiT da sawarmos mosTxovos ganmartebebi wliuri angariSis wargenis Semdeg. magram am angariSis damtkicebamde, Tu aRmoCndeba, rom angariSSi arsebiTi Secdomaa, am angariSis Semowmebis xarjebi ekisreba sawarmos.

21

2.2. rTuli biznesuri organizaciuli struqturebi _ korporaciebi

Tanamedrove pirobebSi TiTqmis yvela kompania ama Tu im formiT monawileobs gaerTianebebSi. Sesabamisad arseboben rTuli biznesuri organizaciuli struqturebi: koncerni, konsorciumi, karteli, sindikati, tresti, holdingi, finansuri jgufi da sxva.

sityva `korporacia~ niSnavs gaerTianebas. samewarmeo korporaciaSi aqcionerebis pasuxismgebloba gansazRrulia aqciebSi gadaxdili TanxiT. korporacia xasiaTdeba TaviseburebebiT, riTac gansxvavdeba saaqcio sazogadoebisagan. es aris kapitalis Seqmnis wesi, marTvisa da organizaciis Taviseburebebi da sxva. korporaciaSi kapitalis investireba xdeba, rogorc aqciebis, ise sxvadasxva fasiani qaRaldebis gamoyenebiT. aqcionerebs ar SeuZliaT korporaciis saqmianobis pirdapiri kontrolis ganxorcieleba. isini irCeven direqtorTa sabWos da mmarTvelobas, romelTa wevrebic moqmedeben, rogorc aqcionerebis ndobiT aRWurvili pirebi. Tu evropaSi korporaciaTa wevrebi aqtiurad erTvebian korporaciaTa marTvaSi, amerikaSi piriqiT menejerebs aqcionerebi aZleven damoukideblobas, rac ganapirobebs wamoWrili problemebis operatiulad da efeqturad gadawyvetas.

koncerni aris sxvadasxva dargis sawarmoebis, savaWro firmebis, bankebis, satransporto da safinanso kompaniebis gaerTianeba maTi samrewvelo da sabanko kapitalis Serwymis saxiT. koncernSi gaerTianebuli sawarmoebi formalurad inarCuneben damoukideblobas, magram faqtiurad, finansuri damokidebulebis gamo eqvemdebarebian koncernis meTaurs, gabatonebuli organizaciis finansur kontrols. koncerni iqmneba sxvadasxva sawarmoebis aqciebis paketebis nawilis Sesyidvis gziT.

konsorciumi laTinuri sityvaa da Tanamonawileobas niSnavs. konsorciumi aris bankebis, kompaniebis an saxelmwifoebis droebiTi gaerTianeba iuridiuli piris uflebis gareSe, msxvilmasStabiani proeqtis an safinanso operaciebis realizaciisaTvis, romlebic teqnikuri, finansuri, savaWro da sxva mizezebis gamo moiTxoven ramdenime partnioris Zalisxmevas (mag., inJiniringis samuSaoebis Casatareblad).

konsorciumSi monawileebi inarCunebn srul damoukideblobas. erToblivad irCeven xelmZRvanelobas da maT eqvemdebarebian saqmianobis im nawilSi, romelic mimarTulia konsorciumis miznebis misaRwevad. konsorciumis farglebs gareT misi wevrebi konkurentebad rCebian. zogjer erTi proeqtis warmatebiT realizaciis Semdeg konsorciumis monawileni ki ar iSlebian, aramed agrZeleben TanamSromlobas Semdegi SekveTisaTvis.

aRsaniSnavia isic, rom konsorciumi saqmianobis principiT kartels uaxlovdeba.

karteli franguli sityvaa da qaRalds, dokuments niSnavs. karteli aris mewarmeobis erT-erTi rTuli organizaciuli forma,

romelSic gaerTianebulia firmebi da sawarmoebi. kartelSi monawileni inarCuneben komerciul da organizaciul damoukideblobas. isini aformeben SeTanxmebas warmoebis moculobis regulirebaze, produqciis gasaRebis pirobebze (gasaRebis bazris dayofaze), nedleulis wyaroebze, patentebiT sargeblobaze, samuSao Zalis daqiravebaze da a.S. ufro metad karteli iqmneba erTi dargis farglebSi. kartelma SeiZleba gaaerTianos 17-24 da meti firma. karteli sakmaod gavrcelebulia ara marto msxvil, aramed mcire da saSualo firmebs Sorisac.

karteli SeiZleba iyos: Siga, saeqsporto, saimporto da saerTaSoriso. Siga kartelebi muSaoben erovnuli bazris farglebSi an mis nawilSi. maTSi SeiZleba Sediodes rogorc msxvili, ise mcire firmebi. magaliTad, aSS-Si funqcionirebs qaRaldis tomrebis karteli, rkina-betonis armaturis

22

karteli, aseve advokatebis kartelic (aerTianebs 3600 iurists), romelTac dawesebuli aqvT erTnairi tarifi.

saeqsporto karteli Sedgeba erovnuli firma-eqsportiorebisagan. isini xSirad Sedian sazRvargareTis firmebis filialebSic.

saimporto karteli iqmneba firmebisagan, romlebic ZiriTadad sazRvargareTis saqonlis msxvili importiorebia.

saerTaSoriso karteli iqmneba ramdenime qveynis firmebisagan. maT SeuZliaT imuSaon eqsportze, importze, an orive operaciaze erTdroulad. isini orientirebulebi arian rogorc globalur, ise regionalur bazrebze.

sindikati berZnuli sityvaa da erTad moqmedebas niSnavs. sindikatSi gaerTianebul monawileTa nedleulis Sesyidvis SekveTa da warmoebuli produqciis realizacia erTi gasaRebis organos meSveobiT xorcieldeba. is Tavs uyris dakveTebs da anawilebs mas e.w. kvotis mixedviT. sindikatis monawileni kargaven mxolod komerciul damoukideblobas, Tumca iuridiuli da sawarmoo damoukidebloba gaaCniaT (aSS-Si sindikati `mid-amerika dair-meni~ asaRebda 19 aTasi fermeris mier warmoebul rZes sxvadasxva Statidan).

amgvarad, gaerTianebis es forma umTavresad gavrcelebulia masobrivad erTgvarovani produqciis mwarmoebel dargebSi.

tresti inglisuri sityvaa da ndobas niSnavs. igi aris ramdenime sawarmoTa nebayoflobiTi gaerTianeba, romlebic gadascemen Tavis sakuTrebas warmoebis saSualebebze, teqnologiebze, patentebze, warmoebul produqciaze trestis gamgeblobaSi. samagierod miRebuli trestis aqciebis, mis mmarTvelobaSi monawileobis uflebisa da, Sesabamisad, mogebis wilze. sxvadasxva sawarmoebis aqcionerebi andoben TavianT aqciebs ndobiT aRWurvil pirebs an meurveebs da aqciis sanacvlod iReben sertifikats meurveobaze. aqcionerebi isev iReben dividends, magram uars amboben xmis uflebaze da mTlianad meurveebs gadascemen kontrolis uflebas trestSi Sesul yvela sawarmoze.

trestSi gaerTianebuli sawarmoebi kargaven sawarmoo, iuridiul da komerciul damoukideblobas. isini eqvemdebarebian saTao sawarmos, romelic axorcielebs saerTo xelmZRvanelobas.

trestis forma moxerxebulia kombinirebuli warmoebis organizaciebisaTvis, romelSic gaerTianebulia sxvadasxva dargis sawarmoebi. isini erTmaneTTan dakavSirebulia sawyisi nedleulis Tanmimdevruli damuSavebiT an misi safexurebrivi damuSavebiT. aseve SeiZleba erTi sawarmo asrulebdes damxmare rols an emsaxurebodes meore sawarmos.

tresti pirvelad Seiqmna aSS-Si 1879 wels j.d. rokfeleris mier. kompania `standart-oilma~ gadawyvita trestis Seqmna fasebis konkurenciis problemis mosawesrigeblad. trestebi XX s-is dasawyisSi monopoliis simbolo gaxda da igi kanoniT akrZales.

holdingi inglisuri sityvaa da flobas niSnavs. holdingis arsi mdgomareobs imaSi, rom erTi ZiriTadi, meTauri (deda) kompania flobs masSi Semavali kompaniebis (Svilobili) fasiani qaRaldebis nawils kontrolisa da marTvis mizniT. ganasxvaveben wminda holdings, romlis daniSnulebaa mxolod kontroli da marTva, da Sereuls, romelic amasTanave samewarmeo saqmianobasac (savaWro, sakredito, safinanso, satransporto da sxva) eweva.

Tanamedrove holdingebSi Semavali Svilobili kompaniebi, finansuri da sawarmoo politikis sferoSi saerTo interesebis arsebobis miuxedavad mainc konkurentebad rCebian. amitom, isini antimonopoliuri kanonmdeblobis yvela debulebas icaven. dReisaTvis bevri msxvili korporacia sxvadasxva saxis holdingebs qmnis. magaliTad, korporaciebma `diuponi~ da `fordi~, romlebic holdingis nairsaxeobas warmoadgenen, gainawiles specifikuri sawarmoo funqciebi TavianT ganyofilebebs Soris.

23

holdingSi kompaniebis Sesvla ganpirobebuli ar aris kontraqtebiT an SeTanxmebiT konkurentebs Soris, rac holdingis wevrebs Soris konkurenciis SenarCunebas gulisxmobs. amaSia ZiriTadi gansxvaveba holdingsa da koncerns Soris.

erovnuli ekonomikis ganviTarebis kvalobaze Tavs iCens sawarmoTa gaerTianebis mravali axali formis damkvidrebis aucilebloba. Tumca, zogierTi sawarmo SeiZleba darCes gaerTianebis miRma da bazarze damoukideblad imoqmedos. maT autsaiderebs uwodeben, radgan msxvil firmebTan konkurenciisas didia maTi gakotrebis Sansi.

sawarmoTa gaerTianebis formebia erToblivi da Sereuli sawarmoebi. erToblivi sawarmo ewodeba iseT sawarmos, romlis sawesdebo fondi

yalibdeba ori an meti piris sapaio Senatanis safuZvelze, romelTagan erT-erTi ucxoeli fizikuri an ufro xSirad iuridiuli piria.

Sereul sawarmos miekuTvneba sawarmo, romlis sawesdebo fondi yalibdeba erTi qveynis ori an meti iuridiuli piris mier.

Tanamedrove msoflio ekonomikaSi gansakuTrebiT izrdeba transerovnuli korporaciebis roli. maT miekuTvneba nebismieri firma, romelsac sazRvargareT aqvs sawarmoo simZlavreebi.

transerovnuli korporaciis Taviseburebaa: ➢ sxva qveynebSi kontrols daqvemdebarebuli sawarmoo filialebisa

da Svilobili sawarmoebis arseboba, romlebic orientirebuli arian saerTaSoriso bazarze gasayidi produqciis sawarmoeblad an amarageben saTao sawarmos nedleuliTa da materialuri resursebiT;

➢ sawarmoo erTeulebis specializaciis da teqnologiuri kooperirebis ganviTareba;

➢ Svilobili kompaniebis saqmianobis erTiani centridan koordinacia. transerovnuli korporaciebi xasiaTdeba:

➢ sakuTrebisa da sameurneo saqmianobis uzarmazari masStabiT; ➢ warmoebisa da kapitalis transerovnulobis maRali xarisxiT; ➢ Sidakorporaciuli urTierTobebis gansakuTrebuli socialur-

ekonomikuri xasiaTiT; ➢ diversifikaciis maRali doniT.

bolo periodSi mniSvnelovnad Seicvala transerovnuli korporaciebis damokidebuleba mcire da saSualo firmebisadmi, romlebic sul ufro Tamamad gamodian msoflio bazarze. transerovnuli korporaciebi cdiloben, rac SeiZleba iafad SeiZinon maTgan maRali xarisxis makompleqtebeli kvanZebi da detalebi da daamyaron momwodeblebTan stabiluri kavSirebi.

aRsaniSnavia, rom bevri giganti imisTvis ar Seqmnila, rom transerovnuli korporaciebi gamxdariyvnen. isini, TandaTan gardaiqmnen masSi, maTTvis ukve viwro iyo samamulo bazari. umsxvilesi saerTaSoriso koncernebidan zogierTi warmoiSva, rogorc mcire ojaxuri firma. magaliTad, msoflioSi cnobili firma `koka-kola~ Seiqmna afTiaqaris laboratoriidan, xolo aranakleb cnobili koncerni `fordi~ warmoiSva meqanikosi fordis patara saxelosnoSi.

cnobilia, rom biznesmenTa saukeTeso wyvilma akio moritim, romelic komerciul mxares ganagebda da masaru ibukim, romelic firmis teqnikuri genia iyo, patara da TiTqmis ucnobi kompania gadaaqcies msoflios umsxviles transerovnul korporaciad. maTi ZalisxmeviT Seiqmna ara marto msxvili kompania, aramed firma _ novatori. swored `soni korporeiSen~-ma gamouSva pirvelad tranzistoruli radiomimRebebi da saxlis videomagnitofonebi. `sonim~ holandiis koncern `filips~-Tan Seqmna principulad axali xmis

24

Caweris lazeruli teqnologia da vercxlis kompaqt-diskebi, romlebic cvlis xangrZlivmoqmed firfitebs.

transerovnuli korporaciebis ekonomikur siZliereze miuTiTeben cifrebi. magaliTad, brunvis mxriv, msoflioSi umsxviles sawarmos warmoadgens amerikuli koncerni `jeneral motorsi~, misi wliuri brunva ukanasknel wlebSi 100 mlrd dolars aWarbebs. `jeneral motorsis~ wilze modis msoflioSi avtomanqanebis warmoebis 20%.

miuxedavad ekonomikuri siZlierisa, transerovnuli korporaciebis saqmianobaSi aris seriozuli naklovanebebi, kerZod:

➢ uzarmazari administraciuli struqturis arseboba; ➢ mouqneloba marTvaSi; ➢ bazris mdgomareobis Sesaxeb informaciis gasacnobad umaRles

xelmZRvanelobamde imdenad bevri rgolia, rom xSirad informacia ukve dagvianebulia;

➢ korporaciebis xelmZRvaneloba iZulebulia ekonomikur gadawyvetilebebSi politikuri faqtorebic gaiTvaliswinon;

➢ ramdenadac isini msoflios bevr wamyvan qveynebSi muSaoben, mniSvnelovanwilad damokidebulni arian msoflio ekonomikuri koniunqturis, ZiriTadi valutebis kursebis meryeobaze da a.S.

2.3. mewarme subieqtis registracia, reorganizacia da likvidacia

mewarme subieqtis mewarmeTa da arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli pirebis reestrSi registracia savaldebuloa. saqarTvelos kanoniT `mewarmeTa Sesaxeb~ (cvlilebebi da damatebebi 2009 wlis 25 dekemberi) registracias axorcielebs saqarTvelos iusticiis saministros mmarTvelobis sferoSi moqmedi sajaro samarTlis iuridiuli piri –sajaro reestris erovnuli saagento (maregistrirebeli organo). mewarme subieqti warmoSobilad iTvleba reestrSi registraciis momentidan. mewarme subieqtis arseboba dgindeba reestridan amonaweriT.

mewarme subieqtis registracia moicavs rogorc saxelmwifo, ise sagadasaxado registracias. maregistrirebeli organos gadawyvetileba registraciis Sesaxeb ZalaSi Sedis mxarisaTvis oficialurad gacnobisTanave an gamoqveynebisTanave. gadawyvetilebis gamoqveynebad iTvleba misi maregistrirebeli organos vebgverdze ganTavseba.

rogor xdeba mewarme subieqtis registracia? saqarTvelos kanoniT `mewarmeTa Sesaxeb~ (cvlilebebi da damatebebi 2010

wlis 27 aprili) fizikuri piri individualur mewarmed registraciisaTvis/cvlilebis registraciisaTvis maregistrirebel organos warudegens gancxadebas da piradobis damadasturebel mowmobas. gancxadebaSi unda mieTiTos:

➢ ganmcxadeblis saxeli; ➢ informacia sawarmos adgilsamyoflis (iuridiuli misamarTis)

Sesaxeb; ➢ ganmcxadeblis piradi nomeri; ➢ gancxadebis Sevsebis TariRi; ➢ ganmcxadeblis xelmowera.

saregistracio gancxadebis Sesavsebad pirs ufleba aqvs, gamoiyenos maregistrirebeli organos mier gacemuli saregistracio gancxadebis forma an misi asli.

25

mewarme subieqtis registracia Semdeg safexurebs moicavs:

saqarTveloSi 2008 wlis 10 maisidan moqmedebda samewarmeo amxanagoba,

rogorc mewarmeobis erT-erTi samarTlebrivi forma.

2010 wlis 1 ianvramde registrirebuli samewarmeo amxanagobis wevrebma

2011 wlis 1 ianvramde unda uzrunvelyon samewarmeo amxanagobis xelaxali

registracia mewarmeTa Sesaxeb saqarTvelos kanoniT gaTvaliswinebuli erT-

erTi samarTlebrivi formiT. xelaxal registraciamde samewarmeo amxanagobis

mimarT gamoiyeneba mewarmeTa Sesaxeb kanonis 2010 wlis 1 ianvramde

gamoyenebuli normebi. Tu samewarmeo amxanagoba ar gaivlis xelaxal

registracias gaTvaliswinebul vadaSi da dadgenili wesiT,

maregistrirebuli organo mimarTavs sasamarTlos samewarmeo amxanagobis

likvidaciis mizniT.

gancxadebisa da masze TandarTuli dokumentebis wardgena sajaro reestris erovnul saagentoSi

gancxadeba da TandarTuli dokumentebi Seesabameba dadgenil moTxovnebs

firmis registracia

maregistrirebeli organo registrirebul firmas aniWebs saidentifikacio kods

26

iuridiuli pirebis registraciis SemTxvevaSi მარეგისტრირებელ

ორგანოს უნდა წარედგინოს საწარმოს ყველა პარტნიორის მიერ

ხელმოწერილი და სათანადო წესით დამოწმებული სარეგისტრაციო

განაცხადი, რომელიც იმავდროულად არის პარტნიორთა შეთანხმების ნაწილი

და რომელშიც უნდა მიეთითოს:

ა) საწარმოს სახელწოდება/საფირმო სახელწოდება;

ბ) საწარმოს სამართლებრივი ფორმა;

გ) საწარმოს იურიდიული მისამართი;

დ) საწარმოს პარტნიორის (პარტნიორების) სახელი და გვარი,

საცხოვრებელი ადგილის მისამართი და პირადი ნომერი, ხოლო თუ პარტნიორი

იურიდიული პირია – მისი საფირმო სახელწოდება, სამართლებრივი ფორმა,

იურიდიული მისამართი, რეგისტრაციის თარიღი, საიდენტიფიკაციო ნომერი და

მონაცემები მისი წარმომადგენლების შესახებ;

ე) საწარმოს მმართველობის ორგანო, გადაწყვეტილების მიღების წესი,

ხოლო შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ან კომანდიტური

საზოგადოების შემთხვევაში – მონაცემები შპს-ის პარტნიორთა/კომანდიტთა

წილობრივი მონაწილეობის შესახებ;

ვ) კომანდიტური საზოგადოების შემთხვევაში – რომელი პარტნიორია

შეზღუდული და რომელი – სრული;

ზ) შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ან კომანდიტური

საზოგადოების შემთხვევაში – შპს-ის პარტნიორთა/კომანდიტთა წილებზე

საკუთრების უფლების შეზღუდვასთან დაკავშირებული ვალდებულებები;

თ) საწარმოს ხელმძღვანელობასა და წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი

პირის (პირების) სახელი და გვარი, საცხოვრებელი ადგილის მისამართი და

პირადი ნომერი;

ი) პროკურისტის (firmis rwmunebuli, romelsac mindobili aqvs

yovelgvari garigebis dadeba) სახელი და გვარი, საცხოვრებელი ადგილის

მისამართი და პირადი ნომერი;

კ) თუ საწარმოს წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი რამდენიმე პირი

ჰყავს – ისინი ერთად წარმოადგენენ საწარმოს თუ ცალ-ცალკე;

ლ) სარეგისტრაციო განაცხადის ცვლილების რეგისტრაციაზე

უფლებამოსილი ფიზიკური პირის შემთხვევაში – სახელი და გვარი,

საცხოვრებელი ადგილის მისამართი და პირადი ნომერი, ხოლო თუ

სარეგისტრაციო განაცხადის ცვლილების რეგისტრაციაზე უფლებამოსილი პირი

იურიდიული პირია, – მისი საფირმო სახელწოდება, სამართლებრივი ფორმა,

იურიდიული მისამართი, რეგისტრაციის თარიღი, საიდენტიფიკაციო ნომერი და

მონაცემები მისი წარმომადგენლების შესახებ.

სარეგისტრაციო განაცხადის ცვლილების რეგისტრაციაზე უფლებამოსილი

პირი შეიძლება იყოს როგორც ფიზიკური, ისე იურიდიული პირი.

სარეგისტრაციო განაცხადის სანოტარო წესით დამოწმება სავალდებულო არ

არის, თუ უფლებამოსილი პირები მას ხელს მარეგისტრირებელ ორგანოში აწერენ

ან იგი დადგენილი წესით დამოწმებულია უფლებამოსილი ადმინისტრაციული

ორგანოს მიერ. მარეგისტრირებელი ორგანოს მიერ ხელმოწერის დამოწმების წესი

27

და პირობები განისაზღვრება „საჯარო რეესტრის შესახებ“ საქართველოს კანონითა

და შესაბამისი კანონქვემდებარე აქტებით.

საწარმოს რეგისტრაციისათვის ან საქმიანობისათვის არ არის

სავალდებულო საწარმოს ბეჭდის არსებობა. დაუშვებელია, ნორმატიული აქტით

ან სახელმწიფო ორგანოს მიერ მოთხოვნილი იქნეს საწარმოს ბეჭდით

დამოწმებული ნებისმიერი დოკუმენტი.

საწარმოს რეგისტრაციის მიზნებისათვის კაპიტალის არსებობის

დამადასტურებელი დოკუმენტის წარდგენა არ მოითხოვება. saqarTvelos kanoniT sajaro reestris Sesaxeb mewarme subieqtma

unda gadaixados registraciis, registrirebul monacemebSi cvlilebebisa da maTi Sewyvetis registraciisaTvis mosakrebeli. (ix. sqema 2.3.1).

sqema 2.3.1.

Mmewarme subieqti saregistracio mosakrebeli

1 dReSi

saregistracio mosakrebeli gancxadebis

Setanis dResve

individualuri mewarme E20 lari 50 lari

sps, ks, ss, Sps,

kooperativi

100 lari 200 lari

მეწარმეთა და არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირების

რეესტრში შეტანილი მონაცემები საჯაროა. ნებისმიერ პირს შეუძლია გაეცნოს

რეესტრის მონაცემებს და მარეგისტრირებელი ორგანოდან მიიღოს რეესტრიდან

ამონაწერი. 2010 wlis 1 ianvridan amonawers mewarmeTa da arasamewarmeo iuridiuli

pirebis reestridan aqvs igive Zala, rac sagadasaxado registraciis mowmobas. sajaro reestridan amonaweris momzadeba 1 samuSao dRis vadaSi aris 15

lari, xolo gancxadebis Setanis dResve – 50 lari.

საწარმოს სარეგისტრაციო მონაცემების ცვლილების რეგისტრაციის

უზრუნველყოფის ვალდებულება ეკისრება საწარმოს ხელმძღვანელობაზე

უფლებამოსილ პირს (პირებს) ან სარეგისტრაციო განაცხადის ცვლილების

რეგისტრაციაზე უფლებამოსილ პირს. სარეგისტრაციო განაცხადის ცვლილებას

ხელს აწერს საწარმოს ხელმძღვანელობაზე უფლებამოსილი პირი ან

სარეგისტრაციო განაცხადის ცვლილების რეგისტრაციაზე უფლებამოსილი პირი

(ასეთის არსებობის შემთხვევაში). თუ ცვლილებას წარადგენენ პარტნიორები, მას

ხელი უნდა მოაწერონ პარტნიორებმა რეესტრში რეგისტრირებული

გადაწყვეტილების მიღების წესის შესაბამისად და იგი დამოწმებული უნდა იყოს

სათანადო წესით. სარეგისტრაციო განაცხადის ცვლილება იურიდიულ ძალას

იძენს მხოლოდ საჯარო რეესტრში რეგისტრაციის შემდეგ.

28

სააქციო საზოგადოებაში პარტნიორების (აქციონერების) და მათი

წილობრივი მონაწილეობის ცვლილება არ მოითხოვს წესდებაში ცვლილებებს და

მეწარმეთა და არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირების რეესტრში

რეგისტრაციას.

რეგისტრირებული მონაცემების ცვლილება ასევე გულისხმობს

ლიკვიდაციისა და რეორგანიზაციის პროცესის, გადახდისუუნარობის,

გაკოტრების ან რეაბილიტაციის საქმის წარმოების დაწყებისა და შეწყვეტის,

ლიკვიდატორის, რეაბილიტაციის მმართველის ან გაკოტრების მმართველის

შესახებ ინფორმაციის ასახვას მეწარმეთა და არასამეწარმეო (არაკომერციული)

იურიდიული პირების რეესტრში.

საწარმოს რეგისტრაციას აუქმებს მარეგისტრირებელი ორგანო საწარმოს

რეგისტრაციის გაუქმების თაობაზე უფლებამოსილი პირის განცხადებისა და

უფლებამოსილი პირის/ორგანოს მიერ საწარმოს გაკოტრების საქმის

წარმოების/ლიკვიდაციის პროცესის დასრულების შესახებ გადაწყვეტილების

წარდგენის საფუძველზე..

თუ საწარმო რეგისტრირებულია, მაგრამ იგი არ აკმაყოფილებს

რეგისტრაციისთვის საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ პირობებს, ან ეს

პირობები მოგვიანებით ისპობა, მარეგისტრირებელი ორგანო გამოსცემს

ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს ხარვეზის დადგენის შესახებ და საწარმოს

ხარვეზის გამოსასწორებლად განუსაზღვრავს 30-დღიან ვადას, რის თაობაზედაც

მიეთითება მეწარმეთა და არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული

პირების რეესტრში. ხარვეზის გამოსწორებამდე რეგისტრირებული მონაცემების

მოქმედება ჩერდება და მეწარმეთა და არასამეწარმეო (არაკომერციული)

იურიდიული პირების რეესტრიდან ამონაწერი არ გაიცემა.

ინდივიდუალური მეწარმის რეგისტრაციის გაუქმების საფუძველია მისი

განცხადება, ასევე ინდივიდუალურ მეწარმედ რეგისტრირებული ფიზიკური

პირის გარდაცვალება, სასამართლოს მიერ მისი გარდაცვლილად გამოცხადება ან

ქმედუუნაროდ აღიარება. ასეთ შემთხვევაში რეგისტრაცია წარმოებს მხოლოდ

გარდაცვალების ან გარდაცვლილად გამოცხადების შესახებ შესაბამისი

სამართლებრივი აქტის საფუძველზე, ნებისმიერი პირის/ორგანოს მოთხოვნით ან

მარეგისტრირებელი ორგანოს ინიციატივით.

საწარმოს რეორგანიზაციისას სავალდებულოა მარეგისტრირებელი

ორგანოსთვის საქართველოს ფინანსთა მინისტრის შესაბამისი ბრძანებით

გათვალისწინებული შედარების აქტის წარდგენა. თუ შედარების აქტიდან

დგინდება საგადასახადო ორგანოს მიმართ საწარმოს დავალიანების არსებობა, ეს

არის საწარმოს რეორგანიზაციაზე მარეგისტრირებელი ორგანოს მიერ უარის

თქმის საფუძველი, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ხდება სახელმწიფოს 50%-ზე

მეტი წილობრივი მონაწილეობით შექმნილი საწარმოს რეორგანიზაცია, ან

საწარმოს რეორგანიზაციით არ მცირდება კრედიტორთა დაკმაყოფილების უნარი,

ანდა არსებობს საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს თანხმობა დავალიანების

მქონე საწარმოს რეორგანიზაციაზე.“.

მეწარმე იურიდიული პირის პარტნიორებს შეუძლიათ მიიღონ

გადაწყვეტილება საწარმოს ლიკვიდაციის დაწყების შესახებ. პარტნიორებს, ასევე

29

წესდებით გათვალისწინებულ შემთხვევაში – სამეთვალყურეო საბჭოს წევრებს ან

დირექტორს (დირექტორებს), შეუძლიათ განსაზღვრონ ის პირები, რომლებიც

ახორციელებენ საწარმოს ლიკვიდაციას (ლიკვიდატორები).

საწარმოს ლიკვიდაციის პროცესის დაწყების რეგისტრაციიდან არა უგვიანეს

90-ე დღისა საწარმომ (ლიკვიდატორმა) უნდა დაიწყოს ამ საწარმოს ქონების

რეალიზაცია საბაზრო ფასით ან აუქციონის წესით და ამგვარი რეალიზაციის

შედეგად მიღებული თანხები უნდა განათავსოს სასამართლოს ანდა ნოტარიუსის

სადეპოზიტო ანგარიშზე, ხოლო სახელმწიფოს 50%-ზე მეტი წილობრივი

მონაწილეობით შექმნილმა საწარმომ – საწარმოს ანგარიშზე. სახელმწიფოს 50%-ზე

მეტი წილობრივი მონაწილეობით შექმნილი საწარმო უფლებამოსილია საწარმოს

ანგარიშზე განთავსებული თანხები გამოიყენოს ლიკვიდაციის პროცესში საჭირო

ხარჯების დასაფარავად. თუ პარტნიორებმა გადაწყვიტეს ქონების ნატურით

გაყოფის გზით განაწილება, ისინი ვალდებული არიან ლიკვიდაციის პროცესის

დაწყების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებიდან ნატურით გაყოფამდე საკუთარი

ხარჯებით შეინარჩუნონ ქონება პირველადი სახით ერთ-ერთი პარტნიორისათვის

მიბარების გზით. დეპოზიტზე განთავსებული თანხების ან მიბარებული ქონების

პარტნიორთა შორის განაწილებამდე აღნიშნული თანხების ან ქონების განკარგვა

შესაძლებელია მხოლოდ კრედიტორთა დაკმაყოფილების მიზნით. ლიკვიდაციის

შესახებ შეტყობინების მიღებიდან ლიკვიდაციის პროცესის დასრულებამდე

კრედიტორები უფლებამოსილი არიან, საწარმოს მოსთხოვონ ნაკისრი

ვალდებულებების ვადაზე ადრე შესრულება. ZiriTadi terminebi

➢ mewarme subieqti ➢ individualuri mewarme ➢ solidaruli pasuxismgeblobis sazogadoeba ➢ komandituri sazogadoeba ➢ kooperativi ➢ SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoeba ➢ saaqcio sazogadoeba ➢ aqcia ➢ koncerni ➢ konsorciumi ➢ karteli ➢ sindikati ➢ tresti ➢ holdingi ➢ transerovnuli korporacia ➢ sawesdebo kapitali


1. `mewarmeTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanoniT mewarmeobis romeli samarTlebrivi formebia nebadarTuli? 2. ganixileT individualuri mewarmeobis upiratesobebi da naklovanebebi. 3. SeafaseT saaqcio sazogadoebis Rirseba-naklovanebebi.

30

4. axseniT rTuli biznesuri organizaciuli struqturebis _ korporaciebis moqmedebis arsi da Taviseburebebi. 5. TiToeuli samarTlebrivi formisaTvis ra sadamfuZneblo dokumentebia saWiro? 6. ra aris sazogadoebis wesdeba da ra unda aisaxos masSi? 7. CamoTvaleT mewarme subieqtis registraciis sfexurebi. 8. rodis mimarTaven firmis reorganizacias? 9. ra SemTxvevaSi iTvleba firma likvidirebulad?

praqtikuli situaciis analizi (Case Study)

situacia I. individualuri mflobelobis sawarmo `zigzagi~

lelas qsova bavSvobidan exerxeboda. qsovda qudebs, xelTaTmanebs, magidis gadasafareblebs da a.S. Tumca amas mxolod megobrebisa da naTesavebis TxovniT akeTebda. igi ZiriTadad erT-erT samecniero-kvleviT institutSi muSaobda, magram ramdenime wlis Semdeg SemcirebaSi moyva da usaxsrod darCa. lelam gadawyvita qsova biznesis mizniT gamoeyenebina. man individualuri sawarmo `zigzagi~ daarsa da produqciis qsova gasayidad daiwyo. mas Tavisi samuSao moswons imdenad, rom misi dro masve ekuTvnis. saxlSi moxuci deda hyavs da mixedva masac Wirdeba. lelas mier moqsovili produqcia kargad iyideba da masze iseTi moTxovnaa, rom ramdenime mqsovelis daqiravebaa saWiro. magram am SemTxvevaSi damatebiTi sesxis gamotana daWirdeba, risTvisac saxli unda daagiravos. es ki did riskTanaa dakavSirebuli, radgan naqsovi produqcia mainc sezonuria. am mosazrebis gamo lela jerjerobiT ar fiqrobs warmoebis gafarToebaze da produqciis mcire moculobiT ifargleba. sadiskusio kiTxvebi

1. rogor fiqrobT, individualuri mflobeloba warmoadgens Tu ara lelas biznesis yvelaze xelsayrel formas? Ppasuxi daasabuTeT.

2. lelas biznesis aseTi formiT organizebas ra ZiriTadi upiratesobani da naklovanebebi gaaCnia?

situacia II. koba patara sasursaTo maRaziis mflobelia. is yoveldRiurad saqonels yidulobs da transportirebisaTvis satvirTo manqanas qiraobs. maRaziisTvis saWiro aRWurvilobac TviTon SeiZina. mis maRaziaSi 1 muSa da 2 gamyidvelia dasaqmebuli. koba maRazias damoukideblad marTavs, xarjebs TviTon swevs, amitom mogebas mxolod is iRebs.

kobam sasursaTo maRazia bankidan aRebuli sesxis daxmarebiT gaxsna. is imedovnebs, rom Tu yvelaferi kargad aewyoba, vals or weliwadSi dafaravs. winaaRmdeg SemTxvevaSi, iZulebuli iqneba valis dabrunebisaTvis piradi qonebiT agos pasuxi.

situacia III. xuTma megobarma sareklamo firmis gaxsna gadawyvita. firmis dafuZnebisaTvis xuTivem garkveuli Tanxa gaiRo. yvelaze meti pirvelma, xolo yvelaze naklebi meore megobarma gaiRo.

31

xelSekrulebis safuZvelze gadawyda, rom damfuZneblebi mogebis wils Setanili Tanxis mixedviT miiReben.

situacia IV. bolo periodSi kompania èllis~ produqti bazarze sul ufro da ufro popularuli xdeba. kompaniis aqciebis SeZenis survili ukve bevr adamians gauCnda, radganac mogeba sul ufro da ufro izrdeba.

sadiskusio kiTxvebi

1. mewarmeobis romeli samarTlebrivi formebia ganxiluli II, III da IV situaciaSi?

2. situaciebis Sesabamisad mieciT rCeva damfuZneblebs mosalodneli safrTxeebisa da upiratesobebis Sesaxeb.

testebi

1. mewarmeobis samarTlebrivi formebia:

a. individualuri mewarme, solidaruli da komandituri pasuxismgeblobis sazogadoebebi, SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoeba, saaqcio sazogadoeba da kooperativi;

b. iuridiulad damoukidebeli organizaciebis gaerTianeba; g. Sps, saaqcio sazogadoeba, kooperativi; d. individualuri mewarme, solidaruli da komandituri pasuxismgeblobis

sazogadoebebi, SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoeba, saaqcio sazogadoeba.

2. individualuri sawarmos naklovanebaa

a. valisaTvis ganusazRvreli pasuxismgebloba; b. damoukidebloba;

g. moqmedebis Tavisufleba; d. operatiuloba.

3. komandituri sazogadoeba aris sazogadoeba, romelSic

a. ramdenime piri erToblivad, erTiani safirmo saxelwodebiT eweva samewarmeo saqmianobas. erTi an ramdenime partnioris pasuxismgebloba sazogadoebis kreditorebis winaSe gansazRvruli sagarantio Tanxis gadaxdiT Semoifargleba;

b. ori an meti piri eweva erTobliv samewarmeo saqmianobas mogebis miRebis mizniT;

g. ramdenime piri erTiani safirmo saxelwodebiT eweva samewarmeo saqmianobas, Tu sazogadoebis kreditorebis winaSe erTi an ramdenime partnioris pasuxismgebloba gansazRvruli sagarantio Tanxis gadaxdiT Semoifargleba _ ASezRuduli partniorebi (komanditebi), xolo sxva partniorebi (komplementarebi);

d. monawileTa nedleuls Sesyidvis SekveTa da warmoebuli produqciis realizacia erTi organos meSveobiT xorcieldeba. 4. kooperativi aris wevrTa SromiT saqmianobaze dafuZnebuli

sazogadoeba, romlis mizania a. komerciuli da organizaciuli damoukidebloba; b. partniorTa meurneobis ganviTareba da mogebis gazrda;

g. myari Semosavlebis miReba; d. stabiluri ganviTareba. 5. SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoeba aris sazogadoeba

32

a. romlis pasuxismgebloba misi kreditorebis winaSe ASemoifargleba mTeli misi qonebiT; b. romelsac aqvs aqciebad dayofili sawesdebo kapitali; g. romlis saqmianoba mkacrad reglamentirebulia ara marto kanonmdeblobiT, aramed korporaciis wesdebiTac; d. romelSic erTi an ramdenime partnioris pasuxismgebloba sazogadoebis kreditorebis winaSe gansazRvruli sagarantio Tanxis gadaxdiT Semoifargleba. 6. firma, romelic axorcielebs msxvili mwarmoebeli firmebidan

saqonlis biTumad Sesyidvas da Semdeg gayidvas, aris a. dileri; b. konsignanti; g. distributori; d. brokeri. 7. saaqcio sazogadoeba SeiZleba iyos:

a. Cveulebrivi da privilegirebuli; b. Ria da daxuruli; g. registrirebuli da araregistrirebuli; d. mikro da makro. 8. aqciebi arsebobs:

a. kerZo da koleqtiuri; b. Cveulebrivi da privilegirebuli; g. saxelmwifo da kerZo; d. stabiluri da arastabiluri. 10. aqcia aris fasiani qaRaldi, romelic adasturebs

a. saaqcio sazogadoebis valdebulebebs partnioris (aqcioneris) mimarT da aqcioneris uflebebs saaqcio sazogadoebaSi; b. dividendebis odenobas; g. aqcioneris ufleba-movaleobebs; d. saaqcio sazogadoebis stabilurobas. 11. saqarTvelos kanoniT `mewarmeTa Sesaxeb~ saaqcio sazogadoebis

sawesdebo kapitali aris

a. 2000 lari; b. 15 000 lari;

g. 20 000 lari; d. nebismieri odenobis.

12. erTi an meti mewarmis savaWro garigebebis Suamavali (firma an

fizikuri piri), romelic dadebuli xelSekrulebis safuZvelze asaRebs an

yidulobs produqcias aris

a. komivoiaJeri; b. komisioneri; g. agenti; d. makleri.

13. korporacia niSnavs

a. danawevrebas; b. gaerTianebas; g. SezRudvas; d. msxvili kapitalis mozidvas.

14. koncerni aris

a. sazogadoeba, romelsac aqvs aqciebad dayofili sawesdebo kapitali; b. dawesebuleba, romelic agrovebs da gascems sxvadasxva informacias,

uwyebebs, cnobebs, Setyobinebebs informaciis teqnikuri saSualebebis gamoyenebiT;

33

g. sxvadasxva dargis sawarmoebis, savaWro firmebis, bankebis, satransporto da safinanso kompaniebis gaerTianeba maTi samrewvelo da sabanko kapitalis Serwymis gziT; d. sazogadoeba, romlis saqmianoba mkacrad reglamentirebulia

korporaciis wesdebiT da warmoadgens erTi dargis sawarmoTa gaerTianebas. 15. konsorciumi aris

a. sxvadasxva dargis sawarmoebis, savaWro firmebis, bankebis, satransporto da safinanso kompaniebis gaerTianeba maTi samrewvelo da sabanko kapitalis Serwymis gziT;

b. erTi dargis sawarmoTa gaerTianeba; g. firma, romelic anxorcielebs msxvili mwarmoebeli firmebidan

saqonlis biTumad Sesyidvas da Semdeg gayidvas; d. bankebis, kompaniebis an saxelmwifoebis droebiTi gaerTianeba

iuridiuli piris uflebis gareSe, msxvilmasStabiani proeqtis an safinanso operaciebis realizaciisaTvis, romlebic teqnikuri, finansuri, savaWro da sxva mizezebis gamo moiTxoven ramdenime partnioris Zalisxmevas.

16. holdingis arsi mdgomareobs SemdegSi:

a. erTi ZiriTadi, meTauri (deda) kompania flobs masSi Semavali kompaniebis (Svilobili) fasiani qaRaldebis nawils kontrolisa da marTvis mizniT;

b. kompania flobs savaWro da satransporto organizaciebs; g. igi aris ramdenime sawarmoTa nebayoflobiTi gaerTianeba, romlebic

gadascemen Tavis sakuTrebas warmoebis saSualebebze, teqnologiebze, patentebze, warmoebul produqciaze;

d. erTi an meti mewarmis savaWro garigebebis Suamavali, romelic dadebuli xelSekrulebis safuZvelze asaRebs an yidulobs produqcias.

17. iuridiulad damoukidebeli korporaciebis gaerTianeba, sadac

warmoeba-gasaReba centralizebulad xdeba, aris

a. konsorciumi; b. sindikati; g. koncerni; d. karteli. 18. tresti inglisuri sityvaa da niSnavs

a. ndobas; b. flobas; g. Tanamonawileobas; d. Serwymas. 19. erToblivi sawarmo ewodeba iseT sawarmos, romlis sawesdebo

fondi yalibdeba

a. erTi qveynis ori an meti iuridiuli piris mier; b. ori an meti piris sapaio Senatanis safuZvelze, romelTagan erT-erTi

ucxoeli fizikuri an ufro xSirad iuridiuli piria; g. franCaizeris mier; d. faqtor-firmis mier.

20. transerovnul korporaciebs miekuTvneba nebismieri firma,

romelsac

a. sazRvargareT aqvs sawarmoo simZlavreebi; b. SeuZlia xelSekrulebis praqtikuli realizacia; g. aqvs uzarmazari administraciuli xarjebi; d. aqvs didi bazari. 21. CamoTvlilTagan romeli ar miekuTvneba transerovnuli

korporaciis Taviseburebas?

34

a. sxva qveynebSi kontrols daqvemdebarebuli sawarmoo filialebisa da Svilobili sawarmoebis arseboba, romlebic orientirebulni arian saerTaSoriso bazarze gasayidi produqciis sawarmoeblad an amarageben saTao sawarmos nedleuliTa da materialuri resursebiT;

b. sawarmoo erTeulebis specializaciis da teqnologiuri kooperirebis ganviTareba;

g. filialebisa da Svilobili kompaniebis saqmianobis erTiani centridan koordinacia; d. moqniloba marTvaSi.

35

Tavi 3. firma da biznes-garemo

Tavis Seswavlis Semdeg SeZlebT 1. firmis saqmianobis pirobebisa da faqtorebis dadgenas 2. firmis saqmianobaze biznesis mikro da makro garemos gavlenis Sefasebas 3. biznesis warmoebisaTvis stabiluri garemos kriteriumebis gansazRvras

3.1. firmis saqmianobis pirobebi da faqtorebi

B firmis warmatebuli saqmianobisaTvis aucilebelia Sesabamisi garemosa da pirobebis arseboba. samewarmeo saqmianobisaTvis firmas sWirdeba materialuri, SromiTi, finansuri, informaciuli resursebi. Sesabamisad, mas uwevs urTierToba sxva firmebTan, bankebTan, kontrolis uflebamosilebis mqone organizaciebTan da sxv. amdenad, metad mniSvnelovania garemos sirTulisa da faqtorTa urTierTkavSiris gansazRvra, maTi zemoqmedebis metnaklebi sizustiT Sefaseba.

firmis saqmianobis pirobebs miekuTvneba: _ bazris arseboba. es aris adgili, sadac mwarmoeblisa da momxmareblis ekonomikuri kavSiri xorcieldeba fulis an sxva eqvivalentis saSualebiT, saqonelgacvlis safuZvelze. bazari ramdenime elementisgan Sedgeba. esenia: saqonlisa da moxmarebis, Sromis, kapitalis, miwis, fulis, fasiani qaRaldebis, ideisa da inteleqtis bazari da sxva. bazars gaaCnia Tavisi koniunqtura. igi warmoadgens konkretul pirobebs, rac ganisazRvreba moTxovnisa da miwodebis TanafardobiT. _ konkurenciis arseboba. konkurencia laTinuri sityvaa da niSnavs metoqeobas miznis misaRwevad. konkurencia ekonomikuri kategoriaa da asaxavs brZolas kerZo mwarmoeblebs Soris, saqonlis warmoebisa da realizaciis saukeTeso pirobebis Sesaqmnelad. konkurencia aucilebeli movlenaa im pirobebSi, roca miwodeba aRemateba moTxovnilebas, da rogorc wesi warmoiSoba saqonelTa Soris da firmebs Soris. konkurenciasTan brZolis meTodia warmoebis danaxarjebisa da fasebis Semcireba, aseve mniSvnelovania warmoebis masStabebis regulireba, produqciis konkurentunarianobis amaRleba, reklama da a.S. _ privatizacia. privatizacia laTinuri sityvaa da kerZos niSnavs. kerZo sakuTrebis aRiareba da dacva biznesis ZiriTadi pirobaa. _ politikuri, ekonomikuri da socialuri uzrunvelyofa. _ samarTlebrivi garantiebi. firmis saqmianobaze moqmedi faqtorebi iyofa Sida da gare faqtorebad. Sida faqtorebs miekuTvneba iseTi faqtorebi, romlebic eqvemdebarebian marTvas. kerZod, _ saqmianobis sfero; _ firmis struqtura; _ samoqmedo programa anu biznes-gegma; _ menejmentis sistema, formebi da meTodebi; _ kvalificiuri kadrebi; _ teqnika da teqnologia; _ marketingis struqtura; _ konkurencia;

36

_ ekonomikuri stimulebi; _ momxmarebelTa msyidvelobiTunarianoba; _ politikuri situacia. G gare faqtorebi ar emorCilebian Sida wesrigs. garemoSi mimdinare movlenebi, romlebic firmebze zegavlenas axdenen, SeiZleba Semdeg faqtorebad davajgufoT:

➢ sakanonmdeblo (iuridiuli kanonebi, sagadasaxado kodeqsi, salicenzio moTxovnebi, kanoni mewarmeTa Sesaxeb, garemos dacvis moTxovnebi da sxv.);

➢ politikuri (saxelmwifos politika, prioritetebi, saomari mdgomareoba, regionis izolacia sxvadasxva mizeziT da sxv.);

➢ kultura (tradiciebi, adaTebi, Sexedulebebi, genderuli sakiTxebi, investiciebisadmi damokidebuleba da sxv.);

➢ resursebi (samuSao Zalis, nedleulis bazari, energomatareblebi da sxv.); ➢ finansebi (sabanko procenti, bankebis sakredito politika da sxv.); ➢ teqnologia (teqnologiuri siaxleebi, meTodebi da sxv.); ➢ demografia (mosaxleobis asakobrivi maxasiaTeblebi, sqesi, gansaxleba da sxv.); ➢ ekonomika (mTliani Sida produqti, umuSevroba, ekonomikuri saqmianobis

struqtura, mosaxleobis Semosavali da sxv.); ➢ dargobrivi konkurencia (yvela organizacia, romelic awarmoebs msgavs

produqcias); institutebi Tu organizaciebi, romlebTanac firmas Sexeba aqvs: _ maregulirebeli organoebi (dargobrivi uwyeba, sagadasaxado inspeqcia, TviTmmarTveloba da sxv.); _ momwodeblebi (energokompaniebi, bankebi da sxv.); _ konkurentebi da /an partniorebi; _klientebi (momxmarebelTa gaerTianebebi).

3.2. biznesis garemo da misi gavlena firmis saqmianobaze

biznesis garemo aris im obieqtur da subieqtur faqtorTa erToblioba, romlebic gavlenas axdenen firmis saqmianobis mimarTulebaze, misi funqcionirebisa da ganviTarebis tempebsa da masStabebze. garemo mudmivad cvalebadia. cvalebadoba da ganusazRvreloba arTulebs

firmis menejmentis mxridan garemos zemoqmedebisadmi adekvaturi zomebis gatarebas, rac stabiluri ganviTarebis SesaZleblobas amcirebs. amitom menejerTa saqmianobaSi mniSvnelovania garemos sirTulisa da faqtorTa urTierTkavSiris gansazRvra, misi zemoqmedebis zustad Sefaseba. G ganasxvaveben biznesis mikro da makro garemos. mikro garemo (ix. sqema 3.2.1) dakavSirebulia uSualod firmasTan. mas

miekuTvneba momxmareblebi, resursebis mimwodeblebi, konkurentebi, saxelmwifo kanonmdebloba da maregulirebeli organoebi, sakontaqto auditoria. mogebis miReba firmis funqcionirebis ZiriTadi mizania. mogebas is

momxmareblis saSualebiT iRebs. mxolod realizebul produqcias moaqvs Semosavali, romelic saSualebas aZlevs firmas SeiZinos axali nedleuli da ganagrZos saqmianoba. momxmareblis kmayofileba nebismieri biznesis warmatebis umniSvnelovanesi faqtoria. misi gemovneba, ganaTleba, religiuri kuTvnileba, socialuri mdgomareoba, asaki, Semosavlebi da a.S.D gavlenas axdens warmoebaze, swored maT Sesabamisad iqmneba produqcia.

37

sqema 3.2.1

biznesis mikrogaremo

amgvarad, momxmareblebi saqonlisa da momsaxurebis arCevaniT da fasze garigebiT gansazRvraven firmis sameurneo saqmianobis Sedegebs. momxmarebelTa SeswavliT gairkveva: romeli produqti sargeblobs maRali moTxovnilebiT; SeiZleba Tu ara myidvelTa wris gafarToeba; rogori iqneba gayidvaTa moculoba momavalSi; produqciis xarisxisa da fasis mimarT momxmareblis damokidebuleba; momxmareblis gemovneba da sxva.

resursebis mimwodeblebi firmas uzrunvelyofen resursebiT. es SeiZleba iyos materialuri, SromiTi, finansuri da informaciuli resursebi. gasaTvaliswinebelia: mowodebuli resursis Rirebuleba, miwodebis pirobebi, mowodebuli resursis Tvisobrivi parametrebi, momwodeblisa da firmis Semxvedri valdebulebebis Sesrulebis savaldebuloba da punqtualoba. saWiro resursebis moculobas gansazRvravs rogorc maTi xarjvis normebi, aseve resursis damatebiTi erTeulis gamoyenebiT miRebuli zRvruli sargebeli. rac metia produqciaze (momsaxurebaze) moTxovnileba, miT meti resursi sWirdeba mas. Tu resursiT miRebuli Sedegebi ar sargeblobs moTxovnilebiT, firmam SeiZleba saerTod Sewyvitos am resursis momwodeblebTan urTierToba. firmis funqcionirebaze udides gavlenas axdenen konkurentebi. sawarmosTvis bazarze adgilis SenarCuneba miT ufro Znelia, rac meti da Zlieri konkurentebi hyavs. xSirad konkurentebi imdenad uZneleben funqcionirebas, rom sawarmo ixureba. meore mxriv, konkurentebi amave dros stimuls aZleven biznesis ganviTarebas, radgan sawarmoebi iZulebulni xdebian bazris SesanarCuneblad gamouSvan maRali xarisxis, konkurentunariani produqcia, rac TavisTavad xelsayrelia momxmareblebisaTvis. konkurentul garemos ayalibebs:

_ bazarze ukve damkvidrebul firmebs Soris konkurencia; _ momxmarebelTa msyidvelobiTunarianoba; _ momwodeblebi; _ bazarze inovaciuri saqonlis gamoCena; _ axali konkurentebis Semosvla. Kkonkurencia SeiZleba iyos safaso da arasafaso formiT.

სახელმწიფო kanonmdebloba da maregulirebeli

ორგანოები

firma

sakontaqto auditoria

კონკურენტები მიმწოდებლები

მომხმარებლები

38

safaso konkurencia Tavis mxriv ori saxisaa: Ria da faruli. Ria safaso konkurencia gulisxmobs metoqeobas fasebis Semcirebis gziT. faruli safaso konkurencia xorcieldeba fasebze SeRavaTis gatarebisa da gayidvis ukeTesi pirobebis SeTavazebiT. SeRavaTi gulisxmobs fasdaklebebs mudmivi momxmareblisTvis, sabiTumo momxmareblisTvis da sxva. gayidvis ukeTesi pirobebi iTvaliswinebs fasebis ucvlelobis pirobebSi saqonlis xarisxis amaRlebas, sagarantio momsaxurebis vadebis gadidebas, kreditiT gayidvas da sxva.

arasafaso konkurencia msxvil kompaniebs saSualebas aZlevs bazarze gaataron moqnili politika. igi SeiZleba ganxorcieldes rogorc legaluri, ise aralegaluri formiT. konkurenciis legaluri forma efuZneba axali saxmari Rirebulebis mqone produqtis Seqmnas, romlis maxasiaTeblebi da momsaxurebis pirobebi uzrunvelyofs momxmarebelTa gazrdili moTxovnilebebis dakmayofilebas; produqciis xarisxis amaRlebas; efeqturi reklamiTa da saqonelmimoqcevis stimulirebiT momxmarebelTa dainteresebas da sxva. konkurenciis aralegaluri formebi kanonsawinaaRmdegoa da ekonomikur SpionaJs emyareba. aseT SemTxvevaSi SeiZleba adgili hqondes TanamSromelTa mosyidvas, aralegalur garigebebs da sxva.

firmebi valdebulni arian Seasrulon qveyanaSi moqmedi maregulirebeli kanonebi da saxelmwifo organoTa moTxovnebi, aseve saerTaSoriso SeTanxmebaTa ZiriTadi muxlebi. ase magaliTad, saqarTveloSi moqmedebs kanonebi `mewarmeTa Sesaxeb~, `mcire da saSualo sawarmoTa mxardaWeris Sesaxeb~, `salizingo saqmianobis xelSewyobis Sesaxeb~, `gakotrebis saqmeTa Sesaxeb~, `sainvesticio saqmianobis xelSewyobisa da garantiebis Sesaxeb~, samoqalaqo da sagadasaxado kodeqsebi da sxva.

sazogadoebis ganviTarebis dRevandel etapze saxelmwifos aqvs konkretuli miznebi, romlis Sesabamisad icvleba regulirebis meTodebi da saSualebebi. qveynis mewarmeTa interesebis dacvas saerTaSoriso bazarze xels uwyobs saxelmwifo sagareo-ekonomikuri politikis gatareba, romelic organizaciul da finansur mxardaWerasTan erTad gulisxmobs swori sapatento politikisa da samamulo warmoebis konkurentunarianobis amaRlebis RonisZiebaTa gatarebas. firmis mier miRebul gadawyvetilebebze gavlenas axdens sakontaqto auditoria. esenia: finansuri wreebi (bankebi, sainvesticio kompaniebi, safondo birJebi, aqcionerebi), romlebic kompanias kapitaliT uzrunvelyofen; masobrivi informaciis saSualebebi (gazeTebi, Jurnalebi, radio, televizia), saxelmwifo dawesebulebebi, romelTa moRvaweoba aisaxeba organizaciis saqmianobaze, adgilobrivi sakontaqto auditoria (axlo mcxovrebni da sazogadoebrivi organizaciebi), farTo sazogadoeba, Siga sakontaqto auditoria (sakuTari muSebi da mosamsaxureebi, TanaSemweebi, mmarTvelebi).

sakontaqto auditoriasTan muSaobis gaumjobesebas uzrunvelyofs sazogadoebasTan urTierTobis samsaxuri, e.w. `pablik rileiSenzi~. igi dakavSirebulia sareklamo saqmianobasTan, magram misgan gansxvavebiT xorcieldeba arakomerciul safuZvelze da emsaxureba organizaciis, pirovnebebis mimarT sando, keTilganwyobili damokidebulebis Seqmnas. Sesabamisad, aRniSnuli samsaxuri marTavs preskonferenciebs, awyobs Sexvedrebs momxmareblebTan, aqveynebs publikaciebs da telereportaJebs; warmarTavs qvelmoqmedebas da mecenatobas da sxva. saboloo jamSi uzrunvelyofs mocemuli organizaciis, calkeuli pirovnebebisadmi dadebiTi imijis Seqmnas.

makrogaremo (ix. sqema 3.2.2) ayalibebs zogad pirobebs firmisTvis. makrogaremos faqtorebi araregularulad da arapirdapir zemoqmedeben

39

organizaciaze. igi ar gamoirCeva calkeuli organizaciis mimarT specifikuri zemoqmedebiT da damokidebulia saqmianobis sferoze, aseve organizaciuli sistemis Sinagan potencialze.

makrogaremoSi Sedis: ➢ ekonomikuri garemo; ➢ bunebrivi garemo; ➢ demografiuli garemo; ➢ social-kulturuli garemo; ➢ politikuri garemo; ➢ mecnierul-teqnikuri garemo; ➢ saerTaSoriso garemo. ekonomikuri garemo moicavs yvela ekonomikur aspeqts, stimulsa da berkets, kerZod sawarmoo potencials, Semosavlebisa da mogebis dones da amis Sesabamisad msyidvelobiT unarianobas, fasebs, fulad-sakredito sistemasa da meqanizms.

ekonomikuri garemos dasaxasiaTeblad saWiroa iseTi maCveneblebis analizi, rogoricaa mTliani Sida produqtis zrdis dinamika, mTliani erovnuli produqtis struqtura, inflaciis tempi, umuSevrobis done, qveynis sagadamxdelo balansi, qveynis biujetis deficiti da sxva. gasaTvaliswinebelia fulis kursis stabiluroba; realuri Semosavlebis zrda; biznesis ganviTarebaze uaryofiTi faqtorebis gavlena, rogoricaa: maRali sagadasaxado ganakveTebi; energoresursebze fasebis zrda;

investiciebis simcire; materialuri resursebis deficiti; korufcia; ganaTlebis dabali done da sxva. ekonomikuri garemos dadebiTi gavlena iwvevs biznesmenTa saqmiani aqtiurobis gaZlierebas, rac ekonomikur zrdas ganapirobebs.

40

sqema 3.2..2 biznesis makrogaremo

bunebriv garemoSi igulisxmeba qveyanaSi arsebuli bunebrivi resursebi

(wiaRiseuli, saTbobi, energia, tye da tyis resursebi da a. S.), romelTa mravalferovnebasa da sidideze bevradaa damokidebuli biznesis ganviTareba. gansakuTrebiT didi mniSvneloba eniWeba maT regionalur ganlagebas, radgan resursis misi warmoebisagan siSore iwvevs did danaxarjs da uaryofiTad moqmedebs firmis produqciis konkurentunarianobaze (misi fasi izrdeba). amas mniSvneloba aqvs socialuri TvalsazrisiTac, kerZod mosaxleobis dasaqmebis TvalsazrisiT.

bunebrivi garemo uSualo gavlenas axdens ekonomikur garemosa da saerTod ekonomikur ciklebze, amitom isini urTierTkavSirSi unda ganvixiloT.

bunebriv garemoSi centraluri adgili uWiravs energetikul resursebs. maTi racionaluri gamoyeneba erT-erTi pirveli rigis problemaa rogorc biznesis ganviTarebis, ise socialuri da ekologiuri aspeqtebis gaTvaliswinebis TvalsazrisiT. biznesisTvis mniSvnelovania aseve ekologiuri garemo. arc Tu iSviaTad, sawarmoebi garemos abinZureben. toqsikuri narCenebi ekologiur cvlilebebs da mosaxleobis janmrTelobis gauaresebas iwvevs. Tu aseTi darRvevebi

Bbunebrivi garemo

Ddemografiuli garemo

socialur-kulturuli

Eekonomikuri garemo

saerTaSoriso garemo

politikuri garemo

Mmecnierul-teqnikuri garemo

firma

41

masStaburia, xelisufleba iZulebulia sawarmo daxuros. gansakuTrebiT saSiSi haeris, wylis da niadagis dabinZurebaa. demografiuli garemo gulisxmobs qveynis (da regionebis) mosaxleobis asakobriv da sqesobriv Semadgenlobas, Sobadobisa da mokvdaobis mdgomareobas, migraciul procesebs, dasaxlebis simWidroves qveyanaSi, ojaxebis tipebs da maTi ganviTarebis tendenciebs da a.S. droTa ganmavlobaSi xdeba ara mxolod mosaxleobis ricxovnobis da struqturis cvlileba, aramed icvleba cxovrebis stili, qcevis normebi da Rirebulebebi, sazogadoebis eTikuri da religiuri safuZvlebi. es gavlenas axdens bazarze momxmarebelTa qcevaze. mag. sazogadoebis garkveuli nawilis protestma bewveulis mimarT Seamcira bewveulis mwarmoebeli firmebis mogeba, cxovrebis jansaRi stilis damkvidrebam gaafarTova moTxovna sportul inventarze da a.S. social-kulturuli garemo sxvadasxvagvaria sxvadasxva qveyanaSi. kulturuli tradiciebi saukuneebis ganmavlobaSi yalibdeba. igi gulisxmobs adamianTa wes-Cveulebebs, tradiciebs, kulturuli faseulobebisadmi erTgulebas, maT dacvas da ganviTarebas. igi vlindeba adamianebis qcevasa da damokidebulebebSi rogorc muSaobis, ise dasvenebis dros, sawarmos muSa-mosamsaxureTa damokidebulebaSi menejerTan, saqmesTan, pasuxismgeblobis aRebasTan, menejerebis partniorebTan da sxva kontragentebTan urTierTobaSi da a. S. kulturul garemoSi cvlilebebma Secvala damokidebuleba Cacmulobaze, varcxnilobaze, ganaTlebaze, dasaqmebaze da a.S. socialuri mdgomareoba cvlis adamianis damokidebulebas tradiciul midgomebze. magaliTad, Seicvala piradi ojaxis Seqmnis asaki. adamianebi umetesad saarsebo minimumiT uzrunvelyofis pirobebSi qmnian ojaxs. matulobs martoxelaTa raodenoba, ramac savaWro qselSi gazarda moTxovnileba mcire ulufebad dafasoebul kvebis produqtebze. amJamad sul ufro Zlierdeba saqmianobis internacionalizaciis masStabebi, ris gamoc aucilebelia saerTaSoriso biznesSi sxvadasxva qveyanaSi damkvidrebuli social-kulturuli tradiciebis gaTvaliswineba. mniSvnelovania kulturis iseTi aspeqti, rogoricaa _ ena. enobrivi barieri da TargmanTan dakavSirebuli uzustobebi arTulebs molaparakebebs da iwvevs mravalerovnul biznes-struqturebSi saqmis warmoebis garTulebas. amgvarad, social-kulturuli garemos faqtoris gaTvaliswineba sul ufro da ufro aucilebeli xdeba biznesis saerTo sistemaSi, rogorc misi mamoZravebeli kriteriumi. politikur garemoSi igulisxmeba qveyanaSi Seqmnili politikuri viTareba, kerZod, qveynis saSinao da sagareo urTierTobebi, mmarTveli da sxva msxvili partiebis politika, korufcia mTavrobaSi da a.S. nebismieri politikuri sistemis mTavari parametria misi unari, dapirispirebul ideologiaTa zewolis miuxedavad SeinarCunos sazogadoebrivi mTlianoba. am mTlianobis ekonomikur safuZvels Seadgens ekonomikuri sistema, romelic uzrunvelyofs SezRuduli resursebis momxmareblebze ganawilebas konkurenciis pirobebSi da axdens ekonomikur urTierTobaTa regulirebas. Tanamedrove pirobebSi saxelmwifo xSirad gvevlineba SemkveTisa da momxmareblis, aseve mimwodeblis rolSi. politikur-ekonomikur sferoSi saxelmwifo organoebi ekonomikuri berketebis gamoyenebiT akontroleben kerZo seqtors da icavs mas mavne zemoqmedebisgan. sakanonmdeblo bazis cvlilebebisas mJRavndeba saxelmwifo politikis ideologiuri safuZvlebi. gasaTvaliswinebelia is, Tu ramdenad stabiluria xelisufleba, ramdenad SeuZlia mTavrobas Tavisi politikis cxovrebaSi

42

gatareba, ra dones aRwevs sazogadoebis ukmayofileba da ramdenad Zlieria opozicia. socialuri daZabuloba xels uSlis sawarmoo procesis normalur mimdinareobas da zRudavs produqciis gasaRebis process. xelisuflebis Secvla ki gaurkvevels xdis eqsportiorebisTvis an ucxoeli investorisTvis samoqmedo garemos, ris gamoc gazrdili riskis pirobebSi, xSirad isini toveben regions. qveyanaSi demokratiuli gardaqmnebis stabiluroba ki biznesis aqtivobis winapirobaa.

magaliTad, 90-ian wlebSi saqarTveloSi arsebulma politikurma qaosma da areulobam, samoqalaqo omma, ekonomikis ganviTareba mniSvnelovnadD Seaferxa. axali biznesis wamowyeba udides riskTan iyo dakavSirebuli, arsebuli sawarmoebi ki erTmaneTis miyolebiT tovebdnen bazars. qveyana siRatakis zRvarze aRmoCnda. biznesis warmarTvas saxelmwifo kanonebiT da dadgenilebebiT, samarTlebrivi normebiT aregulirebs. organizacia valdebulia Seasrulos adgilmdebareobis da saqmianobis sferos Sesabamisad moqmedi maregulirebeli kanonebi da saxelmwifo organoTa moTxovnebi, aseve saerTaSoriso SeTanxmebaTa ZiriTadi muxlebi. saxelmwifom SeiZleba iseTi wesebi SemoiRos an iseTi sakanonmdeblo baza da sagadasaxado foni Seqmnas, rom adgilobrivi mewarmeebi da ucxoeli investorebi presis qveS Hhyavdes da bizness ganviTarebis saSualebas ar aZlevdes. xSirad piriqiT xdeba: mTavroba antimonopoliuri kanonebiT sabazro konkurenciis dacvas axdens, importze sabaJo tarifebis da kvotebis dawesebiT ki adgilobrivi warmoebis xelSewyoba da gaZliereba xdeba. amJamad saqarTveloSi Seqmnili sakanonmdeblo baza uzrunvelyofs ekonomikuri urTierTobebis regulirebas da normaluri sabazro garemos Camoyalibebas. kerZod, samoqalaqo da sagadasaxado kodeqsebi, kanonebi ,,mewarmeTa Sesaxeb“, ,,komerciuli bankebis saqmianobis Sesaxeb“, ,,saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb,“ ,,monopoliuri saqmianobisa da konkurenciis Sesaxeb“, ,,saxelmwifo qonebis privatizaciis Sesaxeb“, da sxva. saxelmwifo xSirad finansuri regulirebis instrumentebs da sadamsjelo sanqciebsac iyenebs. mecnierul-teqnikuri garemo im siaxleTa erTobliobaa (teqnikaSi, teqnologiaSi, marTvis formebSi, Sromis organizaciaSi da a.S.), romlebsac teqnikuri progresi iwvevs da romelic ekonomikis ganviTarebis mamoZravebeli Zalaa. samecniero−teqnikuri ganviTarebis yvelaze maRali done axasiaTebs maRalganviTarebul sabazro ekonomikis qveynebs − aSS-s, iaponias, germanias, safrangeTs da ingliss, amitom, maTi ekonomikuri ganviTarebis indeqsic sxva qveynebze maRalia. mecnierul-teqnikuri progresi gansazRvravs biznesis ganviTarebis temps, masStabebs, mimarTulebebs. biznesis ganviTareba perspeqtivaSi ZiriTadad damokidebulia teqnikis, teqnologiisa da organizaciis srulyofaze, romelic unda emyarebodes rogorc arsebul miRwevebs, ise axal aRmoCenebsa da miRwevebs mecnierebisa da teqnikis dargSi. mxolod mecnierul-teqnikuri progresis maRali tempebis pirobebSia SesaZlebeli mravalferovani saqonlis warmoebis zrda, momxmarebelTa gazrdili moTxovnilebebis dakmayofileba. igi warmoadgens ZiriTad bazas biznes-struqturebis funqcionirebis, maTi ekonomikuri Sedegianobis zrdis da saerTod warmoebis (momsaxurebis) racionalizaciis donis amaRlebisTvis. biznesisTvis warmatebisa da mwarmoeblobis zrdisaTvis mniSnelovania fexi auwyos teqnologiur winsvlas – isargeblos internetiT, danergos sainformacio teqnologiebi, axali sawarmoo xazebi da teqnologiebi, robotebi Tu meqanizmebi, rac Tavis mxriv iwvevs Sromis Semsubuqebas da marTvis teqnologiebis cvlilebas. garemos dasaxasiaTeblad sxvadasxva kriteriumebi gamoiyeneba. maTgan yvelaze mniSvnelovania:

43

➢ garemos stabiluroba - ramdenad swrafad icvleba garemos pirobebi;

➢ garemos simdidre - ramdenad didia bazari, ramdenad xelmisawvdomia kreditebi, saxelmwifos dotaciebi da sxva;

➢ erTgvarovneba - ramdenad gansxvavebulia garemo, (vemsaxurebiT klientTa erTgvarovan jgufs Tu ramdenime gansxvavebul jgufs);

➢ koncentrireba - ramdenad Tavmoyrilia resursebi geografiulad (mag.: biznesisaTvis saWiro nedleuli da Semadgeneli nawilebi, adamianuri resursebi, gadamzidvelebi da sxva.

biznesisaTvis garemos mimzidvelobis xarisxi damokidebulia swored am kriteriumebze. garda amisa mniSvnelovania:

➢ gare garemos faqtorTa urTierTkavSiri _ niSnavs, rom erTi faqtoris cvlileba iwvevs sxva faqtorebze zemoqmedebas, maT cvlilebas. es gansakuTrebiT mniSvnelovania msoflio bazrisaTvis.

➢ Ggare samyaros sirTuleebi _ igulisxmeba im faqtorTa mravalricxovnoba, romelzec organizacia valdebulia reagireba moaxdinos.

➢ Ggare samyaros moZraobis unari _ es aris organizaciis garSemo mimdinare cvlilebebis siswrafe. zogierTi organizaciis garSemo arsebuli gare samyaro SeiZleba ufro moZravi iyos. Aan, organizaciis erTi qveganyofilebisaTvis gare samyaro ufro moZravi iyos, vidre organizaciis sxva qveganyofilebisaTvis.

➢ Ggare samyaros ganusazRvreloba _ warmoadgens organizaciis xelT arsebuli konkretul faqtorTan dakavSirebul informaciis moculobisa da informaciis xarisxis funqcias. Tu informacia mcirea da arc Tu ise swori, maSin garemo ufro ganusazRvrelia, Znelia swori, efeqturi gadawyvetilebis miReba. xolo rac ufro amomwuravi, sruli da swori informaciaa _ ganusazRvrelobis xarisxi mcirea.

➢ saerTaSoriso garemo. globalizaciis pirobebSi sagareo ekonomikuri kavSirebi biznes-struqturebis arsebobis wesad iqca. igi moicavs Semdeg mimarTulebebs: sagareo vaWroba; saerTaSoriso sawarmoo TanamSromloba, investiciuri TanamSromloba; saerTaSoriso samecniero-teqnikuri TanamSromloba; savaluto-finansuri TanamSromloba; ekonomikuri da teqnikuri mxardaWera.

saerTaSoriso garemos zegavlena gansakuTrebiT aisaxeba saerTaSoriso bazarze momuSave firmebze. saerTaSoriso mdgomareobis zegavlena gansakuTrebiT mniSvnelovani gaxda mas Semdeg, rac saerTaSoriso ekonomikur urTierTobebSi saxelmwifo monopolias msxvili da saSualo organizaciebis saerTaSoriso bazarze aqtiuri saqmianoba Caenacvla.

kompaniebis saeqsporto da saimporto saqmianobis miznebi gansxvavebulia. eqsportisas axali bazrebis aTvisebis xarjze warmoebis gafarToeba da mogebis zrda xdeba, importis miznebi erovnul samomxmareblo bazarze asortimentis gafarToebaa; ufro efeqturi ucxouri produqciiT samamulo mowyobilobebisa da sanedleulo bazis Secvlaa, sxvadasxva saerTaSoriso da ekonomikuri movlenebi met-naklebad azaralebs organizaciebs an aiZulebs axali xarjebis gawevas an axali saxelmwifoTaSorisi politikuri da ekonomikuri blokebis Seqmnis safuZvelze stimuls aZlevs saerTaSoriso biznesSi CasarTavad.

magaliTad, saomarma moqmedebebma sparseTis yureSi jaWvuri reaqcia gamoiwvia navTobis importior qveynebSi. Seferxda ekonomikis aRmavloba, energomatareblebze fasebis gaZvirebam didi problemebi Seuqmna warmoebas.

44

garemo pirobebi da mimdinare movlenebi gavlenas axdens firmis saqmianobaze. garemos analizis mizania winaswar ganisazRvros ra SesaZlebloba SeiZleba gaaCinos ama Tu im movlenam da ra problemebi SeiZleba moutanos bizness. biznesisaTvis mimzidvelia naklebcvalebadi, stabiluri, mcire zegavlenis mqone da prognozirebadi garemo.

ZiriTadi terminebi

➢ biznesis garemo ➢ biznesis mikro da biznesis makro garemo ➢ ekonomikuri garemo ➢ bunebrivi garemo ➢ demografiuli garemo ➢ socialur-kulturuli garemo ➢ mecnierul-teqnikuri garemo ➢ politikuri garemo ➢ saerTaSoriso garemo


1. ra gavlenas axdens garemo biznesze? 2. CamoTvaleT firmis saqmianobis pirobebi. 3. daaxasiaTeT firmis saqmianobaze moqmedi Sida faqtorebi. 4. firmis saqmianobazemoqmed romel gare faqtorebs icnobT? 5. ras gulisxmobs biznesis mikro garemo? 6. ganixileT biznesis makro garemos komponentebi. 6. zogadad rogori warmogidgeniaT biznesisaTvis mimzidveli garemo?

testebi

1. biznesis garemo aris

a. obieqtur da subieqtur faqtorTa erToblioba, romlebic gavlenas axdens biznesis mimarTulebebze, mis tempebsa da masStabebze;

b. aralegaluri arasafaso konkurencia; g. faruli safaso konkurencia; d. bazarze damkvidrebul biznesstruqturebs Soris konkurencia. 2. biznesis garemo SeiZleba iyos:

a. Ria da daxuruli; b. mikro da makro; g. subieqturi da obieqturi; d. ekonomikuri da politikuri. 3. biznesis mikro garemos miekuTvneba:

a. mimwodeblebi da momxmareblebi; b. farTo sazogadoeba, Siga sakontaqto auditoria, momxmareblebi;

g. momxmareblebi, resursebis mimwodeblebi, konkurentebi, saxelmwifo kanonmdebloba da maregulirebeli organoebi, sakontaqto auditoria;

d. konsultaciuri, teqnologiuri, saerTaSoriso. 4. biznesis makro garemos miekuTvneba:

a. teqnikuri, teqnologiuri, saerTaSoriso;

45

b. ekonomikuri, politikuri,saerTaSoriso garemo; g. social-kulturuli, politikuri, sagadasaxado, teqnikuri garemo; d. ekonomikuri, bunebrivi, demografiuli, social-kulturuli, politikuri,

samecniero-teqnikuri, saerTaSoriso garemo 5. biznesis ekonomikuri garemo moicavs:

a. yvela ekonomikur aspeqts, stimulsa da berkets; b. realuri Semosavlebis zrdas;

g. maRal sagadasaxado ganakveTebs; d. produqciis ganawilebis arxebs.

6. garemos analizis mizania

a. winaswar ganisazRvros ra SesaZlebloba SeiZleba gaaCinos ama Tu im movlenam da ra problemebi SeiZleba moutanos bizness;

b. Sedegebis mixedviT ganisazRvros ra SesaZlebloba SeiZleba gaaCinos ama Tu im movlenam da ra problemebi SeiZleba moutanos bizness;

g. momavlisTvis ganisazRvros ra SesaZlebloba SeiZleba gaaCinos ama Tu im movlenam da ra problemebi SeiZleba moutanos bizness;

d. CamoTvlili pasuxebi mcdaria. 7. biznesisaTvis mimzidvelia

a. naklebcvalebadi, magram arastabiluri, mcire zegavlenis mqone da araprognozirebadi garemo.

b. mudmivad cvalebadi, arastabiluri, mcire zegavlenis mqone da prognozirebadi garemo.

g. naklebcvalebadi, stabiluri, mcire zegavlenis mqone da prognozirebadi garemo.

d. Yyvela pasuxi sworia. 8. ekonomikuri garemos dadebiTi gavlena

a. ar iwvevs biznesmenTa saqmiani aqtiurobis gaZlierebas da arc ekonomikur zrdas ganapirobebs; b. iwvevs biznesmenTa saqmiani aqtiurobis gaZlierebas, rac ekonomikur zrdas ganapirobebs; g. iwvevs biznesmenTa saqmiani aqtiurobis gaZlierebas, magram ekonomikur zrdaze ar moqmedebs; d. swori pasuxi mocemuli ar aris.

es sainteresoa

mediesTetikis klinikaTa jgufi _ silamazis samsaxurSi

imij centri

Ddaiwye modelis kariera dRes da gaxdi varskvlavi xval!

samodelo saagento “imij centri” daarsda 1999 wels qalbaton ia kiwmariSvilis mier. saagentos mravalwlianma moRvaweobam mniSvnelovnad Secvala saqarTvelos mosaxleobis damokidebuleba samodelo biznesis mimarT da didi wvlili Seitana am sferos ganviTarebaSi.

46

saagento imij centrs gaaCnia muSaobis didi gamocdileba, Zlieri kontaqtebi rogorc sazRvargareT saerTaSoriso organizaciebTan, agreTve saqarTveloSi moqmed sxvadasxva kompaniebTan. imij centris slogania - Ddaiwye modelis kariera dRes da gaxdi varskvlavi xval. samodelo saagento imij centri mdebareobs qalaq TbilisSi, niko nikolaZis 6 nomerSi da misi ZiriTadi mimarTulebebia: samodelo skola, silamazis konkursebi, saerTaSoriso da profesiuli samodelo konkursebi gogonebisa da vaJebisaTvis. samodelo skola sTavazobs msurvelebs mravalmxriv momzadebas, sadac Ddamwyebi modelebi Seiswavlian Sendeg disciplinebs:

• podiumze siarulis teqnika;

• kameris win pozirebis teqnika

• plastika

• Cacmis xelovneba

• makiaJis ostatoba;

• metyvelebis kultura;

• eTiketi

• fsiqologia (pirovnebis ganviTareba) da sxva silamazis konkursebi: «mis saqarTvelo» da «mister saqarTvelo» samodelo saagento “imij-centri” gaxlavT “mis saqarTvelo”-s da “mister saqarTvelo”-s organizatori da msoflioSi aRiarebuli silamazis konkursebis “Miss World”-is, “Mister World”-is, “Miss Universe”-is, “Miss Intercontinental”_is da “Miss Tourism International ”-is oficialuri da eqskluziuri warmomadgeneli saqarTveloSi. 2003 wels silamazis konkursi “mis saqarTvelo” pirvelad Catarda Cvens qveyanaSi da misma gamarjvebulma irina onaSvilma pirvelad waradgina saqarTvelo msoflios prestijul silamazis konkursze “Miss World”. mas Semdeg “mis saqarTvelo” yovelwliurad imarTeba da did interess iwvevs saqarTvelos mosaxleobaSi. konkursSi CarTulia Cveni qveynis TiTqmis yvela qalaqi da raionuli centri. proeqti “mis saqarTvelo” emsaxureba saqarTvelosTvis iseTi mniSvnelovani sferoebis ganviTarebas, rogorebicaa: kultura, turizmi, Sou bizesi, qvelmoqmedeba da saqarTvelos warmoCena saerTaSoriso asparezze. tradiciulad “mis saqarTvelo“ jildovdeba axali avtomobiliT da konkutrsantebi prizad iReben Zvirfas saCuqrebs RonisZiebis partniorebisagan, ris Semdegac proeqtis farglebSi sistematiurad tardeba saqvelmoqmedo aqcia. yovelwliurad gamarjvebuli da top xuTeuli miemgzavreba saerTaSoriso konkursebze monawileobis misaRebad da Cveni qveynis maRal doneze warsadgenad. ”mis saqarTvelo”-s konkursantebis miRwevebi: 2003 weli - irina onaSvili - “Miss World 2003”-is top-15 da moipova tituli “mis talanti”

47

2003 weli – mari nurieva - “Miss Tourism International 2003”-is top-10 da moipova tituli “Miss Best Body” 2004 weli – salome CikvilaZe - “Miss Tourism International 2004”-is top-10 da moipova tituli “mis gracia” 2006 weli – nino abaSiZe - “Miss Tourism International 2006”- is top-5 da moipova tituli “Miss Global Beauty”

2008 weli – xaTuna sxirtlaZe - “Miss Intercontinental 2008”- is top-15 da moipova tituli “Best National Dress”

2008 weli – qristina ZiZiguri - “Miss Tourism International 2008” da moipova tituli “Miss Personality”

2009 weli – lika orjonikiZe - “Miss Intercontinental 2009”- is top-15 2010 weli – cira suqniZe - Miss Tourism Queen of the Year International 2010”- da moipova tituli “Best in Talent”

samodelo konkursebi: “ELITE MODEL LOOK GEORGIA” 2007 wels imij centris mier saqarTveloSi pirvelad Catarda saerTaSoriso profesiuli samodelo konkursi “ELITE MODEL LOOK

GEORGIA”, romelic gaxlavT msoflioSi aRiarebuli yvelaze prestiJuli profesiuli samodelo konkursis “ELITE MODEL LOOK”-is SesarCevi turi saqarTveloSi. am konkursis mizania msoflio masStabiT axali saxeebis aRmoCena da maTi saerTaSoriso asparezze gayvana. “ELITE MODEL LOOK”-ma aRmoaCina msoflioSi iseTi cnobili top-modelebi, rogorebic arian: linda evanjelista, sindi kroufordi, stefani seimuri, klaudia Siferi, karen malderi, tatiana patisi da sxvebi. konkursSi monawileobis miReba SeuZliaT 13-22 wlamde asakis gogonebs. finalur Ronisziebaze gamarjvebuls asaxelebs Tavad saagento ELITE-

s warmomadgeneli parizidan, romelic specialurad am misiiT Camodis saqarTveloSi. saqarTvelodan wargzavnili modelebi pirvelive wlidan STambeWdav Sedegebs aRweven am prestiJuli konkursis msoflio finalebze da warmatebiT agrZeleben saerTaSoriso samodelo karieras, razec metyvelebs Semdegi miRwevebi: 2007 weli – TamTa Sedania - “ELITE MODEL LOOK WORLD FINAL- 2007”-ze dasaxelda Top-15 saukeTeso damwyeb modelTa Soris. amJamad warmatebiT moRvaweobs msoflio modis iseT qalaqebSi, rogorebic aris: parizi, singapuri, hong kongi, Sanhai, tokio da sxva. miRebuli aqvs monawileoba iseTi cnobili brendebis fotogadaRebebSi da CvenebebSi, rogorebicaa Saneli, iv sen lorani, diori, lanvini, Pprada, maT Soris singapuris modis kvireulze roberto kavalis CvenebaSi. 2008 weli – Aanna kovvaCi - “ELITE MODEL LOOK WORLD FINAL - 2008” – dasaxeldeba Top-25 saukeTeso damwyeb modelTa Soris. Aqtiurad

48

TanamSromlobs saagento ELITE-Tan da dasaqmebulia iseT qalaqebSi, rogoricaa parizi, londoni, Milani, Nniu iorki, berlini. 2009 weli – marita janaSia – ELITE MODEL LOOK WORLD FINAL-2009 Semdeg miwveuli iyo sxvadasxva saagentoebis mier hong kongSi, CineTSi, stambulSi. sul axlaxans dabrunda milanidan da aqtiurad monawileobs saqarTveloSi Catarebul Fashion Week-ebze 2010 weli – sofo SergelaSvili - ELITE MODEL LOOK WORLD FINAL-2010

finalis Semdeg gaemgzavra singapurSi da hong kongSi, saidanac daiwyo misi saerTaSoriso samodelo kariera “NEW FACE MODEL SEARCH”

profesiuli samodelo konkursi “ “NEW FACE MODEL SEARCH” pirvelad Catarda 2002 wels da mas hqonda internet konkursis saxe. wlebis ganmavlobaSi sxvadasxva beWdvuri saSualebebis gamoyenebiT “NEW FACE MODEL SEARCH”-i tardeboda fotokonkursis formiT. 2010 wlidan “NEW FACE MODEL SEARCH”-ma miiRo maStaburi saxe da Catarda saerTaSoriso standartebis mixedviT, rogorc srulyofili samodelo konkursi. 2011 wlidan konkursi Catardeba erTdroulad gogonebisa da vaJebisaTvis. konkursis ZiriTadi mizania axali saxeebis aRmoCena, maTi maRal profesiul doneze momzadeba, saerTaSoriso asparezze gayvana da ra Tqma unda adgilobriv bazarze dasaqmeba, raSic xels gviwyobs samodelo sferoSi aTze met wliani gamocdileba, mWidro saerTaSoriso da adgilobrivi kontaqtebi. “NEW FACE MODEL SEARCH” –is miRwevebi: 2010 weli - giorgi orbelaZe – pirvelad waradgina saqarTvelo msoflios prestijul silamazis konkursze “Mister World 2010”

2010 weli - natuka gagunaSvili – saagentos axali saxe, warmatebiT moRvaweobs samodelo sferoSi singapurSi da agreTve miwveulia saTanamSromlod sxvadasxva qveynebSi. imij centris mier aRmoCenili dRes ukve cnobili saxeebi: irina onaSvili, xaTuna sxirtlaZe, lika orjonikiZe, nanuka gogiCaiSvili, gvanca daraselia, manika asTiani, nuki koSkeliSvili, nuki yaralaSvili, Tamar Sedania, anna kovvaCi, marita janaSia, sofo SergelaSvili, natuka gagunaSvili, nini nebieriZe, Teona TevdoraSvili, giorgi orbelaZe, goCa kenWiaSvili, niko keJeraSvili. Ddaiwye modelis kariera dRes da gaxdi varskvlavi xval

49

Tavi 4. firmis saqmianobis dagegmva


1. firmis orientirisa da strategiis gansazRvras 2. biznes-gegmis Sesadgenad saWiro informaciis mopovebas 3. biznes-gegmis Sedgenas

4.1. firmis orientiri da strategia

bolo periodSi TandaTan rTuldeba samewarmeo saqmianoba, rac iwvevs biznesSi marcxis zrdas. amerikeli ekonomistebis gaangariSebiT bolo sami aTeuli wlebis manZilze biznesSi marcxis procenti orjer gaizarda. amitom didi mniSvneloba aqvs biznesis generaluri miznis anu strategiis dasabuTebul gansazRvras. erTmaneTisagan unda ganvasxvavoT orientiri da strategia. orientiri warmoadgens mizans, romlis misaRwevad ibrZvis firma, xolo strategia aris miznis miRwevis saSualeba.

biznesis dawyeba informacias, nedleuls, kapitals, Sromas, dros da mravali samuSaos Sesrulebas moiTxovs. unda gadaiWras Semdegi amocanebi:

_ organizaciis formireba; _ bazarze imijis Seqmna; _ produqciis ganawilebis arxebis SerCeva; _ produqciis realizacia; _ momxmareblisaTvis produqciis miwodebasTan dakavSirebuli sxva

detalebi. saqmianobis dawyebamde saWiroa mosagvarebeli saqmeebis ganawileba da

Tanmimdevrobis dadgena, biznesis miznisa da misi miRwevis saukeTeso gzebis gansazRvra. swored es aris saqmianobis dagegmva. igi kompanias saSualebas aZlevs sakuTari miznebi moqmedebad aqcios an avtors ideis ararealuroba daanaxos. winaaRmdeg SemTxvevaSi SeiZleba gaweuli iqnes didi danaxarjebi, magram Sedegi gauTvaliswinebeli, savalalo iyos.

ganasxvaveben strategiul, taqtikur da operatiul miznebs. strategiuli miznebi iTvaliswinebs kompaniis masStaburi problemebis gadaWras; taqtikuri miznebi kerZo xasiaTis amocanebia, romelTa gadaWra aucilebelia strategiuli miznebis misaRwevad; operatiuli miznebi moicavs mimdinare amocanebis gadawyvetas taqtikuri da strategiuli miznebis realizaciisaTvis. maT Sesabamisad muSavdeba strategiuli, taqtikuri da operatiuli gegmebi. strategiul gegmas umaRlesi donis menejerebi amuSaveben da oridan xuT wlamde periods moicavs, taqtikuri gegmebi muSavdeba saSualo donis menejerebis mier da erTidan sam wlamde periods moicavs, xolo operatiuli gegmebi dabali donis menejerTa yovelwliuri samuSao gegmaa. gegmebis Sedgena kompaniaSi mravali qvedanayofis urTierTTanamSromlobiT xorcieldeba, radgan gegmebi Tavisi struqturiT mravalmxrivia da kompaniis winaSe arsebuli umTavresi problemebis gadaWras iTvaliswinebs.

gansakuTrebuli yuradReba eqceva kompaniis ganviTarebis strategiul dagegmvas. strategiuli dagegmva grZelvadiani dagegmvisagan gansxvavebiT, romelic prognozirebis sxvadasxva meTodis (eqstrapolacia, eqspertiza da sxva) gamoyenebiT saxavs momaval miznebs, ara marto momaval gadawyvetilebebs, aramed dRes miRebuli gadawyvetilebebis momavals moicavs.

firmis strategia SeiZleba iyos: 1. bazris wilis gadideba ukve gamoSvebuli produqciis xarjze;

50

2. bazris gafarToeba gamosaSvebi produqciis nomenklaturis gadidebiT; 3. axal bazarze, maT Soris saerTaSoriso bazarze gasvla; 4. warmoebis danaxarjebis Semcireba da a.S. SesaZlebelia sxva strategiebis arsebobac. Tanamedrove pirobebSi biznesis strategia ganuwyvetliv icvleba,

ramdenadac mcirdeba produqciis (momsaxurebis) sasicocxlo cikli da izrdeba inovaciebis roli. magaliTad, teqnologiuri inovaciebi gavlenas axdenen iseTi procesebis efeqtianobaze, rogorebicaa: produqciis gamoSveba da realizacia, produqciis moZvelebis siCqare, informaciis Segrovebis, Senaxvisa da ganawilebis procesebi, agreTve axal produqciasa da momsaxurebaze momxmarebelTa moTxovnilebebis kvlevisa da gamovlenis procesebi.

aRsaniSnavia, rom Tanamedrove bazari gajerebulia principulad axali produqtebiT, aseve axali teqnologiebiT damzadebuli tradiciuli saqonliT, moxda bunebrivi masalebis xelovnuriT Canacvleba. zogierT sa-qonelze moTxovnilebis zrda Semcirda maTi damzadebis teqnologiis srulyofisa da Senaxvis meTodebis gaumjobesebis Sedegad. amdenad, metad mniSvnelovania bazarze SeRwevis, misi gafarToebis an SenarCunebis strategia.

axali teqnika da teqnologia ganapirobebs samuSao Zalis ricxovnobisa da xarisxobrivi Semadgenlobis Sesabamis cvlilebebs da iZleva reorganizaciis axal SesaZleblobebs. mniSvnelovania axali teqnologiebis ara marto drouli danergva, aramed masze uaris Tqmis momentis prognozirebac, roca mewarme ar daagvianebs odesRac mowinave teqnologiisa da produqtis warmoebidan moxsnas.

sabazro ekonomikaze gadasvla Zireulad cvlis kavSirs warmoebasa da moxmarebas Soris. nebismier firmaSi aucilebeli xdeba marketingis sistemis arseboba. marketingi gansazRvravs firmis sawarmoo strategias. yoveli firma gare faqtorebisa da sameurneo saqmianobis xasiaTis gaTvaliswinebiT SeimuSavebs da ganaxorcielebs Tavis marketingul programas. marketingis danergva unda moxdes etapobrivad, prioritetuli mimarTulebis gamoyofiT.

pirvel etapze unda Seiqmnas marketinguli informaciis sistema, romelic iTvaliswinebs marketingis ganyofilebis organizaciasa da mkveTrad gansazRvrul marketingul strategias. aucilebelia srulvyoT bazris analizis Catarebis meTodika marketingis kompleqsurobis gaTvaliswinebiT.

unda moxdes qveynis Siga bazris segmentacia ekonomikur-geografiuli faqtoris mixedviT, romliTac gamovlindeba moTxovnileba ama Tu im saxis produqciaze. firmas SeuZlia airCios gasaRebis strategia bazris ramdenime mniSvnelovan an romelime erT perspeqtiul segmentze.

prognozis axal saxes warmoadgens saqonlis sasicocxlo ciklis analizi, romlis yvelaze mokle stadias warmoadgens danergvis stadia, xolo yvelaze grZels ki gayidvis moculobis dacemis stadia. mas Semdeg rac ganisazRvreba Tu ra stadiaze imyofeba saqoneli, xdeba marketingis optimaluri gegmis SemuSaveba. amrigad, pirvel etapze xdeba saqonlis sasicocxlo ciklis gamovlena da bazris segmentacia.

marketingis sistemis organizaciis meore etapze ganisazRvreba ama Tu im elementebis intensiuroba da warmoebis ganviTarebis mimarTuleba. firmis moqniloba damokidebulia bazarze, mis mdgomareobasa da saqmianobis sferoze. produqciis diferenciaciis strategia da warmoebis sferos diversifikacia moiTxovs sagegmo gadawyvetilebebis ufro moqnili meTodebis damuSavebas.

aseve mniSvnelovania konkurentuli garemos Sefaseba, mosaxleobis struqturis Seswavla, sabanko da safinanso sistemebis ganviTarebis donis

51

analizi, ekonomikuri ganviTarebis zogadi tendenciebis, biznesis ganviTarebaze uaryofiTad moqmedi faqtorebis Seswavla (maRali sagadasaxado ganakveTebi, inflacia, energoresursebze fasebis zrda, investirebis simcire da sxva).

biznes-gegmis SemuSavebamde mizanSewonilia zogierTi winaswari gamokvlevis Catareba Semdegi sakiTxebis gasarkvevad:

_ SeuZlia Tu ara xalxs SeiZinos SeTavazebuli saqoneli an momsaxureba; _ vin arian konkurentebi, ramdenad Zlierebi arian isini; _ ra Senobeba-nagebobebi da danadgarebia saWiro; _ ra raodenobis finansuri resursebia saWiro; _ ra pirobebiT SeiZleba kreditis aReba (vadebi, saprocento ganakveTi); _ SesaZlebelia Tu ara subsidiis, grantis an sxva daxmarebis miReba. aseTi winaswari gamokvleva mewarmes saSualebas aZlevs prognozi gaukeTos

ideis realur ganxorcielebadobas da sasurveli pasuxis miRebis SemTxvevaSi gaswios biznes-gegmis SemuSavebis sakmaod Sromatevadi samuSao.

araswori strategiiT gamowveuli danakargebi miT metia, rac naklebkoreqtirebadia igi. rac ar unda kargad iyos mofiqrebuli strategiuli gegmis realizacia, Tuki dagegmvis etapis uxarisxod Catarebis SemTxvevaSi warumatebloba aSkaraa. kargi gegma xels uwyobs swor moqmedebas. igi unda iyos mizanmimarTuli, Sesasruleblad realuri, detaluri, moqnili da operatiuli. momavlis winaswari ganWvreta saSualebas iZleva damuSavdes resursdamzogi meqanizmi, Sedges teqnologiuri programebi, ganxorcieldes sawarmoo saSualebaTa racionaluri ganlageba, dadgindes Sesabamisi informaciuli nakadebi da a.S.

amgvarad, dagegmva warmoadgens saqmianobis optimizaciis aucilebel pirobas. saqmianobis optimizaciaze ki didad aris damokidebuli biznesSi warmateba Tu warumatebloba. dRes bazris dasapyrobad saWiroa perspeqtivaze fiqri, mewarmem unda ganWvritos moTxovna axal saqonelsa da momsaxurebaze, operatiulad gardaqmnas saqmianoba momxmarebelTa cvalebadi moTxovnilebebis Sesabamisad.

4.2. biznes-gegma: arsi, struqtura, Sedgenis organizacia

nebismieri saqmianoba ideiT iwyeba. ideis realizebisaTvis saWiroa saTanado saqmiani organizaciis Seqmna. Sesabamisi organizaciis Seqmnamde aucilebelia axali biznesis detaluri dagegmva anu biznes-gegmis SemuSaveba. igi saWiroa sawarmos saqmianobis miznisa da finansuri mdgomareobis gasacnobad da mTavari pirobaa kreditis misaRebad. biznes-gegma warmoadgens informaciis wyaros momavali investorebisa da sxva dainteresebuli pirebisaTvis.

Tumca biznes-gegma dafinasebis moTxovnis, e. i. fuladi saxsrebis `mopovebis~ garda kidev or funqcias asrulebs: 1. igi gamoyenebuli unda iqnes biznesis dawyebis koncefciis SesamuSaveblad, e. i. biznesis strategia muSavdeba pirvel rigSi `qaRaldze~, raTa mewarme dazRveuli iqnes Secdomebisagan; 2. biznes-gegma warmoadgens instruments, romlis daxmarebiTac mewarmem SeiZleba Seafasos firmis saqmianobis faqtiuri Sedegebi gansazRvrul periodSi. magaliTad, biznes-gegmis safinanso ganyofileba gamoiyeneba sawarmoo saqmianobis biujetis Sedgenis safuZvlad. unda gakontroldes ramdenad zustad icavs mas firma. garkveuli drois Semdeg biznes-gegmiT SeiZleba moaxdinon Sedareba, ra maCveneblebSi aqvs

52

firmas gadaxra misgan da aris Tu ara es gadaxra sasurveli. aseve ganisazRvreba rogor ganviTardes biznesi momavalSi.

amgvarad, biznes-gegma sawarmos istoriuli monacemebisa da finansuri mdgomareobis Sefasebis safuZvelze gvaZlevs firmis miznisa da misi miRwevis saSualebebis proeqts. igi exmareba firmas ganWvritos saqmis zrdis perspeqtivebi, Seafasos sakuTari saqmianobis progresi. amave dros igi xSirad erTaderTi werilobiTi dokumentia investorisagan dafinansebis moTxovnisaTvis. amdenad, unda warmoadginos firmis Zlieri da susti mxareebi, unda iyos konkretuli da gasagebi.

sqema 4.2.1 biznes-gegmis dasawerad saWiro ZiriTadi informacia Ffirmis aRwera firmis saxeli;

samarTlebrivi forma;

mdebareoba;

ZiriTadi finansuri maCveneblebi;

mewileebi;

aqcionerebi.

organizacia da menejmenti

organizaciis struqtura;

menejerTa gundi;

direqtorTa sabWo;

konsultantebi da mrCevlebi;

kompaniebi da samuSao xelSekrulebebi;

uflebebi da gadawyvetilebebi.

bazari da konkurencia Bbazris statistika;

konkurenciis Sesaxeb informacia;

bazrisa da momxmarebelTa kvlevebi.

produqti/momsaxureba produqtis aRwera da teqnikuri maxasiaTeblebi;

kontraqtebi da gayidvebi;

konkurentuli upiratesobebi;

patenti, licenzia, savaWro marka;

nebarTvebi da sawarmos standartebi; saoperacio gegma;

kvleva da ganviTarebis gegma.

marketingi da gayidvebi Mmarketinguli kvleva;

marketinguli saSualebebi;

53

marketinguli masalebi.

finansuri informacia gasuli xuTi wlis finansuri angariSi; finansuri prognozebi da varaudebi; saWiro finansuri resursebis moculoba da vadebi.

biznes-gegma unda Sedges: _ axali firmebis Seqmnis win; _ firmaTa gaerTianebisas; _ sagareo sesxebis gamoyofis dros saqmianobis dasafinanseblad; _ kritikul momentebSi (magaliTad, sakuTrebis formis an saqmianobis

profilis Secvlis, axal bazarze gasvlis, didi investiciebis miRebis da modernizaciis SemTxvevebSi).

biznes-gegmis mkacrad reglamentirebuli erTiani struqtura ar arsebobs. ZiriTadad igi Semdegi ganyofilebebisagan Sedgeba:

1. satitulo furceli; 2. Sesavali nawili an mokle mimoxilva; 3. dargSi biznesis mdgomareobis analizi; 4. proeqtis arsi; 5. marketingis gegma; 6. sawarmoo gegma; 7. saorganizacio gegma; 8. riskebis Sefaseba; 9. safinanso gegma; 10. danarTebi. cota gansxvavebulia kreditis asaRebad saWiro biznes-gegmis agebuleba. magaliTad, saqarTvelos safinanso-sakredito organizaciebi moiTxoven, rom aseTi biznes-gegma Seicavdes: proeqtis mizans, firmis (kompaniis) saerTo aRweras, saqonlisa da momsaxurebis daxasiaTebas, bazris analizs, marketingis gegmas, marTvas da organizacias, SWOT_analizs, finansur gegmas. biznes-gegmis am or struqturas Soris didi gansxvaveba ar aris, magram es ukanaskneli ufro gamartivebulia. sworad Sedgenili biznes-gegmis safuZvelze kreditori Seafasebs firmis

mdgomareobas, gansazRvravs kreditis sidides, mis daniSnulebas, saxsrebis gacemis vadebs, procentebis gadaxdis SesaZleblobebs, risks zaralis SemTxvevaSi, ganWvrets firmis ganviTarebas momavalSi.

biznes-gegmis Sinaarsis tipuri aRwera aseTia: 1. anotacia; 2. firmis daxasiaTeba; 3. produqtis aRwera; 4. bazari da sabazro saqmianoba; 5. sawarmoo procesi; 6. marTva da personali; 7. finansuri analizi; 8. riskis faqtori; 9. danergvis gegma; 10. danarTi gegma iwyeba anotaciiT (mokle mimoxilviT). igi iwereba gegmis yvela sxva

ganyofilebidan miRebuli informaciis safuZvelze. masSi gadmocemulia biznes-gegmis mokle Sinaarsi. man unda daainteresos mkiTxveli, rom masalas detalurad gaecnos. igi raodenobrivad ar unda aRematebodes 1-2 gverds. mxolod msxvili firmis SemTxvevaSi SeiZleba ufro meti iyos.

54

mokle mimoxilvaSi garkveviT unda Candes gegmis Sedgenis mizani. miznis misaRwevad saWiro finansuri saxsrebisa da mosalodneli Semosavlebis sidide; produqtisa da bazris, agreTve xelmZRvaneli kadrebis aRwera-daxasiaTeba; safinanso gegmis umTavresi elementebis Sedareba (gayidva, mogeba 3-5 wlis manZilze). igi unda Seicavdes proeqtis momgebianobis dasabuTebas.

anotaciis Semdeg iwyeba firmis daxasiaTeba. misi saqmianobis mimoxilva daarsebis momentidan dRemde. masSi aRiniSneba: firmis daarsebis TariRi da forma, ZiriTadi finansuri monacemebi, firmis umniSvnelovanesi miRwevebi, informacia winandeli da axlandeli mepaieebis Sesaxeb. firmis iuridiuli, finansuri da organizaciuli mdgomareoba, momavali saqmianobis miznebi.

biznes-gegmis am ganyofilebaSi daxasiaTebuli unda iqnes mTlianad dargi, konkurenti firmebi, gayidvis moculoba, danaxarjebis sidide, bazridan zogierTi mewarmis wasvlis mizezebi. aucilebelia bazarze gasatan produqtze moTxovnis gansazRvra. am produqtis niSan-Tvisebebis, upiratesobisa da susti mxareebis aRwera, riTi SeuZlia mas myari poziciis dakaveba bazarze.

produqti unda aRiweros Semdegi niSnebis mixedviT: teqnologia, warmoebis danaxarjebi, mogeba, konkurentunarianoba (xarisxi, fasi, servisi, mimzidveloba), sasaqonlo niSnebi, axali produqtebi da arsebulis ganviTareba.

biznes-gegmis safuZvelia _ `bazari da sabazro saqmianoba~. igi gansakuTrebiT gulmodgined unda damuSavdes Semdegi TanmimdevrobiT: a) bazrebi; b) myidvelebi; g) konkurencia; d) marketingi da e) gayidva. bazris amsaxveli gegma unda Sedges 3 wlisaTvis. masSi gamoikveTeba firmis adgili bazarze. mxedvelobaSi miiReba mTeli dargi. warmoebis moculoba da saproeqto ganviTareba. aseve produqtis mwarmoeblebi, produqtis daxasiaTeba, bazris lokalizacia (regionuli, qveynis masStabiT da saerTaSoriso), bazris sidide da misi zrda momavalSi.

bazarze firmis adgilis gansazRvra, misi Sedareba analogiuri produqtis mwarmoebel sxva firmebTan xSirad SeuZlebelia bazris damatebiTi kvlevis Catarebis gareSe. damatebiTi kvlevis Catareba aucilebelia aseve bazarze axali nakeTobis Semotanis SemTxvevaSic. kvlevis Sedegebi dawvrilebiT danarTSi gadmoicema. kvlevis Sedegad muSavdeba bazris organizaciis gegma, romelSic mocemulia mosalodneli gayidva, servisi, garantiis pirobebi, fasebis politika, distribucia da reklama.

bazris sididis raodenobrivi da xarisxobrivi daxasiaTeba unda ganxorcieldes momavali gamanawileblebis, vaWrebis da klientebis diskusiis, aseve presasa da televiziaSi gamoqveynebuli monacemebis analizis safuZvelze.

sabazro strategiis asarCevad aucilebelia sakuTari saqonlis bazris detalurad Seswavla. misi arsebiTi elementia rogorc Zveli, ise momavali klientebis zne-Cveulebebis, moTxovnebis, moTxovnilebebis, SeZenis raodenobis gansazRvra, imis Seswavla, Tu ratom iZenen maincdamainc am saqonels, vin arian ama Tu im saqonlis momxmareblebi, rodis da sad yiduloben mas. aRniSnuli problemebi ganixileba sezonurobis gaTvaliswinebiT.

sawarmos warmatebis sawindaria konkurenciis problemis kompetenturi gamokvleva. unda gairkves: ra ganapirobebs sxvisi saqonlis konkurentunarianobas, rogoria firma-konkurentebis praqtika saqonlis gasaRebis dargSi, ra upiratesoba aqvT maTi saqonlis xarisxs, SefuTvas, reklamas, gasaRebis stimulirebas, ra serviss sTavazobs konkurenti sagarantio periodSi da sagarantio periodis Semdeg, rogoria misi

55

satransporto-sasawyobo pirobebi. aseTi analizis Sedegad dadgindeba, Tu ratom mimarTaven konkurentebi fasebis ama Tu im politikas, asortimentis arsebul struqturas. analizis Sedegad gamovlindeba warmatebis sakvanZo faqtorebi, gairkveva, Tu ris safuZvelze eqneba firmas upiratesoba konkurentebTan SedarebiT. aseTi sakvanZo safuZveli SeiZleba iyos:

➢ ekologiuri upiratesoba; ➢ garemos dacva gaWuWyianebisagan; ➢ standartuloba da xarisxis SenarCuneba; ➢ individualoba da moqnili faswarmoqmna.

Tu firmas ar SeuZlia aRniSnuli faqtorebis gamonaxva, bazarze misi gasvlis SesaZlebloba saeWvoa. am SemTxvevaSi unda gatardes saTanado RonisZiebani.

mizanSewonilia ramdenime konkurentis monacemebi warmovadginoT cxrilis saxiT.

bazarze firmis saqmianobis da misi poziciis formirebis erT-erT ZiriTad funqcias asrulebs marketingi. biznes-gegmaSi igi xSirad calke gamoiyofa, rogorc metad mniSvnelovani ganyofileba.

marketingis strategiis asarCevad aucilebelia bazris segmentacia, anu konkretuli miznobrivi bazris, marketingis meTodebisa da saSualebebisa da bazarze gasvlis meTodisa da drois SerCeva.

firmam unda icodes, rom bazris yvela segments saqonlis gasaRebis sxvadasxva SesaZlebloba aqvs. segmentaciis raime dadgenili wesi ar arsebobs. yvela firma am saqmes SemoqmedebiTad wyvets. segmentacia (dayofa) SeiZleba moxdes geografiuli, asakobrivi, sqesobrivi da sxva niSnebis mixedviT.

bazris segmentebis analizidan gamomdinare firma afarToebs warmoebas da miwodebas iq, sadac yvelaze didi raodenobiT aris mosalodneli moTxovna.

mas Semdeg, rac firma gaarkvevs Tavis SesaZleblobebs, man bazarze unda gauSvas Tavisi saqonlis sasinji partia da mosinjos masze myidvelTa moTxovna, Seiswavlos mocemul bazarze konkurentebis poziciebi da amis mixedviT gansazRvros iq saqonlis didi partiebiT miwodebis dro.

fasebis strategiis aRwera unda moxdes mTavari konkurentebis fasebis politikasTan SepirispirebiT, ris Sedegadac gairkveva, SesaZlebelia Tu ara bazarze damkvidreba da garkveuli poziciis miReba. aseve metad mniSvnelovania problemis meore mxare _ bazris SenarCuneba, rac saWiroebs reklamas. marketingze gaweuli yvela danaxarji unda aisaxos gegmaSi, gaangariSebuli iqnes maTi wili saerTo danaxarjSi da gakeTdes matebis prognozic.

gegmaSi mocemuli unda iyos gayidvis moculoba (maT Soris eqsporti), ganawilebis arxebi da maTi geografiuli ganlageba. mniSvnelovania aseve gayidvis organizaciis aRwera:

➢ ufro mniSvnelovani klientebi; ➢ SekveTebis sidide; ➢ gayidvis saSualebebi (maRaziebis kerZo qseli, gamanawileblebis da

savaWro warmomadgenlebis gamoyeneba); ➢ maRaziebis sidide da ganlageba; ➢ sacalo da sabiTumo vaWrobis sidide; ➢ gayidvis specialuri pirobebi; ➢ gamyidvelebi; ➢ miwodebis moculoba.

cxrilis saxiT warmodgenili unda iyos monacemebi, bazarze gayidvisa da gamosakvlevi firmis monawileobis Sesaxeb. amrigad, marketingi firmis miznis

56

miRwevis instrumentia. Tu firmis mizani mogebis gadidebaa, maSin marketingis mizanic unda iyos saTanado produqtis myidvelTa ricxovnobis zrda da am produqciis xarisxis amaRleba da TviTRirebulebis Semcireba.

biznes-gegmis Semdegi ganyofilebaa `sawarmoo procesi~. iseve rogorc produqciis aRwerisas, sawarmoo procesis aRweris drosac

araa saWiro teqnologiuri wvrilmanebis an metad rTuli terminologiis gamoyeneba.

biznes-gegmis am ganyofilebaSi daxasiaTebuli unda iqnes firmis sawarmoo baza, sawarmoo Senobebis farTobi, gamoyenebuli mowyobilobis, teqnologiis saxeobebi, sawarmoo procesis calkeuli etapebi; aRiweros firmis ganlageba, daSoreba momwodeblebTan da klientebTan, transportirebis xarjebi; aRiniSnos mniSvnelovani nedleuliT, komponentebiT da kvanZebiT momaragebis wyaroebi, gadawyvetileba am elementebis warmoebaze an maT yidvaze. aq unda iyos agreTve informacia samuSao adgilze kvalificiuri samuSao Zalis miRebis SesaZleblobis Sesaxeb.

axali firmis Seqmnis, modernizaciis da axali nakeTobebis gamoSvebis SemTxvevaSi gegmaSi Setanili unda iyos Semdegi monacemebi: firmis saSualebaTa ZiriTadi saxeobebi _ arsebuli sawarmoo fondebis, sawarmoo farTobis ukeT gamoyenebis gegma, masTan dakavSirebuli xarjebi, calkeuli RonisZiebebis Catarebis vadebi.

biznes-gegmis am ganyofilebaSi warmodgenili yvela problema SeiZleba davyoT ramdenime teqnologiur jgufad:

➢ sawarmoo SesaZleblobebi da maTi gamoyenebis xarisxi; ➢ sawarmoo procesis calkeuli fazebis aRwera; ➢ warmoebis gegmisa da danaxarjebis gegmis Sedgena; ➢ miwodebis sistemis organizacia; ➢ maragebis sididis gansazRvra; ➢ xarisxi; ➢ produqciis maragebis kontroli; ➢ wunis, reklamis saxeobebis, sagarantio momsaxurebis kontrolis

saSualebebi; ➢ produqciis sezonurobasTan dakavSirebuli problemebis daZlevis

meTodebi (magaliTad, damatebiTi maRaziebis mSenebloba, sezonuri muSakebis mozidva).

es maCveneblebi gamoiyeneba momsaxure firmebis SemTxvevaSic. erTaderTi gansxvaveba isaa, rom isini klientebTan axlos unda mdebareobdes.

firmis warmatebiT muSaobisaTvis gadamwyveti mniSvneloba aqvs xelmZRvaneli kadrebis kvalificiurobasa da gamocdilebis dones. cnobilia, rom firmis warumateblobis mizezTa Soris yvelaze didi procenti xelmZRvanelTa Secdomebze modis. amdenad, biznes-gegmis es ganyofileba potenciuri investorebisaTvis gansakuTrebiT sainteresoa.

gegmaSi mocemuli unda iyos marTvis organizaciuli struqturis aRwera, xelmZRvanel Tanamdebobebze myof muSakTa Semadgenloba, damkvirvebelTa sabWos Semadgenloba, maTi wevrebis mokle daxasiaTeba, valdebulebebi da pasuxismgebloba.

xelmZRvaneli kadrebis daxasiaTeba ganTavsdeba biznes-gegmis danarTSi. igi moicavs: ganaTlebas, ganaTlebis miRebis adgils, mniSvnelovan miRwevebs da warmatebebs, jildoebs da Tanamdebobriv safexurebze dawinaurebas. am ganyofilebaSi unda Sefasdes, SesaZlebelia Tu ara arsebuli kadrebiT gegmis realizacia, saWiroa Tu ara axali muSakebis mozidva. konkretuli amocanebis gadasawyvetad mniSvnelovani formaa specialistTa da

57

konsultantebis mowveva. es xSirad xdeba muSakebze danaxarjTa Semcirebis mizniT.

metad sayuradReboa personalis problema. gegmaSi unda gadmoices: muSakTa raodenoba da struqtura (kvalifikaciis, ganaTlebis, asakis, sqesis da a.S. mixedviT). moqmedi profesiuli kavSirebi da maTi raodenoba, anazRaurebis sistema firmaSi. Tu adgilobrivi resursebi sakmarisi araa, gegmaSi unda mieTiTos maTi mozidvis saSualebebi (magaliTad, ufro xelsayreli xelfasi, socialuri privilegiebi, kvalifikaciis amaRleba specialuri swavlebis an kursebis gziT); naCvenebi unda iqnes am RonisZiebebze daxarjuli Tanxebi da maTi wili saerTo danaxarjebSi. aqve unda aRiweros marTvis informaciuli sistema, romlis gamoyenebis gareSe firmis efeqtiani muSaoba SeuZlebelia.

biznes-gegmis erT-erTi ZiriTadi ganyofilebaa firmis finansuri analizi, romlis amocanaa: firmis mimdinare finansuri mdgomareobis Sefaseba da misi gaumjobesebis gzebis gansazRvra, sawarmos finansur resursebze moTxovnilebis prognozi, maTi SesaZlo wyaroebis gamovlena da mobilizacia.

finansuri gegmis Sedgenis mizania momavali investorebisaTvis firmis finansuri problemebis gacnoba. igi moicavs: 1) mogebisa da zaralis gegmas; 2) fuladi gasavlebis gegmas; 3) balansebs.

samomavlo finansuri maCveneblebis gansazRvrisaTvis mniSvnelovania wina wlebis finansuri monacemebis analizi. Aam ganyofilebaSi finansuri istoria ZiriTadi finansuri formebis saSualebiT dasabuTebulad unda gaanalizdes. mizanSewonilia pasuxi gaeces Semdeg kiTxvebs: 1. ra odenobis mogeba miiRo firmam Tavisi saqmianobidan? 2. valis ra odenobaa sxvebze gasacemi? 3. sxvebs ramdeni aqvT firmis vali?

sasurvelia, analizi Catardes Sesabamisi koeficientebis gaangariSebis safuZvelze. Ffinansuri analizisaTvis Semdeg ZiriTad koeficientebs gamoiyeneben: mogebis marJa = wminda Semosavali/gayidvebis moculoba ukugeba investiciebze =(wminda Semosavali/gayidvebis moculoba)X(gayidvebis moculoba/aqtivebis Rirebuleba) maragebis brunva =gayidvebis moculoba/maragebis moculoba mimdinare koeficienti =mimdinare aqtivebi/mimdinare valdebulebebi finansuri gegma moicavs 12 Tvis manZilze mogeba-zaralis, fuladi saxsrebis mimoqcevisa da balansis dagegmvas, aseve nulovani mogebis wertilis gaTvlas. Ddasaxelebuli dokumentebiT SesaZlebelia firmis momavali saqmianobis racionaluri Sefaseba. nulovani mogebis wertili Semdegi formuliT gamoiTvleba: BE=FC/Cm sadac, BE BE _ nulovani mogebis wertili; FC _ fiqsirebuli xarjebi; Cm _ kontribucia. Tavis mxriv, kontribucia Semdegnairad gamoiTvleba: Cm = P - Vu

58

sadac, Cm _ kontribucia; P _ produqtis erTeulis fasi; Vu _ cvalebadi xarji. Ffinansuri gegmis mniSvnelovani dokumentia fuladi saxsrebis moZraobis uwyisi. Uuwyisis zogadi struqtura Semdegi saxiT SeiZleba iyos warmodgenili:

fuladi saxsrebis nakadi operaciuli saqmianobidan +

fuladi saxsrebis nakadi investiciuri saqmianobidan +

fuladi saxsrebis nakadi finansuri saqmianobidan =

Ffuladi saxsrebis wminda zrda an Semcireba mogebisa da zaralis gegmaSi unda aisaxos firmis Semosavlebis an

produqciis gayidvis savaraudo sidide. sabrunav kapitalze moTxovnilebam SeiZleba gamoiwvios damatebiTi

dafinansebis saWiroeba. amitom gegmaSi warmodgenil unda iqnes dafinansebis pirobebi da vadebi, gadaxdis saSualebebi (gansakuTrebiT ciklurad an sezonurad momuSave, aseve axali firmebisaTvis, romelTa mogebis done xSirad sakmarisi ar aris operatiuli moTxovnilebebis dasakmayofileblad). naCvenebi unda iyos, romeli nawili iqneba uzrunvelyofili investoris mier grZelvadiani kreditiT da romeli bankis moklevadiani kreditiT, rogori iqneba fuladi Semosaval-gasavali, kontrolis sistema, vin iqnebian pasuxismgebeli pirebi.

safinanso gegmaSi unda aRiniSnos aqcionerTa gvarebi, aqciebis (Cveulebrivi, privilegirebuli) raodenoba, maTi gayidvis pirobebi. aucilebelia imis Cveneba Tu rogor gamoiyeneba firmis kuTvnili kapitali, rogoria firmis davalianebis sidide, miRebuli sesxebis da kreditebis saxeobebi, procentebis daricxva, firmis sxva valdebulebebi. gaangariSebul unda iqnes firmis safinanso (momgebianobis, likvidurobis, davalianebis) maCveneblebi, romelTa analizi maSinve iZleva signals gegmidan gadaxvevis Sesaxeb.

yovel gegmaSi unda iqnes gaTvaliswinebuli riskis faqtori da misi aRmofxvris RonisZiebebi. tipur safrTxes miekuTvneba: ufro mimzidveli produqtis Semosvla bazarze, fasebis Semcireba, samuSao Zalis nakleboba, daproqtebaze, warmoebasa da sabazro saqmianobaze fasebis zrda, warmoebis realizaciis sididis, safinanso Sedegebis araswori Sefaseba, danergvis vadebis cudad dagegmva, winaaRmdegobani kreditis miRebis dros.

investorisaTvis gankuTvnil gegmaSi es sakiTxebi naTlad unda gamoikveTos. rTul pirobebSi swori reagireba amaRlebs xelmZRvanelobis Sefasebis xarisxs.

biznes-gegmis ganyofilebaSi _ `danergvis gegma~ wamodgenili unda iyos gegmis mTavari mizani, misi miRwevis etapebi, moqmedebis dawvrilebiTi gegma da misi dakavSireba realizaciis vadebTan. gaTvaliswinebulia kritikuli momentebic.

gegmis mniSvnelovani nawilia danarTi. masSi gadmocemulia gegmis kompozicia. ganxorcielebuli RonisZiebebis aRwera, dawvrilebiTi monacemebi sawarmos Sesaxeb, gegmis realizaciis grafiki, teqnikuri da sawarmoo

59

monacemebi, bazris gamokvleva da marketingis gegma, axal nakeTobaze SekveTebisa da moTxovnebis mdgomareoba, firmis aqcionerebis sia, organizaciuli sqemebi, xelmZRvaneli kadrebis biografia, finansuri monacemebi (fuladi gasavlebi, kreditebi, finansuri prognozebi, mogebisa da danaxarjebis angariSi, finansuri saSualebebis wyaroebi da gamoyeneba, balansebi) 1-dan 5 wlamde periodisaTvis, bazris mgrZnobiarobis analizi, gamoyenebuli terminebis ganmartebiTi leqsikoni.

amgvarad, problemaTa mravalferovnebis miuxedavad biznes-gegmaSi mTavaria ori ram: a) gegmaSi marTvis rolis miTiTeba; b) etapuri miznebis miRwevis meTodebi da mTavari miznis realizaciis msvlelobis kontroli.

vin unda Seadginos biznes-gegma? pasuxi damokidebulia imaze, ramdenad didia kompania.

Tu kompania pataraa anu xarT Tqven da kidev ramdenime adamiani, maSin umjobesia biznes-gegma Tqven SeadginoT. Tqvenze ukeT aravis SeuZlia warmoadginos kompaniis momavali miznebi da amocanebi.

Tu kompania saSualo zomisaa, mTeli samuSao Tqven ar unda aiRoT xelSi, radgan gegmis Sedgena metad Sromatevadi procesia. amasTan, dagegmvis procesSi bevri adamianis CarTva imiTaa upiratesi, rom muSaobaSi CarTuli TiToeuli maTgani dainteresebulia kompaniis warmatebiT.

Tu kompania msxvilia, mogiwevT specialistebis mowveva, romlebic uSualod CaerTvebian biznes-gegmis SedgenaSi. magram gasaTvaliswinebelia is, rom ar aris saWiro calke sagegmo ganyofilebis Camoyalibeba, gegma ar unda iyos mxolod gegmisaTvis. gegmis SemmuSavebelma jgufma mWidrod unda iTanamSromlos kompaniis menejerTan, romelmac biznes-gegma cxovrebaSi unda ganaxorcielos.

konsultantebs SeuZliaT Semdegi saxis daxmarebis gaweva: biznes-gegmis struqturis ganxilva da misi Seqmnis procesSi diskusiis Catareba, dagegmvis teqnikisa da procedurebis gacnoba, biznes-gegmis formaluri mxaris momzadeba (safinanso, sagadasaxado da marketingis gegmebi), investorisaTvis warsadgeni daskvnis momzadeba.

biznes-gegmis moculobis Sesaxeb saerTo wesi ar arsebobs. rac ufro didia gegma, miT naklebi xalxi ecdeba mis wakiTxvas. bolo periodSi gavrcelebuli mosazrebiT, igi maqsimum 10-15 gverdisgan unda Sedgebodes. ZiriTad teqsts SeiZleba daematos danarTebi.

biznes-gegmis Rirsebaa misi kompaqturi saxiT warmodgena. es SesaZlebelia, Tu ZiriTad dokumentSi mxolod arsebiTi informacia moTavsdeba, xolo wvrilmanebi danarTSi gadaitaneba, romelic gegmis moculobis 50%-s moicavs. yovelive es aiolebs kiTxvas da ufro gasagebs xdis gegmis Sinaarss.

biznes-gegmis tipuri formis meqanikurad gamoyeneba yvela firmisaTvis aucilebeli araa, saWiroa dagegmvisadmi moqnili midgoma, TiToeuli firmis specifikis gaTvaliswineba.

magaliTi 1. biznesidea ,,Tamarioni~

Tamari imereTis maRalmTian sofelSi cxovrobs da qsovis gansakuTrebuli unariT gamoirCeva. igi megobrebisa da saxlisTvis lamaz windebs, xelTaTmanebsa da fardagebs amzadebs. man megobari irmasgan gaigo, rom TbilisSi gaixsna maRazia, sadac xeliT naqsovi nivTebi iyideba. Tamari TbilisSi gaemgzavra da maRaziis mflobels naqsovi nivTebi uCvena. man miiRo Tanxmoba, rom maRazia yovelTve iyidda 15 naqsov fardags pirveli 6 Tvis ganmavlobaSi, Semdeg ki damatebiT Seisyidda kidev 20 moqargul xelTaTmanebs. erT fardagSi 40 lars gadauxdidnen, xolo erT

60

xelTaTmanSi _ 10 lars. maRaziis mflobelis azriT, kargi gayidvebis SemTxvevaSi SesaZlebeli iqneboda meti raodenobisa da saxeobis naqsovebis Sesyidva.

Tamarma gadawyvetilebis misaRebad 3 dRe moiTxova. igi dabrunda Tavis sofelSi da Seudga danaxarjebis daTvlas. pirvel rigSi daiTvala SeTanxmebis mixedviT erTi wlis ganmavlobaSi ra raodenobis naqsovi da moqarguli produqti unda daemzadebina. fardagi 15X12Tve=180 cali xelTaTmani – 20X6Tve=120 cali

Tamarma isic gansazRvra, rom pirveli eqvsi Tve is marto SeZlebda 15 fardagis moqsovas, magram Semdegi saqmianobis ganxorcielebisaTvis erTi mqsoveli mainc daWirdeba. Tumca isic moifiqra, rom am saqmes warmatebiT gaarTmevda Tavs Tamaris bebia an misi megobari irma. transportirebis danaxarjebic didi ar eqneboda, radgan misi mezobeli kviraSi orjer samarSruto taqsiT dadioda TbilisSi da moqsovili produqtebis gataneba mosaxerxebeli iyo.

fardagebisa da xelTaTmanebis mosaqsovad Tamars lamazi feradi Zafebi Wirdeboda. samwuxarod, bazarze ferebis raodenoba SezRuduli aRmoCnda. Tamarma gaikiTxa megobrebSi da Seityo, rom 1500 larad SesaZlebelia SesaRebi danadgaris SeZena. Tu Tamari SeRebvis soflis tradiciebsac gamoiyenebda, maSin is iafi TeTri Zafis SeZeniT mraval axal fers miiRebda da danaxarjebic naklebi eqneboda.

Tamarma isic gaiTvaliswina, rom mas kargi xarisxis saqsovi Cxirebi daWirdeboda. Tamarma saWiro danaxarjebi Semdegnairad daajgufa da gamoTvala. sainvesticio xarjebi:

• SesaRebi danadgari _ 1500 lari

• saqsovi Cxirebi 3 cali _ 3X10=30 sul sainvesticio xarjebi _ 1530 lari

Tamars 1530 lari ar aqvs, Tumca SesaZlebelia orwliani kreditis aReba wliuri 11%-iani ganakveTiT. aseT SemTxvevaSi mas kreditiT sareblobisaTvis mouwevs TveSi 14 laris gadaxda. fiqsirebuli xarjebi

• Zafis saRebavi _ 50 lariX12 Tve=600 lari

• transportis danaxarji _ 30 lariX12Tve=360 lari

• kreditis gadasaxadi _ 14 lari Tamarma gadawyvita dasawyisSi Tavis saxlSi imuSaos, amitom misi fiqsirebuli danaxarjebi TveSi iqneba 94 lari. cvalebadi danaxarjebi:

• Zafi erTi fardagisaTvis _ 6 lari

• Zafi erTi xelTaTmanisTvis _ 1 lari

• mqsovelis anazRaureba: erTi fardagis moqsova _ 10 lari, erTi xelTaTmanis moqsova _ 5 lari

SeniSvna: cvalebad danaxarjebSi yovelTvis gaiTvaliswineT Tqveni da Tqveni axloblebis Sroma. sxvagvarad danaxarjebi arasworad iqneba gaTvlili da mosalodnelia, rom mimzidveli biznesidea wamgebiani gaxdes. gaxsovdeT, Tqveni Sroma yovelTvis daTvaleT da SeiyvaneT danaxarjebSi! dadga dro Semosavlebic daviTvaloT. pirveli eqvsi Tvis ganmavlobaSi: 15 fardagiX40 larze=600 lari

61

momdevno eqvsi Tvis ganmavlobaSi: fardagidan miRebuli 600 lari+xelTaTmanebis gayidvebi (20X10 larze)=900 lari.

Tamari kidev erTxel dafiqrda: Rirs am saqmis dawyeba? saboloo gadawyvetilebis misaRebad man erTad gamoTvala Semosavlebi da danaxarjebi TiToeuli TvisaTvis.

Semosavlebisa da danaxarjebis raodenoba Tveebis mixedviT

cxrili 4.1

I

Tve

II

Tve

III

Tve

IV

Tve

V

Tve

VI

Tve

VII

Tve

VIII

Tve

IX

Tve

X

Tve

XI

Tve

XII

Tve

Semosavlebi 600 600 600 600 600 600 900 900 900 900 900 900

danaxarjebi

sainvesiticio danaxarjebi 1530 lari

fiqsirebuli

xarjebi

Zafis saRebavi 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50

transportireba 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30

kreditis

dafarva

14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14

cvalebadi

danaxarjebi

Zafi 90 90 90 90 90 90 110 110 110 110 110 110

mqsovelis

anazRaureba

150 150 150 150 150 150 250 250 250 250 250 250

sul

danaxarjebi

334 334 334 334 334 334 454 454 454 454 454 454

mogeba/zarali

(Semosavlebs

_

danaxarjebi)

266 266 266 266 266 266 446 446 446 446 446 446

Semosavlebisa da danaxarjebis analizma Tamars aCvena, rom misi biznesidea momgebiania da Sesabamisad miiRo gadawyvetileba mcire, magram misTvis mimzidveli biznesis dasawyebad. meore dResve Tamari Seudga sabuTebis momzadebas bankidan kreditis misaRebad. misTvis cxadi iyo, rom pirveli eqvsi Tve mxolod 266 lari eqneboda mogeba, Tumca momdevno eqvsi

62

Tvis ganmavlobaSi es maCvenebeli 446 laramde gaezrdeboda. garkveuli drois Semdeg sesxis dafarvasa da xarisxianad moqsovili nivTebiT biznesis gafarToebasac SeZlebs.

ZiriTadi terminebi

➢ firmis orientiri ➢ firmis strategia ➢ biznes-gegma ➢ mogebis marJa


1. ra aris firmis orientiri? 2. ra SeiZleba iyos firmis strategia? 3. ra aris biznes-gegma da rogoria misi damuSavebis wesi? 4. ra ZiriTadi ganyofilebebisagan Sedgeba biznes-gegma? 5. CamoTvaleT biznes-gegmis dasawerad saWiro ZiriTadi informacia.

6. daasabuTeT wina wlebis finansuri monacemebis analizis Catarebis aucilebloba.

7. romeli koeficientebis gaangariSeba aris saWiro finansuri monacemebis analizisaTvis? rogor gaiangariSeba es koeficientebi?

8. rogor gaiangariSeba nulovani mogebis wertili? 9. finansuri gegmis romeli dokumentia TqvenTvis cnobili da rogoria

misi struqtura? 10. biznes-gegmis Sedgenisas romeli risk-faqtorebia gasaTvaliswinebeli?

testebi

1. ganasxvaveben

a. strategiul, taqtikur da operatiul miznebs; b. taqtikur da operatiul miznebs; g. strategiul da operatiul miznebs; d. srulyofili pasuxi mocemuli ar aris. 2. strategiuli miznebi iTvaliswinebs

a. kompaniis konkretuli problemebis gadaWras; b. kompaniis Sida problemebis gadaWras; g. kompaniis masStaburi problemebis gadaWras; d. kompaniis saerTaSoriso problemebis gadaWras; 3. taqtikuri miznebi

a. zogadi xasiaTis amocanebia, romelTa gadaWra aucilebelia strategiuli miznebis misaRwevad;

b. kerZo xasiaTis amocanebia, romelTa gadaWra aucilebelia operatiulimiznebis misaRwevad;

g. zogadi xasiaTis amocanebia, romelTa gadaWra aucilebelia mTavari miznebis misaRwevad;

d. kerZo xasiaTis amocanebia, romelTa gadaWra aucilebelia strategiuli miznebis misaRwevad.

4. operatiuli miznebi

a. moicavs perspeqtiuli amocanebis gadawyvetas strategiuli miznebis realizaciisaTvis;

b. moicavs mimdinare amocanebis gadawyvetas taqtikuri da strategiuli miznebis realizaciisaTvis;

63

g. moicavs taqtikuri amocanebis gadawyvetas mxolod strategiuli miznebis realizaciisaTvis;

d. yvela pasuxi mcdaria. 5. strategiul gegmas

a. umaRlesi donis menejerebi amuSaveben da oridan xuT wlamde periods moicavs;

b. saSualo donis menejerebi amuSaveben da or wlamde periods moicavs; g. dabali donis menejerebi amuSaveben da xuT wlamde periods moicavs; d. umaRlesi donis menejerebi amuSaveben da erT wlamde periods moicavs; 6. taqtikuri gegmebi muSavdeba

a. umaRlesi donis menejerebis mier da erTidan sam wlamde periods moicavs;

b. saSualo donis menejerebis mier da erTidan sam wlamde periods moicavs;

g. saSualo donis menejerebis mier da xuT wlamde periods moicavs; d. swori pasuxi mocemuli ar aris. 7. operatiuli gegmebi

a. dabali donis menejerTa yovelwliuri samuSao gegmaa; b. saSualo donis menejerTa yovelwliuri samuSao gegmaa; g. umaRlesi donis menejerTa yovelwliuri samuSao gegmaa; d. umaRlesi da saSualo donis menejerTa yovelwliuri samuSao gegmaa. 8. firmis strategia SeiZleba iyos:

a. bazris wilis gadideba ukve gamoSvebuli produqciis xarjze; b. bazris gafarToeba gamosaSvebi produqciis nomenklaturis gadidebiT; g. axal bazarze, maT Soris saerTaSoriso bazarze gasvla;

d. yvela pasuxi sworia. 9. biznes-gegma aris

a. saorientacio xasiaTis; b. aucileblad Sesasrulebeli; g. prognozuli; d. biznesis koncefcia. 10. biznes-gegma gviCvenebs a. biznesis mizans; b. firmis miznisa da misi miRwevis saSualebebis proeqts; g. biznesis orientirsa da strategias; d. bazarze firmis saqmianobas da misi poziciis formirebas. 11. ra SemTxvevaSi unda Sedges biznes-gegma?

a. axali firmebis Seqmnis win; firmebis gaerTianebisas; b. sagareo sesxebis gamoyofis dros saqmianobis dasafinanseblad; g. kritikul momentebSi (sakuTrebis formis an saqmianobis profilis

Secvlis, axal bazarze gasvlis,didi investiciebis miRebis da modernizaciis SemTxvevvebSi);

d. yvela pasuxi sworia. 12.. CamoTvlilTagan ras ar moicavs firmis finansuri gegma?

a. mogebisa da zaralis gegmas; b. fuladi gasavlebis gegmas; g. dafinansebis pirobebs da vadebs; d. balansebs. 13.. biznes-gegmis danarTSi gadmocemulia

a. gegmis kompozicia; b. gegmis mokle mimoxilva; g. momavali saqmianobis mizani; d. anotacia.

64

Tavi 5. inovaciebi da produqtis konkurentunarianoba


1. inovaciuri saqmianobis subieqtebis dadgenas 2. inocaviuri kvlevis problematikis SerCevas 3. produqciis konkurentunarianobis maxasiaTeblebis gansazRvras 4. produqciis konkurentunarianobis dadgenis meTodebis gamoyenebas 5. firmis brendis Seqmnis saSualebebis dasabuTebas 5.1. inovaciuri saqmianoba da misi subieqtebi

sabazro ekonomikisaTvis gansakuTrebiT damaxasiaTebelia mecnierebisa da teqnikis swrafi ganviTareba da maTi gavlenis zrda adamianTa saqmianobis yvela sferoze.

nebismier firmaSi jansaRi biznesis ganviTareba warmoudgenelia inovaciebis danergvis gareSe.

termini ìnovacia~ niSnavs siaxles, siaxlis Semotanas. inovaciuri saqmianobis Sedegad dasabami mieca axal teqnologiebs, axali saxis saqonlis gamoSvebas, axal da srulyofil materialur-teqnikur bazas, kompiuterul da robotizirebul sistemebs, modernizebul menejments da a.S.

inovaciuri saqmianobis gamokvleva gansakuTrebiT me-20 saukunis 70-iani wlebidan gaaqtiurda. am saqmeSi mniSvnelovani wvlili Seitana i. Sumpeterma. inovaciuri sferos funqcionaluri daniSnuleba man ase Camoayaliba:

_ inovaciebis potenciur momxmarebelTa analizi; _ perspeqtiuli ideebisa da funqcionirebis wyaroebis Zieba; _ siaxleebis Seqmnisa da danergvis organizacia; _ siaxleebis gavrceleba da mxardaWera. inovaciuri saqmianobis dros xdeba miznis, saqmianobis xerxis arCeva da

masze kontrolis damyareba. inovaciur saqmianobas i. Sumpeteri SemoqmedebiT saqmianobas uwodebs, romelic `TviTon irCevs mizans da asrulebs Tavis funqcias~.

inovaciuri saqmianobis maxasiaTeblebia inovaciuri cikli da sicocxlisunarianobis cikli. pirveli iwyeba ideis warmoSobidan da grZeldeba maT praqtikul gamoyenebamde, konkretuli Sedegebis miRebamde. meore warmoebaSi danergvidan mis srul daZvelebamde. anu Tu inovaciuri cikli iwyeba mecnieruli ideis warmoSobiT, inovaciis sasicocxlo cikli iwyeba samecniero-teqnikuri miRwevis praqtikuli danergviT.

inovaciuri produqtis Tavisebureba isaa, rom igi ar emorCileba sabazro ekonomikis zogierT kanons. magaliTad, moTxovna-miwodebis, klebadi Semosavlianobis da a.S. pirveli kanonis mixedviT saqoneli maSin iwarmoeba, roca masze moTxovna arsebobs. inovaciuri saqmianobis SemTxvevaSi produqcia ise iwarmoeba, rom cnobili ar aris, miiRebs Tu ara mas momxmarebeli. inovaciuri produqti aris siaxle, romelsac momxmarebeli jer ar icnobs.

msoflios mravali cnobili kompania yovelwliurad miliardobiT dolars xarjavs axali produqciis Sesaqmnelad an arsebuli saqonlis srulyofisTvis. yovelwliurad uamravi axali saqoneli iwarmoeba, magram mxolod maTi 5% warmoadgens inovacias, danarCeni ki cnobili produqtebis mravalsaxeobas warmoadgens axali SefuTviT, formis an sunis SecvliT da a.S.

65

inovacia firmebs aZlevs konkurentul upiratesobas bazarze, isini mudmivad mzad arian inovaciebis SesaZenad.

firmebma inovaciuri produqcia SeiZleba SeiZinon birJebze, auqcionebze, gamofenebze, samecniero-teqnikur seminarebze da sxva.

mecnieruli produqcia SeiZleba iyos axali teqnika, teqnologiebi, ekonomikuri meqanizmebi, menejmentis srulyofis meTodebi da formebi, kompiuteruli programebi, biznes-gegmebi, prognozuli gaangariSebebi da sxva.

inovaciuri produqciis mflobel-mimwodeblebi SeiZleba iyos: _ gamomgoneblebi da racionalizatorebi, mecnierebi, konstruqtorebi da

sxva; _ samecniero-kvleviTi institutebi, sakonstruqtoro biuroebi, saseleqcio

da sacdeli sadgurebi, umaRlesi saswavleblebi da sxva. mecnieruli produqcia iyideba saxelSekrulebo fasebiT, romlis drosac

mxedvelobaSi miiReba: siaxlis xarisxi, aTvisebis masStabebi da vadebi, gamoyenebis efeqtianoba. amasTan, am produqcias unda axldes teqnikuri, teqnologiuri da ekonomikuri informacia.

mecnieruli produqciidan SeiZleba gaiyidos mxolod nawili, vTqvaT teqnologiuri idea, Tanac ramdenjerme da ramdenime adgilas. produqciis mflobeli inarCunebs uflebas intelqtualur sakuTrebaze.

firmaSi inovacia mimdinareobs Semdegi mimarTulebebiT: _ mowyobilobis Sedgenilobis ganaxleba. firma cdilobs rac SeiZleba

swrafad danergos axali teqnika da teqnologia, amas moiTxovs bazari da konkurencia;

_ mowyobilobis erTeuli simZlavris gadideba. igi amsubuqebs muSakis mZime Sromas da mis daZabulobas;

_ Sromis usafrTxo pirobebis Seqmna _ gulisxmobs samuSao adgilebis ukeT mowyobas, gaTbobas, ventilacias, komfortuli pirobebis Seqmnas, Sromis usafrTxoebis teqnikis Seswavlas;

_ gamoyenebuli nedleulisa da masalebis ekonomia _ gulisxmobs warmoebaSi axali saxis masalebis gamoyenebas, rac SesaZlebels xdis produqciis warmoebaze gaweuli danaxarjebis Semcirebas. axali teqnologiuri procesebi saSualebas iZlevian Semcirdes narCenebi warmoebis procesSi;

_ gamosaSvebi produqciis ganaxleba _ am mimarTulebis mTavar amocanas warmoadgens gamosaSvebi produqciis xarisxisa da samomxmareblo Tvisebebis amaRleba. farTovdeba warmoebuli produqciis asortimenti. es iwvevs warmoebis procesebis garTulebas da teqnologiis axali meTodebis gamoCenas.

inovaciuri saqmianobis subieqtebs miekuTvnebian: _ saxelmwifo seqtoris organizaciebi; _ samewarmeo seqtoris organizaciebi; _ umaRlesi ganaTlebis sferos organizaciebi; _ kerZo arakomerciuli seqtoris organizaciebi. sazRvargareTis ganviTarebul qveynebSi gansakuTrebuli avtoritetiT

sargebloben kerZo arakomerciuli inovaciuri organizaciebi. kerZod, bruklinis instituti, saerTaSoriso gamokvlevebis stenfordis centri da sxva.

inovaciuri organizaciebi ikvleven Semdeg problematikas: _ strategiuli marketingi; _ fundamenturi da gamoyenebiTi kvlevebi; _ sacdel-sakonstruqtoro samuSaoebi; _ warmoebis teqnologiuri momzadeba; _ teqnikuri marketingi;

66

_ inovaciis servisi; _ siaxlis aTviseba da warmoeba. inovaciur organizaciebs miekuTvnebian: marketingis kvlevis samecniero

organizaciebi, saproeqto-teqnologiuri organizaciebi, specialuri sakonstruqtoro biuroebi, firmebi, servisuli da saremonto organizaciebi, samecniero-kvleviTi organizaciebi.

inovaciuri saqmianobis subieqtebi SeiZleba daspecialebuli iyvnen meurneobis dargebis mixedviT (mrewveloba, soflis meurneoba, mSenebloba, transporti da sxva), saqmianobis dargebis mixedviT (teqnikuri, humanitaruli da sazogadoebrivi, sabunebismetyvelo). maT SeiZleba hqondeT sawarmos nebismieri organizaciul-samarTlebrivi forma (Sps, saaqcio sazogadoeba da sxva). SeiZleba iyvnen droebiTi an mudmivi, iuridiulad damoukidebelni an damokidebulni. sididis mixedviT: mcire, saSualo da msxvili.

ekonomikurad ganviTarebul qveynebSi inovaciur saqmianobas mcire sawarmoTa 50-60% eweva. es imiTaa gamarTlebuli, rom mcire sawarmom Tavisi siaxle bazarze rom gaitanos saSualod 2,22 weli sWirdeba, msxvil firmebs ki _ 3,05 weli.

inovaciuri saqmianoba maRali riskiT xasiaTdeba. riskis Semcirebis saukeTeso saSualebaa inovaciuri saqmianobis dazRveva. dazRvevis obieqti am SemTxvevaSi inovaciuri saqmianobis monawileTa qonebrivi interesebi xdeba.

inovaciuri saqmianobis gaaqtiurebis kargi saSualebaa misi mastimulirebeli dabegvra. TiTqmis yvela ganviTarebul qveynebSi firmebs im investiciaze, romlebic mimarTulia gamokvlevebis Casatareblad, axali teqnika-teqnologiebis Sesaqmnelad eZlevaT dabegvraSi SeRavaTebi. magaliTad, aSS-Si mcire inovaciuri firmebi 25%-iT nakleb gadasaxadebs ixdian, vidre danarCeni mcire firmebi. 5.2. produqtis konkurentunarianoba, maxasiaTeblebi da Sefasebis

etapebi

sabazro ekonomikis pirobebSi centraluri adgili uWiravs produqciis konkurentunarianobis uzrunvelyofis amocanas, romelic gulisxmobs produqciis maxasiaTebelTa (xarisxi, fasi, servisi) mTlianobas, rac ganapirobebs saqonlis upiratesobas bazarze da mis warmatebul gasaRebas konkurenciis pirobebSi.

produqciis xarisxSi igulisxmeba produqciis TvisebaTa erToblioba, romelic ganapirobebs mis vargisianobas daakmayofilos garkveuli moTxovnilebani misi daniSnulebidan gamomdinare.

produqciis xarisxi ganisazRvreba maCvenebelTa sistemiT, romlebic metwilad specifikuria produqciis saxeobis mixedviT. magaliTad, manqanebis, mowyobilobebisa da aparatebis xarisxis maCveneblebi or jgufad iyofa:

- sawarmoo teqnologiuri (Sromatevadoba, masalatevadoba, konstruqciis unifikaciis done, nakeTobis teqnologiurobis done, TviTRirebuleba, fasi, rentabeloba);

- saeqsploatacio maCvenebelebi (teqnikuri done, saimedooba, xangamZleoba, esTetikuri gaformeba).

sawarmoo-teqnologiuri maCveneblebi axasiaTeben nakeTobas, rogorc nawarmis obieqts warmoebis realur pirobebSi, saeqsploatacio maCveneblebi axasiaTeben mis xarisxs.

msubuqi da kvebis mrewvelobis produqciis xarisxis SefasebisaTvis, garda iseTi teqnikuri maCveneblebisa, rogoricaa simtkice, wyalgaumtarebloba, xazobrivi zomebis da feris stabiluroba, cximebis da mSrali nivTierebebis

67

Semcveloba da sxva gamoiyeneba organoleptikuri maCveneblebic (garegnuli Sexeduleba, forma, suni, feri, gemo da sxva).

produqciis xarisxis gaumjobeseba, misi ganaxleba, axali produqciis Seqmna da danergva damokidebulia mecnierul-teqnikur progresze. pirvel rigSi, manqanTmSeneblobis, eleqtronikis, avtomatizaciis, axali saxis masalebis, progresuli teqnologiebis aTvisebasa da gamoyenebaze da sxva. mecnierul-teqnikuri progresis dros farTod gamoiyeneba progresuli, gansakuTrebiT uwyveti, unarCeno da mcire narCeniani teqnologiuri procesebi, Sromis mecnieruli organizacia da marTva, Tanamedrove gamoTvliTi teqnika.

mecnierul-teqnikuri progresis es mimarTulebani produqciis xarisxis amaRlebis safuZvels warmoadgenen.

sabazro ekonomikis pirobebSi produqciis xarisxze yvelaze metad ori faqtori moqmedebs:

_ realuri saSiSroeba, rom warmoeba gakotrdes (uxarisxo produqciis warmoebis gamo);

_ realuri SesaZlebloba, rom firma gamdidrdes, welSi gaimarTos (Tu produqcia konkurentunariania).

produciis konkurentunarianobis erT-erTi maxasiaTebeli xarisxTan erTad aris fasi.

fasze mravali faqtori axdens gavlenas. mTavari aris saqonlis Rirebuleba, magram igi icvleba konkurentebTan brZolis amocanebidan, bazris koniunqturidan, Suamavlebis interesebidan gamomdinare. amitom tardeba garkveuli politika fasebis dargSi. unda dadgindes ra adgili uWiravs fass konkurentebTan brZolis saSualebebSi. zogjer konkurentis damarcxebis mizniT firma mimarTavs dempings, saqonlis gaiafebas, fasebis dawesebas Rirebulebaze dabla, romlis drosac konkurenti firma ver SeZlebs Zvel fasad produqciis gayidvas. fasebis sidideze gavlenas axdens moTxovnis sidide, satransporto danaxarjebi, wanamatebi da SeRavaTebi Suamavlebis sasargeblod, sabaJo gadasaxadebis sidide, gasaRebis stimulirebis elementebi _ premiebi, sareklamo xarjebi da sxva. fasze gavlenas axdens saqonlis gayidvaze dawesebuli SeRavaTebi. magaliTad, mudmiv myidvelebs, roca isini stabiluri odenobiT sistematurad iZenen firmis produqcias, eZlevaT SeRavaTebi 5-8 procentamde fasdaklebiT.

saqonlis maRali konkurentunarianoba maRalxarisxovani servisiTac ganisazRvreba.

servisi inglisuri sityvaa da samsaxurs, momsaxurebas niSnavs. magaliTad, momsaxureba saqonlis binaze mitaniT, tansacmlis wmendiT, sayofacxovrebo sagnebis gamarTviT, SekeTebiT da sxva.

kargi servisi afarToebs produqciaze moTxovnas. amitom firmaSi mas did yuradRebas uTmoben. Tavad serviss didi Semosavali moaqvs firmisaTvis, rac unda gaiTvaliswinos marketingis samsaxurma.

servisi iyofa Semdeg saxeebad: gayidvis wina servisi, gayidvis Semdeg sagarantio servisi da garantiis Semdgomi servisi.

gayidvis wina servisi niSnavs, rom mwarmoebeli firma swavlobs potenciuri saqonlis mimarT myidvelTa moTxovnebs, adgens teqnikur-saeqsploatacio dokumentebs. roca saqoneli moxvdeba gasayid punqtebSi, servisis samsaxuri asworebs mis yvela naklovanebas, axdens mowyobilobis montaJs; gayidvis Semdeg sagarantio servisi, rogorc wesi, ufasoa. sagarantio vadis Semdeg ki fasiani. sagarantio vadis Semdeg mwarmoebeli firma Tavis Tavze iRebs remontis Catarebas, saTadarigo nawilebis momaragebas, eqsploataciis wesebze konsultaciebis Catarebas, momsaxure

68

personalis swavlebas, mowyobilobis modernizacias. am mizniT ideba xelSekrulebebi mwarmoeblebsa da myidvelebs Soris.

arsebobs servisis Catarebis sxvadasxva wesi: _ servisis mogvareba xdeba firma-mwarmoeblis specsamsaxuriT; _ servisis Catareba xdeba sxvadasxva sistemebis firma-mwarmoeblebis

konsorciumis servisis samsaxurebiT; _ firma-mwarmoeblebTan xelSekrulebis safuZvelze specializebuli

servisis firmebiT; _ servisi tardeba TviT firma-myidvelebis muSakebis mier, firma

mwarmoeblis specialistebis xelmZRvanelobiT, konsultaciebiT. yvela SemTxvevaSi servisis Sedegebze mainc firma mwarmoebeli aris

pasuxismgebeli. servisis samsaxuris struqtura Sedgeba centraluri samsaxurisagan da periferiuli aparatisagan, romelic axlos aris ganlagebuli eqsploataciaSi myof teqnikasTan.

msoflio bazarze samamulo nawarmis konkurentunarianobis uzrunvelsayofad aucilebelia saqonlis teqnikuri donisa da xarisxis maCveneblebis Sefasebis saimedooba. aseTi aucileblobaa serTifikacia, romelic aris imis garanti, rom produqcia upasuxebs dadgenil moTxovnebs.

sityva `sertifikati~ niSnavs damowmebas. produqciis sertifikacia aris saqmianobaTa kompleqsi, romlis Sedegad mtkicdeba samamulo produqciis xarisxis faqtiuri maCveneblebis Sesabamisoba saerTaSoriso da erovnuli standartebis moTxovnebTan.

sagareo vaWrobaSi sertifikati aris sabuTi, romelic axlavs saqonels da romelSic aRniSnulia saqonlis xarisxi, fasi da sxva. ar SeiZleba ori cnebis produqciis sertifikaciisa da atestaciis gaigiveba. atestacia miznad isaxavs, rom produqciis teqnikuri done da xarisxi avamaRloT saerTaSoriso standartebis moTxovnebis donemde. sertifikacia ki gulisxmobs dadgenas da dokumentalurad (iuridiulad) imis damowmebas, rom mocemuli produqcia akmayofilebs saerTaSoriso standartebis moTxovnebs sertifikaciis sferoSi.

sertifikaciis sferoSi mowmoba _ licenzia aris sertifikaciis sistemis wesebis mixedviT gacemuli dokumenti, romlis saSualebiTac sertifikaciis organo adasturebs sertifikatis gamoyenebis uflebas (laT. `licenzia~ niSnavs nebarTvas).

sertifikaciis sferoSi Casatarebeli erT-erTi ZiriTadi samuSaoa im produqciis nomenklaturis (CamonaTvalis) dadgena, romelic eqvemdebareba sertifikacias. sertifikacias daqvemdebarebuli produqciis nomenklatura unda ganisazRvros SeTanxmebiT saqarTvelosa da im qveynebs Soris, sadac gatanili iqneba Cveni produqcia.

sertifikaciam xeli unda Seuwyos erovnuli warmoebis produqciis xarisxis amaRlebas saerTaSoriso bazris moTxovnebis donemde, rac ganapirobebs mis maRal konkurentunarianobas.

produqciis konkurentunarianobis dagegmva da Sefaseba didi xania msoflio ekonomikis marTvis Teoriisa da praqtikis yuradRebis centrSia.

warmoebis stadiuri xasiaTis (SemuSaveba _ damzadeba _ gayidva _ eqsploatacia) mixedviT konkurentunarianobis Sefaseba aucilebelia produqciis sasicocxlo ciklis yvela stadiaze. amis Sesabamisad SeiZleba gamovyoT Sefasebis xuTi saxeoba: proeqtiswina, proeqtis, mza nawarmis, sabazro da samomxmareblo.

proeqtiswina Sefasebisas unda dadgindes: _ analogiuri daniSnulebis samamulo da ucxouri produqciis ZiriTadi

mwarmoeblebi da maTi mdgomareoba saSinao da sagareo bazarze;

69

_ nawarmis ZiriTadi teqnikur-ekonomikuri da samomxmareblo maxasiaTeblebi, romlebic gansazRvraven produqciis warmatebas bazarze;

_ ZiriTadi konkurentebis mier gamoyenebuli meTodebi da xerxebi fasgareSe konkurenciis sferoSi;

_ mniSvnelovani koniunqturawarmomqmneli faqtorebi, romlebic gaiangariSebian mocemuli nawarmis bazarze gasvlis momentisaTvis gansazRvruli prognozirebis modelebis meSveobiT.

rac ufro dawvrilebiT Catardeba marketinguli gamokvleva, miT naklebi iqneba produqciis sasicocxlo ciklis danarCen stadiebze SecdomiT gadawyvetilebis miRebis riski.

saproeqto Sefaseba unda tardebodes im monacemebis safuZvelze, romelic miiReba nawarmis sacdeli nimuSis gamocdis procesSi. amasTan wina stadiisagan gansxvavebiT aq unda Sefasdes ara marto TviTon nawarmis, aramed ZiriTadi kvanZebis, detalebis, agreTve makompleqtebeli nawarmisa da gamoyenebuli masalebis teqnikuri done da xarisxi.

mza nawarmis Sefaseba iTvaliswinebs axali produqciis konkurentunarianobis maCvenebelTa mTlianobis dazustebas. efeqtianobis garda aq unda Sefasdes seriuli produqciis gamoSvebisaTvis teqnikuri da teqnologiuri uzrunvelyofa.

nawarmis momxmareblamde dayvanis Semdgomi etapia konkuretunarianobis sabazro Sefaseba. igi ganisazRvreba mxolod momxmareblis mier yidva-gayidvis procesSi, rac niSnavs, rom momxmarebeli arCevanis pirobebSi upiratesobas mianiWebs ama Tu im nawarms Tavisi fuladi saSualebebis meSveobiT.

nawarmis konkurentunarianobis samomxmareblo Sefaseba unda moxdes momxmareblis mier misi eqsploataciis procesSi. amitom saWiroa es monacemebi mivawodoT mwarmoebels. igi aris baza principulad axali an gaumjobesebuli samomxmareblo Tvisebebis mqone produqciis Sesaqmnelad.

saqarTveloSi warmoebuli produqciis konkurentunarianobis uzrunvelyofas uaRresad did mniSvneloba aqvs, ramdenadac igi gansazRvravs agreTve Cveni erovnuli valutis konvertirebadobas. konvertirebadoba da konkurentunarianoba urTierTdakavSirebuli cnebebia, radganac savaluto stimulireba yvelaze ufro qmediTi faqtoria produqciis xarisxis asamaRleblad, xolo, Tavis mxriv, maRalxarisxovani konkurentunariani produqciis warmoebis gareSe SeuZlebelia qarTuli erovnuli valutis konvertirebadobis uzrunvelyofa.

5.3. konkurentunarianobis dadgenis meTodebi

K sabazro ekonomikis mamoZravebeli meqanizmi aris konkurencia, warmatebuli biznesisaTvis ki aucilebelia firma iyos konkurentunariani. aRniSnulis misaRwevad mewarmem obieqturad unda Seafasos warmoebuli saqoneli da momsaxureba konkurentebTan mimarTebaSi.

ganasxvaveben statikuri da dinamikuri konkurentunarianobis Teoriebs. statikuri konkurentunarianobis Teoria bazars Seiswavlis xarisxobrivi da raodenobrivi niSnebis mixedviT. xarisxobriv niSanSi ganixileba: bazris transparentulobis done, bazarze SeRwevadoba, bazris monawileTa damokidebuleba monacemebis cvlilebaze da sxva, xolo raodenobrivSi mimwodeblebis da momxmareblebis odenoba.

dinamikuri konkurentunarianobis Teoriis Tanaxmad bazris monawileTa Soris mimdinareobs permanentuli brZola bazris wilebis

70

mosapoveblad. Ffirmebi iZulebulni arian axali produqtebi an produqtebis miRebis axali teqnologiebi SeimuSaon. Kzogadad, konkurentunarianobis done ZiriTadad indeqsebis safuZvelze ganisazRvreba. es indeqsebia: Gglobaluri konkurentunarianobis indeqsebi; biznesis konkurentunarianobis indeqsebi; globaluri sainovacio indeqsebi; produqtis konkurentunarianobis indeqsebi da sxva.

Mmsoflio ekonomikuri forumis monacemebiT globaluri konkurentunarianobis indeqsis mixedviT (GCI) saqarTvelo 90_e,1 xolo inovaciurobis indeqsiT 110_e adgilzea.2 Bbiznesis indeqsebiT saqarTvelo

konkurentunarianoba gansazRvruli unda iqnes rogorc firmis, aseve seqtoris da erovnuli ekonomikis donezec. ,,firma konkurentunariania Tu mas SeuZlia konkurenciis pirobebSi Tavisi saqoneli gayidos da xangrZlivi drois manZilze miiRos ,,maRali” realuri Semosavali”;3 ,,seqtori konkurentunariania Tu mas SeuZlia SeinarCunos bazris wilebi Sida da saerTaSoriso bazrebze”;4 ,,erovnuli ekonomika saerTaSoriso konkurentunarianobiT xasiaTdeba, Tu mas SeuZlia xangrZlivi drois manZilze SeinarCunos Tavisi eqportebis wili saerTaSoriso bazrebze”.5

Tanamedrove etapze firmis konkurentunarianobis Semdegi ZiriTadi formebia aRiarebuli:

• produqtisa da momsaxurebis xarisxi;

• warmoebis teqnologiuri done;

• Ffinansur wyaroebze xelmisawvdomoba;

• mimwodeblebis gamarTuli qseli;

• momxmarebelTa miznobriv jgufebze orientirebuli da mkafiod Camoyalibebuli strategia;

• personalisa da menejmentis kvalifikaciis done da sxva.

Kkonkurentunarianobis dasadgenad sxvadasxva meTodi gamoiyeneba. firmis, seqtoris an qveynis ekonomikis konkurentunarianobis dadgena da analizi mimdinare periodSi ,,ex-post“ meTodiT xdeba.

sagareo vaWrobis statistikis safuZvelze aRniSnuli meTodiT

konkurentunarianobis SefasebisaTvis Semdegi indeqsebia gamoyenebuli:6

▪ Ggamovlenili SedarebiTi upiratesobis indeqsi (Revealed

Comparative Advantage Index (RCA ) RCAij = (Xij / ∑ Xij) / (∑ Xkj / ∑ ∑ Xkl), sadac

1,l k k 1,l RCA _ gansazRvruli qveynis romelime produqtis i eqsportis wili msoflioSi am qveynis mTlian eqsportTan mimarTebaSi.

1 The Global Competitivenes Report 2009-2010. Word Economic Forum. www.Weforum.org 2 KAM Index by the World Bank, 2006.

ევროპის ინოვაციის მონაცემთა ინდიკატორები, ევროსაბჭოს სტატისტიკური სამსახური (Eurostat),

CIS, OECD, OHM. 3 Baade, 2007, s. 42.

4 iqve, gv. 42. 5 iqve, gv. 43. 6 Weindlmaier , 1999, s. 2, Weindlmeier, 1999 s. 3-4.

71

X – eqsportebi; i, k - produqtebis kategoria; j, l – regionebi. warmodgenil formulaSi saqarTvelos romelime Pproduqtis

eqsportis Sefardeba msoflioSi Sesabamisi produqtis mTlian eqsportTan gaiyofa saqarTvelos yvela sasaqonlo eqsportisa da msoflios mTliani eqsortis Sefardebaze.

Tu moyvanili indeqsis mniSvneloba 1_ze metia, maSin seqtori konkurentunariania, xolo Tu 1_ze naklebia seqtori arakonkurentunariania.

• Eeqsportis SedarebiTi upiratesobis indeqsi (Relative Export

Advantage Index (RXA))

RXAij = (Xij / ∑ Xij) / ( ∑ Xkj / ∑ ∑ Xkl)

1,l≠ j k, k≠i k, k≠i 1, l≠j

RXA igive indeqsia, rac RCA. Ggansxvaveba mxolod imaSia, rom yvela eqsportis Sejamebis SemTxvevaSi, TviTon gamosakvlevi qveynis eqporti ar iqneba gamoyenebuli. Amas gansakuTrebiT didi mniSvneloba aqvs im didi qveynebis SemTxvevaSi, romelTa wili saerTaSoriso bazrebze sakmaod maRalia.

saqarTvelo mcire zomis qveyanaa. Sesabamisad, RCA da RXA indeqsebs Soris gansxvaveba ar aris. Aamitom, mizanSewonilia mxolod RXA indeqsis gaangariSeba.

• importis SedarebiTi SemoRwevadobis indeqsi (Relative Import

Penetration Index (RMP)

RMPij = (Mij / ∑ Mij) / ( ∑ Mkj / ∑ ∑ Mkl)

1,l≠ j k, k≠i k, k≠i 1, l≠j RMP MPindeqsi iseve iangariSeba, rogorc RXA-indeqsi, mxolod eqsportebi X Canacvlebulia importebiT M_iT. magaliTad, saqarTvelos xorblis importi/ mTlianad msoflios xorblis importi/saqarTvelos yvela importi/msoflios mTliani importi. RMP indeqsis 1-ze naklebi mniSvneloba niSnavs maRal konkurentunarianobas, xolo 1-ze meti nakleb konkurentunarionobas.

▪ vaWrobis SedarebiTi upiratesobis indeqsi (Relative Trade Advantage

Index (RTA))

RTA ij = RXAij – RMPij RTA indeqsSi erTdroulad aris gaTvaliswinebuli rogorc eqsportebi,

aseve importebi. dadebiTi RTA indeqsi miuTiTebs konkurentunarianobaze, xolo uaryofiTi RTA indeqsi ki _ arakonkurentunarianobaze.

Pproduqtis (firmis) Kkonkurentunarianoba aseve saWiroa Sefasdes porteris ,,almasis“ modelis mixedviT. Mmocemul SemTxvevaSi konkurentunarianoba Sefasdeba oTxi ZiriTadi da ori damatebiTi faqtoris gamoyenebiT.

Kkonkurentunarianobis Sefaseba oTxi ZiriTadi da ori damatebiTi faqtoriT sqematurad SeiZleba Semdegnairad warmovadginoT (ix. sqema 5.3.1, 5.3.2)

72

sqema 5.3.1

Kkonkurentunarianobis Sefaseba oTxi ZiriTadi faqtoriT

Kkonkurentunarianobis oTxi ZiriTadi determinanti gamudmebiT zemoqmedeben erTmaneTze. determinantTa Soris faqtoruli pirobebi warmoebis konkretuli faqtorebis saxiT gvevlineba (magaliTad, Sroma, miwa, kapitali, infrastruqtura da sxv.). nebismier firmaSi faqtoruli pirobebis optimaluri gamoyeneba aucilebelia warmatebuli konkurenciis gasawevad. amgvar pirobaTa rangSi gansaxilvelia: adamianuri resursebi (samuSao Zalis odenoba, kvalifikacia, Rirebuleba, samuSao kviris xangrZlivoba da a.S); fizikuri an bunebrivi resursebi (miwa, wyali, tyeebi, klimaturi pirobebi da a.S); mecnierul-informaciuli potenciali (firmaSi moziduli codnis resursebi); kapitali (arsebuli fuladi resursebi, kapitalis Rirebuleba, danazogebi da sxv.); infrastruqtura (transporti, kavSirgabmuloba, informaciuli teqnologiebi da sxv.). faqtorebi SeiZleba iyos, erTi mxriv, bunebrivi, materialuri, klimaturi, meore mxriv, ganviTarebuli resursebi (Tanamedrove infrastruqtura, maRalkvalificiuri personali da a.S). amasTan, dRes ganviTarebuli faqtorebi konkurentul brZolaSi gadamwyvet rols asrulebs. Kkonkurentunarianobis Sefasebis procesSi faqtoruli pirobebi SeiZleba aseve ganxiluli iqnes universitetebTan, saavtomobilo gzebTan, rkinigzebTan da sxva faqtorebTan kavSirSi; aseve, specializebuli (saipoTeko bankebi, rkinigzis Cqarosnuli matareblebi, samedicino biblioTekebi) faqtorebTan urTierTmimarTebaSi. specializebuli faqtorebis ganviTareba da srulyofa produqtis, firmis konkurentuli upiratesobis mopovebisaTvis grZelvadian safuZvlebs qmnis. sabolood, Ffaqtoruli pirobebis gaanalizebiT SesaZlebelia daskvnis gakeTeba, rom konkurentuli upiratesobis mopovebisaTvis ganviTarebuli da specializebuli faqtorebis erTdroulad gaTvaliswinebaa saWiro. K

Ffaqtorebis pirobebi

moTxovnis pirobebi

monaTesave da mxardamWeri seqtorebi

firmis strategia, struqtura da konkurencia

73

moTxovnis pirobebi moicavs: moTxovnis struqturas (bazris segmentacia, momxmareblis moTxovnilebebi, bazris moculoba, momxmarebelTa ganaTlebis done, saxelmwifo Sesyidvebi da a.S); Sida moTxovnis moculobas da xasiaTs; Sida bazarze arsebuli samomxmareblo upiratesobebis sazRvargareTis qveynebis bazrebze gadacemas.

moTxovnebis pirobebis mixedviT konkurentunarianobis Sefasebis dros mniSvnelovania ara marto moTxovnis moculobis, aramed xarisxis gansazRvrac. magaliTad, saqarTvelos bazars SesaZlebelia myidvelTa SedarebiT mcire raodenoba yavdes, magram moTxovna firmis produqtze an momsaxurebaze maRali iyos Semosavlebis maRali donis, warmatebuli sareklamo kampaniisa da sxvaTa saSualebiT. gasaTvaliswinebelia momxmarebelTa moTxovnis xarisxic. momTxovni da kargad informirebuli momxmareblis arsebobis SemTxvevaSi firmebi mimarTaven produqtis mudmiv srulyofas. Tu produqti maRalxarisxiani iqneba, maSin masze moTxovna gaizrdeba, rac niSnavs gayidvebis moculobis zrdas qveynis SigniT da masze moTxovnis gaCenas qveynis farglebs gareTac. Aamrigad, momxmareblebis mxridan moTxovnis xarisxze zrda xels uwyobs iseTi firmebis Seqmnas, romlebic momxmareblebis ,,ZalisxmeviT” msoflio liderebad SeiZleba gadaiqcnen. Ffirmis (produqtis) konkurentunarianobis Sesafaseblad aucilebelia momijnave da momsaxure dargebis analizi. momijnave dargis ganviTareba faqtobrivad xels uwyobs firmis ganviTarebas, erToblivi proeqtebis warmatebiT ganxorcielebas, aliansebis Seqmnas, transaqciuri danaxarjebis Semcirebas, informaciebis operatiul gacvlas gansxvavebuli specializaciis dargebs Soris da sxva sinergiuli efeqtebis miRebas. Sida bazarze nebismieri firmis warmatebiT gasvlisa da damkvidrebisaTvis erT-erTi mniSvnelovani berketia misi strategia, struqtura da konkurencia. Ffirmis konkurentunarianobis aRniSnuli ZiriTadi faqtoriT SesaZlebelia Sefasdes bazarze arsebuli konkurentuli garemo, inovaciebis danergvis procesi da sxva. ekonomikis integraciis pirobebSi globalurma konkurenciam misTvis damaxasiaTebeli gansakuTrebuli niSan-Tvisebebi gamoavlina, maTgan aRsaniSnavia: maqsimaluri raodenobis konkurentuli upiratesobebis urTierTSexameba (adaptirebuli saSualo da grZelvadiani strategiebis SemuSaveba, danaxarjebis Semcireba, inovaciebi, xarisxis amaRleba da a.S.); konkurenciis mravalmxrivi ganviTareba konkurentuli upiratesobis gafarToebisa da gazrdis mizniT; bazris ganviTarebis dinamizmi ( konkurentTa poziciebi da ZalTa ganlageba swrafi cvlileba, bazarze axal konkurentTa Semosvlisa da bazridan Zvel konkurentTa gasvlis uwyveti procesi, momsaxurebis axal saxeobaTa gamoCena, Zneldeba situaciebis prognozirebis sirTule, prognozirebis mcire vadebi); sabazro agentebis monawileTa agresiuloba. Kfirmis konkurentunarianobis Sefasebis dros aseve gasaTvaliswinebelia ori damatebiTi faqtori: saxelmwifo da Sansis faqtorebi (ix. sqema 5.3.2).

sqema 5.3.2

Kkonkurentunarianobis Sefaseba ori damatebiTi faqtoriT

saxelmwifo faqtorebi

74

magaliTi qarTuli Rvinis konkurentunarianobis dadgena

saqarTvelos Rvinis warmoebisaTvis xelsayreli bunebriv-resursuli potenciali da mdidari tradiciebi gaaCnia. msoflioSi ZiriTadad moTxovnileba wiTel da vardisfer Rvinoebzea, saqarTvelos SeuZlia msoflio bazars miawodos maRalxarisxovani sufris samarko da unikaluri naxevradtkbili Rvinoebi. didi moTxovnilebaa qarTul samarko Sampanurze da koniakzec. saSinao da gansakuTrebiT saerTaSoriso bazrebze adgilis dasamkvidreblad upirvelisi mniSvneloba aqvs Rvinis produqtebis konkurentunarianobis dadgenas.

dRes Sida da saerTaSoriso bazrebze qarTuli Rvinis mwarmoebeli ramdenime kompaniia funqcionirebs: ,,GWS », ,,axaSeni», ,,d. sarajiSvili da eniseli», ,,TbilRvino», ,,qinZmaraulis marani», ,,bagrationi 1882», ,,vaziani», ,,Sumi», ,,manavis Rvinis marani», ,,Teliani veli», ,,AB» da sxva.

KRvinis konkurentunarianobis dasadgenad mimdinare periodSi gamoyenebuli iqna ex-post”, xolo grZelvadian periodSi ,,ex-ante”

meTodi. Ppirveli meTodi dagvexmareba gaviangariSoT Semdegi indeqsebi: Eeqsportis SedarebiTi upiratesobis, importis SedarebiTi SemoRwevadobisa da vaWrobis SedarebiTi upiratesobis indeqsebi. Aaseve, konkurentunarianoba saWiroa SevafasoT Sefasda porteris ,,almasis“ modelis Sesabamisad erovnuli konkurentunarianobis 4 ZiriTadi da 2 damatebiTi faqtoriT.

Ggamovlenili SedarebiTi upiratesobis indeqsis (RCA) gamoyenebis SemTxvevaSi saqarTvelos Rvinis eqsportisa da msoflioSi arsebuli Rvinis mTliani eqsportis Sefardeba gaiyofa saqarTvelos yvela sasaqonlo eqsportebisa da msoflios mTliani eqsportebis SefardebasTan.

indeqsis erTze meti mniSvneloba niSnavs konkurentunarian seqtors, xolo erTze naklebi _ arakonkurentunarianobas.

rac Seexeba eqsportebis SedarebiTi upiratesobis indeqss (RCA), saqarTvelos SemTxvevaSi RCA da RXA indeqsebs Soris gansxvaveba ar aris, Namitom gaviangariSebT mxolod RXA indeqss.

importis SedarebiTi SemoRwevadobis indeqsi RMP iseve iangariSeba, rogorc RXA-indeqsi, mxolod eqsportebi (X) Canacvldeba importebiT (M).

Rvinis konkurentunarianobis dadgenis dros mocemuli indeqsi Semdegnairad unda viangariSoT: saqarTveloSi Rvinis importi/msoflios Rvinis importi/saqarTvelos yvela sasaqonlo importi / msoflios mTliani importi.

Sansis faqtorebi

75

Tu RMP indeqsis mniSvneloba naklebia 1_ze, seqtori maRalkonkurentunariania, xolo Tu 1_ze metia _ naklebkonkurentunariani.

vaWrobis SedarebiTi upiratesobis indeqsSi (RTA) erTdroulad aris gaTvaliswinebuli eqsportebisa da importebis moculoba. dadebiTi RTA

indeqsi miuTiTebs konkurentunarianobaze, xolo uaryofiTi _ arakonkurentunarianobaze.

zemoT dasaxelebuli indeqsebis mixedviT dadginda, rom qarTuli Rvino konkurentunariania, kerZod, 1992 wels RXA indeqsi iyo 26,4, RMP -

0,1, xolo RTA - 26,3. 1994 wels Rvinis konkurentunarianoba saSualod 2_jer Semcirda, xolo 1997 wlidan kvlav daiwyo zrda da es dinamika dRemde SenarCunebulia. 2005 wlis monacemebiT konkurentunarianobis indeqsebi Sesabamisad iyo: RXA _ 47,4, RMP _ 0,2, RTA _ 47,2; 2009 wlis maCveneblebia: RXA _ , RMP _ , RTA _ 47,27;

,,ex-ante” analiziT Rvinis konkurentunarianoba Sefasda Pporteris ,,almasis” modeliT, kerZod, konkurentunarianobis 4 ZiriTadi da 2 damatebiT faqtoriT (ix. sqemebi 1, 2).

7 Mmonacemebis wyaro: FAO (2008): FAOSTAT. Food and Agricultural Organisation of

United Nations (FAO) http://faostat.fao.org/default.aspx 16.04.2009.

http://faostat.fao.org/default.aspx

76

Pporteris ,,almasis“ modeli Rvinis seqtorSi

Ffaqtorebis

pirobebi

moTxovnis pirobebi Ffirmis strategia,

struqtura da

konkurencia

monaTesave da

mxardamWeri

seqtorebi

saxelmwifo Sansi

Ppotenciu

ri upirat

esobebi

+ dabali Sromis Rirebuleba + Tavisufali Sromis bazari + muSaxelis tradiciuli gamocdileba + muSaxelis motivacia +adgilmdebareoba

+ mzardi Sida bazari

+ rusuli bazris

gaxsnis SesaZlebloba

+ xarisxian Rvinoze

moTxovnis zrdis

tendencia

+ specifikur

tradiciebze moTxovnis

zrdis tendencia

+ bazrebis

diferencireba

+ intensiuri

konkurencia

+ marketingze

orientacia

+ Tanamedrove manqana-

danadgarebi Rvinis

warmoebisaTvis (didi

zomis Rvinis

sawarmoebSi)

+ maRalxarisxiani

yurZnis warmoebis

SesaZlebloba

+ dabali

gadasaxadebi

+ Rvnis

seqtoris

gansakuTrebul

i mxardaWera

+msoflio

savaWro

organizaciis

wevroba

+

geografiuli

mdebareoba

77

Ffaqtorebis

pirobebi

moTxovnis pirobebi Ffirmis strategia,

struqtura da

konkurencia

monaTesave da

mxardamWeri indu

striebi

saxelmwifo Sansi

Ppotenciu

ri nakl

ovanebebi

- kapitali

- muSa-xelis

kvalifikacia,

profesionalizmi

-cudi

infrastruqtura

- garemos dacvis

ugulebelyofa

- Rvinis Sida bazris

struqtura

- Rvinis moxmarebis

Taviseburebebi

saqarTveloSi

- Sida bazris dabali

msyidvelobiTunariano

ba

- mezobeli bazrebi,

sadac ar moixmaren

Rvinos (muslimanuri

qveynebi)

- moklevadiani

orientacia

- naklebi yuradgeba

strategiuli

miznebisadmi

- firmebis

araxelsayreli

struqtura da zoma

- mcire danaxarjebi

kvleva-

ganviTarebisaTvis

- yurZnis warmoebis

maRali Rirebuleba

(danaxarjebi)

- mosavalze

orientacia → yurZnis

dabali xarisxi

- manqana-danadga-rebis,

adgilobrivi mcenareTa

dacvis saSualebebis

da sasuqebis

adgilobrivi

momwodeblebis

ararseboba

-arasrulyo

fili kanonebi

- ruseTTan

daZabuli

politikuri

urTierTobebi

- konfliq

turi zona

78

Pporteris ,,almasis modeliT“ analizma gamoavlina rogorc Rvinis warmoebis, aseve mevenaxeobis ganviTarebis SemzRudvli faqtorebi, maTgan aRsaniSnavia:

a/ miwis simcire. saSualod nakveTebis zoma 10 heqtars Seadgens, fermerebi iSviaTad floben 100 heqtarian farTobebs;

b/ sanerge masalis simwire. ganuviTarebeli sanerge meurneobaTa gamo ver xerxdeba sawarmoTa moTxovnebis dakmayofileba maRalxarisxian nergebze;

g/ Warbi miwodeba. 2009-2010 wlebSi bazarze yurZnis Warbi miwodeba dafiqsirda. EaRniSnuli faqtori Semaferxebel rols Seasrulebs Rvinis warmoebis samomavlo zrdaSi;

d/ yurZnis fasebi. amJamad fasebi yurZenze sakamod dabalia, rac mewarmeebisa da investorebis stimulirebas ver axdens;

e/ Ddabali xarisxis yurZnis jiSebi. dRes nakveTebis umravlesoba dabalxarisxiani jiSebiT aris gaSenebuli. Rvinis seqtoris ganviTarebis mniSvnelovani amocanaa maRalstandartuli jiSebiT nakveTebis gaSeneba;

v/ Rvinis sawarmoTa moZvelebuli aRWurviloba. Rvinis warmoebisaTvis sawarmoTa umetesobas Seusabamo aRWurviloba gaaCnia. Ees moculobaTa maCveneblis mixedviT Rvinis seqtoris ganviTarebis damabkloebeli faqtoria da Zvirad Rirebuli saqonlis bazrisaTvis dawesebuli standartis miRwevas uSlis xels.

Rvinis seqtoris ganviTarebisaTvis mniSvnelovania axal bazrebze brendis cnobadobisa da reputaciis gazrda.

Mmastimulirebeli strategiis SesamuSaveblad xuTi mosazreba ganixileba:

• Seicvalos mwarmoebelze orientacia momxmarebelze orientaciiT;

• fokusireba moxdes ramdenime bazarze;

• SeizRudos gamofenebSi monawileoba Rvinis erTi an ori gamofeniT;

• daiwyos qveynis SigniT RonisZiebebis organizeba, distributorebisa da sablooo momxmareblebis mozidvis mizniT.

firmebis qcevis strategiebis SefasebaSi aucilebelia Rvinis bazris struqturuli analizi. (ix. sqema 5.1). venaxis farTobis 10%_is mesakuTre aris 15-20 msxvili zomis sawarmo, farTobebis 90% saSualo da mcire zomis saojaxo meurneobebis wilad modis. PSida moxmarebisaTvis Rvinis produqtis 40%_ia gankuTvnili, xolo importis potenciali mocemul etapze 60%_ia.

79

saqarTvelos Rvinis bazari sqema 5.1

Rvinis bazris analizidan gamomdinare, mwarmoeblebs Tavisuflad SeuZliaT orientaciis aReba wiTeli yurZnis jiSebze: saferavi, aleqsandrouli, Takveri, ojaleSi, mujureTuli, Savkapito da sxva. Tumca, mwarmoeblebis mier warmatebiT aris identificirebuli TeTri yurZnis jiSebic: rqawiTeli, kaxuri mwvane, xixvi da sxva. saeqsporto bazarze ,,gansxvavebuli niSani“ saqarTveloSi gavrcelebulma am iSviaTma jiSebma unda ganapirobos. sareklamo kampaniis maRal doneze warmarTviT, saqarTvelo SeZlebs cnobil brendebTan konkurentul brZolaSi Cabmas da msoflio Rvinis bazris mniSvnelovani monawilec gaxdeba

yurZnis warmoeba

Rvinis warmoeba

saojaxo meurneobebi yurZnis farTobebis ≈ 90 %

Sida moxmareba (40%)

vaWroba Sualeduri vaWroba

15-20 didi Rvinis sawarmoebi yurZnis farTobebis ≈ 10% • supermarketebi

Hsastumroebi

• restornebi

• maRaziebi

• specialuri maRaziebi

• „Ria bazari“

150 saSualo da patra sawarmoebi

eqspo

rti (60%

)

Sida moxmareba

EsakuTari moxmarebisTvis

(TviTnakeTi Rvino)

80

magaliTi 2

qarTuli Txilis konkurentunarianobis dadgena

bunebrivi upiratesobebiT saqarTvelos SeuZlia konkurentunariani Txilis warmoebiT. qarTuli Txilis konkurentuli upiratesobebi Semdegi garemoebebiT aris ganpirobebuli:

• saqarTveloSi Txilis warmoeba tradiciulia da am sferoSi dagrovilia produqtis movla-moyvanis gamocdileba;

• qveynis bunebrivi pirobebi iZleva Txilis kulturis moyvanis SesaZleblobebs zRvis donidan 1500-1800 metramde, rasac warmoebis gafarToebisaTvis strategiuli mniSvneloba aqvs;

• mikrozonebis mravalferovani bunebrivi pirobebi gansazRvravaven produqtis originalur kvebiT, samkurnalo, saparfiumerio da sxva Rirebulebebs;

• qarTuli Txili ekologiurad sufTaa, gaaCnia mdgradoba daavadebebisadmi, rac zrdis masze moTxovnas.

• produqtis warmoebiT miiRweva bunebrivi da sxva resursebis, aseve saeqsporto SesaZleblobaTa efeqtiani gamoyeneba;

• Txilis produqtis realizacia arsebiTad ar aris damokidebuli ruseTis bazarze. amasTan, Eevropisa da aziis bazrebze am produqtze deficiti aRiniSneba. Ees ki saqarTveloSi Txilis biznesis ganviTarebisaTvis xelsayrel pirobebs qmnis;

• msoflioSi Txilis bazars TurqeTi akontrolebs da Sesabamisad igi axdens gavlenas Txilis fasze, aseve sxva bazrebze. Aam qveyanasTan teritoriuli siaxlove ganapirobebs naklebi satransporto danaxarjebiT produqtis miwodebas TurqeTis, aseve evropisa da aziis danarCen bazrebze;

• mravalferovani endemuri da axali jiSebi produqtis gansxvavebuli saxeobebis damzadebisa da momxmarblebze miwodebis saSualebas iZleva (moxaluli Txili, Txilis granulebi, Txilis pasta, Txilis fqvili, daSaqruli Txili, Txilis zeTi). diferencirebuli produqtebis miwodeba, Tavis mxriv, Ggansxvavebuli fasebis dawesebisa da mwarmoebelTa Semosavlebis gazrdis saSualebaa.

Txilis konkurentunarianobis dasadgenad gamoyenebuli iqna saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuris, Txilis saeqsporto kompaniisa da FAO_s monacemebi (1996-2008 ww.)8 K Kkonkurentunarianobis ,,ex-post” analizma aCvena, rom saqarTveloSi agrosasursaTo produqtebs Soris Txili yvelaze metad konkurentunariania.

8 FAO (2008): FAOSTAT. Food and Agricultural Organisation of United Nations (FAO)

http://faostat.fao.org/default.aspx 20.01.2011.

www.geostat.ge

http://nutexportcompany.com/index.php

http://faostat.fao.org/default.aspx%2020.01.2011

http://www.geostat.ge/


81

qarTuli Txilis konkurentunarianobis indeqsebi cxrili 2

indeqsebi 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

RXA 94.7 154.0 374.0 636.2 746.0 303.9 244.2 301.7 250.0 525.2 515,1 485,3 457,2

RMP - - - - - 2.0 2.3 2.0 2.1 3.1 3.0 2.1 2.0

RTA - - - - - 301.9 241.9 299.7 247.9 522.1 512.1 483.2 455.2

dinamikaSi konkurentunarianobis donis Sokuri zrda aris

dafiqsirebuli, gansakuTrebiT 1999-2000 da 2005-2006 wlebSi. eqsportis SedarebiTi upiratesobis indeqsis dinamikaSi Seswavlam daadastura, rom qarTuli Txili konkurentunariania da strategiuli mniSvnelobis kulturaTa rangSi unda iqnes ganxiluli.

qarTul Txilze importis SedarebiTi SemoRwevadobis indeqsis cxrilSi motanili monacemebi imaze miuTiTebs, rom produqti am maCvenebliTac konkrentunariania.9

RTA indeqsSi erTdroulad aris gaTvaliswinebuli eqsportebisa da importebis moculoba. Tu gaviTvaliswinebT, rom indeqsis dadebiTi mniSvneloba produqtis konkurentunarianobas niSnavs, xolo uaryofiTi _ arakonkurentunarianobas, SeiZleba iTqvas, rom aRniSnulis mixedviT qarTuli Txili konkurentunariania.

M produqtis (firmis) konkurentunarianobis srulyofili Sefaseba MsaqarTvelos Txilis bazris mikrogaremos analizsac moiTxovs.

saqarTvelos Txilis bazari sqema 1

9 RMP indeqsis erTze naklebi mniSvnelobis SemTxvevaSi produqti maRalkonkurentunariania, xolo erTze metis dros naklebkonkurentunariani.

82

Txilis bazari sami mimarTulebiT viTardeba. Bbazris struqturaSi

wamyvan rols asruleben sadistribucio kompaniebi, Semdeg poziciebzea Txilis gadamamuSavebeli qarxnebi da bolos fermerebi. Ppirveli segmentisaTvis Txilis mimwodebelia wvrili fermerebi, romlebic Txilis baRebis mTliani farTobis 95%_s floben.

Txilis biznesis warmatebuli ganviTarebisaTvis mniSvnelovania vertikalurad da horizontalurad integrirebuli warmoebis sistemis Seqmna - nedleulis warmoeba, gadamuSaveba da realizacia. guriisa da samegrelos regionebSi funqcionireben mcire zomis integrirebuli firmebi. BTxilis bazarze ZiriTadad 100_mde saSualo da wvrili Txilis gadamamuSavebeli qarxanaa. bolo wlebSi gaSenda 50-100 heqtariani baRebi, magram maTi wili bazarze jerjerobiT umniSvneloa. Txilis bazris struqturis Secvlas gamoiwvevs kerZo kompania ,,fereros~ (,,Ferrero~) bazarze Sesvla. aRniSnuli kompania cnobili sakonditro brendebis (,,Nutella~, ,,Raffaello~, ,,Kinder Chocolate~) mwarmoebelia da samegrelos regionSi Sesyidul 1200 heqtar miwaze gegmavs 6 milionian investirebas.10 3-4 wlis Semdeg sabazro struqturaSi garkveul cvlilebebs Seitans aseve qarTuli kapitaliT Seqmnili Sps ,,dorani~, romelic kaxeTSi 50 heqtari Txilis baRis mflobelia. Aamrigad, bazris meore da mesame segmentic nela, magram Tanmimdevrulad viTardeba.

Txilis produqtis strategiuli mniSvneloba misi eqsportis moculobis mixedviTac unda Sefasdes. Txilis yvelaze meti raodenobis eqsporti 2009

10 www.aplr.org/?lang=geo miwis mesakuTreTa dacvis asociacia, 12 ianvari, 2011.

Txilis baRebi

Txilis warmoeba

wvrili fermerebi floben Txilis farTobis ≈ 95 %

Sida moxmareba (10%)

Sualeduri vaWroba

Txilis baRebs uWiravs saxnav-

saTesi farTobis ≈ 42,1%

• sakonditro sawarmoebi

• Sokoladis qarxana ,,barambo“

• maRaziebi

• „Ria bazari“

Ffunqcionirebs 100 saSualo da mcire qarxana

eqspo

rti (90%

)

distributorebi

83

wels dafiqsirda _ kerZod 69,3 milioni dolari, rac mTliani sasursaTo eqsportis 24,3%_ia. E2010 wlis I kvartlis monacemebiT Txilis eqsportis moculoba evropis bazarze kontrolis gamkacrebis gamo gasuli wlis analogiur maCvenebelTan SedarebiT 12%_iT Semcirda.11

Txilis bazris struqturis analizi aseve aCvenebs, rom qveyanaSi warmoebuli Txilis umetesi nawili (90%_ze meti) saeqsporto produqtia, Sida moxmarebas mxolod 10% UuWiravs (sakonditro sawarmoebi, Sokoladis qarxnebi, restornebi, maRaziebi da sxva). Tumca sakonditro nawarmis qselebisa da Sokoladis qarxana ,,barambos~ simZlavreebis gafarToebiT am produqtze moTxovna savaraudod mcired, magram mainc gaizrdeba.

qarTuli Txilis eqsportis 95% darCeul Txilze modis. Eeqsportis struqturaSi maRali xvedriTi wona, daaxloebiT 70-80%, evropis qveynebs uWiravs, maT Soris gamoirCeva germania - 35%. darCeuli Txili aseve gadis ruseTis, ukrainis yazaxeTis, baltiis qveynebSi. aziis bazarze upiratesad daurCevel Txilzea moTxovna, momxmarebelTa Soris gamoirCeva erayi da irani. Aam qveynebSi saeqsporto moTxovnilebebis daakmayofileba xdeba samegrelos regionSi moyvanili anakliuri jiSis TxiliT. qarTuli Txilis produqti miewodeba aSS da avstraliis bazrebsac.

perspeqtivaSi mosalodnelia msoflio bazris maqsimum 10%_iani niSis aTviseba. Eeqspertuli SefasebiT mimdinare periodSi saqarTvelos wili msoflio Txilis bazarze 2-3%_ia.

zrdadi moTxovnis pirobebSi Txilis bazris ganviTarebis Semaferxebeli faqtoria produqtze fasebis arastabiluroba. Pproblemaa isic, rom Txilis mimwodeblebs, momxmareblebsa da sabazro urTierTobebSi CarTul sxva monawileebs Soris kavSirebi sustia da stiqiurad yalibdeba. 2010 wlis monacemebiT erTi kilogrami daurCeveli Txilis Sesyidvis fasi 3,50 laria, evropis bazarze ki darCeuli produqtis fasi 5,20 dolaria. eraySi daurCeveli erTi kilogrami Txili 2,10 dolari Rirs. SedarebiTma analizma gviCvena, rom msoflio bazarze qarTuli Txili saSualod 20 centiT Zviria, vidre Turquli. maSasadame, qarTuli Txili safaso faqtoris gaTvaliswinebiT arakonkurentunariania, rac aferxebs produqtis realizacias.

Aamrigad, saqarTvelos konkurentunariani Txilis produqtis warmoebis bunebriv-resursuli da ekonomikuri pirobebi gaaCnia. qarTuli endemuri jiSis Txili (Svelisyura, GgulSiSvela, berZnula, anakliuri, xaWapura, nemsa)konkurentunarianobis maRali doniT xasiaTdeba. Pproduqtis konkurentunarianobis realurad Sefaseba da eqsportis diversifikaciis dasabuTebuli strategia uzrunvelyofs Txilis warmoebis mdgrad ganviTarebas da qveynis ekonomikur keTildReobis zrdas.

11 http://nutexportcompany.com/index.php


84

5.3. brendingi da brendis Seqmnis saSualebebi

brendingis Teorias safuZveli XX saukuneSi Caeyara. igi Camoyalibda im kompaniebis muSaobis principebze dayrdnobiT, romlebic dafasoebul samomxmareblo produqts awarmoebdnen. am Teoriis Tanaxmad, kompaniam Tavisi saqonlisTvis unda Seqmnas realuri an simboluri gansxvaveba, Cados uzarmazari saxsrebi reklamaSi da imedi iqonios, rom momavalSi momxmareblebi mas gasinjaven, moiwoneben da misi aqtiuri myidvelebi gaxdebian. reklama am periodSi udides rols TamaSobda, magram mxolod igi sakmarisi ar iyo saqonlis realizaciisaTvis. erT-erTma kompaniam daiqirava saukeTeso sareklamo saagento da Tavisi produqtisTvis Seqmna simbolo, romelmac uamravi premia da jildo miiRo. am kompaniam 2 mln dolari daxarja amerikuli fexburTis superTasis dros, magram miuxedavad amisa centic ki ver gamoimuSava. kompaniam arseboba Sewyvita. erTaderTi rac man miaRwia iyo debatebi, isic ganaTlebul adamianTa Soris. Tanamedrove pirobebSi dafasoebuli saqonlis brendingis modeli Tavis aqtualobas kargavs, gansakuTrebiT servisuli firmebis, maRalteqnologiuri kompaniebis, samrewvelo daniSnulebis saqonlis markebisa da dafasoebuli samomxmareblo saqonlis mcire mwarmoeblebisTvis. media saSualebebis sistemis siuxvis gamo masobrivi reklamis efeqturoba SesamCnevad Semcirda. brendingisTvis dRes sul sxva paradigma moiTxoveba: _kompaniam zustad unda Camoayalibos Tavisi sabazro faseulobebi da ganaviTaros korporaciuli brendi. ganviTarebul korporaciul markebs floben iseTi kompaniebi, rogorebicaa: Starbucks, Sony, Cisco Systems, Marriott, Hewlett-Packard,

General Electric, Amerikan Express. am markebis Tanxleba saqonelze an momsaxurebaze xarisxianobisa da vargisianobis garantiaa. _savaWro markis ganviTarebis gegma unda iyos mravalmxrivi. is unda moicavdes myidvelis kontaqtis yvela SesaZlebel SemTxvevas markasTan. kerZod, seminarebi, axali ambebi, eleqtrofosta, telefonis zari, piradi Sexvedrebi da a.S. _kompaniam unda gansazRvros Tavisi savaWro markis arsi, romelic valdebulia yidva-gayidvisas daicvas. lokaluri variaciebi dasaSvebia, magram `brendis grZnoba~ erTiani unda iyos. _brendingis efeqturobis maCveneblad unda gamoviyenoT ara mxolod Zveli kriteriumebi, rogoricaa: viTarebis gacnoba, gagebis unari da gaxsenebis SesaZlebloba, aramed aseve: momxmareblis mier faseulobis aRqma, myidvelis dakmayofileba, myidvelis xarjebis wili, myidvelis mxardaWeris done, momxmareblis dacva. _brendingis strategiis CamoyalibebaSi udidesi roli kompaniis popularul meTaurs ekuTvnis, brend-menejerebi mxolod taqtikur samuSaos asruleben. savaWro markis warmateba damokidebulia imazec, ramdenad Caswvda da miiRo igi kompaniis TanamSromlebma. cnobili savaWro markisTvis momxmarebeli mzadaa ufro Zviri gadaixados. erT-erTi kvleviT dadginda, rom momxmareblis 72% Tanaxmaa sayvareli markis saqonelSi 20%-iT meti gadaixados, vidre uaxloesi konkurentis saqonelSi. `Lexus~-is da `Toyota Camry~-is zogierT modelSi erTi da igive Zravia dayenebuli, amasTan `Lexus~-i 10 aTasi dolariT Zviria, magram momxmareblebi mainc mas yidulobs. dReisaTvis msoflioSi yvelaze Zviri savaWro markebia (dakavebuli adgilis mixedviT): `Coca-Cola~, `Microsoft~, ÌBM~, `General Electric~, `Nokia~, Ìntel~, `Disney~,

85

`Ford~, `McDonald,s~ da ÀT&T~. `Coca-Cola-s~ savaWro marka 69 mlrd dolaradaa Sefasebuli, `Microsoft~_ 65 mlrd, ÌBM~_53 mlrd dolarad. jon stiuartma, kompania `Quaker Oats-is~ erT-erTma damaarsebelma Tqva: `Tu Cems kompanias daanawileben, gayofen, me Tqven dagitovebdiT miwas, Senobebs da nagebobebs, Tan waviRebdi mxolod samarko niSans da me ufro uzrunvelyofili viqnebodi, vidre Tqven~. umravlesoba SecdomiT Tvlis, rom samarko niSani reklamis xarjze iqmneba. rasakvirvelia, pirvel xanebSi satelevizio reklama brendingis efeqturi saSualeba iyo. telearxebi bevri ar iyo, amitom adamianebi erTnairi interesiT uyurebdnen komediasac, dramasac, reklamasac. dRes arxebi asarCevadaa, amitom bevri mayurebeli erTi arxidan meoreze rTavs, ignorirebas ukeTebs sareklamo bloks. zogierTi saerTod ar uyurebs televizors, dakavebulni arian kompiuteriT an Tavisufal dros sxvagvarad atareben. savaWro markam yuradReba rom miiqcios, kompaniebi sxvadasxva saSualebebs eZeben. maT Soris mniSvnelovans miekuTvneba: _ pablik rileiSenzi da pres-relizi. sworad ganTavsebuli saJurnalo an sagazeTo statia markisadmi did interess iwvevs. cnobil holivudur filmebSi saqonlis Cvenebisas igi sayovelTao yuradRebis centrSi eqceva. _ sponsoroba. samarko niSnebi xSirad xdeba msoflioSi cnobili fexburTelebis, velosipedistebis, avtomrbolelTa da a.S. sponsorebi. magaliTad, qarTveli fexburTeli, italiis `milanis~ mcveli, kaxi kalaZe aris cnobili italieli dizaineris `jorjo armanis~ samarko niSnis saxe, aseve warmatebuli qarTuli kompaniis `magTikomis~ sareklamo rgolis saxe. _ momxmarebelTa klubebi da sazogadoebebi. samarko niSani SeiZleba gaxdes momxmarebelTa sazogadoebis centri. magaliTad, motocikletebis `Harley-

Davidson~ mflobelTa an `Bredford-is~ TefSebis koleqcionerTa klubi. _ eqskursia qarxnebSi. `Hershey~-is da `Cadbury~-is, sakonditro nawarmis mwarmoeblebma fabrikaSi aaSenes Tematuri parki damTvaliereblebisaTvis. _ monawileoba gamofenebSi. gamofenebi samarko niSnis gacnobis da interesebis stimulirebis saukeTeso SesaZleblobas iZleva. magaliTad, sul axlaxans saqarTveloSi Catarda msoflioSi ukve sakmaod cnobili brendis `toiotas~ axali manqanebis gamofena-gayidva. qarTuli Rvinis popularizaciisaTvis xSirad xdeba maTi sazRvargareT gatana da gamofenebSi monawileobis miReba. _ movlenebis marketingi. mravali saavtomobilo kompania yoveli axali modelis premierisas namdvil movlenas qmnis. _ sazogadoebrivi nagebobebis aSeneba. mineraluri wyal Perrier-is mwarmoebeli kompania xalxis TvalSi sarben bilikebTan asocirdeba, riTac man parkebi jansaRi cxovrebis wesis mxardaWeris niSnad aRWura. _ saqvelmoqmedo marketingi. qvelmoqmedebisaTvis fulis gaReba aseve amaRlebs markis mimzidvelobas. magaliTad, nayinis `Ben&Jerry”s~ mwarmoeblebi qvelmoqmedebisaTvis mogebis 7%-s ricxaven. _ TvalSi sacemia aseve warmosadegi an cnobili damfuZnebeli. maT SeiZleba miizidos xalxi samarko niSanze. magaliTad, maikl jordani, silvester stalone, Svarcnegeri da sxv. _ `mobiluri~ marketingi. momavalSi eleqtronuli komerciis ganviTarebasTan erTad momxmareblebi savaWro markis Sesaxeb informaciis miRebas Tavisi mobiluri telefoniT SeZleben.

86

Tomas gedma, eqspertma brendingis sferoSi, romelic 20 welze metia iseT klientebTan muSaobs, rogorebicaa Nokia da skandinaviis aviaxazebi, gaanaliza 15 warmatebuli brendi. mas undoda zustad daedgina, rogor, ra saSualebebiT miaRwies maT warmatebas. brendingSi yoveli warmatebis ukan man konkretuli adamiani aRmoaCina. xandaxan es kavSiri iyo gamWvirvale, roca mewarmis saxeli kompaniis saxeli xdeboda. magram zogierT SemTxvevaSi am pirovnebis ZebnaSi Zalian didi dro midioda. Tomas gedma Camoayaliba brendis oTxi ganzomileba da aRwera wignSi `brendingi oTx ganzomilebaSi~. misTvis brendingi dakavSirebulia liderobasTan. brendingi pasuxobs yvelaze mniSvnelovan kiTxvas: raSia kompaniis ideologia? yoveli lideri pasuxobs praqtikulad igive kiTxvas: rogoria Cemi, rogorc pirovnebis ideologia? kvlevis Sedegad man daadgina, rom Zlieri, warmatebuli brendebi arseboben 4 ganzomilebaSi: Zveli klasikuri warmodgena brendze erTgvarovani iyo. arsebobda misi mxolod funqcionaluri ganzomileba (momxmareblisTvis Seiqmnas mosaxerxebeli produqti da mwarmoebelma miiRos mogeba); magram dRes msoflioSi brendi ufro metia, vidre funqcionalur doneze muSaoba. aris ufro mniSvnelovani ganzomileba, esaa _socialuri ganzomileba. socialur ganzomilebaSi brendi maidentificirebel rols TamaSobs, rogorc momxmarebelTa sazogadoebisa da kompaniis TanamSromelTa centri. am ukanasknelTaTvis brendi sakuTari identurobis niSania. adre am rols warmoSoba, sqesi, dabadebis adgili an profesia TamaSobda. mravali adamianisTvis brendi pasuxobs kiTxvaze: `riTi arsebobT?~. pasuxad SeiZleba gaigoT: `me vmuSaob.. (vTqvaT, romelime warmatebul da cnobil kompaniaSi)~. ai ratomaa, rom mravali kompania cnobili brendiT Tavs uflebas aZlevs gadauxados dabali xelfasi da mainc, moizidos da didxans SeinarCunos kvalificiuri TanamSromlebi. es xalxi sulelia? ra Tqma unda, ara. isini kompaniaSi rCebian, radgan Zlieri brendi maTi TviTidentifikaciis moTxovnas ufro akmayofilebs, vidre sxva romelime. mesame, mentalur ganzomilebas urTierToba aqvs brendis aRmzrdelobiT mxaresTan. brendma SeiZleba xalxi cvlilebebisadmi ganawyos. cnobili brendebi advilad xdeba cxovrebaSi nimuSebi. bazarze warmatebuli brendi adamians, rogorc pirovnebas, potenciurad ganawyobs warmatebis miRwevisaken. meoTxe, sulieri ganzomileba. igi asaxavs im faqts, rom Tanamedrove brendi ar aris izolirebuli. igi samyaros Semadgeneli nawilia da gansazRvruli pasuxismgebloba moeTxoveba. brendma SeiZleba pasuxi gasces adamianisaTvis yvelaze mniSvnelovan kiTxvas: ès aris Cemi cxovrebis azri?~. brendi yovelTvis xdeba lideri kompaniis xarisxis gansaxiereba da piriqiT, brendi SeiZleba daexmaros liderebi gaxdnen is adamianebi, romlebic bizness sWirdeba. kompaniis ideologiis da misi liderebis SesabamisobaSi moyvana _ esaa brendingis arsi liderebisaTvis. brendingi mTlianad komunikaciis meSveobiT realizdeba. komunikacia daiyvaneba imaze, ra informacias miiRebs auditoria. brendingi aris is, rac auditoriis cnobierebaSi xdeba. brendi ar arsebobs sapatento biuroSi, rogorc savaWro marka. is ar imaleba dizainis saSualebebSi. brendi brendad mxolod adamianis cnobierebaSi xdeba. kompaniebi, romlebic brends misdeven da TanamSromlebisaTvis gasagebi ideologia aqvT, gacilebiT efeqturebi arian. pirvel rigSi aucilebelia kompanias davusaxoT amocana _ raSia misi konkurentuli upiratesoba da

87

biznesis logikis safuZveli. Semdegi nabijia _ brendis azrobrivi velis oTxganzomilebiani modelis gamoyenebiT avagoT brendis platforma, SevqmnaT brend kodi da slogani, aseve SevqmnaT brendis legenda, Cveulebriv, iseT istorias arCeven, romelic mxars uWers brendis platformas. kompaniaSi problemebis umravlesobas nebismier doneze menejerebi wyveten. roca moiTxoveba raRac Seicvalos, Cveulebriv, cvlian an aTavisufleben kadrebs. Tumca xSir SemTxvevaSi cvlileba SeiZleba komunikaciis meSveobiT ganxorcieldes. brendingi da komunikacia yoveldRiur marTvaSi aqamde arasakmarisad gamoiyeneba. mizezi imaSi mdgomareobs, rom liderebs Soris cotaa komunikatorebi. biznes-liderebi _ an specialistebi an administraciaa, romlebic liderebi TavianTi karieris gzaze gaxdnen. aseTi kariera ki SeiZleba miRweul iqnes komunikaciis sferoSi gansakuTrebuli praqtikis gareSe. organizaciuli problemis gadasawyvetad Tu rogor SeiZleba komunikaciis gamoyeneba sailustraciod tipuria kompania `sonis~ magaliTi. 1998 wels `sonis~ konglomerati 3 sxvadasxva kontinentze mdebareobda da 49 qveganyofilebas moicavda. daisaxa amocana _ kompania èrT jgufad~ SeekraT. ganixileboda sxvadasxva varianti: SeeqmnaT internet kafeebis qseli, risi meSveobiTac mTel msoflioSi `sonis~ warmomadgenlebi SeZlebdnen urTierTobas da gacvlidnen ideebs, an daeyoT kompania sxvadasxva qveganyofilebad axali brendebiT, an TanamSromlebi gadaeyvanaT erT adgilas, savaraudod iaponiaSi. magram `soni~ sxvagvarad moiqca. qveda doneze arasakmarisi iyo integracia da kooperireba, maRal doneze _ identifikacia da saerTo ideebi. `sonim~ gadawyvita ebrZola maRal, komunikaciur doneze. es iyo wminda brendingi liderebisaTvis. daisva sakvanZo kiTxva _ raSia `sonis~ amocana?. kompaniam maSinve ipova pasuxi: Semoqmedeba. dRes Semoqmedeba `sonis~ safuZvelia. TiToeul TanamSromels dausaxes amocana _ nebismieri produqti: Walkman, Sony, Computers, Playstation da sxva, SemoqmedebiT konteqstSi aewyoT. amasTan poziciebis gasaZliereblad Seqmnes axali produqtebi. maT Soris yvelaze saintereso Memory Stick, romelic `sonis~ sxvadasxva teqnikuri mowyobilobis gaerTianebis simbolo gaxda. igi gamoiyeneba informaciis gadacemisaTvis kamerebs, personalur kompiuterebsa da mobilur telefonebs Soris. kompaniis Sida doneze iyo mowodeba sloganiT: ìmuSaveT sxva qveganyofilebebTan da SeqmeniT raime SemoqmedebiTi~. `soni~ waaxalisebda TanamSromlebs kontraqti gaeformebinaT sxva qveynebis kolegebTan, wasuliyvnen stumrad, ecxovraT maTTan saxlSi. yvelaferi es imave saSualebebiT xorcieldeboda, riTac nebismieri brendingis kampania momxmareblisaTvis. es daiwyo rogorc Sida brendingi. magram Semdeg roca specialistebma es reklamiT naxes, gadawyvites, rom teqnika aseve kargad imuSavebda momxmareblisaTvis. amaSia warmatebis gasaRebi. komunikaciis TvalsazrisiT araferia ukeTesi, vidre gqondes erTi kompania Sida da gare doneze erTi gzavniliT. warmatebuli brendis Semqmnel kompaniaze an mis liderze xSirad mraval saintereso istorias hyvebian. es istoriebi savsea simboloebiT da ritualebiT, romelsac liderebi iyenebdnen. zogierTi istoria SeiZleba marTlac realuri iyos, zogierTi ki saeWvo. magram mniSvnelovania is, rom isini piradi marketingis da kompaniis faseulobis komunicirebis SesaniSnavi nimuSebia. magaliTad, istoria pirveli. erT-erTi warmatebuli kompaniis lideri roca sxvadasxva qveyanaSi Tavis maRaziebs Semoivlis, Tavisebur rituals atarebs.

88

magaliTad, nagvis grovaSi ipovis avejis raRac nawils (SesaZloa manamde is TviTonve Cado) da TanamSromlebs eubneba: gafuWebuli saqoneli ar unda gadaagdoT, is SeiZleba fasdaklebiT gaiyidos. istoria meore. is salarosTan fulis gadaxdisas xalxs ekiTxeba, ras fiqroben axlaxan nayidi saqonlis faseulobaze. ìs namdvilad Rirs amdeni?~_ SeiZleba dainteresdes lideri. ekiTxeba manam, sanam myidveli ar etyvis _ àra~. roca myidveli didxans imeorebs `diax~, lideri Tanxmdeba, rom fasi sworia. istoria mesame. aRniSnuli lideri eswreboda ra axali maRaziis gaxsnas, dainaxa, rom salarosTan myidvelebi erTmaneTs exlebodnen da panikas qmnidnen. imis nacvlad, rom ubralod Seexeda situaciisaTvis, man swrafad Caaqro sigara da daiwyo muSaoba, rogorc erT-erTma molarem. istoriis mofiqreba _ brendingis mniSvnelovani nawilia liderebisaTvis. brendingis arsi mewarmeebisaTvis mdgomareobs Tavisi Tavis warmoCinebaSi. esaa efeqturi da ubralo gza liderobisaken. brendi _ esaa kompaniis diferenciaciis kodi, ise rogorc piradi brendi _ pirovnulobis diferenciaciis safuZveli. brend-kodi _ SesaniSnavi instrumentia, romelic xels uwyobs piradi brendis kompaniis brendTan SesabamisobaSi moyvanas. Tu kompanias brend-kodi Aara aqvs _ Tqven is unda SeqmnaT. amis safuZvlad unda gamoiyenoT: produqti, pozicia, stili, misia, xedva da faseuloba. unda moifiqroT kompaniis slogani. msoflioSi warmatebuli brendebia: `Sveicaruli saaTebi~, `sastumroebis qseli `hiltoni~, ruseTidan _ navTobi, bunebrivi airi, qvanaxSiri, urani, xe-tye, bewveuli. CineTidan eleqtro saqoneli, safeiqro mrewvelobis nawarmi. ruseTis 40 saukeTeso brendis CamonaTvali Seadgina konsaltinguri kompania Interbrad Group-is msoflioSi saukeTeso specialistebma. brendebis sia iwyeba 7 mln $-dan (`Черный жемчуг~) 5,032 mlrd $-mde(`Билаин~). dasavluri reitingebisaTvis sawyisi zRvari 1 mlrd dolari mxolod 4-ma markam gadalaxa. meore adgilzea MTC (4,663 mlrd $), mesameze `Балтика~ _1,701 mlrd $, meoTxe _ `Росбанк~ (1,424 mlrd $). L mexuTeze _`Лукойл~-i (688 mln $), meeqvseze `Мегафон~-i (413 mln $). ruseTisaTvis, rogorc mzardi ekonomikis qveynisaTvis gamonaklisi dauSves da Rirebulebis niSa daswies. saqarTvelosaTvis kargad cnobili kompania `Газпром~-i me-12 adgilzea (186 mln $). ruseTSi pirvel poziciaze mdgomi kompania `Билай~ msoflioSi 61-e adgilzea da uswrebs Kodak-s (4,9 mlrd $).

Cveulebriv, brends Semdegi niSnebi axasiaTebs: _ produqciis pozicionirebuloba; _ misi arsebobis periodSi reklamaSi Cadebuli aranakleb 1 mlrd dolari; _ brend-produqtis stabiluri xarisxi; _ produqtis intensiuri inovaciuri ganaxleba; _ bazarze arsebobis aranakleb 2-3 `sasicocxlo cikli~. garda zemoT CamoTvlilisa, produqtis saxeli kargad unda iyos cnobili bazris 80-90%-isTvis, 10-15 wlis manZilze bazris wili myarad unda Seadgendes 15-30%-s mainc da momxmareblebi TavisTvis xelsayrelad swored mas Tvlidnen. ifiqro brendis Seqmnaze da raime gansakuTrebuli ganmasxvavebeli ar gqondes sxvisgan, TiTqmis SeuZlebelia. upozicionero markebi brendebi ver gaxdebian. mTeli Zalisxmeva maT reklamaze gavlenas mxolod maT momentalur gayidvaze moaxdens.

89

brendis Rirebuleba daaxloebiT mis reklamaSi Cadebuli saxsrebis tolia. SeiZleba iyos metic da naklebic. es rig faqtorebzea damokidebuli, magram es mainc meoradia. pirveladia _ miliardi. msoflio reitingSi saSvi swored es miliardi dolaria. 1 miliardamde brendi ar arsebobs. miliardi niSnavs Semdegs: _ marka globaluria; _ markisa da reklamis Seqmnaze monawileobdnen msoflios saukeTeso specialistebi; _ reklama midioda didxans da masirebulad; _ produqti bazarze didixania arsebobs, ganmeorebiTi yidva-gayidva normaa, momxmarebeli Zalze kmayofilia da kargad icis mocemuli produqti. produqtis intensiuri inovaciuri ganaxleba misi poziciis da xarisxis SenarCunebiT _ brendis arsebobis aucilebeli pirobaa. igi aucilebelia rogorc zrdis, ise momwifebis etapzec. produqciis `sasicocxlo cikli~ saSualod 5-6 welia. swored am vadaSi igi an ganmtkicdeba an gaqreba. Sesabamisad, 2-3 cikli 10-18 wels Seadgens. aucilebelia aseve, rom momxmarebelma dainaxos arCeuli brendis ara mxolod warmateba, aseve isini gaxdnen misi konkurentis CaZirvis mowmeebi. Tu arCeuli brendi `revoluciis mosaxdenad da bazris gasaaxleblad~ gamotanili produqciis fonze winandeburad axalgazrdulad gamoiyureba, misdami momxmareblis ndoba geometriuli progresiiT matulobs. xSirad media saSualebebSi saubaria qarTul brendebze, arsebobs Tu ara msoflio brendi saqarTveloSi? (Tu ar CavTvliT `koka-kolas~, `pepsi-kolas~, `makdonalds~, `mariots.~ isini msoflioSi cnobili brendebi da franCaizingis grandebia). im kriteriumebis mixedviT, rac zemoT CamovTvaleT _ara. SeiZleba Tu ara qarTveli mewarmeebis gakritikeba, rom maT ar SeuZliaT msoflio donis brendis Seqmna? aqac pasuxi igivea. jer erTi, brendis Sesaqmnelad saWiroa msoflio donis marketologebi, brendis Seqmnis ostatebi muSaobis gamocdilebiT da xelfasiT _ 1 mln dolari; meore, brendi es uwinares yovlisa teqnologiaa. unda Seiqmnas unikaluri teqnologia da mieces mas masiuri xasiaTi; mesame, qarTuli biznesi, iseve rogorc TiTqmis yvela yofili sabWouri qveynis biznesi, ganicdis umkacres sakadro SimSils. brendingis teqnologia _ uwinares yovlisa, xalxia. moiTxoveba principulad axali motivacia, romelic gadaarCens brendings da bizness. unda aRiniSnos, rom saqarTveloSi aris adgilobrivi brendebi, Tumca aseTi dayofa pirobiTia. 2010 wlis dekemberSi sazogadoebasTan urTierTobis saagento `profilma~ qarTuli brendebis rigiT me-8 dajildoebis ceremonia gamarTa. Sedegebi Semdegnairad ganawilda: nominacia `lideri~:

1. farmacevtuli kompania `pe-es-pe jgufi~ 2. turistuli kompania èn-turi~ 3. gomis spirtisa da aryis kompania 4. èsTelaini~, gia gvaramias klinika 5. Rvinis kompania `Telavis Rvinis marani~ 6. sakonditro fabrika `tkbili qveyana~ 7. silamazis salonebis qseli `natali~

90

8. Jurnali `sarke~ 9. radio `fortuna~

10. `poultri jorjia~ brendisTvis `koda~ 11. kardiologiuri klinika `guli~ 12. ss `wyali margebeli~ brendisTvis `nabeRlavi~ 13. gazeTi `kviris palitra~ 14. kompania `gurjaanis nayini~

nominacia `warmatebuli axali brendi~: 1. `kastel saqarTvelo~ brendisTvis `zekari~ 2. goris bavSvTa kvebis sakonservo qarxana brendisTvis `kula~ 3. kompania `jorjian aviaservis agensi~ 4. kompania `barambo~ 5. kompania èmbavudjorjia~ 6. ùniversal qard korporeiSeni~ brendisTvis ùniqardi~ 7. `vim-bil-dan saqarTvelo~ brendisTvis `soflis nobaTi~ 8. dizainerebi lako bukia da irakli rusaZe

nominacia `reputacia da ndoba~: 1. saqarTvelos xalxuri simRerisa da cekvis saxelmwifo akademiuri ansambli èrisioni~ 2. saiuveliro kompania `zarafxana~ 3. stomatologiuri klinika `keramiko~ 4. kompania `kardu~ brendisTvis `kolxuri malamo~ 5. sastumroebis qseli `kopala~ 6. sainformacio saagento `pirveli~

nominacia `warmatebuli teleproeqti~: 1. `nanukas Sou~ _ telekompania ìmedi~ 2. `vanos Sou~ _ telekompania `rusTavi 2~

nominacia `brend persona~: 1. oTar meRvineTuxucesi; 2. ucxoeTSi qarTuli kulturis popularizaciaSi Setanili wvlilisTvis _ cuca kapanaZe

nominacia `warmatebuli proeqti~: 1. media saxli `palitra~ inovaciuri proeqtisTvis `wignebi presasTan erTad~ 2. gazeT `praim-Taimi~ proeqtisTvis `gmiri~

91

situacia ,,gurielis Cai~

pitnis mwvane Cais smis dros gigas mogonebebi Semoawva. gaaxsenda TiTqos arc ise Soreul warsulSi, Tumca ukve 10 weliwadze meti xnis win, guriis lamaz ferdobebze xaverdovani Cais plantaciebi iyo gadaWimuli. xarisxiani Caic ikrifeboda da misi surneli dResac axsovda. Tumca bazris dakargvis gamo man daarwmuna megobarTa wre, rom axali – ualkoholo sasmelebis biznesi wamoewyoT. axla, erTi aTwleulis Semdeg, is sinjavda ucxouri warmoebis produqts, Tan fiqrs ganagrZobda imis Sesaxeb, rom adgilobrivi bazridanac gamqrali qarTuli Cai misi firmisTvis SesaZlebelia `zrdis manqana~ yofiliyo. man marketinguli menejeris daxmarebiT Seiswavla Cais bazari da daadgina, rom bolo wlebSi amerikelma momxmareblebma 5 milioni dolari daxarjes CaiSi. es maCvenebeli mniSvnelovanwilad CamorCeboda yavaSi yovelwliurad daxarjul 20 milion dolars. Tumca gasaTvaliswinebeli iyo, rom yavis warmoebaze gaweuli danaxarjebi daaxloebiT 5-jer aRemateboda 10 wlis win Caize gaRebul danaxarjebs. saqarTvelos Cais bazris analizmac aCvena, rom moTxovna qarTul, ekologiurad sufTa Caize didia. gigam, ra Tqma unda, Sekriba TanamoazreTa da Sesabamisi kvalifikaciis personali da urCia maT CarTuliyvnen Cais biznesSi. mas Semdeg, rac gigam meore Wiqa Cai daisxa da kolegebsac SeTavaza, yvela iZulebuli gaxda eRiarebinaT, rom ukve dro iyo aRedginaT qarTuli Cais

92

warmoeba da mosaxleobas gaekeTebina arCevani qarTul da ucxour produqtebs Soris. qarTuli produqtis saxelic SearCies _ ,,gurieli~.

gigam gadawyvita moeZebna Cais specialistebi, aseve Seekriba Tavisi biznesis warmomadgenlebi da maTTan erTad gaerCia momavali saqmianobis detalebi. `kargi giga~ _ daiwyo daviTma `Sen yovelTvis gqonda kargi instiqti Tu ra iyo axali bazarze. magram minda ganmimarto, ratom fiqrob, rom Cais biznesi xels Seuwyobs Cveni kompaniis zrdas momavali 5 wlis ganmavlobaSi? bolos da bolos Cvens biznesSi yvelaferi gemovnebazea damokidebuli. Tu xalxi dalevs met Cais, maSin isini daleven nakleb ualkoholo sasmels, rac Cveni produqciis Semcirebas gamoiwvevs. an ratom Caanacvleben ucxour Cais qarTuliT? bazari xom gajerebulia ucxouri warmoebis sxvadasxva saxeobis CaiT? Tavs ukeT vigrZnob Tu damexmarebi imis garkvevaSi, Tu ratom ar iqneba es ase. agreTve, mipasuxe ra faqtorebi ganapirobeben ,,gurielis~! Caize moTxovnas? rogori iqneba axal qarTul produqtis fasebi? konkurent produqtebze fasebis Secvla xom ar moaxdens ,,gurielis~ Cais momxmareblebze gavlenas? bolos da bolos gamagebineT, Cai fufunebis sagania, Tu saWiroeba? radgan ualkoholo sasmelebsac vawarmoebT, egeb ,,gurielis~ Cai boTlebSidac CamovasxaT? bevri kiTxva maqvs, giga, es ubralod Seni axireba xom ar aris?

modiT dasabuTebulad, werilobiTi saxiT warmovadginoT am kiTxvebze pasuxebi. es dagvexmareba Cveni brendis bazrebze ganTavsebaSi da imijis SeqmnaSi.

gadawyvetileba gigam ,,gurielis~ Cais Sesaxeb detalurad Seiswavla produqtis warmoebis

resursuli potenciali, marketingulad gaTvala bazarze gasvlis SesaZleblobebi da menejeruli sqemebis alternatiuli monaxazebic gaakeTa. ZiriTadi sakiTxebis momzadebis Semdeg gadawyvita sainformacio brifingis gamarTva kolegebTan.

amJamad saqarTvelos bazarze standartuli, erTjeradi moxmarebis ,,CanTebiani~ Cais miwodeba ramdenime ZiriTadi kompaniis mier xdeba, esenia: `Lipton~, `Bigelow~ da `Twinning~. Cais biznesSi ekonomikuri zrdis ZiriTadi elements mwvane Cais asobiT variacia warmoadgens, aseve bazars miewodeba egzotikuri Savi Cais sxvadasxva asortimenti da TviT TeTri da wiTeli Caic ki. amJamad am saxesxvaobebis miwodeba xdeba asobiT specialuri kompaniis mier. mniSvnelovania, rom am momwodeblebs SeuZliaT ufro maRali fasis daweseba sakuTar produqtze, vidre es Cveulebriv Caizea, radgan maT produqciaze moTxovnis zrdis tendenciebia dafiqsirebuli. gasaTvaliswinebelia isic, rom maTi umetesoba internet-vaWrobis qselSia CarTuli. mocemul bazarze gavlenas axdenen iseTi kompaniebic, rogorebicaa `The Tea Republic~ da Àdigo Teas~. 2000 wlidan Cais bazarze Semovidnen brendebi: CamovTvaloT . am brendebis bazarze SemosvliT Cais gayidvebi gasammagda.

saqarTveloSi sustad aris ganviTarebuli Cais saxlebis biznesi. vfiqrob am

qselis ganviTarebac Seuwyobs xels ,,gurielis” Caize moTxovnis zrdas. bazris Seswavlam aCvena, rom Cais axal saxeobebze feTqebadi moTxovnaa. es

SesaZlebelia aixsnas im tradiciuli ekonomikuri faqtorebis gamoyenebiT, romlebic gansazRvraven nebismier produqtze moTxovnas.

neba momeciT amJamad sainformacio brifingi slaidebis daxmarebiT Sevajamo da warmogidginoT es faqtorebi _ mimarTa gigam brifingis monawileebs.

93

qarTul ekologiurad sufTa Cais produqtze moTxovnis zrdas ganapirobeben Semdegi faqtorebi:

1. Semosavlis gavlena. Cveni produqti axali dizainis Cais saxiT gava bazarze, amitom igi moizidavs momxmareblebs maRali SemosavlebiT. moTxovnis am aspeqtis gamosayeneblad saWiroa davakvirdeT sacalo gayidvebSi sakvebze moTxovnis zrdas im kompaniebis magaliTze, romlebic produqts awvdian zustad im kategoriis myidvelebs, romlebic SeiZenen Cveni axali dizainis Cais. marTla, SemdegSi, rodesac SevalT ,,gudvilSi~, ,,populSi~, ,,iolSi~, ,,jimartSi~ aucileblad SeavdaroT Taroebze Cais ganlagebis vizualuri mxare. gaocdebi maTi gansxvavebiT.

2. gemovnebisa da momxmareblis upiratesobis gavlena moTxovnaze. Cvenma winaswarma marketingulma kvlevebma aCvena, rom momxmarebeli mocemul produqts yidulobs imitom, rom es maTi cxovrebis aucilebeli nawilia. sxva sityvebiT rom vTqvaT ,,gurieli~ mxolod axali produqti ki ar aris, aramed is aris qarTuli, maRali xarisxis, sufTa produqti da Tu grZelvadian periodSi am maxasiaTeblebs SeinarCunebs, is aucileblad gaxdeba myidvelis cxovrebis stili. amas garda, uamravi adamiani, romlebic monawileobdnen Cven gamokvlevaSi ambobdnen, rom sufTa, surnelovani Cais momzadeba da sma kargia yoveldRiuri stresis mosaxsnelad. Cveni Caisadmi aseTi damokidebuleba dadastures eleqtronuli fostis, `Blackberries~-isa da mobilurebis saSualebiT ganxorcielebulma gamokiTxvebmac. rogorc Cans, momxmarebels moenatra Cais dayenebis rituali. Cais momzadebis procesi damamSvidebelia, da rac mTavaria, misi daxmarebiT droebiT mainc wydeba samuSao dRis daZabuli tempi.

3. fasebi Semcvlel produqtebze. zustad ar viciT, magram migvaCnia, rom yava iTvleba Cais yvelaze axlo Semcvlelad. nawilobriv Semcvlelebad SeiZleba ganvixiloT iseTi produqtebi, rogorebicaa boTlSi Camosxmuli wylebi da naxSirwyliani sasmelebi. magram bolo monacemebis analizma cxadyo, rom Caize moTxovna zrdadia. ufro metic, faqtiurad, kvlevebma aCvenes, rom Cai axal yavadac ki ganixileba. Cven kargad viciT, yavaze fasebi mniSvnelovnad gaizarda. eWvgareSea, rom yavaze fasis zrda xels uwyobs mis axlo Semcvlelze, Caize moTxovnis gazrdas.

`kargi giga, Cven marTla mogvwons ,,gurielis~ Cais warmoebis idea~ _ aseTi iyo brifingis monawileTa umetesobis azri. Tumca saboloo gadawyvetilebis misaRebad saWiro iqneba firmis marketinguli da menejeruli departamentebis mier CamoTvlili faqtorebis gavlenis raodenobrivi analizis Catareba `gurielis~ Cais moTxovnaze. vfiqrob, erToblivi muSaobiT SevZlebT bedis fortunis Cvensken Semotrialebas. biznesSi xom mTavaria dasabuTebuli axali iniciativebi, aseve mniSvnelovania mosaxleobisaTvis axali produqtebis miwodeba da marTlac Rirs am sakiTxze seriozulad dafiqreba.

sadiskusio kiTxvebi 1. ra rolis Sesruleba SeuZlia produqtis dasaxelebas brendis SeqmnaSi? 2. romeli ucxouri Cais brendebia saqarTelos bazarze? 3. ra faqtorebi ganapirobeben `gurielis~ Caize moTxovnis zrdas? 4. aris Tu ara saTanadod dasabuTebuli `gurielis~ Cais biznesis ganviTarebis iniciativebi? 5. aris `gurielis~ Cai brendi? pasuxi daasabuTeT.

94

ZiriTadi terminebi

➢ inovacia

➢ inovaciuri saqmianobis subieqtebi

➢ produqciis konkurentunarianoba

➢ produqciis xarisxi

➢ servisi

➢ sertifikacia

➢ licenzia

➢ brendingi

➢ brendi


1. ra aris inovacia? daaxasiaTeT inovaciuri saqmianobis subieqtebi. 2. ra aris produqciis konkurentunarianoba da ra maxasiaTeblebs moicavs

igi? 3. ra aris produqciis xarisxi da ra faqtorebi moqmedeben masze? 4. ra aris servisi? 5. daaxasiaTeT produqciis konkurentunarianobis Sefasebis etapebi. 6. ra aris brendingi? 7. CamoTvaleT TqvenTvis cnobili qarTuli da ucxouri brendebi.

es sainteresoa

Bbrendebi, romlebic sityvebad iqcnen da rogor mivaRwioT igives?

ramdenjer `gadagiqseroqsebiaT~ dokumenti, konspeqti, testebi an

ubralod _ saWiro furclebi? albaT Zalian bevrjer, magram gifiqriaT imaze, rom sityva gadaqseroqseba ar arebobs da saerTod `qseroqsi~ ubralod brendis saxelia?

sinamdvileSi mowyobiloba, romelsac `qseroqss~ veZaxiT aslgadamRebi manqanaa, romelic kompaniam 1959 wels SeimuSava da auracxeli raodenobiT

http://marketeer.ge/wp-content/uploads/2008/12/xerox.jpg

95

gayida. Ppirvelive wels aTeulobiT milioni mogeba miiRes da pirveli modelic Zalian popularuli gaxda. cxadia dRes `qseroqsi~ registrirebulia rogorc savaWro marka da amavdroulad is mTel msoflioSi dokumentis aslis sinonimic aris.

Tumca zogi brendi, mxolod garkveul qveyanaSi gvxvdeba garkveuli produqtis sinonimad. aseTia magaliTad `jipi~. sityva, romelic sabWoTa sivrceSi _ ugzobis avtomobilis an yvelganmavlebis sinonimad iqca.

xolo sityva `botasi~ saqarTveloSi iqca sportuli fexsacmlis sinonimad. Bbevri aseTi sityvis gaxseneba SeiZleba, magram modiT vnaxoT, kerZod ra ganapirobebs brendis uzarmazar popularobas da damkvidrebas rogorc yoveldRiur sityvad.

Ppirveli, rac nebismier Zlier brends sWirdeba, es viwro profili, anu viwro niSaa. sxva sityvebiT rom vTqvaT, ar aris rekomendebuli kompania erTii brendis qveS uSvebdes sapons da raciis antenebs. rodesac momxmarebeli gaigonebs Tqveni brendis saxels, mas gonebaSi unda warmoudges, erTi da mxolod erTi produqti, asocirebuli am brendTan.

Aar unda avurioT kompaniis siZliere, Tavad brendis siZlieresTan. magaliTad, uzarmazari korporacia General Electric weliwadSi kolosalur mogebas iRebs, maSin rodesac rogorc brendi arc ise Zlieria. Zalian cotam Tu icis ras awarmoebs es kompania, arada TiTqmis nebismier produqts, maT Soris saxlis el. naTurebs da TviTmfrinavis turbinebs. Tavis droze am kompaniam scada kompiuterebis awyobis bazarze Sesvla, rac kraxiT damTavrda, radgan ver gauwia konkurencia viwrod am bazarze orientirebul DELL-s, IBM-s da sxv.

Mmeore da yvelaze mniSvnelovani komponenti didi upiratesobis misaRebad es aris _ inovacia. Tuki gadavxedavT brendebs, romlebic axla garkveul moqmedebebTan da produqtebTan asocirdebian da yoveldRiur cxovrebaSi Cajdnen rogorc regularuli sityvebi, mivxvdebiT, rom maTi produqti im dros bazarze pirveli iyo d araferi msgavsi im dros ar arsebobda.

magaliTad qseroqsma pirveli aslgadamRebi manqana SemogvTavaza. jipi pirveli brendi iyo, romelic postsabWoTa momxmarebelma ixila,xolo botasi saqarTvelos bazarze pirveli am tipis sportuli fexsacmeli iyo da a. S.

erTis mxriv, brendis sityvasTan asociacia SeiZleba misi siZlieris maCvenebeli iyos, magaram sinamdvileSi mas Tavisi uaryofiTi mxarec aqvs. saqme imaSia, rom Tuki sityva gadava yoveldRiur moxmarebaSi, is sasamarTloebma SeiZleba gaaformon, rogorc Cveulebrivi sityva da Sesabamisad kompaniam dakargos Tavisi registrirebuli savaWro niSani. aseTi problemis winaSe dadga Google, rodesac erT-erTma cnobilma leqsikonma brendi Seitana, rogorc zmna: to

Google… Zebnis sinonimad. Kkompaniam dauyovnebliv moiTxova aseTi ganmartebis amoReba, Tavad qseroqssac uwevs sareklamo kampaniebis Catareba, imisTvis, rom xalxs urCios ar ixmaron sityva `qseroqsi~ aslis gadaRebis sinonimad.

Aase rom gaxsovdeT: viwro niSa da inovacia. Yyvela axali produqti,sjobs axali brendis qveS gauSvaT, vidre ukve arsebuli brendis gudvili gauyoT.

wyaro: http://. Marketer.ge/brending/brends-that-succeeded.html

96

testebi

1. inovacia aris

a. konkurentunariani produqciis miwodeba; b. mecnierul-teqnikuri progresis mimarTuleba; g. sasaqnlo niSnis imitacia; d. siaxle, siaxlis Semotana-danergva. 2. inovaciuri saqmianobis gamokvleva gansakuTrebiT me-20 saukunis 70-

iani wlebidan gaaqtiurda. am saqmeSi mniSvnelovani wvlili Seitana:

a. i. Sumpeterma; b. J.b. seim; g. r. kantilionma; d. p. drukerma. 3. CamoTvlilTagan romeli ar Sedis inovaciuri sferos funqcionalur

daniSnulebaSi: a. inovaciebis potenciur momxmarebelTa analizi; b. perspeqtiuli ideebisa da funqcionirebis wyaroebis Zieba; g. siaxleebis Seqmnisa da danergvis organizacia; siaxleebis gavrceleba da

mxardaWera; d. produqciis sicocxlisunarianobis ciklis dadgena. 4. inovaciuri saqmianobis maxasiaTeblebia:

a. inovaciuri cikli da sicocxlisunarianobis cikli; b. produqciis ganaxleba; g. inovaciebis SeZena; d. firmis sawarmoo simZlavris gazrda. 5. CamoTvlilTagan romeli miekuTvneba inovaciuri saqmianobis

subieqtebs?

a. saxelmwifo seqtoris da samewarmeo seqtoris organizaciebi; b. umaRlesi ganaTlebis sferos organizaciebi; g. kerZo arakomerciuli sferos organizaciebi; d. yvela erTad. 6. produqciis xarisxSi igulisxmeba:

a. produqciis sasicocxlo cikli; b. produqciis teqnikuri donis amaRleba;

g. produqciis TvisebaTa erToblioba, romelic ganapirobebs mis vargisianobas daakmayofilos garkveuli moTxovnilebani misi daniSnulebidan gamomdinare.

d. produqciis sertificireba. 7. CamoTvlilTagan romeli ar miekuTvneba sawarmoo-teqnologiur

maCveneblebs?

a. Sromatevadoba, masalatevadoba; b. konstruqciis unifikaciis done, nakeTobis teqnologiurobis done; g. TviTRirebuleba, fasi, rentabeloba;

d. teqnikuri done, saimedooba,xangamZleoba. 8. sawamoo-teqnologiuri maCveneblebi axasiaTeben nakeTobas

a. rogorc konkurentunarin produqcias; b. rogorc sertificirebul produqcias; g. rogorc xarisxian produqcias;

97

d. rogorc warmoebis obieqts warmoebis realur pirobebSi. 9. servisi inglisuri sityvaa da niSnavs:

a. samsaxurs, momsaxurebas; b. garantias; g. nebisyofas; d. konsultacias. 10. romeli ar miekuTvneba servisis saxeebs?

a. gayidvis wina servisi; b. moxmarebis servisi; g. gayidvis Semdeg sagarantio servisi; d. gayidvis Semdgomi servisi. 11. sityva `sertifikati~ niSnavs

a. damowmebas; b. flobas; g. ndobas; d. garantias. 12. sertifikacia gulisxmobs

a. produqciis xarisxis amaRlebas saerTaSoriso standartebis moTxovnebis donemde;

b. produqciis nomenklaturis dadgenas; g. dadgenas da dokumentalurad imis damowmebas, rom mocemuli produqcia

akmayofilebs saerTaSoriso standartebis moTxovnebs; d. produqciis konkurentunarianobis Sefasebas. 13. CamoTvlilTagan romeli miekuTvneba produqciis sasicocxlo

ciklis stadiis Sefasebis saxeobas?

a. proeqtiswina da proeqtis; b. mza nawarmis; g. sabazro da samomxmareblo; d. yvela erTad. 14. brendingis Teorias safuZveli Caeyara

a. XIX saukuneSi; b. XX saukuneSi; g. XXI saukuneSi; d. arc erTi pasuxi ar aris swori. 15. romeli gamonaTqvami ar aris swori

a. brendi brendad mxolod adamianis cnobierebaSi xdeba; b. brendi gulisxmobs konkurentunarian produqcias; g. brendi gulisxmobs stabilur xarisxs; d. brendi gulisxmobs produqciis saproeqto Sefasebas. 16. brends axasiaTebs Semdegi niSnebi:

a. produqciis pozicionirebuloba; b. misi arsebobis periodSi reklamaSi Cadebuli aranakleb 1 mlrd $; g. bazarze arsebobis aranakleb 2-3 `sasicocxlo cikli~; d. yvela pasuxi sworia. 17. produqciis sasicocxlo cikli saSualod tolia

a. 2-3 wlis; b. 5-6 wlis; g. 8-9 wlis; d. 10-12 wlis

98

Tavi 6. firmis marketingi


1. firmis marketinguli strategiis gansazRvras 2. marketinguli kompleqsis elementebis Sefasebas 3. produqtze fasebis dadgenis meTodebis SerCevas 4. firmisaTvis saWiro marketinguli komunikaciebis gamovlenas 5. bazris SesaZleblobebis analizs

6.1. firmis marketinguli strategia

termini marketingi (ingl. bazari, gasaReba) XX saukunis dasawyisSi aSS-Si warmoiSva. saerTod, marketingis obieqturi aucilebloba maSin Cndeba, roca bazari gajerebulia saqonliT, roca mTavaria ara warmoeba, aramed gasaRebis problema. marketingi orientirebulia ara mwarmoeblis (gamyidvelis), aramed momxmarebelTa (myidvelTa) interesebze, maTi moTxovnilebebis Seswavla-analizsa da srulyofilad dakmayofilebaze.

amJamad firmebis saqmianoba warmoudgenelia marketinguli samsaxuris gareSe. igi uzrunvelyofs bazris Seswavlas, momxmarebelTa moTxovnebis Sesabamisi produqciis warmoebas, fasebis sworad dadgenas, saqonlis moraluri cveTis prognozs, sareklamo strategias da a.S. amdenad, marketingis arsi momxmarebelTa moTxovnebis Sesatyvisi produqciis warmoeba, realizacia da mogebis miRebaa. bolo periodSi marketingi menejmentis organuli Semadgeneli nawili gaxda.

marketingis strategia gulisxmobs firmis SesaZleblobaTa Sesabamisobas bazarze arsebul situaciasTan, risTvisac detalurad unda gaanalizdes:

_ bazarze SeRwevis strategia; _ firmis zrdis strategia; _ produqciis ganawilebis arxebi; _ komunikaciebi. bazarze SeRwevis strategia iTvaliswinebs: _ axal bazarze SeRwevas; _ Zvel bazarze axali produqciis Setanas; _ bazris axal segmentSi siaxlis Setanas. marketingis taqtikam unda uzrunvelyos:

➢ mogebis myari done; ➢ sabazro situaciaze swrafi reagireba; ➢ momuSaveTa iniciativianoba; ➢ konkurentebis moqmedebaze sapasuxo RonisZiebaTa gatareba; ➢ myidvelis moTxovnilebis cvlilebis Sesabamisad firmis samecniero-

teqnikuri da sawarmoo saqmianobis koreqtireba. Sesabamisad, marketingis taqtikuri amocanebi SeiZleba iyos:

➢ momxmarebelTa moTxovnilebis Sesaxeb dazustebuli monacemebis safuZvelze saeqsporto saqonlis nomenklaturis gafarToeba;

➢ moTxovnilebis garkveulwilad daqveiTebis gamo gaZlierebuli sareklamo RonisZiebebis gatareba;

99

➢ gasaRebis stimulirebis mizniT saqonelze fasebis Semcireba; ➢ servisuli samsaxurebis mier momsaxurebis asortimentis gafarToeba

axal myidvelTa mosazidad; ➢ saqonlis konstruqciuli gaumjobeseba konkretuli bazris

moTxovnebis Sesabamisad; ➢ personalis stimulirebisTvis RonisZiebebis gatareba, ramac unda

uzrunvelyos komerciuli saqmianobis efeqtianoba. marketingis organizacia firmis zomazea damokidebuli. saSualo zomis

firmaSi muSaobs erTi marketologi. msxvilSi funqcionirebs marketingis ganyofileba, romelic aerTianebs bazris Seswavlis, gasaRebis, reklamis, fasebis da dasamzadebeli produqciis xarisxis sferoSi moqmedebebs. rac Seexeba mcire zomis sawarmoebs, iq aucilebeli xdeba operatiuli moZravi marketingi, romelic bazarze Camoyalibebuli cvalebadi situaciebis Sesabamisad xorcieldeba. mcire firmebs bazris SeswavlisaTvis SeuZliaT gamoiyenon specialurad am mizniT Seqmnili marketinguli samsaxurebi, romlebic specialur SekveTebze muSaoben.

marketingul samsaxurs kavSiri unda hqondes firmis yvela ZiriTad ganyofilebasTan. marketingis ganyofilebis xelmZRvaneli firmis direqtoris erT-erTi moadgilea.

6.2. marketinguli kompleqsis elementebi

rodesac kompania iRebs gadawyvetilebas, Tu rogor daakmayofilos momxmarebelTa moTxovnilebebi, marketingis menejerebi amuSaveben marketingis struqturas (kompleqss), romelic warmoadgens oTxi mTavari elementis erTobliobas (produqti, fasi, adgili, stimulireba).

produqti aris nebismieri ram, rasac SeuZlia gacvlis procesSi momxmarebelTa saWiroebebisa da moTxovnilebebis dakmayofileba. produqti SeiZleba iyos: nivTi, momsaxureba, adgili, organizacia, idea da sxva.

farTo moxmarebis produqts miekuTvneba is saqoneli da momsaxureba, romelsac momxmarebeli SeiZens piradi gamoyenebisaTvis. aRniSnul jgufSi calke gamoiyofa:

yoveldRiuri moTxovnis produqti _ mas momxmarebeli sistematurad yidulobs da gadawyvetilebis miRebis procesi ar aris xangrZlivi. aseTi produqti Zviri araa da misi SeZena yvelgan SeiZleba. es jgufi Tavis mxriv iyofa: mudmivi moTxovnis produqti ( puri, Saqari, saponi, kbilis pasta da sxva), produqti eqstremaluri SemTxvevisTvis (qolga, sawvimari Zlieri wvimebis dros, tkivilgamayuCebeli wamlebi da sxva).

100

impulsuri yidvis produqti _ momxmarebels ganzraxuli ara aqvs am produqtis SeZena, magram danaxvisas misi yidvis survili uCndeba. (magaliTad,D gazeTi, Jurnali, tansacmeli da sxva).

winaswari SerCevis produqti _ momxmarebeli erTmaneTs adarebs msgavs saqonels iseTi maxasiaTeblebis mixedviT, rogoricaa: xarisxi, fasi, gaformeba, gamosadegoba da sxva. magaliTad: aveji, tansacmeli, teqnika da sxva.

gansakuTrebuli moTxovnis produqti aris unikaluri maxasiaTeblebis, gansakuTrebuli produqti, romlis yidvis drosac momxmarebeli mzadaa damatebiTi Zalisxmeva gaswios. magaliTad: konkretuli markis tansacmeli, avtomobili da sxva.

pasiuri moTxovnis produqti _ produqti, romelsac momxmarebeli ar icnobs an icnobs, magram mis yidvaze ar fiqrobs. magaliTad: sicocxlis dazRveva, avtomanqanebis dazRveva, enciklopediuri gamocemebi da sxva. am dros saWiroa gansakuTrebuli marketinguli RonisZiebebis ganxorcieleba.

nebismier kompanias gaaCnia produqciis garkveuli nomenklatura da sasaqonlo asortimenti.

produqciis nomenklatura aris saqonlisa da momsaxurebis sruli CamonaTvali, romelsac kompania momxmarebels sTavazobs.

produqciis nomenklaturaSi gamoyofen garkveul jgufebs, romlebic Sedgeba saqonlis im kategoriebisagan, romelTac gaaCniaT msgavseba maTi gamoyenebisa da samomxmareblo maxasiaTeblebis mixedviT. maT saqonlis asortimenti ewodeba.

kompaniaTa nomenklatura erTmaneTisagan gansxvavdeba saqonlis gansxvavebuli kategoriebis, raodenobisa da moculobis sididis mixedviT. zogierTi kompania mxolod erTi dasaxelebis produqcias awarmoebs da warmatebasac aRwevs. Tumca kompaniebis umravlesoba Tvlis, rom erTi saqoneli sakmarisi ar aris gayidvebis sasurveli donis misaRwevad.

zogierTi kompania ekonomiis TvalsazrisiT awarmoebs mxolod SezRuduli saxeobis produqcias. es maT saSualebas aZlevs Seamciros danaxarjebi erTeul produqciaze da aseve Seamciron GgayidvasTan dakavSirebuli xarjebi.

kompaniebi produqciis asortimentTan dakavSirebiT wyveten Semdeg problemebs:

_ sasaqonlo asortimentis gansazRvra; _ TiToeul seriaSi saqonlis raodenobisa da maTi bazarze gatanis

vadebis dadgena;

i

marketinguli

kompleqsi

miznobrivi

bazari

saqoneli

fasi stimulireba

adgili

101

_ saqonlis warmoebidan moxsna; _ sasaqonlo asortimentSi axali saqonlis CarTvas, asortimentis

gafarToeba-ganaxlebas. asortimentis maxasiaTeblebi SeiZleba iyos: _ horizontaluri (Sampuni, balzami, specialuri daniSnulebis Tmis kremi); _ vertikaluri (Sampuni mSrali TmisTvis, normaluri TmisTvis, bavSvis

Sampuni da a.S.). momsaxureba aris nebismieri saxis saqmianoba, romelsac erTi mxare meores

sTavazobs. am dros iqmneba iseTi saqoneli, romelsac ar gaaCnia nivTobrivi forma.

momsaxurebis maxasiaTeblebia: aramaterialuroba _ advilad ver iqneba demonstrirebuli; cvalebadoba _ arastabiluri xarisxi; Senaxvis SeuZlebloba;

moxmarebisa da warmoebis erTianoba. marketingis optimaluri gegmis SemuSavebisaTvis aucilebelia produqciis

sasicocxlo ciklis analizi. igi Sedgeba Semdegi stadiebisagan: _ danergva. am etapze dabalia gayidvis moculoba, Zalze umniSvneloa mogeba,

didia samarketingo xarjebi, Tumca es aucilebeli danaxarjebia, romelTa gareSec axali saqonlis bazarze danergva da damkvidreba Zalze Znelia.

_ zrda. myidvelis mier xdeba produqciis aRiareba, moTxovnis swrafi zrda, mZafrdeba konkurencia, iwyeba brZola bazris wilisaTvis. mewarme iZulebulia didi danaxarjebi gaswios saqonlis stimulirebisaTvis da erTdroulad Seamciros saqonlis gasayidi fasi. aseTi mZafri brZola moiTxovs did danaxarjebs. patara da susti kompaniebi ver uZleben konkurencias da xSirad kotrdebian, gadarCenilebi ki inawileben bazars. xdeba fasebis stabilizacia, konkurencia sustdeba, gayidvebis moculoba izrdeba, xolo erTeuli produqciis TviTRirebuleba mcirdeba. stabiluri fasebis Sefardeba dabal danaxarjebTan iwvevs mogebis gazrdas da mewarmeebs saSualeba eZlevaT miiRon maRali ukugeba investirebul kapitalze.

_ simwife. myidvelis umetesobam SeiZina produqti, gayidvis moculoba aRar izrdeba. simwifis stadia saqonlis sasicocxlo ciklis yvelaze xangrZlivi periodia da am dros saqonlis gasaRebasTan dakavSirebuli xarjebi mcirdeba. mogeba am dros maqsimaluria, magram TandaTan iwyebs klebas. mogebas, romelic saqonels simwifis stadiaSi moaqvs, xSirad kompaniebi axali produqciis Sesaqmnelad iyeneben. amitom isini yovel Rones xmaroben, rom produqcia darCes konkurentunariani. es SesaZlebelia arsebul saqonelze umniSvnelo detalebis damatebiT da srulyofiT, ris Sedegadac produqcia momxmareblisaTvis ufro mimzidveli xdeba.

dacema. gayidva mkveTrad mcirdeba, mogeba iklebs. es gamowveulia sxvadasxva mizezebiT: icvleba demografiuli mdgomareoba da momxmarebelTa moTxovnilebebi, ixveweba da iqmneba axali teqnologiebi. aseT viTarebaSi dgeba sakiTxi:

_ datovon saqonlis warmoeba ucvlelad; _ Secvalon marketinguli strategia; _ moxsnan saqoneli warmoebidan da daiwyon axali saqonlis warmoeba. mewarmem unda ganWvritos moTxovna axal saqonelsa da momsaxurebaze,

operatiulad gardaqmnas saqmianoba momxmarebelTa cvalebadi moTxovnilebis Sesabamisad.

102

marketinguli kompleqsis erT-erTi mniSvnelovani elementia fasi. fasi viwro gagebiT aris Rirebulebis fuladi gamoxatuleba, farTo gagebiT

ki fulis is raodenoba, romelsac momxmarebeli produqtis gamoyenebiT miRebuli sargeblis sanacvlod ixdis.

fasi Rirebulebas emTxveva maSin, roca moTxovna miwodebis tolia. aseT SemTxvevaSi yalibdeba sabazro fasi, romlis mixedviTac xorcieldeba produqciis yidva-gayidva. xolo im SemTxvevaSi, roca miwodeba moTxovnas aRemateba, fasi Rirebulebis qveviT ixreba da piriqiT.

saqonelis/momsaxurebis sabazro fasad iTvleba fasi, romelic yalibdeba saqonelis/momsaxurebis bazarze identuri (xolo misi ararsebobis SemTxvevaSi _ msgavsi) saqonelis/momsaxurebis moTxovnisa da miwodebis urTierTzemoqmedebis Sedegad da Sesabamis bazarze im pirebs Soris dadebuli garigebis safuZvelze, romlebic saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis (2010 wlis 17 seqtembris) me-19 muxlis mixedviT ar arian urTierTdamokidebuli pirebi.

urTierTdamokidebul pirebebad iTvlebian is pirebi, romelTa Soris gansakuTrebul urTierTobaTa arsebobam SeiZleba gavlena moaxdinos maTi an maT mier warmodgenili pirebis saqmianobis pirobebze an ekonomikur Sedegebze. mag. pirebi arian erTi sawarmos damfuZneblebi (monawileebi), Tu maTi jamuri wili aranakleb 20 procentia; piri axorcielebs sawarmos kontrols; fizikuri piri Tanamdebobrivad eqvemdebareba sxva fizikur pirs; pirebi naTesavebi arian da sxv.

saqonelis/momsaxurebis sabazro fasis gansazRvrisas gamoiyeneba sabazro fasebis Sesaxeb informaciis oficialuri wyaroebi, aRmasrulebeli xelisuflebis Sesabamisi organoebis sainformacio baza, sagadasaxado organoebisaTvis gadasaxadis gadamxdelTa mier miwodebuli informacia, agreTve sxva sarwmuno informacia. saqonelis/momsaxurebis sabazro fasi SeiZleba iyos sabiTumo da sacalo.

sabiTumo fasi niSnavs, rom produqcia didpartiobiT mieyidebaT firmebidan savaWro firmebs Semdgomi gayidvisaTvis.

sabiTumo fasi gamoiyeneba produqciis Rirebulebis asanazRaureblad. igi Seicvas or elements: warmoebis TviTRirebulebas da mogebas. normalurad momuSave sawarmosaTvis am fasma unda uzrunvelyos warmoebis danaxarjebis anazRaureba da mogebis miReba. rogorc wesi, es fasi Seadgens sacalo fasis 60-70%-s.

sacalo fasiT produqcia wvrilpartiobiT mieyideba mosaxleobas. sacalo fasi Sedgeba sabiTumo fasisa da sacalo firmis yvela

mmarTvelobiTi, samarketingo da sawarmoo danaxarjebisagan da misi mogebis jamisagan.

sacalo fasi zogierT saqonelze moicavs aqcizs. aqcizi fiqsirebuli sididea da mTlianad biujetSi Cairicxeba. igi aris saxelmwifos wili sawarmos mier miRebul wminda SemosavalSi. saxelmwifo centralizebuli wesiT gansazRvravs im saqonlis nusxas, romlis fasSic Sedis aqcizi. aqcizi ZiriTadad wesdeba Rvinoze, arayze, Tambaqoze, saiuveliro nawarmze, Zvirfas Tevzeulze da sxva.

garda zemoT aRniSnulisa SeiZleba iyos: erTiani fasebi _ wesdeba iseT produqciaze, romelzec fasebs

saxelmwifo organoebi (eleqtroenergia, komunaluri) awesebs; regionuli fasebi _dgindeba mwarmoebeli sawarmoebis, regionuli

saxelisuflebo orgamoebis faswarmoqmnis ganyofilebebis mier; mcocavi fasi, romelic dgindeba xelSekrulebis safuZvelze zogierTi

103

pirobebis (magaliTad, inflaciis) gaTvaliswinebiT mocemuli TariRisaTvis; xangrZlivmoqmedi fasi _ masobrivi moxmarebis saqonelze(Jurnalebi, gazeTebi, saponi da sxva). xSirad fasis SesanarCuneblad cvlilebebi SeaqvT TviT saqonelSic ki; moqnili fasebi _ swrafad reagirebs mikro da makro garemoSi momxdar cvlilebebze; fiqsirebuli fasebi _ yvelanairi momxmareblisaTvis erTiani fasis SeTavazeba; dinamiuri fasebi _ individualuri safaso politikis SemuSaveba TiToeuli momxmareblisaTvis; mtacebluri fasi _ esaa TviTRirebulebaze dabali fasi, romelic mimarTulia bazridan konkurentebis gaZevebaze, SemdgomSi ki fasebis Zveleburad gazrdaze. mag. aSS-Si aseTi fasebis daweseba akrZalulia; regulirebadi fasi _ yalibdeba moTxovna-miwodebis Tanafardobis safuZvelze, magram ganicdis saxelmwifos mxridan garkveul zemoqmedebasac; sagareo vaWrobis fasi _ gamoiyeneba sagareo bazarze saqonlis yidva- gayidvis dros. fasebis politikas umniSvnelovanesi adgili ukavia kompaniebis marketingul saqmianobaSi. igi gansazRvravs mis finansur mdgomareobas, konkurenciul poziciasa da myidvelebTan damokidebulebas. fasebis formirebisas kompaniis mizania: dagegmili mogebis miReba; gayidvebis moculobis gazrda; bazris garkveuli segmentis dakaveba; saqonlis imijis Seqmna. faswarmoqmnaze moqmedebs Sida da gare faqtorebi. Sida faqtorebia: ▪ marketingis miznebi _ kompaniis gadarCena, mimdinare mogebis gazrda,

sabazro wilisa da produqciis xarisxis zrda; ▪ marketingis kompleqsis strategia _ fasebis daweseba unda

Seesabamebodes produqciis xarisxs, dizains, sadistribucio da sakomunikacio gadawyvetilebebs, anu igi mTlian kompleqsSi unda iqnes ganxiluli;

▪ danaxarjebi (mudmivi, cvalebadi, saerTo). igi fasebis formirebis mTavari elementia. kompania, romelic danaxarjebis dabal dones uzrunvelyofs, SeZlebs SedarebiT dabali fasis dawesebas, rac produqciis realizaciis da mogebis zrdis safuZvelia;

▪ organizaciuli gadawyvetilebebi _ organizaciis xelmZRvanelobam unda gadawyvitos Tu vin daawesebs fasebs. did organizaciebSi kompaniis xelmZRvanelobasTan erTad fasebis dawesebaSi monawileobas iRebs marketingisa da gayidvebis ganyofilebis menejerebi, aseve

finansuri da warmoebis menejerebic. SesaZlebelia iseT kompaniebSi, sadac fasi yvelaze mniSvnelovan faqtors warmoadgens, Seiqmnas calke faswarmoqmnis ganyofilebebi.

gare faqtorebia: ▪ bazari da moTxovna _ maSin roca danaxarjebiT ganisazRvreba fasebis

qveda done, bazari da moTxovna adgens maT zeda zRvars. is sxvadasxva

104

tipis bazarze gansxvavebulia( wminda konkurenciis, monopolisturi konkurenciis, oligopolisturi konkurenciis da wminda monopoliis bazari);

▪ konkurencia _ aq igulisxmeba konkurentebis warmoebis xarjebis done, meti fasebi, reaqciebi fasebis cvlilebebze. aucilebelia mudmivad xdebodes konkurentuli saqonlis kontroli da momxmarebelTa gamokiTxva;

▪ ekonomika da mTavroba _ inflacia, maRali saprocento ganakveTebi, gadasaxadebi, fasebis horizontaluri da vertikaluri fiqsacia

(horizontaluri _ konkurentebis mier xelovnurad gazrdili fasebi, xolo vertikaluri _ mwarmoeblis Zaldataneba fasebis gazrdis Sesaxeb); ▪ sazogadoebrivi azri da sxva _ aq igulisxmeba erTi da igive mflobelis

mier erTi da igive saqonlis momxmarebelze sxvadasxva fasad miyidva. es kanonsawinaaRmdego moqmedebaa, Tumca arsebobs gamonaklisic, rodesac saqme exeba didi partiobiT saqonlis yidvas sabiTumo qselisaTvis, an uSualod ara mwarmoeblisgan (Suamavlebis, dilerebis mxridan).

saqonelze swori fasis daweseba mniSvnelovnad gansazRvravs firmis warmatebas. kompaniebi faswarmoqmnis mravalgvar meTods mimarTaven.

1. faswarmoqmna TviTRirebulebis safuZvelze _ TviTRirebulebas + danamati 2. aRqmuli faseulobis safuZvelze. amosavali wertilia momxmarebeli da

misi faseulobebi. kompaniebi mimarTaven aseve fasebis skalirebas, àramrgvali~ fasebis

dawesebas da fasdaklebas. fasebis skalireba gulisxmobs saqonlis gayidvas fasebis gansazRvrul

diapazonSi. is xels uwyobs saqonlis gayidvas da myidvels uadvilebs arCevans, zRudavs ra alternatiuli variantebis raodenobas.

faswarmoqmna TviTRirebulebis safuZvelze faswarmoqmna saqonlis aRqmuli faseulobis safuZvelze àramrgvali~ fasebis strategia gulisxmobs fasebis dawesebas mrgval

fasebze odnav qvemoT. magaliTad, 99, 4,9, 1,9 dolari, evro da sxva. firma

produqti danaxarji fasi aRqmuli faseuloba momxmarebeli

momxmarebeli aRqmuli faseuloba fasi danaxarji produqti

105

gamodis im mosazrebiT, rom myidveli 4,9 dolars aRiqvams ufro dabal fasad, vidre 5 dolars. es saSualebas iZleva meti saqoneli gaiyidos da TiToeul gayidul erTeulze mxolod 1 centi daikargeba.

fasdakleba gulisxmobs fasebis mixedviT sxvadasxva SeRavaTebisa da daTmobebis dawesebas myidvelisaTvis (SeTavazebuli saqonlis gaTvaliswinebiT). fasdakleba SeiZleba iyos sxvadsxava saxis.

sabiTumo fasdaTmobas mwarmoeblebi im myidvelebs sTavazoben, romlebic didi raodenobiT saqonels yiduloben. maTi momsaxureba iafia _ mcirdeba saqonlis Senaxvis, transportirebis, gasaRebisa da myidvelebTan angariSebis gaformebasTan dakavSirebuli xarjebi.

fasdaTmoba naRdi fulis gadaxdisaTvis. wesdeba im myidvelebisaTvis, romlebic saqonlis safasurs naRdi fuliT an winaswar dadgenil vadebSi ixdian. am SemTxvevaSi fasdaTmoba SeiZleba saqonlis fasis 2% iyos.

sezonuri fasdaTmoba. gamyidvelebi myidvelebs sezonisaTvis Seuferebel saqonels mniSvnelovani fasdaklebiT sTavazoben. es maT saSualebas aZlevs uzrunvelyon gayidvebis stabiluroba wlis ganmavlobaSi, Seamciron Senaxvis xarjebi da gazardon gayidvebis moculoba.

wamaxalisebeli SeRavaTi. aseTi SeRavaTebiT sargebloben sacalod da biTumad movaWreebi, romlebic mwarmoeblis produqciis gasaRebis stimulirebas ewevian.

nebismieri saqoneli mwarmoeblidan unda miewodos momxmarebels. gzebs, romlis meSveobiTac am or `wertils~(mwarmoeblidan momxmarebels) Soris saqonlis moZraoba xdeba, distribuciis (ganawilebis) arxebi ewodeba.

zogierTi arxi martivia da mwarmoeblidan momxmareblamde miwodebis manZili moklea, xolo zogierTs rTuli struqtura aqvs da mravali adamianisa da organizaciisgan Sedgeba.

dadgenilia, rom saqonlisa da momsaxurebis mravali dasaxelebidan momxmarebeli mxolod 10%-s SeiZens pirdapiri distribuciiT anu uSualod mwarmoeblisgan. umravles SemTxvevaSi saqonlis SeZenisas saqme gvaqvs bazris SuamavlebTan, romlebic gacilebiT amartiveben garigebis process. isini saqonlis ganawilebas axdenen ufro efeqtianad, ekonomiurad da racionalurad, vidre mwarmoeblebi.

saqonlis gayidva xdeba biTumad anu msxvilpartiobiT da sacalod. mebiTumeebisagan gansxvavebiT sacalod movaWreebi warmoadgenen ganawilebis

jaWvis Zalze SesamCnev elements. sacalod movaWreebia: mcire maRaziebi, universaluri maRaziebi, univermaRebi,

fasdaklebiT movaWre maRaziebi, Camofasebuli saqonlis maRaziebi, specializebuli maRaziebi, minimarketebi, supermarketebi, hipermarketebi. arsebobs aseve àrastacionaluri~ sacalo vaWroba. mas miekuTvneba: telemarketi, safosto SekveTebi, savaWro avtomatebi (mineraluri, gamagrilebeli wylebi da a.S.), piradad gayidva saxlSi mitaniT.

marketinguli kompleqsis meoTxe elementi aris stimulireba. igi gulisxmobs meTodebis erTobliobas, romlebsac kompaniebi iyeneben miznobriv bazrebTan da farTo sazogadoebasTan urTierTobisas, raTa momxmarebeli daarwmunon iyidos maT mier miwodebuli produqcia.

stimulirebis ZiriTadi miznebia: momxmarebelTa informireba, darwmuneba da Sexseneba.

informireba _ myidvelma unda icodes saqonlis arseboba, sad SeiZleba SeiZinos, ra Rirs da rogor gamoiyenos;

106

darwmuneba _ myidvels sWirdeba motivacia saqonlis arCevisas, momxmarebeli unda daarwmunon mocemuli produqtis RirsebaSi;

Sexseneba _ saqonlis yidvisa da misi Rirsebebis Sesaxeb, is aZlierebs stimulirebas damatebiTi moTxovnis mimarT.

stimulirebis miznebis ganxorcielebisaTvis marketingis specialistebi mimarTaven marketingis komunikaciebs.

6.3. marketingis komunikaciebi

firmaSi gamoiyeneba marketingis Semdegi komunikaciebi: _ reklama; _ gasaRebis stimulireba; _ uSualod marketingi; _ marketingis samsaxuris mier miRebuli gadawyvetileba; _ pablik rileiSenzi. sabazro ekonomikis pirobebSi nebismierma mewarmem unda izrunos sakuTari

produqciis Tu momsaxurebis momxmarebelTa Seqmnaze. am saqmeSi gadamwyveti sityva reklamas ekuTvnis. swored kargad organizebul reklamazea damokidebuli saqonlis bazarze SeRweva da iq myarad damkvidreba. aseve momxmarebelTa fulisa da Tavisufali drois dazogva sasurveli saqonlis yovelgvari Zebnis gareSe SeZenis gamo.

reklama laTinuri sityvaa da SeZaxils, yvirils niSnavs saqonlis bazarze arsebobis, xarisxis da sargeblobis Sesaxeb. sxvagvarad rom vTqvaT, reklama aris sakuTari saqonlis Rirsebebis momxmareblisTvis gacnoba, mowoneba da misi yidvis mondomeba.

reklama Tavis mxriv iyofa: sasaqonlo da safirmo reklamad. sasaqonlo reklama aris informacia saqonlis samomxmareblo da xarisxobrivi maCveneblebis Sesaxeb. aseTi reklama qmnis saqonlis garkveul saxes da mimarTulia myidvelisaken, rom man SeiZinos es saqoneli.

safirmo reklama aris sawarmos reklama da asaxavs misi moRvaweobis Rirsebebs. safirmo reklamis mizania Seqmnas sazogadoebaSi, potenciur klientebSi firmis imiji, firmis saxe, raTa Seuqmnas ndoba firmas da mis mier gamoSvebul saqonels.

reklamis gavrcelebisaTvis firmas SeuZlia gamoiyenos: ➢ presa (gazeTebi, Jurnalebi, wignebi, cnobarebi); ➢ beWvdiTi reklama (furclebi, plakatebi, Ria baraTebi da a.S.); ➢ gare reklama (msxvilgabaritiani plakatebi, eleqtrotabloebi,

morbenali striqoni da a.S.); ➢ reklama transportze (SigniT da garedan satransporto saSualebebze,

gaCerebaze, rkinigzisa da avtosadgurebSi da a.S.); ➢ radioreklama; ➢ satelevizio reklama.

reklamis calke saxea pres-konferenciebi, prezentaciebi da sxva. yvela firmas ara aqvs saSualeba gamoiyenos reklama, radgan igi Zalian Zviri

jdeba. amitom xSirad iyeneben e.w. `saSinao reklamas~, romlis drosac firmisa da misi saqonlis Sesaxeb cnobebis gavrceleba xdeba safosto sareklamo gzavnilebis, firmis klientebis, nacnobebis, naTesavebisa da megobrebis meSeobiT. firmas Tavisi SesaZleblobebidan gamomdinare TviTon SeuZlia

107

Seqmnas sareklamo samsaxuri an isargeblos sareklamo saagentoebis momsaxurebiT.

reklamis organizaciisas gasaTvaliswinebelia Semdegi ZiriTadi moTxovnebi: _ reklama unda iyos axali da drouli, zogjer moulodneli; _ reklama unda ityobinebodes saqonlis (momsaxurebis) iseT Tvisebebsa da

niSnebze, romelic efeqts moaxdens reklamis mimRebze; _ reklama reklamis mimRebis fsiqologiaze dadebiTad unda moqmedebdes da

ar aRizianebdes mas; _ sworad unda iqnes SerCeuli reklamis sixSire, igi ar unda iyos

momabezrebeli da damRleli; _ reklama unda sruldebodes lakonurad da profesiul doneze; _ maqsimalurad unda iyos gaTvaliswinebuli firmis strategia da taqtika. sareklamo xarjebi damokidebulia saqonlis saxeobaze da bazris tipze.

magaliTad, kosmetikuri saSualebebis mwarmoebeli firmebi, romlebic moqmedeben maRali konkurenciis bazrebze, reklamisaTvis Semosavlebis 30%-s xarjaven, manqana-danadgarebis mwarmoebeli firmebi Semosavlis 1%-s, mcire firmebis umravlesoba Semosavlebis 2-dan 5%-mde. aRsaniSnavia, rom saqonlis gasaReba damokidebulia ara marto mis samomxmareblo Rirsebebze, aramed im formaze, ra formiT vawvdiT mas momxmarebels. formaSi igulisxmeba produqciis dizaini: gaformeba, SefuTva, etiketi da sxva. marketologebis kvlevis sagani produqtis SefuTvis mimzidvelobis maCveneblebic aris.

vizualuri mimzidvelobis maCveneblebi

• ferTa gama da tonaluri gadawyvetilebebi firmis reklamaSi, logoze, SefuTvaze, etiketze;

• informaciuli uzrunvelyofa SefuTvaze an etiketze;

• saqonlis SefuTvis masala, xarisxi da dizaini;

produqciis dizaini (SefuTva) bevr mniSvnelovan funqcias asrulebs: _ igi uzrunvelyofs produqtis Senaxvas misi gamoSvebis momentidan

gayidvamde; _ informacias awvdis momxmarebels produqtis zoma-wonisa da Semadgenlobis

Sesaxeb; _ produqcias ufro mimzidvels xdis da amiT zrdis realizaciis

moculobas. gasaRebis stimulireba marketinguli komunikaciis iseTi sistemaa, sadac

saWiroa dawvrilebiTi analizi myidvelebze, gamyidvelebze, firmis mier gamoyenebuli zemoqmedebis saSualebebze.

myidvelebisadmi mimarTuli stimulireba imaSi mdgomareobs, rom myidveli unda gavaTviTcnobieroT sagrZnobi komerciuli mogebis arsSi, rom mas gauCndes survili sistematurad da didi odenobiT SeiZinos saqoneli. amisaTvis iyeneben nimuSebis ufasod gavrcelebas, premiebs, konkursebs, saqonlis demonstrirebas da sxva.

108

pirdapiri marketingis dros firma uSualo monawileobas iRebs misTvis saWiro informaciis gavrcelebaSi da sxva aucilebel moqmedebaTa ganxorcielebaSi.

pirdapiri marketingi SedarebiT efeqturia maSin, roca: _ firma pataraa da marketinguli komunikaciebis sruli kompleqsiT muSaobis

Catarebis SesaZleblobebi ramdenadme gansazRvrulia; _ myidvelebi kocentrirebulebi arian erT teritoriaze da sxva. marketingis samsaxuris gadawyvetileba SeiZleba iyos Ria da daxuruli. gadawyvetileba Riaa, roca is daiyvaneba klientis yuradRebamde. igi SeiZleba

Seexebodes saqonels, miznebs, gasaRebis politikas da a.S. gadawyvetileba daxurulia, roca is ar daiyvaneba klientamde. (mag.

gadawyvetileba axali saqonlis gamoSvebaze, nakeTobaze, fasis Secvlaze, marketingis strategiaze da a.S.). roca firma cvlis fass, saqonels an gasaRebis politikas konkurentebi da klientebi faqtis winaSe aRmoCndebian.

6.4. pablik rileiSenzi

termini `pablik rileiSenzi~ (PR) bolo dros sakmaod xSirad gvxvdeba Tanamedrove literaturaSi, masobrivi informaciis saSualebebSi. bolo periodSi saqarTveloSic farTod gamoiyeneba piaris cneba. igi asrulebs menejmentis damoukidebel funqcias firmasa da sazogadoebas Soris komunikaciis aRsadgenad da mxardasaWerad.

zogi PR-s akavSirebs firmis, organizaciis da a.S. sareklamo saqmianobasTan, zogis azriT ki igi gulisxmobs masobrivi informaciis saSualebebis (presa, radio, televizia) TavianT mxareze gadabirebis process. orive SemTxvevaSi aris simarTlis nawili. magram arasworia PR-is mxolod am momentebze dayvana. terminis Sinaarsi gacilebiT farToa. PR-is sxvadasxva ganmarteba arsebobs. PR-is Tanamedrove Teoriis fuZemdebeli britaneli profesori sem bleqi Tvlis, rom èsaa urTierTgagebis safuZvelze harmoniis miRwevis xelovneba da mecniereba, romelic simarTlesa da srul informirebulobas efuZneba~. PR-is gansazRvra moicavs sityvebs _ simarTle, sruli informacia da harmonia, rac sazogadoebis sxvadasxva fenebs Soris kavSiris damyarebis safuZvels warmoadgens. amtkiceben imasac, rom piari es aris auditoriaze (ara mxolod dainteresebul) urTierTqmedebis axali gzebis Ziebis xangrZlivi procesi. maSinac ki, Tu adamiani ar apirebs bankSi fulis Cadebas, magram gamudmebiT esmis ama Tu im bankis Sesaxeb kargi daxasiaTebebi, igi mis gonebaSi ileqeba. garkveuli drois Semdeg SeiZleba mas gauCndes `zedmeti~ fuli da maSin upiratesobas swored am banks mianiWebs.

PR swavlobs adamianebsa da masTan dakavSirebul sazogadoebas Soris urTierTdamokidebulebis sakiTxs. mecnierebi cdiloben ganasxvavon reklama piarisagan. reklama SesaZlebelia yovelTvis ar iqnes gamoyenebuli organizaciis mier, magram organizacia yovelTvis iyenebs PR _s. piari moicavs yvelas da yvelafers, im dros, roca reklama Semoifargleba garkveuli amocanebis gaSuqebiT (yidva-gayidva da sxva), PR-is moqmedeba ufro farTo da mravalferovania, vidre reklamisa. amitom PR ar warmoadgens arc reklamis formas, arc reklamis nawils. zogi mecnieri `pablik rileiSenz~ (PR)-s gansazRvravs rogorc darwmunebisa da propagandis saSualebas. zogierTni ki rogorc

109

urTierTxelsayreli SeTanxmebis da keTilganwyobis damokidebulebis xelovneba da mecniereba. mravalricxovani praqtikuli magaliTebis safuZvelze PR ase ganisazRvra: `pablik rileiSenz~ (PR) _ aris mmarTvelobiTi funqcia urTierTxelsayreli urTierTobis damyarebaSi da xelis SewyobaSi organizaciasa da sazogadoebas Soris. am organizaciis warmateba da warumatebloba damokidebulia sazogadoebis ganwyobasa da Sexedulebaze. piari marketingis Semadgeneli nawilia, romelic aqtualur rols asrulebs marketinguli problemebis mogvarebaSi. sazogadoebasTan urTierTobis samsaxurebis SeqmniT SesaZlebelia firmaSi gadaiWras mniSvnelovani problemebi, dakavSirebuli saqonlis asortimentTan da xarisxTan, igi axdens produqciis gasaRebis stimulirebas, qmnis normalur fsiqologiur klimats. pablik rileiSenzi exmareba firmebs muSakTa saqmianoba warmarTon Semdegi mimarTulebiT: daamyaron urTierToba mTel sazogadoebasTan, samTavrobo organizaciebTan, adgilobriv sazogadoebriv jgufebTan, mimwodeblebTan, safinanso dawesebulebebTan, momxmareblebTan, konkurentebTan, masobrivi informaciis saSualebebTan, makro da mikro garemos faqtorebTan, produqciis gamsaReblebTan. CamoTvlili mimarTulebebi erTi mizniT erTiandebian, Seiqmneba organizaciasa da sazogadoebas an calkeul jgufebs Soris urTierTgageba da saqmiani atmosfero, romelic uzrunvelyofs organizaciis da sazogadoebis interesebis Sexamebas. sando damokidebulebis Seqmna PR-is warmatebuli funqcionirebis

aucilebeli pirobaa. misi saqmianoba SeiZleba vrceldebodes rogorc konkretul adamianze, ise firmaze, korporaciaze da TviT saxelmwifozec ki. pozitiuri damokidebulebis Seqmna rTuli procesia, masSi SeiZleba CarTuli iyos uamravi adamiani.

PR-is mizania ara STagoneba, aramed darwmuneba. is unda iyos samarTliani, marTebuli, yuradRebis mimqcevi, vinaidan mxolod am SemTxvevaSi SeiZleba ndobis gamowveva. civilizebul samyaroSi miuRebelia ganzrax mcdari informaciis miwodebiT TviT konkurentebis SecdomaSi Seyvanac. adre Tu gvian tyuili àmotivtivdeba~ da `matyuara~ firma ndobas dakargavs ara marto motyuebul mxaresTan, aramed sxva kompaniebTanac da masTan saqmis daWeras aravin moindomebs. marTalia, arsebobs komerciuli saidumloebebi, magram es sruliadac ar niSnavs dezinformacias.

`sazogadoebasTan urTierTobis~ swori formireba ara marto konkretuli amocanis gadaWris saSualebas iZleva, aramed mniSvnelovnad amaRlebs firmis marTvis da mTlianad organizaciis dones. am sferosadmi yuradRebis gamaxvilebiT nebismier xelmZRvanels SeuZlia Tavidan aicilos SesaZlo konfliqtebi da Seamciros kadrebis denadoba. sabolood, yovelive es firmasa da mis xelmZRvanels saSualebas aZlevs Tavisi pozicia gaamyaros garemomcvel samyaroSi.

dadebiTi imijis Seqmna gansakuTrebiT aucilebelia sagareo urTierTobebisas, rodesac Cveni firmebi cdiloben kavSiri daamyaron sazRvargareTel partniorebTan ise, rom arc ki ician im qveynis sagareo vaWrobis maregulirebeli kanonmdebloba, maTi ganviTarebis eTnikuri Tu kulturuli Taviseburebani. yovelive es xels uSlis sando kontaqtebis damyarebas, ris gamoc Cvens firmebs sakmaod arasaimedo reputacia eqmnebaT.

110

amrigad, `pablik rileiSenzis~ mTavari amocanaa firmis imijis Seqmna da SenarCuneba. amisaTvis gamoiyeneba:

_ propaganda, presis gamoxmaureba; _ firmis xelmZRvanelTan intervius organizeba; _ preskonferencia; _ safirmo literaturis gamocema; _ gamofenebSi an bazrobebze monawileoba; _ firmis stili.

`pablik rileiSenzis~ strategiis SemuSaveba upirvelesad emorCileba mTavar mizans _ organizaciis interesebis harmonizacia imaT interesebTan, visganac damokidebulia misi ganviTareba. amisaTvis saWiroa SemuSavebuli strategiis ganxorcieleba cxovrebaSi, rac iTvaliswinebs organizaciasa da sazogadoebis mravalricxovan jgufebs Soris komunikaciebis damyarebas. vTqvaT, mewarme moelaparaka seriozul partniors momgebiani saqmis Sesaxeb. TiTqos yvelaferi zedmiwevniT iyo momzadebuli. partniors interesi daekarga, xelSekruleba aRar gaformda, ris gamoc mewarme dazaralda. raSia saqme? mewarmem Secdoma dauSva, roca Tavis Tavze mets laparakobda, vidre partnioris mogebaze. nebismier saqmian molaparakebebSi dauSvebelia mxolod sakuTar Tavze laparaki da aqcentireba sakuTar mogebaze. aucilebelia partnioris darwmuneba imaSi, rom kontraqti mas did mogebas moutans. praqtika amtkicebs, rom mxolod aseTi meTodi iZleva komerciul saqmianobaSi warmatebas. politikur, ekonomikur da socialur cxovrebaSi Secdomebis, warumateblobis da Cavardnebis mravali magaliTia. magram yvelas aqvs raRac saerTo. upirvelesad es aris susti kavSiri sazogadoebasTan, gansakuTrebiT calkeul jgufebTan, arasakmarisi yuradReba mosaxleobis realuri ganwyobis mimarT, sakuTari Tavis sargeblobis SegrZnebis ucodinaroba.

`pablik rileiSenz~_PR_firmis qvedanayofia, igi organizaciuli struqturis Zlieri Semadgeneli nawilia. gansakuTrebiT aqtiur gavlenas axdens sawarmos mier saqonlis gasaRebis politikaSi. sazogadoebasTan urTierTobis _ `pablik rileiSenzis~ specialistebi Sedian marketingul sistemaSi da amitom aucilebelia marketingis arsis safuZvlianad ganxilva pablik rileiSenzis fonze. `pablik rileiSenzi~ mmarTvelobiTi funqciaa, romelic Seafasebs sazogadoebriv azrs, gansazRvravs calkeul an organizaciis politikas sazogadoebis interesebze dayrdnobiT, gegmavs da asrulebs moqmedebis ama Tu im programas, raTa miaRwios sazogadoebis mxridan gagebas da aRiarebas. marketingic mmarTvelobiTi funqciaa, romelic amJRavnebs adamianebis moTxovnebs da survilebs, sTavazobs saqonels da momsaxurebas am moTxovnebis dasakmayofileblad, amyarebs tranzaqcias (magaliTad, roca orive mxare, organizacia da sazogadoeba cvlian erTmaneTSi imas, rac maTTvis yvelaze faseulia, mniSvnelovania), ris Sedegadac produqcia da momsaxureba gaicvleba mimwodeblis yvelaze faseulze. zog organizaciaSi marketingi da PR cal-calke mmarTvelobiTi funqciebia, Tumca miznebiT erTmaneTs avseben. marketingi yuradRebas amaxvilebs momxmarebelTa gacvlis urTierTobaze `momsaxureba momsaxurebisTvis~, riTac miRweuli iqneba ekonomikuri mizani. marketinguli informaciis gavrceleba rogorc organizaciis garemoSi, aseve mis gareT, pablik rileiSenzis saqmea. PR avrcelebs informacias

111

produqtze, momsaxurebaze. aqvs arapirdapiri komunikacia masobriv auditoriasTan. PR iyenebs masmedias (radio, televizia, gazeTebi, Jurnalebi, interneti), romlis meSveobiT informacia gadaecema individebis did jgufs. PR orientirebulia ara imdenad produqciis win wawevaze, ramdenadac _ organizaciis win wawevaze. `pablik rileiSenzis~ specialistebi, faqtiurad, warmoadgenen Suamavlebs warmodgenil organizaciasa da sazogadoebis sxvadasxva jgufebs Soris, romelTanac organizacias aqvs saqme. amitom piar-menejers pasuxismgebloba ekisreba rogorc im organizaciis winaSe, romlis saxeliTac moqmedebs, aseve sazogadoebis sxvadasxva jgufebis winaSe. isini mowodebulni arian informacia gaavrcelon mosaxleobis dainteresebul jgufebSi, axsnan mocemuli organizaciis politika da saqmianoba. meore mxriv, piar-menejeri yuradRebiT swavlobs am jgufebis sazogadoebriv azrs, romelTa Sesaxeb informacias awvdis organizaciis xelmZRvanelobas. is ki aucileblad iTvaliswinebs mosaxleobis ganwyobas da reagirebs masze. `pablik rileiSenzis~ ZiriTadi principebi Camoayalibes amerikelma mecnierebma d. niusom, a. skotma da j. turkma. es principebia:

_ `pablik rileiSenzs~ saqme aqvs realobasTan da ara moCvenebiT sinamdvilesTan, faqtebTan da ara fiqciebTan. amitom misi politikis safuZvels warmoadgens absoluturi sinamdvile, programis dagegmva da Sesruleba, romelTa mizania sazogadoebrivi interesebis dakmayofileba. _ `pablik rileiSenz~ _ es profesia orientirebulia iseT momsaxurebaze, sadac ZiriTadia sazogadoebrivi interesebi da ara sakuTari TavisTvis gamorCena. sxva sityvebiT, `pablik rileiSenz~ – absoluturad Tavdadebuli samsaxuria sazogadoebisadmi. _ piar-menejeri valdebulia mimarTos sazogadoebas, raTa daicvas organizaciis programa da politika, sadac mTavaria am programaSi sazogadoebis interesi. _ vinaidan piar-menejers uxdeba urTierToba sazogadoebis sxvadasxva jgufebTan masobrivi informaciis saSualebebiT, romelic warmoadgens Tavisi xasiaTis mixedviT komunikaciebis sazogadoebriv arxs, amitom mas evaleba daicvas am arxebis siwminde, man sazogadoeba ar unda Seiyvanos ganzrax SecdomaSi masobrivi informaciis saSualebiT. _ piar-menejeri imyofeba organizaciasa da mis garSemo sazogadoebas Soris da unda iyos efeqturi komunikatori, orive mimarTulebiT unda gadasces urTierTgagebis informacia. _ `pablik rileiSenzis~ TanamSromlebma kargad unda icodnen sazogadoebis sxvadasxva jgufis azri, ganwyoba, farTod gamoiyenon sazogadoebis azris Seswavlis mecnieruli meTodebi. `pablik rileiSenzis~ sistema ar unda dakmayofildes varaudebiT. _ `pablik rileiSenzis~ TanamSromlebi ar unda daeyrdnon mxolod intuicias, sazogadoebis da organizaciebis problemebis gadasawyvetad. isini unda daeyrdnon iseTi socialuri mecnierebis daskvnebs, rogoric aris fsiqologia. farTod gamoiyenon sazogadoebrivi azris, komunikaciis procesebi da semantikis Seswavlis meTodologia. _ piaris muSakebma droulad unda ganumarton sazogadoebas problemis arsi, manande, sanam ar gadaizrdeba krizisSi. es imas niSnavs, rom piar-menejerma droulad unda atexos gangaSi da misces xalxs darigeba, rom mere ar aRmoCndnen moulodnel situaciaSi.

112

_ `pablik rileiSenzis~ muSakTa Sroma unda Sefasdes erTi kriteriumis safuZvelze _ piar-menejeris piradi Tviseba ganisazRvreba misi reputaciiT, qcevis eTikiT.

6.5. bazris SesaZleblobebis analizi

marketingul RonisZiebaTa sistemaSi erT-erT mniSvnelovan moments bazris gamokvleva, konkurenciis drouli da swori Sefaseba warmoadgens. firmis sabazro SesaZleblobebis analizi gulisxmobs firmis miznebisa da resursebis Tanafardobis Seswavlas, rac pirvel rigSi axali bazrebis gamovlenis SesaZleblobaSi gamoixateba.

sityva bazari sparsuli warmoSobisaa da niSnavs adgils, sadac saqonlis yidva da gayidva xorcieldeba. bazari aris miwodebisa da moTxovnis damakavSirebeli _ Sualeduri rgoli.

arsebobs bazris sami ZiriTadi saxe: 1. saqonlisa da momsaxurebis bazari, risTvisac aucilebelia sasaqonlo

birJebis, sabiTumo da sacalo vaWrobis marketinguli organizaciebis Seqmna da funqcionireba;

2. warmoebis faqtorTa bazari, romelic gulisxmobs iseTi faqtorebis yidva-gayidvas, rogoricaa: miwa, Sroma da kapitali. miwis faqtorSi igulisxmeba ara mxolod uSualod miwa, aramed miwis wiaRi da nedleuli, romelic miiReba miwis zedapiridan. Sromis faqtori ganixileba, rogorc firmis yvela muSakis mier gaweuli momsaxureba. am faqtoris umniSvnelovanesi instrumentia Sromis birJa, sadac uSualod xdeba sxvadasxva saxis samuSao Zalaze moTxovnisa da miwodebis formireba.

warmoebis iseTi faqtori, rogoricaa kapitali, moicavs warmoebis saSualebebs, Senobebs, nagebobebs, dazgebs, mowyobilobasa da fulad saxsrebs.

3. safinanso bazari anu fuladi bazari _ es aris bazari, romelic asaxavs finansur saxsrebze (fulze, obligaciebze, aqciebze) moTxovnasa da miwodebas. safinanso bazari gulisxmobs safondo, savaluto birJebis funqcionirebas.

samive bazari organul urTierTobaSi imyofebian da zemoqmedeben erTmaneTze. axali bazrebis gamovlenis Semdegi variantebi arsebobs:

arsebuli produqti axali produqti arsebuli bazari axali bazari

bazarze produqciis warmatebiT gatanisaTvis saWiroa gaviaroT Semdegi sistema:

1.sabazro wilis gazrda

3. produqtis SemuSaveba

2.axal bazrebze SeRweva

4. sruli diversifikacia

113

bazris segmentacia miznobrivi segmentis arCeva saqonlis bazarze pozicionireba.

bazris segmentacia xdeba sxvadasxva kriteriumebiT: _ ekonomikuri daniSnulebis mixedviT SeiZleba iyos: samomxmareblo

saqonlisa da momsaxurebis bazari; sanedleulo bazari, samrewvelo daniSnulebis saqonlis bazari, Sromis bazari, fasiani qaRaldebis bazari, meoradi nedleulis bazari da a.S.

_ geografiuli mdebareobis mixedviT – adgilobrivi bazari, erovnuli bazari, msoflio bazari.

_ dargobrivi niSnis mixedviT _ saavtomobilo bazari, navTobis bazari, Rvinis bazari, kompiuteruli bazari da a.S;.

_ konkurenciis donis mixedviT _ monopolisturi bazari, oligopoliuri bazari, Tavisufali bazari, Sereuli bazari.

_ gayidvis xasiaTis mixedviT _ sabiTumo bazari, sacalo bazari. _ segmentacia demografiuli principiT gulisxmobs mosaxleobis dayofas

Semdegi niSnebiT: sqesi, asaki, ojaxis sasicocxlo ciklis etapi, Semosavlebis done, saqmianobis saxeoba, ganaTleba, religia, rasa, erovneba da a.S.

_ segmentacia fsiqologiuri principiT gulisxmobs bazris dayofas Semdegi SesaZlo niSnebiT: cxovrebis wesi, pirovnebis tipi, sazogadoebrivi mdgomareoba da a.S.

_ segmentacia qcevis principiT. am SemTxvevaSi bazari iyofa Semdegi niSnebiT: codna, Sexeduleba, saqonlis gamoyenebis xasiaTi, reaqcia produqciaze da a.S.A

sabazro segmenti unda iyos: _ gazomvadi; _ martivad sakomunikacio da misawvdomi; _ realuri da mdgradi; _ sargeblis momtani. saqonlis bazarze pozicionireba gulisxmobs momxmareblis cnobierebaSi mis

gansakuTrebul, sxvebisgan gansxvavebuli poziciis uzrunvelyofas. es ki miiRweva produqtisaTvis Sesabamisi sloganis (devizis) SemuSavebiT. mewarme ramdenime sityviT axdens sasargeblo Tvisebebis aRweras, imis mtkicebas, Tu ratom unda SeiZinos maincdamainc es produqti momxmarebelma.

marketinguli gamokvlevis mizania gansazRvros Tu ra tevadoba SeiZleba gaaCndes bazars. bazris tevadoba niSnavs saqonlis gasaRebis SesaZleblobas, imas, Tu ra raodenobis da fasis saqonlis realizaciis SesaZleblobas iZleva is.

bazris tevadobasTan dakavSirebiT marketingma unda gamoavlinos misi ganmsazRvreli pirobebi _ moTxovna da miwodeba, misi arsebobis wyaroebi _ sasaqonlo warmoeba da mosaxleobis fuladi Semosavali. aseve bazris tevadobis ganmsazRvreli faqtorebi _ fasebis done, mosaxleobis saqonliT uzrunvelyofis done, mosaxleobis ricxovnoba, Semadgenloba, bunebriv-klimaturi pirobebi.

bazris tevadobaze gansakuTrebiT moqmedebs fulis migracia. misi mozidva qveynis garedan xels uwyobs bazris tevadobis gafarToebas, xolo misi gatana qveynis gareT, sagrZnoblad uSlis xels bazris tevadobis gafarToebas.

mewarmisaTvis aseve aucilebelia bazris koniunqturis Seswavla. bazris koniunqtura aris saqonlis realizaciis konkretuli pirobebi, rac ganisazRvreba moTxovnisa da miwodebis TanafardobiT yovel mocemul momentSi. koniunqturis mdgomareobas bazarze axasiaTebs Semdegi maCveneblebi: saqonlis

114

maragis done sabiTumo da sacalo vaWrobaSi, fasebis done da Tanafardoba, mosaxleobis fuladi danazogebis da sacalo saqonelbrunvis Sefardeba da sxva.

koniunqturis cvlilebebs bazarze iwvevs gvalvebi, sxva stiqiuri movlenebi, saqonlis moZveleba, misi deficituroba, mosaxleobis fuladi anabrebis zrda bankebSi da sxva. bazris koniunqturis Seswavla firmas SesaZleblobas aZlevs gaafarToos, Seamciros an Sewyvitos warmoeba. yovelive es bazris saqonliT momaragebis an moTxovnis ukeT dakmayofilebis garantiebs qmnis.

Ppraqtikuli situaciis analizi

myidvelTa damokidebuleba produqtis cvlilebaze

situacia 1. Kkoka-kolas yvelaze didi, marketinguli fiasko

1985 wels, mas Semdeg rac koka-kolas dabadebidan TiTqmis mTeli saukune gavida, koka-kolas xelmZRvanelobam dauSva Secdoma, romelic momavalSi uamrav saxelmZRvaneloSi Sevida, gaxda uamravi ganxilvis sagani, mis garSemo Seiqmna bevri Teoria, mokled gaxda SesaniSnavi magaliTi, Tu rogor ar unda moeqce sakuTar produqts.

Aam mcdari gadawyvetilebis Semdgom, koka-kolas abonentTa momsaxurebis xazi ubralod daibomba satelefono zarebiT, xalxi ambobda, rom gadadioda pepsis smaze, mouwodebda kompanias Seecvala gadawyvetileba, garda momxmarebelTa uaryofiTi zarebisa koka-kolam miiRo uamravi ukmayofilebis werili sakuTari misamarTiT.

http://marketeer.ge/marketing/coca-cola-biggest-marketing-blunder.html

115

Aaxali formula

modiT gavyveT istorias da vnaxoT, ra moxda sinamdvileSi da rac yvelaze mTavaria _ ra daskvna SegviZlia gamovitanoT sxvebis Secdomebidan.

1985 weli idga da pepsi sul ufro ikrebda Zalas, imavdroulad arTmevda koka-kolas bazris wils. am ukanasknelis gayidvebi sul ufro mcirdeboda, gemos Sedarebisas momxmareblTa umetesoba aRiarebda, rom pepsi ufro moswonda, radgan mas ufro motkbo da ucnaurad rbili gemo hqonda. raRac cvlileba aucilebeli iyo, ase fiqrobda koka-kolas imdroindeli xelmZRvaneloba. rogorc niu-iork Taimsi wers, koka-kolas kvlevisa da ganviTarebis jgufma axali formula miiRo dieturi koka-kolas kvlevis procesSi. axali formula ufro motkbo gemosi gaxldaT, xolo Catarebulma kvlevam cxadyo, rom momxmarebeli axal formulas amjobinebda Zvels. Ggadawyda axali formulis CaSveba da Zvelis mTlianad amoReba bazridan. Yyvelaferi saidumlod daigegma, siaxlis Sesaxeb ar icodnen TviTon Camomsxmelebmac da koka-kolas personalmac ki. Ddaiwyo sruli rebrendingi da sareklamo rgolebis momzadeba. Mmsaxiobebma, romlebic reklamebSi monawileobdnen, ar icodnen, rom axal formulas uwevdnen reklamas da preskonferenciaze gacxadebul axal ambavs yvela kargad Sexvda. maT Soris distributorebi. maTTvis yvelaze kargad iyo cnobili koka-kolas gayidvebis Semcirebis Sesaxeb. sixaruli naadrevi aRmoCnda. ramdenime dReSi ukmayofilo momxmarebelma kompaniaSi rekva daiwyo. isini iTxovdnen Zveli formulis dabrunebas. Bbevri ambobda, rom `TiTqos Zveli megobari dakarges~. Kkoka-kolas satelefono xazi dReSi aTasamde aseT zars iRebda, xolo maTi safosto yuTi gatenili iyo ukmayofilo klientebis werilebiT. ramdenime dReSi kompaniis xazze dReSi eqvsi aTasi ukmayofilo klienti rekavda. amasobaSi pepsi gamarjvebas zeimobda, Tan ra Tqma unda cecxlze navTi daasxa da daiwyo PR aqcia, romlis mTavari mesiji iyo `koka-kola mixvda, rom mis sasmels cudi gemo aqvs da amitom cvlis~. ra Tqma unda Tan daurTo satelevizio reklamac, sadac moxuci kaci ambobda `maT Cemi kola mokles~... Mmas Semdeg, rac 40 000 ukmayofilebis werili daugrovdaT, anu 77 dRis Semdeg _ koka-kolam daabruna Zveli formula, niSnuliT Coca-Cola Classic da raoden saocaric ar unda iyos, gayidvebma piks miaRwies, da bolo 12 wlis gayidvebis rekordi damyarda. xalxi Zvel formulas miesia sruli am sityvis

116

mniSvnelobiT. cxadia mas mere bevri iTqva imaze, rom am saqcieliT koka-kolam ubralod Tavi gadairCina da aranairi Secdoma ar yofila, Tumca kompaniis mmarTvelma ase upasuxa am pretenzias: `Cven arc amdenad sulelebi varT da arc amdenad Wkvianebi~. ra daskvnebi SeiZleba gavakeToT mocemuli situaciidan?

1. cvlileba ar SeiZleba moaxdino mxolod cvlilebis gamo! _ koka-kolas mTavari problema gaxda is, rom maT mTlianad gaaqres bazridan Zveli produqti, gadasvla _ Tuki is saerTod moxdeboda, unda yofiliyo neli da droSi gawelili, radgan produqtis mimarT loialoba ar qreba erTianad. Amas kargad iyenebs maikrosofti da sxva kompaniebi. axali produqtis Semotanisas wlebis manZilze grZeldeba wina produqtebis mxardaWera. warmoidgineT ra moxdeboda maikrosofts uecrad rom gaeqro Windows XP da aeZulebina momxmarebeli gadasuliyo Windows Vista-ze.

2. nu SegeSindeba ukan dabrunebis _ koka-kolas rom ar daebrunebina Zveli formula, eqspertebis azriT, axla ukve pepsi iqneboda bazarze dominanti.

wyaro: http://marketeer.ge/marketing/coca-cola-biggest-marketing-blunder.html

http://marketeer.ge/marketing/coca-cola-biggest-marketing-blunder.html

117

myidvelTa damokidebuleba fasebis cvlilebaze

situacia 2. yava: ìyide iafad, gayide Zvirad?~

2000 wels yavis bazarze produqtis siWarbem gamoiwvia yavaze fasis dacema. Mmsoflio bazarze 2001 wlis dekemberSi 1 funti12 yavis fasma 41,5 centi Seadgina, rac bolo 30 wlis ganmavlobaSi yvelaze dabali maCvenebeli iyo. angolaSi, hondurasSi, Sri lankaSi da zimbabveSi fermerebma Sewyvites yavis xeebis movla, raTa Tavidan aecilebinaT danaxarjebi maT movlaze da momsaxurebaze. Pproblema iyo fasis cikluri ryevac, rac moTxovnisa da miwodebis cvlilebiT iyo gamowveuli.

yavis sabiTumo bazari eqvemdebareba moTxovnisa da miwodebis cvlilebebs, sacalo bazari ki gamyidvelebs Tavazobs sabazro ZalauflebiT gavlena moaxdinon maTze, visac surs maRali xarisxis produqtis SeZena da mzad arian meti gadaixadon amisaTvis. Yyavis bazarze `Starbucks~ warmoadgens kompanias, romelic sabazro ZalauflebiT dRemde manipulirebs ise, rogorc virtuozi: yidulobs dabal fasad sabiTumo bazarze da yidis maRal fasad diferencirebul sacalo bazarze.

2004 wlis Sua periodidan dafiqsirda yavaze sabiTumo fasis zrda. maisisa da ivnisis Teebis ganmavlobaSi fasebi saSualod 30 procentiT gaizarda. aRniSnuli imiT iyo gamowveuli, rom fermerebma, romlebmac SeaCeres an Seamcires yavis warmoeba dabali fasebis gamo, gavlena moaxdines bazarze. amasTanave braziliaSi, msoflios udides yavis mwarmoebel qveyanaSi, am wels gvalviani da uCveulod civi amindi iyo. yavis msxvili gamyidvelebi, rogorebic iyvnen `Starbucks~ da sxvebi, yavaze fass ver zrdidnen sabiTumo bazrebze arsebuli dabali fasis gamo. axla ki maT saSualeba miecaT fasebi gaezardaT TavianT restornebSi da sxva momsaxurebis obieqtebSi.

rogor moiqcevian momxmareblebi maSin, rodesac gaizrdeba yavaze sabiTumo fasi? analitikosebi varaudobdnen, rom yavis momxmareblebi moixmardnen imdenive odenobis yavas, rasac manamde. amasTanave, JurnalistTan intervius dros momxmarebelma, romelic dReSi saSualod 10 Wiqa yavas miirTmevdaa, ganacxada: `me ver vitan, roca yavis fasi izrdeba, magram me unda miviRo Cemi yava~.

sainteresoa, rom `Starbucks~-i miesalmeba maRal fass sabiTumo bazarze. misi ufrosi aRmasrulebeli oficeri, rin smiti aRniSnavs: `Cven vixdiT maRal fass yavisaTvis da es CvenTvis misaRebia. dabali fasis erT-erTi Sedegi aris is, rom uamravma fermerma Sewyvita yavis warmoeba, es ki safrTxes uqmnis perspeqtivaSi Sesasyidi yavis raodenobas~. es azri imas mowmobs, rom zogjer warmoebis uwyvetoba iseTive mniSvnelovania, rogorc produqtis SeZenis fasi. Tu yavaze maRali fasi fermerebs stimuls aZlevs warmoebis ganviTarebisaTvis, maSin iseTi myidvelebi, rogoricaa `Starbucks~, mzad arian produqtSi maRali fasi gadaixadon. ufro metic, diferencirebuli gamyidvelebi, rogoric `Starbucks~-ia, ufro Tavisufalia maRali fasis dawesebaSi, vidre isini, vinc axdenen yavis miwodebas restornebisaTvis. sinamdvileSi, 2004 wels `Starbucks~-ma gamoacxada, rom misi sasmelebis saSualo fasi izrdeboda 11 centiT, rac dakavSirebuli iyo yavisa da Saqris fasis matebasTan.

12

118

SesaZlebelia Tu ara mocemuli situaciis saTaurSi dasmul kiTxvaze

dadebiTi pasuxis gacema? Tqveni Sexedulebebi daasabuTeT argumentebiT; ganixileT tipuri magaliTi.

situacia 3. sahaero mgzavroba saqarTveloSi: ìyide Zvirad, gayide

iafad?~

1990-iani wlebidan aviaciis bazarze konkurentul brZolaSi qarTuli

aviakompaniebi CaerTvnen. aviaxazebis ZiriTadma nawilma rogorc iqna daiwyo mogebis miReba. Tumca teqnologiurma procesebma, mcire recesiam da sahaero mgzavrobis Cavardnam gafanta grZelvadian periodSi maRali mogebis miRebis imedebi. zogierT aviaxazze zaralis miReba dafiqsirda. kompaniebi Ùnited

Airlines~ da ÙSAirways~ gakotrebis piras aRmoCndnen. Tumca, iaffasiani samgzavro aviamzidebi gadarCnen da maTi ganviTarebis perspeqtivebic gaCnda.

aviaservisis SeTavazebaSi dabalfasiani momsaxurebis mimwodebeli iyo kompania `Southwest Airlines~. igi momxmarebels saqarTveloSi mokle manZilze frenebs Tavazobda. amiT kompania ufro metad saavtomobilo transportis konkurenti gaxda, vidre aviaxazebis.

dabalfasiani aviaxazebis warmateba SegviZlia maTi struqturis TvalsazrisiT ganvixiloT. Aaviaxazebis bazarze konkurencia Camoyalibda, rac xSir SemTxvevaSi fasebis Semcirebas iwvevs. Mmocemul situaciebSi gadarCenis Sansi im kompaniebs aqvT, romelTac optimaluri struqtura aqvT. ZiriTadi aviaxazebi aRniSnulis misaRwevad cdiloben momsaxurebis SeTavazebas biznes momxmareblebisaTvis. Mmomxmareblis es kategoria mgzavrobis maxasiaTeblebis mimarT gacilebiT mgrZobiarea, vidre fasis mimarT. Tumca isic gasaTvaliswinebelia, rom Tu aviaxazebze zogadad sabazro moTxovna ecema, rTulia am segmentze dayrdnoba (im momxmareblebze orientaciis aReba, romlebic mzad arian meti gadaixadon maRali xarisxis momsaxurebisaTvis). garda amisa, xarjebis Semcirebis mizniT bevri firma TavianTi TanamSromlebisagan iTxovda, rom mgzavroba Canacvlebuliyo internetze dafuZnebuli an video konferenciebiT. Tu mgzavroba aucilebeli iyo, TanamSromlebs yvelaze iafi tarifebi unda SeerCiaT.

imisaTvis, rom konkurencia gaewiaT dabali Rirebulebis mqone aviaxazebisaTvis, `Georgia Airlines~_ma gadawyvita, erTi mxriv, Seemcirebina dasaqmebulTa raodenoba, meore mxriv, sxva gaerTianebebTan TanamSromlobiT Seecada gadasaxadebis Semcirebas. 2001 wlis 11 seqtembramde Ùnited Airlines~-s yavda 100,000 momxmarebelze meti. 2004 wels misi momxmarebelTa ricxvi daeca 55,000 kacamde. 2004 wlis 8 seqtembers `Delta Airlines~-ma gamoacxada, rom daiTxova 7000 momuSave. 2005 wlis ianvarSi `Delta Airlines~-ma gamoacxada bileTebis Rirebulebis struqturis Secvla. kompania imedovnebs, rom dabali struqtura miscems saSualebas, rom gadaurCes fasis dacemis Sedegebs.

kidev ufro uaresi `Georgia Airlines~-Tvis aris navTobze fasebis zrda. 2004 wels navTobze fasi Seadgenda 50 dolars erT barelze. A2010 wels es maCvenebeli 55 dolari gaxda. amis gamo ,,Georgia Airlines~-ma sawvavSi gadaixada 1 miliardi dolari, rac gacilebiT meti iyo, vidre gegmavda. Tumca kompaniam mxolod dabalfasiani aviaxazebis meSveobiT SeZlo daefara sawvavis gadasaxadi. Tumca, zogierTi aviakompania Seecada sawvavze gadasaxadi bileTis

119

RirebulebaSi Seetana. 2010 wels qarTulma aviakompaniebma gamoacxades, rom winaswar SekveTil bileTebs daemateboda 5 dolari gadasaxadi, xolo aeroportis salaroebSi SeZenil bileTebs ki 10 dolari. aseT fasnamats kompaniebis gaangariSebiT maTTvis damatebiT 25 milioni dolari unda moetana wlis ganmavlobaSi.

Ddaskvnis saxiT SegviZlia vTqvaT, rom sabazro Zalebma aviaxazebis menejerebi did safaso maxeSi moaqcies da am mojadoebuli wridan gamosvlac Zalze rTuli iqneboda. navTobze moTxovnisa da miwodebis arsebulma koniuqturam mniSvnelovnad gazarda sawvavis fasi. amasTanave, moTxovnisa da miwodebis mdgomareobam aviamgzavrobis bazarze rTuli da SeuZlebelic ki gaxada bileTebze fasebis momateba. aRniSnulis sawinaaRmdego situaciaSi aRmoCndnen yavis gamyidveli kompaniebis menejerebi. maT uzarmazari mogeba imis wyalobiT, rom yavis marcvlebs yidulobdnen iafad, magram yiddnen maRal fasad. Uufro metic, msxvili gamyidvelebi fasebs zrdian, radgan sjeraT, rom yavis moxmareba ar Seicvleba maRali fasis pirobebSic ki.

sadiskusio kiTxvebi: 1. aris Tu ara damokidebuli fasebi kompaniebis struqturaze? 2. gaanalizeT navTobze fasis cvlilebiT gamowveuli aviakompaniebis

mogebis Sedegebi. 3. SesaZlebelia Tu ara mocemuli situaciis saTaurSi dasmul kiTxvaze

dadebiTi pasuxis gacema? Tqveni Sexedulebebi daasabuTeT argumentebiT; ganixileT tipuri magaliTi.

4. ìyide Zvirad, gayide iafad?~ SedarebiTi analizis gziT ganixileT am kiTxvaze dadebiTi da uaryofiTi pasuxebi.

situacia 4. Ffirmis Kkonkurentuli strategia sayofacxovrebo teqnikis

bazarze

F firmebi ,,Aray tomorrow~ da ,,grand eleqtroniqsi~ momxmareblebisaTvis sayofacxovrebo teqnikis mimwodeblebi arian.

,,Aray tomorrow» sayofacxovrebo teqnikis bazarze 2007 wlidan gamoCnda, igi saqarTveloSi flobs 7 maRazias da LG-is oficialuri Semomtania.

,,grand eleqtroniqsi~ kerZo sakuTrebaze dafuZnebulibuli da ,,Aray

tomorrow» -s dileri kompaniaa. igi sayofacxovrebo teqnikis bazarze mcire wils flobs.

,,Aray tomorrow» -s, ,,grand eleqtroniqsisa» da sayofacxovrebo teqnikis sxva maRaziebi savaWro centr ,,megalainSia» ganTavsebuli, ufro metic ,,Aray

tomorrow» da ,,grand eleqtroniqsi» erTmaneTis gverdiT arian ganlagebulni, Tumca, isini erTmaneTis konkurentebi arian.

,,grand eleqtroniqsi» konkurentuli upiratesobis mopovebas dabali fasebiT cdilobs, ,,Aray tomorrow-s» momsaxurebis maRali done aqvs da saqonelze xangrZlivi garantiis SeTavazebasac akeTebs. momxmarebelTa gamokiTxvam aCvena, rom isini upiratesobas dabal fasebis aniWeben. sakiTxis Seswavlam isic aCvena, rom mosaxleobis es arCevani Semosavlebis dabali donesTan aris dakavSirebuli.

,,Aray tomorrow » cdilobs fasdaklebis sxvadasxva formebi SeTavazos momxmarebels, Tumca, ,,grand eleqtroniqsi» yovelTvis wonasworul fasze

120

dabal fasebs awesebs sayofacxovrebo teqnikaze da am mxriv cdilobs momaxmareblis gadabirebas.

,,Aray tomorrow » gadawyvita mogebis 10% sareklamo kampaniis Catarebaze daxarjos. winasaaxalwlo periodSi reklamis daxmarebiT kompaniam fasdaklebis aqciebi gamoacxada, maTgan efeqtiani aRmoCnda aqcia ,,Happy Hours». Aaqcia iTvaliswinebda diliT, 2 saaTis ganmavlobaSi qselSi arsebul sayofacxovrebo teknikaze 50%-ian fasdaklebas. Aaqciis damTavrebis Semdeg aRmoCnda, rom maRaziis gayidvebis moculoba saSualod 20-25%-iT gaizarda.

ZiriTadi terminebi

➢ marketingi ➢ marketingis komunikaciebi ➢ bazarze SeRwevis strategia ➢ reklama ➢ pablik rileiSenzi ➢ bazris tevadoba ➢ bazris koniunqtura


1. CamoayalibeT marketingis arsi. 2. daasabuTeT marketingis roli firmis saqmianobaSi. 3. marketingis komunikaciebis ra saSualebebs iyenebs firma? 4. ra aris reklama da ra saSualebebiT xorcieldeba igi? 5. argumentebis daxmarebiT ganixileT reklamis roli firmis efeqtian

funqcionirebaSi. 6. ra aris bazari da ra kriteriumebiT xdeba misi klasifikacia? 7. ra aris pablik rileiSenzis mTavari amocana? 8. ra aris bazris tevadoba da ra faqtorebi moqmedeben mis cvlilebaze? 9. firmisaTvis axali bazrebis gamovlenis ra variantebs icnobT? 10. ra aris bazris koniunqtura da ra gavlenis moxdena SeuZlia mas firmis

saqmianobaze? testebi

1. marketingis strategia gulisxmobs

a. orientirebas bazarze; b. produqciis reklamas; g. produqciis ganawilebis arxebs; d. firmis SesaZleblobaTa Sesabamisobas bazarze arsebul situaciasTan. 2. marketingis kompleqsis elementebia

a. saqoneli, idea an momsaxureba (produqti); b. fasi; g. adgili, stimulireba; d. yvela pasuxi sworia. 3. produqciis nomenklatura aris:

a. msgavsi produqcia;

121

b. produqciis asortimenti; g. saqonlisa da momsaxurebis sruli CamonaTvali, romelsac kompania

momxmarebels sTavazobs; g. nebismieri ram, rasac SeuZlia gacvlis procesSi momxmarebelTa

saWiroebebisa da moTxovnilebebis dakmayofileba; 4. CamoTvlilTagan romeli ar aris momsaxurebis maxasiaTebeli?

a. aramaterialuroba, cvalebadoba; b. nivTobrioba; g. Senaxvis SeuZlebloba; d. moxmarebisa da warmoebis erTianoba. 5. marketingis komunikaciebia:

a. reklama da pablik rileiSenzi; b. sasaqonlo da safirmo reklama; masobrivi informaciis saSualebebi; g. propaganda, preskonferencia,safirmo literaturis gamocema, gamofenebSi an bazrobebze monawileoba; d. reklama; gasaRebis stimulireba; uSualod marketingi; pablik rileiSenzi; marketingis samasaxuris mier miRebuli gadawyvetileba. 6. mcire firmaSi moqmedebs

a. erTi marketologi; b. marketingis ganyofileba; g. operatiuli (moZravi) marketingi; d. sazogadoebasTan urTierTobis samsaxuri. 7. reklama niSnavs

a. SeZaxils, yvirils; b. gasaRebis stimulirebas; g. firmis strategias; d. sando damokidebulebis Seqmnas. 8. CamoTvlilTagan romeli miekuTvneba produqtis vizualuri

mimzidvelobis maCveneblebs?

a. ferTa gama da tonaluri gadawyvetilebebi firmis reklamaSi, logoze, SefuTvaze, etiketze; b. informaciuli uzrunvelyofa SefuTvaze an etiketze; g. saqonlis SefuTvis masala, xarisxi da dizaini; d. yvela erTad. 9. pablik rileiSenzis gulisxmobs

a. STagonebas; b. gasaRebis stimulirebas; g. sando damokidebulebis Seqmnas; d. Ria safaso konkurencias. 10. pablik rileiSenzis mTavari amocanaa

a. firmis imijis Seqmna da SenarCuneba; b. bazris dapyroba; g. gasaRebis stimulireba; d. momxmareblis yuradRebis mipyroba. 11. saqonlis bazarze pozicionireba gulisxmobs

a. saqonlis realizaciis konkretuli pirobebis dadgenas; b. momxmareblis cnobierebaSi mis gansakuTrebul, sxvebisgan gansxvavebuli

poziciis uzrunvelyofas; g. momxmareblis saqonliT uzruvelyofis poziciebis dadgenas; d. bazris dayofas produqciis mixedviT.

122

12. bazris tevadoba niSnavs

a. saqonlis realizaciis pirobebis dadgenas; b. saqonelze moTxovnilebis dadgenas; g. saqonlis gasaRebis SesaZleblobas; d. adgils, sadac saqonlis yidva-gayidva xdeba.DEBA 13. bazris koniuqtura aris

a. saqonlis realizaciis konkretuli pirobebi, rac ganisazRvreba moTxovnisa da miwodebis TanafardobiT yovel mocemul momentSi;

b. saqonlis maragis done sabiTumo dasacalo vaWrobaSi; g. fasebis done da Tanafardoba; d. mosaxleobis fuladi danazogebis da sacalo saqonelbrunvis Sefardeba. 14. faswarmoqmnaze moqmedebs

a. stabiluri biznes garemo; b. inflacia; g. Sida da gare faqtorebi; d. bazris koniunqtura. 15. fasebis skalireba gulisxmobs

a. saqonlis gayidvas fasebis gansazRvrul diapazonSi; b. fasdaklebas; g. saqonlis msxvilpartiobiT gayidvas; d. àramrgvali~ fasebis dawesebas. 16. marketinguli kompleqsis erT-erTi elementi _ stimulireba

gulisxmobs

a. meTodebis erTobliobas, romlis meSveobiTac saqonlis moZraoba xdeba mwarmoeblidan momxmareblamde;

b. meTodebis erTobliobas, romlebsac kompaniebi iyeneben miznobriv bazrebTan da farTo sazogadoebasTan urTierTobisas, raTa momxmarebeli daarwmunon iyidos maT mier miwodebuli produqcia;

g. meTodebis erTobliobas, romlis meSveobiTac xdeba produqciaze fasdakleba;

d. arc erTi pasuxi ar aris swori. 17. bazris tevadobaze gansakuTrebiT moqmedebs

a. fulis inflacia; b. stagnacia; g. fulis migracia; d. fasdaklebebi produqciaze.

18. saqoneli, fasi, adgili da stimulireba aris

a. marketinguli kompleqsis elementebi; b. miznobrivi bazris elementebi; g. resursebis gansazRvris komponentebi; d. biznesis dagegmva.

123

Tavi 7. samewarmeo urTierTobis formebi


1. samewarmeo saqmianobaSi partnioruli urTierTobebis formebis SerCevas 2. samewarmeo urTierTobis formebis dadgenas warmoebis sferoSi 3. TanamSromlobis formebis dadgenas saqonelgacvlis sferoSi 4. TanamSromlobis formebis dadgenas vaWrobis sferoSi 5. TanamSromlobis formebis dadgenas safinanso sferoSi

samewarmeo saqmianobaSi partnioruli urTierTobebis mravalgvaroba jgufdeba 4 ZiriTad sferod:

1. TanamSromloba warmoebis sferoSi; 2. TanamSromloba saqonelgacvlis sferoSi; 2. TanamSromloba vaWrobis sferoSi; 3. TanamSromloba finansuri urTierTobebis sferoSi. ganvixiloT TiToeuli maTgani. 7.1. samewarmeo urTierTobis formebi warmoebis sferoSi

warmoebis sferoSi gamoiyeneba TanamSromlobis Semdegi formebi: _ erToblivi mewarmeoba; _ sawarmoo kooperacia; _ lizingi; _ franCaizingi; _ saproeqto dafinanseba; _ licenzireba; _ koncesia; _ kontraqtiT marTva; _ sanardo warmoeba. erToblivi mewarmeoba gulisxmobs erToblivi (an Sereuli) sawarmos

organizacias. erToblivi sawarmos SeqmnisaTvis mewarmem unda SeimuSaos moqmedebis gegma,

romelSic gaiTvaliswineba: _ momavali erToblivi sawarmos profili; _ partniorebis moZebna; _ ganzraxvis oqmis xelmowera; _ erTobliv sawarmoSi ucxoeli partniorebisaTvis mogebis wilis miRebis

SesaZlebeli variantebis momzadeba; _ erToblivi sawarmos SeqmnisTvis saWiro pais formireba; _ erToblivi sawarmos SeqmnisTvis nebarTvis aReba (aseTi nebarTvis

aucileblobis SemTxvevaSi), direqtoris daniSvna (piri, romelic pasuxismgebelia erToblivi sawarmos daarsebis momzadebaze);

_ erToblivi sawarmos Seqmnaze xelSekrulebis dadeba (xelmowera); _ erToblivi sawarmos saxelmwifo registracia; _ xelSekrulebis praqtikuli realizacia. erToblivi sawarmos Seqmna iwyeba partniorTa SesaZleblobebis SeswavliT.

Semdeg ganisazRvreba aqvs Tu ara SerCeul saqonels gasaRebis zrdis

124

perspeqtiva; garkveuli unda iqnes fasebis dinamika perspeqtivaSi. im SemTxvevaSi, Tu produqcia unda iwarmoos Sida bazrisaTvis, saWiroa dazustdes, xom ar aris gaformebuli xelSekruleba aRniSnuli saqonlis didi raodenobiT importze. gamarTlebulia Tu ara teqnologiurad aRniSnuli saqonlis warmoeba, ra gavlenas axdens misi warmoeba garemoze, iqneba Tu ara uzrunvelyofili adgilobrivi nedleuliT. Sefasebuli unda iqnes warmoebis rentabeloba msoflio bazris fasebis gaTvaliswinebiT. sasurvelia mosalodnel riskTa variantebis gaangariSeba.

ucxouri firmebis SesarCevad gamoiyeneba rogorc ZiriTadi, ise damxmare informacia. aseve saerTaSoriso tenderebis praqtikac. firmis saqmianobis ZiriTad maCveneblebs miekuTvneba: Tanafardoba sakuTar da mozidul kapitals Soris, warmoebaSi dasaqmebulTa raodenoba, mogebis dinamika bolo 2-3 wlis ganmavlobaSi, sazRvargareT gayiduli saqonlis raodenoba. damxmare informacias miekuTvneba: Tanafardoba mogebasa da danaxarjebs Soris, Sromis mwarmobluroba, investiciis erTeulze produqciis nazrdi da a.S.

saerTaSoriso tenderi SeiZleba Catardes rogorc Ria, ise daxuruli wesiT. informaciis Segrovebis Semdeg iwyeba molaparakeba partniorebs Soris.

molaparakebis dros Tanxmdeba sawarmos organizaciuli struqturis sakiTxebi, Senatanebis odenoba. Semdeg formdeba ganzraxvis oqmi. igi warmoadgens mxareebis mier xelmoweril dokuments momavali TanamSromlobis mimarTulebasa da Sinaarsze. am dokuments ara aqvs samarTlebrivi Zala. misi Seusrulebloba ar iwvevs araviTar samarTlebriv Sedegs.

molaparakebis Semdeg xdeba xelSekrulebis dadeba. misi miRebisTanave Zaladakargulad iTvleba yvela manamde miRebuli dokumenti. xelmoweris Semdeg ZalaSia saxelSekrulebo urTierTobebi partniorebs Soris.

sawarmoo kooperaciaSi igulisxmeba TanamSromlobis iseTi forma, rodesac erTian sawarmoo ciklSi TiToeuli partniori Tavis wil samuSaos asrulebs. mogeba partniorebs Soris iyofa samuSaos saerTo moculobaSi TiToeulis wilis Sesabamisad.

mxareTa Soris gaugebrobis Tavidan asacileblad Tavidanve xdeba molaparakeba samuSaos saerTo moculobaSi TiToeuli partnioris wilis odenobaze. igi ganisazRvreba samewarmeo gaangariSebis. bazarze saqonlis gayidvebis Sedegad miRebuli Tanxa nawildeba partniorebs Soris. partniorTa TanamSromlobis aRniSnuli forma efeqturia imiT, rom TiToeuli maTgani cdilobs awarmoos konkurentunariani produqcia, rom igi advilad gaiyidos da miiRon rac SeiZleba meti Semosavali. Tu vTqvaT erTi partnioris wili 40%-ia, meoris ki 60%, es wili gacilebiT meti iqneba Tu saqoneli gaiyideba ara 200 aTasad, aramed 300 aTasad.

lizingi aris arendis erT-erTi saxe, roca arendis obieqtia mowyobiloba. sawarmos daarsebisas lizingis gamoyenebas is upiratesoba aqvs, rom ar aris aucilebeli mniSvnelovani investiciebi, Tu mowyobiloba miiReba lizingis pirobiT. lizingi gulisxmobs gansakuTrebul qonebriv urTierTobebs, gansxvavebiT misi msgavsi dafinansebis formebisagan. lizingis dros gaiTvaliswineba ara mxolod mowyobilobis sargeblobaSi gadacema, aseve misi gamosyidva.

salizingo urTierTobebi jer kidev Sua saukuneebSi aRmocenda. mas venecieli vaWrebi XI saukunidan iyenebdnen, roca arendiT sazRvao Ruzebs gadascemdnen. arsebobs mosazrebac, rom salizingo urTierTobebi ufro adre, Sumerebis saxelmwifoSi warmoiSva, magram lizingis cneba 1877 wlidanaa cnobili, maSin roca satelefono kompania `bell~ telefonis aparatebis

125

arendiT gacema daiwyo. pirveli kompania, romlisTvisac lizingi saqmianobis ZiriTadi sfero gaxda ìunaited steiti~ iyo, romelic san-franciskoSi 1952 wels Camoyalibda. dRes lizingi mTel msoflioSi farTod gamoiyeneba. ZiriTadad ganasxvaveben klasikur da finansur lizings. klasikuri lizingis dros gamoiyeneba saarendo gadasaxadis sasaqonlo forma. Tanamedrove formaa finansuri lizingi, roca saarendo gadasaxadi Seitaneba fuladi formiT.

lizingis saintereso formaa operatiuli lizingi. igi iTvaliswinebs rogorc dafinansebas, ise momsaxurebas, remonts, mowyobilobis awyobas da a.S. danaxarjebi yvela am saxis servisze CairTveba gadasaxadSi salizingo SeTanxmebisas.

operatiuli lizingi ar emyareba sruli amortizaciis princips, e.i. mowyobilobis mTliani Rirebulebis dafarvas. salizingo SeTanxmeba ufro mcire periods moicavs, vidre mowyobilobis amortizaciis vadaa. amasTan, SesaZlebelia mowyobilobis gayidva narCeni RirebulebiT. araa gamoricxuli mowyobilobis SeZena sxva _ mesame piris mier, qonebis gayidva meorad bazarze salizingo xelSekrulebis vadis gasvlis Semdeg mogebis gazrdis erT-erT xelsayrel saSualebas warmoadgens.

operatiuli lizingis SemTxvevaSi arendators (arendis mimRebs) ufleba aqvs vadamde Sewyvitos arenda da daabrunos mowyobiloba. amiT mas saSualeba eZleva droulad gaTavisufldes moralurad moZvelebuli qonebisagan an kidev iseT SemTxvevaSi, Tu masze moTxovna ar aris. amave dros, arendis mimcemi cdilobs aamaRlos Tavisi produqciis konkurentunarianoba, gaafarToos bazari ufro srulyofili da mowinave teqnikisa da teqnologiis miwodebiT.

manqanebisa da mowyobilobebis saarendo garigebebis dadebisas gamoiyeneba aseve hairingi (saSualovadiani arenda) da rentingi (moklevadiani arenda). pirvel SemTxvevaSi SesaZlebelia mowyobilobis gamosyidva. SeTanxmeba moicavs 1-dan 5 wlamde periods. meore SemTxvevaSi ar SeiZleba mowyobilobis gamosyidva. SeTanxmebis periodia 1 wlamde. saarendo qirac metia gadasaxdeli.

franCaizingi warmodgeba franguli sityvidan `franchise~ da SeRavaTs, privilegias niSnavs.

franCaizingis sistemis aRmoceneba 1800-iani wlebidan daiwyo. pirveli aRmavloba 1898 wels ganicada, roca kompania `jeneral motorsma~ franSizuli dilerobis gamoyeneba daiwyo. analogiuri franSizuli sistemebi Seiqmna 1902 wels kompania `reksolis~ mier da 1926 wels `hovard jonsonis~ mier. 1950 wels igi gamoyenebuli iqna amerikul saavtomobilo da sanavTobo kompaniebis mier. bolo 3 aTeuli wlis manZilze ki ise swrafad ganviTarda, rom dargebis umetesi nawili moicva.

franCaizingi _ msoflioSi farTod gavrcelebuli saxelSekrulebo urTierTobaTa sistemaa, romlis safuZvelzec msxvili, avtoritetuli da momxmareblisaTvis sakmaod cnobili kompania gansakuTrebuli uflebamosilebiT aRWuravs mcire, damoukideblad moqmed an axlad Seqmnil sawarmos, rac konkretul gamoxatulebas povebs garkveuli saxis saqonlisa da momsaxurebis warmoebisa da realizaciis dros sakuTari savaWro markiT sargeblobis uflebis miniWebaSi. saxelSekrulebo urTierToba maT Soris agebulia Semdegnairad: meTauri kompania (franCaizeri) sawarmoo operatorisagan (franCaiziati) moiTxovs erTdroul Tavdapirvel gasamrjelos misi saxeliT moqmedebis uflebisaTvis. SeTanxmebis Sesabamisad igi Tavis mxriv valdebulebas iRebs moamaragos operatori Tavisi saqonliT (daTqmul teritoriaze), sareklamo samsaxuriT, teqnologiebiT. misces mas SeRavaTiani

126

krediti 2-3 wlis vadiT, aiRos maTTvis sesxi bankSi an iyos Tavdebi sesxis miRebisas. operators ufleba aqvs awarmoos da gaasaRos saqoneli, awarmoos momsaxureba mocemuli kompaniis savaWro niSniT gansazRvrul bazarze, rac potenciur myidvels agrZnobinebs, rom is sargeblobs cnobili kompaniis (àdidasi~, `koka-kola~ da sxva) produqciiTa da momsaxurebiT. operatori valdebulebas iRebs saqmiani kontaqtebi hqondes mxolod franCaizerTan, warmarTos biznesi misi wesdebis Sesabamisad.

franCaizingi teqnologiuri gacvlis erT-erTi komerciuli formaa, romlis mzardi popularoba aixsneba msoflioSi warmoebis marTvis struqturis cvlilebiT da mcire sawarmoTa ricxvis mniSvnelovani zrdiT.

dRevandel pirobebSi metad rTulia axali sasaqonlo niSnis Seqmna, romelic konkurencias gauwevs erTgvarovani produqciisa da momsaxurebis bazarze ukve kargad cnobil niSnebs. amitom firmebi (gansakuTrebiT kvebis mrewvelobis) cdiloben gamoiyenon Zveli, kargi rekomendaciis sasaqonlo niSnebi axali saqonlis markirebisa da reklamisaTvis. aseTi niSnebi SedarebiT cotaa, amdenad axlad Seqmnili firmebi Tavisi saqonlis markirebisaTvis cdiloben moipovon cnobili sasaqonlo niSnebis gamoyenebis ufleba.

msxvili firmebi dainteresebulia licenziis gacemiT Tavisi sasaqonlo niSnis gamoyenebaze, ramdenadac salicenzio xelSekrulebaSi damatebiTi pirobebis CarTviT (licenziatze mowyobilobis, warmoebis teqnologiis, mecnierul-teqnikuri progresis miRwevebis gadacema da Sesabamisi SezRudvebis daweseba) sxva sawarmo gadaiqceva Tavisebur filialad, romelic sargeblobs ZiriTadi mflobelis sasaqonlo niSniT da asaRebs mis produqcias. licenziari iRebs Tavisi saqonlis realizaciis did SesaZleblobas sacalo vaWrobaSi sakuTari saxsrebis gamoyenebis gareSe, amasTan ipyrobs axal bazars.

amgvarad, operatori (franCaiziati) iRebs mza sawarmos. swored amaSia franCaizingis mTeli mimzidveloba. fraCaiziats ar sWirdeba nabij-nabij sawarmos Seqmna, rogorc amas mewarme akeTebs. Tavis mxriv franCaizeric swrafad viTardeba da farTovdeba, ramdenadac SesaZlebloba eZleva damkvidrdes axal geografiul raionSi.

ganasxvaveben franCaizingis sam tips: sawarmoo, savaWro da salicenzio. sawarmoo franCaizingi gulisxmobs franCaizeris mier Tavisi

franCaiziatisaTvis produqciis dasamzadeblad saWiro ZiriTadi elementebis an makompleqtebeli nakeTobebis miwodebas. damzadebuli produqciis realizacia xdeba franCaizeris sasaqonlo niSniT. produqciis xarisxis SenarCunebis mizniT franCaizeri franCaiziats awodebs aucilebel teqnologias, axdens mis TanamSromelTa swavlebas, axorcielebs kontrols teqnologiuri disciplinis dacvisaTvis. aseTi forma yvelaze metad gavrcelebulia eleqtronuli teqnikis, kvebis mrewvelobis da zogierTi sxva saxis warmoebaSi. magaliTad, `koka-kola~ da `pepsi~ adgilobriv Camomsxmel kompaniebze yidian koncentratebs, romelic saWiroa amave saxelwodebis cnobili ualkoholo sasmelebis warmoebisaTvis. isini koncentratebs ureven sxva Semadgenlobis produqtebs da Camoasxamen boTlebSi an qilebSi sarealizaciod. aRniSnulis magaliTs warmoadgens saqarTveloSi cnobili firma `koka-kola boTlerz jorjia~.

savaWro franCaizingi saqmis iseT organizacias gulisxmobs, roca franCaiziati franCaizeri kompaniisagan yidulobs uflebas misi saqonlis cnobili sasaqonlo niSniT sarealizaciod. igi farTod gamoiyeneboda aSS-Si manqanebisa da benzinis gasayidad. magram amJamad amerikuli kanonebis Tanaxmad, saavtomobilo da benzinis mwarmoebeli kompaniebi ar SeiZleba iyvnen

127

franCaizerebi. franCaizingis es saxeoba gamoiyeneba magaliTad avtosaburavebis warmoebaSi.

yvelaze metad popularulia salicenzio franCaizingi. misi arsi imaSi mdgomareobs, rom franCaizeri, romelic dainteresebulia Tavisi sasaqonlo niSnis wina planze wamoweviT, winsvliT, franCaiziats aZlevs licenzias gaxsnas maRazia an maRaziaTa qseli Tavisi saqonlis da momsaxurebis franCaizeris saxeliT sarealizaciod. aseTi tipis franCaizingi farTod gamoiyeneba restornebis, swrafi momsaxurebis, sazogadoebrivi kvebis sawarmoebis eqsploataciisas, nayinis gayidvis, avtomobilebis gaqiravebisas da a.S.

firma-franCaizeri am tipis salicenzio SeTanxmebas debs wvril firmebTan, qmnis qveynis SigniT da sazRvargareT sawarmoTa farTo qsels, muSaobs deda-kompaniis safirmo stiliT da sasaqonlo niSniT. aseTi salicenzio SeTanxmebis safuZvelze sawarmoTa Seqmnis tipur magaliTs warmoadgens swrafi momsaxurebis reqstornebis qseli `makdonaldsis~ savaWro niSniT, aseve kosmetikuri saqonlis maRaziebis qseli firma `bodi Sop~.

franCaizingis sistemas gaaCnia rogorc upiratesobebi, aseve naklovanebebi. franCaizingis upiratesobebia: _ franCaiziati inarCunebs iuridiuli piris statuss da qonebaze sakuTrebis

uflebas; _ franCaizeri kompleqsur daxmarebas uwevs franCaiziats, rac gamoixateba

konkurentunariani saqonlis SerCevaSi, teqnikis, teqnologiis miwodebaSi, kadrebis momzadebaSi, biznesis warmoebis gansakuTrebuli meTodebisa da xerxebis uflebis gadacemaSi;

_ mcire sawarmoebisaTvis msxvili partniorisagan mxardaWera bankidan kreditis misaRebad an kreditorebTan angariSsworebisas droebiTi siZneleebis daZleva. am SemTxvevaSi franCaizeri SeiZleba gamovides Tavdebis rolSi Tavisi qaliSvili firmisaTvis;

_ franCaizerisagan ufaso reklamis miRebis SesaZlebloba, aseve daxmareba nedleulis, komponentebis misaRebad, mza produqciis gasayidad; magaliTad, saqarTveloSi firma `koka-kola boTlerz jorjia~ iRebs ZviradRirebul reklamas aSS-s moTave sawarmosagan;

_ dabalia gakotrebis norma, ramdenadac fraCaiziats ufro msxvili organizacia mfarvelobs, sTavazobs mas rekomendaciebs da adgens standartebs.

franCaizingis naklovanebebia: mudmivi valdebulebebi; piradi TviTgamorkvevis arqona; kontraqtis anulirebis siZnele.

valdebulebebSi SeiZleba Sediodes personalis mier specialuri uniformis gamoyeneba, sawarmos Senobis gansakuTrebuli gare da Siga dizaini, saqonlis da momsaxurebis xarisxis uzrunvelyofa mxolod firma-franCaizeris standartebiT da a.S.

xelSekruleba, rogorc wesi, grZelvadiania. magram igi SeiZleba Sewydes franCaizeris mier nebismier dros, Tu franCaiziati daarRvevs xelSekrulebis pirobebs, aqveiTebs firma-franCaizeris avtoritets da uaryofiTad moqmedebs savaWro markis prestiJze, amcirebs momxmarebelTa ricxvs.

franCaizeri xelSekrulebas debs ara erT, aramed mraval franCaiziatTan, qmnis savaWro da samrewvelo sawarmoebis farTo qsels, romlebic maszea damokidebuli. franCaiziatis damokidebuleba franCaizerTan saxelSekrulebo valdebulebebiTaa ganpirobebuli.

xelSekrulebis dadebisas franCaizeri iTvaliswinebs Semdeg momentebs:

128

1. is franCaiziatisagan moiTxovs sawyisi erTdrouli Tanxis gadaxdas bazarze misi saxeliT gamosvlis uflebisaTvis. amasTan awesebs Sesatanis gonivrul sidides (aSS-Si Sesatanis odenoba meryeobs 2,5 aTasi dolaridan _ uZravi qonebiT movaWre kompaniebisaTvis 150 aTas dolaramde _ avtomobilebis gamqiravebeli kompaniebisaTvis). aSS-s federaluri savaWro komisiis gadawyvetilebiT franCaiziatma fraCaizers unda gadauxados minimum 500 aSS dolari, operaciis dawyebidan 6 Tvis ganmavlobaSi. Sesatani SeiZleba nawil-nawil iqnes Setanili.

Cveulebriv franSizuli ufleba ZalaSia erTidan xuT wlamde, SesaZlebelia maTi gaxangrZlivebac. gamonakliss warmoadgens `makdonaldsi~, romelic 400 000 dolarad yidis franSizis gamoyenebis uflebas konkretul adgilas 20 wlis ganmavlobaSi. kontraqtis damTavrebis Semdeg fraCaiziati valdebulia Seitanos kidev 400 000 dolari imisaTvis, rom gaagrZelos Tavisi saqmianoba amave adgilas.

Tu franCaiziati miiRebs sawarmos gayidvis gadawyvetilebas xelSekrulebis vadis dasrulebamde, igi ar SeiZleba franCaizeris Tanxmobis gareSeE ganxorcieldes. es franCaizingis aSkara naklovanebaa. erT-erTi arsebiTi sakiTxia kadrebis momzadeba franSizuli sawarmos Semosavlianad marTvisaTvis. momzadebis gareSe tipurma gamoucdelma franCaiziatma SeiZleba marcxi ganicados da gakotrdes.

kadrebis momzadeba SeiZleba ganxorcieldes: _ samuSao adgilze franCaiziatis moqmed sawarmoSi; _ franCaizeris saswavlebelSi; _ swavleba sakuTar samuSao adgilas; _ kvalifikaciis asamaRlebel kursebze franCaizeris saswavlebelSi. 2. franCaizeri franCaiziats exmareba kapitaldabandebebTan dakavSirebuli

sakiTxebis gadawyvetaSi. igi mimarTavs banks franCaiziatisaTvis kreditis misacemad (SesaZlebelia banks TviT franCaiziatma mimarTos, magram mimRebad franCaizeri iTvleba, rac bunebrivia aadvilebs kreditis miRebas);

3. franCaizeri adgens mogebidan gadasaxdis normativs. maTi sidide damokidebulia dargze da sawarmos momgebianobaze. is Cveulebriv SeiZleba 2-3% iyos (magaliTad, aSS-Si qimwmendis mflobeli TveSi daaxloebiT 100 dolars ixdis). xelSekrulebaSi gaTvaliswinebulia gadasaxadis sxva formac (magaliTad, reklamaze).

franCaizingis sistemam SeiZleba miizidos rogorc patiosani, ise upatiosno franCaizerebi. amitom mewarmem gulmodgined unda imuSaos franCaiziatis an franCaizeris arCevaze. man unda SeZlos: TviTanalizis Catareba; saqonlis an momsaxurebis arCeva; saqmianobis Sesaxeb sruli informaciis miReba; iuristis daqiraveba, kiTxvebis sakontrolo CamonaTvalis analizi; partniorebis Sedareba da maTgan optimaluris arCeva.

kiTxvebis sakontrolo CamonaTvalSi mocemuli unda iyos: _ franCaizeris finansuri angariSi; _ sasamarTlo procesebis aRwera, romelSic monawileobda franCaizeri, misi

Tanamdebobis pirebi, direqtorebi da xelmZRvaneli muSakebi; _ informacia pirvelsawyis Senatanze, romelic saWiroa franSizis misaRebad; _ Setyobineba romelime cnobili piris an sazogado moRvawis am franSizaSi

monawileobis Sesaxeb; _ sruli cnobebi miRebuli Semosavlebis Sesaxeb. franCaizingis gamoyeneba mniSvnelovan efeqts iZleva sxvadasxva qveyanaSi.

magaliTad, aSS-Si aRniSnuli sistema uzrunvelyofs Zalian maRal efeqtianobas

129

mefrinveleobaSi. niderlandebsa da fineTSi franCaizinguli tipis kooperativTa sistema miliardi dolaris brunviT aerTianebs soflis meurneobis did nawils. iaponiis mrewvelobis TiTqmis yvela dargSi yvela cnobili msxvili firma warmoadgens franCaizers mravali aTasi wvrili da saSualo sawarmoebisaTvis.

franCaizinguli xelSekrulebis mzardi raodenobis gaTvaliswinebiT mravalma saxelmwifom gaaqtiura muSaoba am sferoSi erovnuli kanonmdeblobis misaRebad. maT daxmarebas uwevs arasamTavrobo saerTaSoriso da sazogadoebrivi organizaciebi. ase magaliTad, 1992 wels kanSi (safrangeTi) Sedga iuristTa saerTaSoriso asociaciis 24-e konferencia. moxsenebebiT franCaizingis sistemis ganviTarebis da misi gavlenis Sesaxeb erovnul ekonomikaze gamovidnen belgiis, didi britaneTis, safrangeTis warmomadgenlebi, gaakeTes kanonmdeblobis mimoxilva am sferoSi.

saerTaSoriso franCaizingis asociacia Tvlis, rom sul mcire xanSi aRniSnuli sistema yvelaze metad sacalo vaWrobaSi gavrceldeba. igi Zlier poziciebs daikavebs momsaxurebis sferoSi da SedarebiT naklebs warmoebaSi.

es gamowveuli iqneba imiT, rom vaWrobis sferoSi firma-franCaiziati viwrod daspecializebulia erTi saxeobis saqonlis realizaciasa da momsaxurebaze da fiqsirebul wils iRebs mTeli gayidvis moculobidan. xolo warmoebis sferoSi franCaizingis sistema ufro rTulia. mcire firma-franCaiziati sargeblobs ara mxolod franCaizeris savaWro markiT, aramed msxvili korporaciis mTel sawarmoo ciklSi erTveba, icavs teqnologiuri procesis igive moTxovnilebebs, xarisxs, personalis ganaTlebas, gayidvis gegmis Sesrulebas.

saqarTveloSi franCaizingis ganviTarebisaTvis samarTlebrivi baza ukve arsebobs. samoqalaqo kodeqsSi, kerZod, saxelSekrulebo samarTalSi calkea gamoyofili Tavi, romelSic ganxilulia franCaizingis sistema, gansazRvrulia monawile mxareebis valdebulebebi, pasuxismgebloba, xelSekrulebis forma, xangrZlivoba.

igi iTvaliswinebs gandobili informaciis Senaxvis valdebulebas: `xelSekrulebis dadebisas mxareebma daufaravad da srulyofilad unda

gaacnon erTmaneTs franCaizingTan dakavSirebuli saqmis garemoebani, gansakuTrebiT ki _ informacia. isini valdebulebi arian ar gaTqvan maTTvis gandobili informacia maSinac ki, roca xelSekruleba ar daideba~.

franCaizeris saqmianobis Sesaxeb cnobebis gaanalizebisas mewarme unda daeyrdnos iurists. man informacia unda miawodos mewarmes franSizuli SeTanxmebis xelmoweramde misi kanonieri uflebebis Sesaxeb. aseve konsultacia gauwios mewarmes misi samarTlebrivi valdebulebebis Sesaxeb franCaizeris winaSe.

franCaizerisa da operatoris (franCaiziatis) yovelgvari SeTanxmeba gadmocemuli unda iyos aucileblad werilobiT dokumentSi, xelSekrulebaSi. franCaizers SeuZlia gaauqmos xelSekruleba im SemTxvevaSi, Tu operatori:

_ ar iRebs dagegmil Semosavals; _ Crdils ayenebs sxva savaWro wertilebis reputacias klientebis cudi

momsaxurebiT; _ ar warudgens franCaizers Tviur an kvartalur angariSs (an rogorc

SeTanxmebaSia mocemuli) saqmeTa mdgomareobis Sesaxeb; _ borotad iyenebs franCaizeris saxels an mis danadgarebs. amgvarad, yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, naTelia msxvili firmebis

daintereseba franCaizingis ganviTarebiT, ramdenadac isini afarToeben produqciis gasaRebis sferos, iWrebian mcire da calkeul bazrebze, aqvT

130

informacia moTxovnis SecvlasTan dakavSirebiT, amitom axdenen swraf reagirebas, SeuZliaT damatebiTi kapitalis mozidva, aweseben mkacr operatiul kontrols produqciis xarisxsa da momsaxurebaze, romelsac awarmoebs da asaRebs franCaizeri, rac Seexeba fraCaiziats, isini iReben mza saqmes. franCaizingi maT sTavazobs umokles gzas zrdisaken.

saproeqto dafinanseba aris didi, saSualo da grZelvadiani krediti, romelic gaicema konkretuli samrewvelo obieqtebis asagebad. mas gascemen specialuri bankebi kapitaluri mSeneblobebis dasafinanseblad.

Llicenzireba aris kompetenturi saxelmwifo organoebis mier gacemuli werilobiTi nebarTva garkveuli saxeobisa da raodenobis saqonlis gansazRvruli droiT importze an eqsportze.

licenzirebas mimarTaven sagareo vaWrobis sferoSi saqonelbrunvis raodenobrivi regulirebis mizniT importuli SezRudvebis SemoRebiT, qveynis saSinao bazarze ucxoeli konkurentebisagan dasacavad, saqonlis importze savaluto danaxarjebis dasafiqsireblad, agreTve saerTaSoriso sasaqonlo SeTanxmebebis CarCoebSi eqsportuli SezRudvebis mizniT.D

salicenzio SeTanxmebis dadebisas firma uflebas aZlevs sxva firmas aramaterialur sakuTrebaze gansazRvruli droiT, xolo licenziati uxdis licenziars roialts. SeiZleba gamovyoT aramaterialuri aqtivebis licenzirebis Semdegi kategoriebi:

_patentebi, gamogonebebi, teqnologiebi, procesebi, konstruqciebi, sqemebi; _ saavtoro uflebani; _ savaWro markebi, safirmo saxelwodebebi, safabriko markebi; _ franCaizebi, licenziebi, kontraqtebi; _ meTodebi, programebi, procedurebi, sistemebi da sxva. salicenzio SeTanxmebebSi gamyidvels ar surs informaciis gadacema

garantirebuli gadaxdis gareSe, myidvels ki _ gadaxda, Tu ar iqneba Sefasebuli informaciis Rirebuleba.

Mmravali teqnologiis Rirebuleba ecema, Tu igi farTod cnobili da misawvdomi gaxdeba. tradiciulad, licenziatis mier konfidencialuri informaciis saidumlod Senaxva gasaTvaliswinebelia salicenzio SeTanxmebaSi. aRniSnulis gamo, zogierTi licenziati itovebs sakuTrebis uflebas.

Uucxour firmaze gadacemis momentSi teqnologia SeiZleba iyos Zveli an axali, mTlianad moZvelebuli an bazirebis qveyanaSi jer kidev gamouyenebeli. Mmravali kompania meore mxares gadascems teqnologias damuSavebis damTavrebisTanave ise, rom axali produqcia SeiZleba gamoCndes erTdroulad ramdenime bazarze. erTi mxriv, axali teqnologia licenziatisaTvis SeiZleba iyos ufro Zviri, ramdenadac gaaCnia SesaZlo gamoyenebis ufro xangrZlivi dro, meore mxriv ki uaxlesi teqnologia, romelsac jer kidev ar gauvlia saboloo SemuSavebis stadia, SeiZleba ufro iafi Rirdes misi sabazro Rirebulebis ganusazRvrelobis gamo.

salicenzio gadasaxadis sidides gansazRvravs: SeTanxmebis da mocemuli bazrisaTvis specifikuri faqtorebi; fasi, romelsac moiTxovs licenziari; licenziatis mier SeTavazebuli fasi.

vis ekisreba pasuxismgebloba licenzirebis dros? Tu licenzireba kompaniis zrdis strategiisa da diversifikaciis

Semadgeneli nawilia, maSin damoukidebeli salicenzio ganyofileba unda Sediodes Sesyidvisa da gasaRebis ganyofilebaSi da pasuxismgeblobac mas ekisreba. Mmsxvil firmebSi, sadac bevri ganyofilebaa, SesaZloa licenzirebis ramdenime ganyofilebis arseboba. rodesac strategiis mizans warmoadgens

131

saqmianobis arsebuli mimarTulebis SenarCuneba, licenzireba unda iyos iuridiuli da sapatento ganyofilebis nawili. Tu kompania SeiTavsebs orive xsenebul mizans, licenzirebis funqciebi ekisrebaT kvleviT da damuSavebis ganyofilebebs.

koncesia warmoadgens saxelSekrulebo urTierTobis formas ucxoeli iuridiuli da fizikuri pirebisaTvis saxelmwifos kuTvnili bunebrivi simdidris, sawarmoebis, an sxva sameurneo obieqtebis garkveuli vadiT gadacemis Sesaxeb. xelSekrulebis sagania obieqtebis eqsploatacia saxelSekrulebo SeTanxmebis Sesabamisad.

koncesia arsebiTad grZelvadiani arendis formaa ucxouri investiciebis daxmarebiT qveynis bunebrivi resursebis intensiuri aTvisebis mizniT. igi saxelmwifos saSualebas aZlevs miiRos mniSvnelovani Semosavali, xolo xelSekrulebis vadis gasvlis Semdeg warmoebis teqnologia da marTva.

koncesia erovnul ekonomikaSi kapitalis mozidvis formaa, ramdenadac erT-erT partniorad ucxoeli mewarme gamodis.

kontraqtiT marTva zepiri an werilobiTi SeTanxmebaa, roca erT-erTi mewarme meores gadascems nou-haus marTvis sferoSi, xolo meore uzrunvelyofs aucilebeli kapitaliT. es meTodi farTod gamoiyeneba amerikul firma `hiltonSi~ sxvadasxva qveyanaSi sastumroebis momsaxurebis organizaciisas. amasTan, xdeba momsaxurebis marTvis da ara kapitalis eqsporti.

Yyvelaze mravalferovan kontraqtebs deben sxvadasxva qveynis aviakompaniebi, Tu maT ar hyofniT marSrutebi, resursebi, mgzavrebi an sakuTari Zalebi saqmianobis gafarToebisaTvis.

sanardo warmoeba erTi mewarmis meoresTan urTierTobis formaa, roca erT-erTi valdebulia molaparakebis safuZvelze awarmoos da miawodos saqoneli. maT Soris ideba xelSekruleba. igi SeiZleba grZelvadianic iyos. magaliTad, savaWro firmam mis supermarketebSi SeiZleba gayidos adgilobrivi mewarmeebis mier damzadebuli saqoneli, romelic misive SekveTiT iwarmoeba.

132

franCaizingi sastumroebis qselSi

Hhaiati dubaiSiHhaiati dubaiSi

Hhaiati amerikaSiHhaiati amerikaSi

133

7..2. samewarmeo urTierTobis formebi saqonelgacvlis

sferoSi

saqonelgacvlaSi igulisxmeba partniorebs Soris iseTi urTierTobebi, roca saqoneli icvleba saqonelze. gamoricxulia angariSsworebis fuladi forma. mewarmeebis mier igi gamoiyeneba rogorc qveynis SigniT, ise ucxoel partniorebTan urTierTobisas. saqonelgacvlis operaciebs xSirad (gansakuTrebiT sagareo vaWrobis SemTxvevaSi) Semxvedr vaWrobas uwodeben.

Semxvedri vaWroba iyofa: _ barteri (barteruli garigeba); _ Semxvedri miwodeba; _ komerciuli triangulacia. barteruli garigeba aris erTi an ramdenime saxis saqonlis gansazRvruli

raodenobis gacvla eqvivalenturi Rirebulebis sxva saqonelze. mxareebis mier xelmoweril xelSekrulebaSi mocemulia garigebis pirobebi:

1. konkretulad ra saqoneli unda gaicvalos; 2. erTi saqonlis meoreze gacvlis proporciebi (am saqonlis fasebze

molaparakebis Sedegad); 3. urTierTmiwodebis vadebi (Cveulebriv, msoflio praqtikaSi maqsimalur

vadad 6 TveSi miwodeba iTvleba). amJamad mTel msoflioSi farTod aris gavrcelebuli barteruli garigebebi,

ris gamoc warmoiSva uamravi saSuamavlo firma, romlebic am operaciebis ganxorcielebas emsaxureba.

barteruli garigebis operaciebi SeiZleba ganxorcieldes sxva pirobebiTac: mxareebma SeiZleba gansazRvron Tu romeli saqoneli da ra pirobebiT (raodenoba, fasi, miwodebis vada da a.S.) unda miawodos meore mxares, magram romeli saqoneli unda miawodos meore mxarem _ ar iyos gadawyvetili. es SeiZleba gadawydes mogvianebiT da gaformdes specialuri oqmiT, romelic miekvreba xelSekrulebas danarTis saxiT. oqmSi ganisazRvreba saqonlis konkretuli saxe da miwodebis pirobebi. aseTi saxis garigebas ewodeba Semxvedri miwodeba.

magaliTad, erT mewarmes aqvs saqoneli, romlis realizacia Cveulebriv pirobebSi ar SeuZlia. magram igi sWirdeba meore mewarmes, romelsac maSinve naRdi fulis gadaxda ar SeuZlia, magram SeuZlia mogvianebiT miawodos misTvis saWiro saqoneli. Tu sxvaoba urTierTmiwodebebs Soris 6 Tves aRemateba aseT operacias Semxvedr miwodebas miakuTvneben.

barteruli operaciebis ganxorcielebaSi SeiZleba monawileobdes ara ori, aramed meti mxare, roca aucilebelia garkveuli saxis saqonlis moZieba. magaliTad, mewarmes SeuZlia miawodos saqoneli A partniors, magram mas aRar aqvs iseTi saqoneli, romelic mewarmes sWirdeba. aseTi saqoneli aqvs C partniors, romelic dainteresebulia A partnioris saqonliT. aseT SemTxvevaSi xdeba molaparakebebi komerciuli triangulaciiT (samkuTxediT) garigebis dadebaze. 7.3. garigebis formebi vaWrobis sferoSi

partniorTa urTierTobis am formebSi igulisxmeba: Cveulebrivi garigeba anu garigeba saqonlis maSinve gadacemiT. aseT

SemTxvevaSi formdeba yidva-gayidvis xelSekruleba; forvarduli garigeba. igi ideba 6-dan 14 Tvemde vadiT;

134

saqonlis yidva-gayidva garkveul vadaSi; garigeba nou-haus tipis informaciis gadacemaze; garigeba pirdapiri sawarmoo kavSirebis dasamyareblad; spot-garigeba _ saqonlis dauyovnebliv mitana da angariSsworeba. aseTi

garigeba xdeba sabirJo vaWrobis, aseve naRdi valutis gayidvisas; garigeba saqonlis (momsaxurebis) eqsportze _ formdeba xelSekruleba sxva

qveynis partniorTan; garigeba reeqsportze _ ucxouri warmoSobis saqonlis sazRvargareT

gatana misi gadamuSavebis gareSe. ganasxvaveben pirdapir reeqsports _ qveyanaSi SemotaniT da arapirdapir reeqsports _ qveyanaSi Semotanis gareSe. e.i. sazRvargareT SeZenili saqoneli gaigzavneba mesame qveyanaSi;

garigeba saqonlis (momsaxurebis) importze _ sazRvargareTidan iseTi saqonlis Semotana, romelic gamoiyeneba qveynis saxalxo meurneobaSi da reeqsportisTvis. saqonlis importis TariRi, rogorc wesi, ganisazRvreba saxelmwifo sazRvris gadakveTis momentidan.

sagareo vaWrobis sferoSi garigeba ideba gadaxdis vadis gagrZelebaze. igi gamoiyeneba im SemTxvevaSi, roca saqonlis kreditiT miwodeba SeuZlebelia an roca qveyanaSi mkacri sagadasaxado politikis pirobebSi mewarme dainteresebulia savaluto saxsrebis sazRvargareT dagrovebiT.

7.4. TanamSromlobis formebi safinanso urTierTobebis sferoSi

safinanso urTierTobebis sferoSi gvxvdeba partnioruli kavSirebis Semdegi formebi:

_ faqtoringi; _ komerciuli transferi.

faqtoringSi igulisxmeba urTierToba, romelic myardeba mewarmesa da faqtor-firmas Soris. Ffinansur organizacias, romelic mewarmes aTavisuflebs garigebis finansuri tvirTisagan, ewodeba faqtori. faqtor-firma mewarmisagan yidulobs myidvelis mier angariSis ganaRdebis uflebas. kerZod, klients maSinve unazRaurebs garigebis Tanxis 70-90%-s, xolo danarCens uxdis mas Semdeg, roca myidveli gaanaRdebs angariSs. faqtor-firma did sakomisios iRebs, mewarmes ki saSualebebis mimoqceva dauCqardeba.

faqtor-firmebs mWidro kavSiri aqvT bankebTan. zogjer isini bankebis Svilobili firmebia, maT xeli miuwvdebaT sabanko informaciul-kompiuterul sistemaze, gaaCniaT mdidari da uaxlesi informacia. es saSualebas aZlevT momwodeblebs miawodon monacemebi myidvelis gadaxdisunarianobis Sesaxeb.

faqtoringis upiratesobebia: _ igi saSualebas iZleva Semcirebul iqnes gadaxdis vada, rac Tavis mxriv

amcirebs klientis gadaxdisunarianobasTan dakavSirebul risks, agreTve uzrunvelyofs sawarmos finansuri resursebis brunvis daCqarebas;

_ faqtoringi sawarmos saSualebas aZlevs ar aiRos Tavis Tavze klientis gadaxdisunarianobis Sesamowmeblad buRaltruli aRricxvis SesrulebisaTvis saWiro Sromatevadi samuSaoebi. yvela am problemis gadawyvetas Tavis Tavze iRebs faqtor-firma;

_ faqtor-firmebi mimwodebels eqsportis sferoSi ori saxis damatebiT momsxurebas e.w. `farul~ da `Ria~ faqtorings sTavazoben.

faruli faqtoringis dros mimwodeblebi faqtor-firmasTan aformebs xelSekrulebas, ris Tanaxmadac regularulad awvdis informacias yvela

135

garigebis Sesaxeb da ugzavnis yvela saeqsporto angariSis asls. eqsportioris klientma ar icis am xelSekrulebis Sesaxeb. faqtor-firma Tavis mimwodebels garigebis Tanxis 80%-s uxdis. roca eqsportiori Tavisi klientisagan fuls miiRebs, is angariSs usworebs faqtor-firmas. Tu eqsportioris klients ar SeuZlia an ar surs angariSis ganaRdeba vadis gasvlidan 60 dRis Semdeg, igi atyobinebs mas, rom angariSis ganaRdebis moTxovnis uflebas Tavis faqtor-firmas uTmobs.

Ria faqtoringis SemTxvevaSi eqsportiori Tavidanve valdebulia myidvels acnobos, rom angariSis ganaRdebis ufleba man faqtor-firmas dauTmo.

saerTod, Ria faqtoringis sakomisio SedarebiT maRalia, vidre farulis da garigebis Tanxis 0,7-1,5%-s Seadgens.

magaliTad, mewarme yidis saqonels erT-erT partniorze, romelsac Tanxis gadaxda 3 Tvis Semdeg SeuZlia. mewarmes SeuZlia es Tanxa 3%-iani fasdaklebiT miiRos faqtor-firmisagan, romelic Tavis mxriv mewarmis partniorisagan 3 Tvis Semdeg miiRebs mTlian Tanxas. 3% aris faqtor-firmis mogeba.

komerciuli transferi gamoiyeneba qveynebs Soris urTierTobisas. igi gulisxmobs partniorebis mier erTmaneTisagan kapitalis SeZenas. kapitalis SeZena ar niSnavs mis gatanas erovnuli sazRvrebidan. igi Cairicxeba qveynis erovnul bankSi myidvelis saxelze gaxsnil angariSze.

partnioruli urTierTobis es forma gamoiyeneba saerTaSoriso kavSirebisaTvis. mag., didi britaneTi safinanso daxmarebas uwevs britaneTis Tanamegobrobis qveynebs. didi britaneTidan miRebuli saxsrebi gamoyenebul unda iqnes mxolod inglisuri firmebidan saqonlis SesaZenad. aseTi pirobebiT gamoyofili saxsrebi qveyanas ar tovebs da emsaxureba britanel saqonelmwarmoeblebs iribi mxardaWeris formiT.

ZiriTadi terminebi

➢ erToblivi mewarmeoba ➢ sawarmoo kooperacia ➢ lizingi ➢ franCaizingi ➢ saproeqto dafinanseba ➢ licenzireba ➢ koncesia ➢ kontraqtiT marTva ➢ sanardo warmoeba ➢ barteri ➢ komerciuli triangulacia ➢ faqtoringi ➢ komerciuli transferi


1. daasaxeleT samewarmeo saqmianobaSi partnioruli urTierTobis sferoebi.

2. ras niSnavs erToblivi mewarmeoba? 3. ra aris sawarmoo kooperacia? 4. axseniT franCaizingis arsi. 4. ra aris lizingi? ra saxis lizingebs icnobT? 5. ras niSnavs koncesia da kontraqtiT marTva?

136

6. CamoTvaleT TanamSromlobis formebi saqonelgacvlis sferoSi. 7. ganixileT safinanso urTierTobis sferoSi SesaZlo TanamSromlobis formebi.

8. garigebis ra formebs icnobT vaWrobis sferoSi? 9. ra aris faqtoringi da komerciuli transferi?

es sainteresoa

rogor SevkeroT . . . miliardi

ZARA xelmokleebsac acmevs da mdidrebsac

2010 wlis martSi amerikulma Jurnalma `forbsma~ msoflios umdidresi adamianebis reitingSi 74 wlis espaneli mewarme amansio ortega 25 miliardi dolaris qonebiT me-9 adgilze ganaTavsa. bolo 4 wlis ganmavlobaSi modis imperia `ZARA-s~ prezidentma elitur siaSi 14 safexuriT aiwia. 2010 wlis cxra Tvis monacemebiT ortegas Semosavlebi 42%-iT gaizarda, xolo misi kompaniis aqciebi 45%-iT gaZvirda. amansio ortega gaona rkinigzelisa da mosamsaxuris Rarib ojaxSi daibada. man skolac ver daamTavra, 13 wlis asakidan moduri mkeravis mosamsaxure iyo. male ojaxi qalaq la-koreniaSi gadavida, romelic espanuri teqstilis warmoebis centri iyo. momavali mewarme sxvadasxva atelieSi jer qsovilebis gofrirebas eufleboda, Semdeg drapirebas, bolos cnobil modeliers daudga Segirdad. igi yuradRebiT swavlobda faswarmoqmnasac. yoveldRe akvirdeboda, rogor izrdeboda samosis fasi modelieridan ateliemde, fabrikamde da maRaziamde. mas gauCnda idea, Tavad aewyo warmoeba da produqcia Suamavlebis

137

gareSe gaevrcelebina. es SesaZleblobas miscemda produqcia dabal fasad gaeyida. mogvianebiT es idea `ZARA-s~ imperiis filosofias daedo safuZvlad. 1960-iani wlebis dasawyisSi ortegam menejeris posts miaRwia erT-erT sagalantereo maRaziaSi. damwyebma mewarmem kidev erTi aRmoCena gaakeTa _ Zvirfasi samosis bazari metad mcirea, èqskluzivze~ solidur bizness ver aageb. amitom eqsperimentis saxiT, barselonaSi SedarebiT iaf masalebs yidulobda, amasTan, Tavisi TargebiT mniSvnelovnad zogavda qsovilebis xarjs. Sedegad miiRo tanisamosi, romelic garegnulad arafriT ar Camouvardeboda im saqonels, romliTac maRazia vaWrobda, Tumca ufro iafi Rirda. axali modelebi Zalian kargad gasaRda da ortegas sakuTari biznesis dasawyebad sawyisi kapitali gauCnda. 1963 wels ortegam daafuZna firma GOA, rac misi inicialebia Sebrunebuli mimdevrobiT. firma met-naklebi warmatebiT muSaobda, sanam 1975 wels misma partniorma moulodnelad ar gaauqma TeTreulis msxvili SekveTa. amansios am SekveTaSi mTeli Tavisufali kapitali hqonda dabandebuli. arc sxva SekveTebi Canda. biznesis gadasarCenad mwarmoebeli movaWred gadaiqca. nawarmis gasasaReblad ortegam fabrikis Soriaxlos, patara maRazia gaxsna qalaqis yvelaze didi univermaRis cxvirwin. maRazias `ZARA~ uwoda. male GOA-s axali maRaziebi erTmaneTis miyolebiT ixsneboda. 1985 wels

jgufi Ìnditex~ Seiqmna, romelmac `ZARA-Tvis~ momuSave yvela warmoeba gaaerTiana. 1988 wels `ZARA~ espaneTis sazRvrebs gascda. maRaziebi gaixsna parizSi, niu-iorkSi. morigi axali qseli 2001 wels gamoCnda. dRes jgufi TiTqmis 5 aTas maRazias flobs 77 qveyanaSi. gansakuTrebuli dainteresebaa italiis, ruseTis, safrangeTis, didi britaneTis, iaponiis, CineTis bazrebiT. bolo wlebia `ZARA-s~ produqcia saqarTveloSic sakmao raodenobiT Semodis. zrdis aseTi tempis wyalobiT Ìnditex-i~ gayidvebis wertilebis raodenobiT msoflioSi meore gaxda, trikotaJze specializebul kompaniebs Soris. masze win mxolod italiuri `benetonia~ 5 aTasze meti maRaziiT, romelTa umetesoba kompaniis sakuTreba ar aris da franCaizul firmebs warmoadgens. `ZARA-s~ imperiis aseTi warmatebis saidumlo moqniloba da modis tendenciebis cvlilebebze myisieri reaqciaa. maRaziebi qalaqebis saukeTeso savaWro adgilebSia ganlagebuli. kompania Segnebulad ar iyenebs franCaizingis sistemas, rac distribuciis operatiulobaze aisaxeboda. es ki jgufis komerciuli warmatebis sawindaria. Ìnditex-s~ dasavlurma mediam èspanuri sfinqsi~ uwoda, radgan es kompania, erTi mxriv, Zalian daxurulia, rac erTgvar idumalebas aniWebs mas da imavdroulad, Zalian saSiSia konkurentebisTvis. Tavad amansio ortega Jurnalistebs intervius Ar aZlevs. aTwleulebis ganmavlobaSi presa magnatis erTaderTi fotosuraTiT kmayofildeboda. rogorc amboben, kaci, romelic naxevar espaneTs da msoflios did nawils acmevs, Tavad mxolod jinsebiT dadis da halstuxs arasdros ikeTebs. amansio ortega qvelmoqmedebiTac gamoirCeva. 2004 wels Seiqmna fondi àmansio ortega~, romelic awyobs kulturul RonisZiebebs, afinansebs samecniero kvlevebs, xels uwyobs ganaTlebis sistemis gaumjobesebas.

138

testebi

1. sawarmoo kooperaciaSi igulisxmeba

a. TanamSromlobis iseTi forma, rodesac sxvadasxva sawarmoo ciklSi TiToeuli partniori yvela samuSaos asrulebs;

b. TanamSromlobis iseTi forma, rodesac erTian sawarmoo ciklSi TiToeuli partniori Tavis wil samuSaos asrulebs;

g. TanamSromlobis iseTi forma, rodesac sxvadasxva sawarmoo ciklSi yvela partniori erTad asrulebs samuSaos;

d. pasuxebi mcdaria. 2. lizingi aris

a. arendis erT-erTi saxe, roca arendis obieqtia mowyobiloba; b. arendis erT-erTi saxe, roca arendis obieqtia produqti da mowyobiloba; g. arendis erT-erTi saxe, roca arendis obieqtia mxolod produqti; d. arendis erT-erTi saxe, roca arendis obieqtia mxolod momsaxureba.

3. lizingis dros

a. gaiTvaliswineba ara mxolod mowyobilobis sargeblobaSi gadacema, aseve misi gamosyidva;

b. gaiTvaliswineba mxolod mowyobilobis sargeblobaSi gadacema; g. gaiTvaliswineba ara mxolod mowyobilobis mxolod 2 welSi misi

gamosyidva. d. swori pasuxi mocemuli ar aris.

4. ganasxvaveben

a. klasikur lizings; b. finansur lizings; g. klasikur da finansur lizings; d. saarendo lizings.

5. franCaizingis tipebia:

a. sawarmoo, savaWro da salicenzio; b. sawarmoo; g. savaWro; d. sruluofili CamonaTvali mocemuli ar aris. 6. franCaizingis upiratesobebia:

a. franCaiziati inarCunebs iuridiuli piris statuss da qonebaze sakuTrebis uflebas;

b. franCaizeri kompleqsur daxmarebas uwevs franCaiziats, rac gamoixateba konkurentunariani saqonlis SerCevaSi, teqnikis, teqnologiis miwodebaSi, kadrebis momzadebaSi, biznesis warmoebis gansakuTrebuli meTodebisa da xerxebis uflebis gadacemaSi; g. mcire sawarmoebisaTvis msxvili partniorisagan mxardaWera bankidan kreditis misaRebad an kreditorebTan angariSsworebisas droebiTi siZneleebis daZleva. am SemTxvevaSi franCaizeri SeiZleba gamovides Tavdebis rolSi Tavisi qaliSvili firmisaTvis; d. yvela pasuxi sworia. 7. franCaizingis naklovanebebia:

a. mudmivi valdebulebebi; b. piradi TviTgamorkvevis arqona; g. kontraqtis anulirebis siZnele; d. sworia a, b da g pasuxi.

139

8. Llicenzireba aris

a. kompetenturi saxelmwifo organoebis mier gacemuli werilobiTi nebarTva garkveuli saxeobisa da raodenobis saqonlis gansazRvruli droiT importze an eqsportze;

b. kompetenturi saxelmwifo organoebis mier gacemuli werilobiTi nebarTva garkveuli saxeobisa da raodenobis saqonlis gansazRvruli droiT importze;

g. kompetenturi saxelmwifo organoebis mier gacemuli werilobiTi nebarTva garkveuli saxeobisa da raodenobis saqonlis gansazRvruli droiT eqsportze;

d. kompetenturi saxelmwifo organoebis mier gacemuli werilobiTi nebarTva garkveuli saxeobisa da raodenobis saqonlis gansazRvruli droiT warmoebaze; 9. koncesia warmoadgens

a. saxelSekrulebo urTierTobis formas adgilobrivi iuridiuli da fizikuri pirebisaTvis saxelmwifos kuTvnili bunebrivi simdidris, sawarmoebis, an sxva sameurneo obieqtebis garkveuli vadiT gadacemis Sesaxeb; b. saxelSekrulebo urTierTobis formas ucxoeli iuridiuli da fizikuri pirebisaTvis saxelmwifos kuTvnili bunebrivi simdidris, sawarmoebis, an sxva sameurneo obieqtebis garkveuli vadiT gadacemis Sesaxeb; g. saxelSekrulebo urTierTobis formas ucxoeli iuridiuli da fizikuri pirebisaTvis saxelmwifos kuTvnili bunebrivi simdidris, sawarmoebis, an sxva sameurneo obieqtebis miyidvis Sesaxeb; d. pasuxebi mcdaria. 10. kontraqtiT marTva aris

a. mxolod zepiri SeTanxmeba, roca erT-erTi mewarme meores gadascems nou-haus marTvis sferoSi, xolo meore uzrunvelyofs aucilebeli kapitaliT; b. mxolod werilobiTi SeTanxmeba, roca erT-erTi mewarme meores gadascems nou-haus marTvis sferoSi, xolo meore uzrunvelyofs aucilebeli kapitaliT; g. zepiri an werilobiTi SeTanxmeba, roca erT-erTi mewarme meores gadascems nou-haus marTvis sferoSi, xolo meores araviTari valdebuleba ar gaaCnia; d. zepiri an werilobiTi SeTanxmeba, roca erT-erTi mewarme meores gadascems nou-haus marTvis sferoSi, xolo meore uzrunvelyofs aucilebeli kapitaliT; 11. sanardo warmoeba aris

a. erTi mewarmis meoresTan urTierTobis forma, roca erT-erTi valdebulia molaparakebis safuZvelze awarmoos da miawodos saqoneli; b. erTi mewarmis meoresTan urTierTobis forma, roca orive valdebulia molaparakebis safuZvelze awarmoos erTnairi saqoneli; g. erTi mewarmis meoresTan urTierTobis forma, roca erT-erTi valdebulia molaparakebis safuZvelze awarmoos meorisagan gansxvavebuli saqoneli; d. erTi mewarmis meoresTan urTierTobis forma, roca erT-erTi valdebulia molaparakebis safuZvelze gayidos meoris warmoebuli saqoneli; 12. barteruli garigeba aris

a. mxolod erTi garkveuli saxis saqonlis gansazRvruli raodenobis gacvla eqvivalenturi Rirebulebis sxva saqonelze; b. mxolod ramdenime saxis saqonlis gansazRvruli raodenobis gacvla eqvivalenturi Rirebulebis sxva saqonelze; g. erTi an ramdenime saxis saqonlis gansazRvruli raodenobis gacvla eqvivalenturi Rirebulebis sxva saqonelze; d. yvela pasuxi mcdaria. 13. forvarduli garigeba

a. ideba 6-dan 14 Tvemde vadiT; b. ideba 6-dan 10 Tvemde vadiT;

140

g. ideba 2-dan 6 Tvemde vadiT; d. ideba 6-dan 8 Tvemde vadiT; 14. faqtoringSi igulisxmeba

a. urTierToba, romelic myardeba mewarmesa da myidvels Soris; b. urTierToba, romelic myardeba mewarmesa da importiors Soris; g. urTierToba, romelic myardeba mewarmesa da saxelmwifos Soris; d. urTierToba, romelic myardeba mewarmesa da faqtor-firmas Soris. 15. komerciuli transferi gamoiyeneba

a. qveynis SigniT mewarmeTa Soris urTierTobisas; b. qveynebs Soris urTierTobisas; g. qveynis SigniT momxmareblebs urTierTobisas; d. CamoTvlili pasuxebi mcdaria.

141

Tavi 8. partnioruli saxelSekrulebo urTierTobebi


1. xelSekrulebis arsis axsnas 2. xelSekrulebis saxeobebis SerCevas 3. xelSekrulebis dadebis pirobebis gansazRvras 4. xelSekrulebis dasadebad saWiro dokumentebis mopovebas 5. sxvadasxva qveynis warmomadgenelTa molaparakebis stilis arCevas

8.1. xelSekrulebis cneba da klasifikacia

sabazro ekonomikis pirobebSi sameurneo aqtivobis nebismieri saxe dakavSirebulia partniorebTan, potenciur momxmareblebTan, momwodeblebTan, mravalricxovan organizaciebTan, romlebic uzrunvelyofen transportiT, nedleuliT, masalebiT, sxvadasva saxis produqciiT, komerciuli momsaxurebiT da a. S.

nebismieri saqmiani urTierTobis warmateba didadaa damokidebuli sameurneo urTierTobis strategiisa da taqtikis sworad arCevaze, konkretuli sakiTxebis gadawyvetis winaswari momzadebis xarisxze, romelic SesaZlebelia SemdgomSi xelsayreli saqmiani kontaqtebis damyarebis safuZveli gaxdes. aucilebelia saimedo da perspeqtiuli saqmiani partniorebis moZebna, raSic gadamwyvet rols TamaSobs partnioris reputacia. igi iqmneba saqmian partniorebTan mravalricxovani kontaqtebis Sedegad. xSirad daSvebuli Secdoma, moufiqrebeli moqmedeba cud STabeWdilebas da Sesabamisad uaryofiT reputacias qmnis, romlis Secvla Zalian Znelia. amitom nebismier mcdar nabijs SeiZleba Sors mimavali Sedegi mohyves.

sameurneo aqtivobis efeqtianoba didadaa damokidebuli situaciis sworad Sefasebaze, saqmian partniorTa finansur mdgomareobaze, maT tradiciebze, xelSekrulebis monawileTa fsiqologiur Taviseburebebze, aseve saqmian urTierTobaSi CarTul specialistTa saerTo momzadebaze.

saqmiani urTierToba SeiZleba ganxorcieldes sxvadasxva formiT: satelefono dialogi, saqmiani werilebi, memorandumebi, molaparakebebi calkeul warmomadgenlebTan an delegaciebTan, konferenciebi, gamofenebi. konkretulma situaciebma da saqmiani partniorebis specifikam SeiZleba arsebiTad Secvalos sameurneo urTierTobaTa strategia da taqtika.

saqmian urTierTobaTa saboloo mizania ama Tu im sferoSi erToblivi saqmianoba. am miznis miRweva moiTxovs urTierTobaTa procesSi partniorTa Soris wamoWril winaaRmdegobaTa daZlevas. amitom saqmiani urTierTobis erT-erT mniSvnelovan elements warmoadgens molaparakebis Catarebis xelovneba, saqmian partniorTa fsiqologiuri da erovnuli Taviseburebebis sworad Sefaseba, darwmunebisa da propagandis gamoyenebis principebis codna.

molaparakeba _ esaa urTierTkavSiri erToblivi gadawyvetis miRwevis mizniT. igi sazogadoebrivi procesis Semadgeneli nawilia, ramdenadac amas moiTxovs bazari, mravalpartiuloba politikaSi, pluralizmi sazogadoebriv cxovrebaSi.

molaparakebis mizani _ interesTa dakmayofilebaa. molaparakebis monawileebs Tavisi interesebi gaaCniaT. TiToeulma mxarem unda axsnas Tavisi interesebis mniSvneloba. gageba ar niSnavs SeTanxmebas. molaparakebis Sedegad miRweul

142

unda iqnes gonivruli SeTanxmeba, ramdenadac molaparakebis ZiriTadi daniSnulebaa TanamSromloba da kompromisis miRweva.

sakiTxTa kompleqsi, romelic molaparakebisas unda gadawydes, moiTxovs specialistTa momzadebis Sesabamis dones, igi swrafad unda erkveodes situaciaSi da SesaZleblobebis mixedviT unda SesZlos uSecdomo orientireba, gamoricxos Secdomebis gameoreba.

molaparakebis Semdeg mewarme partniorul kavSirebs amyarebs momwodeblebTan da momxmareblebTan. partnioruli urTierTobebi gulisxmobs gansazRvruli uflebebisa da movaleobebis ganxorcielebas, romelsac mewarme sTavazobs Tavis partniors masTan TanamSromlobis dasamyareblad. uflebebi da movaleobebi mtkicdeba xelSekrulebiT, romelsac xels awers mewarme da misi partniori.

xelSekruleba aris valdebulebebiT ganmtkicebuli mxareTa kompromisi, romliTac TiToeuli mxare imedovnebs im efeqtis miRebas, rac garigebis safuZvelia.

xelSekruleba (kontraqti, SeTanxmeba) _ partnioruli kavSirebis ganmtkicebis (ufro xSirad werilobiTi, dokumenturi) formaa. xelSekrulebaSi fiqsirdeba xelSekrulebis sagani, partniorTa uflebebi da movaleobebi, aseve xelSekrulebis darRvevisas sajarimo sanqciebi.

xelSekrulebis dadebis, misi samarTlebrivi regulirebis problemebs Seiswavlis samarTlis gansakuTrebuli dargi saxelSekrulebo samarTali. igi rogorc iurisprudenciis dargi XVI-XVIIss. aRmocenda did britaneTSi.

ganasxvaveben sadamfuZneblo da samewarmeo xelSekrulebas. sadamfuZneblo xelSekruleba werilobiTi dokumentia, romelic adasturebs

fizikuri an iuridiuli piris mier axali organizaciul-samarTlebrivi struqturis daarsebas raime konkretuli ideis sarealizaciod.

sazogadoebis pirvel da ZiriTad xelSekrulebas warmoadgens misi wesdeba. masSi mocemulia firmis saxelwodeba, adgilmdebareoba, saqmianobis sagani, ZiriTadi kapitalis odenoba, aqciebis nominaluri Rirebuleba (Tu aris aseTi) an TiToeuli partnioris wili, mogebis ganawilebis wesi da a.S.

wesdebaSi Seitaneba aseve marTvis organoebis mdgomareoba _ sammarTvelo, sameTvalyureo sabWo, aqcionerTa kreba; mieTiTeba Tanamdebobis piri, romelsac ufleba aqvs mindobilobis gareSe, wesdebis safuZvelze warmoadginos firma an kompania. firmis an kompaniis wesdebis xelmomwer pirs ewodeba damfuZnebeli an TanadamfuZnebeli. wesdebis proeqtis momzadebaze muSaobs firmis Seqmnis sainiciativo jgufis erTi an ramdenime piri. firmis balansze arsebuli materialuri da fuladi saxsrebi Seadgens sawesdebo fonds. igi SeiZleba Seivsos sxvadasxva wyaroebiT miRebuli mogebis nawilis kapitalizaciiT (e.i. ZiriTad kapitalSi, warmoebaSi Cadebuli), Semowirulobis, saCuqrebis da a.S. amis Sesaxeb wesdebaSi aucileblad unda gakeTdes Sesabamisi aRniSvna. yvela damfuZneblis mier xelmowerili, zog SemTxvevaSi ki notarialurad damowmebuli (damfuZneblebi xels aweren wesdebas notariusis TandaswrebiT) wesdeba eqvemdebareba saxelmwifo registracias, rac niSnavs firmis gamoyofas iuridiuli piris statusiT.

samewarmeo xelSekruleba _ esaa mxareTa urTierToba samewarmeo procesis ganxorcielebis mizniT. igi ar gulisxmobs xelSekrulebis damdeb mxareTa gaerTianebas erTian organizaciul-samarTlebriv struqturaSi.

nebismieri xelSekruleba Sedgeba: preambulis, ZiriTadi da daskvniTi nawilisagan.

143

preambula aris xelSekrulebis Sesavali. masSi mocemulia xelSekrulebis dasaxeleba (yidva-gayidvis, barteris da a.S.); xelSekrulebis dadebis TariRi, xelSekrulebis damdeb mxareTa dasaxeleba. isini SeiZleba iyvnen rogorc iuridiuli, ise fizikuri pirebi.

xelSekrulebis ZiriTadi nawili iyofa specifikur da saerTo pirobebad. specifikurs miekuTvneba is pirobebi, romelic mxolod mocemuli

garigebisTvisaa damaxasiaTebeli. sxva garigebisaTvis igi gamousadegaria. (magaliTad, saqonlis fasi 42 laria. igive saqoneli sxva xelSekrulebiT SeiZleba sul sxva fasis iyos).

xelSekrulebis specifikur pirobebs miekuTvneba: _ xelSekrulebis sagani an saqonlis raodenoba; _ saqonlis xarisxi; _ saqonlis fasi; _ fasdakleba da fasnamati (Tu is gamoiyeneba); _ miwodebis sabazro pirobebi; _ gadaxdis forma; _ miwodebis vadebi an valdebulebebis Sesrulebis vadebi; _ saqonlis markireba, SefuTva. _ saqonlis Cabareba, miReba an masze sakuTrebis uflebis gadacema; _ mxareTa pasuxismgebloba; _ akrZalvebi (mag; saqonlis mesame pirze gayidvis akrZalva, Tu amiT

dainteresebulia gamyidveli). swored specifikuri pirobebi aris partniorTa molaparakebisas msjelobis

sagani. mxareTa molaparakebis Sedegad xdeba xelSekrulebis dadeba. xelSekrulebis saerTo pirobebi _ saerToa yvela xelSekrulebisaTvis,

miuxedavad misi Sinaarsisa. esenia: saarbitraJo Sesworebebi da fors-maJori. xelSekrulebis daskvniT nawilSi mocemulia: _ mxareTa iuridiuli misamarTebi; _ yvela danarTi, romelic xelSekrulebis ganuyofeli nawilia; _ mxareTa xelmowera; _ xelSekrulebis dadebis adgilisa da TariRis miTiTeba (Tu es preambulaSi

ar gakeTda). mTlianad xelSekrulebis struqtura Semdegnairad gamoiyureba:

mewarme Tavis sameurneo praqtikaSi sxvadasxva tipis xelSekrulebas debs,

ris Sesabamisadac mas sxvadasxva uflebebi da movaleobebi gaaCnia. mxareTa uflebebi da movaleobebi ZiriTadad damokidebulia xelSekrulebis saganze. sagani ki SeiZleba iyos yidva-gayidva, kooperacia, arenda, Suamavloba da a.S.

preambula

saerTo pirobebi

specifikuri pirobebi xelSekrulebis ZiriTadi nawili

xelSekrulebis daskvniTi nawili

144

mewarme unda icnobdes xelSkrulebis tipur formebs, romlebic man SeiZleba garigebis dadebis safuZvlad gamoiyenos.

xSir SemTxvevaSi gamoyofen xelSekrulebis Semdeg tipebs: _ sadamfuZneblo xelSekruleba; _ yidva-gayidvis xelSekruleba; _ lizingis xelSekruleba; _ xelSekruleba kooperaciaze; _ xelSekruleba konsorciumis Seqmnaze; _ saagento xelSekruleba; _ saqonlis mTliani gayidvis xelSekruleba; _ xelSekruleba fraCaizingze; _ xelSekruleba faqtoringze; _ Senaxvis xelSekruleba; _ erToblivi sawarmos Seqmnis xelSekruleba; _ saproeqto dafinansebis xelSekruleba da a. S.

8..2. mewarmis momzadeba xelSekrulebis dasadebad

xelSekrulebaze xelmowerisas mewarmem yuradReba unda gaamaxvilos Semdeg momentebze: partniorTan molaparakebis msvlelobis procesSi `fsiqologiuri Tanxlebis~ gansazRvraze; aseve xelSekrulebis TiToeuli pirobidan konkretulis gamovlenaze (garigebis situaciis da miznis analizis safuZvelze).

`fsiqologiur TanxlebaSi~ igulisxmeba molaparakebis procesSi kompromisze wasvlis an piriqiT mtkice poziciaze dadgomis mzadyofna. partniorTan molaparakebis procesSi `fsiqologiuri Tanxlebis~ gansazRvrisas mewarme gamodis firmis strategiisaTvis garigebis mniSvnelobidan. magaliTad, Tu garigeba firmis strategiis gasaRebia, mewarme rasakvirvelia Seecdeba Seqmnas keTilsasurveli fsiqologiuri garemo partniorTan molaparakebis procesSi, maSinac ki, Tu igi damatebiT xarjebs saWiroebs. mewarme cdilobs ,,ar gauSvas~ partniori, nebismier SemTxvevaSi daamyaros masTan saqmiani kontaqti.

molaparakebis procesSi mewarme uwinares yovlisa gansazRvravs misTvis misaReb fass. igi gamoyofs maqsimalur, minimalur da obieqtur fass. mewarme molaparakebas iwyebs maqsimaluri fasiT, magram masze dayrdnoba ar SeiZleba. minimaluri fasi ki fasis zRvruli maCvenebelia, romlis Semcirebas mewarme molaparakebis procesSi ar dauSvebs. Tumca xandaxan SeiZleba Seiqmnas situacia, roca mewarme midis mogebis gareSe fasis dawesebaze an fasi naklebia warmoebis danaxarjebze, Tu is cdilobs `miijaWvos~ partniori an Camoitovos konkurenti. asec xSirad xdeba biznesSi.

ufro rTulia obieqturi fasis gansazRvra. mewarme adgens sakonkurencio baraTs, sadac igi adarebs konkurentebisa da Tavisi saqonlis maxasiaTeblebs, aanalizebs da awesebs SesaZlo fass. sakonkurencio baraTi mzaddeba TviT mewarmisaTvis, misi demonstrireba partniorisaTvis aucilebeli araa, igi mewarmes sWirdeba molaparakebis procesSi obieqturi argumentebis mosaSveleblad. sakonkurencio baraTs iyeneben aseve saqonlis reklamisas.

xelSekrulebaSi xSirad Cadebulia miwodebis sabaziso pirobebi. arsebobs miwodebis sabaziso pirobebis saerTaSoriso standartebi. kerZod: 1. saqonlis miwodeba dauyovnebliv. sazRvargareTuli standartebiT dauyovnebliv miwodeba gulisxmobs saqonlis miwodebas xelSekrulebis dadebis momentidan 3-dan 14

145

dRis ganmavlobaSi; 2. miwodebis vada _ ara ugvianes mocemuli TariRisa; 3. SeiZleba gamoyenebuli iqnes zusti kalendaruli ricxvi. sazRvargareT aseTi formulirebis SemTxvevaSi saqoneli miewodeba daTqmul dRes, magram eZleva miwodebis SeRavaTiani vada 2 dRe.

Zalze sainteresoa is, rom iaponiaSi gamoiyeneba ara mxolod zusti kalendaruli dRis, aramed miwodebis zusti drois formulireba. SeRavaTi am SemTxvevaSi mxolod 30 wuTia. amitom iaponiaSi araa aucilebeli hqondeT mniSvnelovani sasawyobo Senobebi an daagrovon nedleulis maragi.

xelSekrulebis formirebisas aseve gamoiyeneba specifikuri pirobebi: _ saqoneli miewodeba mosavlis aRebis Semdeg; _ saqoneli miewodeba navigaciis gaxsnisas. importuli saqonlis miwodebis valdebuleba Sesrulebulad iTvleba, roca

saqonlis saavtomobilo transportirebisas avtomobili gadakveTs saxelmwifo sazRvars, xolo sarkinigzo miwodebisas _ ucxoeTidan mocemuli qveynis (saqarTvelos) sarkinigzo gzaze saqonlis miRebis TariRidan. Tu saqoneli miewodeba sahaero gziT _ saqarTvelos aeroportis SemosasvlelSi saqonlis miRebis TariRidan. sazRvao an samdinaro gadazidvisas tvirTiani xomaldis Semosvlis TariRidan saqarTvelos nebismier portSi.

aseTi formulirebebi aucileblad unda iyos miTiTebuli xelSekrulebis teqstSi yovelgvari gaugebrobis Tavidan asacileblad.

saqarTveloSi miwodebis sabaziso pirobebis saerTaSoriso standartebi jerjerobiT iSviaTad gamoiyeneba. es gansakuTrebiT Seexeba Siga bazars. xelSekrulebaSi xSir SemTxvevaSi miTiTebulia bundovani formulirebebi, kerZod: 1. saqonlis miwodebis pirobebi _ TviTgadatana (es niSnavs, rom saqonlis transportirebis xarjebis ekisreba myidvels); 2. saqonlis miwodebis adgili _ q. Tbilisi (es niSnavs, rom saqonlis transportirebis xarjebi ekisreba gamyidvels).

transportirebis periodSi saqonlis dazRvevis Sesaxeb arcerT formulirebaSi araferia aRniSnuli, rac yovlad dauSvebelia.

xelSekrulebis dadebis erT-erTi saintereso forma aris oferta (laT. gTavazobT).

xelSekrulebis dadebis inciatori mxare amzadebs meore mxarisaTvis winadadebebs, romelsac uwodeben xelSekrulebis proeqts anu ofertas. amgvarad, oferta aris ara yvela xelSekrulebis proeqti, aramed is proeqti, romelsac xels awers erTi mxare. Tu meore mxarem xeli moawera da gamoagzavna proeqti mewarmis misamarTze, es niSnavs, rom maT Soris daido xelSekruleba.

mewarmem SeiZleba winadadebebi gaugzavnos ara mxolod erT pirs, aramed ramdenimes erTdroulad, rom vinme mainc dainteresdes misi winadadebiT. amasTan dakavSirebiT ganasxvaveben myar da Tavisufal ofertas. myari oferta gaigzavneba erT misamarTze da gadaiqceva xelSekrulebad, Tu: a) igi xelmowerilia meore mxaris (myidvelis) mier; b) is gagzavnilia ukan oferentis misamarTiT; g) ukve miiRo oferentma. mxolod am sami pirobis dacvis Semdeg oferta gadaiqceva xelSekrulebad.

aRsaniSnavia, rom nebismier ofertas moqmedebis gansazRvruli vada aqvs, romelic aRniSnulia teqstSi. magaliTad, myari oferta moqmedebs gagzavnis momentidan 30 dRis ganmavlobaSi. es niSnavs, rom yvela zemoT CamoTvlili sami piroba daculi unda iqnes ofertis gagzavnis TariRidan 30 dRis ganmavlobaSi.

igi exeba ara mxolod myar, aramed Tavisufal ofertasac. saqonlis erTi da igive partiaze oferta igzavneba sxvadasxva misamarTiT, e. i. ramdenime SesaZlo myidvelTan. Tu ofertaze miTiTebulia, rom is Tavisufalia, maSin myidveli

146

xelis moweris SemTxvevaSic ki ar aris garantirebuli, rom aRniSnul saqonels aucileblad miiRebs. Tavisufali oferta xelSekruleba xdeba yvela zemoT CamoTvlili sami pirobis dacvisas da kidev erTi damatebiTi pirobaa saWiro. igi xelSekruleba xdeba maSin, roca SesaZlo myidvelma moawera mas xeli, gagzavna oferentis misamarTze, oferentma ki miiRo myidvelisagan xelmowerili oferta da gaugzavna myidvels mtkiceba, rom is mxareebis mier xelmoweril ofertas xelSekrulebad Tvlis.

saqmiani urTierTobis procesSi mewarmes saqme aqvs sxvadasxva qveynisa da kulturis warmomadgenlebTan. msoflioSi ukve TandaTan yalibdeba saqmiani kontraqtebis gansazRvruli standarti, magram mainc aris gansxvaveba warmomadgenelTa damoukideblobis, gulaxdilobis, pasuxismgeblobis aspeqtiT. stilTa gansxvaveba ganisazRvreba ara marto erovnuli TaviseburebebiT, aramed saxelmwifoebis tradiciebiT. sxvadasxva qveynis firmebi da maTi warmomadgenlebi ukiduresad sxvadsxvagvaria da sruliadac ar aris savaldebulo im stiliT warmarTon molaparakeba, romelic damaxasiaTebelia mxolod mocemuli qveynisaTvis. vfiqrobT, Zalze sainteresoa mokled davaxasiaToT sxvadasxva qveynis warmomadgenlebi.

amerikelebs axasiaTebT ama Tu im sakiTxis TiToeuli detalis dawvrilebiT ganxilva. isini gamoirCevian energiulobiT, gulRiaobiT, molaparakebis warmarTvis procesSi araoficialuri maneriT. maTi pozicia xSirad Seupovari da agresiulic kia. amerikuli delegaciis profesionalizmi maRalia. sxva qveynebis warmomadgenlebisagan gansxvavebiT isini damoukideblad iReben gadawyvitilebebs. maT uyvarT paketuri winadadebis SemoTavazeba, romlebic sxvadasxva sakiTxebs aerTianebs. amerikelebi damajereblaad miiswrafian miznis misaRwevad da ar eridebian vaWrobasac.

frangebi gaurbian oficialur molaparakebas èrTi erTze~. did yuradRebas uTmoben ama Tu im problemis winaswar ganxilvas. molaparakebis procesSi inarCuneben damoukideblobas da arsebiTad cvlian qmedebas imis mixedviT, Tu visTan awarmoeben molaparakebas. SedarebiT Tavisufalni arian saboloo gadawyvetilebis miRebaSi. aucileblad iTvaliswineben xelmZRvanelTa instruqciebs. aRsaniSnavia isic, rom molaparakebis oficialur enad iyeneben franguls.

germanelebi monawileobas iReben im molaparakebaSi, romelSic maTi azriT miiReben optimalur gadawyvetilebas. isini guldasmiT SeimuSaveben TavianT pozicias da sakiTxs ganixilaven ara erTbaSad, aramed TanmimdevrobiT.

ingliselebi nakleb yuradRebas uTmoben molaparakebis momzadebas. isini Tvlian, rom saukeTeso gadawyvetileba molaparakebis procesSi miiReba. gamoirCevian moqnilobiT da pozitiurad reagireben sapirispiro mxaris iniciativaze.

CinelebisaTvis damaxasiaTebelia molaparakebis calkeuli etapebis mkveTri gamijvna. sawyis stadiaze did yuradRebas aqceven partnioris garegnul saxes da qcevas. saboloo gadawyvetilebas iReben saxlSi. Cinuri delegaciis pozicia Cveulebriv daxurulia, isini ucdian partnioris azrsa da winadadebebs. daTmobaze midian molaparakebis bolos, roca sabolood Seafaseben sapirispiro mxaris SesaZleblobebs. aRsaniSnavia, rom Zalze moxerxebulad iyeneben partnioris mier daSvebul Secdomebs. amasTan Zalian did yuradRebas aqceven miRweuli xelSekrulebebis Sesrulebas (xSirad gamoiyeneba `zewolis~ sxvadasxva forma).

iaponelebi daTmobaze midian im SemTxvevaSi, roca partnioric amasve akeTebs. maTTan molaparakebisas muqara nakleb efeqturia. oficialuri molaparakebisas

147

Tavs arideben ganxilvas da poziciaTa Sexla-Semoxlas, gaurbian mravalmxriv molaparakebas. araoficialuri Sexvedris dros cdiloben problemis dawvrilebiT ganxilvas, did yuradRebas uTmoben partniorebTan piradi urTierTobis ganmtkicebas. maT taqtikaSi ar Sedis seriozuli cvlilebebi, saboloo gadawyvetilebis miRebas did dros andomeben. molaparakebis warmarTvis iaponuri stilisaTvis damaxasiaTebelia didi sizuste da valdebulebebis Sesruleba. isini ZiriTadad jgufurad, `gundurad~ muSaoben. yuradRebiT usmenen Tanamosaubres maSinac ki, roca maT azrs ar eTanxmebian, rac ase uCveuloa evropelebisaTvis.

ganviTarebadi qveynebis warmomadgenlebi, romlebmac damoukidebloba axlaxan miiRes, molaparakebis metad rTul obieqts warmoadgenen. ekonomikuri saqmianobis, sustad ganviTarebuli vaWrobis Cvevebis gamo maT arasrulfasovnebis kompleqsi CamouyalibdaT. isini fiqroben, rom molaparakebis procesSi maT arafrad Caagdeben, Selaxaven maT interesebs.

molaparakebis msvlelobisas konfliqtebisa da sirTuleebis mizezs xSirad raRac wvrilmani warmoadgens, romelsac meore mxare araviTar mniSvnelobas ar aniWebs.

ucxoeli specialistebis azriT, ruseTis warmomadgenlebi saqmian potencials floben. Tumca maT xels uSlis gamocdilebis uqonloba. xSirad yuradRebas aqceven saerTo `lozungur~ sakiTxebs da ara imas, Tu ra SeiZleba realurad gakeTdes. partnioruli kavSirebis kultura Zalze dabalia. sityvaze ndoba saSiSze saSiSia. ar swuxan TavianT saqmian avtoritetze, imijze. xSirad garigeba iSleba imis gamo, rom viRacam dahpirda da ar Seasrula, an viRacam sworad ar moiqca. xSir SemTxvevaSi adgili aqvs TaRliTobasac.

unda aRiniSnos, rom saqarTveloSi samewarmeo saqmianoba stiqiurad xorcieldeba. patiosani mewarmeoba ara Tu xelsayrelia, aramed SeuZlebelicaa. TiToeuli partniori cdilobs meoris xarjze gamdidrdes, vinc ar unda iyos igi (nedleulis an produqciis mimwodebeli, myidveli an momxmarebeli). xSirad mewarme, romelic molaparakebas awarmoebs partniorTan, ejaxeba etiketis problemebsac.

sabazro ekonomikis pirobebSi yovelma mewarmem unda gaiTavisos saxelSekrulebo urTierTobaTa kulturis aucilebloba. marTalia, saxelSekrulebo samarTali saqarTveloSi jer kidev damuSavebis stadiaSia, magram saxelSekrulebo urTierTobaTa kultura _ adamianis saerTo kulturis Sedegia, xolo misi kultura garemo pirobebiT formirdeba. ekonomikuri kavSirebis garTuleba, sazogadoebis ekonomikuri struqtura mewarmes aucileblad miiyvans `TamaSis wesebis~ dacvis aucileblobamde. xelSekrulebis momzadeba, maTi Sinaarsisa da pirobebis formulireba, saerTod xelSekrulebis tipuri formebi da maTi SerCeva yvelam unda icodes, vinc samewarmeo saqmianobas eweva. Tumca xelSekrulebis dadebis praqtika gulisxmobs ara mxolod TviT xelSekrulebis teqstis momzadebis teqnikis siaxleTa dauflebas, aramed yoveli partniori unda flobdes saqmiani urTierTobis fsiqologiis safuZvlebs, sakuTari qmedebisa da urTierTobis eTikas.

ZiriTadi terminebi

➢ xelSekruleba ➢ sadamfuZneblo xelSekruleba ➢ samewarmeo xelSekruleba

148

➢ xelSekrulebis saerTo pirobebi ➢ xelSekrulebis specifikuri pirobebi ➢ oferta


1. ganmarteT xelSekrulebis arsi. 2. ra nawilebisagan Sedgeba xelSekruleba? 3. ganixileT sadamfuZneblo da samewarmeo xelSekrulebebi. ra gansxvavebaa maT Soris? 4. daasaxeleT xelSekrulebis struqturis elementebi. 5. CamoTvaleT xelSekrulebis tipebi. 6. rogor unda moemzados mewarme xelSekrulebis dasadebad? 7. ra aris oferta? 8. erovnuli Taviseburebebisa da saxelmwifos tradiciebis gaTvaliswinebiT

SeafaseT sxvadasxva qveynis warmomadgenlebis damaxasiaTebeli molaparakebebis stili.

saxaliso testebi

1. ra momentSi miiRebT gadawyvetilebas molaparakebis Sedegebze?

a. uSualod oficialur Sexvedraze molaparakebis magidaze; b. Tqveni firmis sxvadasxva doneze araoficialuri kontaqtebisas; g. Tqveni firmis maRali Tanamdebobis pirebis xmebis micemis Sedegebis

mixedviT; d. firmis warmomadgenlebTan piradi Sexvedrebisas. 2. rogori saSualeba migaCniaT saukeTesod, rom daiTanxmoT momavali

partniori, miiRos Tqveni saqmiani winadadebani?

a. moimxroT momavali kompanionis delegaciis TiToeuli wevri cal-calke; b. daarwmunoT, rom SeTanxmebis SemTxvevaSi SesaZlebelia mogebis swrafi miReba; g. miawodoT momaval kompanions mis mier moTxovnili mTeli informacia; d. daarwmunoT Tqvens gulwrfelobaSi da patiosnebaSi, problemebis gadawyvetis urTierTsargeblianobaSi. 3. ra migaCniaT yvelaze mniSvnelovnad molaparakebis warmatebaSi?

a. delegaciis SemadgenlobaSi gyavdeT maRalkvalificiuri iuristi; b. sargeblobdeT sando Tarjimnis momsaxurebiT; g. daamyaroT mWidro kontaqti momavali partnioris delegaciis erT-erT wevrTan; d. mkacrad daadginoT kontraqtis xelis moweris vadebi da SeatyobinoT amis Sesaxeb momavalpartniors. 4. molaparakebis procesSi mopirdapire mxare xangrZlivad sdums. ras

unda niSnavdes es?

a. ar eTanxmeba Tqvens winadadebebs da ar surs konfliqtze wasvla; b. kmayofilia Tqveni winadadebebiT; g. daiRala da surs Sesvenebis mowyoba; d. yuradRebiT swavlobs Tqvens winadadebebs da cdilobs ar gamotovos

detalebi. 5. rogori iqneba Tqveni sawyisi winadadeba mopirdapire mxarisadmi?

149

a. Zalian konkretuli da ukompromiso; b. zogadi formiT _ rogorc SemoTavazebuli SeTanxmebis mizani da farglebi; g. mopirdapire mxares molaparakebamde gadasceT Tqveni winadadebebi, raTa xazi gausvaT imas, Tu rogor afasebT da zogavT mis dros. 6. rogor winadadebebs wamoayenebs dasawyisSi mopirdapire mxare?

a. formirebulia zogadi formiT, raTa Semdeg moxdes misi koreqtireba Tqveni reaqciis mixedviT; b. ar tovebs Tqvenis mxridan manevris SesaZleblobas; g. xelmowerils mopirdapire mxaris firmis pasuxismgebeli TanamSromlebis mier; d. moicavs detalur informacias winadadebebis arsis Sesaxeb. 7. riTi ixelmZRvanelebT molaparakebis dros?

a. upiratesobas mianiWebT saqmian miwer-moweras da ara pirad Sexvedrebs; b. TvaliswinebT, rom xelSekrulebis moweramde ramdenimejer unda CaxvideT mopirdapire mxaris qveyanaSi; g.moiwvevT momaval partniors mosalaparakeblad Tqvens qveyanaSi; d.erTxel CaxvalT momavali partnioris qveyanaSi da amiT agrZnobinebT, rom Tqven ganwyobili xarT dauyovnebliv moaweroT kontraqts xeli. 8. visi winadadebiT miiRebT gadawyvetilebas kontraqtis dadebis

Sesaxeb?

a) delegaciis yvelaze maRali Tanamdebobis piris; b) delegaciis umcrosi Tanamdebobis wevrebis; g) Tqveni Suamavlis; d) delegaciis saTanado samsaxuris wamyvani specialistebis.

150

Tavi 9. firmis aqtivebi da maTi dafinansebis wyaroebi


1. firmis aqtivebis arsisa da saxeobebis gansazRvras 2. firmis mimdinare aqtivebis dadgenas 3. firmis brunvisgareSe aqtivebis aRricxvas 4. arendiT aRebuli aqtivebis Sefasebas 5. firmis aqtivebis dafinansebis wyaroebis dadgenas 6. firmis tipuri balansis Sedgenas

9.1. firmis aqtivebis arsi da saxeobebi

firmis aqtivebi aris firmis mTliani qoneba anu mis gankargulebaSi arsebuli materialuri da aramaterialuri faseulobebi gamoxatuli fuladi formiT. igi moicavs sakuTar kapitals da valdebulebebs (ix. sqema 9.1.1).

sqema 9.1.1

funqcionirebis formis mixedviT ganasxvaveben: materialur, aramaterialur da finansur aqtivebs.

materialur aqtivebs miekuTvneba aqtivebi, romelTac aqvT materialuri forma. mas miekuTvneba ZiriTadi kapitali da sabrunavi kapitali( ix. sqema 9.1.2).

sqema 9.1.2

sakuTari kapitali valdebulebebi sakuTari kapitali valdebulebebi

firmis aqtivebi

materialuri aqtivebi

ZiriTadi kapitali

sabrunavi kapitali

151

aramaterialur aqtivebs ar aqvT materialuri forma, magram mniSvnelovan

aqtivebs miekuTvnebian. savaWro marka, (magaliTad, koka-kolas savaWro marka 69 mlrd dolaria), licenzia, nou-hau da sxv.

finansuri aqtivebi aris firmis mflobelobaSi arsebuli fuladi saxsrebi. magaliTad, fuli, debitoruli davalianebebi, finansuri valdebulebebi da sxv.

formirebis wyaroebis mixedviT ganasxvaveben mTlian da wminda aqtivebs. mTliani aqtivi moicavs rogorc sakuTar, ise mozidul kapitals. wminda aqtivebi formirebulia mxolod sakuTari kapitalis xarjze. sawarmoo ciklSi monawileobis xasiaTis mixedviT ganasxvaveben mimdinare da

brunvisgareSe aqtivebs. mimdinare aqtivebi (sabrunavi kapitali) monawileobas iReben erTi sawarmoo

ciklis ganmavlobaSi da TavianTi Rirebuleba erTbaSad gadaaqvT damzadebul produqciaze. magalitad, nedleuli, masalebi, fuli da sxv.

brunvisgareSe aqtivebi monawileobas iReben mravali sawarmoo ciklis ganmavlobaSi da TavianTi Rirebuleba nawil-nawil, cveTis Sesabamisad gadaaqvT damzadebul produqciaze. ganvixiloT TiToeuli maTgani cal-calke.

9.2. firmis mimdinare aqtivebi (sabrunavi kapitali)

sabrunavi kapitali moixmareba erTi sawarmoo ciklis ganmavlobaSi da misi Rirebuleba mTlianad gadadis damzadebul produqciaze. sabrunavi kapitalis nivTobrivi elementebi warmoebis procesSi ganicdian TavianTi naturaluri formis da fizikur-qimiuri Tvisebebis cvlilebas. isini kargaven samomxmareblo Rirebulebas maTi sawarmoo moxmarebis Sesabamisad. sabrunavi kapitali warmoebis procesis aucilebeli elementia, romelic produqciis TviTRirebulebis ZiriTad nawils warmoadgens. rac ufro naklebi nedleuli, masala, saTbobi da energia ixarjeba produqciis erTeulis warmoebaze, miT ufro iafia igi.

warmoebis procesSi Sesrulebuli funqciis mixedviT sabrunavi kapitali iyofa sam jgufad:

1. sawarmoo maragi; 2. sakuTari warmoebis nakeTobani da naxevarfabrikatebi; 3. momavali periodis danaxarjebi. sawarmoo marags miekuTvneba: nedleuli, masalebi, tara da taris masalebi,

saTbobi, sawvavi, nayidi naxevarfabrikatebi da makompleqtebeli nakeTobani, saTadarigo nawilebi (ZiriTadi kapitalis mimdinare remontisaTvis).

sakuTari warmoebis daumTavrebeli nakeTobani da naxevarfabrikatebi aris Sromis sagnebi, romlebic Sesulia warmoebis procesSi: masalebi, detalebi, kvanZebi da nawarmi, romlebic imyofebian damuSavebis an awyobis procesSi. agreTve sakuTari warmoebis naxevarfabrikatebi, romelTa warmoeba ar aris mTlianad damTavrebuli firmis calkeul saamqroebSi da eqvemdebarebian gadamuSavebas imave firmis sxva saamqroebSi.

momavali periodis danaxarjebi _ es aris sabrunavi kapitalis aranivTobrivi elementebi. isini moicaven danaxarjebs axali produqciis momzadebasa da aTvisebaze, romlebic iwarmoeba mocemul periodSi (kvartalSi, welSi), magram

152

miekuTvnebian momavali periodis produqcias (mag. danaxarjebi axali saxis teqnologiisa da produqciis konstruirebasa da damuSavebaze, mowyobilobis gadaadgilebaze da a.S.).

sabrunavi kapitali Tavisi moZraobis dros dakavSirebulia mimoqcevis kapitalTan, romelic mimoqcevis sferos emsaxureba. igi iyofa sam jgufad:

1. mza produqcia. mas miekuTvneba mza produqcia da naxevarfabrikatebi, romlebic gankuTvnilni arian realizaciisaTvis da inaxeba firmis sawyobSi;

2. gadatvirTuli saqoneli. mas miekuTvneba mza produqcia da naxevarfabrikatebi, gagzavnili myidvelTan, magram jer kidev mis mier miuRebelia anu imyofeba gzaSi;

3. fuladi saxsrebi da saxsrebi sxvadasxva angariSebze. firmis fuladi saxsrebi, romlebic daniSnulia sabrunavi kapitalisa da

mimoqcevis kapitalis Sesaqmnelad, Seadgens firmis sabrunav saSualebebs. firmis sabrunavi saSualebebi sqemaze ase SeiZleba gamovsaxoT (ix. sqema 9.2.1) sqema # 9.2.1 firmis sabrunavi saSualebebis Sedgeniloba

sabrunavi kapitalis calkeul elementebs Soris Tanafardobas sabrunavi

kapitalis struqtura ewodeba. sabrunav saSualebebSi umetesi nawili sabrunav kapitalze modis. sabrunavi

kapitalis struqtura gansxvavebulia dargebis mixedviT, gansxvaveba rig faqtorebzea damokidebuli. kerZod, warmoebuli produqciis saxeobaze, warmoebis procesis xangrZlivobaze, warmoebis teqnologiur Taviseburebebze da sxva.

magaliTad, Cais pirveladi gadamuSavebis fabrikebis materialur resursebs miekuTvneba: Cais foToli, fanera, qaRaldi, folga, lursmani, saTbobi da a.S. mza produqciis srul TviTRirebulaSi nedleulis (Cais foToli) xvedriTi wona 92-95%-s Seadgens, damxmare masalebis 1,0-1,5%-s, saTbobi da energia 1%-mdea.

sabrunavi saSualebebi

sabrunavi kapitali mimoqcevis kapitali

daumTavrebe-li warmoeba

momavali periodis danaxarjebi

mza produqcia

gadatvirT-uli saqoneli

angariSze fuladi saxsrebi

sawarmoo maragi

153

formirebis wyaroebis mixedviT sabrunavi saSualebebi iyofa sakuTar da nasesxeb saSualebebad.

sakuTari sabrunavi saSualebebia: saSualebebi, romlebic mudmivad imyofebian firmis gankargulebaSi da saSualebebi, romlebic formirdeba sakuTari resursebis xarjze (mogeba da a.S.). moZraobis procesSi sakuTari sabrunavi saSualebebi SeiZleba Seicvalos saSualebebiT, romlebic warmoadgenen sakuTari saSualebebis nawils, kerZod, gankuTvnilia Sromis anazRaurebisaTvis (xelfasisaTvis), magram warmoadgenen droebiT Tavisufal saSualebebs. maT ewodebaT sakuTar saSualebebTan gaTanabrebuli saSualebebi anda myari pasivebi.

nasesxeb sabrunav saSualebebs miekuTvneba: bankis kreditebi, kreditoruli davalianebebi, sxvadasxva pasivebi. sakuTari sabrunavi saxsrebisagan gansxvavebiT, romelsac firma iyenebs Tavisi Sexedulebisamebr, bankis sesxi firmas eZleva gansazRvruli miznisaTvis da gansazRvruli vadiT. vadis gasvlis Semdeg firmam banks unda daubrunos miRebuli krediti. garda aRniSnulisa, bankidan miRebuli kreditisaTvis firma mas uxdis gansazRvrul gadasaxdels (procents). sabazro ekonomikis pirobebSi gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba materialuri resursebis gamoyenebis gaumjobesebas, ramdenadac igi warmoebis efeqtianobis amaRlebis da intensifikaciis erT-erTi ZiriTadi rezervia. dRes, rodesac resursebi bunebaSi mkveTrda Semcirda, bunebrivia, aseT pirobebSi saWiroa materialuri resursebis xarjvis axali meTodebis migneba, magram aman ra Tqma unda ar unda imoqmedos produqciis xarisxze, mis saimedoobasa da gamZleobaze.

firmaSi gamoyenebuli materialuri resursebis gamoyenebis ganmazogadebeli maCvenebelia masalatevadoba. igi gviCvenebs produqciis erTeulis damzadebaze moxmarebuli nedleulisa da masalebis raodenobas. ganasxvaveben saerTo, kerZo da xvedriTi xarjvis masalatevadobis maCveneblebs. saerTo masalatevadobis gaangariSebisaTvis saWiroa moxmarebuli (an mosaxmarebeli) materialuri resursebis Rirebuleba SevufardoT gamoSvebuli (an gamosaSvebi) produqciis Rirebulebas. igi gviCvenebs materialuri danaxarjebis ra sidide modis produqciis erT larze. informacia am maCveneblis gaangariSebisaTvis mocemulia biznes-gegmaSi.

kerZo masalatevadobis maCveneblis gaangariSebisaTvis igive Sefardeba gamoiyeneba im gansxvavebiT, rom wiladis mricxvelSi Tanmimdevrulad gveqneba materialuri resursebi saxeebis mixedviT: nedleuli, masalebi (saxeebis mixedviTac Tu es SesaZlebelia), damxmare masalebi, saTbobi, energia. masalatevadobis kerZo maCvenebeli gamoiyeneba rogorc masalatevadobis Semcirebis dagegmvis, ise analizisaTvis. igi rezervebis gamovlenis saukeTeso saSualebas iZleva.

xvedri masalatevadobis maCvenebeli gviCvenebs produqciis erTeulze masalebis xarjvis sidides produqciis calkeuli saxeebis mixedviT da gaiangariSeba rogorc naturalur, ise RirebulebiT sidideebSi.

materialuri resursebis racionaluri xarjvis gzebis gamonaxvis mizniT SesaZlebelia damatebiTi maCveneblis gamoyenebac.

masalatevadobis Semcirebis gzebi faqtorTa sam did jgufad iyofa: konstruqciuli, teqnologiuri da organizaciuli.

materialuri resursebis racionaluri xarjvis konstruqciuli faqtorebi gulisxmobs iseTi RonisZiebebis gatarebas, romlebic gulisxmoben dasamzadebeli produqciis konstruqciul srulyofas, axali teqnikis

154

danergvas, rac saboloo jamSi gamoiwvevs produqciis erTeulze materialuri danaxarjebis Semcirebas ise, rom uzrunvelyofili iqneba gamosaSvebi produqciis teqnikur-ekonomikuri maxasiaTeblebi.

teqnologiuri faqtorebi gulisxmoben produqciis miRebis meTodebisa da xerxebis iseT Secvlas, rom materialuri resursebis gamoyenebis koeficienti amaRldes, e.i. minimumamde Semcirdes teqnologiuri narCenebi da danakargebi. warmoebis unarCeno teqnologiaze gadasvla warmoadgens nedleulis gamoyenebis gansakuTrebul formas, umniSvnelovanes problemas.

masalatevadobis Semcirebis organizaciul faqtorebs miekuTvneba iseT RonisZiebaTa sistema, rogoricaa: sawarmoo procesebis momsaxurebis donis amaRleba, dagegmvisa da aRricxvis gaumjobeseba, materialur-teqnikuri momaragebis racionaluri organizacia da sxva.

9.3. firmis brunvisgareSe aqtivebi (ZiriTadi kapitali)

ZiriTadi kapitali aris firmis materialuri da aramaterialuri aqtivebis erToblioba, romlebic gamoiyenebian saqonlis warmoebisaTvis, momsaxurebis gawevisaTvis, ijariT gasacemad an administraciuli miznebisaTvis da gaTvaliswinebulni arian erTze meti saangariSgebo periodis ganmavlobaSi gamosayeneblad. igi aerTianebs sam msxvil jgufs:

I. ZiriTadi saSualebebi; II. aramaterialuri aqtivebi; III. grZelvadiani finansuri dabandebani. I. ZiriTad saSualebebs miekuTvneba: 1. Senobebi: sawarmoo korpusebi, sawyobebi da a.S.; 2. nagebobebi: misasvleli rkinigzebis CaTvliT, sakvamle milebi, arteziuli

Webi da a.S.; 3. manqanebi da mowyobilobebi. maT Soris: a) Zalovani manqanebi da danadgarebi, romelSic Sedis orTqlis qvabebi,

generatorebi, eleqtroZravebi, Sigawvis Zravebi da sxva danadgarebi, romlebic saSualebas iZlevian miviRoT an gardavqmnaT energia;

b) muSa manqanebi da danadgarebi, romelsac miekuTvneba yvela manqanebi, agregatebi da meqanizmebi, romlebic uSualod monawileobas Rebuloben teqnologiur procesebSi;

g) gadamcemi mowyobilobebi, romelsac miekuTvneba eleqtrogadamcemi xazebi, gazsadeni, orTqlsadeni, kavSirgabmulobis xazebi da a.S.;

d) sazomi da maregulirebeli xelsawyoebi, laboratoriuli danadgarebis CaTvliT;

e) gamoTvliTi teqnika. 4. satransporto saSualebebi moicaven yvela saxis danadgarebs, romlebic

saSualebas iZlevian tvirTebi gadaadgilon horizontaluri, vertikaluri an daxrili mimarTulebiT. am jgufs miekuTvneba yvela sistemis transportiorebi, amweebi, avtokranebi, avtoCamwyobebi, urikebi, yvela tipis vagonetebi, eleqtrokarebi da sxva;

5. instrumentebi da samarjvebi; 6. ofisis aRWurviloba; 7. aveji da sxva inventari; 8. miwa da sxv. ganasxvaveben aqtiur, pasiur, cveTad da ucveT ZiriTad saSualebebs.

155

aqtiuri ZiriTadi saSualebebi uSualod monawileoben warmoebis procesSi (manqanebi, danadgarebi da sxv.).

pasiuri ZiriTadi saSualebebi uzrunvelyofen warmoebis procesis normalur funqcionirebas (Senobebi, nagebobebi, kompiuterebi da sxv.).

cveTadia iseTi ZiriTadi saSualebebi, romelTa moqmedebis vada SezRudulia (Senoba-nagebobebi, manqana-danadgarebi da sxv.).

ucveTi ZiriTadi saSualebebis gamoyenebis vada SezRuduli ar aris (miwa,xelovnebis nimuSebi da sxv.). ZiriTadi kapitali eqsploataciis procesSi cvdeba. ganasxvaveben cveTis or saxes: fizikurs da moralurs.

fizikuri cveTa aris ZiriTadi kapitalis TandaTanobiT gaufasureba. igi SeiZleba gamowveuli iyos: pirveli _ sasargeblo datvirTviT anu eqsploataciiT; meore _ bunebis Zalebis zegavleniT (magaliTad, daudgmeli manqana-mowyobilobebis liTonis nawili iJangeba, Senobebi ingreva da a.S.).

moraluri cveTa niSnavs ZiriTadi kapitalis gamoyenebis ekonomikur mizanSeuwonlobas. SeiZleba igi iyos fizikurad vargisi, magram ekonomikurad araefeqturi. moraluri daZveleba mimdinareobs ori faqtoris zemoqmedebiT: pirveli, cveTa gamowveuli ZiriTad kapitalze danaxarjTa SemcirebiT, e.i. mcirdeba maTi fasi. meore, cveTa warmoebis saSualebaTa srulyofis Sedegad.

Tanamedrove mecnierul-teqnikuri progresis pirobebSi es procesi zedmiwevniT swrafad mimdinareobs. sistematurad xdeba axali, maRalmwarmoebluri manqanebis gamoSveba da adre warmoebulis srulyofa, ris Sedegadac ZiriTadi kapitalis moraluri vargisianobis vada ar aris didi da amasTan Semcirebis tendenciiT xasiaTdeba.

ZiriTadi kapitalis cveTis anazRaureba mimdinareobs saamortizacio anaricxebis meSveobiT.

amortizacia (cveTa) aris ZiriTadi kapitalis pirvandeli Rirebulebis xarjebad gardaqmna. igi Sedis produqciis TviTRirebulebaSi, Semdeg produqciis gasayid fasSi, ris Sedegadac ZiriTadi saSualebebis gacveTili nawilis anazRaureba xdeba fuladi saxiT. amortizaciis anaricxebis Sedegad sawarmoSi iqmneba amortizaciis fondi. igi gamoiyeneba: ZiriTadi kapitalis srul an nawilobriv aRdgenaze (kap. remonti).

msoflio saaRricxvo praqtikaSi amortizaciis (cveTis) gansazRvris gavrcelebuli meTodebia:

1. moxmarebuli ZiriTadi kapitalis Rirebulebis wrfivi Camoweris; 2. moxmarebuli ZiriTadi kapitalis Rirebulebis Sesrulebuli samuSaos

moculobis proporciulad Camoweris; 3. moxmarebuli ZiriTadi kapitalis Rirebulebis ricxvTa jamis mixedviT

Camoweris; 4. moxmarebuli ZiriTadi kapitalis Rirebulebis Semcirebuli naSTis da

amortizaciis gaormagebuli normis meTodebi. wrfivi meTodi gulisxmobs ZiriTadi kapitalis Rirebulebis

Tanabarzomierad Camoweras misi momsaxurebis periodSi. am dros wliuri amortizaciis gasagebad saWiroa vicodeT ZiriTadi kapitalis pirvandeli Rirebuleba, salikvidacio Rirebuleba da am ZiriTadi kapitalis momsaxurebis vada wlebSi. am meTodis mixedviT wliuri amortizacia (cveTa) dgindeba ZiriTadi kapitalis amortizebadi (cveTadi) Rirebulebis gayofiT momsaxurebis vadaze. yovelwliuri amortizaciis normis gasagebad saWiroa amortizaciis wliuri Tanxa gamravldes 100-ze da gaiyos amortizirebad (cveTad) Rirebulebaze.

156

magaliTad, vTqvaT, satvirTo avtomanqanis pirvandeli Rirebulebaa 10 000 lari, xuTwliani eqsploataciis bolos misi salikvidacio Rirebuleba iqneba 1000 lari, amdenad wliuri cveTa aris cveTadi Rirebulebis 9000 (10 000 - 1000)-is 20%, anu 1800 lari, es iangariSeba ase:

pirvandeli Rirebuleba _ salikvidacio Rirebuleba

cveTis wliuri Tanxa = ________________________________________________ = eqsploataciis vada 10000 - 1000 = _________ = 1800 (lari)

5

2. Sesrulebuli samuSaos moculobis proporciulad cveTa ase ganisazRvreba:

produqciis erTeulze pirvandeli Rirebuleba _ salikvidacio Rirebuleba

cveTis Tanxa = ________________________________________________ produqciis gamoSvebis mosalodneli raodenoba

3. daCqarebuli amortizaciis meTodebidan ufro gavrcelebulia ricxvTa jamis da gaormagebuli normis meTodi.

ricxvTa jamis meTodis dros formulaSi mniSvnelad gamoiyeneba ZiriTadi kapitalis eqsploataciis mTeli periodis yvela wlis ricxviTi mniSvnelobis jami. magaliTad, Tu momsaxurebis vada 3 welia, maSin ricxvTa jami iqneba 1+2+3=6

ricxvTa jamis meTodiT yovelwliuri cveTis Tanxis gaangariSebisaTvis saWiroa darCenili wlebis raodenoba gaiyos ricxvTa jamze da gamravldes cveTad Rirebulebaze.

gaormagebuli normis meTodi iyenebs wrfivi meTodiT dadgenili cveTis normas, romelic mravldeba orze. am gaormagebuli normiT xdeba cveTis wliuri Tanxis dadgena ZiriTadi kapitalis ara pirvandeli Rirebulebidan, aramed Semcirebuli naSTidan (narCeni Rirebulebidan) gamomdinare.

amortizaciis wliuri Tanxis Sefardebas ZiriTadi kapitalis RirebulebasTan gamosaxuls procentebSi ewodeba amortizaciis norma. igi gviCvenebs Tu Sromis saSualebebs TavianTi sabalanso Rirebulebis ra nawili gadaaaqvT yovelwliurad maT mier Seqmnil produqciaze.

dadgenili normebis mixedviT saamortizacio anaricxebi Seitaneba mza produqciis TviTRirebulebaSi. amortizaciis norma gaingariSeba Semdegi formuliT:

ZiriT. kapit. Tavd. Rir. _ ZiriT. kap. salikv. Rireb.

amortizaciis norma = ________________________________________________ × 100 ZiriT. kapit. normatiuli muSaobis dro

157

saamortizacio anaricxebis Tanxa (larebSi) ZiriTadi kapitalis srul aRdgenaze ganisazRvreba Semdegnairad:

amortizaciis Tanxa = amortizaciis norma × ZiriT. kapit. saS. wl. Rirebulebaze

saqarTvelos sagadasaxados kodeqsis mixedviT (2010 wlis 17 seqtemberi) amortizacia ar ericxeba miwas, 1000 laramde Rirebulebis ZiriTad saSualebas da biologiur aqtivs. 1000 laramde Rirebulebis ZiriTadi saSualeba mTlianad gamoiqviTeba erToblivi Semosavlidan im saangariSo wels, rodesac igi eqsploataciaSi gadaeca.

warmoebis normaluri da gamarTuli muSaobisaTvis umniSvnelovanes pirobas ZiriTadi kapitalis remonti warmoadgens. ganasxvaveben remontis or saxeobas: mimdinares da kapitalurs. zogan gvxvdeba saSualo remonti, romelsac Sualeduri mdgomareoba uWiravs mimdinare da kapitalur remonts Soris.

remontis calkeul saxeobaTa gamijvnis safuZvelia saremonto samuSaoTa moculoba, remontis sirTule, perioduloba, xangrZlivoba da sxva.

mimdinare remonti gulisxmobs sxvadasxva saxis mcire dazianebaTa gasworebas, SekeTebas, romelic aucilebelia Sromis saSualebebis moqmedebis mTeli periodis manZilze. mas miekuTvneba agreTve calkeul detalTa gamocvla da SekeTeba. aseTi remonti ar moiTxovs manqana-mowyobilobis srul daSlas da misi warmoebis procesidan didi xniT gamoTiSvas.

kapitaluri remonti gulisxmobs normaluri, kanonzomieri cveTis Sedegad manqana-mowyobilobebis srul daSlas da ZiriTadi kvanZebisa da detalebis Secvlas. cnobilia, rom ZiriTadi kapitalis calkeuli elementebi (manqanebi, agregatebi, Senobebi da sxva) mravali sxvadasxva detalisa da kvanZisagan Sedgeba, romelTac samsaxuris gansxvavebuli vada da cveTis sxvadasxva periodi gaaCniaT. amdenad xdeba maTi Secvla da SekeTeba. kapitaluri remontis Semdeg isini mTlianad unda Seesabamebodnen Tavis pirvandel teqnikur da saeqsploatacio Tvisebebs.

kapitalur remontze, misi sirTulisa da maRali Sromatevadobis gamo didi moculobis saxsrebi ixarjeba. igi tardeba drois xangrZlivi Sualedis Semdeg anu ramdenime weliwadSi erTxel, rac dakavSirebulia saremonto mowyobilobis xangrZliv gaCerebasTan. kapitalur remonts xSirad mowyobilobis modernizacias ukavSireben.

modernizacia gulisxmobs moqmedi mowyobilobis teqnikur srulyofas (simZlavris, siCqaris da damuSavebis sizustis gadidebas, meqanizaciisa da avtomatizaciis donis amaRlebas), misi konstruqciis nawilobriv gaumjobesebas, ufro mZlavri ZravebiT, programuli marTvisa da kontrolis saSualebebiT, maRalmwarmoebluri instrumentebiTa da detalebiT aRWurvis gziT.

mowyobilobis modernizacia teqnikuri progresis uSualo Sedegsa da amave dros mis erT-erT mudmivmoqmed formas warmoadgens. cnobilia, rom teqnikuri progresis Sedegad moralurad cvdeba mowyobilobebis parkis mniSvnelovani nawili, romelTa erTdroulad ganaxleba SeuZlebeli xdeba. amitom didi mniSvneloba eniWeba maT modernizacias da am gziT maTi konstruqciul-teqnikuri Tvisebebisa da saeqsploatacio maCveneblebis ayvanas warmoebis teqnikuri da ekonomikuri moTxovnebis Tanamedrove donemde.

ganasxvaveben modernizaciis or saxeobas: _ mcire modernizacia; _ modernizacia didi masStabiT.

158

mcire modernizacia kapitalur remontTan erTad tardeba, magram misgan gansxvavdeba imiT, rom zrdis mowyobilobis warmadobas.

modernizacia didi masStabiT moicavs ZiriTadi kapitalis mTel kopleqss (Carxebis xazi, saamqro da a.S.) da saWiroebs gacilebiT met dros.

Tu modernizacia Zviri jdeba da miaxloebulia im TanxebTan, rac axlis SeZenas sWirdeba, maSin ra Tqma unda umjobesia meore varianti.

ZiriTadi kapitalis gamoyenebis donis ganmazogadebeli maCvenebelia kapitalukugeba. igi gaiangariSeba gamoSvebuli produqciis Rirebulebis SefardebiT ZiriTadi kapitalis RirebulebasTan da gviCvenebs ZiriTadi kapitalis Rirebulebis erTeulze ra raodenobis produqcia iwarmoeba.

misi Sebrunebuli maCvenebelia kapitaltevadoba. igi gviCvenebs warmoebuli produqciis erTeulze ra odenobis ZiriTadi kapitali moixmareba.

ZiriTadi kapitalis gamoyenebis donis maCvenebelTa sistemas miekuTvneba agreTve:

_ gamoyenebis dro (eqstensiuri datvirTvis koeficienti); _ gamoyeneba drois erTeulSi (intensiuri datvirTvis koeficienti); _ saerTo gamoyeneba (integraluri datvirTvis koeficienti) da a.S. ZiriTadi kapitalis eqstensiuri datvirTvis koeficienti aris ZiriTadi

kapitalis sasargeblo gamoyenebis drois Sefardeba kalendarul drosTan. intensiuri datvirTvis koeficienti warmoadgens danadgarebis faqtiuri

mwarmoeblurobis Sefardebas mis maqsimalur (teqnikur) SesaZleblobebTan. intensiuri da eqstensiuri datvirTvis koeficientebis namravli gvaZlevs

integralur koeficients. is gamoxatavs danadgarebis gamoyenebis dones rogorc droSi, ise simZlavris mixedviT.

firmis sawarmoo simZlavre aris produqciis warmoebis maqsimaluri SesaZlebloba drois erTeulSi (weliwadSi, TveSi). sawarmoo simZlavre izomeba imave erTeulebSi, romlebSic igegmeba mocemuli produqciis warmoeba naturalur gamosaxulebaSi (tonebSi, calebSi, metrebSi da a.S). Tu firma uSvebs sxvadasxva saxis produqcias, maSin sawarmoo simZlavreebi dgindeba cal-calke yoveli saxeobisaTvis.

firmis sawarmoo simZlavris sididis ganmsazRvreli elementebia: _ manqanebisa da mowyobilobebis raodenoba; _ manqanebisa da mowyobilobebis gamoyenebis teqnikur-ekonomikuri

maCveneblebi; _ mowyobilobis muSaobis drois fondi; _ firmis sawarmoo farTobi; _ produqciis nomenklatura da asortimenti. firmis sawarmoo simZlavre icvleba axali teqnikis, progresuli

teqnologiis danergvis, firmaSi kvalificiuri kadrebis miRebis da a.S. SemTxvevaSi.

ZiriTadi kapitalis calkeuli elementis xvedriTi wili gansazRvravs maT struqturas (struqtura aris procentuli sidide da niSnavs nawilis Sefardebas mTelTan). magaliTad, kvebis mrewvelobaSi moqmedi firmebis ZiriTad kapitalSi maRalia Senobebis wili (44-47%), saTbobis mrewvelobaSi nagebobebis wili (17-20%), manqanaTmSeneblobaSi _ manqana-mowyobilobebis wili (55%-ze meti) da a.S.

ZiriTadi kapitalis aRricxva xorcieldeba naturaluri da RirebulebiTi formiT.

159

ZiriTadi kapitalis aRricxva naturaluri formiT saWiroa imisaTvis, rom ganisazRvros maTi teqnikuri Sedgeniloba, sawarmoo simZlavreebi, Sedges mowyobilobis balansi da sxva.

fuladi formiT aRricxva saSualebas iZleva ganisazRvros ZiriTadi kapitalis moculoba, dinamika da struqtura, dairicxos amortizaciis anaricxebi.

ZiriTadi kapitalis Sefaseba, maTi fuladi formiT gamosaxva sami meTodiT xorcieldeba: pirveladi, aRdgeniTi da narCeni Rirebulebis mixedviT.

pirveladi Rirebuleba ZiriTadi kapitalis Seqmnisa da amoqmedebis faqtiuri Rirebulebaa. masSi CairTveba yvela danaxarji, romelic dakavSirebulia kapitaluri mSeneblobis, danadgarebis SeZenis, maTi gadmozidvis, montaJis da axali ZiriTadi kapitalis SeqmnasTan.'

aRdgeniTi Rirebuleba gviCvenebs Tu ra dajdeboda moqmedi ZiriTadi kapitalis Seqmna mocemul konkretul pirobebSi. vTqvaT mSeneblobis Rirebulebis gaiafebis (an gaZvirebis) da manqanebis fasebis Semcirebis (an gadidebis) gaTvaliswinebiT.

ramdenadac ZiriTadi kapitalis Sefaseba aRdgeniTi Rirebulebis mixedviT didi raodenobis xarjebTan aris dakavSirebuli, amitom aseTi samuSaoebi mxolod periodulad tardeba.

ZiriTadi kapitalis narCeni Rirebuleba asaxavs ZiriTadi kapitalis Rirebulebis im nawils, romelic jer kidev ar aris gadacemuli mza produqciaze. rac ufro xangrZlivad monawileobs ZiriTadi kapitali warmoebaSi, miT ufro naklebia maTi narCeni Rirebuleba da piriqiT. Tumca konkurenciis pirobebSi mewarmeebi cdiloben rac SeiZleba swrafad Secvalon Zveli ZiriTadi kapitali axali maRalmwarmoebluri kapitaliT. ase magaliTad, momsaxurebis sferoSi ZiriTadi kapitali xSirad yovel 6 TveSi icvleba.

II. aramaterialur aqtivs miekuTvneba fizikuri formis armqone, identificirebadi arafuladi aqtivi, romelsac piri iyenebs saqonlis warmoebis, saqonlis miwodebis/momsaxurebis gawevis, sxvisTvis ijariT gadacemis an/da administraciuli miznebisaTvis.

aramaterialur aqtivs miekuTvneba: savaWro marka, nou-hau, franCizi, koncesia, saavtoro ufleba, gudvili, ijaris ufleba, kompiuteruli programa, sabados damuSavebis ufleba, importisa da eqsportis specialuri uflebebi da sxva amgvari aramaterialuri aqtivebi.. savaWro marka (trademark) aris savaWro niSani, romelic daregistrirebulia kanonmdeblobis Sesabamisad da mflobels aZlevs eqskluziur uflebas mis gamoyenebaze. nou-hau (ingl. Know-how) – teqnikuri codna, romelic gamoxatulia teqnikuri dokumentaciis, sawarmoo gamocdilebisa da profesiuli Cvevebis formiT; savaWro-ekonomikur urTierTobaSi `nou-haus gacvlaSi~ igulisxmeba samecniero-teqnikuri dokumentaciis gacvla, sawarmoo personalis urTierTgagzavna kvalifikaciis asamaRleblad da sxv. franCizi (frang. franshise) – or mxares Soris dadebuli kontraqti, romelic iZleva garkveuli formulis, teqnologiis an savaWro markis gamoyenebis uflebas (specifikuri licenzia) koncesia (laT. concessio) – saxelmwifos mier gaformebuli grZelvadiani saijaro xelSekruleba, romlis mixedviTac firma iRebs garkveul samrewvelo sawarmoTa, mTamadneulisa da sxva bunebrivi resursebis eqsploataciis uflebas.

160

saavtoro ufleba _saxelmwifos mier micemuli garantirebuli ufleba avtorisaTvis, romelic icavs avtoris Seqmnil produqts sxva piris mier gamoyenebisagan. gudvili - ( firmis prestiJi) warmoiSoba im SemTxvevaSi, roca myidveli firmis fasad gadaixdis imaze mets, vidre firmis wminda sabazro Rirebulebaa. ijaris ufleba – lizinguri qonebis gamoyenebis ufleba, romelic warmoiSoba ZiriTadi saSualebebis gansakuTrebuli pirobebiT maTi ijariT gacemis dros. III. grZelvadiani finansuri dabandebania:

- wilobrivi monawileoba sxva firmaTa sawesdebo kapitalSi; - grZelvadiani dabandebebi obligaciebSi; - firmis mier gacemuli grZelvadiani sesxebi; - firmis investiiebi Svilobil kompaniebSi; - dabandebani qonebis ijariT aRebaSi lizingis uflebiT.

9.4. arendiT aRebuli aqtivebi

sakuTari aqtivebis garda firmas SeiZleba hqondes arendiT aRebuli aqtivebi.

arendis klasikuri forma _ esaa qonebrivi daqiraveba, xelSekruleba, romlis mixedviTac erTi mxare (qonebis mflobeli) droebiT sargeblobaSi gadascems meore mxares (arendators) qonebas gansazRvruli anazRaurebiT.

farTod gavrcelebulia miwis, sacxovrebeli da arasacxovrebeli saxlebis, samrewvelo da savaWro sawarmoebis, droebiT gamouyenebuli mowyobilobebisa da satransporto saSualebebis arenda.

konkurentunariani produqciis warmoeba SeuZlebelia mecnierul-teqnikuri progresis miRwevebis danergvis gareSe. amitom ganviTarda manqanebis, mowyobilobebis, satransporto saSualebebis, sawarmoo daniSnulebis Senobebis, nagebobebis arendiT gadacema.

ZiriTadi kapitalis arendiT gadacemis forma aRmocenda aSS-Si 50-ian wlebSi, roca aSS-s Sromis iaraRebis (manqanebi, mowyobilobebi, xelsawyoebi da a.S.) mwarmoeblebma Seqmnes TavianTi produqciis gaqiravebis firmebi. arendis aseTma formam ganapiroba gasaRebis bazris gafarToeba da amiT gaizarda realizaciis moculoba. ganasxvaveben manqanebis, mowyobilobebis, satransporto saSualebebis, sawarmoo daniSnulebis Senoba-nagebobebis arendiT gadacemis grZelvadian, saSualovadian da moklevadian formebs.

grZelvadian arendas ewodeba lizingi. salizingo kompania yidulobs ZiriTad kapitals da 5-20 wlamde periodiT gadascems maT firma arendators, romelic TandaTan faravs davalianebas (amas mowyobilobis yidvaze kreditis gacemis Tanabari mniSvneloba aqvs).

arendis vadis gasvlis Semdeg arendators ufleba eZleva airCios nebismieri varianti: a) ukan daabrunos arendiT aRebuli qoneba, b) gaagrZelos igi, g) nawilobriv an srulad gamoisyidos ZiriTadi kapitali narCeni RirebulebiT.

ukanasknel SemTxvevaSi metad mniSvnelovania saarendo qonebis RirebulebiTi Sefaseba. masSi igulisxmeba ZiriTadi da sabrunavi saSualebebis formirebaze, aseve ZiriTadi saSualebebis muSa mdgomareobis SenarCunebaze gaweuli yvela danaxarji. qonebis Rirebulebis sidide SeiZleba gaizardos mowyobilobaTa parkis srulyofis, sawarmoo farTobis gadidebis, aseve sxva organizaciul-

161

teqnikuri RonisZiebebis gatarebis Sedegad. qonebis Rirebulebas amcirebs misi fizikuri cveTa.

manqanebis, mowyobilobebis, satransporto saSualebebisa da sxva saSualovadian aredas ewodeba hairingi. igi moicavs 1-dan 5 wlamde periods. xolo moklevadiani arenda maTi Semdgomi yidvis uflebis gareSe aris rentingi. igi moicavs 1 wlamde periods. arendis periodSi manqana-mowyobilobaTa SekveTebis xarjebs gaiRebs rentinguli sazogadoeba.

rentinguli firmebi xSirad arian savaWro organizaciebi. maT mudmivad unda hqondeT saarendod gankuTvnili teqnika, rom dauyovnebliv SeZlon momxmarebelTa moTxovnis dakmayofileba. teqnikis muSaobis unarianobis aRdgenisaTvis gaweul xarjebs mesakuTre gaiRebs. arendiT aRebuli teqnikis gamosyidva araa gaTvaliswinebuli. arendis sxva formebTan SedarebiT saarendo gadasaxadebi maRalia, ramdenadac manqanebisa da mowyobilobebis samsaxuris vada mniSvnelovnad aRemateba arendis periods da teqnika mravaljer miecema arendiT sxvadasxva momxmarebels misi muSaobisunarianobis srul gaxarjvamde.

lizinguri firmebis ekonomikurad gamarTlebulma saqmianobam daainteresa safinanso-sakredito organizaciebi (bankebi, sadazRvevo kompaniebi da a.S.), ramac ganapiroba safinanso lizingis aRmoceneba. safinanso organizaciebi Tavis fulad kapitals deben arendis am formaSi da qmnian lizingur firmebs.

9.5. firmis aqtivebis dafinansebis wyaroebi

nebismieri firma saqmianobis yvela etapze saWiroebs finansur

uzrunvelyofas. kerZod, mewarmes fuladi saxsrebi sWirdeba Senobebis, manqana-danadgarebis, sabrunavi saSualebebis SeZenisaTvis, muSakTa xelfasisaTvis, reklamisaTvis da a.S.

firmis finansuri uzrunvelyofis orgvari wyaro arsebobs: sakuTari da moziduli.

dafinansebis sakuTar da masTan gaTanabrebul wyaroebs miekuTvneba: ➢ sawesdebo kapitali; ➢ sarezervo kapitali; ➢ mogeba; ➢ amortizaciis fondi; ➢ zedmeti qonebis realizaciidan da arendidan miRebuli Semosavlebi.

sawesdebo da sarezervo kapitali aris sakuTari wyaros umniSvnelovanesi elementi. igi gansakuTrebiT aucilebelia saqmianobis dawyebis sawyis etapze. mewarmes unda hqondes fuladi resursebi an kidev unda SeeZlos iseTi partniorebis mozidva, romelTac gaaCniaT warmoebisaTvis saWiro fuladi saxsrebi. magram aRsaniSnavia isic, rom biznesis ganviTareba-gafarToebis pirobebSi es saxsrebi ukve sakmarisi aRar iqneba.

mogeba firmis saqmianobis umniSvnelovanesi ekonomikuri maCvenebelia. swored mogebis sidideze aisaxeba Tu rogor muSaobs firma. nebismieri firma miiswrafis mogebis maqsimizaciisaken.

ganasxvaveben dasabegr mogebas, wliur wminda mogebas da gaunawilebel mogebas. ganvixiloT ras warmoadgens TiToeuli maTgani.

dasabegri mogeba aris sxvaoba firmis Semosavlebsa da xarjebs Soris. wliuri wminda mogeba aris sidide, romelic miiReba dasabegri mogebidan

gadasaxadebis (dRg-s, saaqcizo gadasaxadis da biujetSi gadasaxadebis)

162

gamoklebis Semdeg. wminda mogeba warmoadgens sawarmos gankargulebaSi darCenil mogebas, romelic SeiZleba mimarTuli iqnes rezervebis Seqmnaze, dividendebis gasacemad, kapitalis gazrdaze, sxvadasxva miznisaTvis gansazRvruli fondebis Sesaqmnelad da a.S.

Tu wliuri wminda mogeba ar ganawilda gansazRvruli mimarTulebiT, igi wlis bolos balansSi aisaxeba `gaunawilebeli mogebis~ saxiT. anu gaunawilebeli mogeba aris mogebis is nawili, romelic damfuZneblebs Soris ganawilebas ar eqvemdebareba da sawarmos gankargulebaSi rCeba gaunawilebeli mogebis saxiT. gaunawilebeli mogeba aris firmis erT-erTi finansuri resursi.

SeiZleba moxdes isec, rom wminda mogeba mTlianad ganawildes partniorebs Soris an mTlianad moxmardes biznesis Semdgom ganviTarebas. arcerTi gadawyvetileba ar iqneba swori. firmis xelmZRvanelobam unda moaxerxos am Tanxis optimaluri ganawileba.

wminda mogebis ganawilebis sarekomendacio sqema aseTia: ➢ wminda mogebis erTi nawiliT unda Seiqmnas dagrovebis fondi warmoebis

gafarToebisaTvis; ➢ meore nawiliT unda Seiqmnas moxmarebis fondi _ momuSaveTa materialuri

waxalisebisaTvis; ➢ mesame nawiliT unda Seiqmnas sawarmos sarezervo fondi; ➢ meoTxe nawili unda gaices personalze dividendebis saxiT. mogebis ganawileba yvelaze problematuri sakiTxia, radgan aq erTmaneTs

upirispirdeba saxelmwifos, sawarmoebis da momuSaveTa interesebi. saxelmwifo dainteresebulia biujetSi miiRos rac SeiZleba meti Semosavali; sawarmos xelmZRvaneloba miiswrafvis mogebis didi nawili mimarTos warmoebis gafarToebisaTvis; momuSaveebi ki Tavis mxriv dainteresebulni arian Sromis anazRaurebis amaRlebiT.

sawarmos begravs Zalian maRali gadasaxadiT dabegvris SemTxvevaSi, qreba warmoebis ganviTarebis stimuli, mcirdeba warmoebis moculoba da Sedegad biujetSi Senatanebic. igive SeiZleba moxdes im SemTxvevaSic, Tu mogebis mTeli Tanxa moxmardeba momuSaveTa materialur stimulirebas. am SemTxvevaSi perspeqtivaSi mcirdeba produqciis warmoeba, ramdenadac ver ganaxldeba ZiriTadi sawarmoo fondebi, Semcirdeba sakuTari sabrunavi kapitali, rac saboloo angariSiT gamoiwvevs momuSaveTa cxovrebis donis dawevas da samuSao adgilebis Semcirebas. Tu Semcirdeba mogebis xvedriTi wili Sromis materialuri stimulirebisaTvis, es Tavis mxriv gamoiwvevs momuSaveTa materialuri dainteresebis Semcirebas da Sedegad warmoebis efeqtianobis Semcirebas. amgvarad unda moiZebnos mogebis ganawilebis optimaluri varianti.

amortizaciis fondi aris is Tanxa, romelic gamoiyeneba ZiriTadi kapitalis SeZena-aRdgenisaTvis, risi aucileblobac warmoiSoba maTi fizikuri da moraluri cveTis kvalobaze. bolo periodSi gansakuTrebiT mcirdeba ZiriTadi kapitalis moraluri cveTis vadebi. amitom firmebs xSirad uxdebaT ZiriTadi kapitalis ganaxleba, remonti an axlis SeZena.

zedmeti qonebis realizaciidan da arendidan miRebuli Semosavali aris firmis dafinansebis erT-erTi wyaro. bevr sawarmos gaaCnia zedmeti miwis nakveTi an manqana-danadgarebi, an Senobis gamouyenebli nawili, romelsac an gayidis an gascems arendiT. miRebuli TanxiT firmas SeuZlia axali saqme wamoiwyos an daafinansos ukve wamowyebuli biznesi.

dafinansebis sakuTari wyaroebis garda firmam SeiZleba gamoiyenos moziduli saxsrebi. esenia:

163

_ sesxis aReba anu krediti; _ firmis mier aqciebis da obligaciebis gamoSveba damatebiTi finansuri

saxsrebis mozidvis mizniT; _ subsidireba. krediti (laT. vali, sesxi) aris fulis sesxad gacema dabrunebadobis,

vadianobis, miznobriobisa da sargeblis gadaxdis pirobiT. krediti mewarmes did daxmarebas uwevs, rac SemdegSi gamoixateba: aCqarebs

kapitalbrunvas, ZiriTadi kapitalis gafarToebas, axali teqnologiebis aTvisebas, materialur faseulobaTa moZraobas, mecnierul-teqnikur progress, uzrunvelyofs aucilebeli fuladi resursebiT sawarmoSi warmoqmnil droebiT moTxovnilebas saxsrebze, xels uwyobs saxsrebis brunvadobas da firmis momgebianobis zrdas.

iuridiul an fizikur pirs, romelic gascems saxsrebs valis saxiT ewodeba kreditori, xolo valis amRebs _ debitori.

ganasxvaveben komerciul da sabanko kredits. komerciuli _ es aris krediti saqonluri formiT, Sesyiduli saqonlis

vadis gagrZelebis pirobiT _ ganvadebiT. komerciul kredits mwarmoeblebi da vaWrebi erTmaneTs aZleven saqonlis realizaciis daCqarebis mizniT.

komerciuli krediti kreditis istoriuli formaa, magram ufro gavrcelebulia sabanko krediti. igi aris fuladi krediti, romelsac bankebi asesxeben firmebs.

krediti SeiZleba iyos: 1. vadis mixedviT: moklevadiani, saSualovadiani, grZelvadiani. moklevadiani krediti gaicema erT wlamde vadiT da gamoiyeneba mimdinare

saqmianobisaTvis, kerZod, yoveldRiuri xarjebis dasafaravad, xelfasis gasacemad da a.S.

saSualovadiani krediti gaicema erTidan 3 wlamde vadiT, xolo grZelvadiani _ 3 welze meti vadiT. es ukanaskneli gamoiyeneba ZiriTadi kapitalis, manqana-mowyobilobebis, Senobebis da a.S. SesaZenad.

2. uzrunvelyofis saxeebis mixedviT: uzrunvelyofili da arauzrunvelyofili.

uzrunvelyofilia krediti, romlis dabrunebac uzrunvelyofilia dagiravebuli materialuri faseulobebiT, xolo arauzrunvelyofilia krediti, romelic gacemulia materialuri uzrunvelyofis gareSe.

uzrunvelyofili kreditis saxeobebia: saipoTeko da salombardo krediti. aqedan pirveli gaicema uZravi qonebis giraos qveS, xolo salombardo krediti _ moZravi faseulobebis qveS.

saipoTeko kreditis magaliTia sesxi, romelic miiReba miwis farTis an saxlis giraoTi, xolo salombardo kreditis magaliTia sesxi, romelic gaicema samkaulis an sxva sagnis giraoTi.

3. saxeebis mixedviT: sabanko, saxelmwifo, komerciuli, sadazRvevo kompaniebis krediti, kerZo pirebis krediti.

4. msesxeblis saxeebis mixedviT: sasoflo-sameurneo, samrewvelo, komunaluri, personaluri.

5. gamoyenebis mixedviT: samomxmareblo, samrewvelo kompaniebis saSualebaTa formirebisaTvis, investiciuri, sezonuri, droebiTi finansuri siZneleebis daZlevisaTvis, Sualeduri, fasiani qaRaldebis operaciebze, importuli, eqsportuli.

6. sididis mixedviT: mcire, saSualo, msxvili.

164

kreditis gacemamde banki swavlobs firmis finansur mdgomareobas. igi mimarTvas yovelgvar zomas, rom sesxis da masze daricxuli procentis daubrunebloba minimumamde daiyvanos.

sesxis gacemisas gasaTvaliswineblia Semdegi: _ komerciuli kreditis procenti aucileblad naklebi unda iyos sabanko

kreditze. winaaRmdeg SemTxvevaSi banki amjobinebs fuladi kreditis aRebas. amgvari midgoma ki sakredito resursebis deficitis pirobebSi Seaferxebs saqonlis gasaRebas;

_ qonebrivi kreditis procenti unda aRematebodes sabanko kreditis procents. winaaRmdeg SemTxvevaSi qonebis mesakuTre dainteresebuli iqneboda imiT, rom gaeyida Tavisi qoneba da am fuls bankSi Seitanda procentis miRebis mizniT. es ki xels SeuSlida ekonomikis normalur funqcionirebas;

_ rogorc wesi, bankebs urCevniaT nakleb riskiani kreditis gacema. amitom, rac ufro didia kreditis dakargvis riski, miT ufro maRalia procenti kreditze.

Tu mewarmes kargad aqvs mogvarebuli fuladi saxsrebis xarjva, kreditis gamoyenebis meqanizmi, bankTan urTierTobebi, maSin SeiZleba iTqvas, rom misi biznesi Zlieri da perspeqtiulia.

TiTqmis dauwerel kanonadaa miRebuli, rom Tu firmas bankis ndoba aqvs mopovebuli, igi momxmarebelTa ndobasac imsaxurebs da Tanamonawile partniorebisasac. swored bankis ndobisa da masTan myari kontaqtebis wyalobiT miiRweva firmis fulad-sakredito da safinanso-sabanko uzrunvelyofis maRali done.

31/07/2009

1

profesori gulnaz erqomaiSvili

165

damatebiTi finansuri resursebis mozidvisTvis firmis dafinansebis erT-erTi umTavresi wyaro aris aqciebis da obligaciebis gamoSveba.

saaqcio sazogadoebebi (korporaciebi) saxsrebis mozidvis mTavar gzad swored aqciebisa da obligaciebis gamoSvebas miiCneven.

aqcia aris fasiani qaRaldi, romelic amtkicebs misi mflobelis monawileobas sazogadoebis kapitalis SeqmnaSi da iZleva misi mogebis nawilis miRebis garantias dividendebis saxiT.

obligacia aris fasiani qaRaldi, vadis gadaxdis valdebuleba, gacemuli garkveuli vadiT sawarmos, bankis an saxelmwifos mier, romlis mixedviT misi mflobeli Rebulobs winaswar dadgenil wliur Semosavals fiqsirebuli procentebis saxiT obligaciebis nominaluri Rirebulebidan.

obligaciis myidveli firmis Tanamflobeli ki ar xdeba, aramed saaqcio sazogadoebas sTavazobs ubralod sesxs da gamodis kreditoris rolSi. obligacia aris ubralod mowmoba, romelic sesxis faqts adasturebs da romlis mixedviTac saaqcio sazogadoeba valdebulia obligaciiT gaTvaliswinebuli mTeli Tanxa gadauxados mis mflobels sesxis vadis gasvlisTanave. amavdroulad igi valdebulia yovelwliurad uxados mas sargebeli winaswar dadgenili ganakveTis mixedviT.

aqciebTan SedarebiT, obligaciebi naklebadaa dakavSirebuli riskTan, vinaidan maT mflobelebs aqcionerebTan SedarebiT garkveuli upiratesoba eniWebaT. isini firmis likvidaciis SemTxvevaSic ki miiReben sargebels.

obligacia xelsayrelia firmisTvis, vinaidan sargebeli, rogorc wesi, dabalia, vidre sxva saxeobis sesxis aRebisas. amave dros obligaciebze gadaxdili sargebeli ar eqvemdebareba dabegvras.

subsidireba niSnavs safinanso resursebis miRebas subsidiebis da saqvelmoqmedo Semowirulobebis saxiT.

subsidia aris fuladi an nivTieri daxmareba, romelsac uwevs saxelmwifo adgilobriv organoebs, firmebs, calkeul pirs an sxva saxelwifoebs.

subsidireba ar eqvemdebareba sesxis anu kreditis umTavres princips _ dabrunebadobas.

firmas SeiZleba hqondes sxva mobilizebuli resursebic, kerZod: ➢ valdebulebebi momwodeblebis mimarT (kreditoruli davalianebebi); ➢ valdebulebebi partniorebis mimarT; ➢ valdebulebebi personali mimarT; ➢ valdebulebebi biujetis mimarT; ➢ valdebulebebi Svilobili kompaniebis mimarT; ➢ winaswar miRebuli avansebi.

firmis finansuri mdgomareobis analizisaTvis ZiriTad wyaroebs warmoadgens: safinanso gegma, wliuri da kvartaluri buRaltruli balansebi, balansebis calkeuli muxlis gaSifrva, monacemebi ZiriTadi kapitalisa da saamortizacio anaricxebis, produqciis realizaciis, sameurneo saqmianobis finansuri Sedegebis Sesaxeb da a.S.

angariSgebaTa formebis garda gamoiyeneba agreTve mimdinare buRaltruli aRricxvis sinTezuri da analizuri monacemebi.

firmis saSualebebi maTi Sedgenilobisa da ganTavsebis, agreTve warmoqmnis wyaroebis mixedviT aisaxeba buRaltrul balansSi.

166

firmis tipuri balansis struqtura

Aaqtivebi

K kapitali da valdebulebebi

mimdinare aqtivebi brunvisgareSe aqtivebi

mimdinare valdebulebebi grZelvadiani valdebulebebi

jamuri aqtivebi

kapitali da rezervebi jamuri kapitali da valdebulebebi

firmis saSualebebi dajgufebuli maTi Sedgenilobisa da ganTavsebis

mixedviT Seadgens balansis aqtivs, xolo am saSualebebis wyaroebi warmoadgenen mis pasivs. radgan buRaltrul balansSi firmis saSualebebi ganixileba erTis mxriv maTi Sedgenilobisa da ganTavsebis, xolo meores mxriv maTi warmoqmnis wyaroebisa da miznobrivi daniSnulebis mixedviT, amdenad balansis aqtivis jami yovelTvis tolia pasivis jamisa.

ZiriTadi terminebi ➢ firmis aqtivebi ➢ materialuri aqtivebi ➢ mimdinare aqtivebi (sabrunavi kapitali) ➢ brunvisgarese aqtivebi (ZiriTadi kapitali) ➢ sawarmoo maragi ➢ daumTavrebeli warmoeba ➢ naxevarfabrikati ➢ momavali periodis danaxarjebi ➢ mza produqcia ➢ sabrunavi kapitalis struqtura ➢ sakuTari sabrunavi saSualebebi ➢ nasesxebi sabrunavi saSualebebi ➢ produqciis masalatevadoba ➢ fizikuri cveTa ➢ moraluri cveTa ➢ amortizaciis norma ➢ amortizaciis anaricxebi ➢ mimdinare remonti ➢ kapitaluri remonti ➢ modernizacia ➢ ZiriTadi kapitalis pirveladi Rirebuleba ➢ ZiriTadi kapitalis aRdgeniTi Rirebuleba ➢ ZiriTadi kapitalis narCeni Rirebuleba

167

➢ kapitalukugeba ➢ kapitaltevadoba ➢ sawarmoo simZlavre ➢ ZiriTadi kapitalis arenda ➢ lizingi ➢ rentingi ➢ hairingi ➢ firmis finansuri resursebi ➢ firmis gaunawilebeli mogeba ➢ dasabegri mogeba ➢ wminda mogeba ➢ krediti ➢ komerciuli da sabanko krediti ➢ saipoTeko krediti ➢ subsidireba


1. ra aris ZiriTadi kapitali da rogoria misi struqtura? 2. CamoTvaleT ZiriTadi kapitalis Sefasebis meTodebi. 3. axseniT ZiriTadi kapitalis cveTis arsi. ra saxeebi gaaCnia mas? 4. ganmarteT amortizaciis cneba. misi gansazRvris ra meTodebs icnobT? 5. CamoTvaleT ZiriTadi kapitalis remontis saxeebi, ganmarteT modernizacia. 6. rogoria ZiriTadi kapitalis gamoyenebis maCveneblebi? 7. ra aris sawarmoo simZlavre da ra faqtorebi gansazRvraven mas? 8. CamoTvaleT ZiriTadi kapitalis arendis saxeebi. 9. ra aris sabrunavi kapitali da rogoria misi Sedgeniloba? 10. ganmarteT termini sabrunavi saSualebebi da daasaxeleT misi formirebis

wyaroebi. 11. ra aris produqciis masalatevadoba da rogor gaiangariSeba igi? 12. firmis finansuri uzrunvelyofis ra wyaroebi arsebobs? 13. CamoTvaleT firmis finansuri uzrunvelyofis sakuTari wyaroebi. 14. daasaxeleT firmis finansuri uzrunvelyofis moziduli wyaroebi. 15. ra aris subsidireba? ganixileT magaliTi.

testebi

1. ganasxvaveben ZiriTadi kapitalis cveTis or saxes:

a. pirvelads da aRdgeniTs; b. stabilurs da arastabilurs; g. fizikurs da moralurs; d. konkretuls da arakonkretuls. 2. amortizacia aris

a. ZiriTadi kapitalis pirvandeli Rirebulebis xarjebad gardaqmna; b. ZiriTadi kapitalis Tavdapirveli Rirebuleba; g. ZiriTadi kapitalis narCeni Rirebuleba; d. ZiriTadi kapitalis wrfivi Camowera. 3. ZiriTadi kapitalis cveTis wliuri Tanxa tolia:

168

aRdgeniTi Rirebuleba _ salikvidacio Rirebuleba a. _______________________________________ ; eqsploataciis vada

b. pirvandeli Rirebuleba _ aRdgeniTi Rirebuleba _______________________________________ ; eqsploataciis vada

g. pirvandeli Rirebuleba _ salikvidacio Rirebuleba

_______________________________________ ; eqsploataciis vada d. pirvandeli Rirebuleba _ salikvidacio Rirebuleba

_______________________________________ . ZiriTadi kapitalis normatiuli muSaobis dro

4. amortizaciis anaricxebis Tanxa gaiangariSeba Semdegnairad: a. ZiriTadi kapitalis saSualo wliuri Rirebuleba x narCen Rirebulebaze; b. amortizaciis norma x ZiriTadi kapitalis Tavdapirvel Rirebulebaze; g. amortizaciis norma x ZiriTadi kapitalis narCen Rirebulebaze; d. amortizaciis norma x ZiriTadi kapitalis saSualo wliuri Rirebulebaze.

5. ZiriTadi kapitalis kapitaluri remonti gulisxmobs

a. sxvadasxva saxis mcire dazianebaTa gasworebas, SekeTebas; b. manqana-mowyobilobaTa srul daSlas da detalebisa da kvanZebis

Secvlas; g. sawarmoo simZlavris gazrdas; d. gamoyenebis drois gadidebas. 6. ZiriTadi kapitalis modernizacia niSnavs:

a. moqmedi mowyobilobis teqnikur srulyofas, misi konstruqciis nawilobriv gaumjobesebas, ufro mZlavri ZravebiT, programuli marTvisa da kontrols saSualebebiT, maRalmwarmoebluri instrumentebiTa da detalebiT aRWurvis gziT;

b. manqanebisa da mowyobilobebis gamoyenebis teqnikur-ekonomikuri maCveneblebis gazrdas;

g. manqanebisa da mowyobilobebis nomenklaturisa da asortimentis Secvlas; d. manqanebis, mowyobilobebis, satransporto saSualebebis arendiT

gadacemas. 7. hairingi (saSualovadiani arenda) moicavs

a. 1 wlamde periods; b. 1-dan 5 wlamde periods; g. 5-dam 20 wlamde periods; d. arc erTi pasuxi ar aris swori. 8. kapitalukugeba gaiangariSeba:

gamoSvebuli produqcia a. ___________________________ ; ZiriTadi kapitalis RirebulebasTan

169

b. ZiriTadi kapitalis RirebulebasTan ___________________________ ;

gamoSvebuli produqcia

g. gamoSvebuli produqcia ___________________________ ;

sawarmoo simZlavre

d. gamoSvebuli produqcia _________________________________________ . ZiriTadi kapitalis Rirebulebas + sabrunavi kapitalis Rirebuleba

9. CamoTvlilTagan romeli ar miekuTvneba sabrunav kapitals?

a. sawarmoo maragi; b. sakuTari warmoebis nakeTobani da naxevarfabrikatebi; g. momavali periodis danaxarjebi; d. sazomi da maregulirebeli xelsawyoebi. 10. sabrunavi kapitalis struqtura aris

a. sabrunavi kapitalis calkeul elementebs Soris Tanafardoba; b. sabrunavi kapitalis calkeuli elementebis jami; g. sabrunavi kapitalis calkeuli elementebis namravli; d. fuladi saxsrebi da saxsrebii sxvadasxva angariSebze. 11. masalatevadoba gviCvenebs

a. gamoSvebuli produqciis moculobas; b. sawarmoo maragis rezervs; g. produqciis erTeulis damzadebaze moxmarebuli nedleulisa da

masalebis raodenobas; d. materialuri resursebis aRricxvas. 12. firmis finansuri uzrunvelyofis wyaroebia:

a. moklevadiani da grZelvadiani; b. sakuTari da nasesxebi; g. uzrunvelyofili da arauzrunvelyofili; d. pirdapiri da arapirdapiri. 13. romeli ar miekuTvneba dafinansebis sakuTar wyaros?

a. pirdapiri da partniorTa danazogebi; b. firmis gaunawilebeli mogeba, amortizaciis fondi; g. dasabegri mogeba;

d. zedmeti qonebis realizaciidan da arendidan miRebuli Semosavlebi. 14. ganasxvaveben mogebis Semdeg saxeebs (moniSneT araswori pasuxi):

a. wliur wminda mogebas; b. dasabegr mogebas; g. gaunawilebel mogebas; d. rentabelur mogebas. 15. wliuri wminda mogeba aris sidide, romelic miiReba

a. dasabegri mogebidan gadasaxadebis (dRg-s,saaqcizo gadasaxadis da biujetSi gadasaxadebis) gamoklebis Semdeg;

b. firmis Semosavlebsa da xarjebs Soris sxvaobiT; g. firmis xelmZRvanelobis mier Tanxis optimaluri ganawilebiT; d. arcerTi pasuxi araa swori.

170

16. gaunawilebeli mogeba ar eqvemdebareba

a. damfuZneblebs Soris ganawilebas; b. biznesebs Soris ganawilebas; g. biujetSi gadanawilebas; d. yvela pasuxi sworia. 17. dasabegri mogeba aris sxvaoba firmis

a. Semosavlebsa da xelfasebs Soris; b. Semosavlebsa da aRebul kreditebs Soris; g. Semosavlebsa da xarjebs Soris; d. Semosavlebsa da dividendebs Soris. 18. krediti SeiZleba iyos:

a. komerciuli da sabanko; b. stabiluri da arastabiluri; g. saxelmwifo da komerciuli; d. dasabegri da daubegravi. 19. moklevadiani krediti gaicema

a. 1 wlamde vadiT; b. 3 wlamde vadiT; g. 5 wlamde vadiT; d. arcerTi pasuxi ar aris swori. 20. komerciuli krediti aris

a. krediti saqonluri formiT; b. krediti fuladi formiT; g. saqonluri da fuladi formiT; d. grZelvadiani krediti. 21. uzrunvelyofili kreditis saxeobebia

a. saipoTeko da salombardo; b. saqonluri da fuladi krediti; g. komerciuli da sabanko; d. arcerTi pasuxi ara swori. 22. obligacia aris

a. fasiani qaRaldi, romelic amtkicebs misi mflobelis monawileobas sazogadoebis kapitalis SeqmnaSi da iZleva misi mogebis nawilis miRebis garantias dividendebis saxiT;

b. fasiani qaRaldi, valis gadaxdis valdebuleba, gacemuli garkveuli vadiT sawarmos, bankis an saxelmwifos mier, romlis mixedviT mis mflobeli Rebulobs winaswar dadgenil wliur Semosavals fiqsirebuli procentebis saxiT;

g. fuladi daxmareba saxelmwifosa da firmebisaTvis; d. fuladi saxsrebis mozidvis ZiriTadi saSualeba. 23. subsidia aris

a. fasiani qaRaldi; b. fulis sesxad gacema; g. firmis saSualebebis asaxva maTi Sedgenilobisa da ganTavsebis, agreTve

warmoqmnis wyaroebis mixedviT; d. fuladi an nivTieri daxmareba, romelsac uwevs saxelmwifo adgilobriv

organoebs, firmebs, calkeul pirs an sxva saxelmwifoebs. 24. subsidireba

a. eqvemdebareba dabrunebadobbas; b. ar eqvemdebareba dabrunebadobas;

171

g. nawili eqvemdebareba dabrunebadobas; d. miznobrivad ar gamoyenebis SemTxvevaSi eqvemdebareba dabrunebadobas.

172

Tavi 10. firmis personali, xelfasi da

Sromis mwarmoebluroba


1. firmis personalis SerCevas 2. firmis personalis funqciebis gansazRvras 3. SromiTi xelSekrulebis gaformebas 4. xelfasis formebisa da sistemebis dadgenas 5. Sromis mwarmoeblurobaze moqmedi faqtorebis gamovlenas

10.1. firmis personali, misi struqtura da SerCevis meTodebi

sabazro ekonomikis pirobebSi nebismieri firmisaTvis gansakuTrebiT aqtualuria SromiTi koleqtivis sworad SerCeva. es unda iyos TanamoazreTa gundi, romelic orientirebuli iqneba saboloo Sedegze. misma warmatebulma saqmianobam unda uzrunvelyos firmis ekonomikuri zrda.

firmis personali aris momuSaveTa saStato Semadgenloba. igi ZiriTadad or kategoriad iyofa:

_ firmis sawarmoo personali, romlebic dasaqmebulni arian warmoebaSi da mis momsaxurebaSi;

_ arasawarmoo xasiaTis organizaciis personali. kerZod, sacxovrebeli, sabavSvo da saeqimo-sanitaruli dawesebulebebis muSakebi.

SromiTi funqciebis xasiaTis mixedviT personali iyofa muSebad da momsamsaxureebad.

muSebs miekuTvnebian firmis muSakebi, romlebic uSualod qmnian materialur faseulobas, anda ewevian sawarmoo da satransporto momsaxurebas. muSebi Tavis mxriv iyofian ZiriTad da damxmare muSebad. ZiriTadi muSebi dasaqmebulni arian teqnologiur procesebSi. damxmare muSebis funqciaa warmoebis ZiriTadi, anu teqnologiuri procesebis momsaxureba. isini umetesad dasaqmebulni arian saremonto, instrumentalur, satransporto da sasawyobo ganyofilebebSi.

muSebis klasifikacia xdeba aseve Sromis meqanizaciisa da avtomatizaciis donis mixedviT. am niSniT gamoyofen muSebis Semdeg kategoriebs:

1. avtomatebis daxmarebiT momuSaveni; 2. manqanebisa da meqanizmebis daxmarebiT momuSaveni; 3. xeliT momuSaveni; 4. manqanebisa da meqanizmebis remontsa da gawyobaze momuSaveni. muSebs miekuTvneba agreTve umcrosi momsaxure personalic, romelTa muSaoba

uSualod araa dakavSirebuli firmis ZiriTad saqmianobasTan. esenia: manqanebisa da avtobusebis mZRolebi, damlageblebi, kurierebi da a.S.

mosamsaxureebi miekuTvnebian firmis muSakTa im kategorias, romlebic upiratesad gonebrivi, inteleqtualuri SromiT arian dakavebulni. isini asruleben iseT funqciebs, rogoricaa: warmoebis marTva, administraciul- sameurneo da safinanso-sabuRaltro saqmianobis warmarTva, kvleviTi muSaoba, momarageba-gasaRebis da iuridiuli saqmianobis organizacia da a.S.

mosamsaxureebs miekuTvneba: 1. xelmZRvanelebi; 2. specialistebi;

173

3. mosamsaxureebs mikuTvnebuli sxva momuSaveni. xelmZRvanelis funqciaa saerTo marTva. xelmZRvanelebs pirobiTad sam doned

yofen: umaRlesi, saSualo da dabali. pirvel SemTxvevaSi saqme gvaqvs mTeli firmis marTvasTan, meore _ ZiriTadi struqturuli danayofebis marTvasTan, xolo mesame _ uSualo SemsruleblebTan. xelmZRvanelebs miakuTvneben agreTve maT moadgileebs, mTavar specialistebs da saxelmwifo inspeqtorebs. maT er-Tobliobas àdministracias~ uwodeben. administraciaSi CarTulia sxva pirebic, romlebic xelmZRvanelobas ar miekuTvnebian, magram asruleben damxmare mmarT-velobiT funqciebs. magaliTad, sakadro samsaxuris momuSaveni.

specialistebs miekuTvnebian ekonomistebi, iuristebi, inJiner-teqnikuri muSakebi da a.S. specialisti SeiZleba iyos: mTavari, wamyvani da ufrosi. ufrosi specialisti aris romelime konkretuli samuSaos erTpirovnuli Semsrulebeli. wamyvani specialisti ufros specialistTan erTad axorcielebs meTodur xelmZRvanelobas, xolo mTavari specialisti wamyvani da ufrosi specialistis koordinatoria.

sxvadasxva kategoriis muSakTa Sefardebas maT saerTo raodenobasTan firmis personalis struqtura ewodeba.

personalis struqtura ganisazRvreba yoveli qvedanayofis mixedviT, agreTve SeiZleba ganxilul iqnes asakis, sqesis, ganaTlebis donis, muSaobis staJis, kvalifikaciis, Sromis anazRaurebis formebisa da sistemebis da a.S. mixedviT.

Tanamedrove korporaciis struqturas aseTi saxe aqvs:

• korporaciis TanamSromlebi;

• menejerebi;

• aqcionerebi. 4. direqtorTa sabWo, romelic pasuxismgebelia firmis saqmianobasa da firmis

strategiis doneze miRebul mmarTvelobiT gadawyvetilebebze; 5. firmis funqcionirebaSi dainteresebuli jgufebi an mxareebi. saqarTveloSi personalis klasifikacia Semdegi niSnebis mixedviT xdeba: 1. warmoebis procesSi Sesasrulebeli funqciebis mixedviT: ➢ muSebi (ZiriTadi da damxmare); ➢ inJiner-teqnikuri muSakebi; ➢ mosamsaxureebi; ➢ umcrosi momsaxure personali; ➢ mowafeebi; ➢ dacva. 2. teqnologiur procesSi momuSaveTa monawileobis principebis mixedviT: ➢ muSebi _ ZiriTadi da damxmare; ➢ inJiner-teqnikuri: xelmZRvanelebi, specialistebi, teqnikuri

Semsruleblebi; 3. muSaobis vadis mixedviT: ➢ mudmivi; ➢ sezonuri; ➢ droebiTi. firmis personaliT dakompleqtebas uzrunvelyofs personalis menejeri. misi

mTavari amocanaa Sromis bazarze flobdes situacias da uzrunvelyos firma saWiro raodenobisa da kvalifikaciis samuSao ZaliT. amisaTvis saWiroa Sromis Siga da gare bazris Seswavla; samsaxurebrivi gadaadgilebisas momuSaveTa molodinis analizi; personalze moTxovnilebisa da kvalifikaciis amaRlebis

174

an Secvlis SesaZleblobebze informaciis gavrceleba; saWiro specialistebis moZieba da samuSaoze mozidva.

msxvili firmebi sakadro marketings damoukideblad axorcieleben. magaliTad, axalgazrda specialistebs arCeven saswavlo dawesebulebebis damamTavrebeli kursebidan, exmarebian maT sawarmoo praqtikis gavlaSi da a.S.

saSualo da mcire firmebs sakadro marketingis gansaxorcieleblad ara aqvT saTanado saSualebebi, amitom isini mimarTaven saSuamavlo firmebs. es ukanaskneli xelSekrulebis safuZvelze SemkveTi organizaciisaTvis axorcielebs sakadro marketings.

personalis samsaxurs evaleba monitoringic. masSi igulisxmeba personalis mdgomareobaze da maT dinamikaze (maT denadobaze) mudmivi dakvirveba; stimulirebis mdgomareobis analizi, momuSaveTa daqiravebis, kvalifikaciis amaRlebisa da dawinaurebis arsebuli mdgomareobis analizi, Sromis pirobebis Seswavla da a.S.

arsebobs personalis SerCevis ori meTodi: aqtiuri da pasiuri. aqtiuri meTodi gamoiyeneba im SemTxvevaSi, roca Sromis bazarze samuSao Zalaze moTxovna aWarbebs mis miwodebas. aseT SemTxvevaSi Sekreba xdeba:

_ saswavlo dawesebulebebidan; _ konkurenti organizaciebisagan; _ dasaqmebis saxelmwifo centrebidan; _ kerZo saSuamavlo firmebidan; _ momuSave personalis piradi kavSirebis daxmarebiT; _ prezentaciebis, festivalebis Catarebisas. aseT SemTxvevaSi kadrebis

Sekreba xdeba organizaciis imijis formirebis gziT. personalze moTxovnis dakmayofilebis pasiuri meTodi gamoiyeneba Sromis

bazarze Warbi samuSao Zalis miwodebisas. am SemTxvevaSi masobrivi informaciis saSualebebSi qveyndeba gancxadebebi, romlebSic mocemulia TanamdebobaTa vakansiebi, kandidatebisadmi moTxovnebi, Sromis anazRaurebis pirobebi, damatebiTi waxalisebis, organizaciis adgilmdebareobisa da sxvaTa Sesaxeb.

personalis samsaxuri SerCeuli kandidatisaTvis amzadebs Sesabamis winadadebas. daqiravebis Sesaxeb winadadeba SeiZleba iyos rogorc zepiri, ise werilobiTi formiT. umjobesia werilobiTi winadadeba, romelic moicavs Semdeg informacias: Tanamdebobis dasaxeleba, muSaobis adgili, xelfasis sidide da misi gacemis wesi, muSaobisa da Sesvenebis saaTebi, Svebulebis sidide da misi micemis wesi, arsebuli SeRavaTebi, gamosacdeli periodis xangrZlivoba, muSaobis dawyebis TariRi.

orive mxaris Tanxmobis SemTxvevaSi xdeba SromiTi xelSekrulebis gaformeba da Tanamdebobaze daniSvna.

zepiri an werilobiTi formiT dadebuli SromiTi xelSekruleba formdeba administraciis brZanebiT. mas amzadebs personalis marTvis samsaxuri. brZanebis proeqts xels awers firmis xelmZRvaneli an misi moadgile, romelsac amis ufleba aqvs. brZaneba muSaobis dawyebamde gadaecema axladmiRebul muSaks saTanado xelmoweriT. brZanebis Sesabamisad avseben momuSavis pirad baraTs. amis Semdeg keTdeba saTanado Canaweri Sromis wignakSi, amasTan erTad, ivseba Sesabamisi dokumentebi buRalteriaSi.

axalmiRebulisaTvis ganisazRvreba gamosacdeli periodi 3-dan 6 Tvemde vadiT. Tu igi amoiwura da axalmiRebuli momuSave ganagrZobs muSaobas, igi iTvleba samuSaoze miRebulad da misi samuSaodan ganTavisufleba xdeba mxolod moqmedi SromiTi kanonmdeblobidan gamomdinare.

175

personalis momzadebis formebia: momzadeba uSualod samuSao adgilze, konsultantTa momsaxureba, staJireba da a.S.

bolo periodSi gansakuTrebiT aqtualuri gaxda axalgazrda specialistTa staJireba. staJiors SeuZlia ramdenime Tve dahyos TiToeul ganyofilebaSi. igi iRebs garkveul gamocdilebas da SesaZleblobas, rom warmatebiT gaarTvas Tavi samuSaos.

zogjer staJiori muSaobs uSualod im adamianTan, romelic unda Seicvalos. am dros aRniSnuli pirovneba pasuxs agebs mis swavlebaze.

firmis muSakTa momzadeba SeiZleba moxdes aseve kvalifikaciis amaRlebis centrebSi.

SromiTi kontraqti esaa vadiani SromiTi xelSekruleba, romelic ideba werilobiTi formiT. igi aris SeTanxmeba momuSavesa da firmas Soris. kontraqtiT momuSave valdebulebas iRebs firmis Sinaganawesis Sesabamisad, Seasrulos gansazRvruli specialobisa da kvalifikaciis samuSao (Tanamdeboba), xolo firma valdebulebas kisrulobs gasces xelfasi da uzrunvelyos Sromis normaluri pirobebi, romlebic gaTvaliswinebulia kanonmdeblobiT, moqmedi koleqtiuri xelSekrulebebiTa da SeTanxmebebiT.

kontraqtis debuleba Sedgeba ZiriTadi da damatebiTi nawilebisagan. ZiriTad nawilSi mocemulia kontraqtis xasiaTi, saxe da vada, Sromis pirobebi da anazRaureba. damatebiTi nawili ki dakavSirebulia SromiTi procesisa da socialuri garantiebis organizaciis sxvadasxva momentTan.

kontraqtis vadis damTavrebamde momuSaves ara aqvs ufleba datovos samuSao. damqiravebels ki kontraqtis vadis gasvlisas ufleba aqvs momuSavis daukiTxavad da mizezebis auxsnelad ar gaagrZelos igi.

10.2. xelfasis arsi, formebi da sistemebi

xelfasi aris fuladi Tanxis sidide, romelsac momuSave Rebulobs gaweuli Sromis nacvlad.

xelfasi nebismieri ekonomikuri sistemis pirobebSi warmoadgens daqiravebuli momuSavis Semosavlis ZiriTad wyaros, misi ojaxis wevrebis materialuri keTildReobis safuZvels. igi maRalmwarmoebluri da xarisxiani Sromis stimulirebis efeqturi saSualebaa.

ganasxvaveben nominalur da realur xelfass. nominaluri xelfasi momuSavis mier miRebuli Tanxaa moqmed fulad

erTeulebSi, romelic gaicema gaweuli SromisaTvis garkveul periodSi. realuri xelfasi gamoixateba im materialuri sikeTisa da momsaxurebis

erTobliobiT, romlis SeZenac SeuZlia momuSaves miRebuli nominaluri xelfasiT saqonelsa da momsaxurebaze arsebuli fasebis pirobebSi. e.i. realuri xelfasis sidide asaxavs nominaluri xelfasis faqtiur msyidvelobiTunarianobas. igi damokidebulia fasebis cvlilebasa da gadasaxadebis sidideze.

xelfasi SeiZleba gaangariSebuli iqnes drois garkveuli periodis ganmavlobaSi. amis Sesabamisad SeiZleba gvqondes: ➢ saSualo xelfasi _ warmoadgens momuSaveebis garkveuli jgufis an erTi

momuSavis xelfasis saSualo dones namuSevari drois erTeulSi saangariSo an sabaziso wels;

176

➢ saSualo Tviuri (wliuri) xelfasi _ ganisazRvreba faqtiurad daricxuli xelfasis Tanxis gayofiT mocemul periodSi sawarmos momuSaveTa saSualo siobriv ricxovnobaze;

➢ saSualo dRiuri (saaTobrivi) xelfasi _ ganisazRvreba xelfasis dRiuri (saaTobrivi) fondis gayofiT namuSevari drois sidideze, Sesabamisad kac-dReebSi an kac-saaTebSi. xelfasis donis gansazRvris obieqturi pirobaa muSa-mosamsaxureebis

saarsebo saSualebebiT uzrunvelyofis aucilebloba. mewarme unda zrunavdes ara marto Sromis anazRaurebaze, aramed TviT Sromis procesis normalur msvlelobaze, mis xarisxsa da mwarmoeblurobaze.

minimaluri xelfasi aris samuSao Zalis bazarze misi Rirebulebis qveda zRvari, romelic Seesabameba janmrTelobisaTvis normalur pirobebSi Sesrulebul naklebad rTuli (martivi) samuSaos Sromis anazRaurebas.

minimaluri xelfasis sidide sakmarisi unda iyos erTi momuSavis minimalurad aucilebeli moTxovnilebebis dakmayofilebisaTvis. minimalurma xelfasma unda uzrunvelyos momuSavis mwarmoebluri Sromis unaris SenarCuneba da samuSao Zalis normaluri kvlavwarmoeba. minimaluri xelfasis gaangariSeba unda movaxdinoT realuri minimaluri samomxmareblo biujetis safuZvelze.

minimaluri samomxmareblo biujetis nivTobriv safuZvels warmoadgens minimaluri samomxmareblo kalaTa, romelic moicavs sxvadasxva saxis kvebis produqtis, samrewvelo saqonlisa da momsaxurebis nakrebs.

minimaluri xelfasi ar unda iyos minimalur samomxmareblo biujetze naklebi, magram saqarTvelosa da dsT-s sxva qveynebSi misi sidide am ukanasknelze gacilebiT naklebia, rac ganpirobebulia qveyanaSi arsebuli ekonomikuri mdgomareobiT.

firmis muSakTa xelfasis anazRaurebas gansazRvravs oTxi faqtori: _ xelfasis done, romelsac uxdian konkurentebi muSakebs imave saxis

samuSaos SesrulebaSi; _ cxovrebis donis Rirebuleba; _ saxelmwifo regulirebis CarCoebi am sakiTxSi; _ firmis finansuri mdgomareoba. produqciis damzadebaSi monawileobs sxvadasxva profesiisa da

kvalifikaciis mqone muSebi, romlebic gansxvavebul sawarmoo pirobebSi sxvadasxva sirTulis samuSaoebs asruleben. maTi Sromis anazRaureba unda gansxvavdebodes, raSic didi roli unda Seasrulos satarifo sistemis gamoyenebam.

satarifo sistema warmoadgens im normativebis erTobliobas, romelTa meSveobiTac xorcieldeba sxvadasxva jgufis da kategoriis momuSaveTa xelfasis regulireba. satarifo sistema saSualebas iZleva gaizomos konkretuli Sromis sxvadasxva formebi da gamoisaxos is erTian maCvenebelSi _ satarifo ganakveTSi. xelfasis formebisa da sistemebis saSualebiT myardeba kavSiri Sromis anazRaurebis raodenobriv da xarisxobriv Sedegebs Soris.

satarifo sistema Sedgeba satarifo ganakveTebis, satarifo badisa da satarifo-sakvalifikacio cnobarisagan.

satarifo ganakveTi satarifo sistemis umniSvnelovanesi elementia. igi gansazRvravs saTanado Tanrigis muSis anazRaurebis zomas saaTSi an dReSi.

Tavisufali konkurenciis pirobebSi satarifo ganakveTis dadgena damokidebulia mraval faqtorze da igi sistematurad icvleba bazris calkeuli elementebis cvlilebebis pirobebSi. konkretul Sedegebze

177

damokidebulebiT satarifo ganakveTi erTnairi kvalifikaciis momuSaveeebisaTvis SeiZleba gansxvavebuli iyos.

satarifo badeSi mocemulia muSaTa Tanrigebi da misi Sesabamisi satarifo koeficientebi. satarifo koeficientebi izrdeba dabali Tanrigidan umaRlesamde.

umaRlesi da umdablesi Tanrigis Sesabamisi koeficientebis Tanafardobas satarifo badis diapazoni ewodeba. yoveli Semdgomi satarifo koeficientis zrda winasTan SedarebiT gviCvenebs, Tu mocemuli Tanrigis muSis (samuSaos) Sromis satarifo anazRaurebis done ramdeni procentiT aRemateba wina Tanrigis Sromis anazRaurebis dones.

aucilebelia satarifo bade aigos iseTnairad, rom muSebs mieceT kvalifikaciis mudmivad amaRlebis stimuli; satarifo bades ar unda hqondes dausabuTebeli farTo diapazoni, romelic gamoiwvevs dabali da maRali kvalifikaciis muSebis Sromis anazRaurebaSi gaumarTlebel gansxvavebas, amasTan igi ar unda gaxdes gaTanabrebis mizezi.

satarifo-sakvalifikacio cnobari satarifo sistemis safuZvelia. igi warmoadgens mniSvnelovan dokuments, romlis mixedviTac mimdinareobs firmaSi samuSaoTa tarifikacia da muSaobisaTvis sakvalifikacio Tanrigebis miniWeba, agreTve dgeba muSaTa momzadebisa da gadamzadebis gegma. am cnobaris daxmarebiT xorcieldeba sxvadasxva profesiisa da erTnairi kvalifikaciis muSaTa xelfasis anazRaurebis erTianoba.

dResac ki, roca Sromis anazRaurebis sidide da pirobebi ganisazRvreba damoukideblad TviT firmebis mier, bevr maTganSi xelmZRvaneloben erTiani satarifo sakvalifikacio cnobariT, rac ganapirobebs muSisa da samuSaos tarifikaciis SenarCunebas, samuSaos sirTulis, pirobebisa da muSis kvalifikaciis mixedviT Sromis anazRaurebis doneebis gonivrul diferenciacias. samuSaoze miRebisas muSis potenciuri SesaZleblobebi fasdeba upirveles yovlisa miniWebuli sakvalifikacio TanrigiT, romelic Seesabameba satarifo-sakvalifikacio cnobarSi dafiqsirebul erTian moTxovnebs.

dRes mewarmeebi Sesabamisi profkavSiruli organizaciebis monawileobiT damoukideblad adgenen satarifo badesa da satarifo ganakveTebs, romelic fiqsirdeba koleqtiuri xelSekrulebis teqstSi an mis danarTSi.

Sromis anazRaurebis satarifo sistemis garda firmebSi gamoiyeneba utarifo sistemebic. xelfasis utarifo sistemas safuZvlad udevs garkveuli Tanafardoba sxvadasxva saxis (gaiTvaliswineba momuSaveTa kvalificiuri jgufi, muSis Tanrigi, profesia, Tanamdeboba da sxva) Sromis anazRaurebaSi, ris safuZvelzec xdeba xelfasisaTvis gankuTvnili saxsrebis (xelfasis erTiani fondi) ganawileba calkeul momuSaveebs Soris.

sxvadasxva kategoriis momuSavis xelfasi ar SeiZleba iyos winaswar dazustebuli, misaRebia igi dadgindes ìntervalis~ saxiT sakmaod didi diapazoniT. es ukanaskneli efeqturi, SemoqmedebiTi Sromis stimulirebis da momuSavis ara mxolod kvalifikaciis, aramed misi potenciuri SesaZleblobebis da realuri SromiTi wvlilis gaTvaliswinebis saSualebas iZleva. xelfasis gaangariSeba Zalze martivad xdeba da TiToeul momuSaves SeuZlia Seamowmos misi daricxvis siswore. amasTan, momuSavis gasamrjelo damokidebulia mis kvalifikaciasa da faqtiur SromiT wvlilze, aseve, sawarmos sameurneo saqmianobis saboloo Sedegebze.

anazRaurebis satarifo da utarifo sistemebis garda sawarmoSi gamoiyeneba mogebaSi monawileobis sistemebi. masSi igulisxmeba momuSaveebsa da firmas Soris Sromis nayofierebis an gamoSvebuli produqciis xarisxis amaRlebis

178

Sedegad miRebuli damatebiTi mogebis ganawileba. mogebaSi monawileobis sistemis gamoyenebisas mxedvelobaSi miiReba mTeli sawarmos an sawarmoo ubnis mwarmoebluroba da premiis gacema xdeba yvela momuSaveze. mogebis ganawilebis aseTi meTodi xels uwyobs momuSaveTa dainteresebas da pasuxismgeblobis amaRlebas. muSakTa aseTi waxaliseba, rogorc wesi, wlis Sedegebis mixedviT xdeba.

nebismier firmaSi miRebulia xelfasis ori forma: sanardo da droiTi. xelfasis sanardo anazRaurebis dros muSaTa xelfasis gamomuSaveba icvleba

mocemul droSi mis mier gamomuSavebuli vargisi produqciis raodenobis mixedviT.

xelfasis sanardo anazRaurebis yvelaze gavrcelebul formas warmoadgens _ pirdapiri individualuri sanardo anazRaureba. am formis dros muSaTa xelfasis gaangariSebisas gansazRvraven sanardo Sefasebas satarifo ganakveTebis gayofiT gamomuSavebis individualur normaze.

sanardo anazRaurebis aRniSnuli formis garda gamoiyeneba pirdapiri sanardo koleqtiuri, sanardo premialuri, sanardo progresuli da akorduli formebi.

Sromis anazRaurebis pirdapiri koleqtiuri sanardo sistema gamoiyeneba warmoebis iseT ubanSi, sadac SeuZlebelia muSis xelfasis calke dadgena. gamomuSavebis zoma damokidebulia im produqciis raodenobaze, romelic gamoimuSava mTlianad brigadam da maTi Sefasebis zomaze.

brigadis saSualo Sefaseba gamoiyvaneba am brigadis wevrebis satarifo ganakveTebis jamis gayofiT brigadis gamomuSavebis normaze. brigadis saerTo xelfasi gamoiyvaneba brigadis sanardo Sefasebis gamravlebiT im produqciaze, romelic gamoimuSava mTlianad brigadam. brigadis gamomuSaveba nawildeba mis calkeul wevrebze maTi satarifo ganakveTebisa da namuSevari drois mixedviT. muSaTa Sromis anazRaurebis sanardo-progresuli sistemis dros dadgenili normis farglebSi warmoebs maTi Sromis anazRaureba pirdapiri sanardo gafasebebiT, xolo normis zeviT _ gazrdiT. sanardo gafasebis zrda gansazRvrulia specialuri SkaliT imisda mixedviT, Tu rogoria gamomuSaveba.

akorduli ewodeba xelfasis anazRaurebis iseT formas, rodesac gansazRvrulia samuSaoTa moculoba da misi maRalxarisxovani Sesruleba. ZiriTadi gansxvaveba Cveulebrivi sanardo sistemisagan is aris, rom muSisaTvis Tavidanve cnobilia, Tu ras miiRebs is mocemuli samuSaos SesrulebisaTvis.

xelfasis anazRaurebis droiTi forma xasiaTdeba imiT, rom Sromis anazRaureba mimdinareobs ZiriTadad namuSevari drois mixedviT, misi kvalifikaciisa da satarifo ganakveTebis Sesabamisad. xelfasis anazRaurebis es forma SeiZleba iyos pirdapiri da droiTi premialuri.

pirdapiri droiTi formis dros ar arsebobs damokidebuleba muSis gamomuSavebasa da mis mier Sesrulebuli samuSaos raodenobasa da xarisxs Soris. mas xelfasi eZleva gansazRvrul samuSao droze (Tve, dRe, saaTi). igi damokidebulia satarifo ganakveTsa da namuSevar droze. muSis Sromis saaTobrivi anazRaurebis dros misi gaangariSeba warmoebs saaTobrivi satarifo ganakveTis gamravlebiT namuSevari saaTebis raodenobaze.

droiTi premialuri sistema warmoadgens xelfasis anazRaurebis droiTi sistemis yvelaze gavrcelebul formas. am sistemis dros muSis xelfasi ori komponentiT ganisazRvreba:

_ mocemul droSi satarifo gamomuSavebisagan, romelic gaiangariSeba satarifo ganakveTis gamravlebiT faqtiurad namuSevar droze;

179

_ premiiT, romelic eZleva muSaobis Sedegebis mixedviT, adre damuSavebuli maCveneblebis safuZvelze.

xelfasis anazRaurebis aRniSnuli forma gansakuTrebiT gamoiyeneba iq, sadac maRalia samuSaoTa meqanizaciisa da avtomatizaciis done, rac moiTxovs muSaTa maRal kvalifikacias da maTi muSaoba dayvanilia ZiriTadad teqnologiuri procesebis kontrolsa da regulirebaze.

inJiner-teqnikuri muSakebisa da mosamsaxureebis, agreTve umcrosi momsaxure personalisa da dacvis muSakebis xelfasis anazRaureba mimdinareobs droiTi anazRaurebis gansakuTrebuli formis _ xelfasis saxiT, TiToeuli TanamdebobisaTvis Tviuri xelfasis dawesebiT. xelfasis zoma damokidebulia warmoebis moculobaze, asortimentze, produqciis realizaciaze.

10.3. Sromis mwarmoebluroba da mis zrdaze moqmedi faqtorebi

warmoebis procesis ganxorcielebisaTvis ZiriTad da sabrunav kapitalTan erTad gamoiyeneba cocxali Sroma. misi gamoyenebis efeqtianobas axasiaTebs maCvenebeli, romelsac Sromis mwarmoebluroba ewodeba.

Sromis mwarmoebluroba izomeba drois erTeulSi warmoebuli produqciis raodenobiT an piriqiT, produqciis erTeulze samuSao drois danaxarjebiT.

ganasxvaveben sazogadoebriv da individualur Sromis mwarmoeblurobas. sazogadoebrivi Sromis mwarmoebluroba xasiaTdeba erTeuli produqciis warmoebaze cocxali da warsuli Sromis danaxarjebis erTobliobiT. sazogadoebrivi Sromis mwarmoeblurobis zrda miiRweva rogorc cocxali, ise warsuli Sromis ekonomiiT, e.i. ara marto cocxali Sromis ekonomiiT, aramed nedleulis, masalebis, sawvavis, energiis, agreTve warmoebis saSualebaTa ekonomiiT, romlebic gamoiyenebian mocemuli produqciis warmoebisas.

individualuri Sromis mwarmoebluroba ki xasiaTdeba cocxali Sromis ekonomiiT, romelsac eweva muSaki produqciis warmoebisas mocemul sawarmoSi. am SemTxvevaSi Sromis mwarmoebluroba aris individis Sromis efeqtianobis maCvenebeli, romelic gamoiyeneba produqciis warmoebaze erTeul samuSao droSi.

individualuri Sromis mwarmoeblurobis gazomvisaTvis gamoiyeneba ori maCvenebeli: gamomuSaveba da Sromatevadoba. TiToeuli maTgani ganisazRvreba Semdegnairad:

warmoebuli produqciis moculoba (lari) gamomuSaveba = _______________________________________________________ cocxali Sromis danaxarjebi produqciis warmoebaze (lari) cocxali Sromis danaxarjebi. produqciis warmoebaze (lari) Sromatevadoba = ________________________________________________________ warmoebuli produqciis moculoba (lari)

rogorc vxedavT, es maCveneblebi urTierTSebrunebuli maCveneblebia. rac metia gamomuSaveba, miT naklebia Sromatevadoba.

produqciis gamomuSaveba _ Sromis mwarmoeblurobis yvelaze gavrcelebuli da universaluri maCvenebelia. imis mixedviT, Tu romeli maCvenebliT izomeba produqciis moculoba, ganasxvaveben:

180

_ gamomuSavebis gansazRvras naturalur maCveneblebSi (magaliTad, tona, metri, cali da a.S.). es damaxasiaTebelia iseTi firmebisaTvis, romlebic uSveben erTgvarovan produqcias;

_ gamomuSavebis gansazRvras pirobiT naturalur erTeulebSi, Tu firma uSvebs ramdenime saxis, anda ramdenime markis erTgvarovan produqcias (magaliTad, pirobiT qila konservi);

_ gamomuSavebis gansazRvras fulad erTeulebSi, Tu firma uSvebs sxvadasxvagvar produqcias;

_ normirebuli samuSao drois gamoyenebisas gamomuSaveba ganisazRvreba norma-saaTebSi, ZiriTadad calkeul samuSao adgilebze, brigadebSi, ubnebze da saamqroebSi, romlebic uSveben sxvadasxvagvar daumTavrebel produqcias, romlebic ar SeiZleba gaizomos arc naturalur da arc fulad gamoxatulebaSi;

_ gamomuSaveba SeiZleba ganisazRvros erT gamomuSavebul kac-saaTze (saaTobrivi gamomuSaveba), erT gamomuSavebul kac-dReze (dRiuri gamomuSaveba), erT saSualo siobriv muSakze wliwadSi, kvartalSi anda TveSi (wliuri, kvartaluri anda Tviuri gamomuSaveba).

produqciis Sromatevadoba gamoxatavs samuSao drois danaxarjebs erTeuli produqciis warmoebaze. igi ganisazRvreba erTeul produqciaze naturalur gamoxatulebaSi mTeli nomenklaturis nawarmisa da momsaxurebis mixedviT. firmebSi produqciis didi asortimentis dros igi ganisazRvreba tipur nakeTobaTa mixedviT, romlebzedac dahyavT yvela danarCeni. Sromis mwarmoeblurobis gansazRvrisaTvis yvelaze zust suraTs iZleva wminda produqcia. wminda produqcia miiReba saerTo produqciidan materialuri danaxarjebis gamoklebiT. am maCveneblis gamoyenebisas gamoricxulia ganmeorebiTi xarjebi, masalebis Rirebulebis sxvaoba, romlebic gamoiyenebian erTi da igive produqciis warmoebisas da kooperaciuli miwodebis sxvadasxva doneebis gavlena.

Sromis mwarmoeblurobis zrda warmoebis moculobis zrdis erT-erTi mniSvnelovani pirobaa. Sromis mwarmoeblurobis gacilebiT maRali tempebi miiRweva maSin, roca maRalia mewarmeTa daintereseba da pasuxismgebloba muSaobis saboloo SedegebisaTvis.

Sromis mwarmoeblurobis zrdaze moqmedi faqtorebia: _ mecnierul-teqnikuri progresi (avtomatizacia, meqanizacia, robotizacia,

teqnologiis srulyofa); _ muSakTa daxelovneba da kvalifikaciis amaRleba; _ warmoebisa da Sromis organizaciis gaumjobeseba; _ Sromis anazRaurebis swori organizacia; _ bunebrivi pirobebi. Sromis mwarmoeblurobis zrdis mniSvnelovani rezervebia: _ Sromatevadi procesebis kompleqsuri meqanizacia, gansakuTrebiT damxmare

sawarmoebSi, datvirTva-gadmotvirTvis da satransporto-sasawyobo samuSaoebze; _ fizikurad da moralurad gacveTili manqana-danadgarebis Semcireba da

misi teqnologiuri struqturis gaumjobeseba; _ danadgarebisa da muSaTa samuSao sasargeblo drois gadideba; _ sawarmoTa sezonurobis likvidacia; _ muSakTa denadobis Semcireba; _ nedleulisa da masalebis ekonomia.

181

ZiriTadi terminebi

➢ firmis kadrebi ➢ firmis sawarmoo personali ➢ arasawarmoo xasiaTis organizaciis personali ➢ firmis xelmZRvaneli ➢ firmis specialisti ➢ kadrebis samsaxuri ➢ SromiTi kontraqti ➢ nominaluri da realuri xelfasi ➢ saSualo xelfasi ➢ satarifo sistema ➢ satarifo bade ➢ satarifo-sakvalifikacio cnobari ➢ sanardo da droiTi xelfasi ➢ Sromis mwarmoebluroba ➢ sazogadoebrivi da individualuri Sromis nayofiereba ➢ Sromatevadoba


1. rogoria firmis kadrebis struqtura? 2. kadrebis SerCevis ra meTodebi arsebobs? 3. ganixileT SromiTi kontraqtis arsi da formebi. 4. axseniT xelfasis arsi. 5. ra aris satarifo sistema da ra elementebisagan Sedgeba? 6. CamoTvaleT xelfasis formebi. 7. ra aris Sromis mwarmoebluroba da rogor ganisazRvreba igi? 8. CamoTvaleT Sromis mwarmoeblurobis zrdis faqtorebi da rezervebi.

testebi

1. firmis personali aris

a. TanamoazreTa gundi, romlebic momgebian saqmianobas ewevian; b. momuSaveTa saStato Semadgenloba, romlebic sxvadasxva funqciebs

asruleben; g. muSakebi, romlebic qmnian materialur faseulobas; d. yvela pasuxi sworia. 2. momuSaveTa saStato Semadgenloba or kategoriad iyofa:

a. sawarmoo personali da arasawarmoo xasiaTis organizaciis personali; b. muSebi da mosamsaxureebi; g. xelmZRvnelebi da specialistebi; d. sworia a. da b. 3. SromiTi funqciebis xasiaTis mixedviT personali iyofa:

a. xelmZRvanelebi da specialistebi; b. meqanizmebisa da manqanebis daxmarebiT momuSaveni; g. muSebi da mosamsaxureebi; d. yvela pasuxi sworia. 4. muSebi, Tavis mxriv, iyofian:

a. ZiriTad da damxmare muSebad;

182

b. sawarmoo da arasawarmoo muSebad; g. teqnologiur procesSi dasaqmebul muSebad; d. yvela pasuxi sworia. 5. ZiriTadi muSebi dasaqmebulni arian

a. teqnologiur procesebSi; b. sataransporto da sasawyobo samuSaoebze; g. instrumentalur meurneobaSi; d. teqnologiuri procesebis dasaxmareblad.

6. damxmare muSebis funqciaa a. ZiriTadi, anu teqnologiuri procesebis momsaxureba; b. xeliT muSaoba; g. instrumentebis miwodeba; d. satransporto momsaxureba. 7. Sromis meqanizaciisa da avtomatizaciis donis mixedviT gamoyofen

muSebis Semdeg kategoriebs:

a. avtomatebis daxmarebiT momuSaveni; xeliT momuSaveni; b. manqanebisa da meqanizmebis daxmarebiT momuSaveni; g. manqanebisa da meqanizmebis remontsa da gawyobaze momuSaveni; d. yvela pasuxi sworia. 8. mosamsaxureebi miekuTvnebian firmis muSakTa im kategorias, romlebic

upiratesad

a. gonebrivi, inteleqtualuri SromiT arian dakavebulni; b. muSakebi, romelTa muSaoba uSualod araaa dakavSirebuli firmis ZiriTad saqmianobasTan; g. muSakebi, romlebic samecniero-kvleviT saqmianobas ewevian; d. mTavari, wamyvani, ufrosi specialisti. 8. mosamsaxureebs miekuTvneba

a. xelmZRvanelebi; b. specialistebi; g. mosamsaxureebs mikuTvnebuli sxva momuSaveni; d. yvela pasuxi sworia. 9. firmis personalis struqtura ewodeba

a. sxvadasxva kategoriis muSakTa Sefardebas maT saerTo raodenobasTan; b. muSakTa saerTo raodenobis Sefardeba sxvadasxva kategoriis muSakebTan; g. nawilis Sefardebas mTelTan; d. sawarmoo da arasawarmoo personalis Sefardeba mTlian ricxovnobasTan. 10. saqarTveloSi personalis klasifikacia xdeba Semdegi niSnebis mixedviT

(amoarCieT sami swori pasuxi):

a. warmoebis procesSi Sesasrulebeli funqciebis mixedviT; b. teqnologiur procesSi momuSaveTa monawileobis principebis mixedviT; g. muSaobis vadis mixedviT; d. saxelmwifo sawarmoebis mixedviT; e. kerZo firmebSi dasaqmebulebis mixedviT. 11. arsebobs personalis SerCevis ori meTodi:

a. aqtiuri da pasiuri; b. nawilobrivi da sruli; g. sezonuri da arasezonuri; d. yvela pasuxi sworia. 12. personalis SerCevis aqtiuri meTodi gamoiyeneba im SemTxvevaSi, roca

a. Sromis bazarze samuSao Zalaze miwodeba aWarbebs moTxovnas; b. Sromis bazarze samuSao Zalaze moTxovna aWarbebs miwodebas;

183

g. personalis Sekreba xdeba organizaciis imijis formirebis gziT; d. arcerTi pasuxi araa swori. 13. personalze moTxovnis dakmayofilebis pasiuri meTodi gamoiyeneba

a. Sromis bazarze Warbi samuSao Zalis miwodebisas; b. Sromis bazarze samuSao Zalis deficitisas; g. sworia a. da b. erTad; d. arcerTi pasuxi araa swori. 14. nominaluri xelfasi aris

a. momuSavis mier miRebuli Tanxa moqmed fulad erTeulebSi, romelic gaicema gaweuli SromisaTvis garkveul periodSi; b. samuSao Zalis bazarze Rirebulebis qveda zRvari; g. Sromis anazRaurebis minimaluri sidide; d. momuSavis saSualoTviuri anazraureba. 15. firmis muSakTa xelfass gansazRvravs Semdeegi faqtorebi (amoarCieT

oTxi swori pasuxi):

a. xelfasis done, romelsac uxdian konkurentebi muSakebs imavve saxis samuSaos SesrulebaSi; b. cxovrebis donis Rirebuleba; g. saxelmwifo regul;irebis CarCoebi am sakiTxSi; d. firmis finansuri mdgomareoba; e. satarifo ganakveTebi; v. Tavisufali konkurencia.

16. axali muSakis SerCevisas personalis samsaxuris Sesabamisi

specialistebis movaleobebSi ar Sedis

a. Sromisunariani mosaxleobis asakobrivi struqturis dadgena; b. kolejebis da universitetebis damamTavrebeli kursebis studentebis

SerCeva; g. gazeTebSi reklamis da dasaqmebis biuroebSi gancxadebebis ganTavseba; d. axal muSakebze informaciis moZieba 17. SromiTi resursebis marTvis procesi ar moicavs

a. momuSaveTa sociologiur gamokvlevas; b. momuSaveTa saqmianobis Sefasebas; g. axali muSakebis SerCevas da kadrebis momzadebas;

d. SromiT resursebze moTxovnis dagegmvas da prognozirebas. 18. satarifo sistema aris

a. im normativebis erToblioba, romelTa meSveobiTac xorcieldeba sxvadasxva jgufis da kategoriis momuSaveTa xelfasis regulireba; b. samuSaos SemsruleblebisaTvis aucilebeli funqciebis, movaleobebisa da pirobebis CamonaTvali; g. erTi Tanamdebobidan meoreze gadayvanis pirobebi; d. Tanamdebobaze daniSvnisa da gaTavisuflebis pirobebi. 19. satarifo sistema Sedgeba

a. satarifo ganakveTebis, satarifo badisa da satarifo-sakvalifikacio cnobarisagan; b.satarifo diapazonisagan; g. satarifo normativebisagan; d. yvela pasuxi sworia. 20. satarifo ganakveTi gansazRvravs a. saTanado Tanrigis muSis anazRaurebis zomas saaTSi an dReSi; b. muSaTa Tanrigebs;

184

g. satarifo koeficientebs; d. Sromis mwarmoeblurobis sidides. 21. satarifo badeSi mocemulia

a. muSaTa Tanrigebi da misi Sesabamisi satarifo koeficientebi; b. satarifo diapazoni; g. satarifo ganakveTebi; d. muSaTa Tanrigebi da Sromis mwarmoebluroba. 22. satarifo badis diapazoni aris

a. umaRlesi da umdablesi Tanrigis Sesabamisi koeficientebis Tanafardoba; b. dabali Tanrigidan umaRles Tanrigamde zrda; g. satarifo koeficientebis zrda; d.satarifo koeficientebis Semcireba. 23. produqciis Sromatevadoba gamoxatavs

a. samuSao drois danaxarjebs erTeuli produqciis warmoebaze; b. daxarjuli Sromis efeqturobas; g. daxarjuli Sromis zrdas; d. yvela pasuxi sworia. 24. romeli faqtorebi axdenen gavlenas Sromis mwarmoeblurobis zrdaze

a. teqnikuri siaxleebis danergva; muSakTa daxelovneba da kvalifikaciis amaRleba; b. warmoebisa da Sromis organizaciis gaumjobeseba; g. Sromis anazRaurebis swori organizacia; bunebrivi pirobebi; d. sworia a. da g. erTad; e. yvela pasuxi sworia. 25. Sromis mwarmoebluroba gviCvenebs

a. drois erTeulSi warmoebuli produqciis moculobas; b. momuSaveTa erTeulze warmoebuli produqciis moculobas; g. samuSao drois danaxarjebs; d. samuSao drois ekonomias.

185

Tavi 11. firmis menejmenti


1. firmis menejmentis funqciebis gansazRvras 2. personalis marTvis meTodebis dadgenas 3. firmis marTvis organizaciuli struqturis SerCevas 4. firmis marTvaSi motivaciis rolis gansazRvras 5. personalis pasuxismgeblobisa da delegirebis dadgenas 6. firmisaTvis kouCingis rolis Sefasebas 7. konfliqtebis regulirebis meTodebis SerCevas

11.1. firmis menejmentis funqciebi

Mmenejmenti aris organizaciaSi arsebuli resursebis (samuSao Zala, miwa, kapitali) optimaluri Serwymisa da SeerTebis xelovneba dasaxuli miznebis misaRwevad. Mmenejeri ki aris adamiani, vinc sxvadasxva unar-Cvevebisa da gamocdilebis saSualebiT cdilobs zemoaRniSnuli miznis miRwevas.

menejmentis, rogorc mecnierebis mizania marTvis mecnieruli midgomebis, principebisa da meTodebis damuSaveba, eqsperimentuli Semowmeba da praqtikuli gamoyeneba, romelic xels uwyobs kompaniebis saqmianobis moqnilad, saimedod da efeqtianad warmarTvas.

nebismier firmas gaaCnia menejmenti, romelic ayalibebs, moqmedebaSi moyavs da koordinacias uwevs firmis potencials mis winaSe mdgari amocanebis gadasaWrelad.

menejmentis aRmocenebis aucilebloba ukavSirdeba XIX saukunis bolosa da XX saukunis dasawyiss, roca Camoyalibda saaqcio sazogadoebebi, da firmebis qonebis marTva mesakuTreebisagan maT warmomadgenlebze _ menejerebze gadavida.

menejeri aris profesionali mmarTveli. igi aris daqiravebuli muSaki da Rebulobs xelfass. menejerebs moeTxovebaT marTvis sferoSi saerTo ganaTleba da codnis maRali done; kompetenturoba firmis saqmianobis sferoSi; administrirebis CvevebTan erTad, samewarmeo unari; ekonomikuri garemos analizis safuZvelze firmis ganviTarebis tendenciebis sworad ganWvretis unari da sxva.

Tanamedrove organizaciebSi (damokidebulia mis sididesa da struqturaze) SeiZleba Segvxvdes nebismieri sferos menejeri, magram ZiriTadad SeiZleba gamovyoT Semdegi:

. adamianuri resursebis menejeri;

• marketingis menejeri;

• sazogadoebasTan urTierTobis menejeri (piar-menejeri);

• informaciuli sistemebis menejeri;

• finansebis menejeri;

186

• sxva menejerebi _ damokidebulia kompaniis profilze, sididesa da struqturaze.

menejerebi pasuxismgebelni arian kompaniis saqmianobaze, oficialurad waradgenen maT sxvadasxva forumebsa da RonisZiebebze, warmoadgenen firmis informaciuli kavSirurTierTobebis mTavar rgols, amuSaveben strategiebs cvalebadi garemos pirobebSi da a.S.

cnobilia, rom pirveli menejerebi mewarmeTa fenas warmoadgendnen. magaliTad, rokfeleri (navTobis biznesi), morgani (foladis biznesi da sabanko saqme), karnegi (foladis biznesi), fordi (avtomobilebis biznesi). Tanamedrove mewarmeebi geitsi (`maikrosofti~), uotsoni (ài bi em~-i), mak’arturi (sadazRvevo saqme) da sxva. isini TviTon uZRvebodnen bizness, da imavdroulad am biznesis mesakuTreebi iyvnen. Tanamedrove menejerebi (magaliTad, li iakoka) profesionali mmarTvelebi arian da umetes SemTxvevaSi amave biznesis mesakuTreebi ar arian

ganasxvaveben menejeris or tips: _ funqcionaluri menejeri, romelic dakavSirebulia calkeuli qvesistemebis

(finansebi, SromiTi resursebi, sawarmoo procesi, marketingi) marTvasTan; _ generaluri menejeri, romelic emsaxureba firmis marTvis mTel kompleqss

mogebis miRebis mizniT da pasuxismgebelia mTlianad firmis saqmianobaze. firmis menejmentis sami rgolis (zeda, saSualo, dabali) Sesabamisad

gamoiyofa: _ marTvis zeda rgolis (Top) menejeri (firmis prezidenti). igi

pasuxismgebelia sawarmos yvela saxis menejmentze. am doneze muSavdeba da ganisazRvreba firmis samomavlo miznebi da strategiuli gegmebi.; am rgolis menejerebi warmarTaven firmis politikas da warmoadgenen kompanias sxva saqmiani organizaciis xelmZRvanelebTan Sexvedraze;

_ saSualo rgolis funqcionaluri menejerebi (qarxnis, saamqros ufrosi) _ pasuxismgebelni arian firmis politikisa da strategiis danergvaze, warmarTaven sxva menejerebis moqmedebebs. isini amzadeben informacias maRali donis xelmZRvanelebisaTvis, maT mier miRebuli gadawyvetilebani ki dahyavT dabali rgolis menejerebamde;

_ dabali rgolis menejerebi ZiriTadad dakvebulni arian sawarmoo davalebaTa Sesrulebis kontroliT. isini pasuxs ageben maTze gamoyofili resursebis (nedleuli, masalebi da sxva) efeqtian gamoyenebaze. am kategoriis muSakTa Tanamdebobebia ostati, brigadiri, ganyofilebis gamge da sxva.

firmis menejmentis struqturaSi gamoyofen sam Semadgenel nawils: ➢ sawarmoo menejmenti _ es aris marTvis qvesistema, romelic dakavebulia

garkveuli raodenobisa da xarisxis produqtis minimaluri danaxarjebiT dadgenil vadebSi warmoebiT;

➢ finansuri menejmenti _ es aris qvesistema, romelic uzrunvelyofs firmis finansuri saSualebebis formirebas, xarjebis minimizacias da Semosavlebis maqsimizacias;

➢ sabazro menejmenti (marketingi) _ es aris bazarze orientirebuli firmis komerciuli saqmianobis marTva. marketingi pasuxismgebelia SerCevaze, bazarze gasvlis meTodebsa da xerxebze, axali produqciis Seqmnaze, produqtis bazarze SeRwevaze da fasebis politikaze. sawarmoo menejmentis yuradRebis centrSia teqnologiuri procesebi.

teqnologia gavlenas axdens warmoebuli produqtis xarisxsa da konkurentunarianobaze, da, saerTod, samewarmeo saqmianobis warmatebaze. amitom

187

teqnologia moiTxovs mudmiv srulyofas, damuSavebas, SeZenas da danergvas. teqnologia da misi srulyofa saWiroebs marTvas. bolo periodSi mowinave teqnologiebis ganviTarebasTan dakavSirebiT menejmentis amocanebi sul ufro rTuldeba da am amocanaTa gadawyvetas axali teqnologiebis bazaze SeiZleba mohyves rogorc dadebiTi, iseTi negatiuri Sedegebi, rogoricaa: organizaciuli struqturis ngreva, momuSaveTa demotivacia da sxva. amitom misi organizaciul sistemaze gavlenis Seswavla Tanamedrove pirobebSi metad mniSvnelovania.

efeqturi menejmenti teqnologias Semdeg moTxovnebs uyenebs: igi unda iyos efeqtiani, konkurentunariani, gamoricxavdes darRvevebs, mowesrigebuli informaciuli bazisa da teqnologiis marTvis efeqturi sistemis wyalobiT teqnologiuri procesebi firmaSi ar unda CamorCebodes konkurentTa mier ganxorcielebul inovaciebs (siaxleebs).

menejerma problemis teqnikuri gadawyvetisas mravalricxovani alternatiuli variantidan unda amoirCios optimaluri, romelic uzrunvelyofs danaxarjebis minimizacias da mogebis zrdas. menejeri teqnologiur siaxleTa danergvisas unda xelmZRvanelobdes codniT, intuiciiT. man unda ganWvritos, ramdenad akmayofilebs siaxle momxmareblis moTxovnebs. vinaidan teqnologiuri siaxle yovelTvis Seicavs gansazRvrul risks, radgan axali yovelTvis ar niSnavs ukeTess da sawarmoo infrastruqturac SeiZleba ar iyos mzad mis dasanergad. aucileblad gasaTvaliswinebelia personalis kvalifikaciac.

ganasxvaveben menejmentis (marTvis) sam meTods: _ekonomikurs (muSakTa qcevis regulireba ekonomikuri berketebiT _ xelfasiT, premiiT, sagadasaxado SeRavaTiT da sxva); _administraciuls (akrZalva, nebarTva, iZuleba); _moralur-fsiqologiurs (muSakTa qcevis regulireba moraluri stimulebiT).

firmis menejmentis ZiriTadi funqciebia: dagegemva, organizacia, motivacia da kontroli. dagegmvis funqcia gulisxmobs gansazRvros firmis mizani da SesaZleblobani, SeimuSaos alternatiuli strategiebi, operatiuli gegmebi, uzrunvelyos qvedanayofis gegmaTa realizaciisaTvis saWiro resursuli baza.

amgvarad, dagegmva warmoadgens firmis miznebis SemuSavebisa da misi miRwevis saukeTeso gzebis gansazRvras. firmis mizani SeiZleba iyos strategiuli, taqtikuri da operatiuli. strategiuli miznebi iTvaliswineben masStaburi problemebis gadaWras; taqtikuri miznebi kerZo xasiaTis amocanebia, romelTa gadaWra aucilebelia firmis strategiuli miznis misaRwevad; operatiuli miznebi moicavs mimdinare amocanebis gadawyvetas taqtikuri da strategiuli miznebis realizaciisaTvis. Sesabamisad muSavdeba strategiuli, taqtikuri da operatiuli gegmebi. strategiul gegmas amuSavebs maRali rgolis menejeri, moicavs periods oridan xuT wlamde; taqtikuri gegmebi muSavdeba saSualo rgolis menejeris mier da moicavs periods erTidan sam wlamde; operatiul gegmebs amuSavebs dabali rgolis menejeri. igi aris yovelwliuri samuSao gegma. firmaSi dagegmva xorcieldeba mravali qvedanayofis ur-TierTTanamSromlobiT, radgan gegmebi Tavisi struqturiT mravalmxrivia da iTvaliswinebs firmis winaSe arsebuli umTavresi problemebis gadaWras.

organizacia gulisxmobs imis gansazRvras, Tu vin unda Seasrulos konkretuli davaleba. menejeri arCevs muSakebs konkretuli samuSaosaTvis, calkeul pirebs unawilebs davalebebs, romlebic Tavis Tavze iReben pasuxis-mgeblobas mocemul davalebaTa Sesrulebaze. zogjer erTi adamianis

188

Sesasrulebeli funqcia gadaecema meore adamians droebiT an mudmivad. am process delegireba ewodeba.

delegireba, rogorc termini, xSirad ixmareba marTvis TeoriaSi da igi niSnavs amocanis an uflebamosilebis gadacemas pirovnebaze, romelic Tavis Tavze iRebs am amocanis Sesrulebaze pasuxismgeblobas.

arsebobs uflebamosilebis gadacemis ori koncefcia: _ uflebamosilebis gadacema vertikalurad, zevidan qveviT, ufrosidan

umcrosze, romelic valdebulia Seasrulos brZaneba; _ Semsrulebels SeuZlia uari Tqvas uflebamosilebis miRebaze. aseT

SemTxvevaSi gadacema ar Sedgeba. samuSaoebi mkveTrad gansxvavdeba iseTi parametrebiT, rogorica maTi

masStabi, sirTule da Semsruleblis sxva muSakebTan samsaxurebrivi urTierTobebi.

muSakebisa da samuSaoTa SeerTebis wesebis gansazRvriT xorcieldeba organizaciebis formireba. firmaSi Sromis danawileba xdeba ori mimarTulebiT: samuSaoTa stadiebis mixedviT (momarageba, warmoeba, gasaReba), romelsac horizontalur specializacias uwodeben da ierarqiuli doneebis mixedviT anu vertikaluri specializacia.

amgvarad, marTvis organizacia gulisxmobs miznis Sesabamisad sawarmos moqnili struqturis Seqmnas da uflebamosilebis gonivrul ganawilebas.

motivaciis funqciis amocanaa muSakebma delegirebul movaleobaTa Sesabamisad, Seasrulon gegmiT gaTvaliswinebuli samuSaoebi. vidre muSakebi ar gaigeben rogor sazRaurs miiReben firmisagan Sesrulebuli samuSaosaTvis, isini manam ar iqnebian motivirebulni. motivacia SesaZlebelia materialuri da moraluri stimulebis saSualebiT.

motivaciis gansaxorcieleblad menejerebis aqtiur moRvaweobasTan erTad, aucilebelia sworad ganisazRvros calkeuli muSakis mamoZravebeli motivebi, maTze Sinagani da garegani Zalebis gavlenis Tanafardoba, motivaciis Sedegebi da sxva.

adamianTa motivaciur struqturas xSirad maTi moTxovnilebebi gansazRvraven. igi SeiZleba mkveTrad individualuri iyos an SeiZleba mraval adamians erTnairi moTxovnilebebi hqondes. gamoyofen moTxovnilebebis or ZiriTad jgufs: fiziologiurs (sakvebze, sasmelze, haerze, Zilze da sxva pirveladi moTxovnilebebi) da fsiqologiurs (Zalauflebaze, samarTlianobaze, warmatebaze, socialur kuTvnilebaze da sxva). SeuZlebelia adamianTa moTxovnilebebze uSualo dakvirveba an maTi gazomva. maT arsebobaze adamianTa qceva metyvelebs. motivaciis gansaxorcieleblad menejerebi mimarTaven rogorc materialur, ise moralur stimulirebas.

xSirad muSakebi gaweuli samuSaosaTvis miRebul anazRaurebas udareben analogiuri samuSaoTi dakavebuli sxva adamianebis Sesabamis maCveneblebs. disbalansis SemTxvevaSi maT uCndebaT uTanasworobis SegrZneba da fsiqo-logiuri daZabuloba, romlis mosaxsnelad menejerebs maTi damatebiTi motivacia uxdebaT. adamianebi ufro advilad eguebian raimes uqonlobas, vidre usamarTlobas. Tumca amJamad menejerul praqtikaSi damkvidrebulia azri, rom gaTanabreba yovelTvis iwvevs adamianTa demotivacias, xolo uTanasworoba adamianTa mamoZravebelia. samarTlianobis Teoria uaryofs am debulebas: roca firmisaTvis damaxasiaTebelia maRali saSemsruleblo disciplina da samuSaoTa efeqtiani ganxorcieleba, Tanasworoba damatebiTi motivia. xolo iq, sadac da-balia organizebulobis done _ piriqiT, gaTanabreba sazianoa. amdenad,

189

menejmentis efeqtianoba didadaa damokidebuli menejeris gonivrul moqmedebaze.

kontrolis funqciis amocanaa gansazRvros ra iyo dasaxuli miznad da rogor iqna miRweuli igi, e.i. gegmuri da faqtiuri mdgomareoba Seudardes erTmaneTs da gairkves darRvevebi, raTa momavalSi mainc ar ganmeordes analogiuri SemTxvevebi.

marTvis procesSi kontrolis safuZvelze xdeba gegmebis, miznebis, amocanebisa da konkretuli normebis koreqtireba. kontrolis funqciis amocanaa firmis aseve misi ganyofilebebis muSaobis Sedegebis raodenobrivi da xarisxobrivi Sefaseba - aRricxva.

menejmentSi kontrolis funqcia uzrunvelyofs ara mxolod darRvevebisa da gadaxrebis aRricxvas, aramed mowodebulia aRkveTos isini. kontrolis gamarTuli sistema saSualebas ar aZlevs Semsruleblebs dauSvan Secdomebi. muSakTa pasuxismgeblobis zrdis kvalobaze firmebSi sul ufro izrdeba TviTkontrolisa da TviTmenejmentis mniSvneloba. profesionali menejerebi yovelmxriv xels uwyoben marTvaSi TanamSromelTa monawileobas, rac ndobasa da urTierTpativiscemas ganapirobebs.

firmebis efeqtian funqcionirebas ZiriTadad sxvadasxva rgolis menejerebis mier miRebuli gadawyvetilebebi ganapirobeben. sammarTvelo gadawyvetileba menejeris konkretuli saqmianobis Sedegia, romlis Sromis sagania mis xelT arsebuli informacia.

informacia unda iyos sarwmuno; aucilebelia monacemebi Seesabamebodes faqtebsa da movlenebs, iyos gasagebi, xelmisawvdomi da Tavisdrouli.

informacia unda Seesabamebodes iseT moTxovnebs, rogorebicaa: sabuTebis avtomatizacia; erTiani sainformacio baza; sainformacio bazis moqniloba; amocanebisa da samuSao programebis kompleqsuroba da a.S.

menejeris mier miRebuli gadawyvetileba SeiZleba iyos racionaluri, administraciuli da intuiciuri.

racionaluri gadawyvetilebebi mimarTulia maqsimaluri Sedegis miRwevisaken da gulisxmobs yvela alternativis urTierTSedarebiT saukeTesos SerCevas.

administraciuli wesiT gadawyvetilebis miRebisas menejeri moqmedebs miniWebuli uflebamosilebis farglebSi da gadawyvetilebebi mimarTulia ara maqsimaluri Sedegianobisaken, aramed minimalurad misaRebi donis misaRwevad.

intuiciis safuZvelze gadawyvetilebis miRebisas, menejerebi xelmZRvaneloben analogiebiT, sakuTari warmodgenebiT. igi Sorsaa alternativebis sistemuri SerCevisagan, Tumca Seicavs SemoqmedebiTobis elements.

menejeruli praqtika gadawyvetilebis miRebisas gulisxmobs rogorc racionalur, aseve administraciul da intuiciur momentebs.

menejerma gadawyvetileba SeiZleba miiRos rogorc erTpirovnulad, ise sxvebTan konsultaciiT. jgufuri gadawyvetilebebi ufro dasabuTebulia, magram akliaT operatiuloba. xSirad saWiro xdeba gadawyvetilebis swrafad miReba, aseT SemTxvevaSi menejerma igi SeiZleba mxolod Tavis Tavze aiRos.

miRebuli gadawyvetileba unda iyos marTlzomieri da ar ewinaaRmdegebodes moqmed kanonmdeblobas.

190

11.2. firmis marTvis organizaciuli struqturebi

firmis marTvis Tanamedrove sistema unda iyos martivi da moqnili. misi mTavari kriteriumia firmis efeqtiani da konkurentunariani muSaobis uzrunvelyofa. firmis marTvis struqturam unda uzrunvelyos saboloo Sedegis warmatebiT miRweva.

firmis marTvis struqturis elementebia: marTvis aparatis sxvadasxva rgolebi da samsaxurebi; menejerebi; specialistebi (ekonomistebi, inJinrebi, iuristebi da sxva) da damxmare personali, romlebic dakavebulni arian menejerebisa da specialistebis informaciuli da dokumenturi momsaxurebiT.

marTvis struqturebi mravalgvaria. cnobilia marTvis xazobrivi, funqcionaluri, kombinirebuli da sxva struqturebi. maTze gavlenas axdens:

_ firmis zoma (mcire, saSualo, msxvili); _ firmis saqmianobis sawarmoo da dargobrivi Taviseburebebi; _ warmoebis xasiaTi (masiuri, seriuli); _ firmis saqmianobis sfero (adgilobrivi, samamulo, saerTaSoriso bazari); _ mmarTveluri samuSaoebis meqanizaciisa da avtomatizaciis done; _ muSakTa kvalifikacia da sxva. firmis marTvis struqtura damokidebulia firmis mizansa da strategiaze.

roca icvleba mizani da strategia, icvleba struqturac. firmis marTvis struqtura unda iyos:

_ optimaluri ( naklebi marTvis rgolebis raodenoba); _ operatiuli (gadawyvetilebis swrafad miReba); _ ekonomiuri (metad mmarTveluri Sromis optimaluri danawileba). praqtikaSi yvelaze gavrcelebulia marTvis xazobrivi struqtura. yoveli

qvedanayofis saTaveSi dgas xelmZRvaneli, romelic asrulebs marTvis yvela funqcias da eweva erTpirovnul xelmZRvanelobas. marTvis zemdgom organos ufleba ara aqvs gasces gankarguleba romelime Semsrulebelze misi uSualo xelmZRvanelis gverdis avliT.

firmis marTvis xazobrivi struqtura naCvenebia sqema 11.2.1

sqema 11.2.1

firmis marTvis xazobrivi struqtura

firmis xelmZRvaneli (menejeri)

saamqros ufrosi

sawarmoo ubnis ufrosi

191

marTvis xazobrivi struqtura gamoiyeneba mcire da saSualo sawarmoebSi,

sadac adgili ara aqvs rTul warmoebas da sawarmoebs Soris ar arsebobs farTo kooperaciuli kavSirebi. aRniSnuli struqturis dros, erTi mxriv, xdeba zeda rgolis menejerebis zomaze metad gadatvirTva da, meore mxriv, qveda rgolis muSakTa arasaTanadod datvirTva. aRniSnuli naklovanebis Tavidan acilebis mizniT zogierTi firma mimarTavs marTvis funqcionalur struqturas, romlis drosac sameurneo saqmianobis warmarTva misi calkeuli mimarTulebebis (teqnikuri, ekonomikuri) mixedviT xdeba (ix. sqema 11.2.2). mmarTveli rgoli erT an ramdenime funqcias asrulebs. magaliTad. sagegmo ganyofileba _ dagegmvas; Sromisa da xelfasis ganyofileba _ motivaciisa da kontrolis funqcias; kadrebis ganyofileba _ organizaciis funqcias da a.S.

sqema 11.2.2

firmis marTvis fuqcionaluri struqtura

brigadiri

uSualo Semsrulebeli

sawarmos xelmZRvaneli

(menejeri)

teqnikuri samsaxuris xelmZRvaneli

teqnikuri ganyofileba

saamqros teqnologi

192

ganxiluli organizaciuli struqturebi calke aRebuli iSviaTad gvxvdeba.

praqtikaSi firmebis umravlesoba marTvis xazobriv-funqcionalur struqturas iyenebs (ix. sqema 11.2.3).

am dros SenarCunebulia ganyofilebebis specializacia romelime funqciaze da amasTanave, xazobrivi xelmZRvanelobis dros arsebuli ierarqiuli erTmmarTveloba, ris gamoc maRldeba kontrolis done. gadawyvetilebis miRebaSi xelmZRvanelTan erTad monawileoben sxvadasxva

funqcionaluri ganyofilebis xelmZRvanelebi. ierarqiis sxvadasxva doneze warmoSobili problemebis maregulirebeli gadawyvetilebebis miReba xSirad umaRles xelmZRvanels uxdeba. amiT mas erTmeva strategiul amocanebze koncentrirebis saSualeba. garemos cvlilebebisadmi firmis adaptaciis aucileblobis zrdasTan erTad, naTeli gaxda xazobriv-funqcionaluri struqturis SezRuduloba. Tumca warmatebuli firmebis umetesoba sawyis etap-ze swored am struqturas eyrdnoboda. sqema 11.2.3 firmis marTvis xazobriv-funqcionaluri struqtura

msxvili, Sesabamisad, rTuli firmebi ZiriTadad iyeneben marTvis divizionalur

struqturas. divizionaluri organizaciuli struqturis daproeqteba SeiZleba ganxorcieldes rogorc produqtuli, aseve momxmareblisa da bazrebis mixedviT.

firmis xelmZRvaneli (menejeri)

safinanso samsaxuri

sagegmo samsaxuri

personalis samsaxuri

marketingis samsaxuri

produqciis damuSaveba

produqciis warmoeba

produqciis gasaReba

193

samuSaoTa dajgufeba divizionalur stuqturebSic xorcieldeba samuSaoebis erTgvarovnebis safuZvelze, oRond, Tu wina organizaciul struqturebSi samuSaoTa erTgvarovnebis safuZvlad miiCneoda saqmianobisas gamoyenebuli saerTo resursebi, aq umTvaresia erToblivi muSaoba Sedegis misaRebad anu saqmianobis saboloo Sedegebi. produqtuli divizionaluri struqturis dros calkeuli produqtis warmoebis an momsaxurebis gawevis koordinacias axorcielebs erTi xelmZRvaneli, romelic pasuxismgebelia rogorc resursebis xarjvaze, aseve konkretuli produqtis (momsaxurebis) warmoeba-realizaciasa da mogebis miRebaze. amocanaTa gadasawyvetad produqtuli struqturis xelmZRvaneli eyrdnoba daqvemdebarebul funqcionalur muSakebsa da qvedanayofebs, firmis umaRles doneze ki centralizebulia strategiuli dagegmvisa da ZiriTadi resursebis ganawilebis sakiTxebi (ix. sqema 11.2.4).

sqema 11.2.4

marTvis produqtuli divizionaluri struqtura

marTvis produqtuli divizionaluri struqtura xels uwyobs axali saxis

produqciis damuSavebas. axali teqnologiebidan gamomdinare uzrunvelyofs konkurentunariani produqciis gamoSvebas da firmis warmatebas.

momxmarebelze orientirebuli divizionaluri struqtura gamoiyeneba im firmebSi, romlebic uSveben mravalferovan produqcias momxmarebelTa sxvadasxva jgufebisaTvis. es struqtura SesaZleblobas iZleva droulad SeviswavloT da reagireba movaxdinoT momxmarebelTa moTxovnebze (sqema 11.2.5).

marketingis samsaxuri

safinanso ganyofileba

samecniero-kvlevi- Ti da sakonstru-qtoro samuSaoebi

C produqtis ganyofileba

B produqtis ganyofileba

personalis samsaxuri

prezidenti

A produqtis ganyofileba

194

divizionaluri struqturebi formirdeba aseve regionebis mixedviTac.

aRniSnuli struqtura aadvilebs firmis adaptacias adgilobrivi bazris mimarT rogorc sakanonmdeblo, aseve socialur-kulturuli tradiciebis gaTvaliswinebiT. Tanamedrove pirobebSi msoflios msxvil kompaniaTa umravlesobis marTva ZiriTadad Stabur organizaciul struqturebzea agebuli (ix. sqema 11.2.6). Staburi organizaciuli struqturis erT-erTi fuZemdebelia `jeneral motorsis~ yofili prezidenti a. slouni. am struqturis mixedviT kompania gegmavs da afasebs Tavisi qvedanayofebis muSaobas da axdens maT koordinacias, aseve uzrunvelyofs aucilebeli personaliT, ZiriTadi saSualebebisa da sxva saxis resursebiT. qvedanayofTa mmarTvelebi Tavis mxriv, asruleben sammarTvelo funqciaTa ZiriTad nawils TavianT obieqtze da pasuxs ageben qvedanayofTa saqmianobis finansur mxareze, bazarze, warmatebaze. Stabis funqciaa integracia, raTa struqturis mier miRweuli iqnas miznebi. naxazze mocemulia rTuli Staburi organizaciuli struqtura.

bankis vice-prezidenti

organizaciebis momsaxurebis ganyofileba

individualuri klientebis momsaxurebis ganyofileba

sxva bankebis momsaxurebis ganyofileba





momxmarebelze orientirebuli struqtura struqtura





sqema #11.2.5

195

sqema 11.2.6 Staburi organizaciuli struqtura

firmebis saqmianobis zrda iwvevs saerTaSoriso ganyofilebebis gaCenas, romlis xelmZRvanelic warmarTavs sazRvargareTis filialebis saqmianobas da axorcielebs maTi koordinatoris funqcias. am tipis divizionaluri struqturiT umetesad xasiaTdebian is firmebi, romelTa sazRvargareT gayidvaTa xvedriTi wili mcirea gayidvaTa mTlianmoculobaSi da gayidvaTa geografiac ar gamoirCeva sifarToviT. ufro masStaburi saerTaSoriso moRvaweobisas, organizaciebi gadadian globalur struqturebze, romelTac SeiZleba hqondeT globaluri produqtuli an globaluri regionuli struqturis saxe. XX saukunis 60-iani wlebidan bevrma firmam daiwyo axali, SedarebiT moqnili organizaciuli struqturebis SemuSaveba da danergva, romlebic ukeT ergebian cvalebad garemo pirobebs da axali, mecnierebatevadi teqnologiebis gamoCenas. aseT struqturebs adaptaciurs uwodeben, vinaidan SesaZlebelia maTi swrafi modificireba Secvlili garemo-pirobebisa da TviT firmis moTxovnilebaTa Sesabamisad.

amJamad gamoiyeneba adaptaciuri struqturis ori ZiriTadi tipi: proeqtuli da matriculi.

proeqtuli sruqtura aris marTvis droebiTi organo, romelic iqmneba konkretuli amocanis gadawyvetis mizniT. igi iSleba proeqtis damTavrebis Semdeg da monawileebi ubrundebian TavianT organizaciul qvedanayofebs an gadadian axali proeqtis SemsrulebelTa gundSi. rogorc wesi, proeqtul organizaciaSi erTiandebian maRalkvalificiuri da iniciativiani muSakebi.

matriculi struqtura radikalurad gansxvavdeba sxva struqturebisagan. igi pirvelad gamoiyenes XX saukunis 50-ian wlebSi aviakosmosurma firmebma. matriculi struqtura gamoiyeneba msxvilmasStabiani proeqtebis efeqtiani

პრეზიდენტი

ვიცე-

პრეზიდენტი

ვიცე-პრეზიდენტი

შტაბი

საშუალო რგოლის

მენეჯერი

საშუალო რგოლის

მენეჯერი

საშუალო რგოლის მენეჯერი

განყოფილების უფროსი

ZiriTadi donis

menejeri

ZiriTadi donis

menejeri

ZiriTadi donis

menejeri

ZiriTadi donis

menejeri

ZiriTadi donis

menejeri

ZiriTadi donis

menejeri

196

marTvisaTvis. aseTi struqturis sqema mogvagonebs matricas, amitom man miiRo matriculi struqturis saxelwodeba. matricul struqturaSi saproeqto jgufis wevrebi eqvemdebarebian rogorc proeqtis xelmZRvanels, ise funqcionaluri ganyofilebebis xelmZRvanelebs, sadac isini mudmivad muSaoben. proeqtis xelmZRvaneli aRWurvilia e.w. saproeqto uflebamosilebiT, e.i. proeqtis yvela materialuri da finansuri resursebi mis gankargulebaSi gadadis. matricul struqturaSi Sexamebulia xazobrivi (jgufebi, romlebic proeqtSi muSaoben, proeqtis xelmZRvanels eqvemdebarebian) da funqcionaluri (dayofa ganyofilebebad da proeqtebad) struqtura (ix. sqema 11.2.7). matriculi struqturis ZiriTadi nakli misi sirTulea. Mmatriculi struqturebi farTod gamoiyeneba sabanko, sadazRvevo, eleqtro-gamomTvleli teqnikis warmoebaSi, samTavrobo organizaciebSi da sxv. Aam struqturis gamoyeneba misi moqnilobidan gamomdinare didi moculobis samuSaoTa efeqturi koordinaciis saSualebas iZleva. sqema 11.2.7

Aamgvarad, imisaTvis, rom organizaciam miaRwios dasaxul mizans, aucilebelia misi efeqturi marTva, Sesabamisad, marTvis procesis struqturis sworad SerCevas udidesi roli akisria.

Mmatriculi organizaciuli struqtura

197

11.3. motivaciis roli marTvaSi

menejeris erT-erTi mTavari amocana personalis iseTi motivacia, rom

maT survili hqondeT nayofierad imuSaon da Sesabamisad, efeqtianad ganaxorcielon firmis miznebi da amocanebi. xelmZRvanelebs gamudmebiT uxdebaT adamianTa moqmedebebis koordinacia, radgan personalis Zalisxmevis gareSe yvelaze kargad Sedgenili gegmac ki mxolod qaRaldze darCeba.

motivacia es erTgvari xelovnebaa daexmaro adamianebs, rom goneba da energia efeqtianad mimarTon samuSaos Sesasrulebad. sxvagvarad, motivacia organizaciis miznebis misaRwevad sakuTari da sxvaTa qmedebebis waqezebaa.

organizaciaSi personalis motivacia menejmentis pasuxia Semdeg kiTxvaze: `rogor miviRo Cemi muSakebis Zalisxmevis sruli moculoba, yovelgvari naSTis gareSe?~ menejerma aucileblad unda moaxdinos muSakebis motivacia sxvadasxva stimulebis SeqmniT.

stimulirebis sistema mravalferovania: materialuri stimulebi, moraluri stimulebi da sxv. aseTi zemoqmedebis Sedegad personali iCens ufro met Zalisxmevas, mondomebas, gulmodginebas, keTilsindisierebas, mizanswrafulobas da sxv. amgvarad, menejeris erT-erTi ZiriTadi funqciaa gaarkvios, Tu ra aris Tavisi TanamSromelis motivaciis safuZveli, rogorc jgufurad, aseve individualurad; Sesabamisad unda Seiqmnas Sesabamisi garemo-pirobebi. cxadia, rom sxvadasxva gziT waxalisebuli TanamSromeli bevrad ufro kargad muSaobs, vidre demotivirebuli.

XIX saukuneSi Sromis umZimesi pirobebis miuxedavad, damqiraveblebi muSakebis mxridan motivaciis problemas iSviaTad awydebodnen. siRaribe da umuSevroba imdenad maRali iyo, rom adamianebi nebismier samuSaoze Tanxmdebodnen.

erT-erTi pirveli, vinc XIX saukuneSi waxalisebis sistema gamoiyena, Sotlandieli mewarme robert oueni iyo. ouens miaCnda, rom warmoebaSi arsebobs `Cveulebrivi manqanebi~ da `cocxali manqanebi~. rogorc erTs, ise meores movla-patronoba sWirdeba; `cocxali manqanebis~ SemTxvevaSi sasurveli Sedegebi stimulirebis gziT miiRweva. ouenis ideebi biznesisTvis progresuli mxolod asi wlis Semdeg gaxda. samuSaosadmi dadebiTi emociuri damokidebuleba muSakebs uCndebaT iseTi faqtorebis gavleniT, rogorebicaa: miRwevebi, aRiareba, saintereso samuSao, gazrdili pasuxismgebloba, profesiuli zrdis perspeqtiva da Tanamdebobriv karieraSi winsvla. swored es faqtorebia mniSvnelovani samsaxuris kmayofilebis da motivaciis mxriv. amitom, menejerma unda Seiswavlos TiToeuli TanamSromlis miRweuli Sedegi da saukeTeso unda waaxalisos raime jildoTi, rac gazrdis TanamSromlis kmayofilebis grZnobas da Sesabamisad stimuls miscems kidev ufro ukeTesad Seasrulos davalebebi.

amgvarad, Tu menejeri Tavis TanamSromels waaxalisebs imiT, rom aRiarebs mis yovel warmatebas, miRwevas da am Sedegebis gaTvaliswinebiT miakuTvnebs jildos an daawinaurebs, muSaki meti pasuxismgeblobiT moekideba Semdgom davalebebs da damatebiT Zalisxmevas Cadebs Tavis samuSaoSi; igi CaTvlis, rom kargi muSaobisTvis gaaCnia motivacia. meore mxriv, organizaciis naTeli, gasagebi administraciuli politika da marTvis stili, swori da samarTliani kontroli, maRali xelfasi, megobruli atmosfero da komfortuli samuSao garemo adamianebs aRar utovebs ukmayofilebis gamoTqmis survils – Tumca verc aiZulebs maT ufro nayofierad imuSaon.

198

11.4. optimaluri gadawyvetilebis miReba – organizaciis

warmatebis ganmsazRvreli faqtori

nebismier organizaciaSi menejerTa samuSao drois udidesi nawili gadawyvetilebebis miRebaze ixarjeba. amdenad, menejers unda hqondes efeqtiani gadawyvetilebis miRebis unari, unda SeeZlos konkretuli problemis gadasaWrelad optimaluri moqmedebebis kursis Camoyalibeba.

gadawyvetilebis miRebas menejerebi etapobrivad awarmoeben, risTvisac sxvadasxva meTodebsa da modelebs iyeneben.

gadawyvetilebis miReba aris procesi, romlis drosac xorcieldeba arsebuli variantebidan da alternativebidan yvelaze misaRebis SerCeva. igi moicavs iseT elementebs, rogoricaa: problemebi, miznebi, alternativebi da gadawyvetilebebi.

problemis gadaWra da gadawyvetilebis miReba erTi da igive procesis ori mxarea:

• problemis gadaWra pasuxobs kiTxvaze `ra moxda?~

• gadawyvetilebis miReba pasuxobs kiTxvaze `rogor gamovasworo es?~ problemis gadaWrisa da gadawyvetilebis miRebis modeli TerTmeti

etapisgan Sedgeba (ix. sqema 11.4.1). TiToeuli etapi gamosaxulia kiTxviT formaSi. pirveli xuTi eTmoba problemis analizs, xolo momdevno eqvsi dakavSirebulia gadawyvetilebis miRebasTan. mokled ganvixiloT yvela etapi:

1. rogoria mimdinare situacia organizaciaSi? sad varT da sad gvinda viyoT? 2. ra aris miuRebeli? es etapi moicavs sxvadasxva xasiaTis problemur sakiTxebs, romelic metnaklebad TiTqmis yvela organizaciaSi gvxvdeba. magaliTad, produqtis danakargebi, maRali fasi, sxva mravali gauTvaliswinebeli SemTxveva. 3.Aram gamoiwvia es? es etapi aanalizebs, Tu rodis warmoiqmna problema, ra viTarebaSi da sad; ramdenad xSirad ganmeorebadia igi. garkveuli da Sefasebuli unda iqnes problemis warmoSobis SesaZlo mizezebi, rom davinaxoT Tu ratom iqmneba es situacia.

problemis gadaWrisa da gadawyvetilebis miRebis modeli

199

sqema #11.4.1

4.Ara SesaZlo Sedegebi SeiZleba gamoiwvios problemis gadauWrelobam? am kiTxvaze pasuxi dagvanaxebs, saWiroebs Tu ara sakiTxi saswrafod mogvarebas da aris Tu ara problema sakmarisad didi da imdenad mniSvnelovani, rom makoreqtirebeli moqmedeba gamarTlebuli iyos. 5. visTvis aris es problema mniSvnelovani? organizaciaSi TiToeul TanamSromels sxvadasxva sakiTxis gadawyveta exeba. gadawyvetilebebis miRebis donis mixedviT isini SeiZleba Seexebodes mTlianad organizacias, mis struqturul qvedanayofsa da funqcionalur samsaxurs an calkeul TanamSromels. Sesabamisad unda gamovlindes vin aris am problemaze pasuxismgebeli da vin unda ganaxorcielos Sesabamisi moqmedeba.

6. ra mizans unda miaRwios am gadawyvetilebam? unda moxdes mimdinare situaciis Sefaseba da ganisazRvros, Tu ratom aris is miuRebeli da situaciis SecvliT ra mizani iqneba miRweuli.

7.Ara SezRudvebi SeiZleba arsebobdes? yvela organizacias gaaCnia limitirebuli resursebi, es iqneba SezRuduli finansebi, dro Tu sxva xelT arsebuli resursebi. 1. ra alternativebi arsebobs? am etapze warmodgenilia sxvadasxva

alternativebi. 2. romelia maT Soris saukeTeso organizaciisTvis? yvela alternativa unda Sedardes im mizanTan, romelic dasaxulia da unda airCes iseTi varianti, romelic yvelaze axlos dgas dasaxul mizanTan. 3. rogor unda ganvaxorcieloT miRebuli gadawyvetileba? miRebuli

gadawyvetilebis Sesruleba moiTxovs samoqmedo gegmas, saWiro resursebis analizs, biujetis da drois faqtoris gansazRvras, monitorings da kontrols.

11. ra viswavleT?

1. rogoria mimdinare situacia?

2. ratom aris miuRebeli?

3. ram gamoiwvia es?

4. ra SesaZlo Sedegebs viRebT?

5. visTvis aris mniSvnelovani?

6. ra mizans unda miaRwios gadawyvetilebam?

7. ra SezRudvebi arsebobs?

8. ra alternativebi gvaqvs?

9. romelia maT Soris saukeTeso?

10. rogor unda ganvaxorcieloT igi?

gad

awyvet

ileb

is miR

eba da Ses

ruleb

a

p

roblemis

analiz

i

200

4. ra viswavleT problemis gadaWris procesSi? nebismieri proeqtis dasrulebis Semdeg, bolo etapi aris miRebuli gadawyvetilebis efeqtianobis gadaxedva, gauTvaliswinebeli dabrkolebebis aRmosafxvrelad saboloo cvlilebebis Setana; da bolos, aucilebelia daskvnebis saboloo gakeTeba, Tu ramdenad gaamarTla miRebulma gadawyvetilebam.

arasworia CaiTvalos, rom yvela gadawyvetilebas aqvs erTnairi mniSvneloba. samuSaos Taviseburebidan gamomdinare, zogierTs aqvs udidesi mniSvneloba, zogs –saSualo, xolo zogs ki umniSvnelo. xandaxan gadawyvetilebis miRebis procesi imdenad moklea, rom is ar iTxovs gansakuTrebul Zalisxmevas da fiqrs. maT programul gadawyvetilebebs uwodeben. isini warmoiqmneba ise xSirad, rom adamianebi avtomatur pasuxs igoneben maTze. magaliTad, Zalian bevr restoranSi momxmareblebis saCivrebs da ukmayofilebas uyureben, rogorc samuSaos erT-erT Semadgenel rutinul nawils. aseTi biznesis dros is regularulad warmoqmnadi problemaa. am problemis mogvarebisaTvis restoranma SeiZleba SeimuSaos winaswar dadgenili wesi, rom yovelTvis, roca restornisTvis faseuli momxmarebeli raRaciT ukmayofilo darCeba, mas ufaso deserti SeTavazon. radgan es restornebisTvis xSirad warmoqmnadi problemaa, igi programuli gadawyvetilebis rangSi gadis.

Tumca, gadawyvetileba, romelic aris unikaluri da mniSvnelovani, moiTxovs met dros da karg dafiqrebas, informaciis erTad Tavmoyras da alternativebis yuradRebiT gadasinjvas. maT araprogramirebad gadawyvetilebebs uwodeben. magaliTad, 2005 wels `makdonalds~ mouwia epasuxa sul ufro meti ukmayofilo momxmareblisaTvis, romlebic uCiodnen sakvebis maRalkaloriulobas, ris gamoc sakmaod didi iyo gasuqebis albaToba. am SemTxvevaSi saqme gvaqvs araprogramirebadi gadawyvetilebis miRebasTan, radgan wlebis ganmavlobaSi swrafi kvebis obieqtebis momxmareblebs ufro xSirad awuxebdaT sakvebis gemo da fasi, da ara is, Tu ramdenad iyo es produqti janmrTelobis TvalsazrisiT misaRebi. am axali problemis sapasuxod, `makdonaldsma~ gadawyvita alternativad SeeTavazebina racionSi damatebuli ufro metad janmrTeli produqti, da Seemcirebina simsuqnis gamomwvevi kaloriuli produqtis gamoyeneba.

201

amgvarad, miRebuli gadawyvetilebebi SeiZleba iyos programuli (regularulad warmoqmnadi problemebis gadasaWrelad), an araprogramirebadi (axali problemebis gadasawyvetad).

moqmedebis xangrZlivobis mixedviT ganasxvaveben strategiul (grZelvadiani), taqtikur (saSualovadiani) da operatiul (moklevadiani) gadawyvetilebebs. strategiuli gadawyvetileba ayalibebs organizaciis samoqmedo kurss. taqtikuri gadawyvetileba, aris gadawyvetileba imaze, Tu rogor unda gakeTdes esa Tu is saqme. da bolos, operaciuli gadawyvetileba es aris gadawyvetileba, romlebsac TanamSromlebi organizaciis saqmianobis efeqtianad warmarTvisaTvis yoveldRiurad asruleben. zemoTxsenebuli restornis magaliTis SemTxvevaSi, kargi momsaxureba, restornis mflobeli iRebs strategiul gadawyvetilebas - ukmayofilo momxmarebisaTvis ufaso desertiT umaspinZlebs. restornis menejerisTvis ufaso desertis politika aris gza, romliTac is umklavdeba ukmayofilo momxmareblebs. aRniSnuli TavisTavad taqtikuri gadawyvetilebaa. momsaxure personali yoveldRe iRebs individualur gadawyvetilebas da afasebs, aris Tu ara ama Tu im momxmareblis saCivari ufaso desertis damsaxurebis safasuri. es ki, Tavis mxriv, operaciuli gadawyvetilebis magaliTia.

gadawyvetilebis miRebis procesi Semdeg safexurebs moicavs: 1. problemis gansazRvra; 2. SezRuduli resursebis dadgena; 3. potenciuri alternativebis gamovlena; 4. alternativebis analizi; 5. saukeTeso alternativis arCeva; 6. gadawyvetilebis realizacia; 7. gadawyvetilebis Sedegebis saboloo Sefaseba da kontroli. 1. problemis gansazRvra. gadawyvetilebis miRebis procesi iwyeba maSin,

rodesac menejeri gamoavlens problemas. amitom, pirvel rigSi, aucilebelia problemis swori da frTxili gamokvleva. Tu problema Tavidanve arasworad iqneba gagebuli, maSin Sesabamisad mcdari iqneba nebismieri Semdgomi gadadgmuli nabiji.

organizaciaSi yvelaze xSirad problemebi Semdegi situaciebis dros iqmneba (ix. sqema 11.4.2). sqemaze motanili simptomebi imis niSania, rom raRac sworad ar midis organizaciaSi. menejerma unda gamoikvlios da ecados aRmofxvras problemis gamomwvevi mizezebi da faqtorebi.

sqema 11.4.2

problemis gansazRvra

situacia gamomwvevi mizezebi

mogebis Semcireba da /an

gayidvebis moculobis Semcireba

bazris arasakmarisi gamokvleva

maRali fasebi saqmisadmi araswori midgoma,

arakvalificiuri da arasakmarisad

gadamzadebuli TanamSromlebi

dabali morali komunikaciis nakleboba

202

menejerebsa da maT

daqvemdebarebulebs Soris

samuSao Zalis maRali

denadoba

muSakebis dabali xelfasi,

miuRebeli samuSao garemo

gacdenebis maRali xarisxi TanamSromlebs sjeraT, rom

isini ar arian mniSvnelovanni da

maT saTanadod ar afaseben

2. SezRuduli resursebis gamovlena. nebismier menejers unda, rom Tavisi organizaciisaTvis saukeTeso gadawyvetileba miiRos. amisaTvis saWiroa Sesabamisi resursebis, kerZod, informacia, kvalificiuri personali, dro, uaxlesi teqnika da teqnologiebi, materialuri resursebi da sxv. Tumca realobaSi, menejerebi xSirad iseT garemoSi muSaoben, sadac Cveulebriv xelT ar aqvT idealuri resursebi gamosayeneblad. magaliTad, menejers saukeTeso gadawyvetilebis ganxorcielebisTvis SeiZleba ar hqondes sakmarisi finansuri resursi, an ar gaaCndes ama Tu im mniSvnelovan sakiTxze zusti informacia, an miznis ganxorcielebisTvis sWirdebodes imaze meti dro, vidre aqvs. amitom is unda dakmayofildes im resursebiT, informaciiT da gamoyofili droiT, romelic gaaCnia da am SezRuduli resursebis pirobebSic unda miiRos organizaciisaTvis rac SeiZleba saukeTeso da misaRebi gadawyvetileba.

3. mniSvnelovani etapia potenciuri alternativebis ganviTareba, romelic gulisxmobs yvela SesaZlo alternativebis ganxilvas. menejerma unda gamoikvlios da gaaanalizos sxvadasxva varianti, sanam saboloo gadawyvetilebas miiRebdes.

4. alternativebis analizi da Sefaseba. am etapis mizania gamovlindes TiToeuli ideis SedarebiTi Rirsebebi da naklovanebebi, sanam menejeri miiRebs saboloo gadawyvetilebas.

alternativebis Sefaseba sxvadasxva gziT aris SesaZlebeli:

• TiToeuli alternativis dadebiTi da uaryofiTi Tvisebebis gansazRvra;

• TiToeuli variantis danaxarjebis gansazRvra (finansuri TvalsazrisiT romel variantzea naklebi danaxarjebi);

• TiToeuli alternativis mniSvnelobis Sefaseba, (realobaSi ramdenad advilad ganxorcielebadia esa Tu is varianti, rac gamoavlens mis saboloo faseulobas).

5. saukeTeso alternativis arCeva. mas Semdeg, rac menejeri gaanalizebs yvela alternativas, man unda gadawyvitos, romelia saukeTeso maT Soris. saukeTeso alternativa aris is, romelsac aqvs meti upiratesobebi da Rirsebebi da mcire naklovanebebi. xandaxan xdeba isec, rom optimaluri gadawyvetileba miiRweva sxvadasxva alternativis kombinaciiT.

6. gadawyvetilebis realizacia. menejers qiraoben imisaTvis, rom misma gadawyvetilebam organizacias saukeTeso Sedegebi moutanos. menejerma unda Seafasos ramdenad efeqtiani da warmatebuli gamodga mis mier miRebuli gadawyvetileba. misma TiToeulma daqvemdebarebulma TanamSromelma unda

203

icodes Tavisi roli am procesSi, risTvisac menejerma sworad unda gadaanawilos davalebebi maT Soris.

amgvarad, swori gadawyvetilebis miReba damokidebulia, rogorc menejerTa momzadebis doneze, aseve maT praqtikul unar-Cvevebsa da gamocdilebaze. codna da marTvis xelovneba gansazRvravs xelmZRvanelis kompetenturobis dones.

7. gadawyvetilebis Sedegebis saboloo Sefaseba da kontroli. aucilebelia mimdinare procesebis monitoringi da kontroli. saWiroa moxdes miRebuli Sedegebis mosalodnelTan Sesabamisobis dadgena, ra gakeTda da Tu saWiro gaxdeba kidev ra damatebiTi RonisZiebebi SeiZleba daigegmos saboloo miznis misaRwevad.

Tu menejeris SemuSavebulma gegmam ver gadaWra organizaciis winaSe mdgari problema, saWiro gaxdeba imis gamokvleva Tu ra gakeTda arasworad. es advilad dadgindeba Semdeg kiTxvebze pasuxis gacemis SemTxvevaSi:

• SeirCa Tu ara mcdari alternativa? Tu asea, maSin sxva, adre ganxiluli alternativis arCeva SeiZleba Wkvianuri arCevani iyos.

• iyo Tu ara swori alternativa arCeuli, magram Sesrulebuli arasworad? am SemTxvevaSi menejerma yuradReba unda gadaitanos Sesrulebis procesze da darwmundes, rom dasaxuli gegma warmatebiT xorcieldeba.

• iyo Tu ara problema Tavidanve arasworad gagebuli? am SemTxvevaSi saWiroa gadawyvetilebis miRebis procesis Tavidan dawyeba da ganaxlebuli nabijebis gadadgma.

• gamoeyo Tu ara Sesasrulebel variants sakmarisi dro? uaryofiTi pasuxis SemTxvevaSi, menejerma unda moiTxovos meti dro davalebis SesrulebisaTvis da warmatebebi mogvianebiT Seafasos.

gadawyvetilebis miReba SeiZleba ganxorcieldes individualurad da jgufurad. Sesabamisad Zalian xSirad kamaToben imaze, vin unda miiRos gadawyvetileba _ individma Tu jgufma? am kiTxvaze erTi swori pasuxi ar arsebobs. jgufuri gadawyvetilebis miRebas individualurTan SedarebiT aqvs naTlad gamoxatuli upiratesobebic da naklovanebebic.

jgufuri gadawyvetilebebis upiratesobebia:

• jgufuri muSaobis dros meti perspeqtiva arsebobs; gadawyvetilebebis miRebaSi meti adamianis monawileobs dros meti idea warmoiqmneba;

• muSaki ufro metad Tavdajerebulia im SemTxvevaSi, rodesac saboloo gadawyvetileba mxolod mas ar ekuTvnis da pasuxismgeblobas sxvasTan erTad inawilebs;

• diskusiebis SesaZlebloba adamianebs exmareba, rom wamoWril problemebs da kiTxvebs pasuxi gaeces da Semcirdes gaurkvevloba gadawyvetilebis miRebis dros.

jgufuri gadawyvetilebebis naklovanebebia:

• jgufuri meTodi individualuri gadawyvetilebis miRebasTan SedarebiT met dros moiTxovs, radgan sxvadasxva variantis Sesaxeb TiToeulma wevrma Tavisi azri unda gamoxatos;

• miRebuli gadawyvetileba SeiZleba iyos ufro kompromisi, vidre sakiTxis optimaluri gadawyveta;

• individebi xdebian jgufuri fiqris msxverplni – iqmneba tendencia imisa, rom jgufSi moxdes gabatonebuli azris damorCileba da daiCagros

204

umciresobaSi moxvedrili individis azri, an SeiZleba pirovneba moeqces viRacis gavlenis qveS;

• davalebebis Sesrulebis dros jgufs SeiZleba problema Seeqmnas, radgan Siga konfliqtebisa da SeuTanxmeblobis gamo jgufma SeiZleba sworad ver gadainawilos Sesasrulebeli funqciebi.

amgvarad, aris Tu ar ori (an meti) Tavi erTze ukeTesi? pasuxi damokidebulia sxvadasxva faqtorze, kerZod, rogoria TviTon davalebis buneba, jgufis wevrebis SesaZleblobebi da urTierTobis forma. magaliTad, jgufis potencialis gamoyeneba yvelaze ukeTesia maSin, rodesac gansakuTrebiT mniSvnelovania sizuste. jgufi ufro xSirad zustia, vidre individi. aseve gasaTvaliswinebelia is faqtic, rom zogierTi gadawyvetileba iTxovs iseT Cvevebsa da gamocdilebas, rac ar SeiZleba hqondes mxolod erT adamians. xolo gauTvaliswinebeli SemTxvevis dros, rodesac saWiroa gadawyvetileba miRebul iqnes rac SeiZleba mokle droSi, ajobebs davalebaze individualuri muSaoba. aseve es meTodi kargia maSinac, rodesac individs Camoyalibebuli aqvs gegma, gadawyvetilebis miRebisTvis gaaCnia yvela saWiro resursi da Sesrulebazec Tavad aris pasuxismgebeli.

11.5. pasuxismgebloba da delegireba

warmatebulma menejerma icis, rom sasurvel mizans bevrad ufro swrafad da efeqtianad miaRwevs maSin, rodesac igi xelqveiTebs Soris uflebamosilebebs gaanawilebs. delegirebis procesi moicavs Semdegs: menejeri Tavisi gundis wevrs gadascems Sesasrulebeli samuSaos nawils, amiT igi akisrebs mas garkveul pasuxismgeblobas da aseve aniWebs uflebamosilebas, rom gamoiyenos saWiro resursebi saqmis warmatebiT dasrulebisaTvis, magram menejeri itovebs uflebas akontrolos xelqveiTTa saqmianoba, radgan is angariSvaldebulia saboloo Sedegze. sityvebi pasuxismgebloba, uflebamosileba, kontroli da angariSvaldebuleba efeqtiani delegirebis ganxorcielebis centraluri elementebia. pasuxismgebloba dakisrebuli amocanebis droulad da xarisxianad Sesrulebis valdebulebaa. gundis TiToeulma wevrma und icodes ras moiTxoven misgan da kontraqtiT gaTvaliswinebul ra saqmianobis Sesrulebaze agebs pasuxs. uflebamosileba warmoadgens muSakis naTlad gansazRvrul uflebas gamoiyenos organizaciis resursebi konkretuli amocanebis gadasawyvetad. uflebamosilebis Tavis Tavze aRebis dros xelqveiTs gadawyvetilebebis miRebaSi Tavisufleba unda hqondes. angariSvaldebuleba delegirebis procesis yvelaze mTavari elementia. menejeri davalebebs xelqveiTebs Soris anawilebs da amiT maT garkveul pasuxismgeblobas da uflebamosilebas aniWebs, magram sabolood Sesrulebis xarisxze TviTon aris angariSvaldebuli. igi Tavidan ver aicilebs pasuxismgeblobas im motiviT, rom xelqveiTs gadasca igi. magaliTad, Tu Sesyidvebis ganyofilebis TanamSromlis mier konkretuli saxeobis produqciis zedmeti raodenobiT Sesyidvis gamo ver moxerxdeba bazarze misi realizeba,

205

angariSvaldebuli kompaniis mmarTvelis winaSe Sesyidvebis ganyofilebis menejeria da ara misi xelqveiTi. aqedan gamomdinare, menejeris mier TanamSromlebis kontroli aucilebelia, radgan igi pasuxismgebelia mis mier delegirebuli davalebebis swor da droul Sesrulebaze. Tumca aqac zomierebis dacvaa saWiro. xelqveiTs ar unda gauCndes grZnoba, rom xelmZRvneli mis yovel nabijs akontrolebs, rac TavisTavad gamoricxavs Tvisuflebas gadawyvetilebis miRebaSi. kontroli gulisxmobs garkveuli meqnizmis Camoyalibebas (perioduli Semowmebebi, moxsenebebi,) riTac menejers muSaobis procesis mimdinareobaze eqmneba warmodgena. menejeris mier delegirebis procesis warmatebiT ganxorcielebisaTvis, Semdegi eqvsi etapis gavlaa saWiro: nabiji 1. auxseniT xelqveiTs zustad ra aris gasakeTebeli, rodis da ra saboloo Sedegs elodebiT am samuSaos Sesrulebis Semdeg. nabiji 2. axseniT ratom aris saWiro amis gakeTeba, gamoyaviT saerTo saqmeSi am konkretuli davalebis mniSvneloba da winaswar gansazRvreT savaraudo siZneleebi, romelic SeiZleba Sesrulebis procesSi warmoiSvas. nabiji 3. dausaxeT Tqvens muSaks iseTi miznebi, romlis Sesrulebac misTvis realuri da miRwevadia. erideT naklebad Sesrulebadi gegmebis dasaxvas. nabiji 4. aRWurveT xelqveiTi davalebis SesrulebisaTvis saWiro yvela uflebamosilebiT. nabiji 5. gansazRvreT is resursebi, romelic saWiroa samuSaos Sesasruleblad (materialuri resursebi, treiningebi, fuladi Tanxa da sxv.) da gadaeciT is xelqveiTs. es yvelaferi gaiTvaliswineT da dagegmeT winaswar da ara delegirebis Semdeg. nabiji 6. mxolod imiT dakmayofileba, rom samuSao delegirebulia, sakmarisi ar aris. aucileblad unda darwmundeT, rom xelqveiTma sworad gaigo davaleba da Tavis Tavze iRebs misi Sesrulebis valdebulebas. sasurvelia delegirebuli iqnes Semdegi samuSaoebi:

• specializirebuli, teqnikuri samuSao. mas Semdeg rac organizaciul ierarqiaSi erTi safexuriT maRla aiwevT, Tqveni Zveli samuSaos teqnikuri nawilis Sesrulebisgan Tavis Sekaveba mogiwevT. Sesabamisad, metad iqnebiT orientirebuli ufro mniSvnelovan saqmeebze, rogorebicaa adamianebisa da sxvadasxva resursebis marTva. gaxsovdeT: amjerad Tqven imisaTvis gixdian, rom udiriJoroT muSakTa garkveul nawils dasaxuli miznebis warmatebiT ganxorcielebisaTvis;

• informaciis moZieba. gWirdebaT informaciis Sekreba sxvadasxva wyarodan (televizia, Jurnal-gazeTebi, interneti). ukeTesi iqneba Tu sxvas miandobT informaciis mopovebas, Tqven ki meti dro daitoveT miRebuli informaciis gaanalizebisaTvis. Tqven metad koncentrirebuli unda iyoT problemebis mogvarebaze da strategiebis dasaxvaze;

• yoveldRiuri, rutinuli samuSao. nebismierma menejerma unda icodes dawvrilebiT Tu ra xdeba mis ganyofilebaSi da vin rogor muSaobs, krizisis dros igi mzad unda iyos saqmianobaSi Casarevad. Tu yvelaferi wesrigSia, maSin droa sxva rameze izrunoT. gadaeciT rutinuli saqmeebis keTeba Tqvens xelqveiTebs. erideT maT Tavad gakeTebas;

206

• bonus davalebebi. Tqveni xelqveiTebis motivaciis mizniT, neba darTeT maT Tqveni ganyofilebis saxeliT wardgnen prezentaciebze, konferencieze, mniSvnelovan klientTan vizitis dros da Sexvedrebze. Tu aseTi RonisZiebebi uSualod ar moiTxovs Tqvens daswrebas da warmatebiT SeiZleba SegenacvloT romelime TanamSromeli. aseTi davalebebis delegireba maTze gaamyarebs Tqveni, rogorc lideris, pozicias xelqveiTebs Soris. zogierTi samuSao aucilebelia Sesrulebuli iqnes mxolod menejeris mier da araviTar SemTxvevaSi ar unda gadaeces daqvemdebrebul pirs;

• grZelvadiani xedvebi da miznebi. organizaciaSi menejeris roli Seucvlelia. rac ufro maRalia menejeris Tanamdeboba, miT ufro farTovdeba misi funqciebi da saqmianobac ufro met mniSvnelobas iZens organizaciisaTvis. aqedan gamomdinare, organizaciis grZelvadiani gegmebisa da miznebis Camoyalibeba mxolod menejeris saqmianobaSi SeiZleba Sediodes;

• Sesrulebis Sefaseba. erT-erT yvelaze mniSvnelovan organizaciul proceduras warmoadgens e.w. `Sesrulebis Sefaseba~. TanamSromlebis mier Catarebuli samuSaos gaanalizeba, Sesabamisad maTi dajildoeba da warmatebebis aRiareba menejeris erT-erTi mTavari funqciaa da mniSvnelovan gavlenas axdens xelqveiTebis motivaciaze;

• disciplinaruli moqmedebebis Catareba. TanamSromlebis mimarT raime saxis disciplinaruli qmedebebis Catareba mxolod da mxolod menejeris saqmianobaSi Sedis. aucilebelia aseTi saxis qmedeba xelmZRvanelis mxridan samarTliani iyos, raTa ar daikargos ndoba masa da xelqveiTs Soris;

• konfidencialuri sakiTxebi. orgnizaciaSi yovelTvis aris iseTi sakiTxebi, romlis codnac dauSvebelia TanamSromlebis umravlesobisTvis da masze xeli mxolod organizaciis maRali rangis TanamSromlebs miuwvdebaT. sxvadasxva saxis konfidencialuri informaciis xelqveiTebsa Tu sxva pirovnebebze gavrcelebis SemTxvevaSi (orgnizaciis SigniT Tu mis gareT), SeiZleba gamousworebeli ziani miadges mTlianad organizacias.

TiToeuli organizaciis TanamSromeli unikaluri Tvisebebis matarebelia. mkacri kontrolis stili SeiZleba sWirdebodes erT xelqveiTs, maSin roca sxvasTan saWiroa ufro naklebi kontroli Sesrulebaze. axal da gamoucdel TanamSromels Wirdeba ufro meti yuradReba, vidre imaT, visac mravaljer Seusrulebia aseTi samuSao, es aucileblad unda gaiTvaliswinos menejerma monitoringis dros. gamocdil TanamSromlebs, romelTac ukve aqvT maRali ndobis faqtori, ubralod ar WirdebaT yoveldRiuri yuradReba. es SeiZleba naklebad gamocdil xelqveiTs daWirdes. muSaobis procesSi xelqveiTebs SeiZleba problemebi SeeqmnaT. arsebobs maTTvis davalebis gamartivebis ramdenime gza:

1. dauTmeT meti dro im TanamSromlebs, romlebsac davalebis Sesrulebis problemebi aqvT;

2. Riad da gulwrfelad ganixileT Tqvens TanamSromlebTan problemebis Sesaxeb da SeTanxmdiT gamosasworebel Sedegebze;

3. Tu problema ver gadaiWreba sasurvel droSi, Tqven yovelTvis gaqvT arCevani: aiReT Tqvens Tavze Seusrulebeli davaleba da daasruleT igi damoukideblad;

207

4. rodesac delegireba ar gaamarTlebs da SexedavT, rom Tqvens xelqveiTs ubralod ar SeuZlia davalebis Sesruleba, gadaunawileT es davaleba maT, visac ukeTesad SeuZlia davalebis warmatebiT dagvirgvineba;

5. Tu Tqveni xelqveiTi damoukideblad muSaobs da Tavisi saqme SeuZlia Seasrulos menejeris minimluri metyvalyureobiT, CamoayalibeT monitoringis sistema gzadagza Zalian cota kritikuli Semowmebebis saSualebiT. xolo Tu xelqveiTs esaWiroeba meti yuradReba, SeqmeniT sistema, romelic miznis misaRwevad sxvadasxva saxis daxmarebebs gaiTvliswinebs;

6. yovelTvis gqondeT dro Tqveni xelqveiTisaTvis, Tu is mova daxmarebis saTxovnelad. moerideT TanamSromlis dasjas, Tu raime ver gamouva araswori saqcielis gamo. winaaRmdeg SemTxvevaSi TanamSromelma SeiZleba damalos problemebi, Semdeg ki gviani iqneba maTi gamosworeba;

7. delegireba moiTxovs menejeris mxridan imis ndobas, rom xelqveiTi Seasrulebs mocemul davalebas SeTanxmebisamebr da ndoba xelveiTis mxridan, rom menejeri miscems saWiro uflebamosilebas da mxardaWeras. rogorc menejeri elodeba TanamSromlis mier SeTanxmebis dacvas, ise TanamSromelmac unda daicvas SeTanxmeba. maRalSemsrulebadi gundis Camoyalibebis dros ndoba yvelaze mniSvnelovni faqtoria;

8. aRniSne da daufase xelqveiTs Sesrulebuli saqmianoba, romelic Sens molodins gaamarTlebs. aseve dasaje saqmianoba, romelic Sens molodins ver gaamarTlebs. Tu xelqveiTi ise akeTebs saqmes rogorc saWiroa, maSin daajildove amisTvis. Tu xelqveiTs ar daanaxebT, rom maT ver Seasrules dakisrebuli saqmianoba, isini isev ise gaagrZeleben muSaobas. daimaxsovreT Zvelebi amboben: `Seaqe sajarod da akritike kerZod~.

11.6 kouCingi _ faseuli codnis SeZena

sabazro ekonomikis pirobebSi nebismieri firmisTvis gansakuTrebiT

aqtualuria TanamoazreTa gundis SerCeva, romelic orientirebuli iqneba saboloo Sedegze. `SeTamaSebuli~ gundis warmatebulma saqmianobam unda uzrunvelyos firmis konkurentunarianoba da ekonomikuri zrda. firmam zustad unda Camoayalibos Tavisi sabazro Rirebulebebi da ganaviTaros korporaciuli brendi. Tu firmis xelmZRvanels surs ganaviTaros SemoqmedebiToba gundur azrovnebaSi da win waswios firma amis erT-erTi SesaniSnavi saSualebaa kouCingi, romelmac farTo aRiareba XX saukunis 80-iani wlebidan hpova.

kouCingi (coaching _ xelSewyoba) _ esaa faseuli codnis SeZena13. igi aris swavlebis specifikuri saxeoba, romlis mizania umaRlesi klasis profesionalis an profesionalebisagan Semdgari `SeTamaSebuli~ gundis momzadeba. igi mimarTulia adamianis an gundis SesaZleblobaTa ganviTarebaze firmis saqmianobis efeqtianobis gazrdis mizniT. esaa profesiuli ostatobis srulyofis meTodi, romliTac adamianze moqmedi stimulebi avlens masSi arsebul potencialebsa da motivebs.

kouCingis filosofiiT, adamiani bunebiT usazRvrod niWieria da gaaCnia uzarmazari potenciali, romelic srulad ar aris realizebuli. kouCingis amocanaa adamianis SesaZleblobebis gaxsna, misi saqmianobis

13 http://kouching-trening.ru/index.php?go=what_is

http://kouching-trening.ru/index.php?go=what_is

208

axali paradigmis (nimuSis, principis) Seqmna, romelic realuri garemos adekvaturi iqneba. esaa axali midgoma sakuTari miznebisadmi, aqtiuri SemoqmedebiTi monawileoba SesaZleblobaTa Seqmnasa da realizebaSi, sxva TanamSromlebTan urTierTqmedebis efeqtiani formebis gamonaxva.

kouCingis erT-erTi wamyvani specialisti merilin atkinsoni wers: `me gamimarTla cxovrebaSi, rom vswavlobdi eriksonTan, udides

maswavlebelTan, romelic ikvlevda tvinis bunebas. is swavlobda imas, ra saxiT afarToeben adamianebi TavianT SesaZleblobebs. me viyavi erT-erTi pirveli warmomadgeneli im gundisa, romelSic Camoayaliba neirolingvistikuri programirebis mecniereba. SesaZloa, 60% imisa, Tu ra aris neirolingvistikuri programireba, eriksonidan modis. amas hqvia azrovneba `TeTri dafidan~ _ rogor SegviZlia gamoviyenoT sistemuri midgomis SesaZlebloba Cvens SigniT da gareT.~14

kouCingi ar aris arc treiningi da arc fsiqoTerapia. igi aris gansakuTrebuli saswavlo garemo, romelic iqmneba maswavleblis (kouCis) mier pirovnebis (muSakis) SemoqmedebiTi ganviTarebis mizniT. kouCingSi ar arsebobs instruqtireba, ar aris mza receptebi. SekiTxvebis marjved dasmiTa da praqtikuli

situaciebis formulirebiT kouCi pirovnebas (muSaks) exmareba damoukideblad gadaWras sawarmoo da pirovnuli problemebi. amis Sedegad yoveli maTgani (igive specialistTa momavali gundis wevri) TiTqosda damoukideblad akeTebs àRmoCenebs~ sakuTar TavSi da aanalizebs mas.

.am àRmoCenebis~ faseuloba imaSia, rom adamianebs is ufro swrafad da advilad amaxsovrdebaT, vinaidan misi aTviseba xdeba Semecnebis SemoqmedebiT procesSi _ yovelgvari damoZRvrisa da daZalebis gareSe. `sakuTari aRmoCenebi~ waaxalisebs TanamSromels gamoiyenos da danergos is praqtikaSi. kouCis meSveobiT, gundis sxva wevrebTan erTad TiToeuli muSaki aanalizebs da adarebs Tavis gamocdilebas kolegebis gamocdilebasTan, ris Sedegadac adis Tavisi `me~-s gamovlinebis axal safexurze. kouCingi aRmofxvris personalisa da mTlianad kompaniis ganviTarebis damblokav elementebs.

kouCingis filosofiis Tanaxmad, Sedegiani adamianebi qmnian adekvatur kompaniebs.15 kouCingiT SeZenilma unarebma asaxva unda hpovos SemoqmedebiT gundebad gaerTianebuli TanamSromlebis praqtikul saqmianobaSi.

kouCingis saboloo miznis miRweva _ umaRlesi klasis profesionalebisagan Semdgari, `SeTamaSebuli~ gundebis momzadeba ramdenime etapisagan Sedgeba:

1. mosamzadebeli etapi moicavs ùmaRlesi klasis specialistTa gundebis momzadebis Sesaxeb debulebis~ SemuSavebas, firmaSi iseTi garemos Seqmnas, romelic xels Seuwyobs gundebis nebayoflobiT Camoyalibebas, SerCeviTi RonisZiebebis Catarebas, specialistebisagan SemoqmedebiTi, mudmivi Semadgenlobis mqone gundebis Camoyalibebis marketingul mizanSewonilobas. dokumentSi unda aisaxos aseTi gundebis formirebis principebi, monawileTa SerCevis kriteriumebi, samotivacio da materialuri stimulebi,

14 http://www.4coach.ru/content/view/20/35/ 15 http://www.4coach.ru/view/20/35/

http://www.4coach.ru/content/view/20/35/

209

kompaniis qvedanayofebTan urTierTqmedebis pirobebi, gundisa da misi lideris uflebamosilebebi. amisTvis aucilebelia:

a) gund(eb)is monawileTa SerCeva da maTi saqmianobis stimulirebis formebisa da saSualebebis gansazRvra, risTvisac gamoiyeneba stimulirebis ori forma: motivaciuri da materialuri.

gundis wevrTa motivireba, anu Sinagani wamaxalisebeli Zalebis amoqmedeba SeiZleba, pirvel rigSi, imis ganmartebiT, rom specialistTa gundi TiToeul mis monawiles saSualebas aZlevs aimaRlos profesiuli done azrovnebis gafarToebis, TanamoazreebTan SemoqmedebiTi TanamSromlobis xarjze da amis safuZvelze miaRwios muSaobis xarisxis amaRlebas. mniSvnelovania isic, rom TiToeulma maTganma gaigos: gundisadmi mikuTvneba maTi konkurentuli upiratesobaa, xolo gund(eb)is arseboba firmaSi uzrunvelyofs bazarze sawarmos konkurentunarianobas. Tumca, motivaciis mTavari azria is, rom TanamSromlebma gaacnobieron

maTdami biznesis mepatronisa da kolegebis gansakuTrebuli damokidebuleba _ isini arian faseuli kadrebi, maTze xdeba sworeba, isini saWironi arian firmaSi, xolo is pirobebi, romlebSic isini muSaoben, saeWvoa, rom kidev sadme iyos SemoTavazebuli.

motivaciis mizniT marTebulia Semdegi saSualebebis gamoyeneba: _ pirovnebebs, pirvel rigSi, mieceT axali teqnologiebis dauflebis

SesaZlebloba samamulo da msoflio masStabiT; _ moxdes maTi CarTva kompaniis ganviTarebis perspeqtiul dagegmvasa

da sxvadasxva marketinguli da sareklamo aqciis Sedegebis ganxilvaSi;

_ daexmaros umaRlesi kvalifikaciis menejerebs piradi brendis formirebasa da ganmtkicebaSi;

_ gamoixatos madliereba administraciis mxridan gundisadmi kompaniis ekonomikur da marketingul miRwevebSi wvlilisaTvis;

_ Seiqmnas brendi da Catardes gegmuri PRonisZiebebi umaRlesi klasis viwro specialistebis SemadgenlobiT.

materialuri stimulebi SeiZleba iyos: Sromis anazRaurebis gazrda; Sromis anazRaurebis individualuri procentis daweseba, romelic ganisazRvreba TanamSromlis atestaciis, kolegebs Soris misi reitingis gaTvaliswinebiT; Tavisi sawarmos aqciaTa wilis SeZenis SesaZlebloba kompaniaSi 10-15 wlis ganmavlobaSi muSaobis maRali marketinguli da jansaRi fsiqologiuri maCveneblebisas; weliwadSi 7-10-dRiani turistuli turebis anazRaureba; gundebis monawileTaTvis damatebiTi socialuri paketis uzrunvelyofa (mkurnalobis sruli anazRaureba TanamSromlis avadmyofobis SemTxvevaSi, misi ojaxis wevrebis mkurnaloba SeRavaTiani fasebiT, avtomobilis dazRvevis anazRaureba da sxv.);

b) gundebis warmatebuli saqmianobis xelSewyobisa da maTi saqmianobis kontrolis optimaluri sqemis damuSaveba. vinaidan esaa SemoqmedebiTi gundebi, administraciisa da menejerTa mxridan dauSvebelia diqtatorobis, biurokratiuli zewolisa da formaluri kontrolis sxvadasxva formis gamoyeneba. umjobesia makontrolebeli RonisZiebebis formebisa da Sinaarsis SemoTavazeba Tavad gundebis monawileTa mier. firmis xelmZRvaneloba, pirvel rigSi, unda uzrunvelyofdes specialistTa gund(eb)is winadadebebisa da iniciativebis realizebas, momsaxurebis bazarze mis warmoCenas, gundis efeqtianad muSaobis monitorings, kompaniaSi xelsayreli samotivacio garemos Seqmnas;

210

g) profesionalTa gund(eb)isaTvis specialuri saswavlo gegmis SemuSaveba. gund(eb)Si monawileTa winaswari SerCevisaTvis unda ganisazRvros TiToeuli msurvelis fsiqologiuri mzadyofna imuSaos maRalkvalificiur specialistTa gundSi, rogorebicaa garkveul situaciebSi kreatiulobis gamovlenis, koleqtiuri gadawyvetilebisadmi damorCilebis, mosmenis, kiTxvebis dasmis unari; gundis warmateba-warumateblobis gaziarebisadmi mzadyofna; muSaobisagan Tavisufal dros koleqtiur treningebsa da sxva gundur RonisZiebebSi monawileobis survili. amisaTvis maT sTavazoben sxvadasxva fsiqologiur, marketingul da organizaciul amocanebsa da testebs; yvela monawiles saSualeba eZleva Tavi gamoiCinos kolegialur TanamSromlobaSi _ dagegmos optimaluri midgoma Tavisi specializaciis farglebSi, gamoavlinos risk-faqtorebi rogorc Tavisi, aseve kolegebis muSaobis etapebze.

2. kouCingis meTodiT specialistTa `SeTamaSebuli~ SemoqmedebiTi gundis formirebis etapi.

sasurveli mizani miiRweva Semdegi safexurebis gavlis meSveobiT: kolegebis siRrmiseulad gacnoba; kouCis xelmZRvanelobiT kouCingis monawileTa TviTgaxsna, maTi TviTSegnebis ramdenadme gardaqmna da Zveli stereotipebis ngreva; inteleqtualuri TanaSemoqmedebisa da komunikaciis produqtiuli xerxebis gamoyeneba.

siRrmiseulad gacnobis safexuri. gundis wevrebi hyvebian Tavis Tavze da ecnobian erTmaneTs. isini, TiTqosda, kargi nacnobebi arian, radgan kompaniaSi erTad muSaoben. miuxedavad amisa, esaa TiToeulis pirovnuli samyaros ukeTesad Secnoba, imis gageba, Tu `vin riTi sunTqavs~, rogoria profesiuli kredo, ra aris profesiaSi mTavari, romeli pirovnuli Tvisebebi (sakuTari daskvnebiT) uwyobs xels da romeli uSlis warmatebul profesiul saqmianobas.

siRrmiseuli gacnobis faza tardeba TamaSis, Tavisufali saubris formiT. mniSvnelovania gulaxdilobis miRweva, rac kontroldeba cnobierebiT da vlindeba racionaluri formiT, e.i. lazRandarobisa da emociuri amofrqvevebis gareSe. aravin ar ukeTebs komentars kolegis gamonaTqvams, arafers umatebs naTqvams, ar aris ganzogadebebi da moralistobis mcdelobebi. damswreni saubroben ufro sakuTar Tavze muSaobis procesSi, vidre Tavad samuSaoze.

gundis `SeTamaSebulobis~ miRwevis am etapze azrTa gacvla exeba profesiul Temas: irkveva, vin da rogor xedavs `Sepirapirebis~ momentebs, ra codna da unarebia saWiro im siZneleTa dasaZlevad, rac nakarnaxevia praqtikiT.

akrZalulia konkretuli pirebis miTiTeba, romlebic moqmedebdnen ama Tu im situaciaSi, saubari urTierTgaugebrobaze, codnis an unaris ukmarisobaze, sawarmoo siZneleebze, warmoebis calkeuli rgolis cud muSaobaze. ganixileba mxolod is SemTxvevebi, rodesac marTebulia viwro specialistTa gundis amoqmedeba, moiyvaneba Sesabamisi argumentebi, romlebsac ar unda daxvdes kontrargumentebi an kritika, moqmedebs azris Tavisuflebis wesi.

swavleba moicavs gundis wevrebSi unaris gamomuSavebas, dawyobilad, mokled da gasagebad auxsnan kolegebs, Tu ra teqnologiebiTa da xerxebiT miiRweva dasaxuli miznebi, ra Sedegebia dagegmili.

kouCingis monawile profesionalTa urTierTobaSi prioriteti eniWeba problemis gadaWris sxvadasxva variantis ganxilvas, maTi plusebisa da

211

minusebis gaxsnas. realobaSi xSirad adgili aqvs yuradRebis gadatanas siZneleebsa da Secdomebze, es gansakuTrebiT damaxasiaTebelia yvelafris `Sav ferebSi~ danaxvis tendenciis mqone adamianebisaTvis, romelTac yvelaferSi eWvi eparebaT. isini mzad arian, Caklan nebismieri idea, daakninon optimistis paTosi da CaaxSon nebismieri iniciativa.

partniorTa azrebis Tanmimdevruli ganviTareba mdgomareobs vinmes mier gamoTqmuli ideis, mixvedris, winadadebis, poziciis koleqtiurad Camoyalibebis unarSi. gundis wevrebi rigrigobiT erTvebian `sxvisi~ azris ganxilvaSi, iReben mas upirobod, ar akritikeben da ar upirispireben sakuTar Tvalsazriss, ris gakeTebac bevri adamianisaTvis sakmaod Znelia, radganac TviTdamkvidreba xSirad xels uSlis sxvis gagebas. amocanaa, maqsimalurad `daicalos~ idea, romelic SeTavaza gundis erT-erTma wevrma, moxdes masSi rac SeiZleba meti pozitivis Setana, misi warmodgena amoqmedebuli saxiT, misi potencialis Sefaseba.

SesaZlebelia miRweuli iqnes partniorTa azris ganviTarebis ramdenime Sedegi: azri, romelic Tavidan saeWvod da uperspeqtivod gamoiyureboda, sasargeblo Sinaarss iZens da SeiZleba moxdes misi praqtikaSi gamoyeneba; Tavidan mimzidveli azri ki ganviTarebis Sedegad SeiZleba usargeblo aRmoCndes. am gziT aprobirebul ideas yvela iRebs an masze uars ambobs.

azrTa gacvlis procesSi akrZalulia mosazrebaTa gamoTqma Semdegi formiT: ès momwons an ar momwons~, `momxre an winaaRmdegi var~, `veTanxmebi an ar veTanxmebi”. didad mniSvnelovania imis miTiTeba, Tu ramdenad uwyobs an ar uwyobs xels vinmes gamoTqmuli idea dasaxuli miznis miRwevas, daskvnebi obieqturi argumentebiT unda dasabuTdes. gundis wevrebi swavloben erTmaneTis waxalisebas ideaTa Camoyalibebasas. akrZalulia kolegis sityvis gawyveta SekiTxvebiT, sayveduri saqmis ucodinarobisaTvis da a.S. samwuxarod, mraval adamians aqvs TviTdamkvidrebis Cveva nebismieri ideis kritikis meSveobiT, iqneba is kargi, saeWvo Tu cudi, Tuki gamoTqmulia sxvis mier. motivebi sxvadasxvagvaria _ Tavis gamoCena, sxvisi `CaZirva~, dapirispireba umravlesobasTan, liderTan daaxloeba da a.S. mniSvnelovania, rom gundis wevrebi xelmZRvanelobdnen mxolod erTi motiviT _ saqmisadmi xelSewyoba.

urTierToba gundSi aigeba demokratiul safuZvelze, rac astimulirebs ukugebasa da Semoqmedebas. amitom, TiToeuli monawile Tavs grZnobs `Seucvlelad~, is aris mniSvnelovani da aucilebeli rgoli, mas endoba gundi.

gundis TiToeuli wevri acnobierebs, rom aq is maqsimalurad gamoavlens Tavs rogorc specialisti, rom gundis gareSe is SeCerdeba Tavis profesiul zrdaSi, ver miiRebs ufro maRal materialur anazRaurebas da moralur kmayofilebas.

siamovnebis miRebis swavleba erToblivi muSaobiT _ saWiroa gundis wevrebisaTvis. yoveli maTgani xom maRali klasis specialistia, romelsac aqvs saamayoc da kolegebisaTvis saTqmelic. TiToeuli Tavis Tavs pativs scems da darwmunebulia Tavis TavSi.

mocemuli daskvnebis safuZvelze SeiZleba daigegmos gundis swavlebis konkretuli Sinaarsi profesiuli, samarTlebrivi, marketinguli da fsiqologiuri aspeqtebis mixedviT. personalis Semdgomi swavleba kouCingis Sedegebis mixedviT mimarTuli unda iyos koleqtiur muSaobaSi gamovlenili naklovanebebis daZlevaze, ris Sedegadac,

212

specialistTa profesiuli swavleba aqtualuri xdeba, xolo misi Catarebis xarjebi _ gamarTlebuli.

muSaobs Tu ara saqarTveloSi kouCingi? _ qarTuli firmebi did konkurencias awydebian ara marto adgilobriv, aramed ucxour firmebTan mimarTebaSi. firmas Wirdeba Wkviani, moqnili gundi, romelsac SeuZlia erToblivad fiqri da axali midgomis SeTavazeba imaze, rac aucilebelia. dRes korporatiuli ganviTareba didadaa damokidebuli gundis ganviTarebaze. organizacia, romelic mudmivad swavlobs _ win miiwevs TiTqmis yvela sferoSi. mraval korporacias ukve aRar SeuZlia Tavisi saqmianobidan kouCingis gamoricxva, ramdenadac maT sWirdebaT Zalian swrafad gamoitanon bazarze axali produqtebi da servisi. amitom kouCingi saqarTveloSi nel-nela, magram mainc fexs ikidebs.

11.7. konfliqtebi firmaSi da maTi regulirebis meTodebi

firmaSi SeiZleba adgili hqondes mxareebs Soris SeuTanxmeblobas, konfliqtebs. ganasxvaveben sxvadasxva tipis konfliqts:

1. miznebis konfliqti; 2. konfliqti gansxvavebuli SexedulebebiT gamowveuli; 3. konfliqti grZnobaTa emociebiT, pirovnuli faseulobebiT da sxva

gansxvavebulobiT gamowveuli. 4. konfliqtebi SeiZleba warmoSvas resursebis ganawilebis procesma,

aradamakmayofilebelma komunikaciurma kavSirebma, ganaTlebis sxvadasxva donem, gansxvavebulma qcevis normebma da a.S.

konfliqti SeiZleba iyos: _ Sigapirovnuli; _ pirovnebaTaSorisi; _ konfliqti pirovnebasa da jgufs Soris; _ konfliqti jgufebs Soris; _ Sigaorganizaciuli. Sigapirovnuli konfliqti SeiZleba ganviTardes miznebis an Sexedulebebis

winaaRmdegobrivi xasiaTis gamo. pirovnebaTaSorisi konfliqti SeiZleba warmoiSvas nebismier safuZvelze da igi konfliqtebis yvelaze gavrcelebuli formaa. jgufTaSoris konfliqts SeiZleba hqondes sawarmoo, socialuri da emociuri safuZveli. Sigaorganizaciuli konfliqti ki umetesad Zalauflebis ganawilebiskenaa mimarTuli da mas SeiZleba hqondes vertikaluri, horizontaluri da xazobriv-funqcionaluri saxe. xSirad igi dakavSirebulia individis mier sakuTari rolisa da organizaciuli davalebis Sesabamisobis aRqmasTan.

menejerma Zirfesvianad unda Seiswavlos konfliqtis mizezebi da sxvadasxva meTodebis gamoyenebiT Seecados mis aRkveTas an Tavidan acilebas.

arsebobs konfliqtis gadaWris ramdenime meTodi: _ konfliqtis gadaWra Zalis gamoyenebiT; _ konfliqtis Cacxroba urTierTTanamSromlobis gziT; _ konfliqtis Tavidan acileba kompromisis daSvebiT; _ konfliqtidan Tavis arideba; _ problemis gadaWra sxva mxaris mdgomareobaSi SesvliT.

213

praqtikuli situaciis analizi

,,lutecia~ – surnelovani samyaro

Tamari Tbilisis saxelmwifo universitetis magistrantia. Mman

,,luteciis~ saitidan www.lutecia.ge Seityo, rom organizacia menejmentis sferoSi treiningebs atardebda. ganacxadSi aseve aRniSnuli iyo, rom treiningis warmatebiT gavlis SemTxvevaSi studentebs anazRaurebad staJirebas SeTavazebdnen.

Tamari bavSvobidan ocnebobda sunamoebis lamaz samyaroze. Tanac staJirebaze moxvedris SemTxvevaSi menejeris praqtikul unar-Cvevebsac SeiZenda, magistraturaSi is xom menejmentis administrirebis specialobaze swavlobda. Mmcire fiqris Semdeg kompiuters miujda, ,,luteciis~ saitze Sevida da treiningebis gavlis survili eleqtronuli ganacxadiT daafiqsira.

Tamarma universitetSi miRebuli codna praqtikul siaxleebTan unarianad daakavSira da testireba warmatebiT gaiara. gasaubrebaze ki mSvidi, magram logikuri saubriT, ,,luteciis~ menejeri qalbatoni xaTunac moxibla, Tanac universitetis leqtorebisDkargi rekomendaciebic qonda da mas anazRaurebadi staJireba uyoymanod SeTavazes. Tamarma qalebis sunamoebis seqciis koordinatoris pozicia daikava. Tumca zogierT Zvel gamocdil da warmatebul TanamSromels ar moewona menejeris es gadawyvetileba, isini TviTon elodebodnen dawinaurebas.

Tamari ki sakuTar TavSi darwmunebuli, gaciskrovnebuli TvalebiT dadis axal samsaxurSi, afasebs dawinaurebis Sansebs da miaCnia, rom warmatebiT asrulebs mis funqciebs. igi akontrolebs konsultantebis da molareebis saqmianobas, Tvals adevnebs momsaxurebis xarisxs, yuradRebas aqcevs SekveTebis droulad gaformebas. xaTunam sunamoebis ganlagebac Secvala, Seecada produqtebi lamazad da moxerxebulad civi da tkbili surnelebis mixedviT ganelagebina.

Tamarma gansakuTrebuli yuradReba momxmareblebTan urTierTobebis Seswavlas dauTmo. rmdenimedRiani dakvirvebiT miiCnia, rom konsultantebi momxmareblebTan urTierTobaSi Secdomebs uSvebdnen: xSirad erTmaneTTan arasamsaxurebriv saqmeebze saubrobdnen, momxmareblebis survilebis sawinaaRmdego SeTavazebebs akeTebdnen, dros araracionalurad iyenebdnen. Tamarma konsultantebs miuTiTa am qmedebebis gamo, Tumca maTgan mxolod ironiuli Rimili miiRo. Uufro metic TviTon mas SeTavazes rCeva _ ,,jer kargad dagegme ra aris gasakeTebeli da Semdeg mogveci davalebebi. amiT urTierTgamomricxav davalebebs aicileb Tavidan.~ Tamars miaCnda, rom zogierTi konsultanti marTlac ver arTmevda Tavs davalebebs, momxmareblebTan urTierTobebSic problemebi qonda da gadawyvita maTi samsaxuridan ganTavisuflebis sakiTxi qalbaton TamarTan daeyenebina.

Tamari am dReebSi Zalian daiRala, ori dRis win xom qalTa dResaswauli iyo, sunamoebis bazari ki Cveulebrivze metad gamococxlebuli da mSfoTvare. MdaRlilobis miuxedavad diliT adre mivida ,,luteciaSi~ da Seityo, rom qalabaton xaTunas gadawyvetilebiT ramdenime konsultantma ordRiani Svebuleba aiRo, raTa TavianT dedebisac miulocon dResaswauli mSobliur regionebSi.

,,luteciaSi~ fiqrobdnen, rom dResaswaulebis Semdeg naklebi momxmarebeli eyolebodaT. Mmagram varaudi ar gamarTlda. `qorTiard

http://www.lutecia.ge/

214

meriotSi~ dagegmil biznes formumze bevri ucxoeli stumaric ki Camovida; adgilobrivi biznesis warmomadgenlebTan sadiskusio problema sunamoebis bazari iyo. aRniSnulis gamo swored dRes moakiTxes maRazias sunamoebis SesaZenad. Tamari konsultantis poziciaze gadavida, raTa maTTvis saWiro SeTavazebebi gaekeTebina. Aamas Cveulebrivi momxmarebelic daemata. Tamaris azriT momxmarebelebi pretenziulebi iyvnen, ramdenime maTganTan mcire konfliqtic SeemTxva. igi ZiriTad yuradRebas ucxoel stumrebs uTmobda, adgilobriv momxmarebels uxeSadac pasuxobda.

Tamari Zalian gabrazda erT qalbatonze, romelmac sunamos yidva jer gazafxulis civi surneliT moiTxova, Semdeg gadawyvetileba Secvala da ufro metad tkbili surnelis SerCeva moisurva.Mmomxmarebeli da konsultanti verc sunamos moculobaze SeTanxmdnen. Qqalbatons mcire moculobis sunamos SeZena surda, Tamari ki pasuxobda, rom am moculobebze moTxovna gansakuTrebiT didi iyo dResaswaulis dReebSi da amitom aseTi sunamoebi maRaziaSi aRar iyo. Qqalbatonis azriT moculobas daTmobda, Tu misTvis sasurveli sunis produqts mainc SeiZenda, magram Tamarisagan aqac arasasiamovno surnelis msgavsi pasuxi miiRo: ,,Tqven TviTon ar iciT ra gindaT, dros makargvinebT, moifiqreT romeli sunamo gindaT da Semdeg mobrZandiT Cvens maRaziaSi~. TamariQ am pasuxze momxmareblis reaqcias arc daeloda da ise gadainacvla sxvagan. Tumca, mas SeeZlo aexsna qalbatonisTvis, rom SesaZlebeli iyo misTvis sasurveli sunamos sxva filialebidan gamoTxova da or dReSi momxmareblisTvis SeTavazeba.

qalbatoni xaTuna ucxoel stumrebs Soris trialebda, magram misi cotaTi ganrisxebuli da ukmayofilo mzera Tamarisaken da ara momxmareblisaken iyo mimarTuli. ,,Wirveuli~ qalabtonis ,,luteciaSi~ Semosabruneblad da dasaxmareblad ki ukve sxva konsultanti midioda.

sadiskusio kiTxvebi: 1. romeli donis menejeria Tamari?

2. ra funqciebis Sesruleba evaleba Tamars? 3. romeli donis menejeria xaTuna? 4. ra funqciebi unda Seasrulos qalbatonma xaTunam? 5. ra Secdomebi dauSva Tamarma, rogorc menejerma? axseniT aRniSnulis mizezebi. 6. daasaxeleT aRniSnul situaciaSi daSvebuli arsebiTi xasiaTis Secdomebi. 7. Tqven rogor moiqceodiT Tamaris adgilze? xaTunas adgilze? 8. Tqven rogori saxis momsaxurebas isurvebdiT sunamoebis maRaziaSi?

ZiriTadi terminebi

➢ menejmenti ➢ menejeri ➢ adamianuri resursebis menejeri ➢ marketingis menejeri ➢ sazogadoebasTan urTierTobis menejeri (piar-menejeri) ➢ informaciuli sistemebis menejeri ➢ finansebis menejeri ➢ funqcionaluri menejeri

215

➢ generaluri menejeri ➢ uflebamosilebaTa delegireba ➢ motivacia ➢ marTvis xazobrivi struqtura

➢ marTvis fuqcionaluri struqtura

➢ marTvis divizionaluri struqtura

➢ marTvis regionaluri struqtura

➢ marTvis Staburi struqtura

➢ momxmarebelze orientirebuli struqtura ➢ marTvis matriculi struqtura ➢ kouCingi ➢ konfliqti


1. axseniT menejmentis arsi; isaubreT menejmentis rgolebis Sesaxeb 2. ras niSnavs termini `menejeri~ da ra tipis menejerebs icnobT? 3. CamoTvaleT menjmentis meTodebi. 4. ganmarteT menejmentis funqciebi. daaxasiaTeT TiToeuli maTgani. 5. ra faqtorebi axdenen gavlenas firmis marTvis struqturis Camoyalibebaze? 6. CamoTvaleT firmis marTvis struqturis tipebi da daaxasiaTeT TiToeuli maTgani.

7. ra aris kouCingi? 8. ra saxis konfliqtebi SeiZleba iyos firmaSi da konfliqtebis gadaWris ra

meTodebi arsebobs?

testebi

1. funqcionaluri menejeri

a. marTavs calkeuli qvesistemebas (finansebi, SromiTi resursebi, sawarmoo

procesi, marketingi);

b. emsaxureba firmis marTvis mTel kompleqss mogebis miRebis mizniT;

g. pasuxismgebelia firmis nebismier saqmianobaze; d. CamoTvlili pasuxebi mcdaria.

2. generaluri menejeri emsaxureba

a. firmis finansebis, SromiTi resursebis, sawarmoo procesis, marketingis

qvesistemebs;

b. firmis marTvis mTel kompleqss mogebis miRebis mizniT da

pasuxismgebelia am firmis saqmianobaze;

g. firmis mogebis miRebas; d. resursebis efeqtian ganawilebas da valdebulebas ar iRebs mogebis miRebaze. 3. dagegmva warmoadgens

a. resursebis efeqtiani ganawilebis gzebis Ziebas; b. firmis miznebis SemuSavebas da samuSaoTa ganawilebas; g. firmis miznebis SemuSavebisa da misi miRwevis saukeTeso gzebis gansazRvras; d. sworia b da g pasuxi.

216

4. zogjer erTi adamianis Sesasrulebeli funqcia gadaecema meore

adamians droebiT an mudmivad. am process

a. delegireba ewodeba; b. dagegmva ewodeba; g. organizacia ewodeba; d. kontroli ewodeba. 5. marTvis organizacia gulisxmobs

a. uflebamosilebis gonivrul ganawilebas; b. miznis Sesabamisad sawarmos moqnili struqturis Seqmnas; g. uflebamosilebis efeqtian ganawilebas da kontrolis ganxorcielebas

nebismier saqmianobaze; d. miznis Sesabamisad sawarmos moqnili struqturis Seqmnas da

uflebamosilebis gonivrul ganawilebas. 6. kontrolis funqciis amocanaa

a. gansazRvros ra iyo dasaxuli miznad da rogor iqna igi miRweuli; b. mxolod imis gansazRvra Tu ra iyo miznad dasaxuli; g. mxolod miRweuli Sedegebis Semowmeba; d. uflebamosilebaTa gonivruli ganawileba. 7. marTvis xazobrivi struqtura gamoiyeneba

a. didi zomis sawarmoebSi, sadac adgili aqvs rTul warmoebas da sawarmoebs Soris ar arsebobs farTo kooperaciuli kavSirebi;

b. mcire da saSualo sawarmoebSi, sadac adgili aqvs rTul warmoebas da sawarmoebs Soris arsebobs farTo kooperaciuli kavSirebi;

g. mcire da saSualo sawarmoebSi, sadac adgili ara aqvs rTul warmoebas da sawarmoebs Soris ar arsebobs farTo kooperaciuli kavSirebi;

d. swori pasuxi mocemuli ar aris. 8. msxvili firmebi ZiriTadad iyeneben

a. marTvis divizionalur struqturas; b. marTvis funqcionalur struqturas; g. marTvis xazobriv struqturas; d. yvela CamoTvlili pasuxi sworia. 9. matriculi struqtura gamoiyeneba

a. mciremasStabiani proeqtebis efeqtiani marTvisaTvis; b. saSualomasStabiani proeqtebis efeqtiani marTvisaTvis; g. msxvilmasStabiani proeqtebis efeqtiani marTvisaTvis; d. nebismieri firmis efeqtiani marTvisaTvis. 10. gadawyvetilebis miReba aris

a. procesi, romlis drosac xorcieldeba arsebuli variantebidan da alternativebidan yvelaze misaRebis SerCeva;

b. procesi, romlis drosac xorcieldeba firmis finansuri gegmis Sedgena; g. procesi, romlis drosac xorcieldeba sabazro segnmentebis SerCeva; d. procesi, romlis drosac generaluri menejeri aformebs xelSekrulebebs. 11. xandaxan gadawyvetilebis miRebis procesi imdenad moklea, rom is ar

moiTxovs gansakuTrebul Zalisxmevas da fiqrs. aRniSnuls

a. araprogramuli gadawyvetilebebi ewodeba; b. programuli gadawyvetilebebi ewodeba; g. programuli da araprogramuli gadawyvetilebebi ewodeba; d. menejeruli gadawyvetilebebi ewodeba. 12. gadawyvetileba, romelic aris unikaluri da mniSvnelovani, moiTxovs

met dros da karg dafiqrebas, informaciis erTad Tavmoyras da

alternativebis yuradRebiT gadasinjvas

217

a. programirebadi gadawyvetilebebi ewodeba; b. menejeruli gadawyvetilebebi ewodeba; g. individualuri gadawyvetilebebi ewodeba; d. araprogramirebadi gadawyvetilebebi ewodeba. 13. moqmedebis xangrZlivobis mixedviT ganasxvaveben

a. strategiul, taqtikur da operatiul gadawyvetilebebs; b. strategiul da operatiul gadawyvetilebebs; g. taqtikur da operatiul gadawyvetilebebs; d. srulyofili pasuxi mocemuli ar aris. 14. pasuxismgebloba aris

a. kontraqtis gareSe Sesrulebul saqmianobaze valdebuleba; b. kontraqtiT gaTvaliswinebuli saqmianobaze xelSekrulebis gaformeba;

g. dakisrebuli amocanebis nebismier dros Sesrulebis valdebuleba; d. dakisrebuli amocanebis droulad da xarisxianad Sesrulebis

valdebuleba. 15. uflebamosileba warmoadgens

a. muSakis naTlad gansazRvrul uflebas gamoiyenos organizaciis resursebi konkretuli amocanebis gadasawyvetad;

b. muSakis naTlad gansazRvrul uflebas Tavisi Sexedulebebis mixedviT gamoiyenos organizaciis resursebi;

g. muSakis uflebas resursebis nebismieri xarjvis Sesaxeb; d. CamoTvlili pasuxebi mcdaria. 16. kouCingi aris

a. swavlebis specifikuri saxeoba, romlis mizania dabali klasis muSakebisagan Semdgari `SeTamaSebuli~ gundis momzadeba;

b. swavlebis specifikuri saxeoba, romlis mizania saSualo klasis muSakebisagan Semdgari `SeTamaSebuli~ gundis momzadeba;

g. swavlebis specifikuri saxeoba, romlis mizania saSualo klasis muSakebis momzadeba;

d. swavlebis specifikuri saxeoba, romlis mizania umaRlesi klasis profesionalis an profesionalebisagan Semdgari `SeTamaSebuli~ gundis momzadeba;

17. Sigapirovnuli konfliqti SeiZleba ganviTardes

a. miznebis an Sexedulebebis winaaRmdegobrivi xasiaTis gamo; b. firmis miznebis Seusabamobis gamo; g. minimaluri mogebis miRebis gamo; d. mogebis ganawilebis gamo. 18. jgufTaSoris konfliqts SeiZleba hqondes

a. sawarmoo safuZveli; b. socialuri safuZveli; d. emociuri safuZveli; d. yvela CamoTvlili pasuxi sworia. 19. Sigaorganizaciuli konfliqti umetesad Zalauflebis

ganawilebiskenaa mimarTuli da mas SeiZleba hqondes

a. vertikaluri, horizontaluri da xazobriv-funqcionaluri saxe; b. mxolod xazobriv-funqcionaluri saxe; g. mxolod vertikaluri saxe; d. mxolod horizontaluri saxe. 20. qvemoT CamoTvlilTagan romelia konfliqtis gadaWris meTodi?

a. Zalis gamoyenebiT konfliqtis gadaWra;

218

b. urTierTTanamSromlobis gziT konfliqtis Cacxroba; g. kompromisis daSvebiT konfliqtis Tavidan acileba; d. yvela CamoTvlili pasuxi sworia.

219

Tavi 12. firmis danaxarjebi da maTi gaangariSeba


1. firmis danaxarjebis arsisa da saxeobebis gansazRvras

2. produqtis TviTRirebulebis meTodebis SerCevas

3. firmebs Soris gansxvavebuli danaxarjebis mizezebis axsnas

4. firmaSi mogebis miRebis SesaZleblobebis dadgenas

12.1. firmis danaxarjebis arsi da saxeobebi

nebismieri mewarmis mizani maqsimaluri mogebis miRebaa, amitom is mudmivad cdilobs Seamciros warmoebis danaxarjebi. danaxarjebi SeiZleba Semcirdes an gaizardos moxmarebuli SromiTi da materialuri resursebis moculobis cvlilebisas, teqnikis donis, warmoebis organizaciisa da sxva faqtorebis gavlenis Sesabamisad.

danaxarjebi aris firmis mier warmoebis faqtorebis SeZenaze gaweuli xarjebis fuladi gamoxatuleba, romelic aucilebelia Tavisi saoperacio, sainvesticio da safinanso saqmianobis ganxorcielebisTvis. masSi Sedis Semdegi elementebi:

_ materialuri danaxarjebi _ xelfasi yvela saxis anaricxebiT; _ ZiriTadi kapitalis amortizacia; _ sxva danaxarjebi. warmoebis danaxarjTa aseTi dajgufeba saSualebas iZleva: _ SevadginoT mTliani danaxarjTa nusxa; _ ganisazRvros danaxarjebis struqturis cvalebadoba dinamikaSi; _ Sejamdes calkeul firmaTa monacemebi qveynis masStabiT; _ ganisazRvros erovnuli Semosavali. finansuri aRricxvisa da angariSgebis TvalsazrisiT xarjebi iyofa sam

tipad: I. warmoebis danaxarjebi; II. saoperacio danaxarjebi; III. arasaoperacio xarjebi. I. fulad gamosaxulebaSi mocemuli warmoebis danaxarjebi, romelic

gaweulia produqciis warmoebasa da realizaciaze warmoadgens mis TviTRirebulebas.

produqciis TviTRirebulebis analizisas danaxarjTa dajgufeba xdeba ekonomikuri Sinaarsis da kalkulaciis muxlebis mixedviT.

ekonomikuri Sinaarsis mixedviT danaxarjTa dajgufeba aseTia: _ nedleuli da ZiriTadi masalebi (narCenebis gamoklebiT); _ damxmare masalebi; _ nayidi nakeTobani da naxevarfabrikatebi; _ sawvavi, miRebuli garedan; _ energia, miRebuli garedan; _ firmis personalis ZiriTadi da damatebiTi xelfasi; _ socdazRvevis anaricxebi;

220

_ ZiriTadi kapitalis amortizacia; _ sxva fuladi danaxarjebi. firmis momgebianobis gansazRvrisaTvis aucilebelia erTeuli produqciis

TviTRirebulebis gaangariSeba, rasac kalkulacia ewodeba. kalkulaciis mixedviT danaxarjebi jgufdeba Semdegnairad: _ nedleuli da ZiriTadi masalebi; _ damxmare masalebi; _ nayidi nakeTobani da naxevarfabrikatebi; _ teqnologiuri saTbobi; _ teqnologiuri energia; _ ZiriTadi da damatebiTi xelfasi; _ socdazRvevis anaricxebi; _ mowyobilobis Senaxvisa da eqsploataciis xarjebi; _ sxva danaxarjebi; _ saerTo saamqro xarjebi; _ axali produqciis aTvisebaze danaxarjebi; _ safabriko-saqarxno TviTRirebuleba; _ wunisagan danakargebi; _ arasawarmoo xarjebi. mcire da saSualo firmebSi iyeneben sakalkulacio muxlebis Semcirebul

nomenklaturas. kerZod masSi Sedis: _ materialuri danaxarjebi (nedleuli, masalebi da a.S.); _ danaxarjebi Sromis anazRaurebaze; _ sxva pirdapiri danaxarjebi; _ danaxarjebi warmoebis marTvasa da momsaxurebaze (arapirdapiri

danaxarjebi). ganasxvaveben produqciis TviTRirebulebis sam ZiriTad saxes: _ saamqro TviTRirebuleba; _ safabriko-saqarxno TviTRirebuleba; _ sruli, anu komerciuli TviTRirebuleba. saamqro TviTRirebuleba moicavs danaxarjebs, romlebic saWiroa produqciis

dasamzadeblad mocemul saamqroSi. safabriko-saqarxno TviTRirebuleba gviCvenebs Tu ra danaxarjebia gaweuli

produqciis dasamzadeblad mocemul firmaSi. sruli anu komerciuli TviTRirebuleba aris produqciis warmoebaze da

realizaciaze gaweuli danaxarjebis erToblioba. warmoebis danaxarjebi produqciis warmoebaze sxvadasxvagvaria. aRricxvis

moxerxebulobis mizniT isini SeiZleba dajgufdes warmoSobis mixedviT. produqciis TviTRirebulebaze mikuTvnebis mixedviT ganasxvaveben: pirdapir

da arapirdapir (zednadeb) danaxarjebs. pirdapiri danaxarjebs miekuTvneba produqciis damzadebasTan uSualod

dakavSirebuli danaxarjebi, romlebic pirdapir SeiZleba miekuTvnos mis TviTRirebulebas. mag., danaxarjebi ZiriTad nedleulze, eleqtroenergiaze, ZiriTadi sawarmoo muSebis xelfasi da a.S.

arapirdapir (zednadeb) danaxarjebs miekuTvneba danaxarjebi, romlebic dakavSirebulia saamqros sawarmoo saqmianobasTan da ara calkeuli nakeTobis damzadebasTan. isini uSualod (pirdapir) ar arian kavSirSi produqciis warmoebasTan, magram mTlianad firmas miekuTvneba. aseTebia: xarjebi administraciuli aparatis Senaxvaze; arendis gadasaxadi; amortizacia; procenti kreditze.

221

gamosaSvebi produqciis moculobaze damokidebulebis mixedviT ganasxvaveben pirobiT mudmiv da cvalebad danaxarjebs.

danaxarjebs, romlebic produqciis moculobis cvalebadobasTan erTad ar icvleba, pirobiT mudmivi danaxarjebi ewodeba. aseTebia: arendis gadasaxadi, qonebaze gadasaxadi, sammarTvelo aparatis xelfasi, kreditze sargebeli da a.S.

danaxarjebs, romlebic produqciis moculobis cvalebadobasTan erTad icvleba, cvalebadi xarjebi ewodeba. aseTebia: danaxarjebi nedleulze, masalebze, saTbobze, nardad momuSave muSakebis xelfasi da a.S.

mudmivi da cvalebadi danaxarjebi erTad Seadgenen warmoebis mTlian danaxarjebs. warmoebis mTliani danaxarjebi gayofili warmoebuli produqciis mTlian moculobaze aris warmoebis saSualo danaxarjebi. analogiurad gaiangariSeba saSualo mudmivi da saSualo cvalebadi xarjebi. saSualo mudmivi xarjebi tolia mudmivi danaxarjebis jami gayofili warmoebuli produqciis moculobaze, xolo saSualo cvalebadi danaxarji tolia cvalebadi danaxarjebis jami gayofili warmoebuli produqciis moculobaze.

bolo periodSi wina planze wamoiwia zRvrulma danaxarjebma. zRvruli danaxarji aris zRvrul produqtSi ganxorcielebuli xarjebi. zRvruli produqti aris sxva faqtorebis ucvlelobis pirobebSi erTi romelime faqtoris matebiT miRebuli produqti. produqciis damatebiTi erTeuli unda vawarmooT im SemTxvevaSi, Tu misi warmoeba mogebas moitans. Tu produqciis damatebiTi erTeulis warmoeba danaxarjebs ufro metad adidebs, vidre Semosavals, maSin igi ar unda vawarmooT. produqciis gamoSvebis optimaluri sididis gansazRvrisas, mewarme unda daemyaros zRvruli danaxarjebisa da zRvruli Semosavlis tolobis pirobas.

Tu warmoebaSi gamoyenebuli resursebis nawili ucvleli rCeba da maT emateba damatebiTi sxva resursi, maSin gamoSvebis moculoba dasawyisSi SeiZleba gaizardos, magram Semdeg, rodesac dairRveva resursebis optimaluri Tanafardoba, dadgeba momenti, roca warmoebaSi CarTuli damatebiTi resursi sul ufro nakleb ukugebas mogvcems. am SemTxvevaSi ZalaSia klebadi ukugebis anu zRvruli mwarmoeblurobis kanoni.

warmoebis danaxarjebs yofen aSkara da farul (alternatiul) danaxarjebad. aSkaraa is danaxarji, romelic fiqsirdeba warmoebis danaxarjebis saxiT.

faruli (alternatiuli) danaxarjebi aris firmis sakuTrebaSi arsebuli im resursebis gamoyenebis xarjebi, romelic kontraqtiT gaTvaliswinebuli ar aris da xarjebic ar nazRaurdeba da cxadia, firmis sabuRaltro angariSgebaSic ar aisaxeba.

analizis procesSi aSkara da farul xarjebs Soris gansxvavebis dadgena aucilebelia wminda ekonomikuri mogebis gasaangariSeblad. wminda ekonomikuri mogeba aris firmis mTlian Semosavlebsa da aSkara da faruli danaxarjebis jamis sxvaobis toli. e.i. sabalanso mogeba wminda ekonomikur mogebas aRemateba faruli danaxarjebiT.

faruli danaxarjebis xvedriTi wili SedarebiT maRalia sakuTari resursebis farTod gamoyenebaze damyarebul savaWro, sazkvebis da sxva sawarmoebSi. mewarmem SeiZleba sakuTari Senobis pirvel sarTulze gaxsnas bari da gamoiyenos sakuTari da ojaxis wevrebis Sroma, transporti da a.S.

warmoebis danaxarjebs yofen gare da Sida xarjebad. gare danaxarjebi mTliani xarjebis is nawilia, romelsac firma gaiRebs gareT SeZenili materialuri da SromiTi resursebisaTvis. Sida danaxarjebi firmis mTliani xarjebis is nawilia, romelic moicavs firmis sakuTar, Sida materialur SromiT resursebs.

222

gansxvavebas `warmoebis danaxarjebis~ da `produqciis TviTRirebulebis~ maCveneblebs Soris ZiriTadad Sida brunva da daumTavrebeli warmoebis naSTebis arseboba warmoSobs.

calkeuli saxeobebis Rirebulebis Tanafardoba mTlian danaxarjebTan gviCvenebs TviTRirebulebis struqturas. igi gansxvavebulia dargebis mixedviT. magaliTad, kvebis mrewvelobaSi maRalia nedleulisa da masalebis xarji _ danaxarjTa saerTo jamis 80-90%, mompovebel mrewvelobaSi maRalia xelfasis wili da a.S.

produqciis TviTRirebulebis cvlilebaze gavlenas axdens mTeli rigi faqtorebi:

_ firmaSi axali teqnikisa da teqnologiis danergva; _ sawarmoo resursebis yairaTianad gamoyeneba; _ warmoebisa da Sromis swori organizacia; _ nayid masalebze da naxevarfabrikatebze fasebis cvlileba; _ gasaRebis pirobebis cvlileba da a.S. rodesac firma zrdis produqciis warmoebasa da momsaxurebis gawevas,

bunebrivia, izrdeba gamoyenebuli resursebis odenobac anu warmoebis moculobis zrda iwvevs xarjebis zrdas. magram amave dros, mTel rig SemTxvevebSi danaxarjebis zrda procentulad CamorCeba warmoebuli produqciisa da momsaxurebis moculobebis zrdas. rogor xdeba es?

rogorc zemoT aRvniSneT cvalebadi danaxarjebi icvleba warmoebuli produqciis, momsaxurebis moculobis zrdis proporciulad.

rodesac warmoebis moculoba 20%-iT izrdeba, Sesabamisad cvalebadi xarjebic 20%-iT icvleba. magaliTad, rodesac puris gamosacxobad saWiroa garkveuli raodenobis fqvili, marili, wyali, safuari da a.S. 2-jer meti produqciis sawarmoeblad materialuri danaxarjebic 2-jer metia saWiro. am SemTxvevaSi izrdeba xarjebis saerTo moculoba, magram xarjebi produqciis erTeulis warmoebaze rCeba ucvleli.

mudmivi xarjebi SeiZleba droTa ganmavlobaSi Seicvalos (magaliTad, arendis qira, xelfasebis zrda da a.S.), magram aseTi cvlileba ar aris dakavSirebuli warmoebis moculobis zrdasTan. firmis mier gadaxdili arendis Tanxa ar aris damokidebuli imaze, Tu ramden cal maionezs an ramden boTl limonaTs Camoasxams igi dRis, Tvis Tu wlis ganmavlobaSi.

amdenad, Tu mudmivi danaxarjebis jamuri sidide ar icvleba, maSin misi wili produqciis erTeulze mcirdeba warmoebis zrdis da izrdeba warmoebis Semcirebis pirobebSi. magaliTad, Tu firmis menejeri 400 lars iRebs TveSi, misi xelfasi ar Seicvleba imis mixedviT 50 kaba Sekeres Tu 60.

terminma `mudmivi danaxarjebi~, SesaZloa Seqmnas mcdari azri imis Sesaxeb, rom mudmivi danaxarjebi saerTod ar icvleba. mudmivi danaxarjebi gulisxmobs, rom igi ar icvleba avtomaturad warmoebuli produqciis zrdasTan erTad. igi SeiZleba gaizardos sxva mizezebiT. magaliTad, buRalters SeiZleba gaezardos xelfasi, an firmaSi miiRon kidev erTi axali buRalteri.

bolo periodSi Semovida termini nawilobriv cvalebadi danaxarjebi. igi warmoadgens mudmivi da cvalebadi danaxarjebis erTobliobas. magaliTad, satelefono xarjebi, rodesac mudmivia saabonento gadasaxadi da cvalebadia xarjebi mobiluri satelefono kavSirebisaTvis.

II. saoperacio xarjebi aris danaxarjebi, romlebic gaiweva saoperacio saqmianobisaTvis da gadadis danaxarjebis kategoriaSi mimdinare periodSi. aRniSnul danaxarjebSi Sedis marketingis da menejmentis danaxarjebi.

223

marketingis danaxarjebSi Sedis sarealizaciod gankuTvnili produqciis an momsaxurebis xarjebi. kerZod: reklamis, momaragebis, transportirebisa da Senaxvis, gamyidvelebis xelfasi da socanaricxebis, savaWro operaciebis dazRvevis, savaWro da sasawyobo mowyobilobebis cveTis, savaWro obieqtebis remontis da sxva danaxarjebi.

menejmentis danaxarjebi aris ofisebis Senaxvasa da marTvasTan dakavSirebuli danaxarjebi. masSi Sedis: administraciuli personalis xelfasi da socanaricxebi, komunikaciis xarjebi, saijaro qira, saofise inventari, saofise operaciebis dazRveva, saofise mowyobilobebis cveTa, ofisis remonti, kompiuteris da sxva xarjebi.

III. arasaoperacio xarjebi warmoadgens saangariSgebo periodSi gaweul danaxarjebs, romlebic uSualod ar aisaxeba TviTRirebulebasa da saoperacio danaxarjebSi. magaliTad, firmis mier gadaxdili procentebi, jarimebi, sauravebi, danakargi savaluto kursis cvlilebidan da sxv.

12.2. produqciis TviTRirebulebis dadgenis meTodebi

produqciis TviTRirebulebis dagegmvis, aRricxvisa da analizisaTvis saWiroa maCvenebelTa sistemis gamoyeneba. isini SeiZleba sam jgufad daiyos:

1. absoluturi maCveneblebi (warmoebaze danaxarjTa nusxa, mTeli sasaqonlo da realizebuli produqciis TviTRirebuleba);

2. produqciis warmoebaze danaxarjTa donis maCvenebelebi (calkeuli saxis produqciis TviTRirebuleba, danaxarjebi 1 lar sasaqonlo produqciaze);

3. danaxarjTa dinamikis amsaxveli maCveneblebi (erTeuli produqciis TviTRirebulebis, Sesadari sasaqonlo produqciis Rirebulebis da 1 lar sasaqonlo produqciaze danaxarjebis cvalebadoba).

TviTRirebulebis Sefasebis ganmazogadebel maCvenebels warmoadgens danaxarji 1 laris sasaqonlo produqciaze TeTrebSi. aRniSnuli maCveneblis gasaangariSeblad saWiroa mTeli sasaqonlo produqciis sruli TviTRirebuleba gavyoT imave sasaqonlo produqciis Rirebulebaze, romelic gamoxatulia sabazro fasebiT. imisaTvis ki, rom gaviangariSoT materialuri danaxarjebis zRvruli sidide sasaqonlo produqciis 1 larze, saWiroa mTel sasaqonlo produqciaze gegmiT gaTvaliswinebuli materialuri danaxarjebi gavyoT imave sasaqonlo produqciis Rirebulebaze.

danaxarjis cvlilebaze gavlenas axdens Semdegi faqtorebi: _ fasebis da tarifebis cvlileba sasaqonlo produqciasa da materialur

danaxarjebze; _ calkeul nakeTobaTa TviTRirebulebis da produqciis asortimentuli da

struqturuli Zvrebis cvlileba. moqmedi faqtorebis gavlenis gazomvis Semdeg gaiangariSeba maTi absoluturi

gavlena mTel sasaqonlo produqciaze. amisaTvis saWiroa faqtiuri sasaqonlo produqcia gegmuri fasebis Sesabamisad gavamravloT TiToeuli faqtoris gavlenis sidideze. sasaqonlo produqciis TviTRirebulebis ganmazogadebeli maCveneblis Seswavlis Semdeg analizi unda Cautardes sasaqonlo produqciis TviTRirebulebis maCveneblebs danaxarjTa ekonomikuri elementebisa da kalkulaciis muxlebis mixedviT.

warmoebaze danaxarjTa nusxa aris samrewvelo produqciis dasamzadeblad, aseve arasamrewvelo xasiaTis samuSaoebisa da momsaxurebis gasawevad saWiro danaxarjebis jami ekonomikuri elementebis mixedviT. misi Sedgenis mizania:

224

_ warmoebaze danaxarjTa sruli moculobis dadgena; _ urTierTkavSiris damyareba TviTRirebulebis gegmasa da biznes-gegmis

ganyofilebebs Soris; _ danaxarjebis dayofa Sromis sagnebad _ nedleuli, ZiriTadi masalebi,

naxevarfabrikatebi, damxmare masalebi, saTbobi da energia, Sromis saSualebebad _ ZiriTadi fondebis amortizacia da cocxali Sromis anazRaurebad _ xelfasi, miuxedavad maTi sawarmoo daniSnulebisa da gawevis adgilisa.

warmoebaze danaxarjTa nusxis struqturis gasaangariSeblad saWiroa misi calkeuli elementi gavyoT danaxarjebis saerTo jamze da gavamravloT 100-ze.

warmoebaze danaxarjTa struqturis mixedviT dargebi iyofa Sromatevad, (qvanaxSiris, marilis, torfis), masalatevad (kvebis, msubuqi, Savi metalurgia), fondtevad (navTobis, gazis), energotevad, agreTve Sereul dargebad, romlebSic danaxarjebis ramdenime muxls aqvs maRali xvedriTi wili.

warmoebaze danaxarjebis dagegmvis dros gaiTvaliswineba calkeuli elementebis mixedviT TviTRirebulebis Semcirebis davaleba. igi saSualebas iZleva uSualo kavSiri damyardes biznes-gegmas, materialuri momaragebisa da Sromis gegmas, amortizaciis gaangariSebas Soris. amdenad, igi sawarmoo gegmis sxva ganyofilebebs Soris damakavSirebel da maTi gaangariSebis utyuarobis kontrolis saSualebas iZleva. igi gamoiyeneba aseve sabrunavi saxsrebis dagegmvis drosac, ramdenadac misi saSualebiT, RirebulebiT formaSi, SeiZleba davadginoT saSualod sawarmos moTxovnileba nedleulze, saTbobze, damxmare masalebze wlis, kvartlis, Tvis ganmavlobaSi.

Sesadari sasaqonlo produqciis TviTRirebulebis gaangariSebisaTvis jer gavarkvioT ra aris Sesadari da araSesadari produqcia.

Sesadar sasaqonlo produqcias miekuTvneba is produqcia, romelsac uSvebda firma ara marto mimdinare wels, aramed mis wina Tundac erT wels da cnobilia am saxis produqciis faqtiuri TviTRirebuleba. e.i. SesaZlebelia mimdinare wlis produqciis TviTRirebulebis Sedareba wina wels an wlebSi gamoSvebuli produqciis TviTRirebulebasTan.

araSesadari sasaqonlo produqcia ki iseTi produqciaa, romelic damzadda mimdinare wels da misi TviTRirebulebis Sedareba wina wlis monacemebTan SeuZlebelia.

Sesadari sasaqonlo produqciis TviTRirebulebis mosalodneli Semcireba gaiangariSeba Semdegi faqtorebis mixedviT:

_ warmoebis teqnikuri donis amaRleba, axali teqnikisa da teqnologiebis danergva;

_ warmoebisa da Sromis organizaciis gaumjobeseba; _ warmoebuli produqciis moculobisa da struqturis cvlileba da sxva. imisaTvis, rom davadginoT Sesadari sasaqonlo produqciis TviTRirebulebis

faqtiuri Semcirebis absoluturi sidide, saWiroa Sesadari sasaqonlo produqciis mimdinare wlis faqtiur TviTRirebulebas gamovakloT amave produqciis wina wlis TviTRirebuleba. Semcirebis an gazrdis gamosavlenad saWiroa produqciis TviTRirebulebis analizi calkeuli muxlebis mixedviT.

Tu sawarmoSi iwarmoeba araSesadari produqcia, maSin ganisazRvreba danaxarjebi 1 laris sasaqonlo produqciaze.

kalkulaciis calkeuli muxlebis mixedviT danaxarjTa gansazRvra Semdegnairad xdeba:

_ ZiriTadi nedleuli da masalebi narCenebis gamoklebiT _ gaiangariSeba dagegmili warmoebis moculobis, asortimentis, nedleulisa da masalebis

225

xarjvis normebis mixedviT. calke gaiangariSeba arapirdapiri (zednadebi) xarjebi. mas miekuTvneba damzadebis da satransporto xarjebi;

_ damxmare masalebi. masSi Sedis danaxarjebi tarasa da SesafuT masalaze (etiketi, qaRaldi, webo, lursmnebi da a.S). calke gaiangariSeba arapirdapiri (zednadebi) xarjebi damxmare masalebze;

_ saTbobi da eleqtroenergia teqnologiuri miznebisaTvis. am muxlSi CairTveba danaxarjebi yvela saxis saTbobsa da energiaze, romelic moixmareba produqciis warmoebis procesSi (rogorc garedan miRebuli, ise TviT warmoebaSi gamoSvebuli). garedan miRebuli energia ganisazRvreba dadgenili tarifebis mixedviT, xolo eleqtroenergiis xarji, romelic gamomuSavebulia saamqroSi, CairTveba saamqros TviTRirebulebis kalkulaciaSi.

_ sawarmoo muSebis ZiriTadi da damatebiTi xelfasi. masSi Sedis xelfasis fondi sanardo SefasebiT, an satarifo ganakveTebiT da danaricxebi sapremio sistemis Sesabamisad, danaxarjebi rigiT Svebulebebze, SeRavaTebze (Tu aseTi arsebobs);

_ socialuri dazRvevis mizniT ZiriTadi sawarmoo muSebis xelfasze daricxva, ZiriTadi da damatebiTi xelfasidan daricxva warmoebs dadgenili normis mixedviT.

_ danaxarjebi mowyobilobis Senaxvasa da eqspulataciaze. masSi Sedis sawarmoo danadgarebis saamortizacio gadaricxvebi, SesazeTi, gasawmendi da damxmare masalebis Rirebuleba, danaxarjebi mimdinare remontze, eleqtroenergiis gadasaxadi, romelic ixarjeba danadgarebis moqmedebaSi mosayvanad, danaxarjebi mcirefasiani iaraRisa da inventaris cveTasTan dakavSirebiT.

_ axali produqciis aTvisebaze danaxarjebSi Sedis: danaxarjebi nawarmis daproeqtebasa da konstruirebaze; instrumentebis, samarjvebis, modelebis Targebisa da sxva danaxarjebi, nawarmis damzadebis teqnologiuri damuSavebis danaxarjebi; Sromis, masalebis da a.S. xarjvis normebis damuSavebisa da dokumenturad gaformebis xarjebi; axali nakeTobis eqsploataciis instruqciis damuSavebis xarjebi; nimuSebis damzadebis xarjebi; masalebis, naxevarfabrikatebisa da sacdeli nawarmis gamocdis danaxarjebi; kadrebis momzadebisa da swavlebis xarjebi. es xarjebi aisaxeba, rogorc momavali periodis danaxarjebi, romlebic SemdgomSi miewereba produqciis TviTRirebulebas, maTi gamoSvebis seriul da masiur warmoebaze gadasvlis momentidan.

_ rac Seexeba arapirdapir danaxarjebs (saerTo saamqro da saerTo saqarxno danaxarjebi) ZiriTadad miRebulia maTi ganawileba ZiriTadi xelfasis proporciulad.

firmaSi SeiZleba arsebobdes wundebuli produqcia. wundebulad iTvleba is produqcia an naxevarfabrikati, romelic Tavisi xarisxiT ar Seesabameba dawesebul standartebs an teqnologiur pirobebs da ar SeiZleba gamoyenebuli iqnes Tavisi pirdapiri daniSnulebiT. igi SeiZleba gamoyenebul iqnes mxolod gamosworebaze damatebiTi xarjebis gawevis Semdeg. wuni iyofa gamosasworebel da gamousworebel wunad. wunis aRmoCenis adgilis mixedviT igi iyofa: Sinagan wunad, roca is gamovlindeba firmaSi produqciis gagzavnamde, da garegan wunad, roca is gamovlindeba momxmarebelTan.

Sinagani saboloo wunis TviTRirebuleba Sedgeba mza produqciis safabriko-saqarxno TviTRirebulebis kalkulaciisaTvis dadgenili yvela muxliT gaweuli faqtiuri danaxarjebisagan. garda iseTi muxlebisa, rogoricaa àxali saxis produqciis warmoebis aTvisebis xarjebi~, `wunisagan danakargebi~,

226

`saerTo-sameurneo danaxarjebi~. wunis gamosworebis xarjebi Sedgeba produqciis gamosworebaze daxarjuli masalebis Rirebulebis, wunis gamosworebaze daricxuli xelfasis da saamqro xarjebis xvedriTi Tanxebisgan.

garegani wunis Rirebuleba Sedgeba myidvelis mier dawunebuli produqciis sawarmoo TviTRirebulebisagan, agreTve am produqciis gamosworebis, Secvlis da transportirebis xarjebisagan. wunis mimdinare aRricxvaSi aisaxeba gamovlenil Sinagan an garegan wunTan dakavSirebuli yvela danaxarji da wunisagan danakargebis Semamcirebeli Tanxebi. unda dadgindes wunis gamomwvevi mizezebi da wunis mkeTeblebma unda aanazRauron miyenebuli zarali.

wuni SeiZleba gamowveuli iyos: organizaciuli da teqnikuri xasiaTis mizezebiT, personalis dabali kvalifikaciiT da a.S.

_ arasawarmoo danaxarjebi moicavs mza produqciis realizaciasTan dakavSirebul xarjebs. am muxlSi Seitaneba: xarjebi Sesabamisi produqciis taraze da SefuTvaze, xarjebi produqciis gagzavnis sadguramde mitanaze, CatvirTvaze, sakomisio Tanxa, romelsac firma uxdis gamsaRebel organizacias da sxva xarjebi.

aRniSnuli analizis Semdeg ukve Cans Tu ra gadaxrebi da misi gamomwvevi faqtorebia TviTRirebulebis calkeuli muxlebis mixedviT.

227

praqtikuli situaciis analizi

danaxarjebis qolga

amaswinaT, leqciebis damTavrebisaTanave Tbilisis saxelmwifo universitetis maRlivi korpusidan gasvla davapire. gazafxulis Sxapuna wvima modioda. wvima Zalian miyvars, nervebs miwynarebs, magram dasveleba ar aris maimcdamainc sasiamovno. Ggadavwyvite wvimis gadaRebamde Tavi korpusis gasasvlelSi Semefarebina. Uwvimis gadaRebis mSvid molodinSi fiqrebma wamiRes . . . im dRes leqcia warmoebis danaxarjebze wavikiTxe da uneburad mocemuli bunebrivi situacia firmis danaxarjebis TvalsazrisiT sabazro situaciebs Sevadare.

Ffirmebs gansxvavebuli danaxarjebi gaaCniaT. zogierTi firma ,,maCanCalaa~, zogierTi ,,Cempioni~. BTu firmebi agresiul safaso omSi ar CaerTvebian, maSin sabazro fasi misaRebi iqneba maRali danaxarjebis mqone firmisTvisac. cxadia, ,,Cempionebs“ dabali danaxarjebi aqvT, ..maCanCalebs~ ki maRali. GmaSasadame, ,,Cempionebs~ SeuZliaT Tavi Seafaron ,,maCanCalebis~ danaxarjebis qolgas. Tu me mSvidad mxolod wvimis gadaRebas velodebi, ,,Cempionebi~ CemsaviT mSvidad maRali mogebis miRebis SesaZleblobebs SeiZleba daelodon. maTi mogebis struqtura ki Semdegnairi iqneba: dargSi miRebul mogebas daemateba gansxvaveba ori firmis danaxarjebs Soris. Mme ar mawyobs didxans wvimis gagrZeleba. Cemgan gansxvavebiT ,,Cempionebs~ SeuZliaT muSaobis

firmis

ekonomika

228

mSvidad gagrZeleba, radgan isini ,,premium~ mogebas Rebuloben, ,,maCanCalebi~ ki mxolod normalur mogebaze imuSaveben.

sadiskusio kiTxvebi: 1. ra SeiZleba iyos firmebs Soris gansxvavebuli danaxarjebis mizezi? 2. ratom aqvT `Cempionebs~ maRali mogeba `maCanCalebTan~ SedarebiT? gaanalizeT safaso faqtorebiT gamowveuli mizezebi. 3. rogoria `Cempionebis~ mogebis struqtura?

4. davuSvaT, danaxarjebi situaciaSi aRwerili wvimis sinonimia. awyobT Cempionebs wvimis didxans gagrZleba? pasuxi daasabuTeT.

ZiriTadi terminebi

➢ firmis danaxarjebi ➢ warmoebis danaxarjebi ➢ produqciis TviTRirebuleba ➢ kalkulacia ➢ saoperacio danaxarjebi ➢ arasaoperacio xarjebi ➢ mudmivi da cvalebadi danaxarjebi ➢ zRvruli xarjebi ➢ aSkara da faruli danaxarjebi ➢ Sesadari da araSesadari sasaqonlo produqcia ➢ wundebuli produqcia ➢ danaxarjebi 1 lar sasaqonlo produqciaze


1. ra aris warmoebis danaxarjebi? CamoTvaleT misi saxeobebi? 2. ganmarteT produqciis TviTRirebulebis cneba. ra elementebisagan Sedgeba igi? 3. daasaxeleT pirdapiri da arapirdapiri danaxarjebis magaliTebi. 4. axseniT mudmivi da cvalebadi danaxarjebis arsi. ra saxis mudmivi danaxarji SeiZleba hqondes firmas? daasaxeleT firmis cvalebadi danaxarjebis magaliTebi. 5. ganmarteT zRvruli danaxarjebisa da zRvruli produqtis cneba. am maCveneblebis SedarebiTi analizis gziT SeafaseT firmis mogebis miRebis SesaZleblobebi.

6. ra faqtorebi axdenen gavlenas produqciis TviTRirebulebaze? 7. ra meTodebiT xdeba produqciis TviTRirebulebis dadgena?

testebi

1. kalkulacia aris

a. wlis ganmavlobaSi produqciis warmoebasa da momsaxurebaze gaweuli danaxarjebis jami;

229

b. erTeuli produqciis TviTRirebulebis gaangariSeba; g. Semosavals _ danaxarjebi; d. sruli anu komerciuli TviTRirebuleba. 2. CamoTvlilTagan romeli ar miekuTvneba produqciis

TviTRirebulebis saxes?

a. saamqro TviTRirebuleba; b. safabriko-saqarxno TviTRirebuleba; g. zednadebi TviTRirebuleba; d. sruli anu komerciuli TviTRirebuleba. 3. warmoebis mTliani xarjebi aris

a. mudmivi da cvalebadi xarjebis jami; b. zRvruli da zednadebi xarjebis jami; g. pirdapiri da cvalebadi xarjebis jami; d. mudmivi da arapirdapiri xarjebis jami. 4. warmoebis danaxarjebi aris

a. firmis mier wlis ganmavlobaSi produqciis warmoebasa da momsaxurebaze gaweuli danaxarjebis jami;

b. erTeuli produqciis sawarmoeblad gaweuli danaxarjebis jami; g. pirdapiri da arapirdapiri danaxarjebis jami; d. mudmivi da cvalebadi danaxarjebis jami. 5. faruli (alternatiuli) xarjebi aris

a. firmis sakuTrebaSi arsebuli im resursebis gamoyenebis xarjebi, romelic kontraqtiT gaTvaliswinebuli ar aris da xarjebic ar nazRaurdeba;

b.xarjebi, romelic sabuRaltro angariSgebaSi aisaxeba; g. xarjebi, romelic fiqsirdeba warmoebis danaxarjebis saxiT; d. xarjebis calkeuli saxeobebis Rirebulebis Tanafardoba. 6. arapirdapir danaxarjebs miekuTvneba danaxarjebi, romlebic

a. dakavSirebulia saamqros sawarmoo saqmianobasTan da ara calkeuli nakeTobis damzadebasTan;

b. uSualod ar arian kavSirSi produqciis warmoebasTan, magram mTlianad firmas miekuTvneba;

g. sworia a. da b. d. arcerTi pasuxi araa swori

7. danaxarjis cvlilebaze gavlenas axdens

a. fasebis da tarifebis cvlileba sasaqonlo produqciasa da materialur danaxarjebze;

b. calkeul nakeTobaTa TviTRirebulebis da produqciis asortimentuli da struqturuli Zvrebis cvlileba’

g. sworia a da b pasuxi; d. Camotvlili pasuxebi mcdaria. 8. arasaoperacio xarjebi warmoadgens

a. saangariSgebo periodSi gaweul danaxarjebs, romlebic uSualod ar aisaxeba TviTRirebulebasa da saoperacio danaxarjebSi;

b. perspeqtiul periodSi gaweul danaxarjebs, romlebic uSualod aisaxeba TviTRirebulebasa da saoperacio danaxarjebSi;

g. saangariSgebo periodSi gaweul danaxarjebs, romlebic uSualod aisaxeba TviTRirebulebasa da saoperacio danaxarjebSi

d. saangariSgebo periodSi gaweul danaxarjebs, romlebic uSualod aisaxeba mxolod saoperacio danaxarjebSi.

9. saoperacio xarjebi aris

230

a. danaxarjebi, romlebic gaiweva saoperacio saqmianobisaTvis da gadadis danaxarjebis kategoriaSi nebismier periodSi;

b. danaxarjebi, romlebic gaiweva ara saoperacio saqmianobisaTvis da gadadis danaxarjebis kategoriaSi mimdinare periodSi;

g. danaxarjebi, romlebic gaiweva nebismieri saqmianobisaTvis da gadadis danaxarjebis kategoriaSi nebismier periodSi;

d. danaxarjebi, romlebic gaiweva saoperacio saqmianobisaTvis da gadadis danaxarjebis kategoriaSi mimdinare periodSi;

10. warmoebaze danaxarjebis dagegmvis dros gaiTvaliswineba

a. calkeuli elementebis mixedviT TviTRirebulebis Semcirebis davaleba; b. mTliani danaxarjebis mixedviT TviTRirebulebis Semcirebis davaleba; g. mTliani danaxarjebis mixedviT TviTRirebulebis ucvlelobis

davaleba; d. calkeuli elementebis mixedviT TviTRirebulebis ucvlelobis davaleba;

231

Tavi 13. firmis finansur-ekonomikuri mdgomareobis

Sefasebis meTodebi da maCveneblebi


1. firmis finansur-ekonomikuri mdgomareobis Sefasebis meTodis SerCevas 2. firmis mogebis arsis axsnas 3. mogebaze moqmedi faqtorebis analizs 4. firmaSi uzaralobis donis gaangariSebas 5. firmis fuladi nakadebis gansazRvras 6. firmis likvidobis Sefasebas

13.1. firmis finansur-ekonomikuri mdgomareobis Sefasebis meTodebi

firmis efeqtiani marTvisaTvis didi mniSvneloba aqvs finansur-ekonomikuri mdgomareobis Sefasebas, analizs da perspeqtivebis dasaxvas. firmis finansur-ekonomikuri mdgomareobis Sefasebisa da analizisaTvis gamoiyeneba Semdegi meTodebi:

➢ horizontaluri analizi; ➢ vertikaluri analizi; ➢ SedarebiTi analizi; ➢ faqtoruli analizi; ➢ koeficienturi analizi.

firmis finansur-ekonomikuri mdgomareobis horizontaluri analizis dros gaiangariSeba firmis saqmianobis amsaxveli calkeuli finansur-ekonomikuri maCveneblebi saanalizo periodSi da Seudardeba sabaziso periodis analogiur maCveneblebs. Sesabamisad, ganisazRvreba konkretuli finansur-ekonomikuri maCveneblis cvlilebis tempi (zrda an kleba). ganisazRvreba maCvenebelTa dinamikis saerTo tendenciebi, rac safuZvlad edeba saprognozo parametrebis gansazRvras da perspeqtivebis Sefasebas. vertikaluri analizi ZiriTadad gamoiyeneba firmis balansis Sefasebis dros, roca ganisazRvreba balansis struqtura da misi calkeuli elementebis xvedriTi wona. magaliTad, aqtivebis analizi, kerZod, fasdeba mimdinare da brunvisgareSe aqtivebis, ZiriTadi kapitalis aqtiuri da pasiuri nawilis, moklevadiani da grZelvadiani finansuri dabandebebis da a.S. xvedriTi wona. ganisazRvreba sakuTari da moziduli saxsrebis Tanafardoba, Semosavlebi, danaxarjebi, mogeba, gadasaxadebi da sxv. SedarebiTi analizis dros xdeba firmis finasur-ekonomikuri maCveneblebis Sedareba konkurentebis, filialebis, Svilobili kompaniebis da sxv. analogiur maCveneblebTan. absoluturi da SefardebiTi maCveneblebis analizis Sedegad dadgindeba firmis Zlieri da susti mxareebi.

232

faqtoruli analizis meTodi gulisxmobs mTavari da meorexarisxovani faqtorebis gamoyofas, ama Tu im faqtoris Sedegze zemoqmedebis siZlieris gansazRvras. faqtoruli analizi SeiZleba iyos: pirdapiri da Sebrunebuli. pirdapiri analizis dros xdeba Sedegobrivi maCveneblis Semadgenel elementebad dayofa. Sebrunebuli (sinTezuri) analizisas calkeuli elementis sinTezireba erTian SedegSi xdeba. yvelaze farTod gamoiyeneba koeficienturi analizis meTodi. analizisas gamoiyeneba sxvadasxva analitikuri koeficientebis sistema. SeiZleba gamoyenebuli iqnes martivi SedarebiTi maCveneblebi da rTuli (integraluri) koeficientebi. firmis finansur-ekonomikuri analizisas gamoiyeneba maCvenebelTa Semdegi jgufebi:

➢ absoluturi; ➢ fardobiTi; ➢ struqturuli; ➢ zrdadi.

absoluturi maCveneblebi asaxavs firmis ganviTarebis dones. magaliTad, Semosavali, danaxarjebi, mogeba, mimdinare da brunvisgareSe aqtivebi da sxv. es maCveneblebi SeiZleba iyos naturaluri da RirebulebiTi. fardobiTi maCveneblebi miiReba absolutur maCvenebelTa urTierTTanafardobiT. igi ZiriTadad gamoiyeneba gasuli periodis maCveneblebTan, konkurentebis da a.S. maCveneblebTan SedarebisaTvis. aseTi maCveneblebia rentabelobis, likvidobis da sxv. maCveneblebi. struqturuli maCveneblebi axasiaTeben calkeuli elementebis xvedriT wonas romelime ekonomikur sididesTan mimarTebiT. magaliTad, ZiriTadi kapitalis wili mimdinare aqtivebSi da sxv. zrdadi maCveneblebi asaxaven finansur parametrTa cvlilebas garkveul periodSi. magaliTad, mogebis cvlileba dinamikaSi da sxv.

13.2. firmis finansur-ekonomikuri mdgomareobis maCveneblebi

Ffirmas unda SeeZlos materialuri, SromiTi da finansuri resursebis racionaluri gamoyenebiT maqsimaluri Sedegis miReba.

firmis saqmianobis efeqtianobas (Sedegianobas) gamoxatavs Semdegi maCveneblebi: mogeba, rentabeloba, Sromis nayofiereba, kapitalukugeba, masalaukugeba, firmis likviduroba, mdgradoba da a.S.

firmis mTavar finansur Sedegs warmoadgens mTliani mogeba, rac aris firmis mogebaTa jami rogorc saoperacio, ise arasaoperacio saqmianobidan.

mTliani mogeba moicavs: 1. mogeba produqciis realizaciidan; 2. mogeba ZiriTadi saSualebebis da sxva qonebis realizaciidan; 3. mogeba realizaciissgareSe operaciebidan.

233

M mogeba produqciis realizaciidan tolia produqciis realizaciidan miRebul Semosavals (saqonlis fass) gamoklebuli mis warmoebasa da realizaciaze gaweuli danaxarjebi; Mmogeba ZiriTadi saSualebebis da sxva qonebis realizaciidan ar aris damokidebuli ZiriTad saqmianobaze. Ees aris sxvaoba realizebuli ZiriTadi saSualebebis gasayid fassa da maT narCen Rirebulebas Soris. Ffirmis sxva qonebaSi igulisxmeba nedleuli, masalebi, aramaterialuri aqtivebi, fasiani qaRaldebi da a.S. am qonebaTa gasayid fassa da maT sabalanso Rirebulebas Soris sxvaobiT miiReba mogeba; mogeba realizaciisgareSe operaciebidan aris sxvaoba realizaciiisgareSe Semosavlebsa da realizaciisgareSe xarjebs Soris. realizaciisgareSe Semosavlebia:

• wilobrivi monawileobidan miRebuli Semosavlebi;

• qonebis ijariT gadacemidan miRebuli Semosavlebi;

• dividendebi da procentis saxiT miRebuli Semosavlebi;

• sesxis gacemidan miRebuli sargebeli;

• jarimebi da sauravebi;

• gauTvaliswinebeli Semosavlebi (uimedo valebis dabruneba, sargebeli savaluto kursis cvlilebidan da sxva);

• sxva Semosavlebi mogebis sidideze gavlenas axdens Sida da gare faqtorebi. Sida faqtorebi uSualodaa dakavSirebuli firmis ekonomikur saqmianobasTan. magaliTad, gamoSvebuli produqciis konkurentunarianoba, Sromis mwarmoeblurobis done, warmoebasa da realizaciaze gaweuli xarjebi, fasebis formirebis meqanizmi, warmoebis organizaciul-teqnikuri done, marketingis komunikaciebis gamoyenebis xarisxi da sxva. Ggare faqtorebi uSualod ar zemoqmedeben mogebis formirebaze. Eesenia: SeZenil materialur da SromiT resursebze fasebis done da dinamika, amortizaciis anaricxebis done, bazris koniunqtura, sagadasaxado dabegvra da sxva. Mmogebis nulovani done (uzaralobis done) aris firmis mier warmoebuli produqciis is moculoba, romlis drosac realizaciidan miRebuli amonagebi da danaxarjebi erTmaneTis tolia. igi ganisazRvreba Semdegnairad:

mudmivi danaxarjebi mogebis nulovani done =

erT-li prod-is gasayidi fasi _ erT-li prod-is cvaleb.xarji magaliTad, produqciis warmoeba da realizacia jdeba 5 lari cvalebadi danaxarjebis saxiT (muSaxeli, nedleuli, masala das xv.), erTeuli produqciis gasayidi fasi 10 laria, xolo saerTo fiqsirebuli danaxarjebi Seadgens 5000 lars.

5 000 mogebis nulovani done = = 1000 erTeuli 10 - 5

e.i. firma mogebaze gasvlas daiwyebs 1000-ze meti produqciis, Tundac erTi

erTeuliT metis gamoSvebis Semdeg. rac ufro maRalia firmis mudmivi

234

danaxarjebi, miT ufro meti droa saWiro nulovani donis zRvaris gadasalaxavad da sawyisi mogebis misaRwevad. Mmogebis nulovani is safexuria, romelzec firma iwyebs mogebis miRebas. Ees xdeba maSin, rodesac gayidvebidan Semosuli Tanxa iwyebs mudmivi da cvalebadi xarjebis gadafarvas.

mxolod mogebis sididis gamoTvla ar iZleva srul warmodgenas firmis efeqtianobis Sesaxeb. SeiZleba erTi firma meoreze momgebiani iyos, magram man es mogeba ufro didi danaxarjebis fasad miiRos, vidre meorem.

rentabeloba aris firmis momgebianobis maCvenebeli. igi gviCvenebs ramdenad efeqtianad iyenebs firma Tavis kapitals.

rentabelobis maCveneblebi SeiZleba davyoT Semdeg ZiriTad jgufebad: produqciis rentabeloba, realizaciis (brunvis) rentabeloba, aqtivebis (kapitalis) rentabeloba, mimdinare, wminda da sakuTari kapitalis rentabeloba.

produqciis rentabelobis gaangariSebis sami varianti arsebobs: mogeba erTeuli produqciidan

produqciis rentabeloba = × 100% erTeuli produqciis TviTRirebuleba

mogeba erTeuli produqciidan

produqciis rentabeloba= × 100% erTeuli produqciis TviTRirebuleba materialuri danaxarjebis gamoklebiT

mogeba erTeuli produqciidan

produqciis rentabeloba= × 100% erTeul produqciaze sawarmoo muSakTa xelfasi aRniSnuli maCveneblebi axasiaTebs produqciis momgebianobas. igi gamoiyeneba

mogebis gaangariSebis, fasebis dawesebis bazad da analitikuri miznisaTvis.

realizaciis(brunvis) mogeba produqciis realizaciidan rentabeloba = × 100% amonagebi realizaciidan realizaciis(brunvis) sabalanso mogeba rentabeloba = × 100% produqciis + Semosavlebi realizaciidan sxva realizaciidan wminda amonagebi da realizaciis gareSe operaciebidan

aRniSnuli maCvenebeli gviCvenebs, mogebis ra procents iRebs firma

relizaciis TiToeul larze.

235

aqtivebis(kapitalis) mogeba rentabeloba = × 100% erToblivi aqtivebi es kompleqsuri maCvenebeli axasiaTebs ukugebas, romelic modis Sesabamisi

aqtivebis erTeulze.

mimdinare aqtivebis mogeba rentabeloba = × 100% mimdinare aqtivebi wminda aqtivebis mogeba rentabeloba = × 100% wminda aqtivebi sakuTari kapitalis wminda mogeba rentabeloba = × 100% sakuTari kapitali

dasaxelebuli maCveneblebi axasiaTebs mogebas, romelic modis sakuTari

kapitalis erTeulze kreditis procentis da gadasaxadebis gamoklebis Semdeg. ufro xSirad gamoiyeneba rentabelobis Semdegi maCveneblebi: aqtivebis

(kapitalis), wminda aqtivebis rentabeloba, sakuTari kapitalis rentabeloba da realizaciis rentabeloba.

praqtikaSi (saaqcio sazogadoebaSi da Sps-Si) umjobesia rentabelobis gaangariSeba wminda aqtivebis mimarT _ e.i. mogebis Sefardeba wminda aqtivebze (e.i. aqtivebze, romelic TviTon Seadgines SenatanebiT).

xSirad sakuTari kapitalis gamoyenebis rentabelobis maCveneblad iyeneben mogebis normas _ e.i. mogebis Sefardebas (sabalanso an wminda) avansirebul kapitalTan. es maCvenebeli e.i. mogebis norma rentabelobisgan imiT gansxvavdeba, rom mogeba Sefardebulia ara qonebis RirebulebasTan (aqtivTan), aramed misi SeZenis wyarosTan (pasivTan). zogierT SemTxvevaSi rentabelobis maCvenebeli SeiZleba iyos mogebis normis toli, magram maTi ekonomikuri Sinaarsi sxvadasxva iqneba.

firmis rentabelobis sidideze gavlenas axdens: mogeba erTeul produqciaze, realizaciis moculoba da struqtura, ZiriTadi kapitalisa da normirebuli sabrunavi saSualebebis saSualo Rirebuleba, sxvadasxva faseulobebis realizaciidan miRebuli finansuri Sedegebi da a.S.

rentabelobasTan mWidodaa dakavSirebuli fasnamatisa da marJis cneba. Ffasnamati gviCvenebs firmis mier gaweul danaxarjebze danamats mogebis saxiT,xolo marJa gamoxatavs mogebis xvedriT wonas realizaciidan miRebul

236

amonagebSi. Oorive maCvenebeli asaxavs firmis mogebas absoluturi sididiT, xolo fardobiT gamoxatulebaSi maT Soris arsebobs Semdegi gansxvaveba:

fasnamatis gaangariSebis dros baziss warmoadgens TviTRirebuleba gasayidi fasi _ TviTRirebuleba fasnamati = TviTRirebuleba

magaliTi 1. gamoTvaleT firmis TviTRirebulebis maCvenebeli, Tu gayidvebis moculobam saangariSo periodSi Seadgina 20 000 lari, xolo fasnamatia 35%. TviTRirebuleba aRvniSnoT X-iT, maSin adgili eqneba Semdeg tolobas X + 0,35 X = 20 000; 1,35 X =20 000; X = 20 000/1,35= 14 815 (lari) amrigad, 35%-iani fasnamatis pirobebSi firmis TviTRirebuleba 14 815 laria.

marJis gaangariSebis dros ki bazisi aris realizacia gasayidi fasi _ TviTRirebuleba marJa = realizacia magaliTi 2. gamoTvaleT fasnamati da marJa, Tu produqciis TviTRirebuleba

aris 80 lari, mogeba 20 lari, gasayidi fasi 100 lari.

20 fasnamati = X 100% = 25% 80

20 marJa = X 100% = 20% 100

SeniSvna: Tu firma realizacias ukeTebs ramdenime dasaxelebis saqonels, maSin aucilebelia gamoiTvalos saSualo fasnamati yvela saxeobis produqciis mixedviT.

magaliTi 3. gamoTvaleT firmis realizaciidan Semosavlebis moculoba, Tu cnobilia, rom TviTRirebuleba Seadgens 10 000 lars, xolo marJis (komerciuli rentabelobis) maCvenebeli 15%-ia. realizacia aRvniSnoT X-iT, maSin miviRebT X – 0,15 X = 10 000; 0,85 X = 10 000;

237

X = 10 000/0,85= 11 765 (lari) e.i. firmis Semosavlebi Seadgens 11 765 lars.

firmis efeqtianobis gamosaTvlelad warmoebis Sedegs ufardeben warmoebis

erT romelime faqtors (Sromas, kapitals, nedleuls). kerZod: gamoSvebuli produqcia Sromis mwarmoebluroba = momuSave muSakTa raodenoba Sromis mwarmoeblurobis maCvenebeli gviCvenebs muSakTa erTeulze

gamoSvebuli produqciis moculobas. gamoSvebuli produqcia kapitalukugeba = ZiriTadi kapitalis Rirebuleba

kapitalukugeba gviCvenebs ZiriTadi kapitalis erTeulze ra raodenobis produqcia modis.

gamoSvebuli produqcia masalaukugeba =

masalebis xarji

masalaukugeba gviCvenebs masalebis erTeulze ra raodenobis produqcia iwarmoeba.

Sromis mwarmoeblurobis Sebrunebuli sididea Sromatevadoba, kapitalukugebis Sebrunebuli sididea _ kapitaltevadoba, xolo masalaukugebis Sebrunebuli sididea masalatevadoba.

firmis ekonomikur mdgomareobas axasiaTebs aqtivebis likviduroba. firmis aqtivebia firmis nebismieri sakuTreba: Senobebi, manqana-mowyobilobebi, bankis anabrebi, fasiani qaRaldebi da a.S.

aqtivebis likviduroba gulisxmobs firmis aqtivebis fulad gadaqcevis swrafad da udanakargod gadaqcevis SesaZleblobas anu firmis gadaxdisunarianobas.

likvidurobis dones axasiaTebs dafarvis koeficienti da vadianobis koeficienti.

firmis sabrunavi saSualebebi dafarvis koeficienti =

moklevadiani valdebulebebi

sasurvelia, rom aqtivebi moklevadian valdebulebebze naklebi ar iyos, vinaidan saWiroebis SemTxvevaSi am aqtivebis meSveobiT SesaZlebeli gaxdes am valdebulebebis dafarva, xolo Tu firmas Tavisi aqtivebi valdebulebebze naklebi aqvs, maSin mis mier mogebis miuReblobis SemTxvevaSi arsebobs firmis gakotrebis saSiSroeba.

238

swrafad realizebadi maRallikviduri

aqtivebi vadianobis koeficienti = moklevadiani valdebulebebi

vadianobis koeficienti gviCvenebs, ramdenad swrafad SeuZlia firmas fuladi valdebulebebis dafarva. roca mniSvneli da mricxveli tolia, mocemul momentSi firma gadamxdelunariania, likvidobis koeficienti udris 1-s. rodesac firmis `likvidebi~ metia valdebulebebze, e.i. koeficienti 1-s aRemateba, am SemTxvevaSi firmis mdgomareoba ukeTesia da piriqiTaa, Tu es koeficienti 1-ze naklebia.

Ffirmis likvidobas gansazRvravs naRdi fuladi saxsrebis nakadebis moZraoba Cash-flow (qeS-flou). naRdi fuladi saxsrebis nakadebi SeiZleba iyos dadebiTi (naRdi fulis Semodineba) da uaryofiTi (naRdi fulis gadineba) ix. sqema 13.2.1 firmis efeqtianobis dones axasiaTebs gamosyidvis maCvenebeli. igi gviCvenebs, ramdenad swrafad SeuZlia mewarmes daibrunos saqmeSi Cadebuli fuli. magaliTad, Tu saqmeSi dabandebulia 15 aTasi lari, yovelwliuri mogeba am saqmidan Seadgens 5 aTas lars, e.i. kapitaldabandebebi 3 weliwadSi gamoisyideba.

sqema 13.2.1

naRdi fuladi saxsrebis nakadebi

firmis mdgradobis, saimedoobis koeficienti axasiaTebs firmis sakuTari

saSualebebiT uzrunvelyofis xarisxs da mis mimarTebas dafinansebis nasesxeb wyaroebTan. rac ufro metad iqneba uzrunvelyofili sakuTari saSualebebiT, miT myaria misi finansuri damoukidebloba da saimedooba. aucilebelia, rom sakuTari saSualebebis Rirebulebas ar aRematebodes nasesxebi saSualebebi, raTa mogebis miuReblobis SemTxvevaSi firma ar gakotrdes.

ganvixiloT saaqcio sazogadoebis kapitalis efeqtianobis maCveneblebi. am mizniT saerTaSoriso praqtikaSi gamoiyeneba aqcioneruli kapitalis Semosavlianobis maCveneblebi:

_ kapitalis Semosavlianobis koeficienti (kSk); _ mogeba erT aqciaze; _ aqciis sabazro fasisa da erT aqciaze Semosavlis fardobis maCvenebeli;

naRdi fulis Semodineba naRdi fulis gadineba _ realizaciidan amonagebis miReba _ bankis sesxebis mozidva _ debitoruli davalianebebis dafarva _ fasiani qaRaldebis gamoSvebiT saxsrebis mobbilizeba _ maragebis an ZiriTadi saSualebebisGgayidva _ sxva fuladi nakadebi

_ gadasaxadebis gadaxda _ sesxebze procentis dafarva _ fasian qaRaldebze dividendebis da Pprocentebis dafarva _ kreditoruli davalianebis dafarva _ mudmivi xarjebis anazRaureba (xelfasi, ijara, remonti) _ sxva fuladi nakadebi

239

_ dividendebis gadaxdis koeficienti (dgk); _ obligaciebze procentis gadaxdis koeficienti (opgk). kapitalis Semosavlianobis koeficienti gviCvenebs firmaSi dabandebuli

aqcionerTa kapitalis Semosavlianobis dones da gaiangariSeba Semdegi wesiT: aqcionerTa wminda Semosavali kSk = aqcionerTa kapitalis saSualo wliuri Rirebuleba

am maCveneblis gaangariSebisas mxedvelobaSi miiReba rogorc Cveulebrivi, ise privilegirebuli aqciebis mflobelTa Semosavali. miuxedavad imisa, rom privilegirebuli aqciebis mflobelTa dividendebi fiqsirebulia da araa damokidebuli firmis mier miRebuli mogebis moculobaze.

mogeba erT aqciaze gamoiTvleba aqcionerTa Soris gasanawileblad gamiznuli mogebis SefardebiT gamoSvebuli Cveulebrivi aqciebis raodenobasTan. mogeba erT aqciaze absoluturi maCvenebelia. misi gamoyeneba ori firmis erTmaneTTan SedarebisaTvis ar SeiZleba, vinaidan igi ar iTvaliswinebs erTi aqciis sabazro fass da amasTan sxvadasxva firmebis mier gamoSvebul aqciaTa raodenoba SeiZleba sxvadasxva iyos.

erT aqciaze Semosavlis Sefardeba aqciis sabazro RirebulebasTan. es maCvenebli ZiriTadad gamoiyeneba safondo birJaze. Sefardebis maCvenebeli izrdeba, roca firmis mier mogebis miRebis perspeqtivebi umjobesdeba, da ecema, roca firmis mdgomareoba uaresdeba an sabazro operaciebTan dakavSirebuli riski matulobs.

es maCvenebeli SegviZlia SevadaroT rogorc saSualo dargobriv maCvenebels, ise sxva im firmebis analogiur maCveneblebs, romelTa aqciebis kotireba (sabirJo fasebis dadgena) xdeba safondo birJaze.

dividendebis gadaxdis koeficienti ganisazRvreba Semdegi wesiT:

dividendebi dgk = wminda mogeba misi mniSvneloba damokidebulia firmis aqcioneruli kapitalis

struqturaze, dargze, romelSic moRvaweobs firma da misi ganviTarebis perspeqtivaze. axlad Camoyalibebuli firmebi dividendebs an sul ar ixdian, an ixdian mcire raodenobiT, maSin roca stabiluri da swrafad mzardi kompaniebi cdiloben rac SeiZleba maRali dividendebis gadaxdas.

obligaciebze procentis dafarvis koeficienti gviCvenebs, Tu ramdenjer aRemateba firmis Semosavlebi obligaciebze gadasaxdeli procentebis Tanxas.

am maCvenebels ZiriTadad iyeneben kreditorebi firmis mier valdebulebaTa Sesrulebis SesaZleblobis Sesafaseblad. obligaciebze procentebis dafarvis koeficienti gviCvenebs, Tu ramdenad efeqtianad iyenebs firma obligaciebis gamoSvebiT mozidul saSualebebs da ramdenad maRalia mogeba imisaTvis, rom uzrunvelyos obligaciebze procentebis gadaxda.

Semosavlebi gadasaxadebis gadaxdamde opdk =

240

obligaciebze saprocento gadasaxdelebi informacia firmis finansuri mdgomareobis Sesaxeb ZiriTadad mocemulia

balansSi. informacias saqmianobis efeqtianobis Sesaxeb asaxavs mogeba-zaralis angariSgeba. Ffuladi saxsrebis Sesaxeb informacia mocemulia fuladi saxsrebis angariSgebaSi. sakuTar kapitalSi cvlilebebs asaxavs calke angariSgeba.

Ffinansuri angariSgebis wardgena xdeba weliwadSi erTxel.

ZiriTadi terminebi ➢ firmis efeqtianoba ➢ rentabeloba ➢ produqciis rentabeloba ➢ aqtivebis likviduroba ➢ dafarvis koeficienti ➢ vadianobis koeficienti ➢ kapitalis Semosavlianobis koeficienti ➢ dividendebis gadaxdis koeficienti ➢ obligaciebze procentis dafarvis koeficienti


1. ra aris warmoebis efeqtianoba? 2. CamoTvaleT firmis saqmianobis efeqtianobis maCveneblebi. 3. warmoebis efeqtianobis amaRlebis ra ZiriTadi gzebi arsebobs? 4. daasaxeleT mTliani mogebis Semadgeneli nawilebi. 5. ra faqtorebi axdens gavlenas mogebaze?

6. rogor gaiangariSeba firmaSi uzaralobis done? konkretuli magaliTis mixedviT gaakeTeT gaangariSeba da SeadareT miRebuli Sedegebi.

7. rogor SeiZleba Sefasdes firmis likvidoba? 8. sqematurad gaanalizeT naRdi fuladi saxsrebis nakadebi.

testebi

testebis damateba 1. firmis saSualebebi maTi Sedgenilobisa da ganTavsebis, agreTve

warmoqmnis wyaroebis mixedviT aisaxeba

a. buRaltrul balansSi; b. biznes-gegmaSi; g. safinanso gegmaSi; d. strategiul gegmaSi. 2. efeqtianoba niSnavs

a. Sromis nayofierebis zrdas; b. Sedegianobas; g. SromiTi resursebis gamoyenebis gaumjobesebas;

241

d. finansuri resursebis zrdas. 3. efeqtianoba gviCvenebs

a. materialuri, SromiTi da finansuri resursebis gamoyenebiT ra Sedegi miiRo mocemulma firmam;

b. firmis aqtivebs da pasivebs; g. firmis finansur-ekonomikur mdgomareobas; d. firmis gadaxdisunarianobas. 4. rentabeloba aris

a. firmis momgebianobis maCvenebeli; b. firmis wamgebianobis maCvenebeli; g. ZiriTadi kapitalis gamoyenebis maCvenebeli; d. sabrunavi kapitalis gamoyenebis maCvenebeli. 5. Sromis mwarmoebluroba gaiangariSeba:

gamoSvebuli produqcia a. ___________________________ ; ZiriTadi kapitalis RirebulebasTan

gamoSvebuli produqcia b. ___________________________ ; momuSave muSakTa raodenoba

gamoSvebuli produqcia g. ___________________________ ; masalebis xarji d. momuSave muSakTa raodenoba ___________________________ . gamoSvebuli produqcia

6. likvidurobis dones axasiaTebs

a. moklevadiani valdebulebebi; b. grZelvadiani valdebulebebi; g. dafarvis koeficienti da vadianobis koeficienti; d. swrafad realizebadi maRallikviduri aqtivebi. 7. dafarvis koeficienti gaiangariSeba

a. firmis sabrunavi saSualebebi ___________________________ ; moklevadiani valdebulebebi

b. Semosavlebi gadasaxadebis gadaxdamde ___________________________ ; warmoebis xarjebi

g. wminda mogeba ___________________________ ; warmoebis xarjebi

d. dividendebi ___________________ . mogeba

242

8. dividendebis gadaxdis koeficienti gaiangariSeba

a. dividendebi ___________ ; Semosavlebi

dividendebi b. ______________ ; warmoebis danaxarjebi

mogeba g. ___________________________; aqcionerTa wminda Semosavali

dividendebi d. ___________________. wminda mogeba

243

Tavi 14. samewarmeo riski da misi dazRvevis sistema


1. riskis saxeobebis gansazRvras 2. samewarmeo riskebis gamovlenas 3. riskebis marTvis programis SemuSavebas 4. riskebis Sesamcireblad dazRvevis saxeobebis SerCevas

14.1. riskis saxeobebi

mewarmeoba riskiani saqmea. garemos zemoqmedebaze damokidebuli mewarme saukeTeso dagegmvis da realizaciis pirobebSic ki arasodes aris mTlianad darwmunebuli imaSi, rom mis mier gaweuli danaxarjebi daifareba da igi mogebasac miiRebs. aqtiuri konkurenciis, gauTvaliswinebeli bunebrivi stiqiebis, aramdgradi politikuri Tu sxva situaciebis gamo mewarme yovelTvis swevs risks. is valdebulia afasebdes riskis sidides da marTavdes mas, mudmivad monitorings uwevdes procesebs, rom ar gadascildes riskis dasaSveb zRvars.

ganasxvaveben riskis Semdeg saxeobebs: ➢ wminda; ➢ spekulaciuri; ➢ fundamenturi.

wminda risks miekuTvneba xanZari, qurdoba, klientis gakotreba, mTavari moqmedi piris sikvdili, avtosagzao SemTxveva. mewarmes cota ram Tu SeuZlia gaakeTos aseTi kategoriis riskis Tavidan asacileblad.

wminda riskisagan gansxvavebiT, spekulaciuri riskis SemTxvevaSi mewarme an igebs an agebs. magaliTad, mewarmem fuli Cado miwis nakveTSi im imediT, rom misi fasi gaizrdeba, magram gauTvaliswinebeli mizezebis gamo SeiZleba piriqiT moxdes. aseve aqciebSi fulis investireba SeiZleba iyos momgebianic da wamgebianic. axali sawarmos mSeneblobac miekuTvneba spekulaciur risks, radgan SesaZlebelia rogorc zarali, aseve mogeba.

fundamenturi riski dakavSirebulia ekonomikur, politikur, socialur movlenebTan, bunebis ZalebTan, romlebic zegavlenas axdenen adamianTa sazogadoebebze. aseTebia: wyaldidobebi, miwisZvrebi, inflacia, omebi da a.S. fundamenturi riski ganurCevlad yvela firmas exeba.

nebismieri mewarmis yovelgvari wamowyeba sxvadasxva saxis riskTan aris dakavSirebuli. samewarmeo riski aris finansuri danakargebis miRebis albaToba an Semosavlebis Semcireba dasaSveb variantTan SedarebiT, romlis winaswarxedvac SeuZlebelia. amdenad igi samewarmeo saqmianobis mudmivad Tanmx-lebi faqtoria. samewarmeo riskebi or jgufad iyofa: Siga riskebi anu riskebi, romlebic sawarmos saqmianobazea damokidebuli da gare riskebi, romlebic sawarmos saqmianobaze ar aris damokidebuli. maT Soris gansxvaveba isaa, rom sawarmos pirveli jgufis riskebze, SeuZlia gavlenis moxdena, meoreze ki − ara. saqmianobis saxeebis mixedviT riskebi jgufdeba: socialuri, politikur-samarTlebrivi, saproeqto (teqnogenur), ekologiur da sxva riskebad-SesaZlo problemebad.

244

socialuri riski gamowveulia erovnuli, religiuri da SromiTi konfliqtebis xasiaTiT, socialuri loialobiT, moxmarebis struqturiTa da doniT, SromiTi personalis profesiuli mobilurobiT.

politikur − samarTlebrivi riski. mas iyenebs xelisufleba warmoebis araefeqturi kontrolis formebis SesanarCuneblad, socialur-politikuri stabilurobis SenarCuneba demokratiuli samarTlebrivi uflebebis SezRudviT da a.S. rac ufro maRalia qveyanaSi sityvisa da rwmenis Tavisufleba, xelisuflebis warmomadgenelTa arCevis Tavisufleba, biujetis xarjebis gamWvirvaloba da a.S. miT ufro dabalia politikur − samarTlebrivi riskis saSiSroeba.

saproeqto (teqnogenuri) riski daproeqtebaSi daSvebuli SecdomebiT gamowveuli riskia: es Secdomebi SeiZleba garkveul teritoriaze obieqtebis ganlagebisas safrTxes uqmnides adamianis sicocxles.

ekologiuri riski ukavSirdeba planetis biosferoze uaryofiT zemoqmedebas (atmosferos dabinZureba), rac safrTxes uqmnis bunebaSi arsebul yvela cocxal arsebas.

ekonomikuri riski iseTi ekonomikuri gadawyvetilebebis miRebis Sedegia, romelic araswos an arasrul informacias efuZneba, ramac resursebis araracionaluri da Sedegad, araefeqturi ganawileba gamoiwvia. aseTi gadawyvetileba iwvevs mewarmis zarals an ukeTes SemTxvevaSi mogebis Semcirebas.

sawarmoo riski Sromis nayofierebis amaRlebis strategiis arCevaSi daSvebul SecdomebTan, personalisa da danaxarjebis araswor marTvasTanaa dakavSirebuli. riskebis mocemuli jgufi iwvevs Sromis nayofierebis Semcirebas da aqedan gamomdinare mogebis Semcirebasac.

investiciuri riski ukavSirdeba kapitaluri resursebis araefeqtur da araracionalur gamoyenebas. kerZod es exeba im resursebs, romelsac sawarmo xarjavs Senoba-nagebobebis asaSeneblad, sawarmoo simZlavreebis gasazrdelad, infrastruqturis Sesaqmnelad da a.S. aseT dros Tu adgili aqvs Senoba-nagebobaTa daproeqtebaSi Secdomebs an sakuTrebis uflebebis darRvevebs da a.S. sawarmoSi sakuTari kapitalis Semosavlianoba mcirdeba.

finansuri riski ukavSirdeba mogebis Semcirebas an zaralis miRebas, inflaciis, savaluto kursis cvlilebis an sulac sakredito resursebis araefeqturi marTvis gamo.

komerciuli riskic ukavSirdeba zaralis miRebas an mogebis Semcirebas SezRuduli konkurenciis mizeziT, sabazro wonasworobis darRveviT, ekonomikuri aqtiurobis dacemiT, samomxmareblo qcevis cvlilebiT da a.S.

saqveyno riski ukavSirdeba kapitalis dabandebas iseTi qveynis fasian qaRaldebSi, romelic arastabiluri qveyanaa da amdenad investorisTvis iq Cadebul investiciebs danakargis didi saSiSroeba elis.

sakanonmdeblo cvlilebaTa riski ukavSirdeba qveynis kanonmdeblobaSi (magaliTad, sagadasaxado kodeqsSi) SesaZlo cvlilebebs, romelmac mewarmes SeiZleba Seumciros mogeba an sulac misces zarali.

dargobrivi riski dargis specifikas ukavSirdeba. rigi dargebi, romelTac ufro metad cikluri ryevebi axasiaTebT (magaliTad, konstruqciuli masalebis warmoeba) ufro riskiania, vidre sxvebi (magaliTad, sasursaTo saqonlis warmoeba).

245

regionuli riski axasiaTebs monoproduqtiul raionebs. am regionebis risks administraciis araswori qmedebebi, araxelsayreli sagadasaxado sistema da a.S. iwvevs.

qonebrivi riski qonebis dakargvas ukavSirdeba – moparviT, diversiiT, daudevrobiT, teqnika-teqnologiuri sistemebis gadatvirTuli muSaobiT da a.S.

procentuli riski aris im danakargis riski, romelic investors SeiZleba qondes safondo bazarze procentis donis Semcirebis gamo.

satransporto riski saqonelmoZraobisas SeiZleba warmoiSvas. amisaTvis tvirTis mimRebi da gamomgzavni winaswar unda SeTanxmden imaze Tu vin iRebs risks. es SeiZleba iyos gzaSi saqonlis moparva, gafuWeba da a.S.

zemoqmedebis mixedviT riski aris martivi da Sedgenili. Sedgenili riski warmoadgens martiv riskTa kompozicias. martivi riskebisaTvis unda Sedges erTmaneTisagan damoukidebeli movlenebis CamonaTvali anu iseTi movlenebisa, romelTagan TiToeuli ganixileba, rogorc sxvebisagan damoukidebeli.

aqedan gamomdinare, mewarmis winaSe sami amocanaa: 1. pirvel amocanas warmoadgens riskebis sruli CamonaTvalis Sedgena.

2. meore amocanaa TiToeuli martivi riskis xvedriTi wonis gansazRvra ganxiluli riskebis mTlianobaSi anu e.w. Sedgenil riskSi. 3. riskebis marTvis dagegmva da realizebisaTvis mudmivi mzaoba.

14..2 riskebis dazRvevis sistema

mewarmeebi cdiloben gaanalizon yovelgvari riski, magram isini xSirad ver sazRvraven iseTi riskis tipebs, romlebic didad gansakuTrebuli ar Cans. amitom man kvalificiuri daxmarebisaTvis unda mimarTos damzRvev agents, romelsac SeuZlia riskis marTvis programis Sedgena.

ramdenadac danakargebi uSualod firmis finansur mdgomareobas exeba riskis gansazRvris amosaval wertilad SeiZleba finansuri angariSebi aviRoT. roca sawarmo cvlilebas ganicdis, Cndeba axali riskis safrTxec, iseve rogorc axali produqciis gamoSvebaa dakavSirebuli axal riskTan. mewarmis amocanas warmoadgens aRmoaCinos SesaZlo riskebi da daareguliros maTi moqmedeba.

sqema 14.2.1 riskis marTvis programa

246

riskis marTvis programa iTvaliswinebs:riskis marTvis programa iTvaliswinebs:

riskebs, romlebic iwveven riskebs, romlebic iwveven fulad zarals;fulad zarals;

am danakargTa am danakargTa seriozulobis seriozulobis SefasebasSefasebas;;

yoveli tipis riskTan yoveli tipis riskTan urTierTobis urTierTobis optimaluri variantis optimaluri variantis arCevis SesaZleblobasarCevis SesaZleblobas..

Several slides adopted from CGAP presentation

ufro rTulia riskis Sedegad miRebuli danakargebis Sefaseba. am SemTxvevaSi

mewarmem aucileblad eqsperts unda mimarTos. magaliTad, iuriskonsuls SeuZlia mas daxmareba gauwios, rom sworad Seafasos valdebuleba mis mier dadebul kontraqtebze, xelSekrulebebze an kidev valdebuleba, romelic dakavSirebulia axali produqciis gamoSvebasTan.

TiToeuli SesaZlo danakargis Sefasebis Semdeg mewarmem unda gansazRvros, Tu raoden xSirad SeiZleba dazaraldes, ramdenad seriozuli SeiZleba iyos danakargebi. aseT Sefasebebs gadamwyveti mniSvneloba aqvs, ramdenadac isini uCveneben mewarmes, Tu romel risks mohyveba didi danakargi, romels yvelaze patara. magaliTad, imis Sansi, rom sawarmoSi SeiZleba xanZari gaCndes, SeiZleba Zalian mcire iyos, magram Tu xanZari gaCnda, mas SeuZlia mTeli sawarmo gaaCanagos. mewarmem es ar unda dauSvas. man unda SearCios riskis marTvis optimaluri meTodi.

SesaZlebelia riskis marTvis oTxi varianti: riskis Tavidan acileba mTlianad; riskis Semcireba TviTdazRveviT; danakargebis winaswari gansazRvra, maTi gamovlenis SesaZleblobebis Semcireba an maTi seriozulobis xarisxis dadgena; dazRvevis gziT riskis sxvaze gadatana-gadacema.

praqtikulad mewarmeebi cdiloben sxvadasxva SesaZleblobebiT riski Tavidan aicilon. magaliTad, sawarmos saaqcio sazogadoebad gardaqmniT mewarmeebi Tavidan icileben sxvadasxva riskebs, romlebic damaxasiaTebelia SezRuduli pasuxismgeblobis da erTpirovnuli mflobelobis sawarmoebisaTvis. yoveli dRis bolos navaWris bankSi SetaniT mewarmeebi aicdenen risks, romelic SeiZleba moxdes arasamuSao dros salaros gatexviT da a. S.

TviTdazRveva aris qmedeba, rodesac kompania damoukideblad cdilobs gansakuTrebul situaciebSi dafaros zarali. amisaTvis is winaswar qmnis specialur sadazRvevo fonds da uars ambobs sadazRvevo polisis SeZenaze. rogorc wesi, TviTdazRvevas kompaniebi mimarTaven Cveulebrivi sarCelebis

247

dasakmayofileblad, xolo `katastrofebis SemTxvevebisTvis~ iZenen sadazRvevo polisebs. TviTdazRveva mizanSewonilia im SemTxvevaSi, rodesac firma Sedgeba erTmaneTisagan daSorebuli filialebisagan. aseT SemTxvevaSi advilia im riskebis marTva, romlebic dakavSirebulia xanZarTan, gaqurdvasTan da sxva amgvar zaralTan. xolo im firmebisaTvis, romlebsac didi odenobiT qoneba koncentrirebuli aqvT erT adgilas da ubeduri SemTxvevis dros SeiZleba mTlianad iyos ganadgurebuli, rekomendirebulia riskebis dazRveva moxdes sadazRvevo kompaniaSi.

riskis Semcireba TviTdazRveviT Zalian Zviria mcire sawarmoTa umetesobisTvis. mxolod zogierT maTgans Tu SeuZlia Seamciros riski specialurad amisTvis gamoyofili Warbi amonagebidan. rogorc wesi, TviTdazRvevas azri aqvs mxolod im SemTxvevaSi, roca mewarmis Semosavlebi metia mis aqtivebTan SedarebiT.

TviTdazRvevis ganviTareba xels uwyobs sadazRvevo kompaniebis gakotrebas, radgan isini potenciur klientebs kargaven.

mewarme unda cdilobdes, unda frTxilobdes SesaZlo riski minimumamde daiyvanos. amitom man Tavisi sawarmo, maRazia an ofisi ise unda daaproeqtos, rom xanZris SesaZlebloba da muSaTa ubeduri SemTxvevebi minimumade daiyvanos, Seaswavlos muSebs teqnikis usafrTxo moxmarebis wesebi; regularulad akontrolos da remonti Cautaros damcav saSualebebs; daicvas qoneba, risTvisac unda gaaumjobeson signalizaciis sistema da a. S. aseTi praqtikuli RonisZiebebiT mewarmes SeuZlia Tavidan aicilos an Seamciros firmis danakargebi.

mewarme rac ar unda ecados zustad Seasrulos is rekomendaciebi, romelic dakavSirebulia riskebis Tavidan acilebasTan, is mxolod amcirebs riskis albaTobas, radganac sxvadasxva saxis ubeduri SemTxvevebisagan mTlianad Tavis arideba warmoudgenelia _ isini mainc xdeba. aqedan gamomdinare, rom Seamciron mosalodneli danakargebi _ zarali, firmebi mimarTaven sadazRvevo kompaniebs.

riskis acilebis erT-erTi arsebiTi gzaa riskis sxvaze gadatana-gadacema dazRvevis saSualebiT. sadazRvevo polisis SeZeniT mewarme didi danakargis albaTobas cvlis, patara, mcire danakargze, kerZod, sadazRvevo gasamrjeloze.

Tumca yvela riski ar aris dazRvevadi, anu riski SeiZleba iyos dauzRvevadi da dazRvevadi.

dauzRvevadi riski iseTi riskia, romelsac arcerTi sadazRvevo kompania ar azRvevs, radgan amgvar riskebTan dakavSirebuli zaralis sididis gansazRvra TiTqmis SeuZlebelia. aseT riskebs miekuTvneba:

sabazro riskebi _ magaliTad, zarali, romelic SeiZleba firmam ganicados saqonelze fasebis, modis, moTxovnis cvlilebis gamo.

politikuri riskebi _ magaliTad, zarali, romelic SeiZleba gamowveuli iyos saomari moqmedebiT an mTavrobis mier dawesebuli savaWro SezRudvebiT. (ruseTis mier qarTul Rvinosa da `borjomze~ dawesebuli embargo, romelmac didi zarali miayena mis mwarmoebel firmebs).

zogierTi sawarmoo riski _ magaliTad, riski, romelic dakavSirebulia gaficvebTan, TanamSromelTa mier samsaxuris gacdenebTan, mowyobilobebis, danadgarebis araefeqtian muSaoasTan, nedleulis ukmarisobasTan da a. S.

zogierTi piradi riski _ magaliTad, riski, romelic dakavSirebulia samuSaos dakargvasTan.

zogierTi dauzRvevadi riskis dazRvevac SeiZleba, magram mxolod astronomiul TanxebSi. erT-erT aseT sadazRvevo sindikats miekuTvneba loidis sadazRvevo kompania londonSi. aseTi tipis sindikatebSi pasuxismgeblobis

248

ganawileba xdeba masSi Semaval ramdenime kompanias an individualur damzRvevs Soris. magaliTad, loidis sadazRvevo kompaniaSi iyo dazRveuli sayovelTaod cnobili gemi `titaniki~, xdeboda gemebis dazRveva iran-erayis konfliqtis dros da a.S. anu aq SeiZleboda yvelafris dazRveva, magram bolodroindelma krizisma Tavisi daRi daasva aseT Zlier kompaniasac da iZulebuli Seiqna uari ganecxadebina zogierT riskze pasuxismgeblobis aRebaze.

dazRvevadi riski iseTi riskia, romelsac sadazRvevo kompaniebi azRveven, ramdenadac aseTi riskebisTvis mosalodneli, dasaSvebi zaralis norma advilad prognozirebadia.

sadazRvevo kompaniebi Tvlian, rom riski SeiZleba dazRveul iqnes, Tu is dakavSirebulia didi raodenobis klientebis safrTxesTan. danakargi unda iyos SemTxveviTobis Sedegi da ar unda iyos mewarmis nebaze damokidebuli; zarali unda eqvemdebarebodes zust gazomvas. mosalodneli zarali imdenad seriozuli unda iyos, rom mewarmes ar SeeZlos misi aRdgena. Sansebi ise gamoiTvleba, rom sadazRvevo kompania mxolod mcire finansur danakargebze midis, Tumca danakargebis didi umravlesobis zusti Sefaseba SeuZlebelia.

SesaZlo danakargebi imdenad mniSvnelovani unda iyos, rom mewarme damzRvevis daxmarebas saWiroebdes.

mewarmisaTvis gauTvaliswinebeli danakargebis asacileblad didi mniSvneloba eniWeba sadazRvevo agentis sworad SerCevas. mewarmem unda Seityos romeli agenti sargeblobs kargi reputaciiT, mas SeuZlia mimarTos bankirs an iuriskonsuls, romlebic floben Sesabamis informacias. misTvis ukeTesia iseTi agentis SerCeva, romelic kompleqsur momsaxurebas gauwevs, im agentebisagan gansxvavebiT, romlebic erT-erTi saxis momsaxurebaze arian daspecialebulni. amave dros didi mniSvneloba aqvs agentis damoukideblobas. ekonomikis arc erTi dargi ar aris ise orientirebuli individualur moTxovnilebebze, rogorc sadazRvevo industria.

rogorc wesi, ukeTesia iseTi damoukidebeli agentis arCeva, romelic ramdenime sadazRvevo kompaniis warmomadgenelia, ramdenadac Tu erTi kompania uars ambobs Sesaferis dazRvevaze, maSin is sxva kompanias mimarTavs, romelic amas SesZlebs. amgvarad, sadazRvevo agentis SerCevisas mewarme unda xelmZRvanelobdes Semdegi mimarTulebiT: agenti unda iyos erTdroulad ramdenime sadazRvevo kompaniis warmomadgeneli; igi unda flobdes sadazRvevo saqmis eqspertul codnas; unda amJRavnebdes pirad dainteresebas; SeeZlos maRalkvalificiuri momsaxurebis gaweva; agenti arsebiT daxmarebas unda uwevdes dazRveulT SesaZlo danakargebis SemTxvevaSi.

rogorc wesi, sadazRvevo kompaniebi wminda riskebs Tvlian dazRvevad riskebad, xolo spekulaciur riskebs _ dauzRvevadad. Tumca zogierTi wminda riskic, magaliTad, wyaldidoba da gaficva, xvdebian dauzRvevadi riskebis kategoriaSi.

80-iani wlebis dasasruls saqarTveloSi gaCdnen kerZo sadazRvevo kompaniebi, rogoricaa àldagi~, `gavazi~, àgora~, àsko-Tbilisi~, ìmedi–L~.

1989-1991 wlebSi saqarTveloSi 4-5 sadazRvevo organizacia moqmedebda, amJamad maTi raodenoba 22-mde gaizarda. TandaTanobiT es maCvenebeli stabiluri gaxdeba, rac dakavSirebulia minimaluri sawesdebo kapitalis odenobasa da normatiuli moTxovnebis gamkacrebasTan. minimaluri sawesdebo kapitalis odenoba ganisazRvreba dazRvevis calkeuli saxeobebis mixedviT da Seadgenda 30-60 aTas lars. amJamad sawesdebo kapitalis minimaluri odenoba sadazRvevo kompaniebisaTvis sadazRvevo saxeobebis mixedviT Seadgens 500-600 aTas lars,

249

xolo im sadazRvevo kompaniebisaTvis, romlebic muSaoben gadazRvevis operaciebze 1 mln lars.

reformis pirveli etapi, romelic 1997 wels daiwyo, dasrulda. momzadda ZiriTadi kanonebi, dazRvevis maregulirebeli normatiuli aqtebi, riTac dazRvevis zedamxedvelobis samsaxuri kontrols uwevs sadazRvevo kompaniebs. sadazRvevo kompaniebis saqmianoba moeqca kanonmdeblobis CarCoebSi.

sadazRvevo kompaniebis saqmianoba kidev ufro farTo masStabebs iZens. izrdeba sadazRvevo momsaxurebis areali. TandaTan Semodis sadazRvevo momsaxurebis iseTi saxeebi, romelic mewarmeebs esaWiroebaT. kerZod, am bolo dros Zalze popularulia finansuri riskebis dazRveva. am SemTxvevaSi ezRveva ara krediti, aramed kreditis qveS Cadebuli qoneba. es igive qonebis dazRvevaa, magram misgan imijneba sxvadasxva finansuri riskebis dazRveva.

ganvixiloT riskis is zogierTi saxe, romlisganac mewarmeebs surT Tavisi kompaniebis dazRveva.

bunebrivi katastrofebisagan Tavis dasacavad mewarmeebi iZenen qonebis dazRvevis polisebs, romlis meSveobiTac xdeba Senobis, mowyobilobis, materialur-teqnikuri maragebis dazRveva. aseT SemTxvevaSi sadazRvevo kompaniebi irCeven polisis nominalur Rirebulebas, romelic balansis aqtivebis Rirebulebaze naklebia.

dazRvevis mniSvnelovan saxes warmoadgens samoqalaqo pasuxismgeblobis dazRveva, romelic gamowveulia dazRveulis daudevrobiT. samoqalaqo pasuxismgeblobis dazRvevaze SeTanxmebis dadebis Semdeg sadazRvevo kompania Tanxmdeba gadaixados sasamarTlos mier dadgenili anazRaureba nebismier sarCelze im farglebSi, romlebic sadazRvevo polisSia gaTvaliswinebuli.

rogorc cnobilia, nebismieri sawarmos funqcionirebis mTavar sasicocxlo Zalas wamyvani TanamSromlebi warmoadgenen. es yvelaze metad erTpirovnuli mflobelobis sawarmoebs exebaT. bevri mewarme Tavisi wamyvani TanamSromlebis sicocxlis dasazRvevad sadazRvevo polisebs yidulobs. aseTi saxiT dazRveva SeiZleba saWiro gaxdes sawarmosaTvis im SemTxvevaSi, roca sWirdebaT memkvidreebisagan gamoisyidon gardacvlili partnioris wili.

mewarmeebi azRveven agreTve sawarmoo procesis SeferxebiT gamowveul danakargebs. Tu mcire sawarmo daixureba xanZris an sxva ubeduri SemTxvevis gamo, mewarmes SeuZlia daicvas Tavi sakuTrebis dakargvisagan. aRdgenis Semdeg funqcionirebis gasagrZeleblad mas sWirdeba mimdinare xarjebis dafarva. magaliTad, man unda gadaixados gadasaxadebi, bankis kreditis procentebi, gasces xelfasi da a.S. miuxedavad imisa, es sawarmo (firma) yidis Tu ara saqonels.

sakuTari TanamSromlebis mxridan qurdobisa da TaRliTobisagan dasacavad mewarmeebs SeuZliaT SeiZinon sadazRvevo kompaniebisagan sagarantio valdebulebebi. aseTi erTi polisis nominaluri Rirebuleba Semoifargleba im TanxebiT an im saqonlis Rirebulebis sididiT, romelTanac saqme aqvs ama Tu im TanamSromels. sadazRvevo biznesis warmateba dakavSirebulia qveynis ekonomikasTan, agreTve mosaxleobis gadaxdisunarian moTxovnasa da maT damokidebulebasTan dazRvevis mimarT. ukanasknel periodSi mosaxleobis ganwyoba Secvlilia. isini cdiloben daazRvion rogorc samewarmeo, ise yofiTi riskebi. sadazRvevo kulturis Camoyalibebas xels uwyobs qveyanaSi saSualo fenis warmoqmna da aseve ucxoeli investorebis Semosvlac. saqarTveloSi arsebul ucxour investiciebs Tan sdevs ucxoeli investorebis savsebiT dasabuTebuli sadazRvevo moTxovna. amavdroulad, ukve qarTveli mewarmeebic mividnen im

250

daskvnamde, rom dazRveva aris biznesis erT-erTi ZiriTadi Semadgeneli nawili, romelic sakmaod iafi berketia imisTvis, rom Tavidan aviciloT momavalSi SesaZlo zarali. saqarTveloSi dazRvevis ganviTarebas da sadazRvevo kulturis Camoyalibebas garkveulwilad, xeli Seuwyo bankebis mxridan sabanko kreditebis dros giraos da ipoTekis dazRvevis moTxovnamac. aseve, nel-nela fexs ikidebs da viTardeba janmrTelobis dazRveva da sapensio dazRveva, romelic msoflioSi erT-erT ganviTarebul sferos warmoadgens. am bolo wlebSi sakmaod ganviTarda samedicino dazRvevac. samedicino momsaxurebis xarisxis zrdasTan erTad izrdeba fasebic, rac saSualo momxmareblisTvis metad soliduri danaxarjia. samedicino dazRveva ki saSualo momxmarebels am problemas Tavidan acilebs. mravalma firmam es faqtori gaacnobiera da SromiT kontraqtebSi samedicino dazRvevac Cades. amavdroulad TandaTan popularuli xdeba qonebis dazRvevac da sxva.

uaxloes periodSi saqarTveloSi aucileblad unda Seiqmnas Tanamedrove komerciuli dazRvevis mZlavri sistema, romelic xels Seuwyobs biznesis ganviTarebas. ZiriTadi terminebi

➢ samewarmeo riski ➢ wminda riski ➢ spekulaciuri riski ➢ fundamenturi riski ➢ riskis dazRveva


1. ra aris samewarmeo riski? 2. CamoTvaleT riskis saxeebi 3. ras niSnavs wminda riski? 4. axseniT spekulaciuri riskis arsi. 5. SeafaseT fundamenturi riski. 6. ras iTvaliswinebs riskis marTvis programa? 7.ra rols asrulebs dazRveva riskebis Semcirebaze? 8. CamoTvaleT dazRvevis saxeebi. 9. saqarTveloSi romel sadazRvevo organizaciebs icnobT? ra saxeobis

dazRvevas axdenen isini?

testebi

1. finansuri danakargebis miRebis albaToba an Semosavlebis Semcireba

dasaSveb variantTan SedarebiT, aris

(pasuxi CawereT) 2. CamoTvlilTagan romeli ar miekuTvneba riskis saxeobas?

a. wminda; b. spekulaciuri; g. fundamenturi; d. socialuri. 3. spekulaciuri riskis SemTxvevaSi

a. mewarme igebs;

251

b. mewarme an igebs an agebs; g. mewarme agebs; d. risks marTavs. 4. CamoTvlilTagan romeli ar miekuTvneba wminda risks?

a. xanZari; b. qurdoba; g. avtosagzao SemTxveva; d. wyaldidoba. 5. fundamenturi riski dakavSirebulia

a. ekonomikur movlenebTan; b. politikur movlenebTan; g. socialur movlenebTan; d. yvela pasuxi sworia. 6. CamoTvlilTagan romeli ar miekuTvneba fundamentur risks?

a. wyaldidoba; b. xanZari; g. miwisZvra; d. omebi. 7. riskis marTvis programa iTvaliswinebs

a. riskebs, romlebic iwveven fulad zarals; b. am danakargTa seriozulobis Sefasebas; g. yoveli tipis riskTan urTierTobis optimaluri variantis arCevis SesaZleblobas; d. yvela pasuxi sworia. 8. TviTdazRveva aris qmedeba, rodesac

a. kompania damoukideblad cdilobs gansakuTrebul situaciebSi dafaros zarali; b. kompania avrcelebs sadazRvevo polisebs; g. amcirebs risks; d. yvela pasuxi sworia. 9. riski SeiZleba iyos:

a. dazRvevadi da dauzRvevadi; b. pirdapiri da iribi; g. didi da mcire; d. zaraliani da uzaralo. 10. dazRveva aris

a. riskis sxvaze gadatana-gadacema; b. riskis aRricxva; g. riskis Semcireba; d. zaralis aRwera. 11. spekulaciuri riskebi xSir SemTxvevaSi aris

a. dazRvevadi; b. dauzRvevadi; g. stabiluri; d. arastabiluri. 12. wminda riskebi xSir SemTxveevaSi aris

a. dazRvevadi; b. dauzRvevadi; g. uCinari; d. TvalsaCino.

252

Tavi 15. saqarTvelos sagadasaxado sistema da mewarmeoba


1. firmisaTvis sagadasaxdo sistemis principebisa da funqciebis gansazRvras 2. gadasaxadis saxeobebis dadgenas 3. sagadasaxado deklaraciis Sevsebas da wardgenis vadebis gansazRvras 4. firmis saqmianobaze sagadasaxado sistemis gavlenis Sefasebas 15.1. saqarTvelos sagadasaxado sistemis formireba da funqcionirebis

principebi

Ggadasaxadebis warmoSobas mravalsaukunovani istoria gaaCnia. iseve rogorc

msoflios mraval qveyanaSi, gadasaxadebis gadaxdas saqarTveloSi safuZveli saxelmwifos warmoSobisTanave Caeyara. saqarTveloSi gadasaxadebis sistema adre Sua saukuneebidan aris cnobili. XI saukuneSi arsebobda laSqrobis gadasaxadi. Bbatonymobis periodSi feodals miwaze momuSave yma glexebisgan Semosdioda Rala, kuluxi (RviniT gadasaxadi) da sxva. XIII saukuneSi saqarTveloSi arsebul gadasaxadebs Soris aRsaniSnavia sursaTis gadasaxadi, romelic omis dros jaris gamosakvebad gamoiyeneboda da a.S.

Tanamedrove qveynebis sagadasaxado sistema Camoyalibda am qveynebis ekonomikuri, politikuri da socialuri ganviTarebis TaviseburebaTa gaTvaliswinebiT. Aamitom gadasaxadebis struqturiT, ganakveTebiT, amoRebis wesiT sagadasaxado sistemebi erTmaneTisagan gansxvavdebian.

sagadasaxado sistemis ZiriTadi daniSnulebaa saxelmwifo uzrunvelyos finansuri resursebiT. saqarTvelos sabiujeto Semosavlebis daaxloebiT 60-80% da zog SemTxvevaSi metic yovelwliurad sagadasaxado Semosavlebze (gadasaxadebis saxiT akrefil Semosavlebze) modis, amitomac sagadasaxado politikis sworad gansazRvras da gadasaxadebis karg administrirebas udidesi mniSvneloba aqvs sabiujeto processa da qveynis politikaSi.

mewarmeobis ganviTareba qveyanaSi SeuZlebelia xelsayreli sagadasaxado sistemis arsebobis gareSe. ekonomikaSi gadasaxadis optimaluri moculobis, swori sagadasaxado politikis Camoyalibebis problema sazogadoebis ganviTarebis kvalobaze ara Tu moixsna da Semsubuqda, aramed, SeiZleba iTqvas, garkveulwilad gamwvavda kidec. saqarTvelos sagadasaxado sistemis Camoyalibebas safuZveli 1991-1992 wlebSi Caeyara, rodesac qveyanam jer miiRo brunvis da gayidvidan gadasaxadebi, xolo Semdeg damatebuli Rirebulebis gadasaxadi (dRg) da aqcizi. aRniSnuli periodis Semdeg, saqarTvelos sagadasaxado kanonmdeblobam da sistemam arsebiTi cvlileba ramdenjerme ganicada. kerZod, 1991-1997 wlebi xasiaTdeba socialur-ekonomikuri krizisiT. gadasaxadebi ministrTa kabinetis calkeuli dadgenilebebiT iyo dawesebuli, ar arsebobda erTiani da mowesrigebuli sagadasaxado kanonmdebloba da dabali iyo sagadasaxado kultura. gadasaxadebis amoReba rig SemTxvevebSi xdeboda ara fuladi, aramed naturaluri formiT.

253

1998-2004 wlebi aris saqarTvelos pirveli sagadasaxado kodeqsis moqmedebis periodi. kodeqsiT ganisazRvra sagadasaxado sistemis struqtura da funqcionirebis zogadi meqanizmi, gadasaxadis saxeebi, maTi gamoangariSebisa da gadaxdis wesi, sagadasaxado organoebisa da gadasaxadis gadamxdelebis valdebulebebi da pasuxismgebloba, sagadasaxado-samarTlebrivi urTierToba da sxva. aRniSnuli periodis dasawyisSi arsebobda 18 gadasaxadi, xolo mogvianebiT maT ricxvs kidev 3 gadasaxadi daemata. 2005 wlis 1 ianvridan moqmedi sagadasaxado kodeqsi axalma sagadasaxado kodeqsma Secvala. adre arsebuli 21 gadasaxadidan darCa mxolod 7, 2007-2008 wlebSi cvlilebebisa da damatebebis Semdeg 6 gadasaxadi, Semcirda zogierTi gadasaxadis ganakveTebi da dabegvris obieqtebi, aseve sxvadasxva donis biujetebs Soris Tanxebis ganawilebis meqanizmebi da odenobebi. 2010 wlis 17 seqtembers sagadasaxado kodeqsSi axali cvlilebebi Sevida. es kodeqsi amoqmedda 2011 wlis 1 ianvridan. sagadasaxado sistema warmoadgens, drois garkveul periodSi, konkretul saxelmwifoSi moqmedi gadasaxadebiT dabegvris arsebiTi pirobebis urTierTdakavSirebul erTobliobas. moqmedi kanonmdeblobiT saqarTvelos sagadasaxado sistema moicavs:

▪ sagadasaxado kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli urTierTobis monawileTa samarTlebriv mdgomareobas, maT uflebebs, movaleobebsa da pasuxismgeblobas;

▪ gadasaxadebs, maTi dawesebis, SemoRebis, Secvlisa da gauqmebis wesebs; ▪ gadasaxadis gadaxdisa da sagadasaxado kontrolis, agreTve

sagadasaxado valdebulebaTa Sesrulebis uzrunvelyofis formebs, meTodebsa da wesebs;

▪ sagadasaxado kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli urTierTobisas warmoSobil davaTa gasaCivrebisa da gadawyvetis wess.

sagadasaxado sistemis umniSvnelovanesi elementia gadasaxadi. saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis Sesabamisad, gadasaxadi aris savaldebulo, upirobo fuladi Senatani, romelsac ixdis gadasaxadis gadamxdeli, gadaxdis aucilebeli, araeqvivalenturi da usasyidlo xasiaTidan gamomdinare.

gadasaxadebis daweseba da SemoReba xorcieldeba mkacrad gansazRvruli proceduris Tanaxmad. SemoRebuli gadasaxadi garkveuli periodis Semdeg SesaZlebelia gauqmdes. gadasaxadis gauqmeba niSnavs dadgenili wesiT miRebuli Sesabamisi normatiuli aqtis (kanonis) safuZvelze gadasaxadis gadaxdis Sewyvetas. gadasaxadi SeiZleba gauqmdes:

▪ ama Tu im sagadasaxado kanonis gauqmebiT; ▪ im normatiuli aqtis moqmedebis vadis gasvliT, romliTac

SemoRebuli iyo esa Tu is gadasaxadi. sagadasaxado sistemis funqcionirebis principebia: savaldebulobis principi. gadasaxadis gadaxdis savaldebuloba gadasaxadis definiciaSivea mocemuli: `gadasaxadi aris ... biujetebSi savaldebulo, upirobo fuladi Senatani ...~. yvela piri valdebulia gadaixados sagadasaxado kodeqsiT dawesebuli saerTo-saxelmwifoebrivi da adgilobrivi gadasaxadebi, romelTa mixedviTac es piri gadasaxadis gadamxdelia. dauSvebelia sagadasaxado kodeqsiT gaTvaliswinebuli debulebebis darRveviT dawesebuli an kodeqsiT gauTvaliswinebeli gadasaxadis gadaxdis valdebulebis vinmesTvis dakisreba, agreTve, sagadasaxado kodeqsiT dadgenil vadebze adre

254

gadasaxadebis gadaxdevineba. gadasaxadis gadauxdeloba iwvevs sagadasaxado da sisxlis samarTlebriv pasuxismgeblobas. erTianobis principi. sagadasaxado sistemis erTianobis principi uzrunvelyofilia saxelmwifo sagadasaxado organoebis erTiani centralizebuli sistemiT. dauSvebelia iseTi gadasaxadebis daweseba, romlebic arRveven qveynis erTian ekonomikur sivrces, e.i. dauSvebelia iseTi adgilobrivi gadasaxadebis SemoReba, romlebsac SeuZliaT SezRudon saqonlis, samuSaoebis, momsaxurebisa da finansuri saxsrebis Tavisufali gadaadgileba erTiani ekonomikuri sivrcis farglebSi. elastiurobis principi. elastiurobis principis Sesabamisad, gadasaxadebi da zogierTi sagadasaxado meqanizmebi SeiZleba operatiulad Seicvalos sagadasaxado tvirTis Semcirebis an gazrdis mimarTulebiT saxelmwifos obieqturi saWiroebebisa da SesaZleblobebis Sesabamisad. sazogadoebriv-politikuri da ekonomikuri situaciebis cvalebadobis Sesabamisad saxelmwifos unda gaaCndes adaptirebis da adekvaturi reagirebis SesaZlebloba axal ekonomikur da politikur pirobebze. garda amisa, gadasaxadebiT dabegvris elastiuroba vlindeba qveynis sagadasaxado kanonmdeblobaSi samarTlebrivi xarvezebis regularul SevsebaSi. gadasaxadebis simravlis principi. mocemuli principis Tanaxmad, saxelmwifos sagadasaxado sistema unda iyos dafuZnebuli diferencirebuli gadasaxadebisa da dabegvris obieqtebis erTobliobaze. sxvadasxva gadasaxadebisa da dabegvris obieqtebis kombinaciam unda Seqmnas iseTi sistema, romelic gadaanawilebs sagadasaxado tvirTs gadasaxadis gadamxdelebze. garda amisa, aRniSnuli principis Tanaxmad, dauSvebelia èrTi gadasaxadis biujetis~ arseboba, vinaidan ekonomikuri da politikuri situaciebis moulodnelma cvlilebebma SeiZleba safrTxis winaSe daayenos biujetis saSemosavlo nawilis Sesruleba. gadasaxadebis simravle saSualebas aZlevs saxelmwifos, gaataros moqnili sagadasaxado politika, gaaTanabros da fsiqologiurad naklebad SesamCnevi gaxados saerTo sagadasaxado tvirTi, zemoqmedeba moaxdinos moxmarebasa da dagrovebaze da a.S. adgilobrivi gadasaxadebis amomwuravi nusxis principi. saqarTvelos erTiani ekonomikuri sivrce ganapirobebs saqarTvelos saxelmwifos politikas sagadasaxado Semosavlebis unifikaciaze. am mizans emsaxureba adgilobrivi gadasaxadebis amomwuravi nusxis principi, romlebic SeiZleba SemoRebul iqnes adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis mier. adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiT organoebs SeuZliaT SemoiRon mxolod sagadasaxado kodeqsiT dawesebuli adgilobrivi gadasaxadebi. e.i. maT ufleba ara aqvT SemoiRon iseTi damatebiTi gadasaxadebi, romlebic ar aris gaTvaliswinebuli saqarTvelos kanonmdeblobiT, aseve gazardon saqarTvelos sagadasaxado kodeqsiT dawesebuli gadasaxadis ganakveTebi. 15..2. gadasaxadis gadamxdelebi da sagadasaxado

agentebi

sagadasaxado sistemaSi erT-erTi centraluri adgili uWiravT gadasaxadis gadamxdelebs da sagadasaxado agentebs. saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis mixedviT, gadasaxadis gadamxdeli aris piri, romelsac gaaCnia dadgenili gadasaxadis gadaxdis valdebuleba.

255

gadasaxadis gadamxdelTa sagadasaxado registracias axorcieleben sagadasaxado organoebi. sawarmos/organizaciis, mewarme subieqtisa da arasamewarmeo iuridiuli piris sagadasaxado registracia xorcieldeba iuridiuli misamarTis mixedviT, xolo fizikuri piri mis mier gacxadebuli sacxovrebeli/saqmianobis adgilis mixedviT (individualuri mewarme). gadasaxadis gadamxdels eniWeba saidentifikacio nomeri, romelic unda miuTiTos sagadasaxado deklaraciaSi da kanonmdeblobiT dadgenil sxva dokumentebSi. sagadasaxado deklaracia aris angariSgeba kodeqsiT dadgenili gadasaxadis gamoangariSebis Sesaxeb. sagadasaxado valdebulebis Tanxis gaangariSeba xorcieldeba srul larebSi. am mizniT 1 laramde sagadasaxado valdebuleba nuldeba. deklaracia sagadasaxado organoSi SeiZleba warmadginos pirovnebam, agreTve gagzavnos igi dazRveuli safosto gzavniliT an eleqtronuli formiT. gadasaxadis gadamxdels ufleba aqvs, sagadasaxado urTierTobebSi monawileoba miiRos Tavisi kanonieri an uflebamosili warmomadgenlis meSveobiT, romlis qmedeba iTvleba TviT am piris (gadasaxadis gadamxdeli) qmedebad. igi warmoadgens firmis interesebs rogorc sagadasaxado organoebSi, ise sasamarTloSi sagadasaxado valdebulebebis Sesrulebis vadebis darRvevis SemTxvevaSi gadasaxadis gadamxdels saxelmwifo biujetis sasargeblod daekisreba 0,5 procenti yovel vadagadacilebul dReze, magram ara umetes sagadasaxado SeTanxmebiT gadasaxdelad gansazRvruli Tanxis 10 procentisa. sagadasaxado agenti aris piri, romelmac sagadasaxado kodeqsiT dadgenil SemTxvevaSi da dadgenili wesiT unda Seasrulos gadasaxadis gadamxdelis sagadasaxado valdebuleba. sagadasaxado organosTan urTierTobis xelSewyobis mizniT gadasaxadis gadamxdeli uflebamosilia isargeblos piradi sagadasaxado agentis momsaxurebiT. igi aris sagadasaxado organos TanamSromeli, romelic gadasaxadis gadamxdels uwevs xelSekrulebiT gaTvalswinebul momsaxurebas. es momsaxureba ar iTvaliswinebs gadasaxadis gadamxdelis sagadasaxado valdebulebis Tanxobrivi odenobis gansazRvras. piradi sagadasaxado agentis mier gadasaxadis gadamxdelisaTvis gasawevi momsaxurebis saxeebis CamonaTvals gansazRvravs saqarTvelos finansTa saministro. 2011 wlidan saqarTveloSi Semodis sagadasaxado ombudsmenis instituti. sagadasaxado ombudsmens biznesombudsmensac uwodeben. misi meSveobiT xorcieldeba urTierToba mewarmeebsa da saxelmwifos Soris. sagadasaxado ombudsmeni zedamxedvelobas uwevs saqarTvelos teritoriaze gadasaxadis gadamxdelTa uflebebisa da kanonieri interesebis dacvas, avlens maTi darRvevis faqtebs, xels uwyobs darRveuli uflebebis aRdgenas. gadasaxadis gadamxdelis uflebebis darRvevis faqtis gamovlenis SemTxvevaSi sagadasaxado ombudsmeni mimarTavs Sesabamis organos da aZlevs rekomendacias am uflebebis aRdgenis RonisZiebaTa ganxorcielebis Sesaxeb. igi saqarTvelos parlamentis safinanso-sabiujeto komitets weliwadSi erTxel warudgens angariSs gadasaxadis gadamxdelTa uflebebis dacvis mdgomareobis Sesaxeb. sagadasaxado ombudsmens niSnavs saqarTvelos premier-ministri parlamentis TavmjdomaresTan SeTanxmebiT.

256

15.3. gadasaxadis saxeebi

saqarTveloSi moqmedebs saerTo-saxelmwifoebrivi da adgilobrivi

gadasaxadebi. saerTo-saxelmwifoebrivi gadasaxadebia iseTi gadasaxadebi, romlis

gadaxdac savaldebuloa saqarTvelos mTels teritoriaze. adgilobrivi gadasaxadia sagadasaxado kodeqsiT dawesebuli da

adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi organos normatiuli aqtiT SemoRebuli gadasaxadi (zRvruli ganakveTis farglebSi), romlis gadaxdac savaldebuloa Sesabamisi adgilobrivi TviTmmarTveli erTeulis teritoriaze.

saerTo-saxelmwifoebrivi gadasaxadebia: 1. saSemosavlo gadasaxadi; 2. mogebis gadasaxadi; 3. damatebuli Rirebulebis gadasaxadi (dRg); 4. aqcizi; 5. importis gadasaxadi ( moqmedebs 2011 wlis 1 ianvridan).

adgilobrivi gadasaxadia: 1. qonebis gadasaxadi.

saSemosavlo gadasaxadis gadamxdelebi arian rezidenti da ararezidenti fizikuri pirebi, romlebic Semosavals iReben saqarTveloSi arsebuli wyarodan. saSemosavlo gadasaxads biujetSi Caricxul Tanxebs Soris erT-erTi mniSvnelovani adgili ukavia da igi warmoadgens mosaxleobis ZiriTad gadasaxads daqiravebiT muSaobidan. fizikuri piris dasabegri Semosavali ibegreba 15 procentiT. saSemosavlo gadasaxadis ganakveTi 2011 wlis 1 ianvridan 2013 wlis 1 ianvramde sagadasaxado periodis mixedviT Seadgens 20 procents, xolo 2013 wlis 1 ianvridan 2014 wlis 1 ianvramde _18 procents. saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis (2010 wlis 17 seqtemberi) 83-e muxlis mixedviT 2011 wlis 1 ianvridan amoqmedda saSemosavlo gadasaxadis specialuri dabegvris reJimebi. igi vrceldeba: a) mikro biznesis statusis mqone fizikur pirebze; b) mcire biznesis statusis mqone mewarme fizikur pirebze. mikro biznesis statusi SeiZleba mieniWos fizikur pirs, romelic ar iyenebs daqiravebul pirTa Sromas da damoukideblad eweva ekonomikur saqmianobas, romlidanac mis mier misaRebi jamuri erToblivi Semosavali kalendaruli wlis ganmavlobaSi ar aRemateba 30 000 lars. mikro biznesis statusis miniWeba, gauqmeba da mikro biznesis sertifikatis gacema xdeba saqarTvelos finansTa ministris mier dadegenili wesiT. sertifikats sagadasaxado aRricxvis adgilis mixedviT gascems sagadasaxado organo. mikro biznesis statusis mqone fizikuri piri ar ixdis saSemosavlo gadasaxads. mikro biznesis statusi mimdinare sagadasaxado wels uqmdeba, Tu: a) fizikurma pirma sagadasaxado organos mimarTa mikro biznesis statusis gauqmebis an mcire biznesis statusis miniWebis moTxovniT;

257

b) sagadasaxado organos mier Catarebuli inventarizaciis Sedegad dadginda, rom mikro biznesis statusis mqone fizikuri piris sasaqonlo-materialuri maragebis naSTi aRemateba 45 000 lars. Tu aRniSnuli piri dadgenili moTxovnis darRvevidan 15 dRis vadaSi ar mimarTavs sagadasaxado organos mcire biznesis statusis miniWebis mizniT, mas gauuqmdeba mikro biznesis statusi da gamova specialuri dabegvris reJimidan. mcire biznesis statusi SeiZleba mieniWos mewarme fizikur pirs, romlis mier ekonomikuri saqmianobidan miRebuli erToblivi Semosavali kalendaruli wlis ganmavlobaSi ar aRemateba 100 000 lars. aRniSnuli statusi uqmdeba Tu inventarizaciis Sedegad gamovlinda, rom sasaqonlo-materialuri maragebis naSTi 150 000 lars aRemateba. saqarTvelos parlamentis safinanso-sabiujeto komitetTan SeTanxmebiT, saqarTvelos mTavrobas ufleba aqvs, akrZalos calkeuli saqmianobis ganxorcieleba, romlis farglebSic mcire biznesis statusi ar SeiZleba mieniWos mewarme fizikur pirs. mcire biznesis dasabegri Semosavali ibegreba 5 procentiT. mcire biznesis dasabegri Semosavali ibegreba 3 procentiT, Tu: a) mcire biznesis statusis mqone mewarme fizikur pirs aqvs erToblivi Semosavlis miRebasTan dakavSrebuli erToblivi Semosavlis 60 procentis odenobis xarjebis (garda daqiravebulze daricxuli xelfasis xarjisa) damadasturebeli dokumentebi; b) mcire biznesis statusis mqone mewarme fizikuri piri saqmianobs mxolod specialuri savaWro zonis teritoriaze. mcire biznesis dasabegri Semosavali Sedgeba saqarTveloSi arsebuli wyarodan miRebuli erToblivi Semosavlebisgan, garda xelfasis saxiT miRebuli Semosavlebisa. erTobliv Semosavals miekuTvneba:

➢ xelfasis saxiT miRebuli Semosavlebi, romlebic dakavSirebuli ar aris daqiravebiT muSaobasTan;

➢ sxva Semosavlebi, romlebic dakavSirebuli ara aris daqiravebiT muSaobasTan da ekonomikur saqmianobasTan.

mcire biznesis statusis mqone mewarme fizikur pirs ufleba aqvs, ar aRricxos Semosavlebi da xarjebi. igi valdebulia damatebuli Rirebulebis gadasaxadis gadamxdelad savaldebulo registraciaze dadgomis valdebulebis warmoSobis momentidan aRricxos Semosavlebi da xarjebi. am SemTxvevaSi igi gamodis specialuri dabegvris reJimidan. mogebis gadasaxadis gadamxdelebi arian saqarTvelos sawarmoebi da ucxouri sawarmoebi (romlebic saqarTveloSi saqmianobas axorcieleben mudmivi dawesebulebis meSveobiT an/da Semosavals iReben saqarTveloSi arsebuli wyarodan). mogebis gadasaxadiT dabegvris obiqtia dasabegri mogeba. igi ganisazRvreba, rogorc sxvaoba gadasaxadis gadamxdelis erTobliv Semosavalsa da sagadasaxado kodeqsiT gaTvaliswinebul gamoqviTvebis Tanxebs Soris. erToblivi Semosavali Sedgeba saqarTveloSi arsebuli wyarodan da saqarTvelos farglebs gareT miRebuli Semosavlebisagan. mas miekuTvneba:

➢ xelfasis saxiT miRebuli Semosavlebi, romlebic dakavSirebuli ar aris daqiravebiT muSaobasTan;

➢ ekonomikuri saqmianobiT miRebuli Semosavlebi, romlebic dakavSirebuli ar aris daqiravebiT muSaobasTan;

258

➢ sxva Semosavlebi, romlebic dakavSirebuli ara aris daqiravebiT muSaobasTan da ekonomikur saqmianobasTan

sawarmoTa dasabegri mogeba ibegreba 15%-iani ganakveTiT, garda navTobisa da gazis operaciebiT miRebuli mogebis, romelic ibegreba 10%-iani ganakveTiT (`navTobisa da gazis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoniT gansazRvruli xelSekrulebebis ganxorcielebiT miRebuli mogeba, Tu es xelSekrulebebi dadebulia 1998 wlis 1 ianvramde). sawarmoebi da mewarme fizikuri pirebi, romlebic axorcieleben ekonomikur saqmianobas, valdebuli arian mimdinare gadasaxdelebis Tanxebi biujetSi Seitanon gasuli sagadasaxado wlis wliuri gadasaxadis mixedviT, Semdegi odenobiT: a) ara ugvianes 15 maisisa _ 25 procenti; b) ara ugvianes 15 ivlisisa _ 25 procenti; g) ara ugvianes 15 seqtembrisa _ 25 procenti; d) ara ugvianes 15 dekembrisa _ 25 procenti. gadasaxadis gadamxdeli, romelsac gasuli sagadasaxado wlis ganmavlobaSi ar hqonda dasabegri Semosavali (mogeba) mimdinare gadasaxdelebs ar ixdis. damatebuli Rirebulebis gadasaxadi (dRg) erT-erT yvelaze mniSvnelovan gadasaxads warmoadgens. misi akrefis sqema SemuSavebul iqna frangi ekonomisti m. lores mier 1954 wels. miuxedavad imisa, rom 1958 wlamde damatebuli Rirebulebis maCveneblebi gadasaxadiT dabegvris sistemaSi ar gamoiyeneboda, mas farTod iyenebdnen statistikuri miznebisaTvis. magaliTad, aSS-Si aRniSnuli maCvenebeli 1870 wlidan gamoiyeneboda samrewvelo produqciis moculobis dasaxasiaTeblad, evropis qveynebSi ki man farTo gavrceleba me-20 saukunis ocdaaTian-ormocdaaTian wlebSi hpova. damatebuli Rirebuleba warmoadgens saqonlis (samuSaoebisa da momsaxurebis) Rirebulebis im nawils, romelsac mwarmoebeli amatebs mesame pirisgan SeZenili im nedleulis, masalebis, samuSaosa da momsaxurebis Rirebulebas, romlebic gamoiyeneba warmoebis procesSi. dRg-is gadaxdis tvirTi sabolood momxmarebels awveba da amitom mas arapirdapir gadasaxadebs miakuTvneben. saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis mixedviT damatebuli Rirebulebis gadasaxadis gadamxdelia piri, romelic eweva ekonomikur saqmianobas da romlis mier nebismieri uwyveti 12 kalendaruli Tvis ganmavlobaSi ganxorcielebuli, dRg_Ti dasabegri operaciebis saerTo Tanxa aRemateba 100 000 lars. aRniSnuli Tanxis gadaWarbebis SemTxvevaSi dRg-s gadasaxdelad firma unda daregistrirdes ara ugvianes 2 samuSao dRisa. dRg_Ti dabegvris obieqtia: 1) dasabegri operacia; 2) importi; 3) eqsporti; 4) droebiTi Semotana. Tu 2011 wlis 1 ianvrisaTvis dRg-s gadamxdelad registrirebuli mewarme fizikuri piris bolo 12 kalendaruli Tvis ganmavlobaSi ganxorcielebuli dasabegri operaciebis saerTo Tanxa dRg-s gareSe ar aRemateba 100 000 lars, gadasaxadis gadamxdels SeuZlia 2011 wlis 15 Tebervlamde mimarTos Sesabamis sagadasaxado organos dRg-s gadamxdelad registraciis gauqmebisa da mcire mewarmis statusis miniWebis moTxovniT. aRniSnul SemTxvevaSi piri 2011 wlis 1 ianvridan iTvleba mcire biznesis statusis mqone mewarme fizikur pirad.

259

dRg-is ganakveTi Seadgens dasabegri brunvis an dasabegri importis Tanxis 18 procents. ukanaskneli wlebis saqarTvelos sabiujeto SemosavlebSi mniSvnelovani adgili uWiravs aqcizs. 2001-2005 wlebSi mTlian sagadasaxado SemosavlebSi aqcizis saxiT mobilizebuli saxsrebis xvedriTi wili yovelwliurad 8-dan 12 procentamde meryeobda. gadasaxadis es saxeoba 1992 wels iqna SemoRebuli. am droidan dRemde, aqcizuri produqciis saxeobebi da ganakveTebi, aseve maTi dabegvrisa da administrirebis wesebi saqarTveloSi ramdenjerme Seicvala. 2005 wlis 1 ianvridan saaqcizo produqciis dawesebul nusxas daemata Savi da feradi liTonebis jarTi. amave periodidan aqcizuri produqciis ZiriTad saxeobebze gaizarda aqcizis ganakveTebi. aqcizi warmoadgens arapirdapir gadasaxads, romelic Sedis aqcizuri saqonlis sarealizacio fasSi. aqcizi, rogorc wesi, wesdeba masobrivi moxmarebis saqonelze da igi Sedis gansazRvruli saqonlis fasSi. mravalsafexuriani dRg-isagan gansxvavebiT, aqcizis gadaxda warmoebs biujetSi erTxel, aqcizuri saqonlis mwarmoeblis an importioris mier da faqtobrivad misi tvirTi saqonlis momxmarebelze gadadis. aqcizi erT SemTxvevaSi warmoadgens biujetis Sevsebis erT-erT mniSvnelovan wyaros, xolo meore SemTxvevaSi moTxovnilebisa da miwodebis regulirebis saSualebas. aqcizi zRudavs zemogebis miRebas. swored am mizniT mTel rig qveynebSi aqciziT ibegreba mineraluri nedleulis mompovebeli kompaniebi. imisaTvis, rom Semsubuqdes aqcizis negatiuri zemoqmedeba mosaxleobis naklebad uzrunvelyofili fenebisaTvis, aqcizuri saqonlis ricxvSi tradiciulad Sedis fufunebis sagnebi (saiuveliro nawarmi, bewveuli, msubuqi avtomanqanebi da a.S.). saqarTveloSi aqcizuri saqonlis nusxa gansazRvrulia saqarTvelos sagadasaxado kodeqsiT.

sagadasaxado kodeqsiT (amoqmedda 2011 wlis 1 ianvridan), aqcizis gadamxdelia piri, romelic

a) awarmoebs aqcizur saqonels saqarTveloSi; b) axorcielebs aqcizuri saqonlis imports saqarTveloSi; g) axorcielebs aqcizuri saqonlis eqsports; d) axorcielebs bunebrivi airovani kondensantis an/da bunebrivi airis

avtosatransporto saSualebebisaTvis miwodebas; e) axorcielebs mobiluri sakomunikacio momsaxurebis gawevas. damkveTis nedleuliT saqarTveloSi warmoebulGsaqonelze aqcizis

gadamxdelad iTvleba saqonlis mwarmoebeli. aqcizi wesdeba Sav da feradi liTonebis jarTze, alkoholur sasmelebze,

Tambaqos nawarmze, navTobproduqtebze, msubuq avtomobilebze, bunebriv airze, mobiluri sakomunikacio momsaxurebis gawevaze.

aqcizis ganakveTebi sxvadasxva saqonelze sxvadasxvagvaria. magaliTad, spirtian sasmelebze, romelic miRebulia yurZnis Rvinis an WaWis gamoxdiT litrze Seadgens 4,6 lars, viskize _ 5 lars, arayze _3 lars, liqiorsa da tkbil nayenze _4,6lars, ludze _0,4 lars da sxv. Tambaqos nawarmze, kerZod, filtrian sigaretze 20 Reri _ 0,6 lari, sigarebi 1 Reri _0,9 lari da sxv.ADSavi da feradi liTonebis jarTis eqsporti ibegreba 120 lariT 1 tonaze. mobiluri sakomunikacio momsaxurebis ganakveTi Seadgens dasabegri operaciis Tanxis 10 procents. (dawvrilebiTi monacemebi ixileT saqarTvelos sagadasaxado kodeqsSi, 2010 w. 17 seqtemberi, gv. 235-240).AM

saqarTvelos teritoriaze aqcizuri markebiT savaldebulo niSandebas daqvemdebarebuli saqonlis mwarmoeblebi da importiorebi aqcizuri markis

260

SeZenisas ixdian aqcizs da aqcizuri markis nominalur Rirebulebas sruli odenobiT. nominalis Rirebuleba ganisazRvreba saqarTvelos finansTa ministris brZanebiT.B

aqcizuri markebiT savaldebulo niSandebisagan Tavisufldeba: a) eqsportisaTvis gankuTvnili adgilobrivi warmoebis saqoneli; b) Tavisufali vaWrobis punqtSi misawodebeli saqoneli; g) ucxoeTis diplomatiur da maTTan gaTanabrebul warmomadgenlobaTa

oficialuri sargeblobisaTvis, am warmomadgenlobaTa diplomatiuri da administraciul-teqnikuri personalis piradi sargeblobisaTvis gankuTvnili importSi moqceuli saqoneli;

d) fizikuri piris mier importirebuli 4 litramde alkoholuri saqoneli da sxv.A

Tavisufali vaWrobis punqti aris kontrolis zona, sadac SesaZlebelia fizikur pirebze, romlebic toveben saqarTvelos teritorias, sacalo wesiT realizebul iqnes:

a) ucxouri saqoneli satarifo da arasatarifo RonisZiebebis ganxorcielebis gareSe’

b) saqarTvelos saqoneli. aRniSnul punqtSi SesaZlebelia realizebul iqnes nebismieri saqoneli,

garda saqarTvelos finansTa saministros mier gansazRvruli saqonlisa. importis gadasaxadis gadamxdeli aris piri, romelic saqarTvelos ekonomikur sazRvarze gadaaadgilebs saqonels, garda eqsportisa. importiT gadasaxadiT dabegvris obieqtia saqarTvelos ekonomikuri sazRvris gadmokveTisas saqonlis satarifo Rirebuleba. sxvadasxva saqoneli ibegreba sxvadasxva procentiT: a) 12%-iani ganakveTiT ibegreba: Sinauri frinveli, msxvilfexa rqosani pirutyvi, bostneuli, xili, xorceuli, Tevzeuli yovelgvar mdgomareobaSi, Tambaqo, Cai, tansacmeli, fexsacmeli da sxva (ix.s.k.gv.249-263); b) 5%-iani ganakveTiT ibegreba Roris xorci gayinuli an damarilebuli, yveli, xaWo, Tmis saSualebebi, saponi, fexsacmlis sacxebi, plastmasis filebi, karebi, fanjrebi da sxva (ix. s.k. gv. 263-266); g) saqoneli ibegreba aseve importis gadasaxadis Semdegi ganakveTebiT (euro/%

vol/HL niSnavs, rom erT heqtolitrze (100 litrze) gadasaxdeli importis gadaxdis Tanxa Seadgens importis gadasaxadis ganakveTis namravls mocemul saqonelSi alkoholis procentuli Semcvelobis maCvenebelze). magaliTad, Rvinoebi cqriala _ 1,5 euro/lit, yurZnis tkbili _ 0,2 euro/lit, spirits nayenebi, miRebuli yurZnis Rvinis an WaWis gamoxdis Sedegad, viski,arayi, liqiorebi _ 1,5

euro/% vol/HL, Zmari da misi Semcvlelebi -0,4 euro/lit (ix. s.k. gv. 267-268). importis gadasaxadis daricxva xorcieldeba saqonls satarifo Rirebulebis mixedviT. gadaxda xorcieldeba sagadasaxado organos mier registrirebuli sagadasaxado deklaraciis safuZvelze. saqonlis satarifo Rirebuleba ganisazRvreba Semdegi meTodebiT:

➢ garigebis fasis mixedviT (pirveli meTodi); ➢ identuri saqonlis garigebis fasis mixedviT ( meore meTodi); ➢ msgavsi saqonlis garigebis fasis mixedviT ( mesame meTodi); ➢ saqonlis erTeulis fasis mixedviT (meoTxe meTodi); ➢ Sedgenili Rirebulebis mixedviT (mexuTe meTodi) ➢ sarezervo meTodiT ( meeqvse meTodi).

importis gadasaxadisagan gaTavisuflebis SemTxvevebi ix. s.k. gv.269-273.

261

qonebis gadasaxadi saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis Sesabamisad ganekuTvneba adgilobriv gadasaxads. qonebis gadasaxadis gadamxdelia: a) rezidenti sawarmo/organizacia – mis balansze ZiriTad saSualebad aRricxul aqtivebze, daumontaJebel mowyobilobebze, daumTavrebel mSeneblobaze da aramaterialur aqtivebze, agreTve mis mier lizingiT gacemul qonebaze; b) ararezidenti sawarmo _ saqarTvelos teritoria arsebul, a) nawiliT gansazRvrul qonebaze (maT Soris, ijaris, qiris, uzufruqtis an sxva amgvari saxis xelSekrulebis safuZvelze gacemul, saqarTvelos teritoriaze arsebul qonebaze); g) fizikuri piri (sakuTrebaSi arsebul uZrav qonebaze; ararezidentisagan lizingiT miRebul qonebaze; ekonomikuri saqmianobis ganxorcielebis SemTxvevaSi, mis balansze ZiriTad saSualebad aRricxul aqtivebze, agreTve mis mier lizingiT gacemul qonebaze). sawarmos/organizaciis qonebis gadasaxadis wliuri ganakveTi ganisazRvreba dasabegri qonebis Rirebulebis araumetes 1 procentis odenobiT. dasabegri qonebis Rirebuleba aris saSualo wliuri sabalanso narCeni Rirebuleba (gamoiangariSeba kalendaruli wlis dasawyisisa da bolosaTvis aqtivebis saSualo Rirebulebis mixedviT), romelic qvemoT CamoTvlil SemTxvevebSi unda gaizardos: a) 2000 wlamde miRebul aqtivebze, aseve im aqtivebze, romelTa miRebis Sesaxeb informacia ar arsebobs _ 3-jer; b) 2000 wlidan 2004 wlamde miRebul aqtivebze 2-jer; g) 2004 wels miRebul aqtivebze _1,5-jer. sawarmo/organizacia qonebaze gadasaxads ixdis mimdinare gadasaxdelis saxiT, gasuli sagadasaxado wlis wliuri gadasaxadis odenobiT, ara ugvianes sagadasaxado wlis 15 ivnisisa, xolo miwaze qonebis gadasaxads ixdis ara ugvianes kalendaruli wlis 15 noembrisa. qonebis gadasaxadiT dabegvris miznebisaTvis sajaro reestris erovnuli saagentos, sxva maregistrirebeli organoebis, aseve adgilobrivi TviTmmarTvelobebis mier sagadasaxado organoSi warsadgeni informaciis CamonaTvals da am informaciis sagadasaxado organoSi wardgenis wess adgens saqarTvelos mTavroba. qonebis gadasaxadis gamoangariSebisa da gadaxdis wess gansazRvravs saqarTvelos finansTa ministri. axali sagadasaxado kodeqsiT (amoqmedda 2011 wlis 1 ianvridan) gadasaxadis gadamxdelisaTvis gadasaxadebis an/da sanqciebis Semcirebis mizniT SesaZlebelia gaformdes sagadasaxado SeTanxmeba gadasaxadebis gadamxdelis mier gancxadebis Setanis momentisaTvis arsebuli sagadasaxado davalianebis odenobis farglebSi, maT Soris, damatebiT daricxuli sagadasaxado valdebulebis farglebSi gadasaxadis gadamxdelis mier miTiTebul sagadasaxado periodze/periodebze da gadasaxadebis/sanqciebis saxeebze miTiTebiT. aRniSnuli gancxadebiT gadasaxadis gadamxdeli mimarTavs Semosavlebis samsaxurs, romelic am gancxadebis TandarTul masalebTan erTad warudgens saqarTvelos finansTa ministrs saqarTvelos mTavrobis sxdomaze gansaxilvelad. sagadasaxado SeTanxmebis gaformebis Sesaxeb gadawyvetilebas iRebs saqarTvelos mTavroba, romelic gansazRvravs gadasaxadis gadamxdelis mier sagadasaxado SeTaxmebas gadasaxdeli sagadasaxado valdebulebebis odenobasa da gadasaxadis vadas.

262

sagadasaxado SeTanxmebis aqti formdeba Semosavlebis samsaxursa da gadasaxadis gadamxdels Soris. sagadasaxado SeTanxmebaSi unda aRiniSnos:

➢ gadasaxadis gadamxdelis dasaxeleba, saidentifikacio nomeri an saxeli da gvari, piradi nomeri, aseve sxva rekvizitebi (saWiroebis SemTxvevaSi);

➢ miRweuli SeTanxmebis Sinaarsi da pirobebi; ➢ sagadasaxado SeTanxmebis gasaCivrebis vada da wesi.

sagadasaxado tvirTis optimaluri sidide nebismieri saxelmwifos problemaa. zogjer, rogorc specialur, aseve publicistur literaturaSi arsebobs mosazreba imis Taobaze, rom rac ufro dabalia sagadasaxado tvirTi, miT ufro dinamiurad viTardeba saxelmwifos ekonomika: rac naklebia gadasaxadebi, miT maRalia ekonomikuri zrdis tempi. sagadasaxado sistemis optimizaciis Sefasebas sakuTari kriteriumebi gaaCnia, romelic naTlad warmoaCenen zomieri sagadasaxado dabegvris aucileblobas. ganviTarebuli qveynebisaTvis cnobilia sagadasaxado sistemis xuTi ZiriTadi kriteriumi:

• ekonomikuri efeqtianoba: sagadasaxado sistema winaaRmdegobaSi ar unda iyos resursebis efeqtian ganawilebasTan;

• administraciuli ubraloeba: administraciuli sistema martivi unda iyos da gamosayeneblad SedarebiT iafi;

• moqniloba: sagadasaxado sistemas unda SeeZlos cvlad ekonomikur pirobebTan swrafi reagireba;

• politikuri pasuxismgebloba: sagadasaxado sistema ise unda iyos agebuli, rom adamianebi daarwmunos imaSi, rom isini ixdian imitom, rom politikur sistemas SeeZlos zustad gamoxatos maTi upiratesoba;

• samarTlianoba: sagadasaxado sistema unda iyos samarTliani sazogadoebis sxvadasxva wevrebTan urTierTobaSi.

qveyanaSi sabazro ekonomikis mSeneblobis procesSi sagadasaxado sistemisadmi ukmayofileba da misi mZlavri kritika upiratesad gamowveulia gadasaxadebis samarTlianobis deficitiT, rom isini xSirad arasamarTlianad aris miCneuli. optimaluri sagadasaxado sistema gulisxmobs gadasaxadiT dabegvris sayovelTaobas da moqalaqeTa Soris gadasaxadis ganawilebis Tanabrobas maTi Semosavlebis mixedviT.

ZiriTadi terminebi

➢ sagadasaxado deklaracia ➢ sagadasaxado agenti ➢ sagadasaxado ombudsmeni ➢ specialuri dabegvris reJimebi ➢ dasabegri Semosavali ➢ saSemosavlo gadasaxadi ➢ mogebis gadasaxadi ➢ damatebuli Rirebulebis gadasaxadi ➢ aqcizi ➢ importis gadasaxadi ➢ qonebis gadasaxadi


263

1. ra igulisxmeba sagadasaxado sistemaSi? 2. rogoria sagadasaxado sistemis funqcionirebis zogadi principebi? 3. raSi mdgomareobs sagadasaxado sistemis elastiurobis principi? 4. rogoria gadasaxadebis klasifikacia? 5. raSi mdgomareobs saSemosavlo gadasaxadis ekonomikuri Sinaarsi? 6.rogor iangariSeba mogebis gadasaxadi? 7. ra gadasaxadia dRg? 8. ra mizans emsaxureba aqcizuri dabegvra? 9. ras niSnavs importis gadasaxadi? 10. rogor iangariSeba qonebis gadasaxadi da rogori saxis gadasaxadia igi?

testebi

1. sagadasaxado sistema aris

a. drois garkveul periodSi konkretul saxelmwifoSi moqmedi gadasaxadebiT dabegvris arsebiTi pirobebis urTierTdakavSirebuli erToblioba;

b. drois garkveul periodSi konkretul saxelmwifoSi moqmedi gadasaxadebis sidide;

g. drois garkveul periodSi firmaSi moqmedi gadasaxadebis erToblioba; d. CamoTvlili pasuxebi mcdaria.

2. gadasaxadi SeiZleba gauqmdes

a. ama Tu im sagadasaxado kanonis gauqmebiT; b. im normatiuli aqtis moqmedebis vadis gasvliT, romliTac SemoRebuli iyo

esa Tu is gadasaxadi; g. sworia a da b pasuxi; d. swori pasuxi mocemuli ar aris. 3. saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis mixedviT, gadasaxadis gadamxdeli

aris

a. fizikuri an iuridiuli piri, romelsac ar gaaCnia gadasaxadis gadaxdis valdebuleba; b. fizikuri an iuridiuli piri, romelsac gaaCnia gadasaxadis gadaxdis valdebuleba; g. fizikuri an iuridiuli piri, romelsac ar gaaCnia gadasaxadis gadaxdis survili; d. fizikuri an iuridiuli piri, romelsac gaaCnia gadasaxadis gadaxdis survili; 4. sagadasaxado agenti aris piri, romelic sagadasaxado kodeqsis

calkeuli muxlebis Sesabamisad asrulebs

a. gadasaxadis gadamxdelis sagadasaxado valdebulebas; b. gadasaxadis gadamxdelis sagadasaxado SekveTas; g. gadasaxadis gadamxdelis sagadasaxado survils; d. CamoTvlili pasuxebi mcdaria.

5. saqarTvelos sagadasaxado kodeqsiT, saqarTvelos sagadasaxado

organoebis ZiriTadi funqciebia:

a. Tavisi kompetenciis farglebSi sagadasaxado kanonmdeblobis dacvasa da Sesrulebaze kontrolis uzrunvelyofa;

264

b. gadasaxadiT dabegvris sakiTxebze kanonproeqtebisa da saxelmwifoTaSorisi xelSekrulebebis proeqtebis momzadebaSi monawileoba; g. gadasaxadis gadamxdelisaTvis misi uflebebisa da movaleobebis Sesaxeb informaciis miwodeba; d. yvela pasuxi sworia.

6. qvemoT CamoTvlilTagan romelia saerTo-saxelmwifoebrivi

gadasaxadi?

a. saSemosavlo gadasaxadi; b. mogebis gadasaxadi; g. qonebis gadasaxadi; d. sworia a da b pasuxi. 7. qvemoT CamoTvlilTagan romelia adgilobrivi gadasaxadi?

a. qonebis gadasaxadi; b. damatebuli Rirebulebis gadasaxadi (dRg); g. aqcizi; d. importis gadasaxadi. 8. saSemosavlo gadasaxadis gadamxdelebi arian

a. mxolod rezidenti pirebi, romlebic Semosavals iReben saqarTveloSi arsebuli wyarodan; b. mxolod ararezidenti fizikuri pirebi, romlebic Semosavals iReben saqarTveloSi arsebuli wyarodan; g. rezidenti da ararezidenti fizikuri pirebi, romlebic Semosavals iReben saqarTveloSi arsebuli wyarodan; d. rezidenti da ararezidenti fizikuri pirebi, romlebic Semosavals iReben qveynis farglebs gareT arsebuli wyarodan; 9. mogebis gadasaxadis gadamxdelebi arian

a. saqarTvelos sawarmoebi da ucxouri sawarmoebi, romlebic saqarTveloSi saqmianobas axorcieleben mudmivi dawesebulebis meSveobiT an/da Semosavals iReben saqarTveloSi arsebuli wyarodan; b. saqarTvelos sawarmoebi, romlebic saqarTveloSi saqmianobas axorcieleben mudmivi dawesebulebis meSveobiT an/da Semosavals iReben saqarTveloSi arsebuli wyarodan; g. ucxouri sawarmoebi, romlebic saqarTveloSi saqmianobas axorcieleben mudmivi dawesebulebis meSveobiT an/da Semosavals iReben saqarTveloSi arsebuli wyarodan; d. srulyofili pasuxi mocemuli ar aris. 10. aqcizi, rogorc wesi, wesdeba

a. masobrivi moxmarebis produqtze da igi ar Sedis gansazRvruli produqtis fasSi; b. masobrivi moxmarebis produqtze da igi Sedis gansazRvruli produqtis fasSi; g. individualuri moxmarebis produqtze da igi Sedis Semcvleli produqtis fasSi; d. individualuri moxmarebis produqtze da igi Sedis Semavsebeli produqtis fasSi; 11. saqarTveloSi aqcizuri saqonlis nusxa

a. gansazRvrulia saqarTvelos sagadasaxado kodeqsiT; b. mocemulia nebismieri saministros normatuli dokumentebiT; g. gansazrvrulia saqarTvelos konstituciiT; d. gansazrvrulia saqarTvelos organuli kanoniT.

265

12. sabiujeto organizacia biujetiT damtkicebuli saxsrebis misaRebad

saxelmwifo xazinaSi waradgens Semdeg dokumentacias

a. valdebulebis dokumenti; b. damowmebis dokumenti; g. sagadaxado davaleba; d. sworia a, b da g pasuxi erTad. 13. qonebis gadasaxadis dadgenili zRvris farglebSi SemoRebis ufleba aqvT

a. adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiT organoebs _ sakrebuloebs; b. centralur xelisuflebas; g. centralur xelisuflebas adgilobriv xelisuflebasTan SeTanxmebiT; d. regionis administracias. 14. importis gadasaxadis gadamxdelia piri, romelic

a. saqonels gadaadgilebs saqarTvelos teritoriaze; b. saqonels Seisyidis sazRvargareT; g. saqarTvelos sabaJo sazRvarze gadaaadgilebs saqonels; d. swori pasuxi mocemuli ar aris. 15. saerTo-saxelmwifoebrivi gadasaxadebi

a. erTiania saqarTvelos mTels teritoriaze; b. gansxvavebulia adgilobrivi TviTmmarTveli erTeulebis mixedviT; g. gansxvavebulia regionuli administraciebis mixedviT; d. gansxvavebulia firmebisa da mosaxleobis Semosavlebis mixedviT;

266

literatura

badriZe n., mewarmeobis safuZvlebi da firmis ekonomika (leqciebis kursi). Tbilisi, 2004. bolqvaZe b., biznesis finansuri analizi: Teoria da praqtika. Tbilisi, 2007. erqomaiSvili g., firmis ekonomika. Tbilisi, 2005. erqomaiSvili g., biznesi _ firmis funqcionirebis ZiriTadi aspeqtebi. Tbilisi, Tsu, 2007. erqomaiSvili g., gigauri l., talaxaZe n., mewarmeobis safuZvlebi. ekonomikuri ganaTlebisa da ganviTarebis centri, Tbilisi, 2009.

Mmewarmis samagido wigni, mewarmeobis mxardamWeri saerTaSoriso centri, axalgazrda ekonomistTa asociaciis kvleva, Tbilisi, 2008, mewarmeobis Teoriuli safuZvlebi. jozef hasidi, aleqsis-stefanos komselisi, m. gvelesiani, e. meqvabiSvili, i. gagniZe, e. lekaSvili, m. nacvalaZe, nawili I-II. Tsu gamomcemloba, 2009. paiWaZe n., xomeriki T., xvinTeliani b., SixaSvili g., menejmentis safuZvlebi, Tbilisi, 2005. papava g., samrewvelo firmis organizacia da marTva, ortomeuli. Tbilisi, 1998. rogava z., gadasaxadebi, sagadasaxado samarTali da sagadasaxado urTierTobebi. Tbilisi, 2002. samadaSvili u., biznesis safuZvlebi. Tbilisi, 2007. saqarTvelos kanoni mewarmeTa Sesaxeb, Tbilisi, 1997. cvlilebebi da damatebebi 2008. saqarTvelos sagadasaxado kodeqsi. Tbilisi, 2011. saqarTvelos kanoni sajaro reestris Sesaxeb.

talaxaZe n., gigauri l., erqomaiSvili g., mdinaraZe q., testebi, savarjiSoebi, situaciebi da amocanebi ekonomikasa da biznesSi. ekonomikuri ganaTlebisa da ganviTarebis centri, Tbilisi, 2010. qali da biznesi, Tbilisi, 2010. qeSelaSvili o., biznesis organizacia. Tbilisi, `mnaTe~, 1995. xaraiSvili e., CavleiSvili m., firmis finansuri ekonomika. Tbilisi, 2009. xaraiSvili e., mamardaSvili f., saqarTvelos agraruli produqtebis konkurentunaroanobis Sefaseba, Jurnali ,,ekonomika» , maisi, 2009. Sengelia T., biznesis administrirebis safuZvlebi. Tbilisi, 2008. hili n., ifiqre da gamdidrdi. Tbilisi, 2006. Волков О. И., Скляренко В. К. Экономика предприятия. Курс лекций. Москва, ИНФРА-М,

2007.

Горфинкель В.Я. Предпринимательство. Москва, "Юнити", 2001.

Грузинов В.П. Экономика предприятия и предпринимательство. Москва, Cофит, 1994.

Громков А.В Бизнес-план: Рекомендации по составлению. Москва, Прогресс, 2001.

Друкер П.Ф. Энциклопедия менеджмента. Москва, 2004.

Котлер Ф. Маркетинг Менеджмент. Санкт-Петербург, 2005.

Попов С. Внешнеэкономическая деятельность Фирмы. Особенности менеджмента и

маркетинга. Москва, Ось-89. 1997.

Пол Тиффани, Стивен Питерсон. Бизнес-планы. Москва, « Диалектика», 2007.

.Сирополис Н.К. Управление малым бизнесом. Москва, 1997.

Терещенко В. В Росии брендов нет, но есть мечта и поза. Ж. Top-Maneger. 2006, #6.

267

Хоскинг А. Курс предпринимательство. Москва, Прогресс,1994.

Lawrence J.Gitman, Carl McDaniel. The Future Of Business. South-Western College Publishing,

2001.

Michael H. Mescon, Courtland L. Bovee, John V. Thill. Business Todey. Upper Saddie River,

New Jersey, 2003.

Ricky W.Griffin, Ronald J. Ebert. Business. Upper Saddle River, New Jersey, 2002.

Tomas Ged, 4D Branding, 2005.

www.parliament.ge

www.geostat.ge www.reestri.ge

www.maf.gov.ge

http://www.parliament.ge/

http://www.geostat.ge/

http://www.reestri.ge/

http://www.maf.gov.ge/

268

danarTi

danarTSi mocemulia biznes gegma, romelic warmodgenili iqna Tsu studentTa gundis mier saqarTvelos ekonomikuri ganaTlebisa da ganviTarebis centrisa da kompania èliteleqtroniqsis~ mier organizebul I studentur olimpiadaze ekonomikasa da biznesSi èrTad vaSenoT qveyana~. proeqtis direqtori prof. gulnaz erqomaiSvili Tsu gundis xelmZRvaneli prof. eTer xaraiSvili. Tsu gundma 24 universitets Soris I adgili daikava. Bbiznes-gegmis avtorebi:

1. nika vardiaSvili – gundis xelmZRvaneli 2.

269

ბიზნეს გეგმა

Web-დიზაინის სტუდია - ActionDesign Studio

მისამართი: ნუცუბიძის 8.

ტელეფონი/FAX: (+995 32) 321-321

E-Mail: [email protected]

270

შინაარსი ........................................................................................................................... 271

2. კომპანიის ზოგადი აღწერა ........................................................................................ 271

3. პროდუქტი და მომსახურება ..................................................................................... 273

4. მარკეტინგული გეგმა ................................................................................................. 275

4.1 დარგში არსებული სიტუაცია და ტენდეციები........................................................ 275

4.2 პროდუქტი ................................................................................................................. 278

4.3 მომხმარებელი ........................................................................................................... 279

4.4 კონკურენტები ........................................................................................................... 279

4.4.1 პიქსელი ............................................................................................................................. 280

4.4.2 ITDC ................................................................................................................................... 280

4.4.3 ProService ........................................................................................................................... 281

4.4.4 webservice .......................................................................................................................... 281

4.4.5 webdesign ........................................................................................................................... 281

4.4.6 varvaridze............................................................................................................................ 282

4.4.7 saatec .................................................................................................................................. 283

4.5 ნიშა ............................................................................................................................. 284

4.6 მარკეტინგული სტრატეგია ...................................................................................... 284

4.6.1 პრომოუშენი ...................................................................................................................... 284

4.6.2 პრომოუშენის ბიუჯეტი ........................................................... Error! Bookmark not defined.

4.6.3 ფასწარმოქმნა ................................................................................................................... 286

4.7 გაყიდვების პროგნოზირება ...................................................................................... 287

5. ოპერაციული გეგმა ..................................................................................................... 290

5.1 საწარმოო პროცესი .................................................................................................... 290

5.2 აღჭურვილობა ........................................................................................................... 293

5.3 პერსონალი ........................................................................... Error! Bookmark not defined.

271

შინაარსი

2. კომპანიის ზოგადი აღწერა

ActionDesign კომპანიის მისიაა დაეხმაროს ადამიანებს მიმართონ ინტერნეტის

შესაძლებლობები საკუთარი წარმატებისაკენ.

კომპანია მიზნად ისახავს შექმნას მაღალხარისხიანი და ხელმისაწვდომი ვებ-

პროდუქtebi; დაეხმაროს საზოგადოების წევრებს, კომპანიებს და ორგანიზაციებს,

რათა გააჩნდეთ მაღალხარისხიანი ელექტრონული სახე ინტერნეტში. ჩვენს

დამკვეთებს ვასწავლით, თუ როგორ აქციონ საიტები მძლავ მარკეტინგულ იარაღად

და როგორ უნდა აკეთონ ფული მათი საშუალებით. ასევე ჩავატარებთ სხვადასხვა

სემინარებს, ტრენინგებსა და კოnფერენციებს, რათა ActionDesign-ის პოტენციურმა

დამკვეთებმა თვალნათლივ დაინახონ ვებ-საიტების როლი მათი ბიზნესის

განვითარებისათვის ინფორმაციული ტექნოლოგიების ერაში.

ActionDesign-ი წარმოადგენს ვებ-დიზაინის სტუდიას. კომპანია დაამზადებს საიტებს,

რომლებიც დიზაინით უპასუხეben თანამედროვე ტენდეციებს,

ფუნქციონალურობით დააკმაყოფილეben ნებისმიერ მოთხოვნებს, ხოლო ფასი იქნება

2-ჯერ, 3-ჯერ დაბალი ყველა sxva კონკურენტთან შედარებით.

საიტებს კონკურენტებისაგან განსხვავებით ექნებათ ბევრად უფრო მოქნილი

დისტანციური სამართავი მოდული, რომელიც მთლიანად ფლეშ ტექნოლოგიაზეა

აგებული. ამიტომ მის გამოსაყენებლად არ იქნება საჭირო არავითარი პროგრამული

ენის ცოდნა. amisaTvis sakmarisia კომპიუტერთან მუშაობის მცირე გამოცდილებაც

კი.

სფერო, რომელშიც ვაპირებთ მოღვაწეობის დაწყებას ერთ-ერთი სწრაფად

განვითარებადი ინდუსტრიაა მსოფლიოში, gansakuTrebiT saqarTveloSi

ვინაიდან ინფორმაციული ტექნოლოგიების გამოყენება საწყის ეტაპზეა.

ინტერნეტ-ტექნოლოგიებისა და მულტიმედიური კონტენტის განვითარებასთან

ერთად, საკუთარი საიტების ფლობის მოთხოვნილება ნელ-ნელა ფიზიკურ პირებსაც

გაუჩნდათ, ამიტომ კომპანიის მიზნობრივ მომხმარებელს წარმოადგენს არა მარტო

მცირე და საშუალო ბიზნესი, არამედ სპორტით, მეცნიერებით, ხელოვნებით

დაკავებული ადამიანები და ორგანიზაციები.

კომპანია დაფუძნდება შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების

ორგანიზაციულ-სამარTლებრივი ფორმით.

ვინაიდან კომპანია ახლა იწყებს მოღვაწეობას, მას როგორც ეკონომიკურ სუბიექტს არ

გააჩნია ისტორია, მაგრამ მის დამფუძნებლებs gaaCniaT ვებ დიზაინის სფეროში

muSaobis gamocdileba. ჩვენი ჯგუფის mier დამზადებულია საიტებიa: • www.economics.tsu.ge/micro -თსუ-ს ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტის

მიკროეკონომიკის კათედრის საიტი;

http://www.economics.tsu.ge/micro

272

• www.maxit.ge - კომპანია Maxit Group-ის საიტი;

• www.nadarbazevi.ge (საცდელი ვერსია იხილეთ www.nonika.myweb.ge)

ტურისტული კომპანია ნადარბაზევის საიტი.

CamoTvlil საიტებზე მუშაობიs, dros შექმნილი სირთულეების დაძლევისას

მიღებულ გამოცდილებასა და ცოდნასთან ერთად დავამუშავეთ ექსკლუზიური

მიდგომები და პროგრამული გადაწყვეტები, რომელთა საშუალებითაც

შესაძლებლობა გვეძლევა კლიენტებს საკმაოდ საინტერესო გადაწყვეტები

შევთავაზოთ.

კომპანიის მთავარი სიძლიერეა ახალგაზრდა, მაგრამ კვალიფიციური ვებ-

დეველოპერები და დიზაინერები, დასავლური გამოცდილების გამოყენება. ასეთმა

მიდგომამ საშუალება მოგvცა შეგვექმნა თანამედროვე საკუთარი თვითგანახლების

მოდული, სხვადასხვა პროგრამული გადაწყვეტების ბიბლიოთეკა, რაც საშუალებას

მოგვცემს ადვილად და სწრაფად შევასრულოდ axali პროექტები.

კომპანიას ჰყავს ორი კატეგორიis კონკურენტები: • კვალიფიციური, და მძლავრი ვებ-დიზაინის სტუდიები, რომლებიც მუშაობენ

მსხვილ კორპორატიულ და სამთავრობო კლიენტებთან და საკუთარ

პროდუქციაზე საკმაოდ მაRალი ფასები გააჩნიათ, რაც miuwvdomels xdis

მცირე და ნაწილობრივ საშუალო ბიზნეს-ორგანიზაციებსა და ფიზიკურ

პირებს ჰქონდეთ საკუთარი საიტები;

• დამწყები „ვებ-მასტერები“, რომლებიც საიტებს გამზადებული მოპარული ან

უკეთეს შემთხვევაში, უფასოდ გავრცელებადი პროგრამული სკრიპტებისგან

აკეთებენ. მათი პროდუქცია asliviT ჰგავს ერთმანეთს და ხშირ

შემთხვევაში, არ პასუხობს კლიენტის მოთხოვნებს.

განვითარების პირველ ეტაპზე არცერთი ტიპის კონკურენციული ძალები არ უქმნიან

კომპანიას პრობლემას, რადგან ბაზარი ar aris გაჯერებული და mas mouwevs

მუშაობა მკვეთრად დივერსიფიცირებული საფასო და საბაზრო პოლიტიკით.

ActionDesign-იs განვითარება ორიენტირებულია ზრდაზე. შესაბამისად, კომპანიის

მიზანია ღირსეული ადგილი დაიმკვიდროს ვებ-დიზაინის ბაზარზე.

ფუნქციონირების პირველი წლის განმავლობაში იგეგმება ნამუშევრების საინტერესო

და მრავალფეროვანი პორტფოლიოს შექმნა, ასევე მომსახურების ახალი სახის

დანერგვა, რაც ინტერნეტ-კატალოგის საშუალებით მზა საიტების გაყიდვას

გულისხმობს.

კომპანიის მუშაობის პროცესში დამუშავდება ზრდის სტრატეგიები და შემდგომი

განვითარების გზები და პერსპექტივები.

http://www.maxit.ge/

http://www.nadarbazevi.ge/

http://www.nonika.myweb.ge/

273

3. პროდუქტი და მომსახურება

კომპანიის მთავარი პროდუქtია დისტანციურად მართვადი პროფესიონალური

საიტები. ასეთი ტიპის ვებ-პროდუქტი წარმოადგენს ყველაზე მოთხოვნად

კატეგორიას კორპორატიული კლიენტების მხრიდან. საიტები გამორჩეული იქნება,

როგორც პროგრამული, ასევე დიზაინის თვალსაზრისით.

კომპანია დაამუშავებს უნივერსალურ თვითგანახლების პროგრამას, რომლის

საშუალებითაც მომხმარებელი საკუთარი საიტების განახლებას დროის ნებისმიერ

მონაკვეთში, ნებისმიერი კომპიუტერიდან მოახერხებს. მისი საშუალებით

შესაძლებელი იქნება: საიტს დაემატოს გვერდების და ქვე-გვერდების ნებისმიერი

რაოდენობა. ეს ფუნქცია საშუალებას მისცემს მომხმარებელს, საჭიროების

შემთხვევაში, საიტზე თავად განათავსოს ნებისმიერი მოცულობის ინფორმაცია,

kerZod • გასაგზავნი ფოსტის ფორმების განსაზღვრა და დახვეწა;

• საკუთარი ფოტოალბომის, გალერეის შექმნა, განახლება და გადახალისება;

• სიახლეების სწრაფი დამატება - „სიახლეთა ფირის“ ფუნქცია;

• ნებისმიერი ზომის ტექსტისა და გამოსახულებების გამარტივებული

პუბლიკაცია;

• საიტზე ფაილების აtvirTva (მიზანშეწონილ ზომებში);

• ლინკების გადამისამართება, როგორც საიტის შიგა, ასევე გარე რესურსებზე;

• ანიმირებულ მენიუებში ცვლილებების შეტანა;

• საიტის შიგნით ძებნის განხორციელება;

• ავტორიზაციის გზით მომხმარებლების სხვადასხვა წვდომადობის ჯგუფებად

დაყოფა;

• საიტისათვის რამოდენიმე ენის დამატება;

• საიტის ბანერების მართვა;

• საკუთარი ინტერნეტ- მაღაზიის ფლობა და მართვა.

პროფესიონალური ვებ-საიტის მეორე მთავარი კომპონენტი იქნება უნიკალური

დიზაინი, რომელიც დამუშავდება ინდივიდუალური მიდგომის პრინციპით.

თავდაპირველად, Seiswavleba კლიენტის შეკვეთა და მიღებული ტექნიკური

დავალების საფუძველზე შეიქმნება დიზაინის მაკეტი, რომელიც წარედგინება

შემკვეთს და მოხდება პროექტის დახვეწა კლიენტის უშუალო მონაწილეობით.

შემდეგ, ურთიერთშეთანხმებული დიზაინი მიებმევა საიტის დისტანციური

განახლების მოდულს და მოხდება საიტის ინფორმაციული შევსება.

274

სტუდია შექმნის ინტერნეტ

პორტალს, რომელზეც

განთავსებული იქნება საიტის მზა

მაკეტები, რომლიდანაც

მომხმარებელს შეეძლება მისთვის

მოსაწონის არჩევა და შეკვეთა.

ასეთი ტიპის პორტალი

საქართველოში არ ფუნქციონირებს,

რაც კომპანიას დამატებით

შესაძლებლობას აძლევს რათა

წარმატებით აითვისოს ბაზრის

უმნიშვნელოვანესი და

ჯერჯერობით ცარიელი ნიშა.

ინტერნეტ-პორტალში

განთავსებული იქნება სხვადასხვა

ტიპისა და დანიშნულების მზა

საიტები. მომხმარებელი ნახულობს მისთვის სასურველ და მოსაწონ დიზაინს. ხდება

უკვე არჩეულის მცირე გადაკეთება, რათა ზუსტად მოერგოს შემკვეთი კომპანიის

მოთხოვნილებებს და ხდება საიტის ინტერნეტში, ჩვენსავე სერვერზე განთავსება.

ასეთი ტიპის პროდუქტი მთლიანად ცვლის ვებ-პროდუქტის კონცეფციას და

გადაჰყავს ის მომსახურების სფეროდან წარმოების სფეროში. აღსანიშნავია, რომ

ყოველი მზა საიტი დაფუძნებული იქნება ჩვენსავე თვითგანახლების მოდულზე და

შესაბამისად იქნებიან სრულყოფილი მართვადი საიტები.

კომპანიას ასეთი დივერსიფიცირებული მიდგომა საშუალებას მისცემს, უკეთ

უპასუხოს მომხმარებლის მოთხოვნებს (ვინაიდან სახეზე იქნება კომპანიის მიერ

შექმნილი მაღალხარისხიანი პროდუქტი). vinaidan, კომპანია მცირე და შესაბამისად

უფრო მობილურია იგი შეეცდება, მაქსიმალურად ინდივიდუალურად მიუდგეს

თითეულ მომხმარებელს; სრულად უპასუხოს მის ყველა მოთხოვნას. კმაყოფილი

კლიენტი კი საუკეთეო რეკლამაა.

საიტებზე ფასის დაწესებისას კომპანიას ექნება ორგვარი პოლიტიკა: 1. ერთიანი

ანგარიშწორების პაკეტები; 2. სააბონენტო გადახდის სისტმა. ერთიანი

ანგარიშწორების პაკეტი

გულისხმობს საიტის

ინტერნეტში განთავსებისთანავე

(როგორც ეს უმეტეს ვებ-

დიზაინის სტუდიებში ხდება)

misi ღირებულების მთლიან

დაფარვას, ხოლო სააბონენტო

მომსახურება - მცირე

ყოველთვიური სააბონენტო

სურ. 1 www.maxit.ge კომპანია Maxit Group-ის საიტი

სურ. 2 www.nonika.myweb.ge

http://www.maxit.ge/

275

გადასახადის დაწესებას, რაც საშუალებას მისცემს მცირე ბიზნესis, ხელოვნების

მუშაკებს, სპორcმენებს, სპორტულ გუნდებს, მცირე ორგანიზაციებს, მეცნიერებს და

უბრალო მოქალაქეებს ჰქონდეთ საკუთარი „კუთხე“ და ელექტრონული იმიჯი

ინტერნეტში.

მსგავსი დივერსიფიცირებული მიდგომა საფასო პოლიტიკის მიმართ საშუალებას

მოგვცემს კონკურენტებთან შედარებით უფრო მიმზიდველი და მოქნილი პირობები

შევთავაზოთ მომხმარებელს. ამასთანავე დამზადებულ საიტებზე ორგანიზებული

იქნება საბანერო-სარეკლამო სისტემა, რაც საშუალებას მისცემს კლიენტებს

ისარგებლონ უფასო საბანერო რეკლამით.

სტუდიის ინიციატივით და ორგანიზებით გაიმართება სხვადასხვა სემინარები,

ტრენინგები და კონფერენციები, რათა პოტენციურმა დამკვეთებმა უკეთ შეიცნონ

ინფორმაციული ტექნოლოგიების როლი, მათი ბიზნესის განვითარების საქმეში.

4. მარკეტინგული გეგმა

4.1 დარგში არსებული სიტუაცია და ტენდეციები

arsebuli mdgomareobiT ვებ-სექტორი აუთვისებელია. გაეროს მონაცემებით (იხ.

დიაგრამა 1) საქართველოს მოსახლეობის მთლიანი რაოდენობის მხოლოდ 10%

იყენებს ინტერნეტს, იგივე წყაროს მონაცემებით ინტერნეტში ჩართულია

აზერბაიჯანის მოსახლეობის 15%, რუსეთის - 21%, ლატვიის-58% ესტონეთის 64%. ამ

ქვეყნებს საქართველოს მსაგავსი სასტარტო პირობები გააჩნდათ, რაც საშუალებას

გვაძლევს დავასკვნათ, რომ ქართული ინტერნეტ-ბაზარი განვითარების მხოლოდ

ჩანასახოვან ფაზაშია. bazari swrafmzardia da mis momsaxurebaze moTxovna uaxloes aTwleulSi mkveTrad aiwevs, es kompanias saSualebas miscems

პროცესის აქტიურ მონაწილედ იქცეს.

2008 წlis მონაცემები ექსტრაპოლაციური მაჩვენებლებია.

276

მოსოფლიოSi arsebuli ტენდეციიდან გამომდინარე, საქართველოში

ამჟამინდელი ვებ-ინდუსტრიის 3-ჯერ- 4-ჯერ ზრდა უახლოეს მომოვალში

გარდაუვალია.

გაეროს, OCD-ს და registration.ge-ს ბოლო 10 წლის მონაცემების სტატისტიკური

masalebis დამუშავებით დავადგინეთ, რომ საქართველოში ინტერნეტის

მომხმარებელთა რაოდენობის ზრდასა და დარეგისტრირებულ დომენების

რაოდენობის ზრდას შორის მჭიდრო კავშირია. Cveni gaangariSebiT კოლერაციის

კოეფიციენტma 0.97 Seadgina. ყოველწლიურად, საიტების მოცულობის ზრდა

ინტერნეტ-მომხმარებლების რაოდენობის ზრდის 2.3%-ს უტოლდება.

დიაგrama. 1 ინტერნეტის მოხმარება 100 სულ მოსახლეზე 2006-2008 წწ.

277

saqarTveloSi ვებ-პროდუქტზე მოთხოვნა მკვეთრად და დინამიურად იზრდება.

ამაზე მეტყველებს დიაგრამა 2-ზე ასახული დარეგისტრირებული დომენების

მატების დინამიკა. აღსანიშნავია, რომ საიტების მოცულობის ზრდა

დარეგისტრირებული დომენების ზრდას რამდენადმე აღემატება, რადგან ზოგიერთი

მომხმარებელი საიტის დარეგისტრირებას უცხოურ, საერთაშორისო დომენებზე

არჩევს.

შექმნილი სიტუაციიდან გამომდინარე, ისეთი მცირე კომპანიისათვის როგორიც

ActionDesign-ia, შესანიშნავი ზრდის შესაძლებლობები იქმნება. mas საშუალება

ეძლევა ინტერნეტ-სივრცის განვითარებასთან ერთად თავადაც გაიზარდოს და

ინფორმაციული საზოგადოების ჩამოყალიბების პროცესsac შეუწყოს ხელი.

უმთავრესი დაბრკოლება, რაც ვებ-ბიზნესის განვითარებას უშლის ხელს

პოტენციური ბაზრის არაინფორმირებულობაა. მცირე და საშუალო ბიზნესის ნაწილი

საერთოდ არ ფლობს ინფორმაციას საიტების სარგებლიანობის შესახებ.

დიაგ. 2 ქართულ სივრცეში დარეგისტრირებული დომენების რაოდენობა

278

4.2 პროდუქტი

განვითარების პირველ ეტაპზე ActionDesign-ის მთავარი პროდუქტი იქნება

ინდივიდუალურ შეკვეთებზე დამზადებული ვებ-საიტები, რომელთა formireba

moxdeba ინდივიდუალურად კლიენტის გემოვნების, საქმიანობის და ტექნიკური

დავალების მიხედვით. საიტი ასევე მოიცავს თვითგანახლების, დისტანციური

მართვის, სარეკლამო ბანერების გაცვლის მარტივ სისტემებს და შემდგომი

მომსახურების პაკეტს. საიტის dasaxelebuli თვისებები დამკვეთს საშუალებას

მისცემს: - სრულად იმუშაოს ტექსტთან: მომენტალურად განaახლოს, შეცვალოს ან წაშალოს

საიტზე ასებული ყველა ტექსტი; მოახდინოს maTi ფორმატირება, მათთვის სასურველი

შრიფტის, ფერის, ტიპის შერჩევა. დაამატოს ახალი ტექსტური ველები და წაშალოს

ძველი. ჩასვას სხვადასხვა გრაფიკული ობიექტები (სურათები, ცხრილები, დიაგრამები)

aმასთანავე შესაძლებელი იქნება სასურველi ტექსტის ფრაგმენტზე ლინკების დადება;

- დამკვეთს შესაძლებლობა ექნება შეცვალოს დიზაინის ძირითადი ელემენტები ფერი,

შრიფტი, სხვადასხვა ფონური თუ კონტექსტური გრაფიკული ელემენტები;

- საიტის მფლობელებს საშუალება ექნებათ მათ საქმიანობაში, ბიზნესში ან კომპანიაში

მომხდარი ცვლილებები, სიახლეები მომენტალურად განათავსონ საიტზე და შექმნან

სიახლეთა ქრონოლოგიური არქივი, რაც სიახლეთა ფირის სახელწოდებითაა ცნობილი.

- kompania mudmivad ითანამშრომლებს ვებ-გვერდების მფლობელებთან და გაუწევს მათ

სრულ მომსახურებას, საიტის შემდგომი დახვეწის და წარმოშობილი ახალი

მოთხოვნილებების დაკმაყოფილების მიზნით;

- საიტის მფლობელი ავტომატურად ერთვება კომპანიის მიერ ორგანიზებულ სარეკლამო

ბანერების გაცვლის სისტემაში. დამკვეთს უმზადდება სარეკლამო ბანერი, რომელიც

განთავსებული იქნება studiis mier დამზადებულ სხვადასხვა თემატურად მეზობელ

(მაგრამ არა კონკურენტ) საიტებზე; მოხდება ერთიანი საბანერო მონაცემთა ბაზის შექმნა,

რაც უზრუნველყოფს კლიენტების საქმიანობის უფასო რეკლამას ინტერნეტში;

- ActionDesign-ი განვითარებასთან ერთად დაამუშავებს სხვადასხვა ინტერნეტ-

სერვისებს, რომელთა სისტემაში ავტომატურად ჩაერთვება კლიენტები. შეიქმნება

საიტების თემატური კატალოგი და სხვ.

ActionDesign-ი საქართველოში გეგმავს პირველი ავტომატიზირებული ვებ-

საიტების ინტერნეტ-მაღაზიის შექმნას. ეს იქნება პორტალი, რომელზეც

განთავსებული და თემატურად დალაგებული იქნება საიტების მაკეტები მათი

დანიშნულებისა და სირთულის მიხედვით. მომხმარებელი შედის პორტალზე,

ირჩევს მოსაწონ დიზაინს, საიტიდანვე ახდენს ანგარიშsწორებას და არეგისტრირებს

დომენს .ge - ზონაში. თვითონვე ახდენს სასურველი ინფორმაციის განთავსებას

279

დისტანციური სამართავი სისტემის საშუალებiთ, შედეგად ვიღებთ კომფორტულ

ვებ მომსახურებას, რაც საშუალებას იძლევა 3-4 საათში შეიქმნას და

დარეგისტრირდეს სრულფასოვანი საშუალო სირთულის ვებ-საიტი.

studiasTan ურთიერთობით მომხმარებელი შეიძენს პარტნიორს, რომელიც

დაეხმარება მას სწორად გამოიყენოს ინტერნეტ-რესურსები საკუთარი

წარმატებისათვის. საიტი თავისი მაღალი ხარისხის და მიმზიდველი დიზაინით

შესანიშნავი მარკეტინგული იარაღი იქნება.

4.3 მომხმარებელი

ActionDesign-ის მომხმარებlebi იქნებიან კომერციული და არაკომერციული

ორგანიზაციები და შემოქმედებით დაკავებული ფიზიკური პირები. ინტერნეტის

განვითარებასთან ერთად იზრდება ქართველი მომხმარებლის მოთხოვნა ინტერნეტ-

საიტებზე. როგორც 4.1 ქვეთავში აღვნიშნეთ ბაზარი სწრაფი ტემპებით იზრდება და

ეს ტენდეnცია უახლოეს ხუთწლეულში უფრო დაჩქარდება. ამიტომ კომპანია

შეეცდება მხარი აუბას ზრდის ტრენდს და ვებ-მომსახურება შესთავაზოს არა მარტო

კომერციულ თუ არაკომერციულ ორგანიზაციებს, არამედ ფიზიკურ პირებსაც.

vinaidan saqarTveloSi ინტერნეტის განვითარება საწყის ფაზაშია, შესაბამისად

არსებობს მცირე თუ საშუალო ორგანიzაციების დიდი რაოდენობა, რომელთაც ვებ-

გვერდის ფუნქციები, მისი მნიშვნელობა და საჭიროება კარგად არ აქვთ

გაცნობიერებული. swored, ასეთი ეკონომიკური სუბიექტები წარმოადგენენ ბაზარს,

რომელიც ჯერ სრულიად აუთვისებელია. bunebrivia, bazari, რომელზეც

შეთავაზებული პროდუქტის მნიშვნელობა არ ესმით საოცრად რთულია, miT ufro

rTulia misi dapyroba ვებ-ტექნოლოგიების სფეროში. rogorc ukve aRvniSneT,

ვებ-სამყარო ერთ-ერთი ყველაზე სწრაფად განვითარებადი ინდუსტრიაა და მასზე

მოთხოვნა განუწყვეტლივ იზრდება. თუ დავაკვირდებით, საქართველოში am mxriv

arsebul mdgomareobas SeimCneva დარეგისტრირებული დომენების ზრდის

დინამიკა (diagrama 2), kerZod, მარტო 2006 წელს დღეში 3-4 საიტი

რეგისტრირდებოდა.

4.4 კონკურენტები

კომპანია ActionDesign კონკურენციას გაუწევენ შემდეგი ვებ-სტუდიები: • www.pixel.ge;

• www.itdc.ge ;

• www.proservice.ge.

• webservice da სხვა.

საქართველოში შექმნილი ვებ დიზაინის სტუდიების ნუსხა საკმაოდ დიდია და

მოიცავს 10-12 კომპანიას, მაგრამ ძირითად კონკურენტს zemoT dasaxelebuli 3

http://www.pixel.ge/

http://www.itdc.ge/

http://www.proservice.ge/

280

კომპანია warmoadgens. ისინი didi ხანია ბაზარზე მოღვაწეობენ და

საინტერესო ნამუშევრებიც შექმნეს. warmovadginoT konkurentebis analizi:

4.4.1 პიქსელი

კომპანია “პიქსელი” წარმოადგენს ერთ-ერთ წამყვან ვებ-სტუდიას საქართველოში.

პირდაპირ უნდა ითქვას, რომ მისი პორტფოლიო საკმაოდ შთამბეჭდავია.

პიქსელი ძირითადად იყენებს იგივე ტექნოლოგიებს, რასაც ჩვენი კომპანია, მაგრამ

მისი საიტები ორიენტირებულია ძირითადად დიზაიnსა და ვიზუალურ ეფექტებზე,

ვიდრე საიტის ფუნქციონალურ მხარეზე. maTi ნამუშევრები, დიზაინის მხრივ,

საკმაოდ ძლიერი და ორიგინალურია, gaaCnia საინტერესო ვიზუალური ეფექტები,

rac საიტებს ხიბლს მატებს. მათ მიერ არის გაკეთებული საქართველოს

პრეზიდენტის საიტი და სხვა.

პიქსელს gaaCnia zogirTi naklovanebebi:

მაგალითად ბიზნეს http://european-georgia.com//gudauri/ წარმოადგენს საიტს,

რომლის დამზადებაც $29000 დაჯდა, მაგრამ ამ ბიზნეს გეგმაზე მუშაობის ერთ

თვიანი პროცესის განმავლობაში ნორმალურად არ ფუნქციონირებდა და შეიძლება

ითქვას არც კი ი იგივე მეორდება http://european-georgia.com//bakuriani/

პიქსელს გააჩნია საკმაოდ საინტერესო Flash-ტექნოლოგიაზე დაფუძნებული

პროდუქტები, მაგრამ უმეტესობაზე ინფორმაცია არ არის განახლებული და იქმნება

შთაბეჭდილება, რომ მათ არ გააჩნიათ თვითგანახლების სისტემა, რაც

დღესდRეობით საიტის საკმაოდ დიდ ნაკლად ითვლება. მაგალითად,

ცენტრპოინტის საიტზე უახლესი ინფორმაცია 2006 წელს არის განახლებული

http://www.georgianrealty.ge/ .

კომპანიის საიტები ZviradRirebulia, როგორც წესი, maTi fasi iwyeba $15000-

დან.

დამზადებული აქვთ: 25 საიტი.

4.4.2 ITDC

მეორე მძლავრ კონკურენტს წარმოადგენს ITDC ამ კომპანიას საკმაოდ მდიდარი და

საინტერესო წარსული აქვს. იგი თითქმის 10 წელია, რაც ფუნქციონირებს. igi,

ძირითადად, ახორციელებს მსხვილ ვებ-პროექტებს. მის mier Seqmnilia

საქართველოს პარლამენტისა და მთელი რიგი სამთავრობო ორგანიზaციების

საიტები და სხვ. ITDC-მსხვილი IT კომპანიაა. მათი საიტების Zlieri მხარე aris

პროგრამული გამართულობა და მოქნილი განახლების სისტემა.

დამზადებული აქვთ : 68 საიტი.

sawyis ეტაპზე, ActionDesign-ის კონკურენტი ITDC-ი da piqseli ver იქნება,

რადგან maT მიზნობრივი სეგმენტი საკმაოდ განსხვავებული აქვT.

http://european-georgia.com/gudauri/

http://european-georgia.com/bakuriani/

http://www.georgianrealty.ge/

281

4.4.3 ProService

ეს კომპანიაც თავისი წინამორბედების მსგავსად საკმაოდ მძლავრი და საინტერესოა.

მათ დამუშავებული აქვთ საძიებო სისტემა www.boom.ge და ეწევიან საკმაოდ

ხარისხიან ვებ-ჰოსტინგის მომსახურეობას. ProService ძირითადად

ორიენტირებულია ვებ-პორტალების შექმნაზე.

4.4.4 webservice

ამზადებს პერსონალურ და კორპორატიულ საიტებს. აღნიშნული ვებ-სტუდიის

მიერ დამზადებული საიტები გამოირჩევიან მაღალი ხარისხით.

ვებ-სერვისი მომხმარებლებს სთავაზობს მომსახურების შემდეგ სახეებს:

1) ვებ-დიზაინი;

2) ვებ-ჰოსტინგი;

3) ელექტრონული კომერცია.

პაკეტი – “minimal”, რაც გულისხმობს მცირე მოცულობის საინფორმაციო ვებ-საიტის

დამზადებას, 4 ძირითადი დინამიური და განახლებადი გვერდით,

ადმინისტრაციული პანელი EasyCM - fasi $220- დან $ 650-მდე;

პაკეტი – “Stylish”, გულისხმობს ორიგინალური დიზაინით გაფორმებულ საშუალო

მოცულობის ვებ-საიტს, 7-9 დინამიური და განახლებადი გვერდით, ფოტო

გალერიით და/ან აუდიოპლეერის შედგენის შესაძლებლობით. ადმინისტრაციული

პანელი EasyCM - fasi $450-დან $950-მდე;

პაკეტი – “Optimal”, არის მთლიანად განახლებადი დინამიური ვებ-საიტი 12-25

საბაზო გვერდით, ფოტოგალერიით. ადმინისტრაციული პანელი EasyCM - fasi

$750 –დან $1450 –მდე;

პაკეტი – “Maximal”, კორპორატიული საიტი, 15-40 ძირითადი და მთლიანად

განახლებადი ვებ-გვერდი. ადმინისტრაციული პანელი EasyCM - ფასი – $950 –დან

$5500 –მდე.

დამზადებული აქვს 19 საიტი

4.4.5 webdesign

აღნიშნული ვებ-სტუდია მომხმარებლებისათვის ამზადებს კორპორატიულ და

პირად საიტებს.

სტატიკური ვებ-გვერდები:

ა) მოხერხებული ნავიგაცია, ინფორმაცია კომპანიის შესახებ, პროდუქციის ან

მომსახურების მოკლე აღწერა. ფასში შედის 5 - მდე გვერდის შექმნა. დამზადების

ვადა 10 დღე, ფასი 150$;

http://www.boom.ge/

282

ბ) ორიგინალური დიზაინი, ძირითადი განყოფილებები (კომპანიის შესახებ,

სიახლეები. . . ) პროდუქციის, მომსახურებების კატალოგი. ფასში შედის 10 მდე

გვერდის შექმნა. დამზადების ვადა 15 დღე, ფასი 400$;

გ) ორიგინალური დიზაინი, ძირითადი განყოფილებები (კომპანიის შესახებ,

სიახლეები. . . ) პროდუქციის, მომსახურებების კატალოგი. ანიმაცია FLASH - ის

ელემენტები. ფასში შედის 15 მდე გვერდის შექმნა. დამზადების ვადა 15 დღე, ფასი

600$;

დინამიური ვებ გვერდი

ა) ვებ-საიტი “ბიზნეს წარმომადგენლობა” ძირითადი განყოფილებები

სურვილისამებრ. FLASH ანიმაცია, მარტივი მონაცემთა ბაზა, საიტის მფლობელს

საშუალება აქვს ადმინისტრაციული გვერდის საშუალებით დაამატოს ახალი

ინფორმაცია თავისი პროდუქციის ან მომსახურების შესახებ . დამზადების ვადა 20

დღე, ფასი 900$;

ბ) ვებ საიტი “ბიზნეს პორტალი” ძირითადი განყოფილებები სურვილისამებრ.

ანიმაცია, მონაცემთა ბაზა, საიტის მფლობელს საშუალება აქვს მიიღოს

მომხმარებელთაგან განცხადებები და ადმინისტრაციული გვერდის საშუალებით

კატეგორიების მიხედვით დაამატოს ახალი ინფორმაცია. ფასში შედის 20 მდე

გვერდის შექმნა. დამზადების ვადა 25 დღე, ფასი 1200$;

გ) “კორპორატიული”ვებსაიტი ორიგინალური დიზაინი, ძირითადი განყოფილებები

სურვილისამებრ. ანიმაცია, მრვალსაფეხურიანი მონაცემთა ბაზა, საიტის მფლობელს

აქვს სრული კონტროლის საშუალება სხვადასხვა ტიპის მონაცემებზე

ადმინისტრაციული გვერდის საშუალებით. ფასში შედის 25 მდე გვერდის შექმნა

შესაბამისი. დამზადების ვადა 30 დღე, ფასი 1800$;

დ) “კორპორატიული ვებპორტალი” ორიგინალური დიზაინი, ძირითადი

განყოფილებები სურვილისამებრ. ანიმაცია, მრვალსაფეხურიანი მონაცემთა ბაზა,

საიტის მფლობელს აქვს სრული კონტროლის საშუალება სხვადასხვა ტიპის

მონაცემებზე ადმინისტრაციული გვერდის საშუალებით. აგრეთვე ფორუმი,

სტუმართა წიგნი, ორიგინლური მთვლელი ელ ფოსტის ავტომატურად გაგზავნა.

ფასში შედის 30 მდე გვერდის შექმნა. დამზადების ვადა 40 დღე, ფასი 2000$;

დამზადებული აქვს 48 საიტი

4.4.6 varvaridze

აღნიშნული ვებ-სტუდიაც ამზადებს ძალიან მაღალი ხარისხის დიზაიის მქონე

საიტებს როგორც კორპორატიულს, ასევე fიზიკური პირებისათვის.

შექმნილი აქვს 12 საიტი.

283

4.4.7 saatec

აღნიშნული სტუდია ამზადებს 2 ტიპის საიტს:

სტატიკური ვებ-გვერდი, რომელსაც ასევე ეძახიან HTML ვებ-გვერდს. ვიზუალურად

ეს ვებ-გვერდი გამოიყურება ზუსტად ისევე, როგორც ყველა სხვა დანარჩენი. მისი

დამზადების ღირებულება იწყება €354-დან და არის დაბალი მეორე ტიპთან -

შიგთავსის მართვის სისტემის (CMS), იგივე დინამიურ ვებ-გვერდთან შედარებით.

თუმცა თუ დააპირებთ ასეთ ვებ-გვერდში ცვლილებების შეტანას, აუცილებლად

პერიოდულად დაგჭირდებათ ჩვენს kompaniasTan ან msgavsi ტიპის

ორგანიზაციასთან დაკავშირება;

CMS, დინამიური ვებ-გვერდი (იგივეა რაც შიგთავსის მართვის სისტემაზე

დაფუძნებული ვებ-გვერდი) არის უფრო მისაღები და სასურველი საშუალო და

დიდი ტიპის ორგანიზაციებისათვის, რომლებიც როგორც მინიმუმ თვეში ერთხელ

მაინც ფიქრობენ განაახლონ ინფორმაცია თავიანთ ვებ-გვერდზე. თუ გექნებათ ასეთი

ტიპის ვებ-გვერდი, maSin თვითონ შეძლებთ განაახლოთ ვებ-გვერდი სხვისი ჩარევის

გარეშე. განახლებისათვის არ დაგჭირდებათ კომპიუტერზე დამატებითი პროგრამის

დაყენება. kerZod, შეხვალთ თქვენს ვებ-გვერდზე ადმინისტრატორის უფლებებით

და სათანადო პაროლის გამოყენების შემდეგ შეძლებთ დაარედაქტიროთ ან

შეცვალოთ შიგთავსი. რედაქტირების პროცესი იმდენად ადვილია, რამდენადაც

ადვილია საოფისე პროგრამა Microsoft Word-თან მუშაობა. დინამიური ვებ-გვერდის

შექმნის ღირებულება იწყება €783-დან.

დამზადებული აქვს 22 საიტი.

ActionDesign-is strategia:

კომპანია ActionDesign -i ორიენტირს Tavdapirvelad აუთვისებელ ბაზარზე

აიღებს. ქართულ რეალობაში არსებობენ სხვადასხვა ცალკეული ვებ-მასტერები,

რომლებიც საიტებს დამოუკიდებლად, შედარებით დაბალ ფასებში ქმნიან. როგორც

წესი, სწორედ მათზე მოდის მცირე და საშუალო ორგანიზაციების საიტების დიდი

ნაწილი. ეს ტენდეncია მეტყველებს imaze, rom ბაზარი ჯერაც აუთვისებელია.

ActionDesign-is პროდუქti თავისი ხარისხით უტოლდება ამჟამინდელი ლიდერების

msgavsi ტიპის პროდუქtebs და ზოგიერთ პარამეტრში sჯობნის მათ.

კონკურენციისას მთავარი იარაღი იქნება მომსახურებისა და პროდუქციის ხარისხი,

პროდუქტისa და კლიენტურის მაღალი დივერსიფიკაციის დონე და არა ფასზე

გათვლილი პოლიტიკა.

ფაქტორი “ჩვენ” სიძილიერე სისუსტე “პიქსელი” “ITDC” მნიშვნელობა

მომხმაებ-

284

ლისათვის16

პროდუქტი ორიგინალური

ფუნქციონალური

ორიგინალური

დიზაინი

ძლიერი

პროგრამული

მხარე

5

ფასი 3-ჯერ 4-ჯერ დაბალი

მაღალი მაღალი 4

ხარისხი მაღალი xახრისხი

მაღალი ხარისხი მაღალი ხარისხი 5

პორტფოლიო მოკრძალებული

მდიდარი მდიდარი 3

მომსახურეობა ინდივიდუალური

ინდივიდუალური ინდივიდუალური 2

მოსახერხებლობა თვით განახლებადი

ნაწილობრივ

განახლებადი

თვით

განახლებადი 4

სტაბილურობა სტაბილური,ზრდაზე

ორიენტირებული სტაბილური სტაბილური 5

კომპანიის

რეპუტაცია

საწყის ეტაპზე,

უცნობი

დადებითი დადებითი 3

გაყიდვების

მეთოდიკა

მკვეთრად

დივერსიფიცირებული

დივერსიფიცირ-

ებული

დივერსიფიცირ-

ებული 2

რეკლამირება ინტესიური

პასიური პასიური 4

იმიჯი უცნობი

მაღალი მაღალი 3

ცხრილი 1 კონკურენციული ანალიზი.

4.5 ნიშა

ActionDesign-ის ნიშა წარმოადგენს მცირე და საშუალო ზომის საინფორმაციო, პრომო,

ინეტრაქტიული საიტების ბაზრს. მზა საიტების ინტერნეტ-პორტალი მაღაზია იქნება

პირველ პრეცედენტი ქართულ ინტერნეტ-სივრცეში. ამასთანავე, კომპანია

მომხმარებლებს სთავაზობს მომსახურების სრულიად ახალ სააბონენტო სისტემას,

რაც საშუალებას გვაძლევს თვისობრივად ახალი ტიპის სერვისი შევთავაზოთ

miznobriv bazars da Sesabamis სეგმენტს.

4.6 მარკეტინგული სტრატეგია

4.6.1 პრომოუშენი

ქართული ვებ-სტუდიები პრომოუშენს საკმაოდ მცირე დროს უთმობენ. მათი

სარეკლამო განცხადებები ძირითადად განთავსებულია ბეჭდით და ინტერნეტ-

მედიაში, ისიც მცირე რაოდენობით. ეს გამოწვეულია იმით, რომ ვებ-ბაზარზე

16 მონაცემები შეფასებულია ხუთ ბალიანი შეფასების სისტემით.

285

მოთხოვნის სწრაფი ზრდის პირობებში არ დგას აგრესიული საეკლამო კამპანიის

აუცილებლობა.

შექმნილი სიტუაციიდან გამომდინარე ხშირად გვხვდება მომხმარებელი, რომელსაც

სურს საიტი მაგრამ არ იცის საიდან და როგორ დაიწყოს ვებ ორგანიზაციებთან

ურთიერთობა. შესაბამისად, მაშინ როდესაც სხვა კომპანიები არ ჩანან ბაზარზე

მინიმალური სარეკლამო დნახარჯებით მაქსიმალური შედეგის მიღებაა

შესაძლებელი.

ActionDesign-ის მძლავრი სარეკლამო იარაღი მისივე საიტი იქნება.

კონკურენტებისაგან განსხვავებით პორტალი არ იქნება მხოლოდ შესრულებული

ნამუშევრების ჩამონათვალი და ფასების სია, aramed საიტი იქნება კომპლექსური და

მოცულობითი, მოემსახურება kompaniis მთავარ მისიას - იnფორმაციული

საზოგადოების ჩამოყალიბება. igi დაეხმარება ადამიანებს თავი უფრო

კომფორტულად იგრძნონ ინტერნეტში. საიტზე ganTavsdeba სხვადასხვა

განყოფილება, რომელიც ინტენეტ- განათლებას მოემსახურება. პორტალზე ქართულ

ენაზე იქნება warmodgenili უახლესი ტუტორიალები, სხვადასხვა პროგრამისა თუ

პროგრამული ენების შესახებ, პროგრამირების კონკრეტული მაგალითები,

გაკვეთილები დამწყები ვებ-დიზაინერებისა და პროგრამისტებისათვის, უახლესი

კომპიუტერული წიგნები და ჟურნალები.

საიტზე განთავსებული იქნება „დახმარების“ გვერდი, რომელშიც ვიზიტორი იპოვის

ამა თუ იმ ყოველდღიური კომპიუტერული პრობლემის გადაწყვეტას; სხვადასხვა

დრაივერებისა თუ კოდეკების ნაკრებს და ინსტრუქციებს, რაც საშუალებას მისცემს

დამწყებ მომხმარებელს ადვილად გაართვას თავი ოპერაციულ სისტემის

ფუნქციონირებასთან დაკავშირებულ პრობლემებს.

ვებ-გვერდზე გამართული იქნება მოსახერხებელი ფორუმი, სადაც ვიზიტორები

საკუთარ ბლოგებს დადებენ, განიხილავენ ჩვენს ახალ ნამუშევრებს, გაგვაკრიტიკებენ

და სამომავლო რჩევებსა და სურვილებს გამოთქვამენ.

ActionDesign-ი საკუთარ სარეკლამო ბანერებს განათავსებს სხვადასხვა მაღალ

მოთხოვნად საიტებსა და პორტალებზე, Google-ს და Yahoo-ს საძიებო სისტემებში.

ამასთანავე ორგანიზებული იქნება E-Mail სარეკლამო კამპანია.

ვებ-რეკლამა ერთ-ერთი ყველაზე იაფი და შედეგიანი რეკლამაა, ჩვენი დამკვეთი

amave dros ინტერნეტ-მომხმარებელია. შესაბამისად, ცნობილ საიტებზე

განთავსებული ეფექტური ბანერი realurad შეასრულებს თავის ფუნქციას.

გასათვალისწინებლია, რომ შექმნილი სიტუაციის გამო პოტენციურ

მომხმარებელების ნაწილს არ აქვს მჭიდრო კავშირი ინტერნეტთან, ასევე არსებობენ

ორგანიზაციები, რომელთაც არ აქვთ საიტი სხვადასხვა მიზეზის გამო, არ ფლობენ

საკმარის ინფორმაციას, არ იციან საიდან დაიწყონ და ა.შ. ამიტომ kompania apirebs

ორგანიზება გავუკეთოს სხვადასხვა სახის სარეკლამო-საგანმანათlებლო

ღონისძიებებს, მათ შორის შეხვედრებსა, სემინაერeს, ტრენინგებს და კონფერენციებს,

რათა ხელი შეუწყოს ვებ- პროდუქტის პოპულარიზაციას. დაიბეჭდeba ბუკლეტები,

რომლებიც დაეგzავნება და დაuრიგდება პოტენციურ კლიენტებs, რათა უკეთ

გაეცნონ ვებ-საიტების დანიშნულებას, მათ სარგებლიანობას, რაც კიდევ უფრო

286

ცნობადს გახდის კომპანიის სავაჭრო მარკას და დადებითად იმოქმედებს მის

იმიჯზე.

kompaniis ჩამოყალიბების sawyis etapze არ იქნება მიზანშეწონილი სატელევიზიო

საეკლამო კამპანია. ჩვენი ტიპის ბიზნესი არ საჭიროებს პირდაპირ მასიური

მოთხოვნის სტიმულირებას, რათა შემდგომი საწარმოო ციკლისთვის რეფინანსირება

მოახდინოს. amasTan, სატელევიზიო რეკლამა საკმაოდ ძვირია da sagulisxmoa

isic, rom მას არც ჩვენი კონკურენტები იყენებენ. amis ZiriTadi mizezi ბაზარზე

arsebuli მზარდი მოთხოვნაა. მას შემდეგ, რაც მზა საიტების ინტერნეტ-მაღaზია და

პორტფოლიო ჩამოყალიბდება საჭირო გახდება საატელევიზიო სარეკლამო

სივრცის გამოყენება, რათა ახალი ტიპის სრულიად ავტომატურi და

დისტანციურi მომსახურება წარvუდგინოთ ქართველ მომხმარებლებს.

4.6.3 ფასწარმოქმნა

კონკურენტების ანალიზმა გვიჩვენა, rom ფასები ვებ-დიზაინის სფეროში საკმაოდ

მრაფალფეროვანია. ყველა კომპანიას გააჩნია საკუთარი პროდუქტის დივერსიფიცირების

კრიტერიუმები და მომხმარებელს სხვადასხვა ღირებულებისa და სირთულის

მომსახურეობას სთავაზობენ.

კომპანია ActionDesign, ერთის მხრივ, გამოიყენებს უკვე ნაცად პრაქტიკას და საკუთარი

პროდუქტს პაკეტების სახით შესთავაზებს მომხმარებლებს. წარმოდგენილი იქნება 5 სახის

პაკეტი თითეულ პაკეტს ბოლოში მითითებული აქვს სააბონენტო ფასი:

1. “Basic”+Web Hosting+Domen- მარტივი 4-5 გვერდიანი საიტი. ძირითადად

ატარებს საინფორმაციო-სარეკლამო ხასიათს. აღჭურვილია თვითგანახლების

სისტემით. მომხმარებელს შეეძლება არსებული ინფორმაციის ახლით შეცვლა

და სხვადასხვა გრაფიკული ელემენტებით გალამაზება. გამოყენებული იქნება

Flash, HTML, JavaScript, AMF, PHP, mySQL ტექნოლოგიები. სავარაუდო ფასი

100-200 ლარი, ან სააბონენტო თვეში 20 ლარი;

2. “Personal“+Web Hosting+Domen - ეკონომიური პაკეტი ფიზიკური

პირებისათვის, ორიგინალური დიზაინი, გვერდების დამატების სისტემა, Flash

ან PHP გარემო, საიტის მართვის სრული სისტემა, ძებნა, კონტაქტის სრული

სისტემა და სხვა სახის ვებ აპლიკაციები, პაკეტი დაიყოფა მეცნიერების,

ხელოვნების და სხვ. მიმართულებებით. გამოყენებული იქნება Flash, HTML,

JavaScript, AMF, PHP, mySQL ტექნოლოგიები. სავარაუდო ფასი 100-120 ლარი

ან სააბონენტო თვეში 20 ლარი;

3. „Standart“+Web Hosting+Domen - საიტი 10-15 გვერდით, Flash ან PHP

გარემოთი. დამკვეთის მოთხოვნისამებრ გაწყობილი ვებ-აპლიკაციებით,

ძებნით, სრულიად მართვადი ინტერფეისით. გამოყენებული იქნება Flash,

HTML, JavaScript, AMF, PHP, mySQL ტექნოლოგიები. სავარაუდო ფასი 500-700

ლარი ან სააბონენტო თვეში 40 ლარი;

4. „Corporative“+Web Hosting+Domen -კორპორატიული საიტი. 15-20 გვერდი

გვერდების დამატების სისტემა, სრული მართვის და ადმინისტრირების

287

პანელი. საიტის მობილური ვერსია G3 ტელეფონებისათვის, ელექტრონული

კომერცია, ძებნა, და სხვ. Flash, HTML, JavaScript, AMF, PHP, mySQL

ტექნოლოგიები. სავარაუდო ფასი 700-1500 ლარი ან სააბონენტო 70 ლარი;

5. „WEB-Portal“ +Web Hosting+Domen - სრულად ფუნქციონირებადი, ნებისმიერი

დანიშნულების ვებ პორტალი, საძიებო სისტემით, სრული მართვის სისტემით

და დამკვეთისათვის სასურველი ყველა ვებ-აპლიკაციით, გვერდების

რაოდენობა შეუზღუდავი. Flash, HTML, JavaScript, AMF, PHP, mySQL, ASP.NET

ტექნოლოგიები. სავარაუდო ფასი 1500-2200ლარი ან სააბონენტო 150 ლარი.

როგორც აღვნიშნეთ, კომპანია აქცენტს გააკეთებს საიტების ინტერნეტ-მაღაზიის

შექმნასა და მის გაnვითარებაზე. პორტალზე განთავსებულ საიტები ძირითადად

იქნება პირველი სამი პაკეტიდან „Basic“, „Personal“ და „Standart“. 1. „Basic”+Web Hosting+Domen - რეგულარული ფასი: 17 50-80 ლარი, უნიკალური

ფასი18: 100-200ლარი;

2. “Personal“ ”+Web Hosting+Domen - რეგულარული ფასი: 50-80 ლარი,

უნიკალური ფასი: 100-120ლარი;

3. „Standart“+Web Hosting+Domen-- რეგულარული ფასი: 80-100 ლარი,

უნიკალური ფასი: 500-700 ლარი.

კომპანიის საფასო პოლიტიკა მეტად მოქნილი, ხელმისაწვდომი და

მრავალფეროვანია. იგი მოიცავს, როგორც ერთჯერად გადასახადს, ასევე სააბონენტო

სისტემას, რაც გულისხმობს ვებ-საიტის ყოველთვიური გადახდის პირობით შექმნას

და ფუნქციონირებას.

კონკურენტებთან შედარებით კომპანიის ფასები შედარებით დაბალია. ეს არ ნიშნავს,

რომ პროდუქti იაფფასიანია ან კონკურენტებთან ბრძოლას ფასების საშუალებით

ვაპირებთ. დაბალი ფასების მთავარი მიზეზი გრძელვადიანი მიზნებიდან

გამომდინარეობს, kompania იზრუნებს გუდვილსა და arsebul კლიენტებთან

პარტნიორულ ურTიერTობაზე, amiT ki samomavlo biznesis ganviTarebas

Seuqmnis safuZvels. მთავარი upiratesobaa საკუთარი საიტების ხარისხი, ცოდნა,

კვალიფიკაცია და მონდომება.

4.7 გაყიდვების პროგნოზირება

2006 წელს დარეგისტრირებული დომენების ზრდის ტემპმა თვეში

საშუალოდ 67 დომენი შეადგინა ( ix. დიაგრამა 2). es დაახლოებით თვეში 50

17 გადახდის შემდეგ საიტის მაკეტი კვლავ პორტალზე რჩება და სხვასაც შეუძლია შეიძინოს იგი. ანუ

მომხმარებლის საიტის მსგავსი ვებ-გვერდი სხვასაც შეიძლება hქონდეს. 18 მომხმარებელი ყიდულობს შაბლონს, იგი მოიხსნება პორტალიდან და და შემკვეთი ფლობს საიტის

ერთადერთ-უნიკალურ ეგზემპლარს.

288

მუშა კორპორატიული საიტია. არსებული ანალიზის, ჩვენს მიერ ჩატარებული

კვლევისა და მოპოვებული მეორადი ინფორმაციის მიხედვით, kompaniis

funqcionirebis sawyis etapze 2008 წლის სექტემბერში, rodesac მისი

პორტფოლიო მხოლოდ 3 საიტისაგან შედგება, რთულია მსხვილი შემკვეთების

მოზიდვა, ამიტომ პირველი თვის განმავლობაში კომპანია 2 პატარა და 1

სტანდარტული ზომის საიტს დაამზადებს. სტუდიის პორტფოლიოს ზრდასთან

ერთად, სხვადასხვა სარეკლამო ღონისძიებების ჩატარების შემდეგ mosalodnelia

შეკვეთების ზრდა, ოქტომბერში სავარაუდოდ დავამზადებთ 7 საიტს, აქედან, 4 -

მცირე ზომის დაბალბიუჯეტიანი, 2 სტანდარტული და 1 კორპორატიული. 7 საიტის

დამზადება საკმაოდ შრომატევადია, თან ასეთ მცირე ვადებში. როგორც

კონკურენტების ანალიზმა gviCvena ზოგიერთ მათგანს საქმიანობის მთელი დროის

განმავლობაში 15-19 საიტი აქვს დამზადებული, მაგრამ ჩვენი 7 საიტიდან 4 საკმაოდ

მცირე მაsშტაბისაა და თანაც უკვე დამუშავებული გვაქვს სხვადასხვა პროგრამული

გადაწყვეტები, gagvaCnia გამოცდილება და კვალიფიკაცია, რაც საშუალებას

გვაძლევს ასეთ მწარმოებლურობაზე გავიდეთ. ნოემბრის თვისათვის ActionDesign-ის

პორტფოლიო საშუალებას იძლევა მივიღოთ ერთი ვებ-პორტალის შეკვეთა, ვინაიდან

ActionDesign-ს არ აქვს დამოუკიდებლად მსგავსი საიტის დამზადების

გამოცდილება, სხვა შეკვეთების მიღება მცირდება და სტუდიის ძალები მთლიანად

ამ პორტალის შექმნაზე იხარჯება. საახალწლო პერიოდის დადგომასთან ერთად

გაყიდვების მოცულობა შემცირდება. გაზაფხულის ბოლოსათვის და ზაფხულის

დასაწყისისთვის აქტივობა პიკს მიაღწევს, ივლისში შემცირდება, ხოლო აგვისტოში

გაიზრება.

aRniSnuli informacia ასახულია ცხრილში 2.

289

გაყიდვების პროგნოზი (12 თვე)

ActionDesign ფისკალური წლის დასაწყისი: სექტემბერი-2008

ცხრილი 2 გაყიდვების პროგნოზი.

Sep-08 Oct-08 Nov-08 Dec-08 Jan-09 Feb-09 Mar-09 Apr-09 May-09 Jun-09 Jul-09 Aug-09

წლიური

ამონაგები

Basic გაყიდული

ერთეული1 2 2 2 1 1 3 3 3 3 2 2 25

ფასი ერთეულზე

(ლარებში)150.00 150.00 150.00 150.00 150.00 150.00 150.00 150.00 150.00 150.00 150.00 150.00

Basic ჯამი : 150 300 300 350 150 150 450 450 450 450 300 300 3,800

Personal გაყიდული

ერთეული1 2 2 2 1 1 2 3 3 3 3 3 26


(ლარებში)100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00

Personal ჯამი : 100 200 200 233 100 100 200 300 300 300 300 300 2,633

Standart გაყიდული

ერთეული1 2 1 2 1 2 3 2 3 2 1 3 23


(ლარებში)500.00 600.00 700.00 600.00 700.00 600.00 500.00 600.00 500.00 600.00 700.00 500.00

Standart ჯამი : 500 1,200 700 1,200 700 1,200 1,500 1,200 1,500 1,200 700 1,500 13,100

Corporative გაყიდული

ერთეული1 1 1 2 2 2 2 2 13


(ლარებში)1,000.00 1,000.00 1,000.00 1,500.00 1,500.00 1,500.00 1,500.00 1,500.00

Corporative ჯამი : 0 1,000 0 1,000.00 0 0 1,000 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 18,000

WEB-Portal გაყიდული

ერთეული1 1 1 1 2 2 3 11


(ლარებში)2,000.00 2,000.00 2,000.00 2,000.00 1,700.00 1,700.00 1,700.00

WEB-Portal ჯამი : 0 0 2,000 2,000 0 0 2,000 1,700 3,400 3,400 0 5,100 19,600

ყოველი თვის ჯამი :

ყველა კატეგორია750 2,700 3,200 4,783 950 1,450 5,150 6,650 8,650 8,350 4,300 10,200 57,133

290

5. ოპერაციული გეგმა

5. პერსონალი და საწარმოო პროცესი

განვითარების პირველ ეტაპზე საიტების უშუალო დამზადებაში

მონაწილეობას იღებს 2 პროგრამისტი და 2 დიზაინერი, კომპანიაში ასევე

მუშაობს გაყიდვების ჯგუფი და მთავარი მენეჯერი, რომელიც

კოორდინირებას უწევს ყოველ პროცესs და ახდენს ფინანსურ აღრიცხვას.

პროგრამისტები მუშაობისas იყენებენ შემდეგ ტექნოლოგიებს:

• Flash – Adobe-ს ერთ-ერთი ყველაზე სწრაფად განვითარებადი,

პერსპექტიული და მძლავრი ტექნოლოგია, რომელიც საშუალებას

იძლევა შეიქმნას სრულად ინტერაქტიული, ანიმირებული

ინტერფეისი;

• Flex - Adobe-ს პროგრამული პროდუქტი, რომელიც საშუალებას

იძლევა შევქმნათ მულტიფუნქციონალური ვებ-კონტენტი.

საიტების მართვის სისტემები და სხვადასხვა ვებ-აპლიკაციები;

• AMFPHP-ტექნოლოგია, რომელიც საშუალებას იძლევა Flash და

Flex - აპლიკაციებმა იმუშაონ მონაცემთა ბაზებთან და PHP-სტან,

რაც სერვერული სიმძლავრეების სრულად გამოყენების

საშუალებას იძლევა;

• PHP- მძლავრი სერვერული ენა. ამ ენის გარეშე წარმოუდგენელია

თანამედროვე ვებ-სივრცე. საშუალებას იძლევა საიტი გახდეს

საოცრად დინამიური და ინტერაქტიული;

• HTML- ნებისმიერი საიტის აგებულების საბაზისო ენა, რომლის

საშუალებითაც ხდება ბრაუზერში Flash კონტენტის ჩასმა და

საერთოდ საიის შიგTავსის ვიზუალიზაცია;

• JavaScript – ენა რომელიც საშუალებას იძლევა სრულად იმართოს

მომხმარებლის ბრაუზერის პარამეტრები და საიტის დიზაინი;

• mySQL- მძლავრი მონაცემთა ბაზა;

• Java-მძლავრი პროგრამული ენა;

• NET- Microsoft-ის პროგრამული პლატფორმა (გამოიყენება

პორტალების დასამზადებლად).

ჩამოთვლილი ტექნოლოგიები საოცარი ტემპებით ვითარდება, მაგრამ

დარწმუნებულები ვართ, რომ ჩვენი ახალგაზრდა პროგრამისტთა ჯგუფი

მუდამ მოწინავე იქნება ახალი ტექნოლოგიების ათვისება-დანერგვის საქმეში.

291

დიზაინერების მიერ გამოყენებული იქნება უახლესი გრაფიკული

პროგრამები.

საწარმოო პროცესი შემდეგი სახისაა: დამკვეთთან უშუალო ურთიერთობას

ახდენს გაყიდვების ჯგუფი, სწავლობს მის საქმიანობას, ტექნიკური

დავალების მახასიათებლებს, მოიძიებს ყველა საჭირო მასალას და

ინფორმაციას. შემდგომში, დიზაინერთან ერთად ხდება ფოტო-ვიდეო

მასალის გადაღება-შერჩევა.

დამზადებული ესკიზი წარედგინება მომხმარებელს და მოხდება დიზაინის

მაკეტის კორექტირება.

მზა დიზაინი მაგრდება ჩვენს პროგრამულ ბირთვზე და იწყება საიტის

კონტენტის შევსება, სხვადასხვა აპლიკაციების, ეფექტების დამუშავება.

საიტი იტესტება საცდელ სერვერზე, ხოლო შემდგომ გადადის ძირითად

მათგანზე და ურეგისტრირდება დომენი.

გარდა ზემოდ ხსენებული მომსახურებისა კომპანია შექმნის პორტალს,

რომლის საშუალებითაც 2-3 საათში მომხმარებელს საშუალება ექნება

განათავსოს საკუთარი ორიგინალური დიზაინის საიტი და მოახდინოს

რედაქტირება.

292

როგორც სქემაზე ვხედავთ, A მომხმარებელი შედის B პორტალზე, ახდენს

სასურველი საიტის არჩევას, რომელიც უკვე დაინსტალirebulia C სერვერზე,

აქედანვე ხდება D-

registration.ge-ს მიერ

საიტის

დარეგისტრირება და

მომხმარებელს

ეძლევა უფლება

დაარედაქტიროს

საკუთარი საიტი.

ანგარიშsწორება

ხდება

ელექტრონული

ფინანსური

დაწესებულების

საშუალებით.

ეს შეიძლება იყოს,

როგორც

www.e-money.ge ასევე სხვადასხვა პლასტიკური ბარათები.

როგორც ნახაზზე ვხედავთ, სტუდიას მართავს ერთი მთავარი მენეჯერი

რომელიც ამასთანავე, პროგრამული ჯგუფის ხელმძღვანელი და მთავარი ვებ-

დეველოპერია. გაყიდვების ჯგუფს ხელმძღვანელობს მარკეტინგის მენეჯერი,

ის ასევე ახდენს

ფინანსურ

ანგარიშგებას.

მარკეტინგის

მენეჯერი მთავარ

მენეჯერთან ერთად

გეგმავს სხვადასხვა

მარკეტინგულ თუ

ფინანსურ

ღნისძიებებს და

კოორდინირებას

უწევს გაყიდვების

ჯგუფისა და

ოპერაციული

ჯგუფის მუშაობას.

http://www.e-money.ge/

293

5.2 აღჭურვილობა

ძირითადი კაპიტალის ნაწილი საოფისე ფართისა და 3 კომპიუტერის სახით

კომპანიას უკვე გააჩნია. ამასთანავე, გვაქვს საჭირო პროგრამული

აღჭურვილობის სრული პაკეტი და საპრეზენტაციო მოწყობილობები.

საქმიანობის დასაწყებად აუცილებელია სერვერის შეძენა, რომელზეც

განთავსდება საიტები.

გარდა ამისა საქმიანობის დასაწყებათ აუცილებელია სხვადასხვა საოფისე

აღჭურვილობა და ინვეტარი, რომლის შეძენა მოზიდული სასესხო კაპიტლით

იგეგმება.

რეზიუმე

Tavi 3 - TSU.ge

Documents