Top Banner
1 TATALAKSANA PNEUMONIA BALITA Subdit ISPA DIT. PPML DITJEN PP & PL
41

Tatalaksana Pneumonia Balita

Jan 19, 2016

Download

Documents

mrdekaspider

untuk pemegang program ispa di puskesmas
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: Tatalaksana Pneumonia Balita

1

TATALAKSANAPNEUMONIA

BALITA

Subdit ISPADIT. PPML

DITJEN PP & PL

Page 2: Tatalaksana Pneumonia Balita

2

DEFINISIINFEKSI SALURAN PERNAPASAN

AKUT (ISPA):• INFEKSI AKUT YANG MENYERANG SALAH

SATU BAGIAN/LEBIH DARI SALURAN NAPAS MULAI HIDUNG-ALVEOLI TERMASUK ADNEKSANYA (SINUS, RONGGA TELINGA TENGAH, PLEURA)

PNEUMONIA:• INFEKSI AKUT YANG MENGENAI

JARINGAN PARU-PARU (ALVEOLI).

Page 3: Tatalaksana Pneumonia Balita

33

SASARAN

BalitaBatuk dan atau kesukaran

bernapasUmur:

< 2 bulan 2 bulan-<5 tahun

Page 4: Tatalaksana Pneumonia Balita

4

1.TANYAKAN2.LIHAT & DENGARKAN3.PENENTUAN ADA/ TIDAKNYA TANDA BAHAYA4.KLASIFIKASI PENYAKIT

BAGAN TATALAKSANA

5.PENGOBATAN

Page 5: Tatalaksana Pneumonia Balita

5

MTBS 2008

Page 6: Tatalaksana Pneumonia Balita

6

TANYAKAN• Berapa umur anak?• Apakah anak batuk?Berapa lama?

• Apakah anak (usia 2 bln-<5 tahun) tidak bisa minum/menetek?

Apakah bayi usia <2bln kurang bisa minum?

• Apakah anak demam/panas?

• Apakah anak kejang?

1

Page 7: Tatalaksana Pneumonia Balita

LATIHAN

• Ketika menghitung napas anak yang batuk atau sukar bernapas, sebutkan:– kondisi anak harus dalam keadaan seperti

apa? – Berapa macam cara yang benar dalam

menghitung frekuensi napas?– Prosedur apa yang berbeda dalam

menghitung napas bagi bayi berumur <2 bulan?

7

Page 8: Tatalaksana Pneumonia Balita

88

LIHAT & DENGARKAN

Anak harus tenang

1. Hitung napas dalam 1 menit 2. Adakah TDDK/ TDDK kuat ?3. Adakah terdengar stridor?4. Adakah terdengar wheezing?5. Lihat apakah kesadaran anak

menurun?6. Raba apakah ada demam atau dingin7. Periksa apakah ada tanda-tanda gizi

buruk

2

Page 9: Tatalaksana Pneumonia Balita

9

LIHAT & DENGARKAN

1. HITUNG NAPAS DALAM SATU MENIT (60 detik) Syarat : anak harus tenang

Cara:

- ARI Sound timer - Jam tangan dgn jarum detik

Umur Dianggap napas cepat bila:

< 2 Bln 60 kali/ mnt atau lebih

2 Bln - < 12 Bln 50 kali/ mnt atau lebih

12 Bln - < 5 Thn 40 kali/ mnt atau lebih

Page 10: Tatalaksana Pneumonia Balita

10

MENGHITUNG NAPAS BAYI UMUR < 2 BLN

HITUNG NAPASBAYI

< 2 BULAN

<60X/MENIT

>60X/MENIT ULANG HITUNG NAPAS

NAPAS CEPAT

BUKAN NAPAS CEPAT

<60X/MENIT

>60X/MENIT

Page 11: Tatalaksana Pneumonia Balita

PERTANYAAN

• Tarikan dinding dada bagian bawah ke dalam (TDDK) terlihat ketika anak menarik napas atau membuang napas?

11

Page 12: Tatalaksana Pneumonia Balita

12

2. TARIKAN DINDING DADA BAG.BAWAH KE DALAM (TDDK)

Syarat : Anak harus tenang

PERNAPASAN NORMAL:Semua bagian dada (atas & bawah) dan perut bergerak keluar pada saat menarik napas.

TARIKAN DINDING DADA BAG.BAWAH KE DALAM (TDDK):Saat tarik napas, dada bagian atas & perut bergerak keluar (mengembang), sedangkan dada bagian bawah justru bergerak ke dalam.

LIHAT & DENGARKAN

Page 13: Tatalaksana Pneumonia Balita

1313

Page 14: Tatalaksana Pneumonia Balita

14

DETEKSI PNEUMONIAWHO

METODE SENSITIVITAS SPESIFISITAS

STETOSKOP 53% 59%

HITUNG NAPAS/ TDDK

77% 58%

Demam pada anak batuk bukanlah kriteria klasifikasi pneumonia. Spesifitas gejala ini & nilai prediksinya rendah

Page 15: Tatalaksana Pneumonia Balita

15

PENENTUAN TANDA BAHAYA

UMUR 2 BULAN s.d. <5 TAHUN

• Tidak bisa minum• Kejang• Kesadaran menurun• Stridor• Gizi buruk

UMUR <2 BULAN

• Kurang bisa minum• Kejang• Kesadaran menurun• Stridor• Wheezing• Demam/ dingin

Anak yang mempunyaisalah satu tanda

bahayaHarus segera dirujuk

ke sarana kesehatan

3

Page 16: Tatalaksana Pneumonia Balita

16

KLASIFIKASI PENYAKIT 2 BLN-<5TH

TANDA • ADA TARIKAN

DINDING DADA

BAG.BAWAH KE

DALAM (TDDK)

• TIDAK ADA TDDK• ADA NAPAS CEPAT:

2BL-<12BL: >50x/MNT

1TH-<5TH: >40x/MNT

• TIDAK ADA TDDK

DAN• TIDAK ADA

NAPAS CEPAT

KLASI-

FIKASIPNEUMONIA BERAT

PNEUMONIA BUKAN PNEUMONIA

TINDAKAN

• RUJUK SEGERA • AB 1 DOSIS BILA

JAUH DARI

SARANA RUJUKAN• BILA DEMAM,

OBATI• BILA WHEEZING,

OBATI

• RAWAT DI RUMAH• AB 3 HARI• KU 2 HARI/ LBH CEPAT • BILA DEMAM, OBATI• BILA WHEEZING,

OBATI

• JIKA BATUK >30HR

RUJUK PEMERIKSAAN

LANJUTAN• OBATI PENY.LAIN • RAWAT DI RUMAH• BILA DEMAM, OBATI• BILA WHEEZING,OBATI

KU

Page 17: Tatalaksana Pneumonia Balita

17

KLASIFIKASI PENYAKIT 2 BLN-<5TH

PNEUMONIAPERIKSA ANAK YANG DIBERI AB DALAM 2 HARI

TANDA MEMBURUK

•TIDAK DAPAT MINUM•ADA TDDK•ADA TANDA BAHAYA

TIDAK

BERUBAH

MEMBAIK

•NAPAS LEBIH LAMBAT•PANASNYA TURUN•NAFSU MAKAN MEMBAIK

TINDAKAN

KIRIM SEGERA KE SARANA RUJUKAN

GANTI AB

ATAU

RUJUK KE SARANA RUJUKAN

TERUSKAN AB SAMPAI 3 HARI

KU

Page 18: Tatalaksana Pneumonia Balita

1818

KLASIFIKASI PENYAKIT <2 BLN

TANDA • ADA NAPAS CEPAT: >60x/MNTATAU

• ADA TARIKAN DINDING DADA BAG.BAWAH KEDALAM YANG KUAT (TDDK KUAT)

• TIDAK ADA NAPAS CEPATATAU

• TIDAK ADA TDDK

KLASIFIKASI

PNEUMONIA BERAT BUKAN PNEUMONIA

TINDAKAN • RUJUK SEGERA KE SARANA RUJUKAN• AB 1 DOSIS

BERI NASEHAT CARA PERAWATAN DI RUMAH• JAGA AGAR BAYI TDK KEDINGINAN• TERUSKAN PEMBERIAN ASI & BERI ASI LEBIH SERING• BERSIHKAN HIDUNG BILA TERSUMBAT

ANJURKAN KEMBALI KONTROL BILA:• KEADAAN BAYI MEMBURUK• NAPAS MENJADI CEPAT• BAYI SULIT BERNAPAS• BAYI SULIT UNTUK MINUM

Page 19: Tatalaksana Pneumonia Balita

19

PERBEDAAN TATALAKSANA BAYI <2 BLN & UMUR 2 BLN - <5

THN

Perbedaan

<2 BLN 2 BLN - <5 THN

19

Page 20: Tatalaksana Pneumonia Balita

20

PERBEDAAN TATALAKSANA BAYI <2 BLN & UMUR 2 BLN - <5

THN

Perbedaan

<2 BLN 2 BLN - <5 THN

tanda bahaya

Kurang mau minum, demam, dingin, wheezing

Tidak bisa minum, gizi buruk

Batasan napas

60 x /menit 40 x/ menit50 x/ menit

TDDK TDDK kuat TDDK

Klasifikasi& tindakan

pneumonia berat

Pneumonia berat & pneumonia 20

Page 21: Tatalaksana Pneumonia Balita

2121

TARIKAN DINDING DADA KE DALAM (KUAT) SAAT ANAK MENARIK NAPAS

TATALAKSANA STANDAR MENGAJARKAN AGAR TENAGA KESEHATAN MEMFOKUSKAN PERHATIAN PADA PERNAPASAN ANAK & BUKAN PADA KEPARAHAN BATUK DAN ADA TIDAKNYA DEMAM.

Page 22: Tatalaksana Pneumonia Balita

22

PENGOBATAN

5

Page 23: Tatalaksana Pneumonia Balita

23

PENGOBATAN & RUJUKANPENGOBATAN & RUJUKANANTIBIOTIK ORAL-INJEKSIANTIBIOTIK ORAL-INJEKSI

BRONKHODILATORBRONKHODILATOR

ANTIBIOTIK ORAL-tabel 5.1

• Untuk kelompok umur 2 bulan-5 tahun

Kotrimoksazol 2 X sehari selama 3 hari atau Amoksisilin 2 X sehari selama 3 hari (dosis 25 mg/ kgBB/kali)

• Untuk kelompok umur <2 bulan

Hanya sebagai tindakan pra-rujukan

ANTIBIOTIK ORAL-tabel 5.1

• Untuk kelompok umur 2 bulan-5 tahun

Kotrimoksazol 2 X sehari selama 3 hari atau Amoksisilin 2 X sehari selama 3 hari (dosis 25 mg/ kgBB/kali)

• Untuk kelompok umur <2 bulan

Hanya sebagai tindakan pra-rujukan

Page 24: Tatalaksana Pneumonia Balita

24

UMUR atau

BERAT BADAN

KOTRIMOKSAZOLBeri 2 kali sehari selama 3 hari

AMOKSISILINBeri 2 kali sehari

selama 3 hari

TABLET DEWASA80 mg Tmp. +400 mg Smz.

TABLET ANAK20 mg Tmp.+80 mg Smz.

SIRUP/5 ml40 mg Tmp.+200 mg Smz.

KAPLET500 mg

SIRUP/5ml125 mg

2-<4 BULAN4-<6 Kg

1/4 12.5 ml

0.5 sendok takar

¼5 ml

1 sendok takar

4-<12 BULAN6-<10 Kg

1/2 25 ml

1 sendok takar

½10 ml

2 sendok takar

1-<3 TAHUN10-<16 Kg

3/4 2.57.5 ml

1.5 sendok takar

2/3

12.5 ml2.5

sendok takar

3-<5 TAHUN16-<19 Kg

1 310 ml

2 sendok takar

3/415 ml

3 sendok takar

Antibiotik pilihan pertama : KOTRIMOKSAZOL (Trimetoprim+sulfametoksazol)Antibiotik pilihan kedua : AMOKSISILIN

ANTIBIOTIOK ORAL2 Bln - <5 Thn

Page 25: Tatalaksana Pneumonia Balita

25

PARASETAMOLDEMAM TIDAK TINGGI

(<38,5OC)DEMAM TINGGI (> 38,5OC)

-Nasihati ibu agar memberi cairan lebih banyak

-Berilah parasetamol-Nasihati ibu agar memberi cairan lebih banyak

UMUR atauBERAT BADAN

TABLET500 mg

TABLET100 mg

SIRUP120 mg/5 ml

2 BULAN-<6 BULAN(4 - <7 Kg)

1/8 1/2 2.5 ml(1/2 sendok

takar)

6 BULAN-<3 TAHUN(7 - <14 Kg)

1/4 1 5 ml(1 sendok takar)

3 TAHUN-5 TAHUN(14 - 19 Kg)

1/2 2 7.5 ml(1 1/2 sendok

takar)

DIBERIKAN TIAP 6 JAM SAMPAI DEMAM REDA

PENGOBATAN DEMAM

Page 26: Tatalaksana Pneumonia Balita

26

JIKA WHEEZING EPISODE PERTAMA-tabel 5.4

DENGAN DISTRESS PERNAPASAN - Beri bronkodilator kerja cepat- rujuk segera

TANPA DISTRESS PERNAPASAN •Beri bronkhodilator oral 3 hari•Rujuk bila ada TDDK•Obati tanda lain yang tampak

JIKA WHEEZING BERULANG (ASMA)-tabel 5.5Berikan bronkhodilator kerja cepat 2 siklus & nilai setiap 20 menit.

DENGAN DISTRESS PERNAPASAN atau TANDA BAHAYA LAIN

•Ikuti petunjuk utk Pneumonia Berat/Peny.Sangat Berat•Rujuk segera

TANPA DISTRESS PERNAPASAN

NAPAS CEPAT

•Ikuti petunjuk untuk Pneumonia•Salbutamol oral-dosis sesuai umur/BB

TANPA DISTRESS PERNAPASAN

TANPA NAPAS CEPAT

•Ikuti petunjuk untuk Bukan Pneumonia•Salbutamol oral-dosis sesuai umur/BB

Page 27: Tatalaksana Pneumonia Balita

27

BRONKHODILATOR ORAL

SALBUTAMOL ORAL 3 KALI SEHARI SELAMA 3 HARI

UMUR atau BERAT BADAN

TABLET 2 mg TABLET 4 mg

2 BULAN – < 12 BULAN (<10 Kg)

1 / 2 1 / 4

1 TAHUN – < 5 TAHUN (10 – 19 Kg)

1 1 / 2

Page 28: Tatalaksana Pneumonia Balita

28

C. Suntikan epinefrin (jika kedua cara tidak tersedia)

JENIS OBAT

DOSIS

Epinefrin(Adrenalin) subkutan 1 : 1000 =

0.1%

0.01 ml per kg berat badan (dosis maksimum: 0,3 ml)Gunakan semprit BCG, Jika tidak ada perbaikan setelah 20 menit, ulangi 1 kali lagi.

A. Salbutamol nebulisasi

SALBUTAMOLNEBULISASI

DOSIS

5 mg/ml0.5 ml Salbutamol +

2.0 ml NaCl

B. SALBUTAMOL dengan MDI dgn spacer

BRONKHODILATOR KERJA CEPAT

Page 29: Tatalaksana Pneumonia Balita

29

Page 30: Tatalaksana Pneumonia Balita

MDI dgn spacer

30

Page 31: Tatalaksana Pneumonia Balita

3131

OBAT BATUK ?

IDAI TIDAK MEREKOMENDASIKAN PEMBERIAN OBAT BATUK PADA KELOMPOK BALITA (ANTITUSIF & EKSPEKTORANT)

MUKOLITIK TRADISIONAL :

MADU/ KECAP + JERUK NIPIS 1:1

Page 32: Tatalaksana Pneumonia Balita

32

RUJUKAN

Page 33: Tatalaksana Pneumonia Balita

33

UMUR

KOTRIMOKSAZOL AMOKSISILINTABLET

DEWASA

80 mg Tmp. +

400 mg Sfz.

TABLET ANAK

20 mg Tmp.+

80 mg Smz.

SIRUP/5 ml

40 mg Tmp.+

200 mg Smz.

KAPLET

500 mg

SIRUP/5ml125 mg

<2 BULAN

1/8 1/2 1.25 ml 1/8

2.5 ml1/2

sendok takar

Jangan memberikan Kotrimosazol pada:

- Bayi yang ikterik atau- Bayi prematur berumur

di bawah 1 bulan

• Pemberian antibiotik oral pra rujukan (dosis pertama)

untuk kelompok umur <2 bulan hanya sebagai pra rujukan

• Jika masih bisa minum

•Mencegah agar gula darah tidak turun

PRA RUJUKAN

Page 34: Tatalaksana Pneumonia Balita

34

UNTUK UMUR 2 BULAN- <5 TAHUN

UMUR atau BERAT

BADAN

AMPISILINDosis: 50 mg/kg

BB/6jam

GENTAMISINDosis: 7.5 mg/kg BB/24

jam Sediaan 80 mg/2 ml

2 -<4 BULAN(4-6 Kg)

1.25 ml

= 250 mg 1 ml = 40

mg4 -<9 BULAN (6-<8 Kg)

1.75 ml

= 350 mg

1.25 ml

= 50 mg

9 -<12 BULAN (8-<10 Kg)

2.25 ml

= 450 mg

1.75 ml

= 70 mg

1 -<3 TAHUN (10-<14 Kg) 3 ml = 600

mg 2.5 ml = 100 mg

3 - <5 TAHUN (14-<19 Kg)

3.75 ml

= 750 mg 3 ml = 120

mg

ANTIBIOTIK INJEKSI INTRAMUSKULAR

Page 35: Tatalaksana Pneumonia Balita

35

UNTUK KELOMPOK UMUR <2 BULAN

BERAT BADAN

AMPISILINDosis: 100 mg/kg

BB/24 jamTambahkan 1,5 ml aqua steril ke botol 0,5 g (200 mg/ml)

GENTAMISINDosis: 2,5

mg/kgBB/12 jamSediaan vial 80 mg/2

ml

1000-< 2000 g

0.5 ml = 100 mg

0,1 ml

2000-< 3000 g

0.6 ml = 120 mg

0,2 ml

3000-< 4000 g

0.8 ml = 160 mg

0,3 ml

4000-< 5000 g

1.0 ml = 200 mg

0,4 ml

ANTIBIOTIK INJEKSI INTRAMUSKULAR

Page 36: Tatalaksana Pneumonia Balita

36

MTBS

Page 37: Tatalaksana Pneumonia Balita

37

Page 38: Tatalaksana Pneumonia Balita

KESIMPULAN

Apa manfaat tatalaksana standar pneumonia balita?

38

Page 39: Tatalaksana Pneumonia Balita

MANFAAT TATALAKSANA STANDAR

39

1. Dapat mencegah 40% dari kematian pneumonia Balita di sarana kesehatan dasar.

2. Antibiotika terbukti efektif mengobati pneumonia (Saat ini, 44,5% kasus pneumonia tidak diberikan antibiotika dan 29,5% kasus bukan pneumonia diberikan antibiotika- SURVEI MORBIDITAS ISPA,2004)

3. Deteksi kasus dan pengobatan sedini mungkin, mengurangi kasus yang harus dirujuk, menghemat waktu dan biaya keluarga, mengurangi beban rumah sakit.

4. Dengan penggunaan antibiotika yang tepat dan rasional, antibiotika dapat dihemat dan resistensi dapat dikurangi.

Page 40: Tatalaksana Pneumonia Balita

TANTANGAN

40

Page 41: Tatalaksana Pneumonia Balita

4141

KARENA ANDA MAU & PEDULI