TAP CHi NGHIEN Cllu

GIAO HQI ｐｈｾ＠ T GIAO ｖｉｾｔ＠ NAM

PHAN Ｚｖｉｾｎ＠ NGHIEN Cifu ｂｾｔ＠ HQC

TAP CHi NGHIEN Cllu I

NAM THii CHiN

GIA.O HQI ｐｈｾｔ＠ GIAO ｖｉｾｔ＠ NAM

H(H D6NG CHUNG MINH C()NG H(>A XA HOI CmJ NGHiA ｖｉｾｔ＠ NAM

D()c ｬｾｰ＠ - Tl;Y do - H<,mh phuc

Ha N¢i, ngay 29 thtmg 05 nam 1999

( Ngay 15 thang 4 nam Ky Mao)

THONGDlEP •

? , , ? , ,.. ,.. , "

CUA DUC PHAP CHU GIAO HOI PHAT GIAO VI ET NAM . . . ? W A II) A ? , ", '

GUl TANG NI, ｐｈｾｔ＠ TU' ｖｉｾｔ＠ NAM d TRONG NU'dC VA NU'OC NGOAI " ｾ＠ ,.. ?

NHAN DJP ｄｾ＠ LE ｐｈｾｔ＠ DAN PL.2543

Nam Mo Ban Su Thlch Ca MAu Ni PhM Kinh gl:ri: Chu Ton Tuc Hoa thu<Jng, Thu<Jng tga, ｄｾｩ＠ due Tang Ni, ｐｨｾｴ＠ tir ｖ ｩｾｴ＠ Nam a trong nu6c va

a, nuac ngoai . Mua sen thom da no, mua ｐｨｾｴ＠ Dan da ｶｾＬ＠ Giao hQi ｐｨｾｴ＠ giao ｖｩｾｴ＠ Nam ciing nhu ｐｨｾｴ＠ ttr khap noi

tren the giai long trgng ky ｮｩｾｭ＠ ngay Dan sinh ct!"a Due Ban Su Thich Ca Mftu Ni , ｐｨｾｴ＠ Jjeh 2543. Mimg mua ｐｨｾｴ＠ Dan nam nay, Tang Ni, PMt tl:r ｖｩｾｴ＠ Nam ehung ta vui mimg ｮｨｾｮ＠ thay ｲｾｮｧＬ＠ dat

nu6e ta ngay cang 6n dtnh va phat ｴｲｩｾｮ＠ tren cae ｭｾｴ＠ doi s6ng kinh te, van h6a xa h(>i ... ｐｨｾｴ＠ giao ta cling vui mll'ng ky ｮｩｾｭ＠ 700 nam ｔｨｩｾｮ＠ phai True Lftm Yen Til ､ｯｾ＠ nhat T6 Tn1n Nhan Tong, vj vua anh hung cua dan t(>c sang ｬｾｰＮ＠ Giao h()i ta, tlr Dl;li h()i d<!-i bieu toan qu6c ｊｾｮ＠ thU IV den nay. da ｴｨｾｭｨ＠ tl!U duqc ｮｨｩｾｵ＠ ｐｨｾｴ＠ Sl;l' trgng dl;li, xay dl!flg Giao h(>i ngay cang viing ml;lnh, Tang Ni, ｐｨｾｴ＠ tlr ､ｾｵ＠ tinh ta'n tu hanh va n6 h,rc ｨｯｾｮｧ＠ ｴｲｵｹｾｮ＠ giao phcip ciia Due Ban Su ph6 ｣ｾｰ＠ trong nhftn gian, lam Iqi ll;lc quan sinh, gop phan ngan ｣ｨｾｮ＠ Sl;T tha h6a vt d<!-O due xa h(>i, dong gop vao cong CUQC d6i moi xfty di!Jlg va bao ｖｾ＠16 qu6c ｖｩｾｴ＠ Nam than quy ciia chUng ta. J

ｄｾ＠ ､ｾｮ＠ dap cong on ciia Due Tir Phl;l, trong ngay ｉｾ＠ trQng ､ｾｩ＠ nay, toi mong rang, m<;>i Tang Ni, ｐｨ ｾｴ＠ ttr hay thl;l'e ｨｩｾｮ＠ Ioi d<:lY cua Ngai: "Vi lqi ieh eiia ehu thien ya loai nguoi" de phat huy tinh than tlr bi, hy xa, vo nga, .vi tha, ll;lc hoa c(>ng ｴｾＬ＠ tinh tien n6 h,rc hoang duong chinh phap, lam cho ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ o ｖｩｾｴ＠ Nam xUn.g dang la ､ｾｯ＠ cua tir bi, trf tu¢, xUn.g dang v6i ｴｲｵｹｾｮ＠ th6ng yeu nu6'c gAn b6 voi dan t(>c cua ｐｨｾｴ＠ giao ｖｩｾｴ＠ Nam, dong g6p duqc nhieu eong sllc cho dat nu6c, lam eho que huang, xu so ngay cang phon vinh, thjnh VU<Jng, Xa h(>i cong bang, van minh va tien b{) : .

Voi tam long thuong tu(mg den muon )oai, chUng ta cung nhau g6p phan hiiu hi¢u vao Sl;l' ｮｧｨｩｾｰ＠ tien b(> cUa nhftn ｬｯｾｩＬ＠ xay di!Jlg m(>i the gioi hoa binh ｨｾｮｨ＠ phuc va an Ｉｾ｣Ｎ＠

Mimg mua ｐｨｾｴ＠ Dan nam nay la nam chuan bj bu6c va thien nien ky thu Ill , chung ta dang c6 nhfrng ｴｨｵｾｮ＠ lqi ra't ca ban, da't nu6c dang phat ｴｲｩｾｮ＠ tren nhieu linh Vl;l'C, d6 Ia ca duyen ､ｾ＠ Giao h(>i ｐｨｾｴ＠ giao ｖｩｾｴ＠ Nam cling c6 va phat ｴｲｩｾｮＮ＠ ､ｾ＠ Hmg Ni, ｐｨｾｴ＠ tt'r dong g6p nhieu tai nang, tri ｴｵｾ＠ cho cong cu(>c xay di!Jlg va bao ｶｾ＠ T6 qu6c, di ｄｾｯ＠ phap duqc xuong minh, da't nuac duqc cuang th!nh.

Nam Mo thuang tinh tien bo Tat rna ha tat. TM. BAN THUONG TRlJC ｾｑｉ＠ £>6NG CHUNG MINH

GIAO HQI ｐｈｾｔ＠ GIAO ｖｉｾｔ＠ NAM ·

Ph:ip chu Hoa thllQ'Ilg THICH TAM ｔｾｃｈ＠

ｾ＠ ( ｔｾｐ＠ cui NCHJiN CUu ｐｾｔ＠ HQC ) - ::. ..., ｾ＠ ;: ｾ＠ . ., DIEN VAN NHAN lE PHAT DAN .Pl. 2543 • ? ' ' A A' # A A , A

CUA HOA THifiJNG CHU TICH HOI DONG TRI Slf GIAO HOI PHAT GIAO VIET NAM . . . . . . . . Kfnh ｢ｾ｣ｨ＠ Chu Ton Hoa

thLiqng, Chu ThLiqng tqa, ｄｾｩ＠ due Tang Ni ,

Thua toan the Quy ーｨｾｴ＠ ｴｾＮ＠

Ngay Rim thang Tu nam Ky Mao - PL. 2543 den voi ehung ta sau nhiing ngay han hoan eha dqi va chuan bi d6n ml!ng ngay Thanh ｮｨｾｴ＠ thieng lieng, ky ｮｩｾｭ＠m(>t st,r ｫｩｾｮ＠ Ian lao trong ljch str nhan ｉｯｾｩＺ＠ St! xua:t ｨｩｾｮ＠ o the gian eua dang Chanh Ding Chanh Giac rna anh sang Ttr bi va Trf ｴｵｾ＠

chieu ｮｾｩ＠ vao the gian, giup con ngtrai tien ve giai thoat toi ｨｾｵＮ＠

"Vui thay ｐ ｨｾｴ＠ ra dai!" Cau ｫｾ＠trong kinh PMp Cu van mai vang . V<?ng. Niem vui ay van con mai va van !a niem khich ｉｾ Ｎ＠ niem hy v9ng cho nhiing ngtrai con ｐｨｾｴ＠muon tht,rc ｨｩｾｮ＠ con dtrang giai thoat vl loi fch cho minh va cho ngLiai nhu Due B6n Str da chi d<!-Y· Niern vui ay qua !a c6 Iy do ehanh dang va thuyet ph1,1c: Due ｐｨｾｴ＠ da ･ｨｵｹｾｮ＠ phap luan Ian dau tien t'!-i VL!an Nai. thimh Ba La N<!-i va. trong su6t 45 narn truyen ba ehanh phap N gai da d(> cho hang ngan Ty kheo ､ｾ｣＠ Thanh qua va

rai mLia phap xuong epo nhan dan c:ie nLI6c vung ｂｾ｣＠ An D¢ ､ｾ＠ ttr d6 ve sa.u. ｄｾｯ＠ PMt ｨｩｾｮ＠､ｩｾｮ＠ tren ｫｨｾｰ＠ hanh tinh nay. Di nhien, hoan canh ngay nay khong nhu thai ｐｨｾｴ＠ ｴｾｩ＠ the, tam con ngtrai theo voi da tien h6a thieu st,r huang ｴｨｩｾｮ＠ va tro nen phUc ｴｾｰＮ＠ ' chao dao, tam d(>c tharn san si van Ia c(>i , g6c cua kh6 dau, van ｴｨｾ＠ｨｩｾｮ＠ khOng ngtrng. Tuy nhien, dieu dang mtrng Ia ngay nay ｐｨｾｴ＠giao dmg luc cang duqc ｮｨｾｮ＠thuc Ia m(>t ton giao cua Ttr bi va Trf ｴｵｾＮ＠ phu hqp v6'i khoa h<,>c, voi

• Li Pht;t ddn PL 2543 tf!i clu'ia Lien Ph(zi Hd Nqi

Anh: XL nhiing quan diem tien b(> nhat ｣ｾ｡＠Ioai ngtrai va c6 the duqc ap d1,1ng M giai quyet nhiing van de Me xuc cua thai ､ｾｩＺ＠ Bao ｶｾ＠ hOa blnh, moi trtrang song, ､ｾｯ＠ due xa h¢i, xay dt,rng rn(>t 16i s6ng hien ｴｨｩｾｮＮ＠an ｉｾ｣ Ｎ＠ h<mh phuc. Do d6 rna Ph*t giao dang phat ｴｲｩｾｮ＠ ｲｮｾｮｨ Ｌ＠ ､ｾ｣＠

｢ｩｾｴ＠ Ia o nhieu noi von c6 tinh than duy Iy cao, v6n c6 nhli'ng ton giao da c6 be day ljch Slr, anh huang sau ､ｾｲｮ＠ den rn<;>i ｲｮｾｴ＠ sinh ｨｯｾｴ＠ cua nhan dan. Va ､ ｾ＠ dtrqc nhtr tM, ｐｨｾｴ＠ giao phai theo voi hoan canh cua thai dai va cua ttrng qu6c d¢ rna c6 ｮｨｩｾｵ＠ t6 chuc .khac nhau, ｴｨｾｲｮ＠ chf c6 khi khong nhat trf voi nhau voi nhiing phuong phap hlmh trl , nhiing chu truong, ke ｨｯｾｃｨ ﾷ＠ Va ｢ｩｾｮ＠ phap thtJc ｨｩｾｮ＠ khac nhau.

Tai Viet Nam, tu narn 1981, chling ta ｾ｡ｹ＠ ｲｮｾｮ＠ thanh ｬｾｰ＠ duqc chl rn(>t t6 cht!c ｐｨｾｴ＠ giao duy nhat, d<!-i ､ｩｾｮ＠ cho tat ca cac t6 chuc va ｨｾ＠ phai ｐｨｾｴ＠ giao trong toan quoc !a Giao h(>i ｐｨ ｾｴ＠ giao Vi¢t Nam. Tfnh duy nhat nay Ia

· bilu ｨ ｩ ｾｮ＠ truyen thong dolm ket,

hoa hqp cua ｐｨｾｴ＠ giao va cua nhan dan ｖｩｾｴ＠ Nam; tu d6 Giao h(>i da ho'!-t d(>ng trong tinh than ay, da khong ngtrng dat duqc nhiing thanh qua tot dc;:p song song voi st,r phat ｴｲｩｾｮ＠ d1a dat nLioc.

Den nay la narn tht! 2. ｮｨｩｾｲｮ＠ky IV cua H(>i dong Tri st,r, ke ｨｯｾ｣ｨ＠ cua narn 1999 dang duqc tien hanh dung thea nhu da de ra va c:ic Ban, Nganh, ｖｩｾｮ＠ dang n6 lt,rc thl!C ｨｩｾｮ＠ cac ｐｨｾｴ＠ st,r, ｣ｨｵｾｮ＠ bi bao cao len Ban ThLiang tn!c H¢i dong Tri st,r nhAm so ket 6 thang dau narn 1999. Qua d6. nhfrng ｨｯｾｴ＠ d(>ng n6i ｢ｾｴ＠ dang duqc ghi ｮｨｾｮ＠ Ia cua Ban ｈｯｾｮｧ＠ Ph:ip voi ｶｩｾ｣＠ t6 cMc cac kh6a Mi dtr6ng giang su t'!-i Ha N<?i, thanh pho Ho Chf Minh, Blnh D!nh va cac bu6i thuyet giang thtrang xuyen ｴｾｩ＠ cac Tt,r ｖｩｾｮ＠ trong cii ntr6'c do cac giiing Slf cua Ban thl,l'c ｨｩ ｾ ｮ［＠ ( ua Ban Giao ､ｴＬｾ｣＠ Tang Ni v6'i vi¢c tang ｣ ｌｉ ｾｮｧ＠ chat luqng giang ､ｾｹ Ｌ＠

phat trien ca so ｶｾｴ＠ chat tai de Trtrang Co ban ｐｨｾ ｴ＠ h9c va cac

ｾ ｉ＠

Hoc ｶｩｾｮ＠ ｐｨｾｴ＠ giao; cua Ban ｐｬｩｾｴ＠｡ ｩ ｾｯ＠ Quoc te vai de lien ｨｾ＠ kha ｾｯｴ＠ dt;p ｶｾｩ＠ de t6 chuc ｐｨｾｴ＠ giao ban tai An D(>, ｎｨｾｴ＠ Bim, Tfch ｌｾｮＮ＠ Dai Loan, Thai Lan, Phap va Mong C6 ... Nhln chung, de Ban, Nganh, ｖｩｾｮ＠ du c6 m(>t so kh6 khan, nhung van thtfc, ｨｩｾｮ＠ cac PMt su theo dung ke hoach cila nam. . Tuy vay, van con m(>t so kh6

khan ton tai c6 ｴｨｾ＠ lam ke hoach nam khong duqc thtfc ｨｩｾｮ＠ tn;m ven va keo dai nhfrng kh6 khan le n; c6 ｴｨｾ＠ giai quyet duqc. D6 Ia nhfrng van M nha dra, tnrong oc nhu trong Ngh! quyet da neu ra nhflt Ia Ban tr! su de tinh ｂ ｾ｣＠Lieu, Blnh Thuan, Quang Ninh, Vinh Phuc. Ha Tinh van chua duqc ｴｨｾｭｨ＠ ｬｾｰＮ＠ khien cong tac ｐｨｾｴ＠ sL! chua duqc trien khai dong bo tren ca nu6'c.

· MLmcr It Pha.t Dan, chung ta 0 .

nhat t<'tm ｮｩｾｭ＠ ｐｨｾｴＮ＠ ｮｩｾｭ＠ Phap, niem Tang v6'i sue kien dinh va ｬｯｾｧ＠ tin tu6ng d6i v6'i Tam Bao nhu Dtrc ｐｨｾ ｴ＠ tirng an can ､ｾｮ＠ do: "Nay A Nan, dau cho bon dai chung d!a dai, thuy ､ｾｩ Ｎ＠ hoa dai. phong ､ｾ ｩ＠ c6 thay d6i, v! Thanh de tlr thanh tuu tinh tin bat d(>ng a6i v6'i Phat .. .' doi v6'i Phap ... , doi v6'i Tang ·van khong thay d6i". Htr6'ng ve Tam Bao, chung ta nhu duoc t5m ooi hao quang trf ｴｵｾ＠

. o. ' ' -cua Dtrc Phat, u6ng duqc de h6 cua Phap vi ､ｩｾｵＮ＠ xong tr6'p duqc sU:c tu trl, tinh tan trong doan ket hoa hqp cua Giao doan Ty kheo; va tlr do quyet tam thL!C ｨｩｾｮ＠ ly tu6ng VI ｄｾｯ＠ va DO'i.

Cui xin DU:c Tu Ph\] ban sue gia trl cho chung ｴｾ＠ trong m9i Phat Sl! notrono cau cho dat nl!OC, nhan ·' 0 0

dan, cho bet thay chung sanh duqc an ｬｾ｣ Ｎ＠ hanh phuc mien truong.

Nam Mo B6n Su Thfch Ca Mau Ni ｐｨｾ ｴＮ＠

' ·, A? ? A • . .: r

BAI PHAT BIEU CUA ONG NGUYEN TUC UY VIEN THUIJNG TRut BOAN CHU TICH UBTWMTTQVN

NHAN LE PHAT DAN NAM 1999, PL. 25-3 • Kinh thua Hoa thuqng

Phap chu Thich Tam T!ch, Ki nh thua chu ton Hoa

thuqng d<;ti ､ｩｾｮ＠ Hqi dong chl!ng minh,

Kfnh thua chu ton tuc giao phclm, chu Hoa thuqng, Thuqng tqa, D<;ti due, Hmg ni va quy cu Sl trong Hqi dong tri su,

. K.rnh thua cac vi khach quy,

Thua ｴｯｾｭ＠ ｴｨｾ＠ bacon ｰｨｾｴ＠ru:

Hang nam, ell' vao dip nay Ia Giao h¢i ｐｨｾｴ＠ giao ｖｩｾｴ＠N am va dong bao ｰｨｾｴ＠ tu trong va ngoai nm1c l<;ti han hoan, long trqng t6 chuc ｌｾ＠Phat Dc!m mCmg ngay dan sinh cua D(rc B6n su Thich Ca Mau Ni ｐｨｾｴＮ＠ Day Ia mqt sl;( ｫｩｾｮ＠ quan trqng trong doi song tinh ｴｨｾｮ＠ va tin ngu6ng cua hang ｴｲｩｾｵ＠ dong bao ｐｨｾｴ＠giao nuac, ta.

Hoa trong khi the thi dua chung cua nhAn dan ca nu6c, v6i tinh thiln hoa hqp doan ket, pht,mg Sl;( ､ｾｯ＠ phap Va dan t¢c, Giao hqi ｐｨｾｴ＠ giao Viet Nam da va dang c6 vi1 ｔ｡ｾｧ＠ ni, ｰｨｾｴ＠ tu trong va ngoai nu6c gifr vfrng ｮｩｾｭ＠tin, trui:mg du6ng ､＼［ｾｯ＠ tam, trang nghiem Giao hQi, gop phan tfch ｣ｾＱﾷ｣＠ ｶｾｴｯ＠ str ｮｧｨｩｾｰ＠CNH - HDH dat nu6c.

Trong khong khf trang nghiem, doan ket va tin ｣ｾｹ＠

nay' cho phep toi thay ｭｾｴ＠Ban thuemg ｴｲｾｲ｣＠ ｄｯｾｭ＠ chu tich UBTWMTTQVN tran ｴｾ Ｙ ｮｧ＠ chao tham c':' Phap ｾｨｵ＠cung quy vi trong Hqi dong chung minh va H¢i d6ng tri Sl;(, quy vi Tang ni va cu Sl dai dien cho Tang tin do ｐｨｾｴ＠giao ｣ｾ＠ trong va ngoai nu6c. '

Xin kfnh chuc toan the quy vi ti nh tan va an Ａｾ｣＠ • chuc cong tac ｐｨｾｴ＠ ｳｾｲ＠ cua Giao hqi ｐｨｾｴ＠ giao ｖｩｾｴ＠ Nam ngay cang thanh tl;(U vien man.

Kinh thua cac vi! Ph at giao ｖ ｩｾ ｴ＠ Nam Ia m(>t b¢ ｰｨｾｮ＠ trong cqng d6ng dan toe da atm b6 ｨｾｭ ｧ＠ nghln . 0

nam v6i dat nu6c trong I jch si:r cuu nu6c, xay dlfTlg va bao ｶｾ＠ T6 quoc. Giao ly va ､ｾｯ＠due ｐｨｾｴ＠ giao co ｮｨｩｾｵ＠ diem

. phu hap va hoa ｮｨｾｰＮ＠ tham nhuan vao ｴｲｵｹｾｮ＠ thong van h6a, d<;to due lau doi ella nhan dan ta. Trong sl;( nghi¢p khang chien cll'u quoc tru6c day cling nhu trong cong cu6c d6i m6i theo dinh hu6ng XHCN hi¢n nay, d6ng bao Tang ni ｰｨｾｴ＠ tii da co ｮｨｩｾｵ＠ dong gop tfch ｣ｾｲ｣＠ ｾ｡＠

xll'ng dang, kMc ｰｨｾＱ｣＠ ｮｨｩ･ｾ＠

kh6 khan, ke thua va phat huy ｴｮＮｩｹｾｮ＠ thong tot ､ｾｰ＠ ella Phat giao nu6c nha. ｍｾｴ＠ ｴｲｾｮ＠

T6 qu6c ｖｩｾｴ＠ Nam hoan nghenh va danh gia cao nhiing thanh qua ho<;tt dqng

01-----------------1< . ｔｾｐ＠ CHi NCHIEN ci1u PH.i.T HQC )

Pht,mg ､ｾｯ＠ yeu nuoc cua GHPGVN trong nhlhlg nam qua.

ｈｩｾｮ＠ nay, toan dan ta dang tiep tt,tc slJ ｮｧｨｩｾｰ＠ d6i m6i, 6n d!nh va phat ｴｲｩｾｮ＠ ､ｾｴ＠

mroc, phat huy mqi nguon luc vat ｣ｨｾｴ＠ va van hoa tinh

. . .. . .., ., than cua dan t¢c, day m<,mh CNH-HDH, vi m1,1c tieu dan giau, nuoc ｭｾｮｨＬ＠ xa h¢i cong bang, van minh, vlhlg buoc tien len CNXH. StJ ｮｧｨｩｾｰ＠ va tnich ｮｨｩｾｭ＠ d6 thu¢c v6 toan dan ta trong kh6i ､ｾｩ＠ doan ket dan t¢c. Chung toi tin tuemg ding Tang ni, ｰｨｾｴ＠ tir ｖｩｾｴ＠ Nam ca trong va ngoai nucrc tang cu<mg doan ket hoa hqp trong ngoi nha chung: Giao h¢i ﾷ ｐｨｾｴ＠ giao ｖｩｾｴ＠ Nam, ｰｨｾｮ＠ ､ｾｵ＠ tht!C ｨｩｾｮ＠ thanh cong Nghj quyet cua ｄｾｩ＠ h¢i ､ｾｩ＠ ｢ｩｾｵ＠ ｐｨｾｴ＠

giao toan qu6c Hin thu IV da de ra, gop phan thiet thl;l'C vao st,r phat ｴｲｩｾｮ＠ toan di¢n va nhlhlg thiing lqi ve vang rna dau Thien nien ky thu ba cua dan t¢.c va nhan ｬｯｾｩＮ＠

ｍｾｴ＠ khac, yeu cau va nhi¢m Vl,l rna l!ch SU dang ､ｾｴ＠ra cho Giao h¢i ｐｨｾｴ＠ giao Vi¢t Nam Ia phai cung c6 Giao h¢i trang nghiem vlhlg ｭｾｮｨＬ＠ ·tam trl,l c¢t va ngoi nha chung tieu ｢ｩｾｵ＠ cho ｐｨｾｴ＠

, giao Vi¢t Nam. ｐｨｾｮ＠ ､ｾｵ＠

khllc pht,lC cac ｢ｩｾｵ＠ hi¢n tieu ct,rc, l¢ch ｬｾ｣＠ cling nhu ca.c hi¢n tuqng lqi dt,lng, chia re, ch6ng pha ｐ ｨ ｾｴ＠ giao va ､ｾｴ＠nuoc tir ben ngoai; tiep tt,tc phat huy t6t hem nua ｴｲｵｹｾｮ＠th6ng ｐｨｾｴ＠ giao giin bo vm dan t¢c, ph1,1ng SJ! T6 qu6c -Iqi ｉｾ｣＠ quan sinh; huang ､ｾｮ＠va quan ly t6t ｨｯｾｴ＠ d¢ng tin

nguang ton giao cua dong bao ーｨｾｴ＠ tir a cac ､ｾｯ＠ trang va cac chua, ｮｨｾｴ＠ la cua cac em thanh thieu nhi con em cac gia dinh ､ｾｯ＠ ·hfru va cac gia dinh ｰｨｾｴ＠ tir; giao dt,1c ､ｾｯ＠ due va qufm ly nghiem rue hang tang ni, giup h<.> mai mai la nhlhlg vj cMn tu yeu nuoc, eo phftm ｣ｨｾｴ＠ tu each t6t ca. ve ｭｾｴ＠ ､ｾｯ＠ ｬｾｮ＠ ｭｾｴ＠

doi ... Nhu ｶｾｹ＠ la tiep n6i tinh than "H¢ qu6c an dan", khe hqp ｐｨｾｴ＠ giao vcri Qu6c d¢ da duqc ｫｨｾｮｧ＠ d!nh trong truyen th6ng ｐｨｾｴ＠ giao Vi¢t Nam cling nhu truy6n th6ng nhlhlg nuoc co PMt giao lau doi. Do cling Ia di6u rna Bac H6 muon van kfnh yeu cua chung ta da can Ｎ ､ｾｮ Ｚ＠ "d6ng bao Phij.t giao cd n.ubc, tu Bile den Nam, de'u ct/ gdng thlfc hi¢n liti Phij.t dc;ty Ia "l¢ lc;tc qu(i'n sinh, v6 ngiivf tha" <1> va Nguili keu g9i cac Tang ni, phi).t tit hay 'Tinh tan tu hanh, phlfc ｶｾ＠ chung sinh, ーｨｾｭｧ＠ slf T6 quo(:, bdo v¢ hoa binh" <2> va "g6p phdn xU'n.g dang trong Slf nghi¢p xay dlf'lg nUOC Vi¢t Nam hoa binh, thong nh!lt, dr)c lij.p, dan chu va giau mc;tnh" <1>.

Thua quy vj! . Doan chu t!ch UB1WMTIQVN mong mu6n: vcri tu each Ia thanh vien cua MTIQVN, trong thm gian toi cac ｣ｾｰ＠ Giao h¢i ｐｨｾｴ＠ giao Vi¢t Nam va quy vj Tang ni, ｰｨｾｴ＠ tir se c6 nhlhlg dong gop tich ctJc, co ｨｩｾｵ＠qua hem nua vao nhlhlg ｨｯｾｴ＠d¢ng fch nuoc, lqi dan nhu cac phong trao: xoa doi giam ngheo, xay dt!flg quy "D6n em dap nghia", ｮｨｾｴ＠ la cu¢c ｶｾｮ＠ d¢ng "Toan dan doan ket

xay dt!Ilg cu¢c s6ng moi a khu dan cu". Tfl!c tiep ｨｯｾ｣＠gian tiep tham gia va d¢ng vien dong bao ーｨｾｴ＠ tU thl,l'C

' hi¢n t6t cac chuemg trinh kinh te - van hoa - xa h¢i cua Nha nuoc; tfch ct,rc thi hanh va bao v¢ chinh sach phap ｬｵｾｴ［＠ to ro va neu cao vai tro, tu each cua ｐｨｾｴ＠ giao ｖｩｾｴ＠Nam, xt1ng dang voi ､ｾｴ＠ nuoc d¢c ｬｾｰ＠ co chu quyen, voi dan t¢c co phftm gia, danh dl,l' va truyen th6ng ve vang, voi che d¢ xa h¢i dang phan dau . vi cong bAng, van minh va giau ｭｾｨＮ＠ Doan chu t!ch UB1W ｍｾｴ＠ ｴｲｾｮ＠ T6 qu6c Vi<;:t Nam ｫｨｾｮｧ＠ djnh trach nhi¢m truoc sau nhu m¢t cua minh d6i vm cac thanh vien trong kh6i ､ｾｩ＠ doan ket dan t¢c, trong do co ｐｨｾｴ＠ g1ao Vi¢t Nam va Giao h¢i ｐｨｾｴ＠giao Vi<;:t Nam.

M¢t IAn nua kinh chuc ｣ｴＬｾ＠Phap chu cung quy v! Hoa thuqng, Thuqng tqa, ｄｾｩ＠ due, Tang ni, dong ｢ｾｬｏ＠ ｰｨｾｴ＠ tir va Giao h¢i ｐｨｾｴ＠ giao Vi¢t Nam tinh ｴｾｮＮ＠ an ｬｾ｣＠ va ､ｾｴ＠ nhi6u ｴｨｾｭｨ＠ tt,ru hem nua trong du<mg huang Ｂｄｾｯ＠ phap -Dan t¢c - Chu nghia xa h¢i" .

Xin cam em va kinh chao quy v!.

< 1 > (Thu gui H¢i nghj ､ｾｩ＠ ｢ｩ ｾ ｵ＠

H¢i ｐｨｾｴ＠ giiio th6ng nMt Vi¢t

Nam, ngay 28-9-1964, Bao

Nhan dan, ngay 2-10-1964 ).

<2> (Thu gl.ri cac vj Tang ni va

d6ng bao ｐｨｾｴ＠ giao nhan djp

lk ｐｨｾｴ＠ Thich Ca thanh ､ｾｯＬ＠

ngay X- 1-1957, H6 Chf Minh,

to an tap, T. 7, tr 560).

,

1!\anl;) m\ft l u&t tDai tbUa 1J6 tt.at (l)

• •

m en ｮｨｦｲｾｧ＠ b¢ ｬｵｾｴ＠ B6 Tat xin neu ra day, de nhfrng v! nao mu6n xem thi

tim b D<:ti t<;tng duqc de dang hon.

Gi6'i ｴｨｩｾｵ＠ B6 Tat ｴｯ ｾｭ＠ b trong cac b¢ Kinh

ｬｵｾｮ＠ rna ra kh6ng nhu giai ｬｵｾｴ＠ Thanh van d6i

v6i nhfrng v! XU<lt gia ｢ｩｾｴ＠ ｬｾｰ＠ gi6i cam rieng,

kh6ng th6ng ti,Ic v6'i nhfrng ngum kh6ng ｴｨｴＬｾ＠

gi6'i.

I - Chinh van 31 be), gom 57 quyen 1. Plu,m1 V ong Kinh Llf-xu-na Phr)t thuyet

B6-tut tam dfu gibi pluirn d¢ tlu)p. 2 ｱｵｹｾｮＮ＠

ｈｾｵ＠ Tan ｃｵｵＭｭ｡Ｍｬ｡Ｍｴｨｾｰ＠ dich.

Quyen thuqng thuyet ly, ｱｵｹｾｮ＠ h<;t thuyet

st,r Ia ｱｵｹｾｮ＠ gi6'i bim, luu th6ng thu<mg ｧｾｰ＠

nhat, n(>i dung ｱｵｹｾｮ＠ h<:t neu 10 gi6i, trong 48

gi6i khinh. ｐｨｾｭ＠ nay Ia 1/61 ｰｨｾｭ Ｌ＠ Ia 2/120 ｱｵｹｾｮ＠ cua d<:ti b¢ Phc;tm-vong Kinh.

2. B6-tut dfu tri kinh. 8 quytin. CGng g<;>i

D!a tri ｬｵｾｮＮ＠ Biic Luong Dam v6 sam dich.

ｂｩｾｴ＠ dich tu ｬｵｾｮ＠ Du-gia-su-d!a, ｭｾＬｾ｣＠ B6-

tat dia thu 15 trong phan Du-gia ban d!a

(thieu ､ｾ＠ tu tri).

3. B6-tut anh l«c ban nghi¢p kinh. 2

ｱｵｹｾｮＮ＠ chia thanh 8 ｰｨｾｭＮ＠ Dieu Tan True -

ｐｨｾｴ＠ - ｮｩｾｭ＠ dich.

Chi tri it, nghla giai nhieu. NXG.

4. B6-tut thi¢n gibi kinh. 9 ｱｵｹｾｮ＠ - 30

ｰｨｾｭＮ＠ C6ng ｃ｡ｵＭｮ｡Ｍ｢ｾｴＭ､｡Ｍｬ｡＠ d!ch.

Cilng st,r it nghia ｮｨｩｾｵＮ＠5. B6-tclt thi¢n gibi kinh. 1 quytn. CGng

Lut;lt hQc KIM CUONG W

ngai Cau-na-bc;tt-da-la dich.

N6i chi tri nhieu, nghla' thi ft. ｄ＼［ｾＮｹ＠ ra hai

thu gi6i tr<;>ng, m(>t thu gi6'i khinh: "l1,1c

tr<;>ng" va "bat tr<;>ng". 48 gi6'i khinh. B¢ nay

ket hqp v6'i b¢ ｔｨｩｾｮ＠ gim tren XGT.

6. Th¥ thr)p thi¢n gibi kinh: 1 ｱｵｹｾｮＬ＠ 2

phAm. Mat ten cua ngucri dich.

ｎｨｾ｣＠ den ｔｨｾｰ＠ gi6'i; Bat trai; lu6t qua

nhAn qua t¢i bao.

7. Thr)p thi¢n nghi¢p d«o kinh: ｱｵｹｾｮＮ＠

Ducrng Tht,rc-xoa-nan-da dich.

Neu ro lla 10 ac ｮｧｨｩｾｰＬ＠ tu l 0 ｴｨｩｾｮ＠

ｮｧｨｩｾｰＮ＠ N6i ｔ｡ｭＭｮｧｨｩｾｰ＠ Ia ｴ＼［ｾＮｯ＠ h6a.

8. Phgt vf Sa-gia-la-long Vuong thuyet

D<,ti-thua kinh .1 ｱｵｹｾｮＮ＠ T6ng thi H¢ dich.

Cung bim, khach dich thu(>c b¢ tren Ｈｔｨｾｰ＠

ｴｨｩｾｮ＠ ｮｧｨｩｾｰ＠ d<;to).

9. Van Thu SLI-l¢ van Kinh. 2 ｱｵｹｾｮＮ＠ 17

phAm Luong Tang Gia ba-la dich.

Blnh ｬｵｾｮ＠ tang t1,1c hon kern lqi h<;ti. XGT. 10. Phr)t thuyet B6-tut n¢i gidi Kinh. 1

ｱｵｹｾｮＮ＠ T6ng ｃ｡ｵ Ｍ ｮ｡Ｍ｢＼［ｾＮｴＭ､｡Ｍｬ｡＠ d!ch.

ｐｨｾｴ＠ thuyet 12 thai gi6'i. D<:tY ｮｧｵｹｾｮ＠ sinh

nu6'c due ｐｨｾｴ＠ A-Di-Da. 11. Ph(ll t«ng Kinh. 3 quytin. 10 pham.

Dieu Tan ｃｵｵＭｭ｡Ｍｬ｡Ｍｴｨｾｰ＠ dich. Nghla-tac-tri sau xa. XGT. 12. Uu-ba-tdc gi6i kinh. 7 quytin, 28

pham. Bk Luarig Dam Vo Sam d!ch. N6i n')ng ngh1a ｮｧｨｩｾｰ＠ duyen. Phan nghla:

xet ca tam ｬｩｾｮ＠ ｶｾｴ＠ rna ｫｾｴ＠ t(>i ｮｾｮｧ＠ nh<? cho

dung. Can ｮｨｾ｣＠ nam t¢i. nghich c6 ｮｾｮｧ＠ nhy

khac nhau, nhu ｧｩｾｴ＠ b6 t¢i nh<? hem giet my

｣ｨ｡ｨｾＮ＠ TGT. 13. PhtJ,t thuyet phap luc,Lt Tam mw?i kinh.

1 ｱｵｹｾｮ＠ Ng6 Chi Khiem d!ch. N6i phep ｴｨｾ＠ hqc. Thien 'J5hap ｣ｨｾｮｧ＠ cung

thang.giang c6 khac.

14. Thanh tfnh ti-ni phucmg qudng kinh. 1 quyin ｈｾｵ＠ Tan ｃｵｵＭｭ｡Ｍｬ｡Ｍｴｨｾｰ＠ d!ch.

Dam ｬｵｾｮ＠ le sau. Xuat gia ｴｾｩ＠ gia deu can

h<;>c ｴｾｰ Ｎ＠

15. Ph(lt thuye't Van Thu Su-I¢ tf.nh lu(lt kinh.

1 quytn 4 pham. Tay Tan True PMp H¢ dich.

Cung ban, khac d!ch thu(>c b¢ tren. 16. Tfch-die'u-am sci van kinh. 1 ｱｵｹｾｮ＠

Luu T6ng PMp Hai d!ch.

Cung b¢ tru6'c (Thanh t!nh t'i-ni phuang

quang)

17. Phr!-t thuyet Van Thit lufi qua kinh. 1 ｱｵｹｾｮＮ＠ Tay Tan True PMp H¢ d!ch.

Giai nghla cao sieu . . /8._ Tam-nu.;n-da-b{lt-dii-la B6-tat kinh.

quytn, 5 ph<im Tay Tan Tiep ｄｾｯ＠ Chan d!ch.

ｃｾｵ＠ B6-tat phap. Ph<im thuyet thinh n6i: diu sinh coi Cue-lac.

19. Bo'-tat t{lng kinh. 1 · quytn. Luang

ｔ｡ｮｧＭｧｩ｡Ｍ｢ｾｴ Ｍ ､｡ Ｍ ｬ｡＠ dich ､ｾｹＮ＠ phep ､ｾｩ＠ sam, tuy hi, khuyen thinh, hoi huang (tu h6i).

20. Phij t thuyet XLI Lqi Phat-hol· quu kinh.

1 quy6n. ｈｾｵ＠ han An The Cao dich.

Nhu ban tren ､ｩｾｮ＠ ta t(>i tu6'ng ｮｨｩｾｵ＠ XGT.

21. D(,li thua tam ｴｾ＠ hoi qua kirzh. 1 ｱｵｹｾｮ Ｌ＠

Tuy ｘ｡Ｍｮ｡ＭｱｵｾｴＭ､｡＠ c(>ng Cap-da ､ｾｮｧ＠ d!ch.

Ciing nhu B6-tat ｴｾｮｧＮ＠

22. Ph(lt thuyet tfnh nghi¢p chuang kinh. 1 quytn Mat ten nguoi d!ch.

Dcin nhiing ｣ｨｵｹｾｮ＠ vi V o Cau Quang

ｰｨｾｭ＠ dam duqc th1.;1 ky, v! Dung Thi ーｨｾｉｐｬ＠ ca

I

dam ｬｩｾｮ＠ Sat rna hien ChUng. VO Sinh V.V .. . I .

23. Thi¢n cung kinh kinh. 1 quytn. Tuy

Xa-na ｱｵｾｴＭ､｡＠ d!ch.

C<ic te ｨｾｮｨ＠ cua nguoi xuat gia. XGT.

24. Phgt thuyet chinh c:ung kinh kinh. 1

quytn. N guyen Nguy ｐｨｾｴＭ､｡＠ phien-da d!ch.

Cung b¢ tren nhtmg quang dau · khuyet

､ｯｾ＠ ､ｾｹ＠ nguoi. . ｾＵＮ＠ Phgt thuyet Dgi thua gibi kinh. 1

ﾷ ｱｵｹｾｮＮ＠ T6ng Thi H¢ d!ch. ｾｩｩｮ＠ ､ｾｹ＠ ft dieu ·ve xuat gia B6-tat. XGT.

26. B6-tat gi6i_ Yet-,;ta van . . 1 quyin.

Duang Huyen Trang d!ch.

Xuat xu C:J ｭｾ｣＠ B6-tar d.}a trong phci.n Ban

d!a ｬｵｾｮ＠ Du gia due ｄｩ Ｍ ｬｾ ｌ ｣＠ Bo-tat thuye:t. N'6i b6n gi6i cu6i cung (Hi:i ·y San, San, Bang)

trong 10 gi6'i trqng ciia Be'• tat.

27. B6 tat gi6i bdn. 1. quyin. Bac .Luang

Dam V6 Sam d!ch. Trfch d!ch trong ＱＹｾ｡Ｍｴｲｩ＠gi6i ph<im do due Tir ｴＧｨｾ＠ Bo-tat thuyet:. N6i

chi trl ro ｲｾｴＮ＠ Day Ia b :an gi&i kinh d<;>c ｴｾｮｧ＠hang tuan Ba-tat, bam thira theo Du-gia 1l<'mg.

Ban ､ｾ｣ｨ＠ nay rat hay.

28. Uu-ba-tdc ngii gibi uy nglli k inh . I

ｱｵｹｾｮ Ｎ＠ T6ng ｃ｡ｵＭｮ｡ＭＱｯｾｴＺＭｭ｡＠ d!ch.

ｄｾｹ＠ ngu gi6i d6i ｴｲｾ＠ ngii ta ｭｾｮｨＮ＠ Nam dieu giong gio.

29. B6-tut giiii h, Jn I ｱｵｹｾｮ Ｎ＠ Duoog l-.luyen

Trang d!ch. Ciing l ay (J m1.;1c Bo-tat dia n hung

n¢i dung tuang t:rt cii hai b() giai blm v a Uy

nghi lien ngay ｴｲＨｾ Ｍ n.

30. B6-tat thl! · trai kinh. 1 ｱｵｹｾｮＮ＠ Tat): : Tan

Tiep ｄｾｯ＠ Chan d!ch. ｄｾｹ＠ phat. ｮｧｾｾ＠ nt cau

sinh nu6'c Due P hat Adida. NTG.

31. B6-tat ＱＱｾ＠ :u phap TiejJ DCJO-Chan s/tm

hoi van. 1 q;uyt1n Mat ten ngtroi dich.

N¢i dung c6 mqt It bai ｫｾＮ＠

n -Chu Val n 28 be), gom 102 quyen

1. Ph(,lm V p1 1g B6-tut gi6i sb. 2 quy_en . Tuy

1

T¥. CHi ｾｇＡｦｬｅｾ＠ ｾＱ＿Ｑｊ＠ Plf!! .H9_C. __ _ ＩｲＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＱｾ＠

Trl Ngai thuyet, Du<mg Quan Dlnh ky.

2 . ｐｨｴ［ｾｭ＠ V ong nghla slf san b6. 3 ｱｵｹ ｾｮＮ＠

DuO'ng Minh khoang san b6.

3. ｐｨｴ［ｾｭ＠ Vong slf chu. 8 quytn. T6ng Du Ham ｮｨｾｰ＠ s6', tien thich kinh, gia chu, thfch

sa. 4. Pht;J.m Vong nghia su phat tin. 5 ｱｵｹｾｮ Ｎ＠

Sl! nghla I ｱｵｹｾｮＮ＠ VAn bi¢n I quyen. Minh

Chau Hoanh ｴｨｵｾｴ Ｎ＠

5. Phw n Vong Kinh kj. 2 quyen. Du<mg

ｔｲｵｹｾｮ＠ ao ｴ ｨｵ ｾｴＮ＠

6. ｐｨｴ［ｾｭ＠ V ong Kinh B6-tat gim ban T tl ky.

Quyen thuqng. Tam la Nguyen Hieu ｴｾｯＮ＠

7. B6-tat-gi6'i slf. 6 quytn Du<mg Phap

Tt,mg soan.

R. B6-tat-s6·. 3 quyen. Tan-Ia Nghla T!ch

soan.

9. B6-tat thur;it ky. 4 quytn. Du<mg Thang

Trang so<;tn.

10. B6-tat slf. 5 quytn (thieu 3 quyen: 1, 3,

5). DuO'ng Trf Chu so<;tn.

11. B6-tcit giiJi bdn tong yeit: I quyen. Co

bcly khoa m1,1c. Tan la D<;ti ｨｩｾｮ＠ ｳｯｾｮＮ＠

12. ｐｨｴ［ｾｭ＠ V ong Kinh c6 thur;it ky. 4 quyen.

Bay khoa, giai thich ca thuqng + ｨｾＮ＠ Cilng v!

tren ｴｾｰＭ13. ｐ ｨ ｴ［ｾｭ＠ Vong Kinh B6-tat giui slf. 4

quyen Ｈｨｩｾｮ＠ con ｱｵｹｾｮ＠ thuqng). DuO'ng phap

ｔｩｾｮ＠ so<;tn.

14. ｐｨｴ［ｾｭ＠ Vong gi6i chu. 3 quytn. T6ng

Tue Nhan chu.

15. B6-tat gi6i s6' trly kiln ｬｾ｣Ｎ＠ 1 quyen ..

Minh Kim Thfch t<:tO.

16. Pht;J.m Vong Kinh huyen nghia. 1

quyen. Hqp chu 7 quyen. Minh Trf Hue chu,

ｄｾｯ＠ Phu&ng dfnh.

Chu thich ca hai quyen Kinh thuqng+h<:t,

thu<mg g9i.

Pht;J.m Vong hf!p ch{l. Ban nay nghla ly hay

nhat.

17. ｐｨｴ［ｾｭ＠ V ong Kinh B(J-tat gilfi l11c;c s6'. 8 quytn. T1,1ng gi6'i nghi thuc l quytn. Minh

HoAng Tan ｴｨｵｾｴ ｾ＠

18. Pht;J.m V ong Kinh tn!c gidi. 4 quyen.

Giai thich ca thuqng+hC;l. Minh Ti¢n Quang

tfl!c giru. 19. Pht;J.m Vong tn!c gidi Sif nghTa. 1

quyen. CUng v! tren giai.

20. ｐｨｴ［ｾｭ＠ V ong Kinh giiJi quang. 1 quyen

Thanh T!nh dinh tru&c.

21. ｐｨｴ［ｾｭ＠ Vong Kinh thuf}n chdu. 2

lquyen. Giai thfch ca thuqng+h<;t. Thanh Due

Ng<;>c ｴｨｵｾｮ＠ chau.

22. ｐｨｴ［ｾｭ＠ Vong Kinh B6-tat giiJi s(f tan.

quyen. Thanh Thu Ng<;>c ｴｨｵｾｴＮ＠

23. B6-tat gilfi ban tri phf:Lm yeu ky. 1

quyin. Tan Ja Nguyen Hieu ｴｨｵｾｴＮ＠

24. B6-tat giiJi ban tien yeu. 1 quyen. Trf

Hue tien.

25. B6-tat giiJi Yet-ma van thic-h. 1 quy6n

Minh Tri Hue thfch.

26. Dja trl lur;Jn nghia ky. 10 quyen ｈｩｾｮ＠

con ba quyin, tam h<:t, tu thuqng, ngii h<:t. Tuy

ｔｵｾ＠ Vien ｴｨｵｾｴＮ＠

27. Anh lq.c ban nghi¢p Kinh s6'. Quyen h1;t

(thieu quyen thuqng). Tan la Nguyen Hieu

so;;tn.

28. Thr;ip thi¢n nghi¢p dc;.o Kinh tiet yeu. 1 quytn. Thanh Ngau fch bien dinh.

(I) Btn du6"i nhiing b(l nao ｲｩｾｮｧ＠ thu(lc 86-tat xua:t g ia

hanh tr1 th1 ghi ky hi¢u XGT; bq nao ｲｩｾ ｮｧ＠ thuQ<: Bo-tat 11,1i

gia hanh trl thl ghi ky hi¢u TGT; ne"u nhiing b(> d1,1y nhi6u

han vc dfulg ni10 thl ghi ba chu: NXG hay NTG. Neu Ia giai

c(>ng thl kh6ng ghi g1 het.

Xull"t gia tr1 c6 6 b¢, nhiim nhiing s6 5, 9, II, 20, 23, 25.

ｎｧｨｩｾｮｧ＠ xua"t gia c6 1 b(l : s6 3.

ｔｾｩ＠ gia trl c6 I ｾＺ＠ s6 12; nghieng ｴｾｩ＠ gia c6 I b¢ s6 30.

ｾｹ＠ clu Tjnh d¢ c6 3 b(l: s6 I 0; 1 R; 30 (tolin xem phan I)

.... .....' .... ｾ＠ ｾ＠

1fH flfEll VAt NET VE

TiiiH IGHOIG , ｾ＠ I>

CUA PHAT GIAO • 0 ｔｾ＠ CHi HONG*

fnh Khong (Sunyata) cua ｐｨｾｴ＠ giao Ia net ､ｾ｣＠ tnmg va Ut Sl,f kMi quat rat co

d<;mg, a tftm rat cao dl,!a tren quan ､ｩｾｭ＠ Trung ､ｾｯ＠ cua h<;>c thuyet nay. Tinh Kh6ng Ia m¢t trong nhfrng ｰｨｾｭ＠ tru cua triet h<;>c ｐｨｾｴ＠ giao va do ｶｾｹＮ＠ n6 cung Ia m¢t trong nhfrng tien de mau chot lam nen tang cho quan ､ｩｾｭ＠ ､ｾｯ＠ due cua ｐｨｾｴ＠ giao. V 6i SlJ ｮｧｨｩｾｰ＠ tu hanh cua ｐｨｾｴ＠ tir, tinh Kh6ng la ､ｩｾｭ＠ xuat phat rren con duemg gilti thoat.

Thai ｐｨｾｴ＠ t6 con ｴｾｩ＠ the, my duyen rna tinh Kh6ng duqc Ngai giang co d<;>ng v6i ｭｾＺｾ｣＠ dfch vira khong cong ｮｨｾ ｮ＠ tu tubng cMp c6 va ｫｨＶＬｾｧ＠ cua nhfrng h<;>c thuyet khac; vua huang h<;>c tro vao con duemg Trung ､ｾｯ＠ do Ngai ｶｾ｣ｨ＠ ra ､ｾ＠ VU<;>t qua ｢ｾ＠ kh6. Ttr ca sa d6, ｐｨｾｴ＠ t6 khing d!nh:

"Day Ht h<:mh phuc cho cac ong, day la an ＱＧＮＱｾ＠ cho c<k ong" (1)

Sau nay, tinh Kh6ng duqc cac cao tang phan tich ro them, ｱｾ｣＠ ｢ｩｾｴ＠ B6 Tat Long Th<;> (Nagarjuna khoang the ky TI DL) tu l*p truang Trung Quan ｉ ｵｾｮ＠ cua mlnh. Ngai da trlnh bay

* Thf,lC .{/trier hr;c. Gicing vie/1 tntang Dai hr;c Del ｾｉｦ＠

ve n6 m¢t each co ｨｾ＠ th6ng va ｣ｨｾｴ＠ che nhat. Trong ｰｨｾｭ＠ vi tlm ｨｩｾｵ＠ a day' tiep ｣ｾ＠ v6i tinh Kh6ng nen biit dau tu ｰｨｾｭ＠ tru phap cua ｐｨｾｴ＠ giao. Phap (Dharma) duqc Phat giao khai quat rat r¢ng va co ｴｨ ｾ＠ ｨｩｾｵ＠ n6 a 3 g6c d¢ co bcin:

- Phap duqc dung ､ｾ＠ chi m<;>i ｶ ｾｴ＠ du hfru hlnh hay vo hinh, du hfru vi hay vo vi neu giac quan va y nghi tfti dt.rqc thl g<;>i Ut phcip, cho nen m6i n6i "nhat thiet phap", CO nghia ]a tat ca SlJ ｶｾｴＬ＠ ｶｾｮ＠ hiiu Ia phap.

Philp ding la quy ｬｵｾｴＬ＠

nguyen ly cua ttJ nhien chi phoi m<;>i ｶｾｴ＠ trong toan vi1 trl;l.

- Phclp cung la nguyen tac, giao ly cua ｐｨｾｴ＠ va khfa ｣ｾｮｨ＠nay n6 cung theo ｊ ｵｾｴ＠ vo huang. Do ｶｾｹＬ＠ PMt giao thua nMn giao ly cua ｐｨｾ ｴ＠ dt.rqc chia lam 4 thai ky: clulnh phap, tzttJng pl1llp, nu,lf p11lip vel di¢t phclp. C6 Ｑｾ＠ ｐｨｾｴ＠ giao la m¢t trong so ft nhiing h¢ tu tubng thua nh*n giao ly cua mlnh la m¢t ｨｾ＠ thong rna, tuan theo ｬ ｵｾｴ＠ vo tht.remg chtr khong ｫｨｾｮｧ＠ d!nh n6 ton ｴｾｩ＠

vinh ｶｩｾ ｮＬ＠ khong thay d6i nhu ｮｨｩｾｵ＠ h¢ thong triet h<;>c va ton giao khac. D6 Ut m¢t Sl,f danh.gia nghiem rue cua ｐｨｾｴ＠ giao vi l!ch

si'r da chtrng minh, nhiing ｨｾ＠thong tu tubng kia chAng ton ｴｾｩ＠vinh ｶｩｾｮ＠ chut nao clt!

Khai quat thl phup co 2 phan: hfru hinh va YO hlnh hay con g<;>i Ut sik kh6ng. Ve pMn kh6ng cua phap thi ro rang giac quan kh6ng ｴｨｾ＠ ｮｾｭ＠ ｢ｾｴ＠ duqc. Nguai ta khong so thay, nhin thay, nghe thay, ngtri thay, nem thay phap nen g<;>i n6 Ia cai khong hlnh ｴｨｾ＠ hay ｴｾｭ＠ g<;>i la sieu hinh. Ve pMn sik cua phclp thl m<;>i ｶｾｴ＠ tuy co hlnh ｴｨｾ＠ nhtr hon da, cai ｃｾｹ＠ V. V ... nht.rng cung nhu phan kh6ng cua phtlp. chung luon ｶｾｮ＠ d¢ng bien d6i va khong c6 tt,r tfnh nen du c6 day nhung ciing duang nhu khong. N6i each khac, ca sJc va kh6ng cua phap deu tuan theo ly v6 thu'ilng. v6 nga nen c6 cung khong ｴｨｾｴ＠co rna khong ciing chAng ｴｨｾ ｴ＠

khong hqy ｨｩｾｮ＠ cung khong ｴｨｾｴ＠ｨｩｾｮ＠ rna di¢t cung chAng ｴ ｨｾｴ＠

､ｩｾｴ＠ nen g<;>i Ia huyen hi¢n , huyen di¢t. 0 g6c d<? doi dai cua tu ngii thl ｣ｯ ｬ ｾ＠ ､ｾ＠ doi v6i khong, m¢t stJ v*t, m¢t ｨｩｾｮ＠ tuqng nao d6 ｨｯｾ｣＠ la c6 ｨｯｾ｣＠ Ia khong c6. Theo each ｨｩｾｵ＠ thong thlrang va ｶｾｮ＠ tat, danh tu duqc dung d6 g<;>i ten st,r ｶｾｴＬ＠ doi wqrig hoac bieu ､ｾｴ＠ khai ni¢m nao d6. Tuy nhien, gan v6i quan ､ｩｾｭ＠ ve 1'0 thu(mg, v6 ngii cua ｐ ｨｾｴ＠ giao thl bat ｫｾ＠ m¢t SlJ ｶｾｴ＠ hay ｨｩｾｮ＠ tuqng nao n6 cung duqc cau true tu he thong ciia n6. Theo nguyen tac cua \'0 tlnrimg ､ｾ＠ noi vao mal khong gian thl 1'0 nga a day khong phai Ht kh6ng c6 su vat hay ｨ ｩｾ ｮ＠ tuqng nao d6 rna n6 kh6ng c6 cai tu ｴｨｾ Ｌ＠ tlf tfnh hay Ia m¢t cMt thuan tuy, co d\nh M

t<;to ra cai Ta rieng ｢ｩｾｴＮ＠ Oic st,r cai co va cai kMng. ｶｾｴ＠ hay ｨｩｾｮ＠ tm;mg nao do chi la Philp la do nhan duyen sinh t6 hgp cua nhli'ng cai khac ､ｾ＠ v6'i quy ｬｵｾｴ＠ ph6 bien ]a rn<_>i v*t hinh thanh, hay de sinh ra n6, do nhan duyen hoa hgp rna sinh cho/nen Ph*t bao no chi Ia gia ra, do nhan duyen roi bo nhau nr6ng chu khong phai tht,rc rna ､ｩｾｴ＠ vong. ve nhan duyen thi tu6'ng - gia la vay rnugn rna no cilng duqc tu duy kMi quat thanh. Ching h<:tn, cai nha co nen no Ia KhOng rna dieu nay B6 duqc Ia do phai vay muqn tuang, Tat The Thful (Vasubandhu .. mai, c¢t, keo v.v... va tuang, , khoang the ky V DL) da chi ra: mai. c¢t, keo co duqc Ia do phai "KhOng c6 nhdn duyen vay muqn g<:tch, ngoi, g6 v.v ... cu (Prayaya) La cai phat sinh ra the rna xet, chung tra thanh cai hi¢u qud: pao /au chua c6 hi¢u chang chjt, vo cung. Do v*y , cai qud thi nguyen nhan chua phdi nha hay tuang, mai, c(>t, La nhdn duyen, nhiin duyen chua · keov.v ... tra thanh cai Kh6ng. phdi ltl nguyen nhdn. ｈｾｬｦ＠ vU'ng Xet ve ｭｾｴ＠ VO thli<Yng thl c6 Sl,( khOng sinh ra dau ding nhli him ｶｾｮ＠ d¢ng, bien d6i, vay tra nen soi kh6ng sinh ra dau: bao ldu su ｶｾｴ＠ ｨｯｾ｣＠ ｨｩｾｮ＠ tuqng nao do ch11a thdy dau xudt hi¢n, thi hl;lt luon them vao, b6't di va hgp ca vilng khOng c6 tinh each nguyen VO thuang, VO nga tht rut Cl,lC, cai nhdn h(/11 him soi-ve'hi?u qua, mt}t g<.>i la Sl,I ｶｾｴ＠ hay hi¢n tuqng ay /d phdi nMn Ia c6 hay. Ia khOng chi con ｬｾｩ＠ danh tir nen no la cai c6. Ne'u c6 thi cdn gi den ngl;lyen huyln. Ban ve van de nay, ong nhdn; nlu .khOng c6 thi mllili Vl;Jil ｎｧｵｹｾｮ＠ Van Trung ｮｨｾｮ＠ xet: nguyen nhdn cii.ng bdt Ltfc" (3 ).

II N htr the' khOng c6 yeil - to' Den day, ngoai vo thli<Yng, vo nao It/ · cluin - thl(c, khOng c6 nga thl phtip do nhAn duyen sinh lin/z-h6n, hdn-nga gi, chi c6 ra rna nhan duyen la KhOng nen nhilng hi¢n tll(('ng wJ,t-ly hay phap cilng KhOng, do do ·cai. ILim-ly c!tuyln-biln, sinh di¢t. Kh6ng cua nha ｐｨｾｴ＠ bao quat rat Nhwzg t«i sao ta cdm tluJ'u c6 r(>ng, rat triru tuqng va phuc t<:tP· nii gi d6ng-nluJt tntong-t6n nia Theo Ph*t, cai KhOng a day Sit l'{il qua nfli(ng /Jiel!-do'i, 11f]lt khong chi dan gian }a cac Sl,( ｖｾｴ＠

c6 hiell-dbi, di-nhien phdi c6 gi khong c6 hay kh6ng c6 gl rna n6 !Jie/1-do'i, ai biel!-d6'i, llghla lei co bao gom co, khong; vua co vita clui-thf wl klul.ch-th{ Thea kh6ng; khong c6 kh6ng, khOng Ph(it-lu;JC, sd dl ta c6 cdm-MYng do ly v6 thLtilng, vo ngii va nhdn c6 dui-the' ld vi ta VQng-tu6ng duyen rna ra. N6i each khac, clui ｴｨｾｴ｣＠ ra khong c6 chzi-the' wl quan h¢ gifra S&c va KhOng kh£ich-the'. chi c6 nhiing giJ- khong phai Ia st,r d6i ｬｾｰ＠ tuy¢t ttrdng lihl-fie'p , lien-tl.tc xuiit- d6i, trong Bat Nha Tam kinh,· hi¢n r6i ｬｾｴｩ＠ tan-bie/1" (2) . biin chii Han chi c6 262 chii

Nhu ｶｾｹＬ＠ truoc tien m(>t mat nhung da neu ｢ｾｴ＠ duqc loi Ph*t pfuip duqc xay dt,rng tir ly l'O d<:ty ve m6i quan h¢ nay: tlurong, vo ngii va ｲｮ ｾ ｴ＠ khac tir "X:/ U;i tLI, Sac tile thf Khong,

KhOng tuc thi Sac, th9 tuiing hinh, di¢c ーｨｾ｣＠ nhu thi" (4 ). ｄｯｾ＠ kinh tren ｐｨｾｴ＠ bao sck

Udn ching khac v6'i KhOng rna KhOng cilng ching khac vm Sac Ua'n, cho nen Sac Udn tuc la KhOng rna Kh6n9 cung la Sac: Ua'n hay trong kinh ｐｨｾｴ＠ cung viet la "S&c Sac KhOng KhOng".

Dtlng a goc d¢ cai toan the rna xet thl ban chat cua ｶｾｮ＠ ｶｾｴ＠

la KhOng, cho nen: "Cai thtfc tubng <:Ua vti ｴｲｾ＠

Vl;Jn v(it khOng ch!u Sf! phdn chia: N6 khOng phdi "C6" mel ding khOng phdi "KhOng", n6 vita "C6" md cz7ng Vua "'Khong". Cho nen nguoi ta khong the' y ｮｩｾｭ＠ n6 d11qc, vll b6i the' mit doi sorzg ta dang so'ng day chila ddy mau thuan" (5 ).

Do ｶｾｹＮ＠ chii KhOng (viet hoa) cua nha ｐｨｾｴ＠ khOng phAi la kh6ng co gl rna con duqc hieu tom ｴｾｴ＠ Ia tr6ng kh6ng, kh6ng c6 ｴｨｾｴＮ＠ khong co canh, khong c6 the, khong ton t<:ti, khong gioi h<:tn. Trong ｬｵｾ＠ Dl;li Tri D¢ da kMi quat 18 tinh Klu)ng va cho rang cac bt,rc B6 Tat phai ､ｾ｣＠ duqc cac KhOng nay, theo thU t1,I Ia:

"KhOng l't nt}i khong nen hanh Bat-nhii ba-la-m(it; kll6ng 1•/ ngo{Li khong, nqi ｮｧｯｾｴｩ＠ khong, khOng khOng, dC:ti kh6ng, d¢ nhdt nghia khong, hiiu vi khOng; \'O vi khOng; tat cdnh khOng, vo !hi khOng, tan khOng, tanh khOng, chu phap khong, ｦｾＨ＠ ttt!mg khong, M! dac khJ khOng, vo phcip khOng, hilu phap khOng; vo phclp hiiu phap khOng" (6).

Trong kinh ｄｾｴｩ＠ Bat Niet Ban quyen 40 con khai quat den 25 tfnh Khong, cho nen khai ni¢m

ｾＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＱ＼＠ T,P cllf NGHIEN c(J'u PJI!T HQC )

Chan Nhu (Bhutatathata) ｴｾｭ＠g<;>i la Ban The, n6 bao g6m va VIIQ't ｨｾｮ＠ d. c6 va kh6ng. Dt!ng a g6c ､ｾ＠ cai Bin The, tinh KhOng con mang ｭｾｴ＠ y nghla nua. Theo ｊｾｰ＠ truang Trung Quan ｬｵ ｾｮ＠ cua B6 Tat Long Th<;> thl ban chat cua Khong Ut:

"Bat sanh, bcit ､ｩｾｴＬ＠ bitt lai, hdt khit, belt nh?, bat ､ｯｾｮＬ＠ bat trtibng" (7)

Nhu ｶｾｹＬ＠ cai KhOng trb thanh cai toan the, cai c6, khong va vira c6 vira khong trb thanh cai ｢ｾ＠ ｰｨｾｮ＠ nhung vl vii ｴｲｾ［ｾ＠ bao la cho nen cai ｢ｾ＠ ｰｨｾｮ＠ c6 ､ｾ｣＠ diem Ia khong ｴｨｾ＠ thcio roi khoi cai toan the. ｔｨｾＬｉ｣＠ tu6'ng cua vii ｴｲｾ［ｾ＠

la Khong, ｶｾｮ＠ ｶｾｴ＠ vira c6 vira khong. Day la nghia ｴｾｴ＠ cimg khai quat ban chat cua vii tn,t, the· gi6'i c6 ca ｶｾｴ＠ chat va tinh than cua ｐｨｾｴ＠ giao.

Tinh Khong cua ｐｨｾｴ＠ giao co m<)t y nghla n1t to 16'n cho Sl;l' giac ｮｧｾ＠ cua con nguoi rna tru6'c het la giac ng¢ ｶｾ＠ ｮｨｾｮ＠ thuc. Cho nen, neu ｮｨｾｮ＠ thuc cua con nguoi cu khang khang chap co va kh6ng hay n6i khcii quat, con nguoi con mk vao tu tu6ng nhj nguyen thl do la may moe, Cl;I'C

doan day nga chap tir ｶｩｾ＠ phAn ngoi chu khach rna ra. Trung quan ｬｵｾｮ＠ cua ｐｨｾｴ＠ giao cho d.ng, kieu ｮｨｾ＠ thuc nay me !Am hay la so kien, chfnh no da gay ra ｶｾ＠ Sl:f kh6. NMm pha sl:f me chap nay, ｐｨｾｴ＠ giao dua ra quan diem "Nhat thiet pluip Kh6ng" va B6 Tat Long Thq da giru thich:

"Her thdy cac phap dlu do nhdn duyen sinh, kh6ng c6 Slf an tanh. KhOng c6 tt! tcmh nen khOng, khong cho nen chap kiln

diet" (8). Tu "Sac: Sac, KMng Khong"

nen Thien gia vf cai nay nhu trang in ｭｾｴ＠ nu6'c, nhu "bao anh" vl neu n6i CO thl muon Sl;l' c6 con kh6ng thl tat ca ､ｾｵ＠khong. L1,1c t6 ｈｵｾ＠ Nang chi n6i vai cau nhung Ngai da khai quat tr<;>n di le Khong:

"B6 de' bo'n v6 thq Tam phi minh cdnh ddi Bo'n lai vo nhz/1 ｶｾｴ＠Ha xu nha tran ai? l)ich nghia B6 de von khong cay Tam khong phiii dai guang Xua nay khong ｭｾｴ＠ ｶｾｴ＠

Ch& nao dfnh bl;li tran?" (9)

ve phuang ､ｩｾｮ＠ nhan sinh, xay dl;I'Tig tlnh KhOng truac tien ｐｨｾｴ＠ giao muon pha nga chap de huang con nguoi nhln ｴｨｾｮｧ＠ vao cai thl;!C ｴｾｩ＠ d6ng thai ｴｨｾＬｉ｣＠ hanh Bat Chanh ､ｾｯ＠ ci1ng ｮｨｩｾｵ＠ phAm phuong ｴｩｾｮ＠ khac de giac ngl) va giai thoat. Sau 45 nam thuyet phap khong nglmg nghi, ｐｨｾｴ＠ t6 da giang 84.000 bai k)lac nhau dong vai tro la 84.000 cira ､ｾ＠ di

. vao con duang giai thoat. van de nay duqc ｴｾｰ＠ hqp thanh 3 man h<;>c la Giai h<;>c, Dinh h<;>c, ｔｵｾ＠ h<;>c rna Giai la phuong ｴｩｾｮ＠cua Djnh, Djnh la phuang ｴｩｾｮ＠cua ｔｵｾＬ＠ ｔｵｾ＠ la phuang ｴｩｾｮ＠ cua giai thoat Den day, tfnh KhOng con mang 2 y nghia nua, ｭｾｴ＠ la chi ra m1,1c dich boa cai ta muon van sai ｢ｩｾｴ＠ vao cai vi ､ｾｩ＠ khong sai ｢ｩｾｴＮ＠ hai la sl;f hoa d6ng vi ､ｾｩ Ｎ＠ blnh ､ｾｮｧ＠ r<)ng Ian giua PMt, nguoi, chung sinh n6i chung vi ｐｨｾｴ＠ va chllng sinh c6 cling ｴｨｾ＠ tinh nen "tat cii chung sinh deu c6 kha nang ｴｾ｡ｮｨ＠

ｐｨｾｴＢＮ＠ Chfnh cai y nghla thu hai nay la net ､ｾ｣＠ sftc cua ｐｨｾｴ＠ giao. Neu so sanh ｐｨｾｴ＠ giao v6'i cac ｨｾ＠tu tu6ng triet h<;>c va ton giao khac thl thay ｲｾｮｧＺ＠ kh6ng c6 ｭｾｴ＠ ｨｾ＠ tu tu6ng nao c6 quan diem hoa d6ng. blnh ､ｾｮｧ＠ bao Ia va ly giai ve n6 c6 tinh he thong, c6 sue thuyet ｰｨｾ［ｾ｣＠ nhu ｐｨｾｴ＠giao. V6'i chung sinh n6i chung va nhan the n6i rieng, nen tang dau tien ｐｨｾｴ＠ giao Ut chi ra ｶｾｮ＠Sl:f kh6. Thl:fc ra, khong phai chi c6 ｐｨｾｴ＠ giao m6'i n6i den ca.i kh6 cua con nguoi nhung diem ､ｾ｣＠｢ｩｾｴ＠ cua ｐｨｾｴ＠ giao b ch6, chi ra chfnh xac nguyen nhan cua cai kh6 Ia do con nguoi ngcl cluJ/J, chap c6 Ta, cMp thl;l'c hfru thl;l'c v6, Ia thum, san, si rna khai quat Ia do VO minh. Van ､ｾ＠ nay cua con nguoi n6 ｴｨｵｾ｣＠ ve ｮ ｨ ｾｮ＠

thuc, tu tubng va muon thoat kh6 thl phai ｢ｾｴ＠ Mu tir ｮｨｾｮ＠thuc, ong ｎｧｵｹｾｮ＠ Van Trung Jam ro them:

"Mil nii ｴｨ ･ｾｧ ｩ＼ｊｩ＠ hifn-tlfQ'ng Ia gid-tu&ng, cho nen nhii'ng nim giac y-tudng tu ｮｨｾｮ＠ dL((/< · tz'r ｴｨ･ｾｧｩＦｩ＠ hierz tLt(Jng ci'ing la gid-M5ng, vel nhiing lftJ( · mu6/1, dtjc

phat sinh tli y-tu<ing d6 ciing lei gid-tu6ng cd. Vel sau czlng, t6ng-Ju;p tell cd nhirng yell to' d6 (cum giac, J tlfOng, t10C muo'n) rna lll

gt;>i La dbi song tam ly, dbi SOJ1g y-thzlc ( consience) cl1ng Ia do-dnh, vqng-tudng, chctp nga.

Do d6 phdi tay ly-tri rna dd pha tinh-('(ich duip ngii, vqng-tudng coi cdm-gick lei chdn-thlfc d6ng-thili phdi tli chOI ngay cd ly-tri, m¢t phLtO'ng-ti¢n ｮｨｾｬｮﾭthitc vi n6 ciing sai nh6m. di bang thie'n-dfnh, tlnh tdm, vdo

dur;c chinh qud, giac ng9" (10). Ngoai tfnh chfnh xac ｶｾ＠ tu

tubng bi¢n chthlg, vai nhan ｴｨｾ＠tinh Kh6ng cua ｐｨｾｴ＠ giao gop pMn lam giam long tham, fch ky XHat phat tlr S\! me chap ciia con nguai cho rang c6 cai thl,lc nga cua Ta, ciia ｶｾｮ＠ ｶｾｴ＠ va St! thu<mg hang cua chung. Tu d6 nay sinh tu tuang chi c6 ta Ia cao quy nen nga ｭｾｮ＠ va tlm m<;>i each ､ｾ＠ bao ｖｾ＠ cai nga ｭ ｾ ｮ Ｎ＠ Chfnh S\! me chap nay cua con nguai da gay ra ｮｨｩｾｵ＠ cai kh6, ｮｨｩｾｵ＠ t()i l6i cho mlnh va the gian. v ai nguai tu hanh, mu6n ｔｨｩｾｮ＠ 'djnh c6 ket qua thl phai quan tubng chu Khong tren tran truac da, roi sau d6 mai trl;J a ch6 khong va khong ｴｨｾ＠ trl;J.

Tom ｬｾｩＮ＠ han 2500 nam ra dai va phat ｴｲｩｾｮ＠ ｐｨｾｴ＠ giao da dong gop cho ｮｾｮ＠ van rninh nhfm ｬｯ ｾ ｩ＠ ｮｨｩｾ ｵ＠ tu tubng co g·ia

BUI vAN THACH

NHAN HOA ｔ ｬｦ ｔｾｦ＠ LONG NGubt

bieL sn biet 6 bieL doi biet L<:1

Lj hoa tir dao rna m

tr!, trong nay c6 tinh Kh6ng, C6 ｴｨｾ＠ noi, tinh KhOng ciia ｐｨｾｴ＠giao khong nhihlg Ia St! khai quat ｴｵｹｾｴ＠ vai ｶｾ＠ ban chat cua muon ｶｾｴ＠ rna con gop phan quan tr<;>ng giao dt,Ic con nguai co tri tu¢ va tlnh cam. D6 Ut m<)t I6i tu duy wa t6ng hqp, wa phAn tfch, wa mtm deo va chfnh xac, sau day Ia I6i s6ng cao thuQ'Ilg, vo tu day long vj tha, · bao dung r<)ng Ian ､ｾ＠ lam phuang ti¢n cho Sl! nghi¢p ghH thoat. Tiep theo, tinh Kh6ng ｬｵｾ＠ cua ｐｨｾｴ＠ giao vai ffil;IC dich tru<Jc ｭｾｴ＠ }a giup cho con nguai co m(>t 16i s6ng day tfnh nhan ban ､ｾ＠ xay dl!flg Niet Ban cua tran the. D6 la St! an ｬｾ｣＠cua mlrih, ctia xa hqi, dan t<)c va cua toan nhan ｬｯｾｩ Ｎ＠

(I) Kinh Trung B¢ ｴｾｰ＠ Ill, H¢i dong phitn d!ch, ｖｩｾｮ＠ nghien c(ru ｐｨｾｴ＠ hc;>c ｖｩｾｴ＠ Nam an himh 1992, ti'ang 314.

(2) ｎｧｵｹｾｮ＠ Van Trung, ｂｩｾｮ＠ chltng gidi thoat trong Phqt giao, Nxb Dt).i hc;>c, Sl!i Gon 1958, trang 62.

(3) Tran 1nai Dinh, Hqc thuyer Phqt Thich Ca. c6 phdi Iii chu nghla hoai nghi khOng' ｔｾｰ＠ chi nghien c(ru ｄｾｩ＠ hc;>c s6 15, thang 5-1960, ｾ＠ III, Vi¢n ｄｾｩ＠ hc;>c Hue, tr(!ng 16.

(4} Thfch Thanh Tlr, Gidng gidi Bat · NhaTam kinh, Thanh ht?i ｐｨｾｴ＠ giao TP. H6 Chi Minh an hanh, trang 28.

(5) Nguyen Duy Can, ｐｨｾｴ＠ hql' tinh hoa, Nxb TP. H6 Chi Minh 1992, trang 199.

(6) Long Thc;>, ｌｵｾｮ＠ Dl!i Trf D¢ ｴｾｰ＠II, Ban djch cua Thfch ｔｨｩｾｮ＠ Sieu, Nxb TP. H6 Chi Minh 1998, trang 622.

(7) Thfch Man Gilic, Lich sti trier h9c An D¢. Ban tu thtt ｄｾｩ＠ hc;>c V<!-n ｈｾｨ＠ 1967, trang 278.

(8) Long The;>, sach da dAn, ｴｾｰ＠ I. trang 783.

(9) Thich Thi¢n Hoa, Bdn d6 tu ｐｨｾｴＮ＠ Thanh ht?i ｐｨｾｴ＠ giao TP. H6 Chi Minh, trang 190-191.

(10) Nguyen Van Trung, sach da dAn, trang 78.

THiCH CHAN THANH Ｈ｢ｾ ｣＠ Gian3)

CAf "CO" CAl "KHONG"

ｃ ｨ ｵ ｹ ｾ ｮ＠ doi cai Co. cai Khon3

Le h_oa ｣ ｨ ｾ ｮ Ｘ ﾷ ｴｨ ｾ＠ bu6c qua n3hTtt tinh

Ltron8 tam cot each co minh

Clii Co ､ｾ＠ mtit. cai Kh0f18 tim hoai O ti Kh6f18 thvon8 Lhay phoi bay No nhu cai b6f18 quay ray ben ltt Cai Co ch!nh 6 tam la Khi tam an l[nh ｨｩ ｾ ｮ＠ ra tl!c lhoi Co tam yen 6n cu¢c doi

Thl doi m6i co duyen sinh nhan hoa

VAN THUC

Khon3 tam phu6c bao cun3 · holii tucSi xuiin Cai co lt;ti chiln8 an can Cai Khon8 lt;ti Clr chuyen can mill me Ai oi. cai bon3 hi me Cai tam Ia 3& b6 de xum xue

ｇＭＮＮＮＮＮＬＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾ＼＠ TP cui NGHIEN cU'u ｐｾｔ＠ uqc )

i tlm mot nen van h6a Viet Nam, mot nen quae ｨｯｾ＠ ｖｩｾｴ＠ Nam khOng ·the khong ·co St! nghien ctiu khoa hQc, v6i tinh than khiem ton, d n trqng, ｐｨｾｴ＠ giao ｖｩｾｴ＠ Nam. ｄｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ Ia

m(>t ｰｨ ｾｮ＠ quan trQng ciia St! t6ng hqp Vi¢t Nam, cua sang t<;to ｖｩｾｴ＠ Nam trong suot ｨ ｾｭ ｧ＠ nghln nam qua.

ｄｾ＠ gop m<?t ーｨ ｾｮ＠ nho ciia mlnh vao vi¢c nghien ctiu tren, nguai viet bai nay xin duqc trlnh My vai net ve PMt giao v6i van h6a truyen thong.

Tu rflt s6rn, ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ da Ia m(>t phan khong ｴｨｾ＠thieu duqc cua ngoi nha van h6a dan t(lc. Cling nhu ｎｨｾｴ＠ Ban da nho ｐｨｾｴ＠ giao rna thoat khOi tlnh tr<;tng ban khai, phan h6a, ke tu the ky thu bay, ｖ ｩｾｴ＠ Nam, ngay ttr the ky thu hai, khi con la m(lt ｱｵｾｮ＠ huy¢n n(li thu(>c de quoc Trung Hoa, cling da nho Phat giao de vuon len tra thanh m<?t quae gia tt! chii, hung th!nh t<;ti phuong Nam, ben ｣ｾｮｨ＠ nen van boa fl;fC rfl hang dau CU3 nhan ＩｯｾｩＮ＠

Theo truyen thuyet, ｖｩｾｴ＠ Nam dl;fng nu6c vao thai ､ｾｩ＠ Hung Vuong, each da.y khoang 5000 nam. Su gia Tdn TrQng Kim ｮｨｾｮ＠ xet: "Xet ru dcri Kinh Duong Vuong den dai Hung Vuong thu 18, d. thay 20 ong vua, ma tfnh tlr nam Nham rua:t (2879) den nam Quy Mao (258) thl vua duqc 2622 nam. or tfnh hon bu kern, m6i ong vua tr! vi duqc non 150 nam. ｄｾｵ＠ Ia nguai thuqng c6 niia, thl cling kh61ong rna c6 nguai song lau nhtr ｶｾｹ Ｎ＠ Xem nhu the du biet chuy¢n doi H6ng Bang khong cbac Ia ｣ｨｵｹｾｮ＠ xic thl;fc" ( 1 ).

Nghia Ia m(lt huyen tho<;ti. Nhung huyen ｴｨｯｾｩ＠nay nbam ｭｾＬｾ｣＠ dfch ton vinh ngu6n g6c xa xua va vinh quang cua dan t<)c ｖｩｾｴＬ＠ ､ｾ＠ gay niem tl;f hao, n,r tin cho dan t(lc trong cu(lc truang ky doi khang toan ､ｩｾｮ＠ v&i Trung Hoa, cling nhu t<;to sl,f thuong yeu doan ket gifi'a nhiing nguoi con duqc sinh ra cling trong m(lt bao thai, M trang b! cho dan t(lc ffiQt vfi khf van bOa Va m(lt SUC lll<;J.nh V<;tn nang de . gianh l<;ti nen d(lc ｉｾｰ＠ tt! chU.

Neu dQc kinh ｐｨｾｴＬ＠ nhflt la kinh Hoa Nghiem,

c LE HUU TUAN*

v&i hlnh imh rl;fc sang ciia ｔｨｩｾｮ＠ Tai D6ng Tir, ciia Long Nu, Long Vuong, v.v ... thl ta thay c6 ｴｨｾ＠doan huyen tho<;ti nay (kinh Duong Vuong lay con gai DQng Dlnh H6 Ia ｌｯｾｧ＠ Nii. L<;tc Long Quan lay con gai vua De Lai Ia Au Co, nguoi Vi¢t Ia con Rang chau Tien ... ) deu do cac nha su sang ch€ ra thai ｂｾ｣＠ thu<)c de doi khang v&i de quoc phuong ｂｾ｣Ｎ＠ Giao su Przyluski ciia truang College de France khing d!nh tu nam 1930: "Nguoi An Nam cho mlnh Ia dong giong r6ng. Tu dcri trung c6 nguoi An Nam con xam r6ng. Tkh vua ｌｾ｣＠ Long Ia con ciia rang. Chu Lac Ia m(lt tieng An Nam c6, nghia Ia r6ng, bien am tu chC'r Long, sanh v&i tieng Ph<;ln Ia Naga" (2).

N6i den Long, hay Rang va con chu thfch Ia Naga thl ta lien tuang ngay den Ba tat Long The;> (Nagarjuna), nguoi ｸｩｾｮ＠ duong ｐｨｾｴ＠ giao D<;ti thlra, Long Cung trong kinh Hai Long Vuong pham Thinh ｐｨｾｴＬ＠ Long Ha, m(lt ten khac ciia song Ni Lien Thien, noi Phat thanh d<;to, Long Hoa Thl;l (Puspanaga), cay khi B6 tat Di qc ng6i thanh ｐｨｾｴＬ＠ canh hoa nhu ､ｾｵ＠ rang, Long Hoa H<)i, CUu d¢ cho tflt ca chung sinh, Long Trl (Nagabodhi) ､ｾ＠tir cua Long Thq ...

Chfnh tu nhiing huytn ｴｨｯｾｩ＠ n6i tren cua de nha su ｖｩｾｴ＠ uyen bac, ｧｩｾｭ＠ long yeu nu6c va tinh sang ｴｾｯ＠ da ､ｾｴ＠ ｮｾｮ＠ cho tfnh sieu Vi¢t, ､ｾ｣＠ thLt ci:1a dan t<)c va gieo ｭｾｭ＠ cho ｨｾｴ＠ gi6ng ｴｾｲ＠ do, d<)c ｬ ｾ ｰ Ｎ＠

Tu d6, da dua cao phong trao giai ph6ng dan t(lc hung trang, oanh li¢t. Cling tu d6, da ra dai ban tuyen ngon d(lc ｬｾｰ＠ｬｾｮ＠ thu nMt "Nam quoc son h3. Nam de cu" cua d<;ti tu&ng - Phat tir Ly Thuong ｋｩｾｴ＠ va ban tuyen ngon d(lc ｬｾｰ＠ IAn thu hai cua anh hung ｎｧ ｵ ｹｾｮ＠ Trai: "Nhu nu&c Vi¢t ta tu tru&c, von Xtrng nen van hien da ]au. S<1n ha ctrang Vt!C da chia, phong t1,1c ｂｾ｣Ｌ＠ Nam ciing khac. ｔｲｩｾｵ＠ Dinh, Ly, Tran, gay nen d<?c ｬｾｰＬ＠ cling Han, Duang, Tong, Nguyen, hUng e(r m9t phuang". Neu khong c6 nhiing huyen tho<;ti nay, cai gl da n6i ket nhil.n dan thanh m<)t khoi sue ｭｾｮｨ＠ phi thtrang va dua

ｾ＠ ｔｾ＠ ｾｾｾ＠ ｎｇｈｾｾｾＨｊＧｕ＠ ｐ ｟ ＡｦｾＡ｟ Ｍ ｾｑｃ＠ _ ｟ｽＩＮＮＮＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾ＠

(Vaisravana) Ia tMn bao ｶｾＬ＠ h(> trl qu6c gia va v} than nay cling con duqc g<;>i la Soc Thien Vuong ? Viet Nam, co ､ｾｮ＠ tho a lang Ninh Tao, ｨｵｹｾｮ＠ Tu Liem va a lang Minh Tao gan Tay H6 va da duqc cac vua Ly phong lam than t6i cao. Chfnh tll' hlnh anh Ph*t giao d*m net nay rna huy6n ｴｨｯ ｾ ｩ＠ Phu D6ng Thien Vuong da ra doi. Va ducmg nhien tac gia cua no khong ai khac hem la d.c nha su hay nhiing nguoi uyen bac ｐｨｾｴ＠ hqc. ,

. MQt bang cht!ng khac la chfnh vua Ly Thai To, tuc Ly Cong UAn, h<;>c tro ctia qu6c su ｖｾｮ Ｎ＠ ｈｾ ｮ ｨ＠da cho xay di!Jlg rat nguy nga den thO PhiJ ｾｯｮｾ＠

I Thien Vuong a gan chua Kien Sa va ben do BO De (nam tren bo song Du6ng). Chua Kien Sa tucmg

, truyen Ia do thi6n su Vo Ngon, ｔｨｾｉＡｧ＠ xay di!Jlg khoang nam 820. Trong chua co nh1eu pho _tuqn_g quy, dang eM y la pho tuqng ｐｾｾｴ＠ d!.ng ,nam ｾｾ＠quyet va tuqng ciia chinh vua Ly That To, ｾｧｵｭ＠

I khai sang nha Ly tl.r bi, nhan ban. Chfnh nha ｶｾ ｡＠I. ve sau da v6 tu a chUa Kien So nay. ｃｾｵ＠ be cuu I sinh a ｉ｡ｮｾ＠ Phu D6ng, tinh Ha Bk, noi co chua

Quang c.:dnh Le m1lng Ph(it DJn PL 2543 tC;Li chua Tl:t Dam d thanh ph a' Hue'

Anh: Tuan Hai nMn dan vimg dt!ng len khong ngl!ng nghi trong su6t hem 1.000 nam ｂｾ｣＠ thu(>c. Ong Le Van Sieu da ｮｨｾｮ＠ xet dung khi cho rAng, qua d.c ｨｵｹｾｮ＠ｴｨｯｾｩ＠ nay, cac nha su ｖｩｾｴ＠ da dan di!Jlg m<)t ｭｾｴ＠ｴｲｾｮ＠ van hoa danh g1,1c st,r d¢c ton ciia van boa Trung Qu6c, tir do rna duang cho ｖｩｾｴ＠ Nam vl.tng len tl! giai ph6ng.

ｈｵｹｾｮ＠ ｴｨｯｾｩ＠ Phu D6ng Thien Vuong la, m<)t cht!ng tich ｴｨｾｮ＠ ky cho ｶｩｾ｣＠ xay dt,rng m(>t nen tt,r chlt VietNam. Mot chu be·Jen bay tu6i nghe tin -ｧｩｾ｣＠ An den xam ·lang bo c6i Mn vucm vai. ｟､ｾｧ＠len thimh m(>t nguoi cao Ion xong ra ｴｲｾｮ＠ duot ｧＱｾｾ＠ctiu nu6c r6i bay len troi, duqc nhan dan ton ｾ｡＠Thanh Gi6ng. R6 rang day cling la m(>t huyen ｴｨｯｾｩ＠ duqc sang ｴｾｯ＠ ､ｾ＠ c6 vii m(>t thOng ､ｩｾｰ＠ ｣ｨｦｮｾ＠

tr! giai phong dan t<)c. Ai da sang ｴｾｯ＠ huyen ｴｨｯｾＱ＠ctiu nu6c Phu D6ng Thien Vuong?

Ca_s vi tMn h(> phap va h(> qu6c xuat phat !Lr kinh An giao va ｐｨｾｴ＠ giao chu khong c6 trong ｴｾ｡ｮ＠ｴｨｯｾｩ＠ Trung Hoa. ｐｨｾｴ＠ giao da c6 ca m(>t b(> kmh mang ten kinh Thii Trl H¢ Qu6c,..-Da La Ni va nhiing v! than, nguyen la thu¢c An giao nhung duqc ｐｨｾｴ＠ h6a, nhu Ia T)' Sa mon Thien Vuong

Kien So noi tieng, noi·day la xu cua trung ｴ ｡ Ｑ ｾ＠ ｐ ｾ ｊｴ＠giao Luy Lau, day cling Ia m(>t trung tam ｐｨｾｴ＠ gtao 16n nhat ciia VietNam va ra doi sam nhat a Dong A. R6 rang v6 n·gu6n d.m ht!ng cling nhu noi xuat phat, huy6n tho<,li Phu D6ng Thien ｙｵ｡ｮｾ＠ mang nang mau ｳｾ｣＠ Phat giao r6 net duqc dan gtan hoa, nhu chuyen Ta'm. cam, v6i ong B1;1t hi6n tu hay ｣ｨｵｹｾｮ＠ Quan Am Nam Hai v6i su ｾｯ＠ ｊ＿ｩｾｵ＠ ｔｨｩｾｮ＠nho d<;ii ｮｧｵｹｾｮ＠ va hung tam vuqt bo rna duqc dac qua thanh ｐｨｾｴ＠ Ba Nam !Jai hay ｾｨｾｴ＠ ｾ｡＠ ｃｨｾ｡＠Huang, hay ｣ｨｵｹｾｮ＠ Quan Am Th! Kmh ke ｣ｨｵｹｾ ｮ＠

ba Thi Kfnh bi ｭｾ｣＠ tieng oan pha gi6i gian dam nhtmg nho due ·nhan nh1,1c ｶｾ＠ long tir bi rna duqc dk qua ｴｨ ｾｭ ｨ＠ ｐｨｾｴ＠ Ba Quan Am. _

Qua cac ｨｵｹｾｮ＠ tho<,li ｌｾＺｊＮ｣＠ Long Quan, Long Nu Phil D6ng Thien Vuong, ta thfly ngl,l" tri tham ｬ ｾｮｧ＠nhung bao trum hinh anh cua thi6n su ｖｾ ｮ＠ ｈｾ ｮｨ Ｌ＠

tMy cua Ly Cong ｕｾｮＮ＠ Phai chang su cling la tac gia cua cac huyen ｴｨｯｾｩ＠ ｬｾｰ＠ qu6c sieu ｶｩｾｴ Ｌ＠ tham tram nhung d<;ii hung, ､ｾｩ＠ lJ!c?

Di\u phai tt,r nhien rna nhiing hqc gia dau tien tai ｖｩｾｴ＠ Nam Ia nhiing tang si va cu Sl ｐｨｾｴ＠ giao: Khucmg Tang H(>i va Mau Bac. Dau phai tinh co rna Si Nhiep m6i khi xua't hanh d6u co nhiing ｾ｡＠su An DO d6t huang tram di theo. Dau phlii bong dung Ly ·Nam De (Ly Bon hay Ly Bi) vl.ra gianh duqc d¢c l*p da di!Jlg chua 16n va ､ｾｴ＠ ten la ｣ｾｵ｡＠Khai Qu6c. Ciing chAng phai tuy hting rna ｄｴｾ＿＠Tien Hoang ton N go Chan Luu lam khuong V ｴｾｴ＠ｄｾｩ＠ Su, Nam ｖｩｾｴ＠ Vuong Dinh ｌｩｾｮ＠ di!Jlg 100 c(>! kinh baqg da ｴｾｩ＠ thanh Hoa Lu nam ｾＷＳＬ＠ ｨ｡ｾ＠ Ly Cong Uan ton thay ｖｾｮ＠ｈｾｮｨ＠ lam quoc su. Ca 11

the ky, nghia Ut khming 40 the ｨｾＬ＠ neu khong eo rn¢t nen van h6a sieu ｖｩｾｴＬ＠ thl ｖｩｾｴ＠ Nam da hi vinh vien mat nu6c.

ｖｩｾｴ＠ Nam da dt'rng len gianh ｬｾｩ＠ ｮｾ＠ tt;r ehu va dt,mg nu6e vinh quang Ia nha yeu to van h6a -chfnh tr! .n6i ｢ｾｴ＠ sau day: tu the ky thu hai ｐｨｾｴ＠giao da Ia m¢t tfn nguo·ug dan gian sau r¢ng nhat, m¢t ton giao c6 nhieu tfn d6 va han the ni!a m¢t chll ､ｾｯ＠ ｨｾ＠ tu tubng cua nhfm dan Vi¢t Nam tlr m¢t t6n giao ngo<_li ｮｨｾｰ＠ den m(>t nen van h6a ｐｨｾｴ＠ giao hoa Ian vao ntn van h6a dan toe, tu mot nen van . . h6a ﾷ ｰｨｾｴ＠ giao den chu d<.to tinh ｴｨｾｮ＠ xa h¢i trong m(>t thai gian dai cua ljch sit, d<_lo ｐｨｾｴ＠ ｖｩｾｴ＠ da tnH qua nhfrng cai moe ljch sir 16n, nhfrng thai d<.ti Ian.

Tu ngu6n, ｐｨｾｴ＠ giao ｖｩｾｴ＠ Nam duqc xay dt;rng tren m¢t nen ｐｨｾｴ＠ hQC hung thjnh, duqc khai sinh tu nhii'ng bu6i dau boi nhiipg anh tai nhu Khuang Tiing.H¢i va Mau Bae vao euoi the ky thu hai. Va . m¢t nen PMt giao hung thjnh rue sang den n6i Chau Phu, Si Nhiep, hai nha lanh ､ｾｯ＠ t<.ti ｖｩｾｴ＠ Nam the ky thu hai, da bjcam h6a, LyNam De voi the ky tht'r sau, Dinh Tien Hoang va cae vj thien su dt,mg nuoc vao the ky thu muai, Ly Thai T6 voi quoc su V<.tn H:;mh, trong the ky 11, Tran Thai tong, ｔｲｾｮ＠ Nhan Tong v6i quoe su Phu Van ｶ｡ｔｵｾ＠Trung thuqng si trong the ky 13, vao cuoi the ky 17, thien su ｔｨｾ｣ｨ＠ Liem voi chua ｎｧｵｹｾｮ＠ Phuc Chu, nguai da due chuong Linh M1;1 v6i 1ai ehu ｮｧｵｹｾｮ＠ trf ｴｵｾＺ＠ "Quoc Chua D<.ti ｖｩｾｴ＠ ｎｧｵｹｾｮ＠

Phuoc Chau, noi dong phai Thien Tao D¢ng ehanh tong, dai thu 30, phap danh Hung Long, due ､ｾｩ＠h6ng chung can ｮｾｮｧ＠ 3.285 cAn, an trf a chUa Linh M1,1, de vinh vien cung ｰｨｾ［ｾｮｧ＠ Tam Bao, chu nguyen mua hoa gi6 ｴｨｵｾｮＬ＠ quoe thai dan an, chung sanh trong phap gi6i deu thanh ､ｾｩ＠ vien chung trf. Nam Vinh Thjnh thu sau, ngay ｐｨｾｴ＠ Dan thang tu nam Canh Dan (1710)" (3).

C6 ｴｨｾ＠ n6i van h6a ｐｨｾｴ＠ giao da Ian r(>ng khlip trong nhan gian. Sue m<_lnh van h6a, tinh than, tam linh cua d<).O ｐｨｾｴ＠ khOng nhfrng da anh huCing sau ､ｾｭ＠ .trong nguai Vi¢-t, rna con chinh ｰｨｾ［ｾ｣＠ ca nhfrng nguai nlim quyen ｬｾｲ｣＠ trong ｨｾ＠ thong chfnh quyen doh¢ Trung Hoa t<,ti ｖｩｾｴ＠ Nam.

ｐｨｾｴ＠ giao den voi dat Vi¢-t nhu "Sfra hoa voi ntr6c" va da ｴｨｾｭｨ＠ m(>t thanh to cua nen van h6a ｖｩｾｴＬ＠ n6 t<,to nen m¢t sue m<;tnh hung tning de danh b<;ti va dung boa voi van h6a Phuong Bile.

Cung v6i thai gian, ｐｨｾｴ＠ giao da hOa voi van h6a ｖｩｾｴ＠ t<;to nen m(>t nen Van h6a ｖｩｾｴ＠ Nam nhan

ban ｴｯｾｭ＠ ､ｩｾｮ＠ v.v ... The ky m6i, the ky 21, dang cha chung ta khai

rna m(>t thm ､ｾｩ＠ m6i cho ｖｩｾｴ＠ Nam. Tra ve v6i truyen thong van h6a, tam linh trong Ianh cua mlnh dang Ia nhfrng van de ､ｾｴ＠ ra? Tu pMp l<;t nao, tiem ltrc nao, sue manh tinh than nao rna t6 tien chung ·ta da wng ､ｾｧ＠ ､ｾｹＬ＠ buc xieng no ｉｾ＠ va xay dt,mg m¢t ｖｩｾｴ＠ Nam fl!C ra, d(>c ｬｾｰ＠ ve tinh tMn tu tubng.

Chfnh qua cu¢c thtr lua !au dai rna nguai ｖｩｾｴ＠Nam, n6i theo K, WTaylor, da tr6 thanh nhfrng ｢ｾ｣＠thay cua Sl;{ sinh t6n trong cai bong kh6ng 16 eua m¢t de quoe khung khiep nhat the gi6i.

Trong cu(>c hanh trlnh tiep thu - dung h6a, doi khang -chien thling bi hung nay, ｖｩｾｴ＠ Nam da c6 m¢t thanh to ｐｨｾｴ＠ giao boa ｮｨｾｰ＠ vao dan t(>c, tra thanh m(>t b¢ ｰｨｾｮ＠ van h6a dan t(>e, dua nuoc ta den m(>t ky nguyen fl!C ro, vinh quang nhat.

The ky 21 dang den. Hay den ｨｩｾｮ＠ d<,ti tu truyen thong hay tran trQng gifr gin va triin khai m<)t each sang ｴｾ､＠ nhfrng truyen thong va di san cua t6 tien, vua nhu m(>t sue ｢ｾｴ＠ than ky de hoa ｮｨｾｰ＠ vao the gi6i, vtra nhu de hien dang va pht,mg Sl,(, M duqc w do va an blnh tren que huang.

Day Ia thai diem tim ve ehfnh mlnh, thiip sang rt;re ro truyen thong van h6a, tam linh, tran tn;mg tiep ｮｨｾｮ＠ gia tai quy bau YO gia ella t6 tien va hoan thanh ve vang su m<;1ng ｨｩｾｮ＠ d<;ti h6a VietNam tren nen ｾ｡ｮｧ＠ eua van h6a truyen thong.

(I) Tran Trqng Kim, Yi¢t Nam si:r luqc. ｴｾｰ＠ I. Trung tam HQC Li¢u. SaiGon 1991 tr.l3.

(2) Nhilll H;tc Hoilllg Van Noi. ngu6n g6c dan t(>c Vi¢t Nam. tac gi:i xu[it ban, Sili Gon, 1960, tr 52-53.

(3) Nguyen ｈｩｾｮ＠ Due, L!ch sir ｐｨｾ ｴ＠ giao Dimg trong. Nxb TP.HCM 1993, tr 131.

GIALY .... . ·nNH ·r..ruc

Cda Iii' elil ｢ｾｴｩ＠ tnfl mit

Cdt<iJi /iin yili't.t eiii phii lw' ifii·; llt.ttiJ'ntJ r:Bin /J(J_· Jtuj'; lqnlt lritii(J /Jiiny JtJi ytt'tfny itli ･ｴｴｾｩｩ＠ oii. lh.u'iitUJ liin f/Jill

rJJiit ili.i.u mJ'i aY. Ia nlul r;Jt<ii.m 11am lwy.;',,_ lhf elt.!tl qutt IJtifnyii·

-;n;tut;,·; Di1 1#_11-U.J "lJ.l' "lJ-11.

rJJiiuq. th.t'tUJ ltllft llui'e bin hit' elul'n nlttt'

. Tim hilu tu tuOng , binh d6ng trong

0 PTS. NGUYEN TH! QUE

* uat phat diem cua ､ｾｯ＠Phat la su cam nhan n6i kh6 dau sinh, Uio, benh, tii

cua con nguo'i. 06 la thai diem rna 1nai tii Tat ｄｾｴ＠ Da quan sat CUQc song fJ ngoai cung dlnh Va khai long trAc An mu6n giai thoat cho chung sinh. Khat vqng giai thoat chung sinh khoi be kh6 luan hOi va ciii tao moi tnrang s6ng day bat cong.ma An 09 dang tnii qua da thoi thuc Thai tii di tim chan ly.

Khong phiii la than thanh, Ia mqt con nguai bang xuong bang thit, Thai tii Tat ｄｾｴ＠ cling da di tim chan ly nhu bao nguai khac a An D9 thai ay: Lay ban than mlnh chiem ｮｧｨｬｾｭ＠ nhli'ng rruang phai tu tuang duong thai ､ｾ＠ tim ra m(>t con duang dung ､ｾｮ＠ nham ､ｾｴ＠ ｭｾＺｾ｣＠ dich giai ph6ng con nguai. Sau nhli'ng nam thang the nghi¢m bang ch(nh than xac mlnh, tiep ｣ｾｮ＠v6i nhli'ng truang phai triet hqc cap tien cua An D¢ thai ay rna tlp.l chung ｬｾｩ＠ la hai xu huang chinh la Lqi duang va Kh6 ｨｾｮｨＬ＠(I) Thai tl.r da rut ra mqt di6u can ban rang kh6 ｨｾｮｨ＠ hay lqi duang deu khOng phai la ctiu canh; Lqi duang da khong M phat sinh Trf ｔｵｾ＠ thi Kh6 ｨｾｮｨ＠cling khong dem ｬｾｩ＠ st,r sang lang trong m(>t than xac kho can, suy

nhuqc. Luc d6, Ngai da suy nghi rang c6 le con duang duy nMt dem ｬｾｩ＠ st_r yen tinh cho than tam va st,r sang su6t cua Trf ｔｵｾ＠ chi c6 the Ia huang tu duy vao ben trong, tim st,r giai thoat ngay chinh trong ban tam con nguai khi Ngai ｮｨｾｮ＠ chan rang con nguai chfnh la mqt tieu vii ｴｮＺｾﾭ

Va Thai tir da quyet dinh the ｮｧｨｩｾｭ＠ di6u d6. Sau 49 ngay thi6n dinh du6i g6c B6-de, qua nhien con nguai Trung ｄｾｯ＠ da btmg sang trong tli duy cua Thai tir. Con duang ay khong hftu khuynh, khong ta khuynh, khong coi trqng cai nay hon cai kia, khong c6 cai Ta, khong c6 d.i Cua Ta ... rna chi c6 m(>t chAn ly cMc ｴｨｾｴＬ＠ dung dan t6n ｴｾｩ＠

. tren coi dai; 06 la: CuQ<: song con nguai la be kh6 Juan h6i, nguyen nhan cai kh6 d6 la: Tham, San, Si, biet duqc nguyen nhan ay tuc Ia biet se tieu ､ｩｾｴ＠di.rqc cai kh6, va cuoi cung la tlm ra con duang ､ｩｾｴ＠ cai kh6 do. Con duang ay .c6 the ap dl;lng chung cho tat ca mqi nguai, khong phan ｢ｩｾｴ＠ nam nii', sang hen. Tht_rc ra, d6 chfnh la nhli'ng quy ｬｵｾｴ＠ khach quan t6n ｴｾｩ＠

trong dai song rna con ngu<ri do me lam da kh6ng ｮｨｾｮ＠ ra, d6 chfnh la con duang Trung ｄｾｯ＠ -la ｄｾｯ＠ ｐｨｾｴＮ＠ Va ngay ten g9i cua

n6 - Trung ｄｾｯＮ＠ tru6c het.Ia bieu ｨｩｾｮ＠ CUa St_r blnh dAng ｴｵｹｾｴ＠ d6i. Con duang d6 khong chi la cliu canh cua loai nguai, n6 con Ia Ctlu canh CUa m9i loai hfru tinh trong ｄｾＺｾ｣＠ Gi6i.

Sau khi ､ｾｴ＠ duqc chan ly Trung ｄｾｯＮ＠ bltn than due Phat da

· tM ｨｩｾｮ＠ tu tubng blnh dAng cua ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ bang each truy6n trao chan ly ay cho m9i nguai de pha bO tru6c het st_r bat c6ng dang ngv trt,r trong xa h(>i An D¢. Suot 49 nam thuyet phap d¢ sinh, tu tu tubng cho t6i hanh dqng, due ｐｨｾｴ＠ lu6n neu cao tinh than binh dAng cua Trung ｄｾｯＮ＠Ngai da truy6n ､＼［ｾｯ＠ cho ta't cii mqi ngum, tnr6c het Ia 5 anh em

. Ki6u Tran Nhu - nhii'ng nguai da rung cung tu kh6 ｨｾｮｨ＠ v6i mlnh trong thm ky dau di tlm chan ly. Due Phat da chi cho h9 thay ding du hq c6 bo ra suot m<;>r CUQC dai de tu kho ｨｾｮｨ＠ tht cftng khong the giai thoar rna chi chOng chat them ｰｨｩｾｮ＠ lt,ly rna thOi. Va chfnh 5 nguai nay sau khi duqc khai thi da tr6 thanh 5 ､ｾ＠ tii dau tien cua dUe ｐｨｾｴ＠ tren duang ｬｾｰ＠ giao khai tong. (2) Tu d6 ve sau, m6i bu6c chan hoang phap cua Ngai, c6 the Ia mqt nguai cha, nguai my, ngum an may, mqt wong ton, m(>t con h6, mqt quy tMn, v.v ... duqc giai

ｾＱＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭ＼＼＠ .T,P CHi NGHltN CUu ｐｾｔ＠ HOC . . )

thmit bai chan ly Tu ｄｩｾｵ＠ De cua. Trung ｄｾｯＮ＠ ｾ･ｵ＠ chung ta hitu ding, xa h<)i An D<) thai a'y (the ky VI tru6c Cong nguyen) dang r6i ren bm hang tram truang phai triet,hQc khac nhau, (3) nguai dan An D<) dang ren xiet trong n&i bat cong bai che d¢ ､ｾｮｧ＠ cap ｮｾｮｧ＠ ne nhat the gioi, thl chting ta se tMy ｳｾＬｉ＠ ky ､ｩｾｵ＠ cua chan ly Trung Di,iO -ｄｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ nhu.the nao. Chi trong vong 12 nam sau khi Thai til diic dl,lo ｾ｡＠ holing phap d¢ sinh, toim xu An· D¢ til . vua quan tm thu dan deu da quy nguang due ｐｨｾｴＬ＠ tin theo giao ly cua Ngai. sa di c6 duqc dieu ay Ia do truoc. het, giao Iy ｐｨｾｴ＠ khe hqp duqc voi mQi can ca cua chung sinh, n6 giai thich dung dan nhu ｴｨｾｴ＠mQi tr6i bu()c vay bqc con nguai, de r6i til d6 giup hQ em bo nhil'ng xieng xfch ay rna duq(; an Ｑｾｨｩ･ｮ＠ ｴｾ＠ t(,li. Ve eM d¢ dfulg cap bat cong ducmg thai, due Phat n6i d6 la do nhan thuc sai ｉ｡ｾ＠ cua hllil'ng ngum ｾｨｵ＠ trucmg ､ｾｮｧ＠ cap. Sg ｴｨｾＬｉ｣＠ thl chung sinh Ia blnh dang v6'i nhau tu khi moi sinh ra. Bm hQ Mu mang dong mau do nhu nhau va nuoc mat h9 ､ｾｵ＠ c6 vj ｭｾｮ＠ nhtr nhau. H9 chi khac nhau cai vo ben ngoai, a quan ao, a quan ｮｩｾｭ＠ Ｈｮｨｾｮ＠

thuc) rna sau nay trong qua trlnh sinh s6ng do tfch t1,1 tham, san, si da hlnh thanh nen. Chinh cai tham, san, si, ]a ng<;m ngu6n cua mQi sai lam, ci:la ｳｾＬｉ＠ Mt blnh ､ｾｮｧＬ＠ cua ffiQi kh6 dau, sai ｢ｩｾｴＮ＠Khong nhil'ng the, tu khi sinh ra,

· con nguai v6n blnh ､ｾｮｧ＠ truac IDQi quy ｽｕｾｴ＠ CUa tl,l nhien Va xa h<)i. Trong qua trlnh phat tritn, ·

con nguai ding blnh dAng trong SI,I ｣ｾｩｵ＠ tac d<)ng CUa nhil'ng quy ｬｵｾｴ＠ fly . Trubng thanh, gia r6i chet, du hQ la ai, Ia thuang dan hay vua quan cung deu khong thoat khoi nhil'ng quy ｬｵｾｴ＠ d6. Khong ai duqc ｢ｩｾｴ＠ dai, mien tru. Neu biet ro duqc quy ｬｵｾｴ＠ ay va dt!ng tren tinh than Trung

. ｄｾｯＬ＠ con nguai truac bet se tru duqc tham, san, si va khm duqc long tu bi, hi xa; hoi hQ hitu rang cai dau cua nguai cling chfnh la cai dau cua mlnh, c:ii kh6 cua nguai cling gi6ng cai kh6 cua mlnh. Cung Ht cai dau, cai x-6t cua ｶｩｾ＠ dUt tay thl lam sao co tM noi a nguai giau hay nguai ngheo, a nguai gia hay nguai tre Ia dau han, Ia x6t han duqc. ｖｾｹ＠ nen chi dn ｮｨｾｮ＠ thUc duqc tu tubng blnh ､ｾｮｧ＠ cua ｄｾｯ＠ ｐｨｾｴＬ＠ chung ta cung c6 tht hieu duqc tinh than Trung ｄｾｯＮ＠Nguqc ｬｾｩＮ＠ mang tam blnh ､ｾｮｧ＠de tiep thu ､ｾｯ＠ PMt, nguai ｐｨｾｴ＠tlr se tang trubng duqc ｴｨｩｾｮ＠ can va nhat dtnh tien toi giai thoat. '

Thl:fc ra trong cac loai hfru tlnh cua ｄｾ［ｾ｣＠ Gi6i, ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠

nMm con nguai Ia trung tam; nhung d6 hoan toan kh6ng phii la st,r bat blnh ding. sa di nhu ｶｾｹ＠ vl con nguai ｾＶ＠ nhil'ng ､ｩｾｵ＠ｫｩｾｮ＠ het sue ｴｨｵｾｮ＠ lqi de giac ng¢ ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴＮ＠ Va ciing bm vl n<)i dung cua SI,I blnh dAng rat r<?ng 16n nen con nguai giac ng<) khong nhiing chi duqc rieng cho mlnh rna con }qi }(,lC cho cac )oai hfru tlnh khac. N6i m<)t each khac, m¢t con nguai c6 ｴｨｩｾｮ＠tAm, c6 blnh ding tAm thl nhting ngum xung quanh hQ deu duqc Jqi li,iC b(ri cai ｴｨｩｾｮ＠ tam va blnh

､ｾｮｧ＠ tam d6. Xa h¢i loai nguai huang ｴｨｩｾｮ＠ va blnh ､ｾｮｧ＠ thl de Joai hiiu tlnh khac cling duqc yen 6n, an vui; chim bay tren trai, ca l<)i duoi nuoc, cay c6i trong rtrng: .. tat ca ､ｾｵ＠ se tranh duqc sl:f de dQa. Nhu the, ､ｾｴ＠duqc sl:f giai thoat khong phai chi dem lqi ｬｾ｣＠ cho rieng ta rna Ia cho tat cii m9i nguai. D6 cling chfnh Ia bieu ｨｩｾｮ＠ cua SI,I blnh ､ｾｮｧ Ｎ＠

Xua nay, mQi nguai ､ｾｵ＠ n6i giao ly di;io ｐｨｾｴ＠ la do due ｐｨｾｴ＠thuyet gilmg. Ve ｭｾｴ＠ ni10 d6 Ht dung, nhung neu hieu theo tinh than cua due Phat thl d6 ｬｾｩ＠ Ia khong dung. Bai vi due ｐｨｾｴ＠khOng chu tru<111g m¢t giao ､ｩｾｵ＠nao; Ngai chi n6i ra nhiing ､ｩｾｵ＠rna Ngai cht!ng ｮｧｨｩｾｭ＠ duqc bang chfnh than tam ciia minh -cua m<)t con nguai. Chfnh vl the

· su6t 49 nam thuyet ph:ip, due ｐｨｾｴ＠ khong dung van tl:f. Van tl! de ｬｾｩ＠ tai ngay nay la do cac ､ｾ＠tii ciia Ngai sau nay ghi ｬｾｩ＠ rna thoi. Due ｐｨｾｴ＠ quan ｮｩｾｭ＠ rtmg nhil'ng dieu rna Ngai cht1ng ｮｧｨｩｾｭ＠ duqc thl d6i vai bat ky nguai nao cling ､ｾｵ＠ c6 khii nang ch{mg ｮｧｨｩｾｭ＠ duqc .nhu Ngai. Tat d cai gQi Ia giao ly dl,lo ｐｨｾｴ＠khong phai do dUe ｐｨｾｴ＠ nghi ra rna do chfnh Ia nhiing quy ｬｵｾｴ＠khach quan v6n c6 cua dm s6ng rna due PMt truac tien vai tu each Ia m<?t con nguai da ｮｨｾ＠ra duqc. Wmg ngay con nguai s6ng tr6i Ian trong vong sinh tii, c:ii tham, san, si dan ho di ttr c:ii kh6 nay den cai kh6 knac. ｖｾｹ＠rna hQ cu tubng Him Ia ai d6 da lam cho mlnh kh6 chu kh6ng phai la chfnh min h. ｔｨ ｾ ｭ＠ chf c:ii

,_ ｔｾ＠ CHi ｎｇｈｾｎ＠ ｾｴｊｬｬ Ｌ ｐｊＡｾＮＧｾ｟ＮｊＺＱＹｃ＠ ＩｴＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾ＠

tham, san, si cua hq cling da lam cho ngucri ben qnh chju kh6 lay rna hq khong he ｮｨｾｮ＠ ra sl! blnh ､ｾｮｧ＠ cua loai ngucri truoc nhfrng quy ｬｵｾｴ＠ kbach quan ay. Do d6 h9 khong biet rlmg truoc het mu6n thoat kh6 thl con ngucri ph<ii trir bo duqc cai tham, san, si trong chfnh hq. Han nfra, do me lAm. khi ｧｾｰ＠ ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴＬ＠ con ngucri con ngcr vt,rc, con cho dmg hq a qua xa, qua thap kern, khong c6 kha nang giac ng(> thanh ｐｨｾｴＮ＠Cung chfnh a diem nay, con ngucri to ra khong hieu duqc tu tui:Jng btnh ､ｾｮｧ＠ to Jan CUa di;lO ｐｨｾｴＮ＠ Chung ta da biet ｲｾｮｧ＠ due ｐｨｾｴ＠ tru6c tien Ia m(>t con ngucri bang xuang bang thit do vua Tjnh ｐｨｾｮ＠ va hoang ｨｾｵ＠ Mada xu An D<:> sinh ra. D6 Ia m(>t Sl! ｴｨｾｴ＠ chu khOng phai la truyen thuyet. Sau nay trong Kinh Niet - ban due ｐｨｾｴ＠ n6i: ｐｨｾｴ＠ rue chung sinh, chung sinh tuc ｐｨｾｴＮ＠Dieu ay cho tha'y gifra due ｐｨｾｴ＠va chung sinh khong phai Ia each ｢ ｩ ｾｴ＠ hoan toan. Oiac ng9 thl Ht ｐｨｾｴＬ＠ me ｉｾ ｭ＠ Ia chung sinh; due ｐｨｾｴ＠ Ia chung sinh giac ng(>. Tat ca chi c6 ｶｾｹ＠ thoi.

Vao the ky thu VII, sa t6 Thien tong Trung Qu6c ｈｵｾ＠Nang da phat huy y chi nay cua due ｐｨｾｴ＠ rna khai sang ra phcii Nam tong thien (Thien d6n ng9) a Trung Qu6c. Va su6t nhfrng the ky saU nay, bat chap Sl! ton ｴｾｩ＠ truoc d6 hay duang thai cua cac ton giao, tu tubng D<;ti thira thien ｣ｾ｡＠ ｈｵｾ＠ Nang da den voi mqi nen van h6a a cac nuoc Dong Nam A' roi cac nu6c Au My ､ｾ＠ ｨｩｾｮ＠ bfru cho toi ngay nay. Tu tubng blnh ding cua dao

ｐｨｾｴ＠ khong nhfrng chi ra cho con nguai rang d<:tO giai thoat Ia cua tat ca chung sinh rna con khing djnh rang chfnh chung sinh c6 khii nang ky ､ｩｾｵ＠ giai thoat chfnh mlnh. Ve dieu nay, sa t6 ｈｵｾ＠ Nang da n6i: Mqi phap deu do tl! tfnh rna c6. Tt;r tfnh Ia ｴｾｲ＠

tam. Tt! tam c6 the bat ngcr giac ng(> va vl the chung sinh luc ay c6 ｴｨｾ＠ tuc thl thanh· ｐｨｾｴＬ＠ khong can phai dan dan tien len tirng ｢ｾ｣Ｎ＠ (5) Nhu the, chung sinh n6i chung hay con ngucri n6i rieng deu tiem ｾｮ＠ kha nang tt;r tMn to Ion. Va h9 khong nhfrng blnh ､ｾｮｧ＠ truoc giao Iy cua ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠

rna con blnh ､ｾｮｧ＠ tfUOC ffil;lC

dfch giiti thoat cao cii va duy nhat ciia ､ｾｯ＠ PMt. Chi c6 dieu, hq co dung manh ｧｾｴ＠ bo mqi chuang ｮｧｾｩ＠ rna tru6c bet a ngay chfnh biin than mlnh de di tren con duang Tri.mg ｄｾｯ＠ tien toi giai thoat hay khong. Dieu nay m9t lAn nfra cat nghia rang r6t cu(>c thl con ngucri su6ng hay kh6 (giai thoat hay lam ｬｾ｣Ｉ＠ Ia do hq chu k.hong phai do xa h9i, do hoan ciinh hay do ngucri k.hac. Va chfnh tu tubng blnh ding trong ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ Ia st;r khuyen khfch mqi chUng sinh tren con duang tien t6'i giai thoat. Vi ｶｾｹＮ＠due ｐｨｾｴ＠ da luon ､ｾｹ＠ cac ､ｾ＠ tu rang: Cac con hay tt;r thiip den rna di. Va trong lcri ､ｾｹ＠ cua cac ｢ｾ｣＠ minh su thuang c6 cau: cac ｴｨｩｾｮ＠ tri thuc hay H1y rna quan lam ban dao.

Khi tlm hieu bat ky m(>t tu tuang nao cUa ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ nhu tu tubng giai ph6ng con ngucri, tu tubng Tri Tuc, tu tubng blnh ､ｾｮｧ＠ v.v ... chung ta se thay y

kien cua mlnh Ia het sue nho be, phien ､ｩｾｮ［＠ Boi le khi n6i y nay ｬ ｾｩ＠ thay can phai n6i y kia, khi giai thfch ｨｩｾｮ＠ ti.rqng nay, ｬ＼｟ｾｩ＠

thay can phiti giai thfch them ｨｩｾｮ＠ tuqng kia. Va cu6i cung thay rat kh6 lam duqc day du. Nhung neu cu d.u toan nhu ｶ ｾｹ＠thl chung ta se ching dam viet, ｣ ｨｾｮｧ＠ dam dam ､＼｟ｾｯ＠ m(>t van de gl. ｖｩｾ｣＠ hqc ｐｨｾｴ＠ Ia vo cling vo ｴｾｮＮ＠ Tuy nhien chung ta hay ｬ＼｟ｾ｣＠quan theo Icri ｐｨｾｴ＠ ､ｾｹ Ｚ＠ Trong m(>t phap tMu nhiep V(_ln phcip, V(_ln phap ci}ng nam trong m(>t phap rna thai. Vi the m(lt y kien, du chua ､ｾｹ＠ du, du chua chfnh xac, ｴｨｾｭ＠ chf con sai ｬｾ｣ｨ＠ .cling can duqc n6i ra, cling can duqc dam ､＼｟ｾｯ＠ ､ｾ＠ ｮｨｾｮ＠ thuc cua mlnh ngay them day du va chinh xac· han. D6 cling chfnh Ia dieu rna t<k gia bai bao nay mu6n ｢ｩｾｮ＠minh cho mlnh khi ､ｾｴ＠ van de "Tim ｨｩｾｵ＠ tu tubng blnh ､ｾｮｧ＠trong d<;to ｐｨｾｴＢＮ＠

Chu thich ( 1) Thfch Thi¢n Hoa. ｐｨ ｾｩ ｴ＠ h9c ph6'

tl!6ng, ｱｵｹｾｮ＠ 2, lNmh h(>i Philt giao ｴｨｾｭ ｨ＠ pho H6 Chi Minh xuat

ban, 1992. (2) Thfch Trf Quang. Clim ｮｩｾｭ＠ ,.e-

dl'tc PluJt, Thanh h¢i ｐｨｾ ｴ＠ giao th!mh ph a H6 Chi Minh xuat bim,

1992. (3) Thanh Nghiem Phap su, Lich str

PluJt gilio the' giai. tap I , Nxb Ha

Ni)i, 1995. (4) Thfch Trf Qwing, sach da dan. (5) ｈｵｾ＠ Nang D<;ti sli, Luc uJ dc'm

kinh, Nxb Van hQC, Ha N(>i, 1992.

ｾｾＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＱ＼＠ T.P cHi NGHitN Ctro PQT HQC )

,/· A' A' A 1

A\ A 1111 A ? 1111 ? A

TRONG DIEU KIEN XA HOI CHU NGHIA 0 VIET NAM I I

Ut ru6c day, c6 m(>t thai gian dai do ｮｨｾｮ＠ thuc sai lam chUng ta luon quan ｮｩｾｭ＠ rang ton giao

va chU nghia xa h(>i Ia hai ｨｩｾｮ＠tuqng khong ｴｨｾ＠ song hanh. Song thl!c te da cht1ng minh nguqc ｬｾｩＬ＠ trong ､ｩｾｵ＠ ｫｩｾｮ＠

XHCN o ｖｩｾｴ＠ Nam, ton giao khong nhiing vftn ton ｴｾｩ＠ rna con phat huy anh huang ciia n6 ngay cang n)ng hon. Ly giai ､ｩｾｵ＠ nay c6 rat nhieu cac y kien khac nhau, song theo chCmg toi c6 the dua ra m(>t so van de ca ban nhu sau:

Thft nhat: Hftu het trong cac ton giao deu c6 ｨｾｴ＠ nhan hqp ly d6 Ia cac gia tr! d<;iO due, nhiing h<;lt nhan hqp ly nay c6 vai tro tfch ct;rc trong ｶｩｾ｣＠ h6 trq cho st;r phat trien cua xa h(>i XHCN.

Trong ban than ttmg ton giao rieng ｢ｩｾｴ＠ Mu chua d1!Jlg nhfrng gia trj Juan ly, d<;io due nhat djnh. D<;to due ton giao chinh la ｨｾ＠ thong nhfrng quan ､ｩｾｭ＠ ､ｾｯ＠ due, nhiing quy ーｨｾｭ＠hanh vi, nhfrng dieu ran cam duqc ly giai qua the gi6i quan ton giao va g{m li en v6i giao ly ton giao. D6 chinh Ia chu truang "Tu bi - hi xa" "vo nga -vj tha" cffi1 kh6, cuu n<;tn", Ia nhiing dieu ran cam: khong sat sinh; khong uong ruqu; khong tr(>m d.p, khong ta dam; kh6ng n6i doi cua nha ｐｨｾｴＮ＠ D6 la chu

OHOANGLAN

truong hac ai va nhfrng ､ｩｾｵ＠ ran chua d1!Jlg khong ft gia trj. Thien chua giao nhu: phai kfnh tn;mg cha my; ch6 giet nguai; ch6 dam o; ch6 tr(>m ｣ｾｰ［＠ ch6 vu cao ai; ch6 gianh nha cira, ru(>ng VUOn, CUa cai V.V ... CUa nguai khac. D6 Ia nhiing dieu an - hieu cua dao Hoa Hao nhu: An t6 tien cha me: An dat nu6c; An dong bao ·nhan lo(;li. ｈｯｾ｣＠ d6 Ia "Ngu gi6i" va "tu ､ｾｩ＠ dieu quy cua ､ｾｯ＠ Cao Dai (Ngt1 gi6i - 5 ､ｩｾｵ＠ ran cfim, cua ､ｾｯ＠ Cao Dai ciing giong nhu 5 dieu ran cam cua ｐｨｾｴ＠ giao ). "Tu d<;ii dieu quy" cua D<;io Cao Dai chfnh Ia 4 dieu trau doi due ｨｾｮｨＬ＠ n6i ngcfm g<;m l<;ii thl 4 ､ｩｾｭ＠ d6 Ia: on hoa, cung kfnh, khiem ton,,.nhuang nhjn v.v ... Va V.V ...

Khong chi de xu6ng ra cac gia trj d<;iO due rna Mu het cac ton giao1·con nhan ｭｾｮｨ＠ ｳｾｲ＠ tu duong d<;to due. N6i nhtr Nghiem Bac Minh - nha nghien cuu ton giao Trung Quoc thl cac ｢ｩｾｮ＠ phap nhan ｭｾｮｨ＠ tu du6ng ､ｾｯ＠ due va khuyen ran gifr gln d<;iO due CUa cac ton giao con .vuqt xa luan ly cua nhiing nguai khong theo d(;lo. Va m(>t dieu chUng ta c6 ｴｨｾ＠ｫｨｾｮｧ＠ djnh duqc m(>t each chk ｣ｨｾｮ＠ dng Mu het d(;lO due cac ton giao deu c6 gia trj khuyen ｴｨｩｾｮ＠ va huang ｴｨｩｾｮ Ｎ＠ Sue ｭｾｮｨ＠

chi phoi etta d(;lo dCrc ton giao c6 tac ､ｾｭｧ＠ rat ro r¢t, tru6c het Ia trong hang ngii cac tfn do. V6i tfn do d<;to ｐｨｾｴ＠ nguai ta tin rang neu vi ｰｨｾｭ＠ gi6i h<;> se bj qua bao o kiep sau. Va muon duqc len coi "Niet bim" nguai ta phai gifr tr<;>n cac dieu ran va cham lo thl;l'c ｨｩｾｮ＠ h<;tnh ｮｧｵｹｾｮ＠"tu bi - hi xa"' "vo nga vj tha" de cuu kh6 eCru n<_tn; v6i tfn d6 Thien chua giao nguai ta tin rang neu ph<;tm vao cac dieu ran cam se bj Chua ーｨｾｴＬ＠ sau khi chet se khong duqc len "Thien dang" rna phai chju day xuong

· "Dja ng1,1c" v. v... ｍｾ｣＠ du coi "Niet ban" hay chon "Thien dang" "Dja ngl;lc" chi Ia coi hu v6, duy tam chu nghia, nhtrng qua d6 chung ta c6 the thfiy tac ､ｾｭｧ＠ rat 16n cua sv khuyen nin tu dtr6ng ､ｾｯ＠ dCrc cua cac ton -giao.

Trang lich sii loai ngtrai, nhieu giai cap thong tri da muqn y chf cua thAn linh de lua bjp cu6ng che nhan dan ｰｨｾＱ｣＠tung ach thong trj Clta chung, va ､ｾｯ＠ dCrc ton giao tr6 ｴｨｾｭｨ＠cong Cl,l tinh than M bao ｶｾ＠ nen thong tri ay.

Xa h(>i - xa h(>i chu nghia rna chUng ta dang gang c6ng xay dl!flg Ia xa h(>i cua dan, do dan va vl dfm. D<;to dCrc xa h(>i -xa h(>i chu nghia Ia giai do(_ln phat trien m6i cua dao due loai

l1 ｔｾ＠ CHi ｎｇｾｎ＠ Ctru ｐｾｔ＠ HQC )._-..... ｡ＭＭＭＭＭＭＭＭ ＭＭＭｾ＠

• Clula lang ME SO', Chliu Giang, Htrng Yen

Anh: Tuan Hai (TTXVN)

nguoi, n6 kha.c ve ban chat so v6'i dt;to due cua cac xa h<?i tru6'c. Nhung n6 khong dot;tn ｴｵｹｾｴ＠ v6'i dt;to due cua cac thai d<J.i eli rna nguqc l t;ti no co Sl! ke thi:ra, chc;m lc;>c nhiing tinh hoa dao dtl'c ciia cac xa hoi tru6'c M l<_{i. Tat nhien dt;to due XHCN phai mang trong mlnh no nhfrng quy pht:tm dao due ph6 bien da hlnh ｴｨｾｭｨ＠ trong qua trlnh phcit ｴｲｩｾｮ＠ cua ｝ｾ｣ｨ＠ Slr. Nhung tieu ｣ｨｵｾｮ＠ d<J.o due ton giao tuy con 6 m(rc d<? thap nhung n6 da Ia nhfmg , quy pht;tm t6i ｴｨｩｾｵ＠ can thiet de duy trl ｴｲｾｴ＠ tl;l' xa h<?i blnh thuong. B6i ｶｾｹ＠ tren nhfrng khfa ｣ｴＺｴｮｾ＠cu ｴｨ ｾＮ＠ dt;to due ton giao ve khach quan c6 ｴｨｾ＠ phu hqp v6'i dao d(rc XHCN. Trong dieu ki.en xa hoi - XHCN dao due . . . ton giao van khuyen ran khuyen khfch cac tfn d6 lam dieu thien.

6 ｶｩｾｴ＠ Nam ngay nay gi6i ton giao dang rat tfch Cl;l'C Jam viec t6t cho xa hoi. Oic quy ph.am dt;to due cua .ton giao rat gan gui v6'i dao due truyen

th6ng cua dan tqc ｖｩｾｴ＠ Nam. Phai chang nhfrng dieu ran cam cua cac ton giao cling chfnh la cac nguyen tile d<J.O due rna CUQC s6ng ｨｩｾｮ＠ t(li CUa Chung ta van dang ､ｾ ｴ＠ ra? C6 ｴｨｾ＠ n6i diem tuong d6ng 16'n nhat giiia cac ton giao va CNXH Ia ca hai deu mong mu6n cho con nguoi co quyen duqc s6ng tl! do, h<J.nh phuc. T6ng bf thu Db Muoi khi den tham chua Chan Qu6c da n6i: "Ly tubng cua d<J.o ｐｨｾｴ＠ Ia tu bi hy xa, cua chUa Gie su Ia hac ai, cac ton giao khac cling deu cham lo cho nguoi dan c6 quyen s6ng tl! do am no, h<J.nh phuc, ch6ng mqi ap buc bat cong trong xa hQi". Trong Sl! ｮｧｨｩｾｰ＠ xay dl!flg CNXH etta dan t('>c ｙｩｾｴ＠ Nam, 6 m<?t chung ml;l'c nao do, ben ct:tnh nhiing ｨ＼［ｾＮｮ＠ che nhat ､ｾｮｨ＠cac gia tr! cua dao due ton giao van con phu hqp v6'i cong CUQC xay dl!flg con nguoi va xa h<?i ｨｩｾｮ＠ t(li. Dlmg ta (trong Ngh! quyet 24 etta B<? chfnh tr! Ban chap hanh Trung uong Dang kh6a VI ve tang cuang lanh

d<J.o cong tac trong tlnh hlnh m6'i) da khcing ､ｾｮｨＺ＠ D<J.o due ton giao co nhieu dieu phu hqp v6i cong cu<)c xay dl!Og xa h<?i m6i".

Thu hai: Ton giao da dong gop cho ljch sti dan t<?c nhiing gia ｴｲｾ＠ van h6a quy hiem rna !(ii h<?i - XHCN can co Sl! ke thua.

Neu quan ｮ ｩ ｾｭ＠ xay dung m<?t nen van hoa XHCN tren co sa phu djnh st;tch tron, do(ln ｴｵｹｾｴ＠ hoan toan v6'i van hoa ton giao Ia quan ｮｩｾｭ＠ ｨｯｾｭ＠ toan sai Mm. Co ｴｨｾ＠ n6i van h6a cua bat cu dan t<?c nao tu tho ca, h<?i hqa, ml ｴｨｵｾｴ＠ de'n triet hc;>c, d<;1o d(rc, phong ｴｾ［ｾ ｣Ｌ＠ ｴｾｰ＠ quan, 16i s6ng V.V ... Mu ｣ｨｾｵ＠ anh htrang cua ton giao a cac muc d<? nMt djnh. VI ｶｾｹ＠ co ｴｨ ｾ＠ khcing djnh ton giao Ia m<?t ｨｩｾｮ＠ tuqng'van h6a, trong ban than n6 c6 chua dung nhiing tinh hoa vfm h6a c6 ｴｨ ｾ＠ ke thua chc;>n l<?c m<?t each sang tt:to co lqi cho ｶ ｩ ｾ｣＠

xay dl!Og va phat ｴｲｩｾｮ＠ m<?t nen van h6a m6'i XHCN. GS Tran Qu6c Vuqng trong "Ton giao va van h6a" Bao nguoi cong giao ｙ ｩ ｾｴ＠ Nam xuan 1989 c6

·viet: "6 trong m6i ton giao 16'n deu CO hat nhan triet hQC, dell c6 chu nghla nhan dt:to Ia thanh tt:ru van h6a 16'n nhat cua }oai nguoi v.v ... " .

Thuc te cho thay nen van h6a ci:;a dan toe Viet Nam chju anh hLCOng ｃｬ ｬ ｾ＠ CclC .!611 giao rat 16'n, ､ｾ｣＠ biet fa ｐ ｨｾｴ＠ giao.

C6 ｴｨｾ＠ noi cac ton giao (nhat Ia ｐｨｾｴ＠ giao) da c6 nhiing dong g6p dang ｫｾ＠ tren mQi mat moi khfa canh cua nen van h6·a' Yi.et Nam · nhu van hqc, ｮｧｨｾ＠ ｴｨｾｾｴＬ＠ y hc;>c, my hqc, h<?i hoa, kien true, phong h6a, ｴｾｰ＠ｱｾ｡ｮＬ＠ dt:to due v.v. .. ｎｨｩｾｵ＠

ｾＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾ＼＠ ｔｾ＠ CHi NGHIEN Ciru ｐｾｔ＠ HQC )

trung tam cua ｐｨｾｴ＠ giao tu xa xua nhu trung tam Luy Lil.u (Thuan Thanh - Bac Ninh) vua Ia noi truyen ､＼［ｾｯＬ＠ vua Ia tnr<'mg hqc - Ia trung tam van hoa. Nhieu tac phfrm van hqc, l!ch Slr, y hQC V.V .. CO gia trj cua dan t<)c Vi¢t Nam da duqc ra dai ttr cac ngoi chua. Nhiing kien tnk chua chien vade cong trlnh dieu khac cua ｐｨｾｴ＠ giao da gop phan lam phong phu them cho nen van hoa dan t<)c. Nhiing van bia, m¢ thap va nhfrng bai k¢, bai tho thien da la nhiing pMn khong the thieu trong l!ch su va van hqc VietNam v. v ...

·Qua do co the thay van hoa Vi¢t Nam mang dau an rat sau ､ｾｭ＠ cua nen van hoa PMt giao. Van hoa ｐｨｾｴ＠ giao noi rieng hay van hoa ton giao noi chung da gop phan lam nen van hoa truyen th6ng mang ban sac cua dan t<)c Vi¢t Nam. Boi ｶｾｹ＠ xay dl!Jlg nen van hoa m6i XHCN tren co so van hoa truyen th6ng cua dan t<)c, chung ta khong the khong ke thua nhfrng tinh

· hoa van hoa ton giao da ket . tinh, hOa tr(m trong van hoa truyen th6ng cua dan t¢c. Hay co the noi khi vach chien luac phat trien nen 'van hoa m6i khong the khong tinh den

· nhiing h<;tt nhan van hoa ton giao. ｍｾ｣＠ du ban than cua h<;tt nhan d6 trong dieu ki¢n xa h<?i - XHCN se co nhiing diem khong con phu hqp - do Ia dieu tat nhien khong the tranh khoi. Tu do trach ｮｨｩｾｭ＠ ､ｾｴ＠ ra cho nhiing ngum lam cong tac van hoa Ia phai biet Slr dt,mg nhfrng hat nhan van hoa ton giao sao cho hqp ly de co the vua bao ton, phat huy nhfrng gia tr! cua n6 trong ｶｩｾ｣＠ xay d1Jng nen van

hoa m6i, vtra co the dua nen van hoa cua dan t<)c len m¢t tam cao m6i nhung khong xa rai v6i de gia tr! van hoa truyen th6ng cua dan t¢c kh6ng ｬｾ｣ｨ＠ huang m1,1c tieuXHCN.

ThU: ba: Ton ghio co ｴｨｾ＠hoa ｮｨｾｰ＠ vOi chu nghia xa h()i

Du6i goc 49 d<;to due va van hoa nhu da de ｣ｾｰ＠ o tren chung ta co the n6i rang giua ton giao va CNXH co nhfrng diem tuong dong c6 the hoa hqp v6i nhau. Tuy nhien ben c<;tnh do khong phai la kh6ng co nhfrng d! bi¢t nhat d!nh,· ｴｨｾｭ＠ chf mau thuan nhau.

ｖｾｹ＠ van de ､ｾ ｴ＠ ra Ia XH-XHCN co the ke thtra co phe phan nhfrng dieu gl va khong the ke thlra nhiing dieu gl 0 ton giao? Song song va gan lien v6i nhiing diem tien b¢ tfch qrc cua ton giao Ia h(,lt nhan di;lO due va de gia tr! van hoa nhtr da neu tren cling co nhfrng diem tieu CIJC can phe phan ｨｯｾ｣＠ ｬｯ＼［ｾ ｩ＠ bo trong dieu ｫｩｾｮ＠ xa h¢i - XHCN. Vl ｶｾｹ＠ ke thtra cac gia tr! d<;to due va van hoa t6n giao phfu tren ca so m1,1c dfch, ml,IC tieu CUa nen d<;tO dtfc va van hoaXHCN.

d Vi¢t Nam trong qua trlnh each ｭ＼［ｾｮｧ＠ dan t<)c dan cht'.t va CNXH gi6i ton giao da co nhfrng dong gop dang ke trong SIJ nghi¢p each m<;tng dau tranh giai phong dan t¢c va xay dl!llg CNXH. Nhtrng ben q.nh do con ton t<;ti nhfrng h<;tn che da duqc b<)c 1¢, nhil'ng hanh d¢ng lqi d1,1ng ton giao ｨｯｾ｣＠ nhan danh ton giao muqn ､ｾｯ＠ due ton giao va van hoa ton giao de can tro con dtr<'mg each ｭｾｮｧ＠cua dan t<)c. Tuy nhien v6i duong 16i chfnh sach nhat quan

cua Dang nhil'ng ｭｾｴ＠ tieu ClJC cua ton giao ngay dmg dtrqc ｨ＼ｾｭ＠ che trong qua trlnh xay ､ ｾｭ ｧ＠ dat ntr6c theo con du<'mg XHCN.

Hi¢n nay anh hHOng cua ton giao dang co xu htr6ng ngay cang Jan r<)ng trong quan chung nhan dan, song v6i ｴｲｾ ＱＰ＠ luu hoa hqp coi mo chung cua nhan ｬｯｾｩ＠va dan t<)c, de ton giao ngay dmg co slJ thay d6i cte thfch t!ng v6i clieu ki¢n xa h<)i m6i. V6i phuong cham "D<;to phap - Dan t<)c - XHCN" cua ｐ ｨｾｴ＠ giao va m1,1c dfch "s6ng phUc am trong long dan t<)c" cua Thien chua giao V.V ... co ｴｨｾ＠ noi cac ton giao ｖｩｾｴ＠Nam dang ngay cang gan gui, hoa mlnh v6i dan t<)c nhieu hC111.

Tu thtfc te do van de ､ｾｴ＠ ra Ia Dang, Nha nu6c va de ca quan hil'u quan phai luon dong vai tro Ia nguai chu d¢ng t';lo dieu ｫ ｩ ｾｮ＠ M cac ton giao c6 the thtrc Slf hoa mlnh vao xa h¢i -XHCN. Mu6n ｶｾｹＮ＠ theo ch(mg toi trong ｨｯ＼［ｾｴ＠ d<)ng ton giao, Dang, Nha mr6c phai co nhil'ng ｢ｩｾｮ＠ phap (mg xu linh ho<:J.t, tao dieu ki¢n cho tfn do cac ton giao lam tot phan d<:J.o, dong thai tlr d6 hQ co the yen tam phan khoi gop s(rc dmg nhan dan lao d¢ng d nu6c xay dlJng dat nu6c ngay cang am no, ｨｾｮｨ＠ phuc. Neu lam dtrqc nhu ｶｾｹ＠ chUng ta se co dieu ki¢n ､ｾ＠ｨｾｮ＠ che nhil'ng ｭｾｴ＠ tieu we. phat huy t6i da nhfrng ｭｾｴ＠ tfch ctfc tien b¢ ct:w ton giao trong slJ nghi¢p xay ､ｾｲｮ ｧ＠ XH-XHCN, d6ng thai co ｴｨｾ＠ phat huy dUyC kha nang sang ｴｾｏ＠trong ltfc luqng kh6ng nhO quan chung nhan dan cac tfn do ton giao vao su ｮｧｨｩｾｰ＠chung ciia d. dan t¢c.

ｔｾ＠ cHfNGHIEN coli'J..ij:r HQC -· ＩｊＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＮＮＮＮＮＮＺＮＮＮＮＮＮＭＭＭｾ＠

ALA VA Tinh kh<ich quan vi"t tinh logic da tro thanh

khu6n vimg. tlur6c ng9c trong the gi6i khoa hQc -logic lit tCr chu· Logos dtrqc xcm lit cai mit linh h6n von co, ｴ ｾ＠ no phat tricn ctta HERACLITE. cten Thuye·t }· niem ctta PLATON_ The· gioi ben ngoiti lit lhC !!i6·j etta nhu·n!! d i b6ng ... VO'i each nhln nh:ln nhu the', ngtr(ri ta g6m c:1 con ng:troi vi"t van ｶｾｴ ｬ＠ thitnh hai doi etrc: Chtt v6i Khach ho[tc T:"nn \'it v·,:,r (Nhi nguyen): .. chfnh l<_Ii noi lhiy.· ttr lt.rlrng ph<llt bic1 h-111h thi111h. sinh khoi tCr nht'i"ng hi¢n hl"ru quanh con ll!!troi vit n!!av c<i x<k th;in con ngtrai khi(n llf duy "con ngtroi I;gity d ng Xa roi v6'i ｴｨｴｲｾ＠tai nhtr n6 li1:

Hoc Ph:H ai cung bict c:lu "N h£it thict cluy tftm tao'' hay "Tam gi6i duy tam, ｖｾｮ＠ ph<tp duy thu·c··. Duy l<im hay Duy tln'rc lit trQng ､ ｩ ｾｭ＠ CLI<.l Tam I}· h9c Ph<)t giao. dHqe n6i cten 1rong ｴｯｾｴｮ＠ b¢ giao ly clU-e Phf1t mit ti eu bi6u lit k inh

-Ly thuyet c,a ｨｾ｣＠ luqng tfr. _Khoa h9c co dien c6 ba ､ ｾ｣＠ tinh: Nguyen ly

khach quan. nguyen ly quyet dinh luan (dcterminisme) hay nguyen ly nhfm qu<l ｾｾｾ＠ ｮ ｧｵｹｾｮ＠

ly bao ｴｯ ｾＱＱＱ＠ Mmg h.rqng. Co h9c luqng ttr xet lai ca ba dac tfnh ely ctta Khoa hoc c6 dii n. ·

- Ngtroi phat bien ra nguyen ly sau nity lit m w sa cho thuyet luqng ILl" ｬ ｾ ｴ＠ nhit b;ic hoc HEISENBERG. ｖｾ ｴ ｯ＠ nhl"rng n;"tm dau ctta the ky XX. MAXPLANCK nghicn ctru hien ttrong bt.l"c _xa nhi¢1. Tnr6e do. nguoi ta quan niem dmg, mot hon than nong do khi toa nhicr ｲ ｾ Ｑ＠ ｸｵｮｾ＠ ｬｬｵ｡ｮｬｾ＠ thl .ltrono

ｾ＠ . L e nhiet lan toa ra nlur mot dong mr6c ciHiy lien rue khong co o.;u dt'n ｱｵ ｾ ｮｧ Ｎ＠ Max Planck lai phat hien ra ｨｩｾｮ＠ ttrqng tnii ngtrqc: Nhiet btrc xa ra xung quanh dtr6i dang nhl"rng goi (paquets ): nhl"rng g6i n<ing luqng. EINSTEIN gQi d6 la nhi!ng Quanta (quantires. quantum).

Li ng gi.it. - U mg ｇｩ ｾ Ｑ＠ tuyen b6: ｬｬｧｾ＠ u· Ｌｾｾ＠"Khong c6 g1 dHQ'C nhln thay r ngoiti t;)m'' (T<Im v<it v6 sa kicn Ｍｾ＠

- Cltla - bahya dar sanam). - ......

ｾＲ ｩｵｬ ｾｩ･ｶＧｾＺｙｯＧｾＺＬｾｲｾＺｾＮ｢ｾｏｾｬｾｬｾＺＱｾｾＡ＠ ｾｧｲｵ｡ﾻ＠ C • ,; • L "'" 1r , .. , , ,

ph:ti the'. bai lc. Ph<i t day: ;I - Ｂｾｾ｜｛＠ tfllll lien trl ket vi sinh r .. [,.J

ｲｮｾｮｨ＠ . = ::J::J ｾ＠- The gi6i ben ｮ ｧｯｾ ｴｩ＠ chi II1

ph6ng <inh ctta l<'tm thl'rc. Duy H m trong Ph<:tl hQc

thu·ang duqc ｨｩｾｵ＠ Ia chi co ｴｾ ｬ ｭ＠mi1 thoi .. Kh6ng c6 cai gl dtrqc goi 1ft khach qu<m. Nhfmg gl c6 Ａｨ ｾ＠ cltroc quan ｮｩ ｾ ｭ Ｎ＠ ttr ､ｾｹ Ｌ＠ hay

Luqng ti:r lkt nhung bl're xa -Khong phai chi rieng cua nhiet -ma CLla belt ky hien ttrqng btrc xa nao khac, dtr6i dang nhl"rng goi nfmg ltrqng cht'r kh6ng ph<ii ｬ ｾ ｴ＠

li en tuc. ｭ ｾ Ｑ＠ g6i no sau g<l i kia. di no a canh di kia. Nhu V<lv t[r qt;an n.icm de hicn tt.rqtig deu o· rhc 1 ien tuc rh 1 b<ly gia nguot Ia LJUan nil'm trong C:tc hien ltrong co -;u ton lat ricn!.! re

(Tam lj ht;Jc Ph4t giao) ｣ｴ ｴ ｾ ｴ＠ tCn)g "u(m ｾ ｩ＠ vit c(tc dm; vi nay kh6ng the chia ｴｨｾｴ ｮｨ＠ clO"Il \"J

0 THAI HUYEN nho hon dtroc ni!a. \. __ Thf ､ｾｴ Ｚ＠ electron li1 mt>l ltrO'ng

tLr dien co b:in nh;\t etta \"i tt ch:it, TR!NH VAN HIEN

nh"in th;ly bfmg con mftt nguoi (ngay c<i qua ong kinh etta de nhit b:lc hoc) tudng nlur c6 m¢1 gia tr! kh:ich qqan nlm nt.'ti song, nt<)ng vtran. nhit c[ra. biu1 ghc'. .. rhuoc the gi6'i ben ngoi1i dcu li1 <io. gi<l. khong tlwc. ｍｾＱ＠ chlmg chi lit str phong chieu ct:ta tam thLi"c . von ｬｾｬ＠ nhtrng tlfang llrqng duqc chc tao ra co tinh dch chtt_ quan etta t<i m tht'rc.

V6i ｾ ｵﾷ＠ ti en b6 vuot bftc dta khoa hoc hien clai ､ｾ ﾷ ｫｨｩ･ ﾷ ｮ＠ cac ｮｨ ｾ ｴ＠ ·bac iwc den gii n v6i ct<{o ｐｨｾｴ＠ mbt dch h6n nhicn. Cic nhi"t bac hoc dcu dii nh(m thl'rc dtrq·c r:mg. time ra lit khong c6 tinh kh<kh quan. m;l chi c6 str ltrc>'llg t;ic l!iu·a T£tm ｶｾＱ＠ V<H. Moi lhanh l)ll <i CLI<i tt'nn tl;trc voi d e tri er thuyct CLia ctbi tnr6c dC lai li"t de cho dai sau bac.

Chtlll g ta cling nhau thco doi nhu·ng thanh tuu m6"i nhfl t ctta Khoa h9c hicn dai da nganh vi"t xuyen ｮ ｧｾ ｴｮｨ＠ sau dity:

mot hat co b:in c6 dicn tfch :im. V6i hoc thuye·t co h9c ltrqng ttr thl electron ｬ ｾ ｴ＠ clO'n vj nho cu6i cung. Chl'lll g ta d tpg nghc Kinh U ng Nghiem: Neu ta dem mot hat vi trfi n (c6 the coi nhu m<)t nguyen ttr) Ｈｋ ｩＱｾｨ＠ v.iet: U\y m(>t ､ ｾ ｵ＠ sqi ltmg tho chia Etm 7, roi lai chia ra lam 7 Ian thl ta dtroc lfm hu trfin) ch ia ra· lam 7 ph fin , thl ta cltrqc m<)t ｨ ｾ ｴｴ＠ g9i H1 hin htr td n. Lin lit lfm c<:in , - Htr lit htr khong. C6 nghla l;t, nc·u hat lc'tn htr ni;y dtrqc dt ra mot lc"in nCi"a thl ta se co Htr kh6ng.

ｃｾ｣＠ h<_tt co b<in lit mot ci i g1 ct6 khong the nito chia C<il dtrQ"C, Vl chia d t no tht 116 SC bic"n thilll h cai kh:\c. Thi du: h<_tt ･ ｬ ｣｣ｴ ｲ ｾ Ｚ ｭ＠ va d:)p ｶｾ ｴ ｯ＠ nhau se khong vfJ ｾｨｩｭｨ＠ nhu·ng m<inh dien tfch fun nh6 han ma chuyen hoa thimh nhll"ng ｨｾ ｴ ｴ＠ khac ty nhtr Neutrino, Photon ...

Ngay tLr n<-tm 20 CLi a the ky nity. ｳｾ＠ chuyen sftu nghien c(ru electron eta dem ｬ ｾ ｩ＠ nhli"ng ket qwi khien C<lc nhi"t bac h9c lung tung. thf ｣ｬｾｴＺ＠ electron.

! 24 ｾｾ＠ ---------------1< ｔｾｐ＠ CHi NGHIEN C\ru ｐｾｔ＠ HQC )

mot twr ca ban ctw vat chat lai c6 ｢ｾｩｮ＠ chJr song, chl'r kh6ng phai chi lit ｨ＼｟ｾｴＮ＠

- Bai the. nha bac hoc OPPENHEIMER. 1,a cha de etta bam (My ) viet: ,·Neu ta hoi chAng han. vj trl Clla hat electron c6 a nguyen 111Ql ch6 kh6ng? - Ta ph<ii n6i dmg khong. - Neu ta hoi vi trf ctla ｨ＼｟ｾｴ＠ c6 thay d6i voi tha i gian khong? - Ta phai n6i rang khong. Neu ta hoi ｨｾＱｴ＠ electron c6 dl'rng yen khong? - Ta ph<ii n6i rtmg khong. - Neu ta hoi n6 c6 chuyen d<)ng. khong? - Ta pl1•'•i n6i ding khong. (trong "khoa hoc vit Sl! ｨｩ ｾ ｵ＠ bie't thong thuang").

- Nhit b;ic h9c Trinh Xu<in Thu;l n viet: "Nhiing h<,ll vat ch;i't c6 ｬ ｾ ｰ＠ (thl ､ｾｬ＠ nhlf d i chen. cai coc ... ) chi ｉｾＧ＠ str trCru tHaW.!. h6a. khong that c6, chi Ia su cim quan CLia Ia doi v6i v(tl tht nao d6. ､ｾ｣＠ tfnh cua chung chi c6 ｴ ｨ ｾ＠ quan sat dtrqc va xac djnh qua Slf llfC11lg lac gifra cac h¢ thong khac nhau ＱＱＱｾ｜＠thoi. (Ta hay xem thuyet Y tha khoi cua nha ｐｨｾｴＺ＠Cai ｮｾｴ ｹ＠ c6 rhl di kia co. Cai nay khong thl cai kia kh6ng. G.i nay sinh thl cai kia sinh. Ccii nay di¢t thl cai kia di¢t. Khong co cai gl sinh ra ma khong can c6 cai kh<k ).

- Nha bac h9c Henry Stapp viet: "M¢t h<.lt co ban (electron, neutron, positron ... ) khong phai Ia m<?t tl1Uc ｴｨｾ＠ ton ｬ＼［ｾｩ＠ d¢c ｬｾｰ＠ va kh6ng ｴｨ ｾ＠ phan tach duqc. Trong b<in chat n6 Ia m<)t chtnn nhiing moi tlrong t;k wang quan vlron ra ben ngoai toi nhl'rng vflt khac". · - Nhi1 bac h9c Heisenberg giai thfch rhuyet

lnong ti:r ｢ｾｮｧ＠ ma tn,in tan ｸｾ Ｑ Ｚ＠ Nhiing ｶｾｴ＠ c6 ｴｨ ｾ＠kh6ng he ton tai trong he rieng biet ､ｾ＠ r6i anh c6 ｴｨｾ＠ dem n6 ra phan tfch ｭｾＱ＠ n6 chi Et ket 4ua cua m¢t lo<.tt cac t<k d¢ng Jan nhau. (Phap,v6 nga cua nha ｐｨｾｴ＠ n6i: ''Khong c6 t6n ｴｾ Ｎ ｩ＠ nita (Etre. Being) c6 tinh rieng Clta n6. ma n6 c6 1:1 do ta v9ng ni¢m nhtr vay").

Nlm the ＱｾＱ Ｎ＠ tlnh kh<kh quan etta hi¢r' tlrqng da bi thuyer co h9c ILrqng tubac bo.

- Nhi1 bac hoc John Wheeler viet: Ｂ ｓ ｾｲ＠ do llrC1ng lam bien d6i tlnh tr<,mg etta electron. Vu rru se khong baa gia con giong nhtr tnroc nfra. De m6 ta di6u da xay ra, dn x6a bo tCr ngfr eli rich "Ngtrai quan sat" ｶｾ＠ thay vao d6 ttr ngfr "Nguai tham dt.,r". Va m<)t chieu huong la ICmg: "Vu tru Ia m¢t vu ｴｲｾ＠c6 tham gia" (participatory Uni vers). (Phat hoc: Kh6ng c6 vli tru khach yuan ｮ ｾＱＰ Ｎ＠ Kh6ng ｨ ｾ＠ c6 vflt tu n6, tat ca Ia do Tam Clla anh tao ra). . - Nhil bac hoc Trinh Xufm Thuan viet: "Str co

mat etta chung ｴ ｾ Ｑ＠ Ｈｴ ｨｾ｣ Ｉ＠ lam thay d6.i hft n tien t.rlnh ｣ｴ ｾ ＠ vo kjch. Hien mqng khach quan da bi bien ､ｾｭｧＬ＠ kh6ng t;li nao Slra chfra dlJ'\)'C, va bien thanh mot hi¢n tlfqrtg chu quan, va cai hi¢n ILt\)'ng chu quan do tuy thU<)C VaO ngtrai quan Sill va dung ｃｾｬ＠

do luang. (Notre presence change le cour du drame. La n!nlite objective irremediablcmcnt modifiee et se transforme en une realite subjective qui depend de l'observateur et de son instrument de mesure).

- ｎｾｵｹ･ｮ＠ ly bat din h. Khoa h9c llf nhien kh6ng don gi<in chi Ｑ ｾ Ｑ＠ m6 tit

va ｧｩｾｬｩ＠ thfch tlf nhien, n6 ]a m¢t phfin cua ｳｾ ｲ＠ llfO'ng lclc gifra tlr nhien voi chung ta ( t{lm thtrc ).

Ve nguyen ly bat d!nh, nh;, bac h9c Hcrsenherg. viet: "Khong baa gio ta c6 ｲ ｨ ｾ＠ xac dinh th{tt chlnh XaC SU' t6n tai CUa 1110( V<lt ｬｨｾ＠ Ve vi tri Clla 110 li'Oilg

kh6ng gian 'va toe d¢ c'ua n6 ｴｲｯｲｾｧ＠ tha i gian. vrl khong bao gio ｾｨｵｮｧ＠ .ta x<k d!nh du'C1c nang Iuong cua m¢t ｶｾ ｴ＠ the chuyen d¢ng thea thoi gian. nghia Ia neu xac dinh thai gian dmg chinh ｸｾｩ｣＠ thl M111g. luqng cang bat d!nh (incertain: khong chftc chfm) va ngtrqc ｬ ｾ ｩ Ｎ＠

- Nh;t bac hoc Trinh Xutm Thuan viet: "moi tht'r deu kh<i hfru duoi ｓｾ＠ thong tri ｃｬ ｬｾ＠ nguyen ly ｢ｾ ｜Ｑ＠djnh; va doi voi mqi d!nh ｦｵ ｾｴＮ＠ 1119i quy fu <} t dlfOC lam ra r6i Ia chi ､ｾ＠ bi vi pham (Tout est possible SOliS fe regne du principe de !'incertitude et pour elle les lois sont faites pour etre violees )" .

Chlnh cai bf\t d!nh nay kh6ng ph<ii chi Ia ly thuyet rna ＱｾＱ＠ st.,r ron tai. N6 Ht ng:u6n goc cua Sl£ ra dai toan b¢ Vll tnt. Ng.Lt'Oi ta con g<?i di hilt dinh nay Ia ｳｾｲ＠ ngau nhien llf O'ng I ll' Oc hasan..l quantique) hay Ｑ ｾＱ＠ Slf 111ll 1110' flrqng ll .f ( Je flou quantique). Cai ng<lu nhien fi y ､ｾ＠ chiu tdch nhiem Ve nfmg. fm;mg ｭｾｬ＠ trO'i. da !ham g: ia ｖｾｬｏ＠ SLr hlnh thanh de phfm llr ADN. (C'cst lc hasard quantique qui est responsable de l'encrgit solaire et intervient lors de !'elaboration des molecules d' ADN ).

- Nha bac hoc Bohm: "N6i t6m lai. tat o1 tru rhanh nfmg ｬｵｭｾ ｧ＠ thea cong tht'rc E. = me>. vit Marcel de teillard: "Nang ILrqng tuong tnrng cho hlnh thai nguyen thtty cua chflt ltrqng ph6 bien. Mqi n[mg IHqng ｶｾ＠ ｢ｾｩｮ＠ chat Ia tam linh''.

- Cuoi ci:mg. nhi• bac hoc c.:w the gioi ticm nguyen tlr Fritjof Capra ket ｬｵ ｾｭＺ＠ "Trang cai kinh nghiem ve thHc ｴ ｾＱｩＬ＠ ｨ ｾ＠ thCrc: Ｂｈ＼｟ｾｴ＠ ttr- Lt,tc - Him" nay, 111QI khai ni¢111 Ccl truyen Ve kh6ng gian Vll thai gian, SII ｖｾ ｜ｴ＠ rieng nhflll qua, da khien mat het y nghia etta chung. Dung lit mot kinh ｮｧｨｩｾ ｭ Ｎ＠

nlwng dLI sao cling rflt g<'in gui v6'i kinh nghi¢rn Cl!a cac nhil Huycn hQC ｖｾ ｬ＠ ｄ［ｾｯ＠ twc phmmg Dong. Sl,f gan gui nay ｴｨｾｴ＠ lit r6 ret trong "Thuyet IHqng [lf va Thuyet nrong doi", va con sang to hon nl'ra trong nhfrng "LHqng ttr. - Tuong doi" ctl a Vftt ly H9c Tiem Nguyen tii . d day, hai thuyet ph6i. hap v6'i nhau ｬｾｩ＠ de ｴ＼｟ｾｯ＠ thanh "SI! tuong d6ng" ncii bat v6'i Huyen H9c Dao H9c ph Hong dong".

--- )------------------------------125l ｔｾ＠ CHi NGHIEN C(J'U ｐｈｾｔ＠ HQC r L::J

Tra lai v6'i Du v T/u(c. nhLf the tHong da qua dLt de chtmg ta yen rani hoc ｐ ｨ ｾ ｴＮ＠ Tfit d. do, chinh Ia ｣Ｑ ｩ ｾ ｵ＠ ma Ul/lg Gi1l ､ｾ｣＠ bi¢t muon nhan ｾ ｾｾｮｾ＠ ｶｾｯ＠

tfi t d moi tranh dii mang tlnh ly Juan, von Ia san ph;lm ｭｾｮｯ＠ tlnh each chi:t quan: Ｂ ｴｨｾｬｮ＠ ｴｨｾ Ｌ＠ tai san. ｬｬｨ ｾｴ＠ cua ... ｾＱｨｴｲ ｮ ｧ＠ thtr nay khong gl khac hon lit nhfrno cai bong cua tam thuc. HQ ｫｨｾｮｧ＠ d!nh hay bac b6, va sa di nhH the Ia do bai di Tam ma thoi. Nooiti cai tam nity thl kh6ng ｴｨ ｾ＠ co cai gl nfra".

e The gi6'i ben ngoai con ngHoi, theo Lcing ｇ ｩＱｾ＠chi lit hlnh chieu cLw rftm th(rc. Chung kh6ng co thuc tfnh va chU'a bao gio dtfQ'C sinh ra. Cht.'tng dtrqc vf nlur mity luc ｴｾ Ｑ＠ hie tan. hay nhli'ng ＼ ｾ ｯ＠ <inh (bono mr6'c tnra bel trcn sa m<_tC ... Kht chung ta

c ' I I ' I' ' nhln su vat, sll' ｶｾ ｈ＠ khong con n nrc 1ung a._ - va ngay c<i tlnh cc'tm. suy tLrang._ .. ｴｨｾ＼Ｉ｣＠ ｰｨｾｭＺ＠ vt lftm lv noi con notroi (rhim ngli w\n) cung cht Ia (tu'ong ｴｾ ｲｯｮｯ Ｉ＠ ｮｨｬＧｲｮ ｾ＠ sail " tao cctta t<im. Do vfty, 111Qi hlnb

. e e e . h I ' tht.'rc cLta suv tu kh6no co gi<l tri chan t trc. c 1trng nito ma ｣ｨｴＱｾＱｧ＠ con chfu su· can thiep ci:ta Th(rc ｶ ｾ ｮ＠mang rhoi quen (tap khf) hay phan bier nhLr phftn ma dCiu da noi t6'i. Dt.'rc Phftt d<_ty: . ,

''VI the oi6'i von chfnh ｬ ｾ ｴ＠ tam du·oc ttrong Ia e , I,

thtrc vit chap nhu thC. nen ｴ ｯｾｭ＠ b<? h¢ thong tam y bi€n hoa bt'ing ccich <tnh !wong 1:111 nhau va Chfip ｶ ｾｴｯ＠ ky Crc c[,a th6i qucn (t:tp khl) hufmtap (vasanit)

cua nhfrng ly ｬｵ ｾｮ＠ va hQc thuyet lfim ]<_lc tl.t'v6 thLty, chap ｣ｨｾｴ＠ vao d.c y ｮｩｾｭ＠ dong dj, hfru va phi hfru; tl1 tu6ng ciia hQ ｣ｨｾｮｧ＠ co mot chut nao r6 rang ve nhfrng gl duqc nhln tMy tl! tam".

Cai dlch cua dao Phat Ia chan ly, mang tinh nhat nguyen, ｴｵｹｾ ｴﾷ＠ d6i. Nguoi hQC ｐｨｾｴ＠ van p_hai dl.mg loi noi va chfr viet, lai nam trong ｭｾｴ＠ phfmg nhi nguyen - tli'O'Ilg d6i. Chu ､ｾ＠ Duy tam trong d<_to ｐｨｾｴ＠ khong phai Ia de doi l<,1i v6'i Duy Vat, hay lit m<)t thuyet nham gi<ii thlch. bi¢n minh cho m(>t rriet thuyet, ｭｾ｣＠ du tv than n6 mang day tfnh l)' ｬｵ ｾｮ＠ va trier hQC. Trong n<)i dung cua cac kinh ma a day tieu ｢ｩｾｵ＠ Ia kinh Lang Gia, chi Ia ngon tay chi trang, Jam phu0'11g ti¢n the hi¢n M giup cho nguoi hQC Phar va tu PMt tim hieu m<H each chan thuc ve chinh tam thuc etta ban thftn mlnh .

. • Y nghia cua chu Tam trong ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴＮ＠ . . Con nguoi hop boi than ｶｾＱ＠ ram dLrqc t,he h_t¢n

trong m<)t m6 hlnh tam ly h9c Ia Ng9 uan gom: sac, thu, tu6ng. hanh, thuc. Sac tieu bieu cho ｴｨ ｾ ｭ Ｎ＠

ｲｨｴＬｾ Ｌ＠ ruemg, hanh, th(rc ri eu bieu cho tam g.6m ｴ ｯｾ ｭ＠bo tam thuc ram vuong dang hm_tt d<)ng. !ten ｴｾＱ｣ Ｎ＠

v·6i m<)t trung tam thtrc th(r tam ｬ ｾ ｴ＠ A Lai Da von thanh tinh: A Lai Da bi rht.'rc thu bay Ia Mat na v6'1 b<in chi t phan b.i¢t chfip chat !fly Jam nga. Tlwc ra. Mat na duqc gQi Ia y· cfm t(rc lit cfm cua thti'c ｴ ｨ ｌ ｾ＠

sau. ｍｾ ｴ＠ na v6'i b;\n chflt ＱｾＱ＠ phiin biet vit cong. cu de phan bi¢t lai chfnh Ht thtrc th(r sc\u. Tht'i'c tht."r s{tu ｮｨ ｾ ｮ＠ thong tin tl! ｮ ｧｯｾ ｴｩ＠ vito nhb' nam thu·c gi<k quan (milt. tai, mGi. luai, thitn crut) thong qua kenh M<.tt na (tuc truyen tong th(rc) dua vao A Lai Da. Cctc thong tin truyen qua kenh ｍ ｾ ｴｴ＠ ｴｾ｡＠ v6i b_<in ch_fll philn ｢ ｩ ｾ ｴ Ｎ＠ nen cac thong tin ｮ ｾ ｴ ｹ＠ deu nhuom mau phan bier tuc bi ｮ ｨ ｩ ｾ ｭ＠ o. The ｬ ｾ ｴ Ｎ＠ phan thanh tinh cua thuc A Lai Da bi ｮｨｩ ｾ ｭ＠ o bai b<in ch<lt phan bi¢1 dta M<,1t na ｶｾ＠ tlnh ｨｾ ｹ＠ phan bi¢1 cLta thuc tht.'r sau nen ｣ｾ ｩ ｣＠thong tin b! phan ｢ｩｾｴ＠ (hoa), mco modi, khong. ngl.rng. dtl'Q'C dtra vao t<_1ng tht.'rc (A Lai Da). .

Thtrc A Lai Da du·oc coi ｬ ｾ ｴ＠ mot ong vua tuy von thanh tinh. nturng do cac quc\n th;i n (bc'ty thtrc ｾｩ＼ｊＩ＠kh6ng lrung tlwc, v6'i tfnh each chu quan, hay ttrong nrqng. tau len nhung thong tin sai biet. nen 6ng vua A Lai Da lenh xu6ng cGng. Ut nhung lenh sat bu2t. ｂ｡ｾＱ＠tfnh thanh tinh (Nhu Lai) CLia ALai Dab! che phu dt. nen A L:ti Da con gQi Ｑ ｾ Ｑ＠ Nlm Lai ｴ ｾ ｬｩ＠ trien .

Str tlfO'IlCT lac van hanh cua tam tht.'rc hlnh ｴｨ ｾ ｴｮｨ＠

Tftm ·theo ｴｾ ｧｨｔ｡＠ t6ng quat nhat, ｭｾＱ＠ thvc chfit ｔ｡ｾ＠CTQJ11 mot 6no vua A Lai Da von thanh rinh ｖｾｬ＠ bay f11Lrc co.tfnh hay phan bier (thanh ｮｨｩｾｭ＠ 6) da hlnh thanh m<)t trieu dlnh g6m m<)t 6ng vua A ｾ ｾ ｾｾ＠ I.?a da bi sai biet hoa (Nlw lai tai tricn) cung VO l bay th(rc.hay sa: ｢ｩ ｾ ｴＮ＠ Do vay, Duy Tam t1:ong ｾ ｩｬｭ＠ Jy h9c PhcH gi<\o Ia chi co sll' van d(>ng cua thuc. ma

ｾＱＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＱＨ ﾷ＠ T ... C.HtNCHmN cinJ ｐｾｔ＠ HOC )

trong thl,l'c te, ong vua A ｾｩ＠ Da tMc eta h! sai ｢ｩｾｴ＠ h6a r6i Q-fuu Lai ｾｩ＠ trien), nen ngum ta n6i: Duy Thuc.

Ong vua A ｌ ｾｩ＠ Da chfnh Iii can ban thuc (Paramala Vijnana), duqc vf nhu mt?t cai kho g6m ba nghia: noi. chua - cai chua - kha nang chua (la VO ｨ ｾｭＩＬ＠ nen con g<;>i Ut Tang thuc hay ｔｾｮｧ＠ thuc.

Chuc nang cua n6 la ｨｩｾｮ＠ thuc, nhu m(>t ｭｾｴ＠guong ｮｨｾ ｮ＠ m<;>i hlnh anh cua de ｶｾｴＮ＠ A ｌｾｩ＠ Da nhan chUa th6i quen (vasana), tu tubng, tlnh cam, ham muon Ｈ､ｾＺｾ｣ＩＬ＠ hanh vi. .. tlr xa xua (vo thuy) cua con nguai m¢t each khong philn ｢ｩｾｴＮ＠ Ban tfnh n6 h6n nhien (khong c6 nga) nen khOng mang tfnh phan ｢ｩｾｴ＠ tt'rc nhj nguyen. Cho nen n6 tiep nMn bat ke ｨｾｴ＠ giong nao (chung tl.r: bija) du ｴｨｩｾｮ＠ hay ac. Chinh vl le do, A Lai Da vuat len tren moi sai biet nen n6 mang tfnh Blnh dftng. Do hoi c6 ·tfnh binh dftng nay rna A ｌｾｩ＠ Da duqc Lang Gia gqi la Nhu lai T<;tng (Tathagatagarba), c6 nghia la thai ｴｾｮｧ＠nuoi duO'ng tinh Nhu Lai. Nhu kinh n6i:

"Giong nhu m(>t bien lao, trong d6 song mai cu6n cu(>n, nhung du6i sau ｶｾｮ＠ bat d(>ng (yen ｬｾｮｧＩ［＠ A ｌｾｩ＠ da .tl! n6 van t6n ｴｾｩ＠ khong gian ､ｯｾｮ Ｌ＠

hoim toan vtrqt khOi mqi hu gia cua v6 thuang, khong lien ｨｾ＠ gl v6i hqc thuyet nga, nga ｴｨ ｾ＠ va tl,l' ban chat, n6 hoan toim thanh tinh".

- Tam nhU' trong tinh ｴｨｾｾ＠ kinh n6i tren von thanh tjnh, khong c6 ｮｨｩｾｭ＠ 6, nhung tren thl,l'c te Tam dang bj nhiem 6 bai d.c thai quen hay phan bi¢t nen n6 vU:a tot, vua xau, vua tfnh. N6 chlnh Ia doi mqng Trung Tam cua nguai tu tap theo ､ｾｯ＠ｐｨｾｴＮ＠ Va tinh ｴｨｾｮ＠ Duy tam trong d<;to ｐｨｾｴ＠ dl!<Jc ｨｩｾｵ＠ the.o hai each:

- Theo tfnh each hay phan ｢ｩｾｴ＠ ella Thuc thl Duy tam chi 1a Sl,l' hqp thanh va tuang tac ｨｯｾｴ＠d(>ng lien ｴｾＺｾ｣＠ cua tarn thuc. Duy tam a day chfnh Ia Duy thuc. V6i tinh ｴｨｾｮ＠ nay thl tfnh Vo Nga cua Tam c6 ｴｨｾ＠ ｨｩｾｵ＠ duqc (m¢t each de dang) boi vl: cac thgc duyen v6i nhau rna ｨｩｾｮ＠ hfru, rna ｶｾｮ＠hanh. Y nghia Duyen Khoi va Yo Nga Ia hai ｭｾｴ＠dta m(>t tinh than trong Tam h<;>c ｐ ｨｾ ｴ＠ giao. .

- Theo tfnh each Blnh ｄｾｮｧ＠ - Thanh Tjnh cua Tarn, Duy tam ve ｭｾ ｴ＠ ban ｴｨｾ＠ thl chi c6 A ｌｾｩ＠ Da hay NhU' Lai ｔｾｮｧ Ｍ The thl, Duy tarn chinh Ia duy A L<;ti Da hay duy Nhu Lai T<;tng va d6 la van ､ｾ＠trung tam trong ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴＮ＠

• N6i Duy Tam c6 ron roi vao Nhi nguyen khong? (Phili chang Duy Tarn la Duy Nga?) ｔｨｵｾ＠ A ｌｾｩ＠ Da g6m hai tfnh: Thanh Tjnh va

Blnh Dang nen c6 ten Ia Nhu Lai ｔｾｮｧＮ＠ Nhu Lai ｴｾｮｧ＠ a day rnang y nghia thuang ｨｾｮｧ＠ khOng sinh ､ｩｾｴＬ＠ ay la ban chat ｴｵｹｾｴ＠ doi cua A ｌｾｩ＠ Da. Nhung neu khong sinh ､ｩｾｴ＠ thl: Tam - ALai Da - Nhll' Lai ｔｾｮｧ Ｌ＠ khien ng110'i ta lien ｨｾ＠ ngay toi, phili chang

d6 la m(>t Vj, m(>t Ccii Nga, m(>t cai rna nhieu nguoi thuang nghi toi: Linh h6n tmang ciiu? Qua nhien, B6 tat ｄｾｩ＠ ｈｵｾ＠ (Mahamati) da thinh van due ｐｨｾ ｴ＠ (Lang Gia) va da duqc due PMt chi ro tfnh ･ｨｾｴ＠ VO Nga cua Nhu Lai ｔｾｮｧ＠ nhu sau: "KhOng, nay Mahamati, Nhu Lai ｔｾｮｧ＠ cua Ta kh6ng pMi nhu cai Nga rna cac triet gia Ｈ ｮ ｧｯｾｩ＠

､ｾｯＩ＠ tuyen thuyet. Nay Mahamati, vi cai rna Nhu Lai tuyen thuyet Ia Nhu Lai ｔｾ ｮｧ＠ von mang y nghia: da'y Ia Khong, Bo gioi cua thl,tc tfnh, Niet Ban, YO sinh, Vo tu6ng, Yo ｮｧｵｹｾｮＢ Ｎ＠

The Ia rat ro, theo IO'i Due ｐｨｾ ｴＬ＠ Nhu Lai ｴｾｮｧ＠tam khong phiii la Nga hay bat cu hlnh thuc Nga tM nao mang tinh each Chu ､ｾ＠ d6i ｬｾｩ＠ voi eai ben ngoai mang tinh each Ia KMch. Cling nhu, Yo Nga khong c6 nghia la: tr6ng khong, tran tu(>t, khong c6 gi... Ma chU thuyet Duy Tam (hay Duy Nhu Lai ｔｾｮｧ Ｉ＠ va Vo Nga duqc Due ｐｨｾｴ＠ neu ra nhu Ia m(>t phuong ｴｩｾ ｮ＠ ｴｨｩｾｮ＠ xao c6 xua't pbat ､ｩｾｭ＠ tlr Chan ly t(>t cung ｮｨｾｭ＠ giup tU duy cua con nguai VUqt ｨ ｾ ｮ＠len tren mqi sai ｢ｩｾｴＮ＠

Nhu ｶｾｹ＠ la, Duy Tam trong ､ｾｯ＠ｐｨ ｾ ｴ＠ do Due PMt neu ra, khong c6 nghia Ia phu ｮｨｾｮ＠ tfnh thl,l'c c6 Ｈｙｾｴ＠ ly) cua the gi6i ｶｾｴ＠ chat (khach q_uan), rna tuyen thuyet cua Due ｐｨｾｴ＠ (Liing Gia) nham tuyen bo rang: "The gi6i Ia quan ｮｩｾ ｭ＠ dw con nguoi ｶｾ＠the gioi ay deu Ia do A ｌ ｾ ｩ＠ Da thuc (Nhll' Lai t<;ti trien) von chua ､ｾｹ＠ th6i quen hay phan ｢ｩｾｴ Ｌ＠ do hoi tfnh each hay dien djch CUa thtfc (thtf sau), li en ｴｾｉｃ＠ｴｾｯ＠ ra nhiing sai ｬｾｭ＠ tu vo thuy ... Ya mqi sl,l' ｶｾｴ＠deu bj bien d<;tng khong con nhtr n6 Ia. M(>t ､ｩｾｵ＠tham ｨｾｩ＠ han nfra, - cai rna nguai ta tin ｲｾｮｧ＠ thl,l'C nbat, ay la ngay ca than con nguai cling chi Ia su ｴｾｰ＠ hqp eua: Uan - Xtr- Gi6i. - Ya tu ｐ ｨ ｾｴ＠ Ia phep phuang ｴｩ ｾｮ＠ ｴｨｩｾｮ＠ xao, lay gai nhe gai, - ay Ia, chfnh ｢ｾｮｧ＠ thuc hay sai ｢ｩｾ ｴ＠ (thu sau) cua mlnh, ｴｾｲ＠tinh thuc, tinh tien ｣ｨｵｹｾｮ＠ bO m<;>i h"'t gi6ng va th6i quen hay phan ｢ｩｾｴ＠ (nhi nguyen) ra khoi ALai Da Ｈ｢ｾｮｧ＠ ng6i Thien Mu ､ｾｮＬ＠ khOng gian ､ｯｾｮＬ＠khong bO do), ､ｾ＠ tdt ｬｾｩ＠ cho A L1:1i pa cai n6 v6n cola tfnh Thanh Tjnh va tfnh Blnh dang: ｴｲｾｮｧ＠ thai Nhu Lai Xuat ｔｲｩｾ ｮ＠ (Parakalpita) .

. ｳｾＬｾ＠ bat ｬｾＬｉ｣＠ cua ngon ngfi'. (VI ngon ngfr Ia Sclll ｰｨｾｭ＠ cua tam bien ke s& chap: dau hieu gi<i : Samketa).

Ngon ngfr Ia m<?t phtrang ｴｩｾｮ＠ de tcing quat h6a va trlru tuqng h6a ngo<;ti vat (ke ca. cac ｨ ｾ＠ th6ng tfn ｨ ｩ ｾｵ＠ khac), tro ｴｨｾｭｨ＠ m(>t phuang ｴｩｾｮ＠ cho loai nguai giao tiep. Do con nguai co tieng n6i, ngon ngfr lien duqc Htm ra ､ｾ＠ ｢ｩｾｵ＠ th! ｮｧｯｾｩ＠ ｶｾｴ＠ Ｈｶｾ ｮ＠phap d ｶｾｴＬ＠ tam).

Do ｶｾｹＬ＠ ngon ngfr khong bao gio c6 ｴｨｾ＠ dien ta ve the gioi nhu thl,l'c, chirng nao rna thuc A Lai Da

chua tinh ｬｾｮｧ＠ｨｾｮＮ＠ - Chi khi A L<;ti Da .tinh ｬｾｮｧ＠ｨｾｮＬ＠ - ng6n ngfr hk nay m6i duqc xem Ia phuO'ng ti¢n cua nguai Trl: (Vi, "Ng6n ngfr Ia ngu6n goc cua kh6 dau trong ba coi"-Uing Gia). "Nguai Trf biet ｲｾｮｧＬ＠ cac ten g(,)i, cac hlnh tu6ng, va cac tuqng trung phai dugc xem Ht nhfrng gl ma chUng duqc d!nh ra (do con nguai) tir ban dilu". ,

-Day cling Ia cai le ma Due ｐｨｾｴ＠ thuang dung cac m¢nh ､ｾ＠ phu d!nh nhu: Kh6ng- V6 Ngii- V6 Sinh-V6 Dac ... v6i muc dfch Ia de d6i lai v6i tlnh bi\t ｬｾｲ｣＠ d1a ng6n tLr, danh tu6ng ... khi ·phai dien bay ｶｾ＠ thl;l'c tfnh tuy¢t d6i; d6ng thai, tranh cho t.u duy day phan bi¢t cua con nguai khoi rai vao chap ｣ｨｾｴ＠ kien giai, khien nguai hQc tro lu6n n6 ll,l'c tinh tien vuqr len. dung nhu Jai kinh da chi ro: "Khi nguai ta ｴｨｾ＠ h¢i duqc rang, nhfrng gl hi¢n ra tru6c mat la chlnh cai Tam, thl ho biet duac, lam each nao dl lfl;l vao nai ma phan ｢ｩｾｩ＠ kh6ng con sinh khoi, va the gi6i hie do cham dCrt dien dao" (Lang Gia).

- Tra ve vO'i "Cai nhin nhu th1,1c" (Yathabhutam: den nhu the, di nhu the).

ｄｩｾｵ＠ ma Due ｐｨｾｴ＠ chi day trong kinh cot ､ｾ＠ chi ro the gi6i ben ngoai chfnh Ia Tam (Tam gi6i thi duy tam), Ia giao ly thay ro biet ngay, kh6ng qua suy ｬｵｾｮＮ＠ Ta co ｴｨｾ＠ guqng g9i Ia ｴｲｾｲ｣＠ giac, ma trong luan Duy thuc thuang g9i Ia: Tlnh ciinh -hi¢n ltrqng (pratyaksha) va cai nhln Nhu thl;I'C (Yathabhutam).

Moi hlnh thuc ca ban cua tu duy nhtr: khii niem, phan doan, suy ｬｵｾｮＬ＠ phan tfch ... va mQi ho<_tt d¢ng cam quan cua than xac ､ｾｵ＠ thll<?c ph<;tm vi ho<:J.t d¢ng, ｶｾｮ＠ hanh cua tam thuc. Theo Duy thuc hQC, khuynh hu6ng cua 7 thlrc (ngo<;ti trtr A Lc:ti Da) ､ｾｵ＠ theo hai co che ｶｾｮ＠ hanh:

- Ty h.rgng: so sanh, phan ｢ｩｾｴＮ＠- Phi ltrgng: ｮｨｾｮ＠ thuc sai lam Ｈ､ｾｭ＠ ph_ai mot

sgi day thirng trong dem tuang J{im Ia con ran). Tu duy a day le thu()c vao doi ttrqng va chiu ｳｾｲ＠ bien dich-theo str thay deli ci'1a d6i wong ｮｨｾｭ＠ rhuc. Cai biet luc nay chi Ia di biet tuang d6i.

- Con ｈｩｾ ｮ＠ Iuqng Ia rhay ｴｨｾｮｧ＠ - biet ngay (khong thong qua ru duy, suy Juan). - Do Ia cai biet cua 5 rht'rc dau luon dLrng ｬｾｴｩ＠ a mt'rc d¢ Thu (perception) - Do Ia ､ｩｾｵ＠ ma Luc t6 - Hue Nang da chi r6 trong Pluip Bclo D1ln Kin/1. "Ngu, Bat - Luc, That qu<l, nh;:m ｣ｨｵｹｾｮＢＬ＠ Ngu ＱｾＱ＠ nam tht'rc ､ｾｩｵ＠ chi 11m mang tinh qui con b<in ｴｨｾｭ＠ 'Bat' Ia A ｌｾｴｩ＠ Da von mang tfnh qw1; nen Ngu ｖｾ｜＠ Bat chi chuyen ten ma khong chuyen ｴｨｾ Ｎ＠ - Con ｌｾｴ｣＠ (tht'rc tht'r saul va Thf\t (thll'c tht'r bay: Manas) mans tlnh nhan, cho nen ph<ii ru Utp de ｣ｨｵｹｾｮ＠ y tt'rc chuyen Thuc thanh Tri.

"Nhan biet slf da pht'rc cua the gi6i doi tLrgng Ia cai tri tuang doi (Vijnana). thu<)c thCrc tht'r sau. -

Trang khi vuqt len tren Sl! ｮｨｾｮ＠ bier nay Ia cai "Trl sieu viW (Lang Gia).

Trong tu ｴｾｰＬ＠ Trf sieu vi¢t Ia thanh qua cua qua trlnh ｣ｨｵｹｾｮ＠ hoa "Thuc" (VQng) thanh "Trf" (Chan: Tri ｴｵｾ＠ ｐｨｾｴＩＬ＠ thay deli ｮｨｾｮ＠ thlrc Ty Luqng va Phi Luqng thanh ｮｨｾｮ＠ thuc ｈｩｾｮ＠ Luqng de co cai nhln Nhu Thl,l'C (thay ｴ ｨｾｮｧ＠ - biet ｾｧ｡ｹ＠ khong thong qua tu duy, suy Juan), Blnh dang, Khong Ph an Bi¢t. - Co ｴｨｾ＠ guqng goi la ｨｩｾｵ＠ biet. true giac. Tuy nhien, ｨｩｾｵ＠ biet tnrc giac chua phai Ia Tri Tue Phat.

+ "lay y thlrc Ia nguyen nhan va lam ch6 y eli', bay thUc kia sinh khai. Nay; Mahamati; - Khi y thuc (thU sau) ｶｾｮ＠ hanh thl no phan ｢ｩｾｴ＠ mot the gi6i doi tuqng va chap trtr6c vao doi tuqng ay. Va do cai th6i quen Ｈｴｾｰ＠ khf da phuc), no nuoi duang A-L<;ti-Da, M:;tt-Na dtrqc tang twang theo y ni¢m ｶｾ＠ m()t cai "Ngii" va ｮｨｦｲｮｾ＠ thu thU<)c ｶｾ＠ "Ngi:l''. No chap ｣ｨｾｴ＠ ya suy tuang ve y ｮｩｾｭ＠ ay. - No khong co than the rieng, A L<;ti Da Ia nguyen nhan va Ia ch6 y cu cua no. Khi y tuc (thu sau) b! vCrt b6, thl bay thuc con l<,li kia cling bi Vlrt bo" (Lang Gia).

Toan b(> giao Iy Due ｐｨｾｴ＠ tung tuyen thuyet chua bao gia tra thanh m(>t giao trlnh triet hQc. Vi tfnh each cua thuc M;,tt Na hay chap thlrc ALai Da lam "Nga" va thuc thu sau hay phan ｢ｩｾｴ［＠ cho nen, Due ｐｨｾ ｴ＠ luon si'r dung nhfrng ｭｾｮｨ＠ ､ｾ＠ c6 tfnh phLI d!nh la cot ､ｾ＠ cho ngtrai h9c ｐ ｨ ｾｴ＠ dCrng chap chM vao the gi6i (Phap), va vao cai toi (Nga); ｖｾ ｜＠ con chi:lp ngay d vao nhfrng lai Due Phat chi ､ｾｹＮ＠ Boi, Ｂｔｨｾｴ＠ phap con phai bo, huang chi Ia phi phap". Va sau 49 nam thuyet phap, Ngai tuyen b6: "Ta chua ttrng noi m(>t loi".

The gi6i (Vat .Jy) ｶｾｮ＠ Ia the gi6i nhLr no lit N6i Duy Tam khong co nghia Ia de d6i l<_ti v6i Duy ｖｾｴＬ＠ M r6i lai rai vao thien Ia dia vong Clla nhi nguyen ｬｵｾｮＮ＠ Hit ca nhung gl ma dut Ph<lr de lai cho loai ngLrai chi Ia m¢t phep phuang ｴｩｾ ｮ＠ thien x<io nhtun giup cho loai nguoi nho do ma co ｴ ｨ ｾ＠

. lf\y dugc tfnh Thanh tinh vit tfnh Blnh ､ ｾｭｧ＠ von c6 cua Tftm.

- Ban tfnh cua Phap Gi6i von Nhu, khong b<ln, khong sach, khong dong, khong tl nh. - Kh i Hlm Thanh Tinh. ta thfly the gi6i thanh tinh.

- Khi Tftm Tinh lang, ta ｴ ｨｾ ｬｹ＠ the gi6i yen. ChC1 thfch: Tim dQc: The Quantum Society, cLta

Danah Zahar va Ian Marshall. -La Melodie secrete. Et l'homme crea l' univers.

Trinh Xuan Thuan. -The TAO of Physics cua Fritjof capra. - Ki nh Lang Gia.

ｾＬ＠- j

ｔｾｏｎｇ＠ <UO< ｾｏｎｇ＠•

Ul tN ｾｾｉ＠• •

ｾｾＰ＠ ＼Ｐｾ＠ mTUU< UhNU • • •

Gi6i thieu Moi nguai ve thuc chat ma noi deu co 3 ｬｯｾｩ＠

ban chat: ban chat d(>ng ｶｾｴＬ＠ blm chat con ngtroi va ban chat thanh than. Chung ta thong qua m(>t trong nhung b<ln chat nay M thoa man nhfrng nhu cau va khat vqng Iran the cua chUng ta. ., _

Khi tam rtr chung ta khong dLrqc lnr6ng ､ｾｯ＠ bm cac nouyen ｴｾ｣＠ ton giao thl cai "ban chat cua ｣ｾｮ＠vat" t·ua chung ta thtrang troi ､ｾｹ Ｎ＠ Con nguai ｶｾｭ＠giu- l<;ti m(>t vai ､ｾｴ｣＠ ､ｩｾｭ＠ nao d6 cua ban chat con vat duac thLra ke lai ttr r6 rien xa xLra. ｍｾ｣＠ dit con nguai .da tien ｨＶｾ＠ va thay d6i ve ｭｾｴ＠ ｴｨｾ＠ chflt , chung ta v<in mang theo ben mlnh nhfrng qua ｴｲｬｴｾｨ＠tinh than, nhfrng th6i quen va nhfrng khuon ｴｮｾｬｬｬ＠hanh vi ｢ｾ｣＠ thap. Mqt so trong nhfrng ､ｾ｣＠ diem nay co ｴ ｨｾ＠ khong b(>c l¢ ro rang li'un khi ma mqi dieu kien va boan canh chung quanh thuan lqi Vll

thlch hqp. Song tuy nhien khi tlnh hlnh thay d6i thl nhl'rng ､ｾ｣＠ ､ｩｾｭ＠ nay blmg chay len nhu m(>t ngqn nui ltra do ket qua Clla nhfrng XUC dun va khat khao tham kfn.

Co mot dac ､ｩｾｭ＠ ma n6 lam cho ta phan biet duoc con. ngtrcri v6i d(>ng var - d6 lit con nguai co ､｡ｾ＠ 6c ､ｾ＠ suy ngftm ve ｳ ｾｲ＠ r6n tai cua mlnh va cu6c song ｖｾ ｬ＠ Cclc hien nrqng xung 9uanh mlnh. ｍｾ｣＠ ､ｾｴｬｬ＠

c6 mol cai dfiu 6c phat lrien cao nhu ｶｾｴｹＬ＠ con nrruai. van kh6ng ｴｨｾ＠ SLJ' dt,mg dau 6c mlnh m(>t ckh vien man nhat bai Vl SL( ao ttrbng, lira ｧｾｴＮ＠ M¢1 ton giao c6 ｴｨｾ＠ dtrqc str d1,1ng nhu Ia m<)t phLrang

ti¢n M ｧｾｴ＠ bo cac ao tuang do, ｾｨ･＠ ｮｾｬＡ＠ cac ban chat thu vat va nuoi duang cac pham chat nhan ､ｾｯ＠､ｾ＠ phtt hqp v6i cai dtrqc coi la "ban chat ｮｧｵ｡ｾ ＢＭ

Mot cai dau 6c (hay con gqi Ia tam trf) the hi¢n bim chat ngtrai cua n6 qua long tot va tlnh thtwng, slJ quan tam t6i nguai khac, Hun mqi ｶｩｾ ｣＠ ､ｾ＠ ｧｩ＼ｬｮｾ＠

nhe n6i dau kh6 cua nguai khac. Khi cac tam do ､ｴｲ ｾ｣＠ nuoi dtrang, vun x6i vuqt xa hem cit chu nghia nhan van va luon luon i1 tro_ng _sl! ｴｾ｡ ｮｾ Ｍ th;\n va toa sang ttr tlnh thtrang, ｓｾ｛＠ hy Xa dot Vat ITIOI

chuno sinh khong he phan bi¢t thl cai tam do da I:> • .• '

thuc hien cai "ban chat thanh than" cua no . . Ban. chat thanh than se khong duqc phat ｴｲｩｾｮ＠

Mng each du nguy¢n cac the li,I'C sieu nhan ｾ ｡ ｯ＠､ｾ＠va neu con ngtrO'i kh6ng ､ｾｭｨ＠ thai gian de 11LIOI

dtrang, phat trien ､ｾｯ＠ dUe cua mlnh. Theo quan diem cua Dao Phat, thl,Cc ra khong can phai co m¢t vi than ｴｨ｡ｾｨ＠ ｮｾｯ＠ do tir ben ngoai truyen c'mh huang va lam cho tam con ｾｧｵ｡ｩ＠ tro nen ｣ｾ＿＠ ｾ｡ﾭChfnh con nguai phai lam dieu nay. Con ngtrat lam cho H\.m m1nh tra nen cao ca bang each trtr b6 nhfrng tfnh each tieu CI,I'C nhtr: ngu dot (si) thll ｨ ｾ ｬｬｬ＠

(san) ghen ghet va fch ky va nuoi duong nhl'rng ｰｨｾｭ＠ chat tlch eve nhtr ttr bi va ｾ･ｵ＠ thuong. -·

Nuoi dLrong tftm sao cho no duoc ｧｾ ｭ＠ ｉ ｾ ｋ＠ de thuc hien duac ban chat thanh than CLl a no ｬｾｴ＠ mol nh.iem ｾ ｵ＠ ｣｡ｾ＠ c;i ｭ ｾ ｴ＠ tflt c<l mqi ngtrai ph<ii thuc ｨｩ ･ｴｾＮ＠ Nhiem vu ct:ta cht.'mg ta ＱｾＱ＠ phai dtmg de ban ｣ｨｾｴ＠ con .noubi etta ch(mo ta ､ｾ＠ x6a b6 de b;m chat con vW cua chung tac ｖｾ ｬ＠ str dt,mg ton giao dC phat huy, ｾｵｯｩ＠ duong de b<ln chflt thanh th&n ct:ta chuno ta. Dao Phat dat chung ta di xa han m(>t e . . btr6c niia trono viec nuoi dtrang. vun tr6ng nhli'ng d(rc tfnh tote- ｣ｌｊｾ＠ cht.'mg ta. Qua giao phap (Dhamma) chung ta c6 ｴｨｾ＠ vuat qua dtrqc b<in ｣ｨｦｾｴ＠thanh than dat dLtOC mol lll tiC d(> CaO ho'n. go1 Ja bac bon ｶｾｴ＠ ｉｾ＠ mot ban chfit qwm trqng nh£it "B<in ｣ｬｾ｡ ｴ＠ giac ng¢", ct6 Ｑ ｾ Ｑ＠ m(>t ｴｲｾｭｧ＠ thai tu ｴｾｴＮＧｲ｣＠ tinh ｶｾＧ＠nhan lht.'rc duqc b<in chat d w cu(>c song nhu no thtrc su Ia. ,

· Bu6c dfi u tien dt bien doi ｢ ｾ ｵＱ＠ than etta cht'mg ta ＱｾＱ＠ phai ｨｩｾｵ＠ clao Phft t Ht gr> No ｴｨ ｾｲ｣＠ str 1;1 nlm the ｮ ｾ ＱＰ＿＠ Nhung khfa qmh trong vi¢c hicu ｶｾ ｴ＠ thtrc ｨ ｾｭｨ＠ dao PhiH Ｑ ｾＱ＠ gl'' N6i dung hQC thuyc't Clla no ｬ ｾ ｬ＠gl ') va . no c6 the du'qc chflp nhfm v:t rhvc h:tnh trono xa hoi hien dai nlur the ＱＱｾＱＰＧＩ＠e . . .

Dao Ph<H Ia gl? ｄｾｾｯ＠ Phat ､ｾｲ｡＠ trcn nhfrng loi dc1y etta Dt.'rc Ph<it

(Dhamma giao phap) do dCrc D<:J.o Su thuyet giang han 2500 nam tnr6c day. Ck hoc gia phtwng T<ly eta bi"mg moi each ､ｾ＠ xep d<_IO Phat vao nhfrng pham I!"LI mit h<;> ｨ ｩ ｾｵ＠ r6 nhfit. Mot vai nguoi noi rang no khong ph<li Ht mot ton giao ma chi Ia m(>t trier ly. Nguoi kh<ic ｬ＼ｾ ｩ＠ noi Ia d<_IO Phat khong phai Et trie"t hoc ma Ia mot b(> luat ve luim ly d<io dlrc. Bfit chap nhfrng loi giai th ich nay hang ｴ ｲｩｾｵ＠ nguoi van thtra nh[m clao Ph<lt nlur Ia m(>t loi song ton gi;lo.

ｈｾｯ＠ Phat ct) phai m<)t Wn giao khong? Tnt& khi tra loi cau hoi ｮｾｴｹＮ＠ chung ta hay xem

xet y nghla Clta ti:r "ton giao" nay (tieng Anh -Religion). Mot so dinh nghla trong ti:r ､ｩｾｮ＠ nhLr sau: "N iem tin vao Thuqng De (Chua-Troi - God) boac Ia cac each tho ｰｨ ｾｭ ｧＬ＠ d.u ｮｧｵｹｾｮ＠ Thuqng De. su phuc tung Tlmm1g De. rang bu(>c con nguoi v6i nurong De; str time ｨｾｭｨ＠ de nghi le linh thieng; su cong nhfm m<)t quyen ｬ ｾ｣＠ kiem sm1t khong nhln thay d1rac o tren cao: Ia m(>t trong vo so c<k ｨｾ＠ thong niem tin va thO phung dua tren mot tin ngu6n.g nhu vay: mot cuoc song thco nhfmg luat ｉｾ＠ quy de nhu Ia mot doi song trong Ill vicn".

Trang khi xem xet nhu·ng dinh nghla nay. co mot ｶｾｴｩ＠ k.hia canh phi:t hap v6i nhfrng nguyen t\c cua Dao ｐ ｨ ｾｴ＠ ｖｾｬ＠ nhung cai khac th1 khong. Chung ta ph<ii nh6 ding ti:r ton gi<lo" (religion- tieng Anh) chi ＱｾＱ＠ mot ti:r ticng Anh co nhfrng khai niem gan lien v6i nhl"rng nien tin etta nguoi Anh: Due ｐ ｨｾｴ＠khong noi tieng Anh va Lftt nhien ｬｾＱ＠ Ngtroi khong mo t<i giao Phap etta Nguoi bang each si:r d1,mg thu<lt ngl"r nity. Noi chung thl. vi nhfrng ｭｾｴ｣＠ dfch t hLrc ｨｾｭｨ＠ cht'mg ta co ｴｨｾ＠ mo t<i ｄｾｯ＠ ｐ ｨ ｾｴ＠ nhu Et mot ton giao 6 dfty' ton giao duqc neu len voi cai nghia Ia m(>t phLfO'ng ph<lp hay m(>t each song M ｜ｾ ＱＱＱＱ＠ cho con nguoi them tot dt;p vit cao quy. ､ｾ＠ lam cho con nguoi giu· duqc nhan phfrm va tri tu¢ cua mlnh va git'ip C011 ngtroi dat dtrO'C Slf giai thoat CUOi citng qua su thanh Joe than tam. Ton giao giup con nguoi phat ｴ ｲｩｾｮ＠ cac qua tl"ll1h tinh than Vll dua C011 nguoi clCn Slf trai nghiem VC h<_mh phttC va an lac. Khong co g'i Ia mau thu{m trong viec ap dung ti:r nity doi v6i ､ｾｴｏ＠ Phat ncu ngtroi ta ｨｩｾｵ＠ dtrO'C rang "ton giao" duqc dung trong cai n(>i ham nay' khong nen tranh Juan theo ｫｩｾｵ＠ che hoe ra rang mot ｨｾ＠ thong Juan ly dao due co dtrqc gqi Ia m(>t ton giao hay khong V.V ... ? Neu no mang ｬｾｩ＠ ket qua tot ma khong phu thuoc ｖｾｉｏ＠ niem tin thufin tuy hay Slf tu·ong tlfc111g thl 110 Van ph<li dLrq'C chap nhan.

ｂｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ co phai Ia triet ｨｾ｟＾｣＠ hay khOng? Tri et hqc Ia su tim kiem kien thuc ､ｾ｣＠ bi¢t Ia

ban cha't va y nghla CLla Slf ton t<;ii . Do Ia long yeu kien thtrc, song khong noi gl den cai kien thlrc nay co bien thanh de phuang thuc hanh vi M huang dan con nguoi trong CLIOC song hang ngay cua anh ta hay kh6ng. Nhl"rng loi day ct:1a Due Phar that Ia cao ca Vll sftU SaC, Vl1qf tren m9i ttr duy CUa ngay Ca nhl"rng nha triet hoc dang kfnh phuc nhat. Song d<;1o Phat khong chi d0'11 thuan Ia trier hoc, no Ia m(>t phtrong phap ｴｨｾ｣＠ ｴｩｾｮ＠ duqc thuc hien hoi dau 6c phan tfch va thau suot cua Due Phat ngtroi da d<:J.y Phap cho ｳｾ＠ ap dung hang ngay etta con nguoi.

Hqc thuyet ｶｾ＠ SIJ phfm tlch cua Due ｐｨｾｴ＠ ､ｾ｡＠

tren ｳｾ＠ ｨｩｾｵ＠ biet va nhfrng kinh nghi¢m cua chlnh Nguoi. Quan ､ｩｾｭ＠ Clta Nguoi doi v6i van de ve ｳｾ＠dau kh6 cua con ngtrO'i ca ban Ia dua tren kinh nghi¢m va thtrc nghi¢m, chu khong co tlnh chat suy doan, sieu hlnh. Phap (dhamma) khong hlnh thimh tren nhfrng quan ､ｩｾｭ＠ hay ly thuyet thuan tuy ma thuang doi lap nhau, giong nhu ｮｨｩ ｾ ｵ＠ quan ､ｩｾｭ＠ ct'ta cac nha trier hqc. Su dong gop cua nha triet hq"c duqc do tlr goc d(> tri thl'rc va khong nhat thiet phai Ia no co bao gom cac yeu to etta thien chi va tlnh thtr0'11g hay ｫｨｯｮｧ Ｇｾ＠ Nguqc l<;ii, hoc thuyet cua Due Phat khong phai Ia m(>t thtr triet ly kho khan ､ｾ＠ m9i nguoi co ｴｨｾ＠ dung tri thlrc lanh lung dtrng dung rna ban Juan. No Ia m<)t h¢ thong phtr0'11g phap cho SIJ liJ phat ｴｲ ｩｾｮ Ｌ＠ nhan ｭｾｮｨ＠ ve tlnh thtrO'ng Sl,T YO nga v! tha va long ti:r bi .

Dao ｐｨｾｴ＠ Ia triet h9c o muc do Ia no mo ta cac nguyen tac lam nen tang cho cac hanh d(>ng va ｨｾｭｨ＠ vi cua con nguoi va giai thfch ban chat cua CUQC song. No gqi y cho ta de con dtrang ､ｾ＠ ta co ｴｨｾ＠ song m(>t doi song ton giao c6 y nghia mit khong quay tro l<_ti nhfmg tfn nguOn.g truyen thong

. dua tren nhling. ｣ｨｵｹｾｮ＠ than thoai cua nhfrng thai ky c6 xua. Due ｐｨｾ ｴ＠ muon chung ta co m(>t loi song co ly trf, cao thtrqng va sir dung tri thtrc ella con nguoi phuc ｖｾｬ＠ IO'i fch cua tat d. m<_>i nguoi. Do vay loi song Phat giao Ia m(>t loi song haply va co ｴｨｾ＠ ｴｨｾ｣＠ hanh OliO'C 0 tat cii. m<_>i thai gian va 0 bat cu m(>t xa h(>i va ctat nu6c nao. No dua den ｳｾｲ＠ hoa hqp va khong ｴｾｏ＠ ra bat CU m(>t Sl,T thu d!ch nao ｨｯｾ｣＠ lam ーｨｩｾｮ＠ tin do cua cac ton giao khac.

D<;1o ｐｨｾｴ＠ Ia m(>t kho bau tri ｴｵｾ＠ ket qua cua m<)t cong cu<)c tim kiem day cong phu, va sau sac nhat duqc tien hanh hOi mot hoang l lr tran day mot tlnh

ｾ ｾＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾ＼＠ ｔｾｐ＠ CHi NGHJEN CUu ｐｾｔ＠ HQC ) .

yeu vo ｨ ｾ ｭ＠ dinh vi1 long ttr bi sau xa doi v6i n&i thong kh6 cLw nhfm loai. Cu¢c tim kicm ni1y duqc tien himh qua bao nhieu k icp song Clla Nguai vii qua c i mot quang thai gi<m kh6 ai hicu n6i. Qu<i 1ot cua su thLrc ｨｾｭｨ＠ dao Ph<it co the duqc tr<ii nghiL:m ngay trong kiep song nity cCmg 11 l1Lr sau l.ti y. boi vi J()

Ｑ ｾ Ｑ＠ b<in ch;\t ella Ph;il Ph<'ip. ,., dao Phi11 de c\p den nhl"mg v;\n dt chung nhi1t ct1a nh;.ln loai cling nhu Ctla 111()i chung sinh - Ilk ＱｾＱ＠ SU' dau kho Va 110 de ra p11Lrong ph<lp diet kh6 vi1 tham lam. nen.d<.lo Phf1t con co the ｴｨｾＱＱＱＱ＠ chi rflt thich hop duqc xcm nlm m¢t li¢u phap tinh thfin (Mental therapy).

t)ao Phat c6 ph<i i Ia m{•t l<i i s<ing khimg'! Dao Ph;it duqc cac h!.>C gi;\ plwong T;ty mo t<i

nlw li1 mot loi song. bo·i vi niem tin vao Chua tThLi'O'llg. ve·) (mit thm:mg g:u1 ,·()'i kld i ni¢m etta ho ve ton gi<iol h.ti khong ph:1i ｬ ｾ Ｑ＠ chLI ch6t trong lai ､ ｾ Ｑ ｹ＠ Ctla Phat. Song 1116 Ia n6 nlm li1 111(>1 loi song thl lai ｫｨｯｮｾ＠ dtt etC chuycn t;ii toan b¢ n6i dung cac thong ､ｩ ｾ ｰ＠ ＱＱＱｾＱ＠ Dt'rc Phat da gtri 11:\i . ｄ ＼［ｾｯ＠ Phat Ia m(>t plwong phap cao thLrong, c6 ly

tri vi1 tu do. Kh6ng djnh kien cho nhf'rng ai thLrc su muon hi6u th ll'c tai Clla Cli CK' song. V6 Iii m<)t loi song dung dan. hqp ､ｾｯ＠ ly cho con nguai ､ ｾ＠ Ｑ ｾ ＱＱＱＱ＠

dieu tot, tro ｴｨ ｾ ｭｨ＠ nguoi tot va song m(>t cu<)c dai hanh phuc ma khong phai ｰｨｾﾷ＠ thu(>c vao cai quyen luc ben ngoai. No Ht m<)t con duang phat ｴｲｩｾｮ＠ dan dan cua Slf tien hoa ve tinh thfin ma dinh Clla n6 Iii trf tu¢ toi cao va st,r ｨｯ ｾ ｭ＠ thien hay giai thoat. Cho du bflt ct.'r mot di ten g<;>i nao dtrqc ｧｾｮ＠ cho nhfrng lai day cLw nguai thl ｐｨ［ｾｴ＠ phap vfin Ia m<)t chan ly ｴ ｵ ｹｾｴ＠ doi c6 th6 dua con ngtrai den hoa blnh vi1 hanh phlic ｨｯ ｾ ｭ＠ ｴｯｾｭＮ＠

Theo quem di6m cLta ｐｨ ｾ ｬｴ＠ gi<1o, ton giao khong ph;\i HI 111QI ca i gl d6 ttr tren troi roi xuong M ､ ＼［ｾｹ＠

cho con ngw1i tlwc hi¢n mot muc dich thtin th<inh, ma Ia m<)t loi song, duqc hlnh ｴｨ ｾ ｭｨ＠ ngay tren tnli dat ｮ ｾ ｬ ＩＧ＠ ､ ｾ＠ th6a miin kh;\t v<:mg ve trl tue va tinh than etta loi1i nguoi. ｔｲｯｮｾ＠ viec time ｨｾｭｨ＠ Dao

t.. ｾ＠ • • •

ｐｨ ｾｴ＠ nhu Ia m(lt loi song, m<;>i nguai kh6ng nen chi dua VLIO niem tin ma hay Sll' dung Sll' hi6u biel ｖｾ ｬ＠

kinh ｮｧｨｩｾｭ＠ eLla mlnh. nhl"rng tht.'r da duqc tich llty qua vi¢c str dt.mg tri thuc d1a ｬ ｯｾｴ ｩ＠ ngLrai.

Ok ｨ ｾ ｭｨ＠ gia Phat giao kh6ng lo nghl ve ｶ ｩ ｾ ｣＠

thay d6i nhu·ng ｨ ｯｾ ｭ＠ dnh ma no chua den. H<;> luon nhrm th(rc dLrqc ｴ ｲ ｾ Ｎｭｧ＠ ｴ ｨ ｾＱ ｩ＠ tinh than cib ho ngay b<iy giO' ｖｾ ｬ＠ a dfly. Chfnh nho· co Sll' chu tcim ve trang th<ii ti nh th.ln va nhil'ng y nghi trong hi¢n l<.li

Clltl chung Ia khi 110 Vlfa phat khoi ma chung Ia time su "song" trong nh li'ng gi<iy phLit do. Neu kh6ng chL111g Ia v{in nHi 1111\ng Vii song trong l)U<l kht'r hay tlfang lai. Tmmg lai sc ttr no lo dLfQ'C tot dep cho n6 ncu hi¢n tai song tot d<;p ｳｾ ｲ＠ nhan manh vao SU' tinh thLfC ｜ Ｇｾ Ｑ＠ ｳｯ ｮｾ＠ tronn bien tai ｃｕｂｾ＠ 11;."111 v&i

• L e . . ._ e-g(lt h<ii nhl'rng kc·t qu<i ctw c<k ｨ ｾ ｭｨ＠ d(>ng ､ｾ｡＠ chung ta ngay b£1y gia ｶｾＱ＠ o d£1y. Trang D<.1o ｐｨ ｾ ｴＮ＠ cht.'mg ta kh6ng cha den kiep sau dt kiem ch(mg nhl'mg ke't qu<i tot d9P· Do v(ly, no khong ph;ii ＱｾＱ＠ mot kieu nao do Clla chtl nghia kh6 h<.mh thmlt ly ｴ ｨ ｾｲ｣＠ te mi1 li1 chLI nghia ｨｩｾｮ＠ tln.rc, kh6ng vi0n v(mg.

((rln lll i'til

1 I) h r "rl'!igren" rlwo ril;i1g A nil lti 1011 gi,io ni l'lil' dinfl ughillllt;ll In; II !ti dich !lll'o ti,;ilg Anh uiu tllll<.ilugtr 11ril' I ND /.

£>0 TH! SiNH • NGUYEN vAN THO Trfch dicll Iii' nguyen f£ic rit! /1g Ani!

Pracrical Buddhism ctia Dr. K.Sri Dhtlllllt lllll otla

LEVAN NGOAN

TH AM THAY

ｔ ｨｾ ｹ＠ ｖｾ ｮ＠ Ht,mh oil C\.)\1 ve dSy ｃ ｨｾ ｰ＠ lay dtinh It dtr6i .chan 'tMy D'inh Tieu &1n lx1n0 Thtiy lon0 ｬ ﾢ Ｑ ｜ｾ＠

Diu mtiy que huon8, mr6c non ntiy

Mot ｌｨ ｾ＠ 'tins qm:t di n00L n8an niim Loi Thtiy cc)n do ｬ ｾ ｣＠ Lron0 t.am Thinh .!ill)' nlnr ｨ ｾ ｌ＠ stfons Ｑ｜ｾｬＺ ｮ＠ \.<; i\n nhi(·tl Lnk\ · nk ) \ tlL\i I h::ull:!, ｬｲＨｾｭ＠. '-

Chita lieu ｶｴｩｮＮｾ＠ ｶｧ ｭｾ＠ LiC:nl'?, ｬ Ｍ ｨｌｩｩＮＱｮｾ＠ ｮｩＮ［ ｾ ｴｬｬ＠..... \.. ..... '- .......

ｌ ｾｬ＠ Ｌ Ｌ ｨ ｾ ｌ＠ tlllia xuan hing bui ｬｴ Ｇｾｮ＠r \.. . bOIH:! lL(() []0 mol ＮＬ［［ ｩ ｾｩ＠ CL)fl dau IIlla?

L· ::0 . '-Ch'i C\..) dl)ng xanh ｾＨｉｬｬ＠ Q,il) xuan

\.. \... '-

ｔｾ＠ Thtiyt Con xuon0 ntti ra vc ｐｨ Ｈｾ＠ F'>huon0 hoa lc !tim dam me

' Con 118UJel1 sill minh LfL/118 chtinh nic''·m &1m khul'a vun x.\..ij ltim bS ､ｾ＠

/

t>au ｸ ｵ ｾｭ＠ ｋｾ Ｚ＠ \-1ao

ｔｾ＠ ｃＺｾｦｩ＠ ｎｇｾｎ＠ .ciru ｐｾｔｈＹﾣＳｴＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＰ＠

oi den cac the ｨｾ＠ la noi den sv tiep noi gifra ngu:ai tru:oc va ngu:ai sau, gifra thay va tro. Trang ｐｨｾｴ＠ giao thu:O'ng goi

li't: Ke dang, Phap tv. Phap tl.r, ｄｾ＠ tu ... ｖｩｾ｣＠ ke thl.ra ､ｩｾｮ＠ ra dvoi hai hlnh tht.!c, m<)t

Ia ke thua phap, hai la ke thua tr1,1 trl. Ngvai ､ｾ＠tlr sau khi dac phap voi thay, h<;> co ｴｨｾ＠ tuy duyen hanh hoa m9i nai khong nhat thiet cu ph<l.i a nai thay t6 cua mlnh. Con nguai ke thua tru tr'i ngoai ｶｩｾ ｣＠ duqc thay truy6n phap cho con phai a ｬｾｩ＠ trong nom chon t6. Cling c6 trvang hqp khong nhat thiet cu phai Ia phap ti:r mai dvqc ｴｲｾＺｾ＠ trl.

Trang lich su ｰｨｾｴ＠ giao ｖｩｾｴ＠ Nam, ｶｩｾ｣＠truy6n dang chu yeu a hai phvang phap chfnh, do Ia phuang phap truyen dang theo tu tuang Thien Tong va ｌ ｵｾｴ＠ Tong. Phuong phap Thi6n Tong Mu het duqc ap d1,1ng ngay tu thai ky Phftt giao moi du ｮｨｾｰ＠ cho den the ky XIII. PhLwng phap ｌｵ ｾｴ＠ Tong dvqc thjnh hanh bftt dau tu ｐｨｾｴ＠ giao thai Tran cho den nay.

Truyen dang theo phvang ph:ip Thien Tong dan gian, ft hlnh thuc han phuang phap ｌｵｾｴ＠Tong. Nhvng phuang phap ｌｵ ｾｴ＠ Tong mang tfnh ｴｾ ｰ＠ ｴｨｾ＠ cao han so voi Thien Tong. Chfnh vl the moi quan ｨｾ＠ gifra thay voi cac ､ｾ＠ tl.r cua hai phvang phap nay co nhfrng ､ｾ｣＠ thu rieng.

Ve cac the h¢ trong dong thien True Lam Yen Ttr, qua that Ia m¢t van de kho. Da co nhieu y kien khac nhau ban ve van de nay. Tai li¢u n6i den cac the h¢ truyen dang cua thi6n phai nay rat hiem . Ngoai sa d6 trong bai Luqc ddn thir!n phai do' in trv6c sach Tu¢ Trung Thuang S/ ngii' ｬｾＱ｣＠ nam 1683 cua Ty khieu Tu¢ Nguyen va cuon D«i N am thie'n uye'n kl dang hrac luc t(f Trdn ch1t td Lam Te' - Tao D¢ng

0 THiCH THANH ｩ＾ｾｔ＠

ｱｵｹｾｮ＠ h<,1 (g<;>i tftt la ｄｾｩ＠ Nam thi6n ｵｹｾｮ＠ ke dang l1,1c) cua Hoa thvqng PhUc Dien in khm\ng nam 1859, hi¢n nay chung ta chva tim thay tai li¢u ｮｾｷ＠ khac.

Theo sa d6 a bai LU(/C ddn thie'n ph6i d6 thl True Lam (tt.!c Tran Nhan Tong) noi ph:ip cua Tu¢ Trung, thu¢c the ｨｾ＠ tht.! 6, nguai dung dau cua chi nay la Cv Sl Thong Thien.

Sa d6 nhv sau: ( 1) 1. Thong thi6n 2. Tuc Lv 3. lJng ｔｨｵｾｮ＠4. Tieu Dao 5. ｔｵｾ＠ Trung 6. True Lam 7. Phap Loa 8. Huyen Quang Theo D«i Nam thie'n uyen ke' dang ｬｾ｣＠ thl

Dieu Ngv (t(rc Tran Nhan Tong) noi ｰｨｾｰ＠ cua thien sv ｈｵ ｾ＠ ｔｵｾＬ＠ cling thu¢c the ｨｾ＠ tht.! 6, ngvai dU'ng dau chi nay Ia thi6n su ｈ ｩ ｾｮ＠

Quang. ｂｩｾｵ＠ d6 nhu sau: (2) 1. ｈｩｾｮ＠ Quang 2. \;'ien ChU'ng 3. D<,1i Dang 4. Tieu Dao 5. ｈｵ ｾ＠ ｔｵｾ＠

6. Dieu Ngv (Tran Nha.n Tong) 7. Phap Loa 8. Huyen Quang 9. An Tam 10. Tinh Lt,r Phu Van 11. Yo Trvoc 12. Quae Nhat 13. Vien Minh

ｾ ＭＭＭ Ｍ ＭＭ ＭＭＭＭＭＭＭＭＭ｜＼＠ .. ｾ ﾷ ｃｈｩ＠ NGHIEN c(ro P"""'T HQC. )

14. ｄｾｯ＠ ｈｵｾ＠

15. Vien Ng¢ . 16. T6ng Trl 17. Tam ｔｾｮｧ＠ Khue Tham 18. Son ｄｾｮｧ＠19. Huang Son 20. Trf Dung 21. ｔｵｾ＠ Quang 22. Chan Tn1 23. Vo ｐｨｩｾｮ＠Nhu v?y, Tran Nhan Tong xuat gia, ong noi

phap cua ai? ｔｵｾ＠ Trung hay Hu¢ Tu¢? Chung ta dtu biet, vao dau the ky XIII, phai

Vo Ngon Thong ｴ ｲｵｹｾｮ＠ den the ｨｾ＠ thu 12 Ia ｴ ｨｩｾｮ＠ su Thuang Chieu. Thea ｔｨｩｾｮ＠ ｵｹｾｮ＠ t?p anh, thitn SU' Thuang Chieu truac day da tUng lam quan duai thai Ly Cao Tong, sau khi tu quan xuat gia tu Ph?t, bc'm than ong von da day ､ｾｮ＠ kinh nghi¢m, h9c r(>ng tai cao. Chfnh ong da noi tiep tu: tu6ng ｴｨｩｾｮ＠ su Thong Bi¢n, so;;tn ra cuon Nam tong tt,r phap d6, tiec thay cuon sach nay khong con, nhung ta cling c6 ｴｨｾ＠khiing ､ｾｮｨ＠ rang, 6ng da viet tiep ca.c the h¢ truyen dang cua d.c dong phai Ph?t giao nuac ta. 6 ong, ta c6 ｴｨｾ＠ thay nhu m(>t ､ｩｾｭ＠ h(>i ty cua cac dong phai Ph?t giao luc bay gio. ｄｾ｣＠bi¢t Ia tu tuemg truyen dang, c6 ｴｨｾ＠ n6i ong da fmh huang kha sau d<!-m cua dong phai Thao Duong ..

Nhln l;;ti qua trlnh ｴｲｵｹｾｮ＠ thua cua cac dong thien ta thay: PMi 1i Ni Da Luu Chi ru the ky thu VI den the ky XIII , sau khi ｴｨｩｾｮ＠ su Y Scm thj tjch nam 1213, trai qua 1 9 the h¢ trong so cac d¢ til duqc noi phap khong thay c6 m(>t vj cu si nao. Ben qnh d6 phai Vo Ngon Thong ｴｲｵｹｾｮ＠ den thien su Thu·ang Chieu thu(>c the h¢ thu 12, ngoai Ly Thai Tong Ia m(>t ong vua ra, cling khong c6 m(>t ｶｾ＠ cu si nao duqc noi phap. Vi¢c noi phap duqc xen Ian giua cac vj suva cu si, gilia nguai xuat gia va nguoi ｴ＼［ｾｩ＠ gia, gifra tang va tl;IC chi thay a dong phai Thao Duong rna thoi' Trang cac the h¢ noi ph3.p Clla phai Thao Duong ta thay rat r6 ､ｩｾｵ＠ nay.(3)

1l1e h¢ thu· nhat c6 3 nguoi: ｔｨｩｾｮ＠ w Bat Nha, Ly Thanh Tong Hoang de

va cu si Ng¢ Xa.

The ｨｾ＠ thu hai c6 4 nguoi: Thien su ｈｯｾｮｧ＠ M inh, K hong L¢, Djnh

Giac va cu Sl Ngo Tham Chfnh fch . The ｨｾ＠ thu ba c6 4 nguai: Thien slf Ph;;tri An, Do Do, cu s1 Thai ph6

Do Anh vrr, Hoang deLy Anh Tong. The h¢ thu tu c6 3 nglfoi: Thien su Truong Tam Tang, Chan ｈｵｹｾｮ＠ va

cu si Thai ph6 Do Thuang. The ｨｾ＠ thu nam c6 4 nguoi: Thien su Hai Tjnh, Hoang de Ly Cao Tong

va cu si ｎｧｵｹｾｮ＠ 1l1uc, Ph<;tm Ph1,mg Ngu. Nhu v?y phai Thao Duong truyen phap,

kh6ng 1¢ thu(>c vao hlnh tu6ng, chi can cu vao Sl,f giac ng¢ cua nguoi tiep noi rna trao truytn, dieu nay khac ｨｾｮ＠ vai phai Tl Ni Da Luu Chi va Vo Ngon Thong, vl hai phai nay van gift thea truyen thong, nghia Ia the h¢ tnr6c truyen cho the ｨｾ＠ sau phai la nguai xuat gia lam tang sl.

- Khi phai Vo Ngon Thong truyen den thien su Thuang Chieu thl 6ng pha b6, kh6ng thea · nep truytn thong rna tiep thu tu tu6ng cua phai Thao Duang, nhfrng nguai den th1,1 nghi¢p v6i 6ng khong ｫｾ＠ tang hay tyc, neu c6 dtl can ca ong deu truyen th1,1 cho het. ｄｩｾｮ＠ hlnh trong so cac d¢ til cua ong Ia cu si ThOng Thien, nguoi c6 cong dau trong vi¢c khai sang ra chi thien Thang Long sau Thuong Chieu.(4)

Thea sa do trong bai Ltt(ic ddn thie'n ph6i d/J ke tren, chi thien Thang Long tiep, noi den ｴｨｩｾｮ＠ str Huyen Quang duqc 8 ､ｯｩｾ＠ the h¢ truyen thua dan xen gilia tang si va ctr sl nhu sau: Tu cu SJ Thong Thien truyen thong thien su Tuc Lt,r, thien su Tile Ll;l· truyen xuong cu sl Ung Thu?n, cu SJ Ung ｔｨｵｾｮ＠ ｴｲｵｹ･ｾ＠ xuong thien str Tieu Dao, thien str Tieu Dao truyen xuong elf Sl Tu¢ Trung, elf sl Tu¢ Trung truyen xuong True Lam. TrCtc Lam truyen cho Ph<\p Loa, Huytn Quang noi tiep Phap Loa.

Xet ve the h¢ truyen thua ta thay, chi thien Thang Long da anh huang trt,rc tiep t Lr tLr6ng ｴｲｵｹｾｮ＠ dang cua dong phai Thao DuO'ng. CLL thti tu the h¢ thCr nhat Ia Thong Thien den the he thu 6 Ia True Lam, dai truck truyen cho do·i sau bao g6m d. tang Sl va Clf sl. Nhung khi Mn True Lam thl phuang phap nay ｬｾ ､＠ bi thay the,

: -.r.P_c_u_t NGaJtN-c-tro-.. Ｍ Ｍ ｩﾻｵｾｩＭｵＭｯ｣ｾｴＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾｾ＠

nguoi duqc noi phap phai Ia tang Sl va ｴｲｵｹｾｮ＠dang bt.ng phuang phap ｌｵｾｴ＠ Tong Ia chfnh.

Phuong phap ｴｲｵｹｾｮ＠ dang theo ｌｵｾｴ＠ Tong da c6 tu thai ky Due ｐｨｾｴ＠ Thfch Ca. Sau khi ｐｨｾｴ＠ｮｨｾｰ＠ ､ｩｾｴＮ＠ trong 4 Jan ket ｴｾｰ＠ kinh ､ｩｾｮ＠ th1 ｬｵ ｾｴ＠

ｴｾｮｧ＠ Ia m<?t trong tam t<;tng. Sau nay ｐｨｾｴ＠ giao phat ｴ ｲｩｾｮ＠ ｬｾｰ＠ ra ｮｨｩｾｵ＠ b¢ phai, m6i b<? phai deu thea ｾ＼＿ｴ＠ b<? ｬ ｵｾｴ＠ rieng, trong so cac b¢ ｬｵｾｴ＠nay, b<? duqc n6i den ｮｨｩｾｵ＠ nhat nhu: ｔｨｾｰ＠ｴｾｭｧＬ＠ Tu ph(m, Tang ky, Ngu ｰｨｾｮＮ＠ Rieng b<? ｊｵｾｴ＠ TCr ｰｨｾｮ＠ Ia thjnh ｨｾｭｨ＠ nhat, ngay nay vfin con duqc ap dt,mg r(>ng rai. Trang phuang phap ｴｨｾ ﾷ＠ gioi (tuc ｴｲｵｹｾｮ＠ dang) cua tong nay, can cu vao Tu pMn ｬｵｾｴ＠ cling nhu San b6 gioi dan tang t<).p (5) c6 ｴｨｾ＠ dl;li luge mqt vai ､ｾ｣＠ ､ｩｾｭ＠ co bim nhu sau:

I . T6 chuc gioi ､ｾｭ＠2. Thanh ｬｾｰ＠ h<?i dong ｴｲｵｹｾｮ＠ gioi 3. Danh sach ､ｾ＠ tti duqc thy gioi 4. Nghi thuc ｴｲｵｹｾｮ＠ gioi ... T6 chuc gioi dan Ia nhiing thu tt,tc, nghi ｉｾ＠

truoc khi ｴ ｲｵｹｾ ｮ＠ gioi. Thanh ｬｾｰ＠ H(>i dong ｴｲｵｹｾｮ＠ gioi: Dil 10 vj .

danh tang, gom c6: Tam su: Hoa thuqng su, Yet rna A xa le su,

Giao ｴｨｾＱ＠ A xa le su. That chung: 7 vj su ton cht!ng gioi dan. Danh sach ､ｾ＠ tii dLrqc thy gioi: Gom ten,

tu6i va nhiing tieu chuAn nhu da tnii qua thai gian tu h<;>c. da thy gioi Sa di, khong ｧｾｰ＠ nf:ln, dtl 20 tuoi dai, du 3 y va bat, than can cy tUC, thanh tjnh. Khong ph<:1m tr<;>ng tqi, khinh tqi, khong phai loai phi nhan, nhj h1nh, hoang mon, ｴｾ｣＠ tam, pha n<?i ｮｧｯｾｩ＠ df:lo ...

Nghi thuc ｴｲｵｹｾｮ＠ gioi nhu: ｉｾ＠ c&u gia bj, yet ma, thinh gioi su, lanh th<;> gioi ...

Khi ｴｨｴＬｾ＠ gioi xong, Ty khieu tang phai giii 250 gioi, Ty khieu ni giii 348 gioi . Day Ia gioi ｴｵｾｴ＠ cao nhat dta nguoi xuat gia, nguai ｴｨｾ＠ gioi nay duqc coi Ia nguai ke dang, noi phap. 0 day tac gia chi de ｣ｾｰ＠ nhiing ､ｩｾｭ＠ thong thuang ve pbuang thuc t6 chuc truyen ｴｨｴＬｾ＠ gioi Ty khieu rna thai, vl gioi nay Ia gioi can thiet doi voi nguai noi phap.

Nhu ｶｾｹ＠ khoang 100 nam, phai Yo Ngon Thong da canh di hai Ian, dau tien Ia thien su Thuang Chieu va sau d6 Ia True Lam ､ ｾ＠ nhat

t6. Nhu tren da trlnh bay, thien su Thuang

Chieu tiep thu tu tu6ng cua phai Thao Duang, con True Lam th1 tiep thu tu tu6ng cua phai nao? Dieu nay se trlnh bay sau.

Nhung, ngoai chi Thang Long con c6 chi Yen Tti. Nhiing van ､ｾ＠ rite roi nhat Ia a chi Yen Tti. Truoc khi Nhan Tong xuat gia ca m<?t thai gian kha dai gan 100 nam, cac the ｨｾ＠ a chi Yen Tu noi tiep nhau nhu the nao? Hi¢n nay chung ta chi c6 mqt danh sach do Hoa thuqng PMc ｄ ｩ ｾｮ＠ ghi trong ｄｾＱｩ＠ Nam thie"n uyei1 ke' dang li.tc nhu da dan a tren.

Thea danh sach nay, thien su ｈｩｾｮｑｵ｡ｮｧ＠ Ia nguai dung dau dong thien, nguai c6 cong khai sang ra chi Yen Tti, st,r ｮｧｨｩ ｾｰ＠ cua 6ng da duqc ghi ro trong Thiel1 uy/n tap anh. Khi moi xuat gia 6ng a voi thien su Thuang Chieu, luc d6 con Ia tang sinh, sau khi Thuang Chieu mat, ong di sam h<;>c khttp nai, lam phap tt,r thien su Trf Thong chua Thanh Qua, sau l<;li lam phap til ｴｨｩｾｮ＠ su Phap Gioi a phu ｎｧｨｾ＠ An, cuoi cung 6ng ve tu a nui Yen TtL Thifln ｵｹｾｩＱ＠ ｴ ｾｬ ｰ＠ anh xep ong vao the h¢ thCr 14 Ia c6 ly, vi 6ng chua dAc phap voi thien su Thuang Chieu. Nhung ｴｨｩｾｮ＠ su Trf Thong va thien su Phap Gioi c6 quan ｨｾ＠ the nao voi phai Y 6 Ngon Thong? Thie'n uye'n t{ip anh cho ta biet them a he ｨｾ＠thu 12 dong Yo Ngon Thong c6 7 nguai thl chep thieu 6 nguai, phai chang trong so 6 nguai nay c6 vj da lam thay cua Trf Thong va Phap Gioi, cho nen hai vj nay moi duqc coi ngang hang voi Thong Thien, Than Nghi Ia ､ｾ＠ tlr cua Thuang Chieu thu(>c the ｨｾ＠ thu 13.(6)

Tuy ｈｩｾｮ＠ Quang c6 lam ､ｾ＠ tti cua thi6n St.!

Thuang Chieu trorig I 0 nam, nhung kh6ng phai Ia nguai noi phap cua Tht..rang Chieu. Thie"n uye'n f(tp anh cling xac ｮｨｾｮ＠ dieu nay.

Tac gia Lfch s1l ｐｨｾｩｴ＠ giao Vi¢t Nam cho rang: "Ca hai chi nay (tuc chi Thang Long va chi Yen Tti) deu bitt diiu tu ｴｨｩｾｮ＠ su Thuang Chieu thai Ly" ｨｯｾ｣＠ "Chi Ung ｔｨｵｾｮ＠ Ia tiep noi tlr cu Sl Thong Thien, rna Thong Thien hay Hi¢n Quang deu Ia h<;>c tro cua Tht..rang Chieu(7).

Lai ｮｨｾｮ＠ djnh tren Ia c6 ly. Nhung xet ve the h¢ truyen thua thl phai can Cti VaO phap

｡ｾＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭ＼＼＠ -ｦ ｔｾ＠ CHi NGmEN CU'u ｐｾｔ＠ HQC )

ｴｲｵｹｾｮ＠ dang cua ｔｨｩｾｮ＠ Tong hay cua ｌｵｾｴ＠ Tong de lam chuiin mlfc. ｈｩｾｮ＠ Quang khong phai !a phcip tl,l' cua Thuang Chieu, cho nen khong ｴｨｾ＠coi Hi¢n Quang cGng nhu chi Yen Til biit nguon tu Thuang Chie'u duqc, ､ｾｭｨ＠ dmg ong co chju O'n cua thien su Thuong Chieu nuoi cho an h<;>c.

The ｨｾ＠ thu hai cua chi Yen Tii, theo ｄｾｴｩ＠Nam thie'n uye'n ke' dling lw. Ia ｴｨｩｾｮ＠ su Vien Chl1ng. Xet Thie'n uyen ｴｾｩｰ＠ anh khong thay co hanh tr<;tng cua ong. Ta khong bie't ong noi phap cua ｴｨｩｾｮ＠ su ｈ ｩ ｾｮ＠ Quang nhu the nao, nhung co le Hi¢n Quang da trao ｴ ｲ ｵｹｾｮ＠ cho ong bang phUO'flg phap ｌｵｾｴ＠ Tong, bai vl ban than ｈｩｾｮ＠ Quang truoc khi ｶｾ＠ Yen Tilda thy ｃｴＬｾ＠ tuc gioi (tuc gioi Ty khieu) voi thien su Phap Gioi.(8) Cho nen tu tuang truyen dang bang phuO'ng phap ｌｵｾｴ＠ Tong cua 'thi6n su Vien Chung ｴｨｾ＠ ｨｩｾｮ＠ rat ro a chi Yen Tu sau nay.

Nguoi ke thua thien su Vien Chu-ng -Ia su D<;ti Dang, ong thu(>c the ｨｾ＠ thu ba chi Yen Tii , theo ｄｾｴｩ＠ Nam rhie'n ｵｹｾｮ＠ ke' dang lt!c:. Luqc dan ｴ ｨｩｾｮ＠ phai do cho ta biet therh: Thien Phong cu si thu(>c phai Lam Te a ChuO'ng Tuyen Trung Quoc, sang ｖｩｾｴ＠ Nam ｴｲｵｹｾｮ＠ d<;to cho Quoc su D<;ti Dang va Hoa thuqng Nan Tu, nhu ｶｾｹ＠ ｄｾｩ＠ Dang Ia phap tl,l' cua Thien Phong. Ta khong r6 D<;ti Dang dAc phap voi ai truoc. Vien Chung hay Thien Phong? Neu ong a Yen Tii truoc r6i sau moi ra Thang Long h<;>c ､ｾ｜ｯ＠voi Thien Phong thl !Ctc nay ong da Ia phap tti cua Vien Chung roi, cling co khi _ong Ia phap tl,l' dta Thien Phong sau do vao Yen Til tu lam phap til cua thi6n su Vien Chl1ng, nen moi co danh .sach-trong the h¢ truyen dang Yen Tii, trucmg hqp nay cling giong nhu ｴｨｩｾｮ＠ su ｈｩｾｮ＠Quang, the ｨｾ＠ thu ｮｨｾｴ＠ chi Yen Tu.

The ｨｾ＠ thu ru chi Yen Ti!, theo ｄｴ［ｾｩ＠ Nam tluin uyln ke' dang tw· Ia thien su Tieu Dao, ong cling thu(>c the ｨｾ＠ thu tu chi Thang Long. Ong Ia thay cua su ｈｵｾ＠ ｔｵｾ＠ chi Yen Til, dong thai cling !a thay cua Tu¢ Trung cu si chi Thang Long. Ong tu a Phuc Duang t!nh xa, hi¢n nay chua r6 a dau. Can Clr vao truy6n thong noi phap cua hai chi nay thl Tieu Dao Ia phap tu cua thien su D<;ti Dang chi Yen Til, dong thai con Ia phap ty- cua cu si Thg ｔｨｵｾｮ＠

chi Thang Long, ｨｩｾｮ＠ tuqng nay l<;ti ｬ ｾｰ＠ l<;ti giong nhu ｴｨｩｾｮ＠ su D<;ti Dang thay cua ong. Nhung ｴｨｩｾｮ＠ su D<;ti Dang noi phap ciia C l ( si Thien Phong nguoi Trung Quoc, thu(>c phai Lam Te'.

Noi tie'p ｴｨｩｾｮ＠ su Tieu Dao Ia su ｈｵｾ＠ ｔ ｵ ｾＮ＠

thu(>c the' ｨｾ＠ thu nam chi Yen Tii, ong Ia thay cua True Lam. ｖｾ＠ hanh tr<;tng cua ｴｨｩｾｮ＠ su ｈｵｾ＠ｔｵｾＮ＠ ｨｩｾｮ＠ nay chung ta chua tim ra. Tac gia Ljch su ｐｨｾｴ＠ giao ｖｩｾｴ＠ Nam ｮｨｾｮ＠ xet: "Chung ta khong bie't gl ｶｾ＠ nha sLT nay cGng khong co cac tai ｬｩｾｕ＠ khac ､ｾ＠ ｫｩｾｭ＠ tra tfnh xac thl,l'C CUa nhan vat nay"(9), con tac gia ｖｩｾｴ＠ Nam ｐｨｾｴ＠giao su ｬｵｾｮ＠ cho di.ng: "Da ､ｾｭｨ＠ Tnk La.m tho ｔｵｾ＠ Trung lam thay. nhung khi xuat gia ｴｨｾｴ＠250 gioi cua m(>t vj Ty khieu thl ｔｵｾ＠ Trung von Ia cLr si, khong th6 ｴｲｵｹｾｮ＠ gioi cho vua duqc, ai Ia Hoa thuqng trao ｴｲｵｹｾｮ＠ gioi phap cho True Lam, va vua tht,I gioi a dau? hin nguoi lam Hoa thuqng duong dau ｴｲｵｹｾｮ＠ gioi Ia ｴｨｩｾｮ＠ su ｈｵｾ＠ｔｵｾＮ＠ Iuc day dang tanh d<;to scrn mon Yen Til , t6 su thu nam ciia ｴｨｩｾｮ＠ phai va ｉ ｾ＠ ｴｨｴＬｾ＠ gioi xuat gia cua True Lam chic chiin duqc t6 chuc t1;en ntii Yen Tii ". Tac gia noi them: "Chi tie'c sti sach kh6ng ghi chep l<;ti nhl'rng chi tie't ciia ngay xuat gia ay.. Ta cling khong bie't 10 vj trong h(>i dong ｴｲｵｹｾｮ＠ gioi Ia nhl'rng vj nao?"(IO)

Nhfrng y kie'n cua tac gia V i f t Nam Ph(ll giao s1r /urjn Ht nghe qua co ly, vi da di tu Ia phi:\.i co thay, co th1,1 gioi thl moi dung Ia nguoi xuat gia. Ngay d. nguoi tu t<;ti gia con phai quy y Tam bao va tht,I gioi, huong chi Ia nguoi xuat gia. Tu do, tac gia da can cu vao danh sach the ｨｾ＠ ｴｲｵｹｾｮ＠ thua cua chi Yen Til chep trong ｄｴ［ｾｩ＠Nam thie'n uyei1 ke' dang h,tc roi dlf11g len m(>t phong canh ljch sii nhu ｴｨｾｴＮ＠ Trong khi do tac gia con chua bie't tf gl ｶｾ＠ con nguoi ｈｵｾ＠ ｔｵｾＬ＠

ngay tht,l gioi xu at gia cua vua, 10 vj trong h(>i dong ｴｲｵｹｾｮ＠ gioi Ia nhfrng vj nao, ai lam thay Hoa thuqng ｴｲｵｹｾｮ＠ gioi ... Qua do cho ta thay ｬｾｰ＠ ｬｵｾｮ＠ cua tac gia Vifl Nam ｐｬｺｾｩｴ＠ giao Slf

luc}n tuy co ly, nhung l<;ti khong co chl1ng cu. Dl,l'a theo danh sach ｴｲｵｹｾｮ＠ thua cua hai chi

Thang Long- Yen Til, ｴｨｩｾｮ＠ su Tieu Dao tnroc Ia _phcip llf cua cu si Ung ｔｨｵｾｮ＠ chi Thang Long, sau !a pha.p til cua ｴｨｩｾｮ＠ su D<;ti Dang chi Yen Tu, cling nhu True Lam truoc Ia phap tLr

cua cu si Tu¢ Trung chi Thang Long, sau Ia phap tii cua ｴｨｩｾｮ＠ su ｈｵｾ＠ ｔｵｾ＠ chi Yen Tii. Tu do, tac gia Lich sii ｐｨｾｴ＠ giao ｖｩｾｴ＠ Nam cilng dua ra y kien nhu sau: "Chung ta ciing ｴｨｾｹ＠dmg khi NhAn Tong den tub Yen Tir, ong da tht,tc hi¢n lftn thu hai, neu qua Tieu Dao da tht,tc hi¢n liln thu ｮｨｾｴ＠ truoc d6" (11). Truoc nhfrng . van ､ｾ＠ rk roi vua neu tren, tac gia bai nay thu dua ra m¢t so y kien ca nhan, mong gop philn vao vi¢c suy nghi chung.

Xet ｶｾ＠ moi lien quan giiia cac the h¢ voi nhau, ta thay ｴｨｩｾｮ＠ su Tieu Dao khi con sinh thai, Tu¢ Trung thub'ng den tham van hqc hoi. Den khi ong thi tich, Tu¢ Trung cilng den dieu vieng, va con lam ｮｨｩｾｵ＠ bai tha tan duang cong due ciia thily nhu ThuV'ng Phtk Duang Tieu Dao thitJ'n stl, V(/lt Plzuc Dttiing d{ti su t«.t, ... (I2) Nha.n Tong ciing ｶｾｹＬ＠ thuc1ng n6i ｶｾ＠cu¢c db'i cua Tu¢ Trung tuc thay ong, nhu bai Tcln Tu¢ Trung thLit!J1g sf, Thttt!J1g sf hanh ｴｲｾｭｧ＠ ... (13) Sau khi Tu¢ Trung mat, Nhan Tong con sai ngub'i ve chan dung ､ｾ＠ pht,mg tho. Phap Loa c'ung viet ｶｾ＠ cac ｢ｾ｣＠ th<iy t6 cua m'inh nhu: Tan Tu¢ Trung Thu<;11ig si, True Ldm ､ｾｬｩ＠ tong gid tlztt(lng t9a thfch stt thj chung ... (14)

Nhlf ｶｾｹＬ＠ c<k the h¢ noi tiep sau ｴｨｩｾｮ＠ Sll

Tieu Dao, nhu Tu¢ Trung, True Lam, PMp Loa ､ｾｵ＠ c6 tac phAm ､ｾ＠ ｬｾｩＬ＠ ca ngqi cong due cila thay, du rAng hq co phai song xa each nhu Tu¢ Trung a Thang Long voi Tieu Dao nai Yen Tii , Phap Loa b Yen Tii voi ｔｵｾ＠ Trung ｴｾｩ＠ Thang Long.

Chung ta da biet, neu qua ｴｨｩｾｮ＠ Sli ｈｵｾ＠ ｔｵｾ＠

Ia thily cua True Lam, Ia t6 cua PMp Loa, nguai da day cong xay diip chon t6, ｬｾｩ＠ tac thanh gicri than tu¢ m¢nh cho True Lam, sao khong ｴｨｾｹ＠ True Ltim va Phap Loa nhic tai , du ding ､ｾｯ＠ hqc cua ong khong .b?lng ｔｵｾ＠ Trung th'i con ngub'i nhu True Lam, Phap Loa, ｈｵｹｾｮ＠Quang doi vai Hu¢ Tu¢ khong ｴｨｾ＠ coi thub'ng, tho a va vo tam nhu the duqc.

Vi¢c NMn Tong xuat gia Ia m¢t st,t ki¢n vo cung trqng ､ｾｩＬ＠ lam nao d¢ng ca ｴｲｩｾｵ＠ dlnh den ngoai dan chung. Day Ia st,t ｶｩｾ｣＠ chrra tUng co trong lj ch sii ｐｨｾｴ＠ giao ｖｩｾｴ＠ Nam. M¢t ong bo lam Thai thuqng hoang xuat gia tu ｐｨｾｴＬ＠ m¢t ong con dang lam vua tr! vi dat nuoc, the rna

ｶｩｾ｣＠ thl,l giai xuat gia cua Thai thuqng hoang khong duqc ai nhic toi! ｔｨｾｴ＠ Ia ､ｩｾｵ＠ ky ｉｾＡ＠

Cilng co ngub'i cho ding, do chien tranh nen ｭｾｴ＠ het ca Slr ｬｩｾｵ Ｎ＠ ｄｩｾｵ＠ do cilng co kha nang, nh!Ing dau sao cilng khong ｴｨｾ＠ tin duqc. BAng chUng Ia nhfrng tu li¢u cua Nhtin Tong - Phap 'Loa- ｈｵｹｾｮ＠ Quang ｶｾｮ＠ con d6. ｖｾｹ＠ nhan ｶｾｴ＠ . Hu¢ ｔｵｾ＠ c6 ｴｨｾ＠ chi Ia m¢t trong so cac d¢ tii cua ｴｨｩｾｮ＠ su Tieu Dao thu¢c the h¢ truac Nhan Tong rna thoi. KMng ｴｨｾ＠ coi ong Ia thay cua Thai thuqng hoang True Lam d¢ nhat t6 duqc.

True Lam ､ｾ＠ nhat t6 khong phiii Ia phap tii cua ｈｵｾ＠ Tu¢.

Khi Nhan Tong xuat gia len nui Yen Tii lay phap hi¢u Ia True Lam ､ｾｩ＠ si, hay Huang Van ､ｾｩ＠ dfiu da, mqi ngub'i ton ong Ia ｐｨｾｴ＠ - T6 Ia chlnh xac, vi cac the ｨｾ＠ tiep noi trong ｐｨｾｴ＠ giao khong ngoai hai phuang pMp da trlnh bay b tren. St,t ki¢n vua Tran Nhan Tong di tu chi c6 ｴｨｾ＠ duqc sanh ngang _voi S\,1' ki¢n Due ｐｨｾｴ＠Thich Ca Mau Ni ben AnD¢ rna thoi.

GhichU (1 )*** (2)*** . (3) Thien r.rye'n tap anh, trang 247-249, Nha xua't bi'm

Van hQc, Ha N<')i 1990. (4) D6 ､ｾ＠ phan ｢ｩｾｴ＠ tM ｨ ｾ＠ truytn dang giiia hai

ngu6n tai li¢u, tac gia ｴｾｭ＠ gQi danh sach trong Lrft!C ddn t!Jihr pluJi t/6 in tni6c sach Tuf Trung Tlllft!ng Si ngii ｬ ｴＬｾ｣＠

Ia chi thien Thang Long, con danh sach trong cu6n D{li Nam thiel1uyln ke' dang lut!c II!£ ' tl(Tnln d11t t6Tam Te'-Tao Dqng (quyen ｨｾＩ＠ Ia chi thien Yen Tir.

(5)*** ｌｵｾｴ＠ TU ｰｨｾｮＮ＠ Phan vi¢n nghien cliu ｐｨｾｴ＠ hQc, 1995. (6) Thien uyei1 ttJp anh, trang 148-159, Nha xua't ban

Van hQc, Ha N<7Ji 1999. (7) (9) (11) Lich su ーｨｾｩｴ＠ giao V ift Nam, !rang 213

Nha xullt bim Khoa hQc xa h(li, Ha N¢i 19KK. (8) Thien uye'n tt)p anh, trang 160, Nha xuat ban Van

hqc, Hit N<')i 1990. ( 1 0) Nguyen Lang, V ift Nam ｐｨｾｩｴ＠ gioo .n( /ut)n ｴｾｰ＠ l ,

trang 358-359 Nha xua:t ban Van hQc, HN 1994. ( 12) Tho win L.v Tran. ｴｾｰ＠ II ｱｵｹｾｮ＠ thuqng, trang 229,

25X. Nha xua't biin Khoa hQc xa h¢i, Ha N¢i 1988. ( 13) Tho l'iin L.v Tran, tf!p II ｱｵｹ ｾ ｮ＠ thuqng, trang 185,

537. Nha xu1ft ban Khoa hQc xa hoi. Ha N¢i 1988. ( 14) Tiro l'lin L.v Tran, ｴｾｰ＠ II ｱｵ ｹｾｮ＠ thuqng, trang 649,

653. Nha xu1ft ban Khoa hQc xii h<')i, Ha N(>i t 9XR.

lili lf1Rifil lltJ ｾ Ｎ ｕ｡ｦｩＭ

!JTHE HINH

1L y Thuang Ki¢t Ht m<;>t danh tu6ng tn;mg than nha Ly. H<;> ten ｴｨｾｴ＠ la Ngo ｔｵｾｮ［＠ tl! Ut Thuang Ki¢t, sau vl nhihlg cong trl;lng Ian duac vua ban quoc tinh, nen ｬｾｹ＠ tl! lam ten

rna theo hoLy. Ong sinh nam Ky Mui 1019, ｭｾｴ＠nam At DAu 1105, que lang An Xa huy¢n Quang Due (cu ｸｾ＠ Gia Lam, Ha N<;>i). Sau theo gia dlnh sang ngt_1 b phuang Thai Hoa thanh ｔｨ｡ｮｧﾷｾｯｮｧ Ｎ＠

Ong la COl) cua SUng Tiet ｴｵｾｧ＠ ｎｾｯ＠ An ｎｧｾＬ＠ ID,f? ho Han. Ong co dang ngum kho1 ngo ｴｵａｾ＠ tu, th.ong minh nhanh nhyn, co chi ｾｾＺ＠ ｴｨｩ｣ｾ＠ nghe ｶｾＮ＠Hang ngay thuang luy¢n cung klem ｢ｾｹ＠ ｴｲｾｮ＠ do, ban dem chong den d<;>c binh phap. Ong nhanh chong ｴｨｾｭｨ＠ tai va lien tiep duqc thii.ng chuc: Nam 18 tu6i duqc b6 chuc Ky rna hi¢u uy - ｭｾｴ＠ ｾｩ＠ ｱｵ｡ｾ＠trong d¢i quan cum ngl;la. Nam 23 _tu6t duqc b6 lam Hoang rnon chi ｨｾｵ＠ (Quan cam v¢). "I?eo Than tich noi truoc do ong da co vq, nhung su ｾ｡＠cling nhu sach M¢ng khe but dam cua nba Tong deu noi ong la m<?t hol;lfi quan. Trill qua tri6u Ly 1Mnh Tong, Nban Tong ong la chtl sang tl;lo nen ｣ｾ･ｮ＠ luqc '.'Tien phat che nhan - ng6i yen dqi ｧｩｾ｣Ｌ＠ sao bang dem quan danh truoc ､ｾ＠ chan cac miii nh<;>n cua ｧｩｾ｣ＢＮ＠ Khi Nhan ｔｯｾｧ＠ ,Ien, ngoi ｾＪｧ＠ ｾｦｲ＠ ｣ｾｵ｣＠ Phy Qu?c thai ｾｙ＠(ctrang V! te nrang) nam ca quoc quyen, bifi!t quyen. Ong ｬｾｰ＠ nhi6u chien cong ｨｩｾｭ＠ bach, <.tanh thang quan T6ng xfun luqc, dyp ｧｩｾ｣＠ chiem thanh, va dong gop cong lao xay dl,lng Mt nuoc ph6n vinh. , .

.Ong la nguai khbi dau phat ngon khang d!nh chu quy6n quoc gia truac thien hl;l, d6ng thai d.nh cao nghiem khac m<;>i ke thU xam luqc:

"Nam qu&· son ha Nam De' eli Tiet nhien dfnh pluJ,n lefi thien thu Nhu ha nghfch 16/ai xclm phefm Nhil ddng hanh khan thu bgi hu" Dich: (Song mh nu6c Nam vua Nam b

Ranh ranh d!nh ーｨｾｮ＠ b s<kh trai. Ca sao lU ｧｩｾ｣＠ sang xam phl;lm? Chung bay se b! danh tai baQ. Ngh¢ ｴｨｵｾｴ＠ quan sq danh ｴｨ｡ｮｾ＠ ｧｩｾ｣＠ Tong cua

nha Ly, dong gop vao sq phat trien cua n6n khoa hQc quan sq Vi¢t Nam. ,

Ly Thuang Ki¢t m¢t danh tu6ng, m¢t anh hung dan t¢c, m¢t nba quan sq ki¢t ｸｵｾｴＬ＠ ｾｯ＠ tai thao ｟ ｉｵｱｾ＠lOi lac lai co ke sach ven toan ve chfnh tq, ve . ' . . , ngoai giao bao v¢ xay dl,lng dat nuoc.

Sau khi danh lui quan T6ng tieng tam Ly Thuang Ki¢t dmg limg lAy. AVua moi p tu6i: quy6n vAn trong tay Thai uy. Ong da lo lang ｫｨｯｾ＠ｰｨｾ［ｾ｣＠ nhihlg ､ｾｴ＠ dli ｾ｡ｴＬ＠ doi ll;li ｮｾｾｧ＠ chau ､Ｈ＾ｾｧ＠ ｾｾ＠

sat ｮｨｾｰ＠ vao nha T6ng tty6c ｣ｾｾ･ｮ＠ ｴｲｾｮｨＮ＠ ｾｯＱ＠ ｾ＼ＱＱ＠trong nuac, ong cho tu bo de d1eu duang xa, dmh chua hu hOng ...

Duang thm 6ng, ｐｨｾｴ＠ giao la qu6c giao, ong chiu anh hubng cua ｐｨｾｴ＠ giao chi phoi, khong ro ong sung ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ den muc d(> nao, nhtrng ｾ｡ｮ＠ cu vao cac bia c6 nhat b cac chua thai Ly, co the ｮｨｾ＠tMy ong Ht nguai c6 ram linh hu6ng ve dl;lo ｐｨｾｴＺ＠

1. Bia chua Bao An b nui An Hol;lch, lang An Hoach dung nam H(>i Phong thu 9, Canh Thln (1100): ki ro sq nghi¢p Ly Thuang Ki¢t ve khoang thai gian ong tran ngl_l' b Thanh Hoa. .

2. Bia chua Sung Nghiem Dien Thanh, 6 Umg Duy Tinh, dqng nam H(>i Truang Dl;li KMnh thu 9, Mau Tuat (1110), ｫｾ＠ cong m(>t v! noi cht!c Ly Thuang Kiet doi voi chua ｾｹＮ＠

3. Bia thap sung ｔｨｩｾｮ＠ Dien Linh, b nui Long D(>i, dl;Jng nam Thien Phu ｄｩｾｵ＠ Vii thu 2, Tan Sl:ru (1121), ｫｾ＠ TO cac due tfnh va sq nghi¢p Ly Nhan Tong, thai rna Ly Thuang ｋｩｾｴ＠ duang ｮｨｩ ｾ ｭ＠ chuc Phl;l quoc Th_ai uy. .• , ,. , . ,

4. Bia chua Huang Ngh1em, a nu1 Can Ne, lang Phu Ly, dqng ｾ｡ｭ＠ Thien ｐｨｾｴ＠ ｄｵｾ＠ Vii ｴｾｾ＠ S,}:Jiap Thin (1124), ke cong due Ly Thuang K1yt d01 va1 chua nay.

5. Bia ､ｾｮ＠ Ng<;> xa laden thO Ly Thuang ｋｩｾｴＮ＠Tuy m6i dqng nam Tl! Due thu 29, Binh Ty (1876) nhung cling la than tich, ton vinh st,r ｮｧｨｩｾｰ＠ van h6a Ly Thuang Ki¢t. ,

6. Bia chUa Linh X11ng, b nui Ngu<mg San, lang Ngo Xa;dung nam Thien Phil ｄｵｾ＠ Vii thu 7, Bfnh Ngo (1126), ke qua sq nghi¢p Ly Thuang ｋｩｾｴ＠ va cong ong dqng chua nay. ,

Qua nghien CUu cclC bia chua noi tren, ft nhieu d6u co lien quan ｭｾｴ＠ thiet v6i Ly Thuang Ki¢t, ､ｾ｣＠biet bia chUa Linh x11ng do tl! ong xay dqng, nguai sau gQi la chua Ly Thuang Ki¢t. ,

Chua Linh xl1ng o nui Ngu<mg San ｣ｾ ｮｨ＠ den

Ly Thu<mg ｉｽＮｩｾｴＮ＠ Nguang San Ia m¢t mii nho, dat da h6n hqp, b ba phia bac song Len (ten chii Thuy Giang), cach!phia Tay du<mg xe lila Do Len chirng 2 km. Nui i:J aang Ng<;>c Xa, xua thuqc ｨｵｹｾｮ＠ Vinh Lqc nay thu(}c Ha Trung. Nui tMp tach rai v6i nui xung quanh. Phia Nam nui c6 du<mg de va song. Phia hac ｾｊｬｩｩ＠ Ia m¢t canh dong sau, xung quanh toan nui. d giua canh dong co vai nui nhO, nui c6 tieng nhat Ia ntii Chuong Ccic phfa DOng nui Ia ｭｩｾｮ＠ dong bang keo dai t6i ､ｾｹ＠ nui nho i:J ｨｵｹｾｮ＠Ha Trung. Con phfa tay thl gan giap dfty nui Kim San thu¢c ｨｵｹｾｮ＠ Vlnh Lqi. Dling phfa Tay nhln l(,li , nui co hlnh nguai dan ba nam ngira vl ｶｾｹ＠ co ten gc;>i la Nguang San.

Dc;>c van bia chua Linh Xltng, duqc biet chUa xay dl;Ing khi Ly Thuang ｋｩｾｴ＠ con dang tran ngl;f i:J Thanh Ho(\. Trong bia ta quang canh chua Linh X11ng:

"Chua i:J phfa nam nui, trai phOng hai ben, ｮｲｱｮｾ＠due ｐｨｾｴ＠ Nhu Lai son ｶｾｭｧＬ＠ ngoi cao tren toa sen noi tren nu6c; 4 ｭｾｴ＠ nremg xung quanh ve 16 v! La han va cac kien nrang ｴｨｩｾｮ＠ hlnh ｶｾｮ＠ tr(,lng ... "

Sau chuaAxay bclo thap cao chin tang, c6 ten la thap Chieu An. Bon ｭｾｴ＠ ciia xung quanh xay Ian can, bon gac thap treo chum chieng vang, khi gio rung hoa am cung tieng chim hot. Phfa duai dl;Ing c<?t bieu, xen vi.S'i dmh hoa mai cung tu<mg ｶ ｾ ｭｧ＠toa sang uy nghiem. Lan can xung quanh hoa co day tMm, tru6c ci:ra chfnh treo chuong, chay klnh bang g6, khi danh tieng chuong vang rat xa: thuc ke me, pha ke ll,JC, khuyen ke ｴｨｩｾｮＬ＠ ran ke ac. Tru6c cira co mqt du<mg thing ｣ｨｾｹ＠ dai xuong song. Hai ben co ranh thoat nuac. Ben song co mqt dlnh nho thu<mg thu<mg ｴｨｵｹｾｮ＠ be qua ｬｾｩ＠ dirng nai do nghi nghai, ｨｯｾ｣＠ nguoi Chiem Thanh, ChAn ｌｾｰ＠ qua ｬｾｩ＠ (sang sCr) d6u ve tai do quy goi quy y; ｨｯｾ｣＠ nguai o dat xa v€ chau, qua do ciing cui mlnh ｲｾｰ＠ chan ... "

Vi trf cua chua Ngl;I tren du<mg xung yeu, ｢ｾｹ＠gia tir phfa Nam t6i, thuyen qua song Ma, song Len ､ｾｵ＠ qua tru6c chua Linh Xting roi den sOng H¢i Thuy, song Tong Giang va ra ciia Than Phu vuan t6i Thang Long.

Sau 4 nam xay dl;Ing chua, khi hoan thanh, Ly Thuang ｋｩｾｴ＠ g<;>i Su Hiii Chieu - Tr1,1 trl chua, bao: "Hung cong da Iau, nay chua da xong, neu khong khi\c bia chep lai su tfch, thl nguai dai sau biet dau rna tim. Stt hay lua lai van, ke ｬｾｩ＠ Sl,l' sang tac. Khien cho ｲｾｮｧ＠ tuy ｶｾｴ＠ d6i, sao rai, nhung Jai Hmh con truyen mai mai". Su Hai Chieu vang lai 6ng ､ｾｹＬ＠ ben viet bai bia va bai minh.

Trong van bia, ､ｯｾｮ＠ dau tan duong cong due Phat, roi chuyin sang khen ngqi cong lao cua Ly

Thu<mg ｋｩｾｴ＠ doi vai chua ( da trfch dAn noi a pMn tre_n). ｌｾｩ＠ co ､ｯｾｮ＠ noi: " ... v! the nen co danh san, thang dnh thl co chua chi€n, nhung neu khong co wang cong ､ｾｩ＠ nhan thl khong dl;ffig n6i. Chua Linh Xting i:J nui Nguang San la do Thai uy lenh cong sang ｬｾｰＢ Ｎ＠ .

Cuoi van·bia la mqt bai minh tom tilt ､ｾｩ＠ y van bia. Uri Minh duqc phong d!ch nhu sau:

'Tam gioi !win h6i. ttl' sinh fan 16c. Uim Iii dili minh. ddo dien tam sdc. Tham ch(Ji, chu¢ng giiin, keo dui eli dt!c. Ha de yen dau .' khong the' dti ､ｵｾ｣Ｎ＠Cao thay! Chcln nlui: The', ｬｵｾｮｧ＠ m6ng nnl' Thdn kh6ng htilng n6'i, h6a ro'i vein du. Mua nhuiin mot trcln , ba d5i du(Jc nhil. Cil Phap dlfng len: moi fa lie'n t;·lf Vi¢t c6 Ly Cong, thea dctu nguili co'. Coi qu(m dan yen, dclnh dclu ､ｴｲｾ｣＠ d6 Tilng d¢ng Chiem thimh. dcmh fitng Trung Tluf Dlfng chua ch6n nay quy sung ｐｨｾｬＡ＠ To'. ｎｵｾ＠ caq thay ｾ･ＧＡ＠ Ngat titn8 khong. Hien te coi, he! da mo c6ng. Di4n thap cao, he'! l(Jp dz{ip chung. Tur;mg vqng nghiem, he'! ve trting hung. Duimg tot nhie'u, he'! Clzuc Thu(/ng Hoang. ｔｾｲ＠ vi 14u he'! Dili xli(Jl1g long. Bielz rich khdp. he'! Dln hang nlng. Bia dtl be'n. he'! V oi mii song Do bien co cua thai gian, qua thang tram cua

ljch sir, ｴｲｾｩｩ＠ qua gan 9 the ky, chua Linh Xt!ng nay kh6ng con niia, thap cling kh6n& con dau tich, may sao bia con toan ｶｾｮ＠ ｨｩｾｮ＠ bia de ｴｾｩ＠ ｖｩｾｮ＠ Biio tang L!ch sii ｖｩｾｴ＠ Nam (Ha Nqi).

Tuy chUa eli khong con, nhung ｴｾｭ＠ bia xua con du lam ｴｯｾｩ＠ long Ly Thu<mg ｋｩｾｴ＠ muon ､ｾ＠ nguai dai sau biet den Sl;f sang ｴｾｏ＠ cua ong. Theo nhu lai ong ､ｾ＠ su Hai Chieu.

Nhiing ｴｾｭ＠ bia c6 tir thai Ly luu ｬｾｩ＠ Ia minh J::hling cho dO'i sau biet rang, Ly Thu<mg ｋｩｾｴ＠ co cong v6i ｐｨｾｴ＠ giao khong phai ft. V€ long ngu6ng m¢ ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ cua ong, qua nhu lai ｄｾｩ＠ A su Hai Chieu noi trong bia chua Linh Xting: "Ong tuy than vuqng c6i ti:Jc, nhung long day quy y".

(;hi chu: B<ii l'iei rlwm J.:/uio nit- trr li¢u:

• L.v T/uJang Kifr lfch sri" ngogi giuo wi Tong giao Trieu Lj · Hoimg Xuiin Hiin n/u) .rruii hdn Hii N¢i • /996.

• Vdn h6u Vift Nam fling hf!p /989-/995 (Menrentc) ·Bun

Viin h6u 1·£inngh¢ Tnrng tflfllg Hii N¢i · /989 . . Almunuch nhinrg nen win minh the' gilii • Nhii xuiit /Jan

Viin h6u Thong tin· Hii N¢i · 1996.

ｾ＠ < . T.P CHi ｾｇｈｉｅｎ＠ Ctru PH!T JIOC . )

ｾ＠TUC DOT V JlNG MJi . .

ao nhfrng ､ｾｰ＠ Ｑｾ＠ h(>i va nhfrng ngay dim m6ng m(>t, den chiem nguang cac ､ｾｮ＠chua mieu mc,to, ta se ｴｨｾｹ＠ kh6ng nai

nao la kh6ng c6 ｶｾｭｧ＠ rna, giay ｴｩｾｮＮ＠ vang thai, ｶｾｭｧ＠ la, ｴｩｾｮ＠ am phu, ｴｩｾｮ＠ d6 la gia .... chong chat tl.rng dong. Nai dot vang rna ng<;m li'.ra lien tl_lc boc chay. Nhu a phu Tay H6 chi can m6t ngay th6i, ta uoc ti'nh so ｴｩｾｮ＠ mua vang rna dot di phai ｫｾ＠ ｨｾｭｧ＠ may tram ngan, c6 ngay toi hang ｴｲｩｾｵＮ＠

T1._1c dot vang rna a nuoc ta tuy da c6 tuUm dai, nhtmg n6 th!nh suy theo ｮｨｾｰ＠ d(> phat

' ｴｲｩｾｮ＠ kinh te cua nhan dan, do cilng Ut le thuang tlnh, vi "phu quy sinh ｉｾ＠ nghia". Trang mroc thai ky khang chien chong Phap, chong My, dai song nhan dan ｧｾｰ＠ ｮｨｩｾｵ＠ kh6 khan thl ｶｩｾ｣＠ dot vang rna hau nhu giam ｨｾｮ Ｎ＠

Tu sau ngay ､ｾｴ＠ nuoc giai ph6ng, nhat Ia tu khi c6 d6i moi th! truang tl_l' do duqc rna ci'.ra, dai song kinh te cua dan duqc nang len, ｴｾ［ｾ｣＠

dot vang rna ｬｾｩ＠ duqc khai ､ｾｹ＠ Ian ｴｲｾｭ＠ khap nai giong nhu m(>t ｢ｾｮｨ＠ d!ch. Bat ｫｾ＠ di Ie bai a dau, ngoai ｾｾ＠ ph&m thl_l'c, nguai ta ｶｾｮ＠ kern thea ｶｾｭｧ＠ rna, h<;> coi do Ht ｶｩｾ｣＠ Htm khong the ｴｾｩ･ｵ＠ doi voi the gioi tam linh, nhat Ia hang nam den tet trung nguyen ( 15-7 am l!ch) thuang g<;>i la ngay "xa t(>i vong nhan", h<;> dot khong bier bao nhieu thu hoa rna cho nguai than da khuat, coi do Ia ｶｩｾ｣＠ lam ､ｾｮ＠an dap nghia.

Ta ､ｾｴ＠ gia thiet, neu Am phu Ht nai c6 ｴｨｾｴ＠thl day phai la m(>t the gioi khcic va chac chan cilng phai c6 m(>t che d(> cai ｴｲｾ＠ h.in hoi, the rna m(>t anh Utm ｮｧｨｾ＠ vang rna in ｴｩｾｮ＠ am phu, ti6n do Ia gia Ｈｭｾ｣＠ dau anh ta chua tim

ｏｔｈｾｖｉｎｈ＠

thay dong ｴ ｩ ｾｮ＠ am phu bao gia). Ct'r ly rna suy thl khong the nao tieu duqc, VI ｴｩｾｮ＠ (J nuoc nay kh6ng tl_l' ｴｩｾｮ＠ dem tieu (J nuoc khac, neu

-tieu duqc thl ｬｾｩ＠ mac vao t(>i "luu hanh ｢ｾ｣＠gia", rna phap ｬｵｾｴ＠ (J dau cling the, tieu tien gia Ia m(>t " t(>i tr<;>ng". Nhu ｶｾｹ＠ tl_l' nhien ta dua nguai than vao vong tu t(>i . Con cac ｶｾｴ＠d1._1ng khac thl sao ? - hQ toan lam bang tre nua r6i boi h6 phat giay ben ngoai. ｖｾｹ＠ xin hoi "Hlnh nhan the ｭｾｮｧＢ＠ rna ben trong kh6ng co ]l_lc phu, ngli ｴｾｮｧ＠ thl sao song duqc? til ｬｾｮｨＬ＠ ti vi, xe may, o t6 .... ciing chi co cai vo ben ngoai thl ｶｾｮ＠ hanh the nao duqc? - ｔｨｾｴ＠ Ia m(>t ｶｩｾ｣＠ lam gia doi, song lua dao 1a.n nhau a chon tran gian chua chan, nay lc,ti lua ca nhii'ng nguai da khuat. ｖｩｾ｣＠ lam vo tht'rc nay kh6ng phai chi nhfrng nguai kern ｨｩｾｵ＠ biet, rna thay rat nhieu nguai la thay c6 giao, ky su , bac si ｨｾｮ＠ hoi cling rat ｴｨｾｭｨ＠tam dot rna, co Ian toi den tham nha m(>t co giao ､ｾｹ＠ van cap III, ｧｾｰ＠ ngay ct'mg tuan 49 cua ba ｭｾ＠ ch6ng, tMty d6t rat nhi6u vang rna, du ca kh6ng thieu thu gi, nao giuang, tu, ban ghe .... den cac con ｶｾｴＬ＠ meo, ch6 ... Sau khi khan vai, . dem chat dong dot di m<;>i nguai thay ｨｾ＠ ha - man ｮｧｵｹｾｮＮ＠ Trong khi ng6i chO'i roi hoi ｣ｨｵｹｾ ｮ＠ chong co giao (cilng Ia thc1y giao ､ｾｹ＠ toan) "nhfrng thu vua dot di anh co tin rang cac Cl_l ｮｨｾｮ＠ duqc khong ?" - "Nguai ta lam the nao thl mlnh lam the, ta Ia ngLro·i duang gian biet the nao duqc". Thl ra the, nguai ta cu lam thea t<:tp ｲｾ［ｾ｣ Ｌ＠ con duqc hay khong ｣ｨｾｮｧ＠ dn biet den.

M(>t ton giao Ian nhat nuoc ta Ia d<;to ｐｨ ｾｴＮ＠

chua thay Kinh, lu;;tn nao ､ｾ ｹ＠ nguai ta dot

rna, ai n6i thuyet ｶｾｭｧ＠ rna cua d<;to ｐｨｾｴ＠ Ht sai. Kinh ｎｨｾｴ＠ h;lng nha ｐｨｾｴ＠ c6 cau '1d6t vang rna giet h<;ti chung sinh, vi ta tam nay khong duqc ｐｨｾｴ＠ tiep d(>"

ｖｾｹ＠ tlr dau c6 ｴｾｰ＠ h:JC nay ? - Theo ｣ｨｵｹｾｮ＠Phong than thl thoi c6 d<;ti c6 t1,1c "Tuan Tang", nghla la cac vua chua khi "bang ha" . h9 chon s6rig theo tift ca cung ｴｾｮ＠ •. my nii, ke hau nguoi hq., .den cua cai chftu bau. Sau nguoi ta thay ｶｩｾ｣＠ chon nguoi con dang song Ia da man am b<;to va ich ky' ｬｩｾｮ＠ c6 Sl,t ph an d6i quyet ｬｩｾｴ Ｎ＠ Den doi nha Minh (Trung Qu6c) bqn th6ng tr! phong kien ｮｧｾｬ＠ ra thuyet dung go t<;tc tm;mg ｴｲｵｹｾｮ＠ than ､ｾ＠ thay the gqi Ia "hlnh nhan the m<;tng", nguoi, cua cai va mqi ｶｾｴ＠ khk duqc thay the bang go, m(>t ｢ｩｾｮ＠ phap tht!c thoi hqp ly, hlnh tht!c nay t6n tai theo tho·i gian. Den thOi ky cong ｮｧｨｩｾｰ＠giay ra doi nguoi ta ｣ｨｵｹｾｮ＠ sang lam ｢ｾｧ＠ giify, ､ｾ＠ lam dyp hoo rna gia thanh l<;ti h<;t, tlr day thanh ｴｾｰ＠ ll;!C vang rna phat ｴｲｩｾｮＮ＠ l(hj dift nUOC ta bi b<;m phong kien Trung Qu6c do ho thi tuc vang rna cling du ｮｨｾｰ＠ vao theo.

Truac day cac ca quan van hoa thong tin, bao chi da c6 nhieu bai blnh ｬｵｾｮ＠ phe phan ve ｴｾ＠ ｴｾ［ｾ｣＠ nay nhung thieu ｢ｩｾｮ＠ phap hiiu ｨｩｾｵＮ＠ｎｨｩｾｵ＠ dip ｬ ｾ＠ tet c6 nai da t!ch thu d6t ngay giiia chq, nhung ｶｩｾ｣＠ lam khong ｴｲｩｾｴ＠ ､ｾＬ＠

"danh trong bo dui" nen sau dau l<;ti vao dify, ke ban nguOi mua xem ra ､ｾｵ＠ c6 ly nhung thl,tc ra chi Ut nguY. ｢ｩｾｮ＠ bao che cho cai ta tarn cua rnlnh.

Muon x6a bo duqc m(>t ｴｾｰ＠ ｴｾ［ｾ｣＠ Iau dOi khong phai don gian, thiet tuang cac ca quan· thong tin dai chung phai duqc luu y phan tfch giao dl,lC thuemg xuyen. ｍｾｴ＠ khac de ngh! cac ca quan cht!c nang cua nha mrac ra tay, phai coi ｶ ｩ ｾ｣＠ san xuat ｶｾｭｧ＠ rna, d6t vang rna Ia vi phq.rn phap ｬｵｾｴ＠ (lam nhu ｶｩｾ｣＠ cam d6t phao truac day) thl tin riing dan dan se bai tru duac nhUng hu ｴｾ［ｾ｣＠ nay' tiet ｫｩｾｭ＠ duqc ｮｨｩｾｵ＠ ｴｩｾｮ＠cua nhan dan, ,lam duac nhieu viec thien rnang l<;ti CUQC s6ng ｶ｡ｾ＠ minh th!n.h ｖｕｾｾ＠cho dat nuac.

, ｾ＠ ? '

PHAT BIEU CUA DOAN A I ? A'

VIET NAM VOl CHU DE • A I \

"PHAT GIAO VA A I ' .

MOl TRUONG11

ｔｾｉ＠ H(>INGffl ｐｈｾ＠ TGIAOQUOC TE DO CuiNH PHU SRILANKA TO CHU c T ｾｉ＠ COLOMBO TU NGA Y 9-12/11/1998

Kinh thua ｄｯｾｭ＠ chu tjch H¢i nghj Kinh thua quy vj khach quy Kinh thua quy vj dq.i bieu D;;to ｐｨｾｴ＠ Ia d;;to cua tinh thuang, Ut d<cto cua Tu

bi, tri ｴｵｾＬ＠ la d<ctO rat t6n tn;mg SJ! song CUa mqi chllng sinh.

ｔｨｾｴ＠ ｶｾｹＮ＠ qua ljch sir Due ｐｨｾｴ＠ va qua giao ly cua Ngai, nhan lo<cti da xac ｮｨｾｮ＠ dieu d6. Ngay khi m6i thanh d;;to, Due ｐｨｾｴ＠ Thich Ca da thanh ｬｾｰ＠giao ､ｯｾｭＮ＠ Ngai da ､ｾｴ＠ ra nhilng giai ｬｵｾｴ＠ de nu6i du6ng long vj tha, bac ai doi vai mqi chung sinh rna ､ｾ＠ tl:r cua Ngai phai tuan theo. Vai con mat tri tu¢ cila Ngai da kham pha ra djnh ｬｵｾｴ＠ ve SJ! sinh khbi va do<ctn ､ｩｾｴ＠ cua the giai, cua chllng sinh:

"Oii nay c6 VI cai kia c6, Gli nay khong vi cai kia kh6ng Cai nay sinh vi cai kia sinh Cai nay ､ｩｾｴ＠ vl cai kia di¢t" (Majjhima Nikaya trang 262-264) Nhu ｶｾｹ＠ c6 con nguoi la vi c6 cac loai khac, c6

cac ｶｾｴ＠ khac nhu cac d(>ng ｶｾｴＮ＠ tht,Ic ｶｾｴＮＮＮ＠ va nguqc Iq.i neu khong c6 cac loai khac, vat khac thl con nguoi cling khong c6. Nghia la ｣ｾｮ＠ nguoi muon ton t;;ti thl song song v6i sl,l ton t;;ti cua con nguoi la cac Ioai ｶｾｴ＠ ciing pbai t6n t;;ti. D6 la cai nhln n!t khoa h9c, ｢ｩｾｮ＠ cht!ng cua Due ｐｨｾｴ＠ rna chi nhihlg nam gAn day con ngum mm ｮｨｾｮ＠ ra duqc, khi rna

ｾＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾＮ＼＠ ＺＧ Ｎｲ ｾ＠ cHi WGHIEN ｣ｴｲｯ ﾷ ｐｾｔ＠ uoc · ·)

Sl,l' song CUa con nguoi dang bi de dQa hoi Sl,l' huy ｨｯｾｩ＠ moi tru<mg rna chfnh con nguoi ｴｾｯ＠ ra. Tll' d6 m6i c6 ngay "Moi truang the gi6i" de keu gQi, ngan ｣ ｨ ｾｮ＠ con nguoi hay dll'ng huy ｨｯｾｩ＠ moi truang rna phai c6 y thuc bilO ｶｾ＠ moi sinh de duy trl va CUll van Sl! song cua con nguoi, VI moi truang dem l<;ti sue khoe cho con nguoi, moi truang dem l<;ti it ｢ｾｮｨ＠ ｴｾｴ＠ cho con nguoi, moi truang lam giam thien tai gay ra cho con nguoi, moi truang dem ｬｾｩ＠dnh ､ｾｰ＠ thien nhien cho con nguoi, va moi truang Ia nhan to quyer dinh Sl! t6n ｴｾｩ＠ cua con nguoi.

Nhung den nay, moi truang van dang b! huy ho<;ti. tan pha ｲｾｴ＠ nghiem trQng, lam anh huang ｲｾｴ＠xau den Sl,l' song CUa COn nguoi. Chung ta kh6ng ｴｨｾ＠ ｫｾ＠ het duqc cac sinh the song cua cac loai d(>ng ｖｾｴ＠ thl,l'c ｖｾｴ＠ da bien mat tren trai dat hOi Sl,l' san ｢ｾｴ＠ va tan pha cua con nguoi. Theo thong ke cua Lien hqp quoc ｶｾ＠ moi truang each day vai nam, thl m6i nam c6 t6i hang tram lo<;ti d(>ng thl,l'c ｶｾｴ＠ b! x6a s6 tren hanh tinh cua chung ta. M6i nam khoimg 15 tri¢u hecta dar tr6ng trQt bi bien ｴｨｾｭｨ＠hoang ｭｾ Ｑ ｣Ｌ＠ ｨｾｭｧ＠ tram ty tan dat bien ｴｨｾｭｨ＠ ｢ｴＬｾｩＮ＠

Bau khl ｱｵｹｾｮ＠ va mat dat day cac chat h6a hQC doc h<;ti va cac chat ph6ng ｘｾＮ＠ Cac dong song bi 0 nhiem b6'i cac chat thai ttr d.c nha may d6 ra.

Vung bien ciing b! ｮｨｩｾｭ＠ d(>c boi ca.c cMt ｣ｾｮ＠ba hi ngLroi ta d6 xuong tlr cac nha may, ｮｨｾｴ＠ Ia cac chat thai tl.r cac nha may nguyen til, va thinh thoang bi nhtlng ｶｴＬｾ＠ dam chlm tau cho dau lam cho cac sinh ｶｾｴ＠ 0 day chet ｲｾｴ＠ ｮｨｩｾｵ＠ nen vung bien l<;ii dmg tro nen 6 ｮｨｩ ｾ ｭＮ＠ Rtmg hi don cay ｣ｨｾｴ＠ pha bira bai lam cho mau xanh tn\i dat bi mat dan, mua Iii lam x6i mon rl.rng, do ｶｾｹ＠ n<;J.n ｬ ｴＬｾ ｴ＠ l(>i ngay cang tang. Khong khl tnii dat n6ng dan len Uun cho Sl! song cua nguai ngay cang tro nen ngqt ｮｧ＼ｾ ｴ Ｎ＠ Tang khf <)zone ngan che nhfrng ti a ph6ng xa d(>c hai cho ch(mg sinh da b! rhi:mg lam cho trai dat da bi 6 nhiem ngay cang bi 6 nhiem them. Cac vu thlr bom · nguyen ti:r h<;1t nhan, vG khf h6a hQc, nhfrng ｣ｾｮ＠ ba h6a chat do cong ngh¢ thai ra ngay dmg ｮｨｩｾｵ＠dang dau d<?c hanh tinh cua chung ta. Chua ｫｾ＠nhftng Vl,l 1"0 ri CUa nhftng ){) h<;tt nhan Jam CaC chat ph6ng ｸｾ＠ tu6n Ia Ia nhfrng thc\m kjch doi v6i nhan loai rna Sl! nguy ｨｾｩ＠ ci:w n6 gay ra cho con nguoi H1 kh.6ng ｴｨｾ＠ nao do ltrong duqc. St_I anh huang nhiem doc Ctla no keo dai het the h¢ nay den the ｨｾ＠ khac hing nghln nam gay n6i kh6 cho con ngtroi ｴｨｾｴ＠ Ia

khung khi€p. D6 chua ke den nguy w cua m(>t cu(>c chien tranh ｨｾｴ＠ nhan hiiy ､ｩｾｴＮ＠ Neu nhu chien tranh h<;1t nMn xay ra thl bau khf quyen se day nhftng dam may ｢ｴＬｾｩＬ＠ kh6i, tro than va v6i muc d(> ph6ng X<;l kinh khung, tieu di¢t hau het de sinh ｴ ｨ ｾ＠tren hanh tinh. Nhftng dam may ay che phu hau het anh sang ｭｾｴ＠ troi, khf ｨｾｵ＠ se thay d6i ｨｯｾｭ＠toan, nhi¢t d(> se ｴｾｴ＠ xu6ng nhanh lam cho ca ｨｾｭｨ＠tinh se tro thanh khoi bang gia, trai dat - ngoi nha cua chung ta se tro thanh m(>t nam m6 hoang ､＼［ｾｩＮ＠Trong khi d6 nhan lo<;ti ngay nay dang tien den ch6 thl,l'c ､ｾｮｧＬ＠ M cao ｳｾ［ｴ＠ ti¢n nghi, xa hoa thai qua. Cu¢c song ｶｾｴ＠ ｣ｨｾｴ＠ phong phu da d<;lng den phon toai da lam thay d6i b(> ｭｾｴ＠ cua trai dfit, am thanh cu6ng lo<;ln cua am nh<;tc, tieng 6n ao nhuc 6c cua xe CQ, may mOe, du thU sinh ho<;tt gay nen moi ｭｾｴ＠cho ca the va tri 6c, lam cho than kinh con nguoi hi cling ｴｨｾｮｧＬ＠ b¢nh tam than ngay cang nhieu a cac qu6c gia ph<it trien va dang phat trien, lam cho con nguoi da ng(>t ng<;tt cang them ng(>t ng<;tt, ｢ｾｮｨ＠ﾷｾﾷ＠ cang them ｢ｾｮｨ＠ ｴｾｴ Ｌ＠ ｴｨｾｴ＠ ]a nhftng moi nguy ｨ ｾｩ＠cho nMn lo<;1i chUng ta. Moi truang va sinh thai bay gio da tr6' nen ｶｾｮ＠ ､ｾ＠ cap thiet, kh6ng con Ia ph<;im vi quoc gia rna da tro thanh van de het s(rc duqc quan tam tren toan the gi6i. La mqt trong de quoc gia dang phat trien, ｖｩｾｴ＠ Nam cling chju anh huemg ｮｾｮｧ＠ n6 cua van de moi truong. Nhftng khu c6ng nghi¢p m6i hl.nh thanh, cac thanh pho 16n hang ngay thai ra lam gay 6 nhiem nghiem trQng bau khOng khf, ngu6n nu6c rna chua c6 cac ｢ｩｾｮ＠phap ngan ngll'a. Cac khu rll'ng dang bien ｭｾｴ＠ ､ｾｮ＠

do Sl,l' t1m pha cua COil nguoi lam cho thien tai tang them, doi song da kh6 khan lai cang kh6 khan them. ｄｾ＠ giai quyet van ､ｾ＠ nay, the gi6i chung ta ciing nhu ｖｩｾｴ＠ Nam da phat dqng cac chien dich tuyen truyen. cho ITIQi nguoi ､ ｾ ｬｬｬ＠ biet ve nhfrng ｨｩｾｭ＠ hoa gay ra do thieu y thuc cua con nguoi doi v6i moi tnrang, do vi¢c phat ｴｲ ｩｾ ｮ＠ nhanh chong cac do thj va cac khu cong ｮｧｨｩｾｰ＠ ､ｾ＠ mQi nguoi c6 y thuc han d6i voi vi¢c bao ｶｾ＠ moi tnrong xung quanh chung ta.

Nhan thuc duqc con nguoi voi m6i truong, v6i thien nhien la m('lt, chung song song ton ｴ ｾ ｩ＠ va cling song song ho<;ti di¢t nen D(rc ｐｨｾｴ＠ rat tran quy moi truong thien nhien. Ngai ､ｾ ｹ＠ con nguai kh6ng duqc be gay canh cay khi cay d6 c6 tac dl,lng cho ta bong mar. C6 nhfrng dieu gi6i Ngai quy dinh

｣ｨｾｴ＠ che doi v6i cac ､ｾ＠ ti'r cua Ngai ve vi¢c khong cho lam ｨｾｩ＠ den Sl,f song cua cay coi, Ngai khuyen cac ､ｾ＠ ti'r cua Ngai phiii c6 thai d(> ton tn,mg doi v6i cay coi, nhat la cac cay c6 thl;l lau dai chung duqc gQi la Vanaspati (Chua te cua rtmg xan_h. Nhiing cay c6 th1,1 to lao nhu cay Sala va cay thong ､ｾｵ＠ duqe gQi la nhiing cay B6 de cua cac Due ｐｨｾｴ＠tnr6c kia. Cay b6 de la ｬｯｾｩ＠ cay duqc d<1-o ｐｨｾｴ＠ tran trQng nhat, VI du6i cay nay Due ｐｨｾｴ＠ da tbanh ､ｾｴ＠duqc Sl,f giae ng(> eua Ngai. ｖｩｾ｣＠ xay dl,fng cac cong vien va nhii'n.g khu VUOn giai tri phl;IC Vl,l ffiQi nguai duqc coi la m(>t ｶｩｾ｣＠ lam tich due. Trong Samyutta Nikaya Due ｐｨｾｴ＠ c6 ､ｾｹ＠ doi v6i nhiing ai tr6ng cay lay bong mat, xay dl,fng du c6ng cho ngum ta qua, dao ao, dao gieng lay nu6c cho nguai ta u6ng va lam cho khong khi trong lanh, lam nha cho nguai ta a v.v ... thl nhiing nguai ay cong due se tang truang d. ngay Ian dem qua bai kinh Tr6ng rtmg nhu sau:

"Ai tr6ng vlfitn tr6ng rt'tng Ai dr:rng xcly cdu c6l1g Dclo gie'ng cho lllfOc uol1g Nhilng ai cho nlu1 czia Nhirng vj ily ngdy dem Cong dU'c luon tang tntifng NhL7ng vi ily sinh thien" (Samyutta Nikaya) Kh6ng khi ngoai trai, nai a thien nhien va

nhiing cay trong rtmg c6 m(>t sue thu hut ､ｾ｣＠ bi¢t v6i tam tri rna con nguai coi Ia nhiing bieu tuqng tl,f do tinh thiln. Do ｶｾｹ＠ nhiing sl,f ki¢n trQng yeu trong CUQC dai cua Due ｐｨｾｴ＠ ding dien ra (J ngoai trai. Ngai ra dai trong m(>t c6ng vien du6i goc cay l6n ｴｾｩ＠ Kapilavatthu. Ngai ､ｾｴ＠ t6i sl,f giac ng(> a ngoai trai duai cay b6 de ｴｾｩ＠ Bodhigaya. Ngai bat dilu ｨｯｾｴ＠ d(>ng ｴｲｵｹｾｮ＠ ､ｾｯ＠ 8 ngoai trai trong khu vuan nai ｴｾｩ＠ Samath va Ngai cMm dur hoztt d(>ng ay tai rtmg cay Sala a Pava. Due ｐｨｾｴ＠ da khuyen ､ｾ＠ tu cua Ngai la khong duqc sat sinh, m(lt gi6i cam dilu tien trong gi6i ｬｵｾｴ＠ cua Ngai, gi6i d6 Ia cam sat sinh. Kh6ng sat sinh a day khong chi mang nghla dan Jhuiln cua n6 Ia khong sat hzti ｭｾｮｧ＠ song cua chung sinh, rna con mang y nghla Ja khong dUQ'C tan ｨｾｩ＠ cac Joai thl,fC ｖｾｴ＠ va khoang ｶｾ ｴＬ＠ khong duqc lam chet cac dong song va vung bien. Nhu ｶｾｹ＠ chinh Ia gin gifr va bao v¢ duqc moi truang va cling chfnh la gln giii va bcio v¢ Sl,f s6ng

cho con nguai. Trong cu(>c khung hoimg m6i sinh ｨｩｾｮ＠ nay,

con nguai phai tlm ra nhiing giai phap tri¢t M, ｮｾｮ＠6 nhiem khong the de keo dai duqc niia. Tat ca m<.>i bi¢n phap phai duqc de ｣ｾｰ＠ den nhiing nguyen nhan co biin, nhiing nguyen nhan nay phai duqc xac d!nh btmg nhiing gia trh nhiing uu tien va nhiing ll,fa chQn cua con nguai. Con nguai phiii danh gia ｬｾｩ＠ ｨｾ＠ th6ng gia tr! cua.mlnh. Quan diem chl/-Y theo ｶｾｴ＠ chat dii chi phoi l6i s6ng. ciia con nguai, va da My con P.guai vao nhiing van de rat nan giai. ｄｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ ､ｾｹ＠ rang "Tam di tru6c m<.>i ｶｾｴＬ＠tain la toi cao" (A valamsaka Sutra). Neu con nguai hanh d(>ng v6i m(lt tam khong trong sang, tUc 'Ia v6i m(>t tam tham lam, san ｨｾｮ＠ va va ta kien thl ket qua khong the tranh khoi duqc dau kh6. Neu con nguai hanh d(>ng v6i m(>t tam trong sang nghia Ia v6i phfim chat ttr bi, hac ai, tri tu¢ va tri tuc thl h1;tnh phuc se den v6i con nguai. Con nguai phai hieu rang n1;tn 0 nhiem trong moi truang gay ra chlnh la hoi da c6 n1;tn 6 ｮｨｩｾｭ＠ trong tam con nguai (Vimalakirti Sutra). Neu con nguai muon co m(>t m6i tniOng trong Sl/-Ch thl con nguai phai song c6 d<1-o due, biet dii va thuang yeu m<.>i loai. V6i loi song nhu ｶｾｹＬ＠ con nguai se c6 thai d(> tu ton, khong xam ｰｨｾｭＬ＠ kh6ng b6c l(>t /oi v6i thien nhien. Nhu ｶｾｹ＠ con nguai m6i c6 th song hai hoa VOi thien nhien, Slr dt.mg cac ngu6n tai nguyen thien nhien, thoa man nhfi'ng nhu cau CO' b{m ciia mlnh. Lai nhac nhb cua ｄｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ la hay sir d1,mg thien nhien theo ·nhu each con ong thu ｮｨｾｴ＠ pMn boa rna kh6ng lam hl;li boa, con nguai phai tlm kiem ｨｾｮｨ＠ phUc va su sung man cho mlnh khOng duqc lam hC1-i thien nhien rna trong do mlnh dang song.

ｐｨｾｴ＠ giao khuyen ran m<.>i nguai lam ｶｩｾ｣＠ ｴｨｩｾｮＬ＠

kh6ng sat sinh, thien nhien cay co Ia nguai ｢ｾｮ＠than thiet ciia con nguai, vi ｶｾｹ＠ chung ta can phili biio ｶｾ＠ va giii gin nguai ｢ｾｮ＠ tot ciia chung ta. Chinh m6i tnrang tot, trong lanh se ba.o v¢ che cho cho chung ta khoi cac nguy co ve thien tai, ｢ｾｮｨ＠ｴｾｴＮ＠ Chung ta hy VQng Se dUQ'C song trong m(>t m6i truang sinh thai tot dyp riMt khi tat cii m<.>i nguai deu co y thuc bao v¢ m6i truang. .

xm·cam an Sl,f chu y ciia quy ｶｾ＠

THiCH GIA QUANG

ｨｾｴ＠ giao a Lao Mt dau ttr. sau khi vua ｐｨｾ＠ Ngtrm xay dl!flg nha nu6c ｌｾｮ＠ ｘｾｮｧＮ＠

ｨｾ＠ Ngtrm la chau n¢i cua vua Xiengd6ng, cha ong la ｔｨｾｯ＠Ph1;1 Nghi¢n, kh6ng duqc vua cha ｴｲｵｹｾｮ＠ ngoi, ｬｩｾｮ＠ ､ｾｴ＠ con la ｐｨｾ＠Ngtrm ra di, ｧｾｰ＠ duqc trubng lao Maha Pasamanta ong dem ｶｾ＠ nuoi ､ｾｹ Ｎ＠ Phil Ngtrm 16 tu6i, vua Khame thay ong ta khoi ngoi tuan tu ｬｩｾｮ＠ ga con gai Ia Nang Keolot cho r6i ｬｾｰ＠ lam pho rna.

Trong khoii.ng 10 nam ( 1340-1350), ｐｨｾ＠ Ngtrm hy v9ng khoi phi,IC ｬｾｩ＠ dja vj va lanh th6. Duqc SU' h6 tra cua vua Khame, Pha Ngtrm th6ng linh mqt d¢i ｱｵ｡ｾ＠hung ｭｾｮｨ Ｌ＠ men theo bo song Mekong tien len phfa bk Khi tien danh Viengchan, Ph1;1 Ngtrm dung ke ｲｾ｣＠ vang nhlr quan djch. De ky ni¢m ｴｨｾｮｧ＠ lqi nay, ong da ､ｾｴ＠ ten dat Ia Vieng Kham. Nam 1353, ｐｨｾ＠ Ngtrm ｬｩｾｮ＠ xay dl!flg m¢t quoc gia d¢c ｬｾｰＬ＠ ､ｾｴ＠ ten Ia nu6'c ｌｾｮ＠ X<;ing, v6i nghia Ia dat nu6c Tri¢u Voi . Dat dai bao g6m toan b¢ ｂｾ｣＠ Lao va Trung lao ngay nay, m¢t ft dat Chieng May cua Thai Lan va mi€n dong ｢ｾ｣＠Mianma, lam cho nuoc Lao thuc s\J' tro thanh m¢t quoc gia ｴ ｨ ｯｾｧ＠nhat giau ｭｾｮ ｨＮ＠

Sau khi vua Ph<;t Ngtrm dl!J1g nu6c, che d¢ chfnh trj pMn nhi€u mo ph6ng theo vuang tritu Khame, ､ｾｴ＠ ra chfnh quy€n trung uang va dja phuang. Vl ｶｾｹ＠ ｐｨｾｴ＠

giao cua Campuchia cling bM dau chfnh thd'c du ｮｨｾｰ＠ vao Uw.

Vua ｐｨｾ＠ Ngtrm luc nho theo cha h.ru vong a Campuchia, duqc

0 TRUONG SY HUNG

mqt trubng lao nuoi ､ｾｹ［＠ vq ong von la con gai vua Campuchia ｬｾｩ＠Ia m¢t tfn d6 ｐｨｾｴ＠ giao thanh tam, da th1,1 trl ngii gioi t1;1i gia tnr6c khi ba theo chOng sang nu6c Lao. The nhung nhan dan va cac quan l<;ii phan nhitu sung bai quy than, t6 tien, anh linh v.v ... H9 thuang giet trau, voi de te ｉｾ＠ quy than mqt each het sue me tfn va tan nhAn. Ba cam thay x6t xa trong long. Neu a nu6c Lao cd' dien ra nhu the nay thl kh6 rna song duqc theo each song cua tfn d6 ｐｨｾｴ＠ giao, nen ba yeu cau vua Ph1,1 Ngl.rm dua ｐｨｾｴ＠ giao ttr Campuchia sang M giao h6a. Neu Ph<;t Ngtrm khong nghe theo thl ba se xin ve nuoc.

Vua ｐｨｾ＠ Ngtrm vui ve ｮｨｾｮ＠lai, r6i dn ｴｨｾｮ＠ ｴｵｹｾｮ＠ ch(;m su gia, viet ｳｾｮ＠ quoc thu, slim sua de ｬｯｾｩ＠ｉｾ＠ ｶｾｴＬ＠ gom 30 ｶｾｮ＠ ｢ｾ｣＠ ba ｶｾｮ＠vang, de ｬｯｾｩ＠ chau bau mang di Campuchia, thinh du nha vua phai Clr ｢ｾ｣＠ cao tang CO dUe d<) Va tai nang mang theo kinh ､ｩｾｮ＠ Tam t<:J.ng den ｨｯｾｮｧ＠ duang PMt phap a Lao. Quoc vuang Campuchia rat vui mtrng, lien cho Maha

· Pasamanta va ba vj trubng Hio a Maha Devalanka dAn theo 20 vj ty khuu nfra di sang Lao. Ca_3 vj dtu tinh thong Tam t<:J.ng, ten Ia Manrasinha, Manramad va Manrasad. Vua lai cho them mot pho tuqng ｢ｾｮｧ＠ ｾ｡ｮｧ＠ quy gia te.n Ia ｐｨｾ＠ Bang, thanh dien Tam ｴｾｮｧ＠va cay b6 de, thq vang, thq ｳｾｴ Ｎ＠

thq xay dl!flg chua, dieu ｫｨｾ｣＠sang xay chua dl!flg thap. Cho dan a bon thon ap khoang 5.000 nguoi, trang bj cho d.c do dung ､ｾ＠ h¢ tong tuqng ｐｨｾｴＬ＠ thanh ､ｩｾｮＬ＠

cao tang, h9c giii di sang Lao. V€ sau 5.000 nguoi nay a li,li mt6c Lao ､ｾ＠ h¢ trl ｐｨｾｴ＠ giao va Ia nguoi giup vi¢c hau ｨｾ＠ hoang ｨｾｵ＠ va cac

· vj truang llio. Nam 1357 tnrang lao dan dlit

doan nguoi roi thu do cua vuang trieu Khame di sang Lao. Phai doan di den Muang Xoa vua ｐｨｾ＠Ngtrm biet tin, li€n cu quan quan den nghenh tiep. Doan den Long Ban la ten g9i thai c6 khi vua Pha Ngtrm xay dl,l'ng ntr6c ｌｾｮ＠ X<:J.ng, ､ｾｴ＠ kinh do a day. V€ sau pho tuqng ｐｨｾｴ＠ n6i tieng mang ttr Campuchia ve, duqc coi la "tuqng ｐｨｾｴ＠ h¢ quoc" ｨｯｾ｣＠ "Phap bao tran quoc". Long Ban doi ten thanh Lu6ng ｐｨｾ｢｡ｮｧＺ＠ Luong ｨｯｾ｣＠ Lu6ng, c6 nghia la vi ､ｾｩＬ＠tuc dung ten ｐｨｾｴ＠ M ､ｾｴ＠ ten thu do cua dat nu6c.

Luc bay gio vua Ph<;t Ngl!m dang 6 Viengchan, doan cua truang lao lien den ｧｾｰ Ｎ＠ n6i l<_ti tat ca tlnh hlnh Vtra qua. Quoc vuang va hoang ｨｾｵ＠ cho xay dl!flg a ph fa Me hoang cung mqt ngoi chua ､ｾ＠tang doan do Truang Lao dan dau den 6: Ten cua truang lao duqc ､ｾｴ＠ ten cho chua Pasamanerama. Ngoi chua nay ngay nay van con. Cay b6-de thl dem trong a ngay trong chua. Ttr d6 tang doan do truang lao lanh ､ｾｯ＠ ｢ｾｴ＠ dau truyen ba ｐｨｾｴ＠ phap cho nhan dan Lao. Quoc vuang va hoang ｨｾｵ＠ deu Ia nhii'ng nguoi h9 trl tfch cl,l'c cho ｐｨｾｴ＠ giao, nguoi Lao cling ｣ｨｵｹｾｮ＠sang tin theo d<_to ｐｨｾｴＮ＠

Nam 1373 vua Ph<_t Ngtrm qua doi, con trai ong len noi ng6i. Vi vua nay duqc ton xung Ia Phargya

Xamxenthay "tanh t1,1 cua-30 ｶｾｮ＠nguoi Thai" (l ). Pharaya Xamxenthay niim gifr quyen binh su6t 43 nam, che do chfnh tri ｨｯｾｭ＠ bj, kinh te ph6n · vinh, ｰｨｴｴｾ＠chia nhan dan trong mr6'c thanh 3 giai cap: quy t¢c, binh dan, no ＱｾＮ＠Nam 1407 doi Minh, nha nu6'c ｌｾｮ＠ ｘｾｮｧ＠ duqc nha Minh phong lam "Lao Qua tuyen uy ty". Khi con a ngoi. vua da cho xay dt..rng chua chien, de XUang nghien CUu ､ｾｯ＠ｐｨｾｴ＠ (2). Hon nfra ｬｾｩ＠ cho due m¢t pho tuqng d6ng thau rat ian cung a chua Malahalam duqc xay dt..rng ti! nam 1372. Ngoi chua nay ｨｩｾｮ＠ nay da bj pha huy, pho tuqng d6ng thau ｨｩｾｮ＠ nay chi con lai dau va ngt._!c.

Pen thai vua ｖｩｸｵｮｨｾｮｩｴ＠

(!50 1-1520) da c6 de cong trlnh kien true ｐｨｾｴ＠ giao. trong s6 d6 n6i tieng nhat Ia chua Vixun. Cong trlnh nay duqc xay dt..rng ti! nam 1503 de tho hai c6t vua ｖｩｸｵｮｮｨｾｮｩｴ＠ va tu<;mg ｐｨｾｴ＠

ｐｨｾ｢｡ｮｧＮ＠ Ngoi chua duqc xay dt._!ng tinh vi, vach g8 dan ｣ｨｾｴＬ＠nen nha huang nghieng ra ben ngoai. Qu6c vuang Ia m¢t tfn d6 ｐｨｾｴ＠ giao trung thanh, da ti!ng bai bo m¢t s6 hlnh thuc tin vao thuyet linh h6n va ｴｨｵｾｴ＠ d6ng bong nhung khong ｴｨｾｭｨ＠ cong may.

Sau khi con trai vua Vixunhani.t Ia Phothixaranlt len noi ngoi, nha vua cho doi thu do Lu6ng ｐｨｾ｢｡ｮｧ＠ den ViengchAn. ｍｾ＠ vua v6n Ia con gai vua Xiengmay a phfa ｢ｾ｣＠ nu6'c Xiem. Tnr6'c khi len ngoi; vua ｐｨｯｴｨｩｸ｡ｲｾｲ｡ｴ＠ da ti!ng tu hqc a day, duqc hai nha su h<;>c r¢ng tai cao truyen tam phap. TlJ' d6 c6 thong ｉｾ＠ Ia cac ong vua tru6'c khi len ngoi bau Mu phai trai qua m¢t thai gian tu h<;>c a chua. Nam 1545 vua Xiengmay qua doi; ngoi bau bo tr6ng, ong da kiem gifr luon ngoi vj. Ba nam sau, ong uy nhi¢m cho coi trai truong cua mlnh Ia vua o Xiengmay. Vua dfch than ､ｾｮ＠hoang tti ｘﾢｴｴｨｾｶ｡ｮｧｸＶ＠ den d6. ｐｨｯｴｨｩｸ｡ｲｾｮｩｴ＠ lam le nhap thien

cho con a m¢t ngoi chua tren dat Xiengxen. Sau d6 ho1mg t¢c Xiengmay m6'i t6n len ng6i.

Con trai thu hai cua ｐｨｯｴｨｩｸ｡ｲｾｲ｡ｴ＠ len n6i ng6i a Lao thl nguOi anh truang dang lam vua Xiengmay ｬｾｩ＠ chu truong mu6n ke ng6i cua vua cha, nen uy thac dat Xiengmay cho m¢t vj vuong nr nguOi 1nai nAm gifr; ron minh v¢i va quay ve Lu6ng ｐｨｾ｢｡ｮｧ＠ chinh ｰｨｾｴ＠ nguOi em, r6i t1! ､ｾｴ＠ ｨｩｾｵ＠ Ia xay Nhax¢tthathillit. Luc bay gio vua Mien Ia Bayinnaung da quet ｳｾ｣ｨ＠dam quan hung trong nu6'c, sau khi th6ng nMt tol:m b¢ dat nu6'c. NAm 1566 Xaynhax¢tthiithihit lien minh v6'i vuang trieu Aduthada cua

. Xiem. NAm sau Campuchia tien cong Lu6ng ｐｨｾ｢｡ｮｧ＠ va Chieng Rai. Nha vua cho dai d6 ve Viengchan, xay dt..fl1g don liiy phong thu. Vua Xay Nhax¢tthathilat khi ti! Xiengmay ve Lu6ng ｐｨｾ｢｡ｮｧ＠ c6 mang theo m¢t pho tuqng ng<;>c xanh - Kyo ｍｯｬｾ｣｣ﾢｴ＠ va m¢t pho tuqng bilng ｶｾｭｧ＠ - ｐｨｾｴ＠ ｘｾ｣ｨｫｨ｡ｭＮ＠ V e den kinh do ｌｾｮ＠ ｘｾｮｧＬ＠ vua hen cho xay dt._!Og ngoi chua de tho phl,lng, v6'i kien true hoa 1¢, di¢n duang sau kfn, ｐｨｾｴ＠ dai to Ian. Vi¢c chua thimh, pho tuqng ｐｨｾｴ＠ ng<;>c da bj Xiem chien thiing nam 1778 lay di. Nha vua ｬｾｩ＠ cho xay dt._!ng ｔｨｾｴ＠ · Lu6ng vi dai a phfa ｢ｾ｣＠

Viengchan. Toa thap nay xay dt._!Og nam 1566, dt._!a tren nen m6ng toa thap cu dt..fng len toa thap m6'i to Ian han, di¢n tfch r¢ng den may tram mau. Thap hlnh vuong, chia ra lam 3 tang. 0 tang cu6i cung c6 hanp lang r<?ng vong quanh b6n ｭｾｴＮ＠ 0 phan gifra de ben deu c6 ctra vao, lai c6 bac ｴｨｾｭ＠ len xu6ng. 0 khu ｶｾ｣＠ ｮｧｯｾｩ＠4 ctra con xay dt..rng It dlnh. B6n xung quanh tang thu 2 dt..rng 30 toa thap nho hinh vuong bao bqc. 0 gifra tang thu 3 Ia toa thap nhqn cao vut len, cling Ia thap vu6ng. Phan drr6'i c6 hlnh hoa sen: gifra chia ｴｨｾｭｨ＠ cot ｴｲｾ＠ tam cap, phan

tren Ia hlnh chiec blnh vuong cao nh<;>n dau, phan cao nhat Ia dinh thap nh<;>n hok Phan tren cua toa thap dat vang, tlr xa nhin thay long lanh rt._!c rO, hoa h¢ trang nghiem, Ia cong trlnh kien true vi ､ｾｩ＠ nh,at trong de dq cua nu6c Lao. 0 Dong Nam A cac thap · ｐｨｾｴ＠ thong thuang Ia hinh tron, nhung toa ｐｨｾｴ＠ Lu6ng nay l1,1i c6 hlnh vuong, phong each d¢c dao, do ｶｾｹ＠ tra thanh thAng tfch n6i tieng. Thap xay trong 6 nam m6'i xong, trong ､ｾｩ＠ thap tho xa-lj ctia due ｐｨｾｴＬ＠ ciing co nguoi n6i Ia tho ca toe ｐｨｾｴＮ＠ Nam 1873 toa thap bj b<;>n phi a Van Nam pha ｨｯｾｩ＠nghiem tr<;>ng. Den nam 1930 ｔｨｾｴ＠Lu6ng duqc tu b6 ｬｾｩ［＠ khoi ph1,1c duqc St._! hung vi v6n CO CUa toa thap. Dong thai qu6c vuong con ban s:ic cho xay dt._!Og hon 60 toa tMp khac.

Nhan xet ve vai tro cua Phat giao ｴｲｾｮｧ＠ dOi s6ng chinh trj ｾ｡＠van h6a Lao, tien sy ｎｧｵｹｾｮ＠ ｌｾ＠

Thi da viet: "Nho cac ｨｯｾｴ＠ d¢ng sung ｐｨｾｴ＠ d6 cua vua nen ｐｨｾｴ＠giao 6 Lao thai ky nay rat phat trien. De nang cao han nfra vai tro cua ｐｨｾｴ＠ giao va dua ｐｨｾｴ＠ giao len dia vi doc ton, nam 1527 vua ｐｨｯｴｨｩｸ｡ｲｾｲｾｴ＠ da ra m¢t sAc 1¢nh cam than dan trong nu6'c khong duqc tho m<?t ton giao nao khac rna chi duqc phep tho ｐ ｨｾｴＮ＠ V6i sAc ｬｾｮｨ＠ tren, vi¢c tho "phi" tu xa xua cua nhan dan Lao bi bai bo. Cac den mieu eli tho "phi" bj ､ｾｰ＠di va xay chua thay vao. Lan dau tien trong ljch su U10, ｐｨｾｴ＠ giao duac dua len dia vi doc ton va ｨｯｾｮ＠ toan th:ing thi d6i v6i cac ton giao khac a Lao" ( ... ) "Tren tht._!c te, trong dan gian Lao, ｐｨｾｴ＠giao van cung ton ｴｾｩ＠ voi nhiing tin nguang dan gian" (3).

Nam 1569 quan Mien tan cong Lu6ng ｐｨｾ｢｡ｮｧ＠ va Viengchan. Vua Xay ｎｨ｡ｸｾｴｴｨ｡ ｴｨ ｩｬ｡ｴ＠ vao rung ch6ng clJ lai. Chi duqc m<?t thoi gian ｮｧｾｮ＠ quan Mien bj ｴｾｴ＠ benh. ttr d<)ng rut lui ve. Sau khi vua

｡ＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾ＼＠ T,P CHi ｎｾｈｊｴｎ＠ CuV Plf!T HOC ·.··)

Xay Nhaxetthrthil at chet, the h,rc b nuac Lao ngay cang suy yeu. Nam 1579 quan d¢i Mien ｉｾ ｩ＠ tien danh Viengchan, ｢ｾｴ＠ duqc con trai cua vua Xay Nhax¢tthathilat Ia Nokkeo Kuman, roi cho em trai cua vua ｮｾｭ＠ gifra quyen bfnh. Tu d6 mr6c Lao than thu¢c Mien. Nam 1954 trong nuac Mien khong 6n djnh. Nokkeo Kuman duqc tha ve da len ngoi. Tu d6 ve sau, den thai vua Thaimmikarat (1596-1622) cua Xiem, nuac Lao c6 m(>t thm gian dai kha 6n djnh.

Nam 1637, vua Xulinha Vongxa len ngoi, ket hon vai cong chua con vua Le ThAn Tong (4) nha Le cua ｄｾｩ＠ Vi¢t. Vi¢c ho;:tch djnh ｬ ｾｩ＠ bien giai gifra hai nuac da ､ｾｴ＠ ra. Sau khi quoc gia 6n djnh, nha vua chu <; den vi¢c tu sua chfnh tri, coi tr<;mg ton giao, lam cho nuac Lao trb thanh trung tam ｐｨｾｴ＠ giao b Dong Nam A Iuc bay gio. Anh sang TIJC ra soi d<?i ca den cac nuac Jan bang. Khong it nguoi xuat gia cua Xiem va Khome den Viengchan h9c ｴｾｰＮ＠Nguoi JHt Lan thu(>c cong ty Dong An Ia Herit Van Wusthf (den Lao nam I 691) va Jean Marie Leria ( b Lao trong thoi gian tlr nam 1641-164 7)' tung song trong moi truang toan dan sung

· bai ｐｾｾｴ＠ b Viengchan. La nguoi chau Au ､ｾｵ＠ tien den .Lao, hai ong con ､ｾ＠ ｬｾｩ＠ ｴｾｰ＠ Lil hcmh ky quy gia. Oic ong hieu nit sau sAc giao ly cua ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴＬ＠ dong thoi ciing tan thubng SIJ hung trj cua trieu vua Xu1inha Vongxa va ngh¢ ｴｨｵｾｴ＠kien tTUC U'U (U tnic tuy¢t CUa chua thap ｐｨｾｴ＠ giao. Sau khi vua Xu1inha Vongxa qua doi, nuac Lao ｬｾｩ＠ wi vao nguy ca dat nuac chia dt va ngo;:ti bang xam luqc. Trang mrac, Luong Ph;:tbang, Viengchan, ｃｨ｡ｭｰ｡ｸｾ｣＠ chia thanh 3 nuac, tien hanh chien tranh chinh ｰｨｾｴ＠ !fin nhau (5). Nuac ｃｨ｡ｭｰ｡ｸｾ｣＠ trong so 3 nuoc d6 bi tieu diet tru6'c. Nam 1778, hai ｾ｡ｮ＠ ｱｵｾｮ＠ Thai tien cong

Viengchan. Lu6ng ｐｨｾ｢｡ｮｧＭ cilng khong dll'ng vfrng, IAn Iuqt trb thanh ph1,1 thu(>c vao nuac Xiem. Pho tuqng ｐｨｾｴ＠ Mng ng9c n6i tieng va tuqng ｐｨｾｴ＠ b Lu6ng ｐｨｾ｢｡ｮｧ＠ deu bj nguoi Thai cuap di. Den nam 1782, nuac Xiem chi trao tra tuqng ｐｨｾｴ＠ Lu¢ng Ph;:tbang khi b¢ ｭｾｴ＠ cua pho tuqng nay da phi pha huy.

Nam 1820 vua Chau Anu mo phong theo ､ｾｮｧ＠ thuc ·tl! vi¢n ian cua Bang Coc de xay diJDg chua Xl Xak¢t b Viengchan. ｐｨｾｴ＠ di¢n hung vi trang nghiem, ben ngoai c6 hai lap hanh lang, ｳｾｰ＠ ､ｾｴ＠ 120 pho tuqng. Nam 1826 vua ｃｨｾｵ＠Anu bat ngo tuyen chien v6'i Xi em tien quan vao Bang Coc nhung bj phiin kfch va that ｢ｾｩ Ｎ＠ Nam 1828 quan Xiem chiem duqc Viengchan, do thj bj pha huy, hon 10 ｶｾｮ＠ cu dan bj don sang dat Thai, hon 6 ngan ngoi nha bj hOng, cac c6ng trlnh kien true nhu chua chien, thap ｐｨｾｴ＠ ciing bj tan pha rat nhieu. Vienghcan thanh mot tinh n6i thuoc cua Xiem.

· 0 Lu6ng Ph;:tbl'mg tu nam 1707 hai anh em Hing Kisarat va Int'asom lien quan ､｡ｮｾ＠ ｧｩｾ｣＠ nen giimh ｾｱ｣＠ ｴｨｾｮｧ＠ lqi. It lau sau hai anh m ｬｾｩ＠ chia re.

Na 1752 Mien vao xam Ian Lu6ng ｦｨｾ｢｡ｮｧＬ＠ Lao lien ket v6i Xiem danh tan quan Mien, va ky ket lien minh v6i Xiem. Den nam 1778 Viengchan va Lu6ng ｐｨｾ｢｡ｮｧ＠ deu tra thanh thu<?c qu6c cua Xi em.

Nam ｃｨｾｵ＠ Anu tron sang Bang Coc tru6'c day, nay (1793) trb ｬｾｩ＠ Lu6ng ｐ ｨｾ｢｡ｮｧＬ＠ khoi ｰｨｴＬｾ｣＠kinh do. Nam 1796 ｯｮｾ＠ cho tu stia ｬｾｩ＠ chua Wat Mai de ､ｾｴ＠ tu9ng ｐｨｾｴ＠ Ph;:tbang dem tlr Xiem ｶｾ＠ 2 nam tru6c. ｐｨｾｴ＠ di¢n cua ngoi chua nay c6 7 gian va 3 tAng hanh lang, hai ｭｾｴ＠ truoc sau c6 hai lap c(lt chong do. ｖｾ＠ sau tuqng Phat duqc dua ｶｾ＠ hoang cung ､ｾ＠ bao v¢.

Nam 1873, Xiem chiem Lu6ng ｐｨｾ｢｡ｮｧＬ＠ giimh duqc quyen chi phoi nuoc Lao. Song

Phap da xam luqc Vi¢t Nam nam 1858 va sau d6 Vi¢t Nam da tra thanh thu(>c dja cua Phap. Phap m(lt ｭｾ ｴ＠ blmh tnrang the ll,l'c den ｴｾｮ＠ Khome, dong thoi uy hiep Xiem, dung hai quan thi uy tren bO bien gan Bang Coc. Do ｶｾｹ＠den nam 1893 "Dieu uac Phap Xi em II duqc ky ket. Dieu uac bu(lc Xiem phai rut khoi ta ng;:tn song Mekong, thua ｮｨｾｮ＠ nu6c Lao Ia nha nu6'c bci.o h9 cua Phap. Tu d6 ba nuac Vi¢t Nam, Campuchia, Lao duqc g9i chung Ia Dong Duong thu<?c Phap.

Sau Dieu uac Phap Xiem nam 1893, Thai tlr bo quyen cai tr! Lao, nen den nam sau nuoc Phap hoan toan chiem duac nuac lao. Nguoi Phap sua d6i · ｬ ｾｩ＠ t6 cht!c chfnh trj cua nuac Lao, chia hanh chfnh toan quoc thanh hai khu VIJC: Thuqng Lao Ht Lu6ng ｐｨｾ｢｡ｮｧＬ＠ H;:t Lao Ia Khanph1,1. M6i khu VIJC uy ｮｨｩｾｭ＠ m(>t v6 quan cai trj. Nam 1899 nuoc Phap ｬｾｩ＠ hqp nMt hai khu hanh chfnh Thuqng lao va H;:t Lao thanh m(lt khu VIJc hanh chfnh, ､ｾｴ＠ dum quyen cai quan cua m(>t quan chuc cao cap ngum Phap. Dinh thl}' cua quan chuc cao cap nay dau tien dong 0 Souvang, ve sau doi den Viengchan. Can cu vao Phap ｬｾｮｨ＠ do T6ng thong Phap ban bo nam 1911, quy djnh chuc quyen cua vien Luu thu Slr, gom: "Quan Luu thu su c6 quyen trong nom dja h;:tt cua mlnh phi,! trach, quyet djnh quyen quan ly doi vai dan cu b vung d6, va phi,! trach, chap hanh dieu ｉ ｾ＠ da nghj vi¢n nuac Phap, thi hlmh m¢nh l¢nh cua T6ng thong Phap va cac an nghj cua phil toan quyen dat ｴｾｩ＠Vi¢t Nam". Quan Luu thli sue cai quan va duy trl trat tu an ninh cong c(>ng, d(lng ｶｩｾｮ＠ ｴｾｹｾｮ＠ dt,mg quan d(>i, chi huy quan d(>i bao an 6 dja phuong. D6ng thoi, quan Luu thu Slr Ia nguoi chU trl phan xet cao cap nhat nhat cua t6 chuc tu phap o dja phuong, c6 ｱｵｹｾｮ＠

thu cac lo<;ti thue. Ngay d. vua mroc Lao mu6n di tuiln thu ben ngoai kinh do, cling can phai duqc st,r d6ng y cua quan Luu thu su, moi duqc b6 trq t6n phi.

Thai ky Phap th6ng trj nuoc Lao, thi hanh chfnh sach ngu dan, 95% dan s6 nuoc Lao mua chfr, cac linh vue kinh te chfnh tri Mu bj kh6ng . che trong tay nguai phap. Cac ｭｾｴ＠ van h6a, giao dye, ton giao cua nuoc Lao deu khong duqc coi tn?ng, nguqc ｬｾｩ＠ con bj nguai Phap han che va ap buc rat nhieu. ｐｨｾｴ＠ giao da b! mat di st,r biio h¢ va giup do truyen th6ng cua Nha mroc, do ｶｾｹ＠ rat kh6 c6 co h(>i phat ｴｲｩｾｮＮ＠ Nuoc Lao tu sau ngay dt!f1g nuoc the ky 14, dii tin theo ｐｨｾｴ＠ giao; cac mroc lang gieng b6n xung quanh nhu Trung Qu6c, Campuchia, ｖｩｾｴ＠ Nam, Xiem, Mien ｄｩｾｮ＠ deu Ia Nha nuoc theo ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴＬ＠ nuoc Hw trong holi.TI canh do, thl trt,rc tiep ｨｯｾ｣＠gian tiep deu tiep thu van hoa ｐｨｾｴ＠giao. Tuy¢t d<;ti da s6 nhan dan ､ｾｵ＠ theo ｐｨｾｴｴ＠ giao; d<;to ｐ ｨ ｾｴ＠ da di sau vao doi song dan gian.

Phuang thuc giao dye tru6c kia cLta nu6c Lao, coi nha chua Ia trung tam tu duang tin nguang ton giao, va ci1ng Ia dja phuong qu6c dan ｮｨｾｮ＠ sl! giao dye. Nguoi dan Lao mu6n duqc day d6, ､ｾｵ＠ phai cten chlta. Nha chua Ia tnrang h<;>c, Sli try tr1 a chua Ia ｨ ｩｾｵ＠ truang, cac SU' tang khac Ia giao vien, co m¢t chuang trlnh giang d<;ty nhat djnh. tu don gian den sau ｳｾ｣Ｎ＠giang giai cac giao ty cua d<;to Phat va d<;to 1y lam nguai. Cong vi¢c nay giong voi cac nu6c lang ｧ ｩ ｾｮｧ＠ Mien, Xiem, Campuchia. Sau khi mroc Uto tr6 thanh ntr6c bao h¢ cLta Phap, ｱｵｹｾｮ＠ giao dye thu¢c ｶｾ＠ Chfnh phu, the nhtmg ｶｩｾ｣＠ giao dye doi v6i qu6c dan con ChLfa ph6 ｃｾｰ Ｎ＠ ma nha chua v;ln gifr m(>t ph<in quytn giao ､ｴＬｾ｣Ｎ＠Ngu-oi dim Uto neu nhu muon co dvqc tri thtrc va ｐｨｾｴ＠ ph<ip sau rong. thl deu phiii den cl!a chua

tim hoc cac nha SU' CO hoc van, nguai · Phap cilng khong ｴｨｾ＠ nao ngan cam duqc.

Nam 1902 ｢ｾｴ＠ dau dat ra che d¢ giao dl_lc ｴｩｾｵ＠ h<;>c. ｎｾｭ＠ 1921 moi thfmh ｬｾｰ＠ truang trung h<;>c so cap Pauy o Viengchan. Sau d6 mo. r¢ng ra d.c tinh nhuu Lu6ng P<;tbang, Xiengkholmg, Tha Khyt, ｘ｡ｶｾｮｮ｡ｫ ｨ･ ｴＬ＠ Phkxe v.v... t6t ngh i¢p · ｢ｾ｣＠ so trung, thl den truang Pauy 6 Viengchan de dt,r ｢ｾ｣＠ trung h<;>c. Suot thai gian 50 nam Phap cai tr! mroc Lao, cii nuoc chi co 50 nguai t6t ｮｧｨｩｾｰ＠trung h<;>c, khong c6 d<;ti h<;>c. Neu nhu mu6n h<;>c d<;ti h<;>c thl can phai sang Ha N¢i ｖｩｾｴ＠ Nam. ｐｨｾｴ＠ giao cling c6 t6 ch(rc co cau cac cap. Toan qu6c chia ra cac chau, ｨｵｹｾｮＬ＠dum chau huy¢n Ia huang thon, chua ｣ｨｩｾｮ＠ trong huang thon ､ｾｵ＠ co st,r tang chuyen to quan 1y st,r vl_l.

Phong tl_IC cua nguai Lao cling gi6ng voi Thai, Mien, Campuchia, b do tu6i thanh thieu nien, tat cii ｮ｡ｾ＠ gioi kh6ng ｫｾ＠ Ia quy t¢c hay blnh dan ､ｾｵ＠ phiii den chua xuat gia lam sadi ｨｯｾ｣＠ ty khuu, d6 nghien Clru kinh ｐｨｾｴ＠ va gifr dung gi6i ｴ ｵｾｴＮ＠ Thai gian xwlt gia ngftn hoac la su6t dai, dtu do ca nhan tl! nguy¢n. Sau khi xuat gia den a chua ｐｨｾｴ Ｎ＠ thl duqc de tfn d6 ｴｾｩ＠gia nu6i duang.

Chien tranh the gioi lftn thll 2, nuoc ｾｨ｡ｰ＠ tham gia chien tranh 0 chau Au, quan Nh*t keo xu6ng xam chiem phuang Nam. Den thang 3 nam 1845, Nh*t chiem luon duoc mroc Lao. Khi chien tranh ｳｾｰ＠ ket thuc, Vi¢t Nam va Lao t6 chllc du kfch danh Nh*t. Nuac Phap tuy van mu6n kh6i phyc l<;ti nen th6ng trj cua Nha mroc bao h¢, the nhLing tl nh the kh6 duy trl n6i. Thang 7 nam 1949 Dieu u6c Phap Lao duqc ky ket a Pari, thtra nhan nuoc Lao d¢c ｬｾｰ＠ trong kh6i lien hi¢p Phap. Tuy ｶｾｹ＠ cac ｭｾｴ＠ ｮｧｯｾｩ＠ giao, quan slf, tai chfnh, tv phap ｶｾｮ＠ bi nguai Phap khong che". Den thang 7 nam

1954 sau khi ky ｨｩｾｰ＠ djnh Gionevo, nuoc Lao moi duoc doc ｬ ｾｰ＠ holm toan. · ·

Nam 1961, nu6c Lao thong qua Hien phap. Loi tl!a dan co viet: "Hien phap nay Ia cac nguyen tk co ban biio dam quyen loi cho nhan dan Lao deu duoc ｢ｾｮｨ＠ ､ｾｮｧ＠ trLioc phap lu*t, bao h¢ h<?'P phap quyen lqi sinh ton cua con nguai. D6ng thai trong ph<;tm vi quy djnh cho phep tht,rc hanh de quyen tt,r do trong khuon kh6 phap ｬ ｵｾｴＮ＠ ､ｾ｣＠ ｢ｩｾｴ＠ Ia thua nh*n quyen It! do ca nhan, tl! do tfn nguang, tt,r do ngon ｬ ｵｾｮ＠ sang tac va xuat ban, va quyen tt,r do ｬｾｰ＠hoi doan ｴｨｾＢＮ＠

. "Hi en phap nay, vt ｭｾｴ＠ nghia vl_l neu r6 quytn phl,lc vy T6 quoc, ton tr<;>ng tfn nguang ... "

ｄｩｾｵ＠ thu 7 neu r6: "Ph*t giao Ia qu6c giao, quae vuang Ia nguai biio ho cao nhat".

Dieu thll 8 quy djnh: "Quae vuong phiii Ia tfn d6 Ph*t giao nhi¢t thanh".

Ngum nuoc Lao, dac bi¢t Ia dan t¢c Lao, deu Ia tfn d6 ｐｨｾｴ＠ giao. Chfnh phu Lao da giao cong vi¢c van hoa ton giao cho B6 Ton giao ｴｲｾＬｉ｣＠ thu¢<: Quoc ｶ ｴＬｾ＠ vi¢n ーｨｴＬｾ＠ trach quan ly, toan quoc chia ra Jam 12

. tinh, moi tinh ､ｾｴ＠ ra mqt giao kha. Thang 5 nam 1959, chfnh phil

Lao da cong b6 "Phap 1¢ tang-gia nuoc Lao". Trong do co ditu 3: "Nguai xuat gia b nuoc Lao nhu ty khuu va sadi, phai tuan thu phap ｬｾｮｨ＠ do tang vuang cua nha nuoc ban bo".

Ditu 19: "Tang vuong co quyen ｴｵｹｾｮ＠ phong ty khuu cua cac tinh. H¢i Ph*t giao cac tinh xet ｴｵｹｾｮ＠trlnh len B9 Ton giao, B9 trubng B9 Ton giao ｬ＼［ｾｩ＠ ､ｾ＠ trlnh len Tang vuong ､ｾ＠ phong ｴｾｮｧ Ｂ Ｎ＠

Ditu 20: Ｂｖｩｾ｣＠ phong ｬ ｾｰ＠

Tano vuono d n c6 chi du etta 0 b' .

qu6c vuono do chfnh phu ban b6. 0 .

Ncrhia Ia 86 trLr6'no 86 Ton .sm\o 0 . 0 ' ｾ＠

phu trach va lo li¢u vi¢c phong tuoc cho Tang vuong, tr1nh len

quae vuong de gia phong". Oic cap chile quyen ｨｾｭｨ＠

chfnh da tang-gia gom 5 ｢ｾ｣Ｚ＠1. Tang vuong. 2. Tang truang cap tinh. 3. Tang truang cap ｨｵｹｾｮＮ＠4. Tang truang cap than. 5. Su tr1,1 trl a chua. ｌｾｩ＠ chia ra 6 cap ｢ｾ｣＠ chuc tuoc

su tang g6m: 1. Phrayautgkao 2. Phralukgkeo 3. Phralakkam 4. SU'ton 5. Phrasa 6. Tang-gia ton twang. Sau cap ｢ｾ｣＠ tren, neu c6 khiem

khuyet chuc nao, th'i deu do de cap b6 sung. Nhfrng vj c6 ｢ｾｮｧ＠cap tieng Pali cao cap c6 the dll'gc tuyen chc;m lam Tang Vll'ong ｨｯｾ｣＠Tang tmang a cap tinh. Nhfrng vi c6 ｢ｾｮｧ＠ cap tieng Pali trung cap c6 ｴｨｾ＠ dugc ｴｵｹｾｮ＠ chc;m lam Tang truang cap ｨｵｹｾｮＮ＠ Tang truang cap than va SU' trl,l trl a chua. Co quan hanh chfnh tang - gia toi cao dU'<JC t6 chtrc baj Tang VUong va 5 uy vien chap hanh.

Sau khi nu6c Lao gianh dugc di?c ｬｾｰＮ＠ Nha nuoc da chu y de cao van hoa cua. mlnh va tfn ngll'ong ton giao. Nhan dan hilu het theo dao ｐｨｾｴＬ＠ coi tn;mg thl,fc tien cu¢c song, yeu chuC?ng hoa blnh, bo thf giup do ｐｨｾｴ＠ giao, chti <; nghe su tang thuyet phap va gifr gioi ｬｵｾｴＮ＠ M<;>i nguoi cung.kfnh tam bao va nghe Ioi giang ､＼［ｾｹＬ＠con hon c:i d6i voi quan chtrc cua chinh phil. Sau khi di?c ｬｾｰＮ＠chfnh phu dmg lo h6 trg ｐｨｾｴ＠ giao tuyen truyen giao ly, khuyen bao quan cMc va dan chung tin theo Phat giao. Hang nam chfnh phu c6 dl! tmin cung cap cho 139 Ton

giao, cac ton giao ｮｨｾ＠ dU<JC SJ! giup d6' tai chfnh phtm ph6i theo cy ｉｾ＠ s6 ngll'Cri theo ､ｾｯ Ｎ＠

Van h6a cua nuoc Lao phan nhieu gi6ng voi Thai Lan, trJ!c ttep chju anh huang cua van h6a AnD¢. Ngum Lao 6!uu VlfC song Mekong va nguoi Thai 6 luu VlfC

song Menam la cling m<?t chung t¢c, ngon ngfr van tl! cling gan gi6ng nhau.

Truoc kia ngll'oi Lao den vung song Mekong, thl nen van h6a cua nguoi Khome cua Campuchia da den vung nay. Den khi nguoi Lao xay dlfTig ra nu6c ｌｾｮ＠ ｘｾｮｧＬ＠ thl trong vung dat phfa nam r¢ng 16n, de llnh vtfc ngon ngfr, ton giao, my ｴｨｵｾｴ＠ phan nhieu chju anh huang da van h6a Campuchia. Hon nfra, ｐｨｾｴ＠ giao bu6i dau o Lao Ia truyen tit Campuchia vao. Dang tiec dng cac tac ph:lm ｐｨｾｴ＠ giao thffi ky dau gifr ｬｾｩ＠ khong con dugc nhieu (6).

Can ctr vao de cong trlnh kien true, qua de phe tfch c6 ､ｾ＠ khao xet thl a thai ky dau dugc doan Ia m6 ｾｽＱＱｮｨ＠ kien true Mien du ｮｨｾｰ＠tit An Do vao. Mo hlnh kien true nay Ia y€u to manh nha cua cong trlnh kien true 6 de nuoc vung D6ng Nam A. Tfnh d<?c ｬｾｰ＠ rieng ｢ｩｾｴ＠ 0 de cong trlnh kien true cua nu6c Lao Ia nha hai tilng cao 16n

va r<?ng rai. Ｌｋｩｾｵ＠ nay a cac nuoc DOng Nam A deu Ia loai nha m<?t tang.

Ngay nay a cac vung Lu6ng ｒｬｾ｢｡ｮｧＬ＠ · Viengchan cho dS1 ｘ｡ｾ＠ a cac thanh pho a ven song Mekong, deu thay gifr ｬｾ ｩ＠ dugc cac di san van h6a thffi ky gifra va sau cua nu6c Lao, bao g6m cac ngoi chua, toa thap, hang da va cung ､ｩｾｮ Ｎ＠

lang tam cua cac qu6c VUong caG uieu. ｈ ｩｾｮ＠ nay a mr6c Lao c6 hon mi?t ngan ngoi chua, va hon I va 2 ngan su tang.

Chu thich:

( l) Nam 1376, trong t6ng dan so L1n ｘｾ ｮｧ＠ c6 30 ｶｾｮ＠ ngum Thai; con l\li cac dan t<)c khac chiem 40 ｶｾｮＮ＠

(2) D.G.Htall: Ljc!l s1i' Dong Num A. Nxb CTQG-H, 1997.

(3) ｎｧｵｹ･ｮｾ＠ Thi - Vui rro niu Plujt giao trong dai song chinh tri I'U 1•un h6u

Lila - Nxb KHXH- H.l993. (4) TUc Le Duy Ky lam vua 23 nam;

c6 ba nien ｨ ｩｾ ｵＺ＠ Vinh To (1619-1628) Due Long ( 1629-1634) Duong Hoa (1635-1642).

(5) D.G.E Hall - Lich s1t Dong Num

A. Nxb CTQG-H, 1997. (6) TY khieu Payutto, phong v5n ｶｾ＠

sa kien va dm tuemg doi voi nuoc Lao (tie'ng Thai) dang tren to ｮｧ ｵ ｹｾｴ＠ san "Phiit _luan" q.6, ky 21 cua D;ti hqc ｐｨｾｴ＠ giao Chu-l;t-long-cong cila Bang Coc.

Kie'n

tnic

mai

clnla

Uw

Anh :

Xuan Loan

hien -su Nguyen Tri Bao nguai huang 6 Dien ( l ), la ｣ｾｵ＠ ru(>t ｰｨｾＺｾ＠ quoc Thai uy To Hien Thanh. Ong theo ｐｨｾｴ＠ tir luc con tre, tu a chua Thanh Tuoc, nui Da Hi, huang

cat _!..qi Ｈｨｯｾ｣＠ cat Ly), huy¢n Thuang ｌｾ｣＠ (2). Ong sinh nam nao thl den nay chua ro, nhung ong

mat ngay 14 thcing 4 nam Thien tu gia ｔｨｾ［ｾｹ＠ thu nam, dai vua Ly Cao Tong (rue ngay 19-5-1190).

Ducmg thai, 6ng tu tren nui 6 nam thanh d(;lO, sau h':l scm, di ｫｨｾｰ＠ nai, thuang cu!_lg de thien su ban ｬｵｾｮ＠ ve thai the ve le tii sinh. Ong l':li rat ml,1'c khiem ton, luon tl! cho mlnh Ia chua ng(> ､ｾｯ＠ de hoc hoi. Duac Dao Hue Thien Su (?:..1172) dam ､ｾｯ＠ chi bao,

0

6ng 'sung strang ve chua tiep ｴｾ［ｾ｣＠ tu hanh viet bai "T':l ｄｾｯ＠ Hu¢ Thien su" (cam ｴｾ＠Thien su Dao Hue) nhu sau:

Bdt nhll;r pho,;g £fuyelr phrl1•dn ｴｾｬｮ Ｌ＠Tmnlr kiln tlumlr tlri en ｶｾｭ＠ ly tlru? Tlf(J/lg thl'tc nu"in thien ｨｾＱ Ｎ＠

Tri dm niing k_v nluln. Nghia Ia: Khong nM gi6 cuon ｳｾ｣ｨ＠ may mu, Sao thay trai xanh muon ､ｾｭ＠ thu? Quen biet khtlp gan trai. · Tri am ｮｾＱＰ＠ may ai! (,._ai djch cua Hu¢ Chi) d Trieu Ly, d<,to Ph¥ Ia Qu6c d<_to, nhieu nha su

duqc nha vua phong Ia Quoc su. "Cac vua Ly deu ton sung ｐｨｾｴ＠ giao. Ly Thai Tong thu(>c the h¢ thu 7 cua phai thien Vo Ngon Thong"_ Ly Thanh Tong thUQC the h¢ thu nhat cua phai thien Thao Duang. ThUQC phai thien nay con co Ly Anh Tong, th€ h¢ thu 3 va Ly Cao Tong, the h¢ thU" 5. Ly Hu¢ Tong sau khi nhuang ngoi cho Chieu Hoang, cilng di tu voi hi¢u Hu¢ Quang Thien su (3). Du6i trieu Ly, ngoai nhfrng chien cong oanh li¢t cua dan t¢c tLr H\p do Thang Long den chien thang ｧｩｾ｣＠ Tong bao ve va mo mang ba coi, xay dt,rng ､ｾｴ＠ nuoc hung thjnh, thl khong ft nhfrng phen 6 mc)t so vua quan trong trieu dlnh da lam tn\i m¢nh trai l a.m ｨ ｾｩ＠ den

0 NGUYENTQA

dan den nuoc. Nhfrng bien co ay, nhu nha su Le Tung (dai Le Tuang Dl!c), nam Giap Tuar, Hong ｔｨｵｾｮ＠ thu 6 (1514) da viet: II 0 00 Nhan Ton tinh trai nhan hieu, c6 tieng due tot, tn;mg ken ch<;m danh than, ､ｾｴ＠ khoa thi tien sl, c6 quan hau kinh dien, xuong chieu rna duang, du nguai hien, nghe lai can, ｮｨｾ＠ thue kh6a, ft giao djch, cho nen tt,r huang coi _thai blnh, rat mt,rc nen giau thjnh, dang g<;>i Ia ｢ｾ｣＠ vua gioi a luc thLra blnh ｶｾｹ＠ 0 Song Lam Scm rna ti¢c, de cho mau ｨｾｵ＠ dao chai, Quy dien due chuang, bj b<;>n tang ni ll:ra phinh, d6 Ia ch6 sai.

Than Ton sua sang chfnh st,r, ｮｨｾｭ＠ dt,mg hien nang, ､ｾｴ＠ khoa Hoanh tLr, djnh ｬｾｮｨ＠ binh nong, ke ｶｾ＠ chinh tri cilng Ia sieng nang. Song qua thfch dieu hanh, sung tuqng d':lO ｐｨｾｴ Ｎ＠ danh giac cling quy cong cho ｐｨｾｴ Ｌ＠ dang huou cling cho loan tuoc quan, sao rna ngu the?

Anh Ton ､ｾ ｴ＠ ra truang giang vo de nghiem vo bj, lam mieu kh6ng n:r de chan van phong, cay ru¢ng tjch dien. ｬｾｰ＠ dan Nam giao, ke ｭｾｴ＠ chinh tr! cilng Ia ky cang. Song kh6ng phan ｢ｩｾｴ＠ duqc ke gian ta, kh6ng cong minh trong ｶｩｾ｣＠ thuang ーｨｾｴＬ＠ yeu dung ke gian than rna rna duang tu<;>ng u6c (Tu<;>ng u6'c: chua r6 dieu gi. Nhung theo nghla cau nay co le Ia ta dam, vl gian than Ia D6 Anh Vil tu thOng voi Le Thai ｈｾｵ＠ -Chu thfch cua nguai djch), tin sung ､ｾｯ＠ Phat lao rna ､ ｾｴ＠ khoa tang ､ｾｯ Ｎ＠ sao rna toi the'?

Cao Ton bu6i dau chuyen dung cac hien than Ia To Hien Thanh, Ly Khcinh Tu, cung nhau muu tfnh vi¢c chfnh tri, c6 l¢nh chfin ban, c6 chieu cau hien, cho nen tlr nam Thien Tu· gia ｔｨｾＺｾｹ＠ ve truoc, chlnh Slt

con kh<i quan. Den nam Thien Gia Bao ht,ru ve sau, vi¢c th6 ffiQc nhu long dfm, b<;>n ｧｩｾ｣＠ cu6p n6i nhu ong, ma tri¢u chting mat nu6c da nay ve day ... " (4) " ... Nhan ton nghe lai ctia ｭｾ＠ de, rna ｭｾ＠ dfch dem giam giet di, con nhu cam con gai cac quan lay chOng tru6'c khi sung ｴｲｵｹｾｮＬ＠ thl Than Ton say ､ ｾ ｭ＠ nil' sk yeu chu¢ng ke quy6n than dam ｬ ｯｾｮ＠ thl Anh ton yeu dung gian ta; Cao Ton lay hoang dam lam thfch, Hu¢ Ton lay tiiu sac lam vai ... " (4)

ｾＱＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾ＼＠ Ｎﾷ ﾷ Ｇｬﾷｾ｣ｬ､ｎｃｈｊｩｎ Ｚ ｴＺｴｲｩｊｐｾｔｒ｜ＩｃﾷＩ＠

La m¢t thi6n su tr<;>ng ､ｾｯＬ＠ thuang dan ｬｾｩ＠ tirng chlffig kien canh dA't nu6c hk hung th!nh, IUc suy vong, Nguyen Tri Bao ｴｨｩｾｮ＠ su, han ai het n1t dau long tru6c nMn t'inh the thai.

Trong khi giang d<;to cho ｐｨｾｴ＠ tu, m(>t Ian ong da tra Icri ngucri hoi ｶｾ＠ hai chii' "tri tuc" va dqc m¢t bai ｫｾ＠ (m¢t the van trong kinh ｐｨｾｴＩ＠ .. Thie'n uyin tt)p w1h ghi li;ii nhu sau:

"NMt ｮｨｾｴ＠ thang duang, tu to nhu d6. Hii'u van: - Nhu ha thi tri roc? Su ｶｾｮＺ＠ - Phu xuat gia, t<:ti gia, chi u tri tuc. Nhuqc nang tri tuc, ｮｧｯｾｩ＠ bat xam nhan, n¢i vo

t6n nga. Thao ､ｩｾｰ＠ vi te, bi so bat dfr, nga bat duang thu. Huong tha ｶｾｴ＠ thuqc thao khoi tha ｶｾｴ＠tu&ng, chung bat cu thu nhi sinh d<;to tam. Nai chi tha the thiep, khoi tha the thiep tu&ng, ､ｩｾ｣＠ bat u thu nhi sinh dam tam.

Chu nhan thinh ng¢ ｫｾ＠ ngon: B6 Tat tu tai tri chi tuc, V tha tu thu bat xam due. Thiw ､ｩｾｰ＠ bat dii' nga ｢ｾｴ＠ thU, Bat tu&ng tha ｶｾｴ＠ due nhu ngqc. B6 tat tv the phuang tri tuc, · Nhu ha tha the khoi tham due? V tha the thiep tha so h¢, · An nMn tu ｴｾｭ＠ khai tAm khuc. M¢t hom. (su) len giang duang, tang va tuc

dong nhu nem. C6 ngucri hoi: - The nao Ia "tri roc"? (5) su tra lai: - Xet le thl nguoi xuat gia cling nhu ke t<;ti gia

(d6u phai) dtmg ｬｾｩ＠ 6 ch8 "tri tuc". Neu da biet the nao Ia "tri tuc" thl ben ngoai khong ｸｾｭ＠ phi;im den nguoi rna ben trong khong h<;ti den m'inh. Du nh6 m<;>n nhu ng<;>n co th6i rna ngucri khong cho thl mlnh cling khOng nen Jay. Huong chi v*t kbac Ia thu¢c nguoi khac (so hii'u), neu ta ta tuoog t6i n6 thi rot CUQC khong tlr do rna sinh Jong tr¢m cap hay sao? Cho den VQ' COn CUa ngtroi, neu ta tc1

tu&ng t&i hQ th'i ｣ｨｾｮｧ＠ cling tit d6 rna sinh long ta dam hay sao?

Ai nay hay nghe bai ｫｾ＠ cua ta: B6 tat doi v6i ｴｩｾｮ＠ phai biet dirng, biet du, Trong quan ｨｾ＠ vm nguoi thl ｮｨｾｮ＠ tir tha thu

kh6ng sinh long tranh ､ｯｾｴＮ＠· M¢t ng<;>n co rna nguoi kh6ng cho, ta cling ｣ｨｾｮｧ＠ lay,

Khong man,g CUa nglroi, d(rc sang nhtr ngQC. B6 tat doi v&i the thiep cling phai biet dirng,

biet du.

PHAP VUONG TIJ

TRAI TIMBO TAT

ｍｾ｣＠ du B6 Tat Thich Quang Due tt,t thieu ( 11-6-1963) de pban doi SIJ ky th! doi VOi ton giao ctia chfnh ｱｵｹｾｮ＠ Ngo Dlnh ｄｩｾｭＮ＠ nhung qua tim cua Ngai khong chay -dung nhu Jcri nguy¢n cua Ngai va ｨｩｾｮ＠ trai tim ay van dUQ'C cat giii' nguyen ｶｾｮ＠ den ngay nay.

Thtln Ngtriti h6a du&· Sltng. Tnli tim win Ｑﾷｾｮ＠ nguyen 86 Tat Thich Quang Dtrc Bdt di¢t m¢t nieln tin

Sao ｬｾｩ＠ sinh long them muon VQ' nguoi khac? . v C! cua nguoi thl ngucri dum bQC, NO' nao mlnh ｬｾｩ＠ nay ta dam! Bai ｫｾ＠ duqc Hoang u -D8 Van Hy d!ch bang

tha nhu sau: . Ti6n tai "tri tuc", ch& tham Dirng lo tranh ､ｯｾｴＮ＠ gang lam tu bi. KMng cho, ng<;m co lay chi? Tam long nhu ngQC rna gl cua ai! V Q' mlnh rieng du lAm r6i, Con toan rna u&c vq ai Jam gl? v Q' ai, ke ay yeu vl, NO' nao sinh b1;1ng bat nghl, ta dam! Trf bao thien su da trb ve coi ｐｨｾｴ＠ han 800 tram

nam, nhung ｣ｵｾ＠ dcri va nhan sinh quan cua ong ｶｾｮ＠ luon birng sang ran ､ｾｹ＠ chung ta mai mai ｶｾ＠sau. D6 van con nhtr ml}t thai SIJ nang h6i cua Joai ngucri de ai ai cling c6 the suy xet va song cho phai ､ｾｯ＠ lam ngucri.

Ghi chu: (I) Huang 6 Dien: Nay Ia lang ｈｾ＠ M6, xii Hl:l M6. huy¢n

Dan PhuQllg, tinh Ha Tay, que huang Trf Bao ｴｨｩｾｮ＠ suva ph1,1 qu6c Thieu uy To Hien Thanh.

(2) Chua Thanh Tuoc: Nay thu¢c lang Thanh TuC!c, xii Thanh Lam, ｨ ｵ ｹｾｮ＠ Me Linh tinh Vinh Phuc. ｈｩｾｮ＠ nay, nhan dan xii Thanh Lam da bien d6i Thanh TuC!c thanh d6i cay doi doi nho on Bac H6, m¢t t6i di len d6i xlly b&ng 79 ｢ｾ｣ Ｌ＠ tUQllg tnmg cho 79 mua xu an cua Bac.

(3) Xem "Lfch s1t Ph4t giao Vi4t Nam". Nha xua't bim khoa h9c xli h<?i - Ha N<?i - 199R, trang 145 ).

(4) Xem 'Vi¢1 gitim thong kh£io tbng ｬｵｾｩｮＢＮ＠(5) "Tri tuc" bM ngu6n tit diu n6i cua U.o Tti: 'Tri ttic /)(it

nhuc. rri chi hci/ dai" (Biet the ni10 Ia du th1 khong ｮｨｾＺｾ ｣ Ｎ＠

biet dl!ng ｬｾｩ＠ thi khong nguy).

VatlJbara { (tbUa ｬｊ｢ｾｴ＠ ｾｧｑ｣Ｉ＠

' , 0 TUJII LJIN 0 NGO VAN DOANH

Vao nhihlg ngay nghi, Phra

1 Keo ｣ｨｾｴ＠ nich nguai quay

; quanh ban tha ｭｾ＠ vang va khOng hic nao

1 ngtmg nhihlg Iai cau khAn rl ram. Mui huang hoa thom ngat d kh6ng khf trong chua.

•M¢t g6c clnla Vclng, Thai Lan

, Tam trong anh sang xanh bite ky d!, buc

nhieu cong trlnh kien true khac nhau: cac toa nha, cac dlnh ta va cac thap Ian nho khac nhau. bay tuang cua ｨｾｭｧ＠ bien vay quanh san chua duqc to di6m bang nhiing buc tranh tuang mo ta cau ｣ｨｵｹｾｮ＠ ｒ｡ｭ｡ｾｪ･ｮ＠ (su thi Ramayana cua An D(l). Nhihlg bich boa a Pha Keo duoc ve vao thai Rama m (1824 ·_ t850). Ng,ay phfa tren nhiing buc tranh the ｨｩｾｮ＠ cac canh Ramakien Ia nhfrng hlnh ve mO ta cu<)c s6ng thuang ngay cua nguai Thai nhu danh ｢ｾ｣Ｎ＠ tlnh yeu, hut thu6c ｰｨｩｾｮＮＮＮ＠ Trong khi do, tren nhihlg tam da -dm ｴｨｾ ｣ｨ＠ dl;fllg ben cac cot d6i dien voi ca.c buc tranh, c6 kMc nhfrng bai tho k6 ｬｾｩ＠ tich ｴｲｵｹｾｮ＠ cua tranh.

tuqng ｐｨｾｴ＠

?

Anh: Xufm Loan

1l g?i ｣ｨｾ｡Ｌ＠ n6i }ieng. ｾ｡ｯ＠｢ｾ｣＠ nhat o Tha1 Ian nam ke ngay ben cung ､ｩｾｮ＠Jon a Bang C6c, duqc

coi nhu nha tha cua hoang gia, noi cac vua Thai thu<mg tien ｨ ｾｭｨ＠ nhilng nghi ｉｾ＠ tOn giao khac nhau. Khac tat d. 28.000 ngOi chua trong vuang qu6c, trong chua ｐｨｾｴ＠ NgQc khOng co su.

Phra Keo du9c xep vao ｨｾｮｧ＠nhiing danh thang Ian cua the gioi: ca m<)t tap hqp gay chong mat va chong vang cho nguai xem g6m cac dinh thap ｭｾ＠ ｶｾｭｧＬ＠

cac dlnh ta lap Janh va nhiing vi thcin linh. VI tM, Vat Phra Keo Ia diem du ljch thu hut nhat d6i voi nguai nuoc ngoai toi Thai Lan.

ngQc nhO tren ｢ｾ＠ cao thanh than nhln xu6ng dam dOng nhihlg tin d6 thanh ｫｨｾｮ＠ vay quanb ben duoi.

Phra Keo Ia ki€n true Mng ｶｾｴ＠ ｬｩｾｵ＠ ben dau tien duqc xay dJ!ng a thll dO Bang C6c vao nam 1782 mO phOng ngOi chua hoang gia cua cung ､ｩｾｮ＠ L6n a Ayutthaya. Cho d€n nay, khOng ai biet duqc ngu6n g6c chinh xac cua b(tc tuqng bang 11g9c linh thien cao 75 em cua chua Phra Keo. Gia day buc tuqng thieng Iieng nhat nay cua Thai Jan duqc ､ｾｴ＠ tren dinh ｢ｾｭ＠ tha ｭｾ＠ ｶｾｭｧ＠ cao 11 met va duoi chiec IQng 0 chin tAng. Ba JAn trong nam m6i khi bM dftu mOt mua moi, nha vua d€n lam ｩｾ＠thay y cho tuqng ｐｨｾｴ＠ ng9c.

Phra Keo Ia d. m<)t tap hqp

Tren IT!¢t khu dat r(>ng n6i cao han han cac kien tnic khac Ia den tha hoang gia, thu ｶｩｾｮ＠(mondop) va thap ｶｾｭｧ＠ do vua Rama. Den tha hoang gia Ia nai gifr cac ｾｵ｣＠ tuqng to bang nguai that, the bien cac vua trieu chakri. Phi a · truoc den tba co nhung hlnh m<;t vang ､ｾｰＧ＠ the ｨｩｾｮ＠ cac ｶｾｴ＠ huyen thoai nua nguai nua chim (kinari va kinara). Phia sau den tha Ia toa thu ｶｩｾｮ＠ duqc bao quanh bang hlnh cac ｢ｾ｣ｨ＠ tuqng - ｢ｩｾｵ＠ tuqng cho uy quyen hoang gia. Ben canh do Ia d mot mo hlnh Jan the ｨｩｾｮ＠ Mn ａｾｧ｣ｯ＠ Vat cua nguai Khome do vua Rama IV dlfllg len.

I I

ｴｬｬＧｦｴｾ＠ ｾｾｾｴｴｵ＠ ｷｾ＠ ｾｵ＠ ｊｴｾｮ＠9 A I ｾｾ＠

CUA ｐｾｔ＠ GIAO TRUNG QUOC 0 ｖｉｾｔ＠ ANH

･ｾ＠ n6i dmg .• vao doi Han Ai de (nien ｨＱｾｵ＠ Nguyen ThQ thu nhat tuc nam 2 truoc Cong ｬｾ｣ｨＩＬ＠ su thlln nuoc Dai Nhl;lc Chi la Y Ton ｴｲｵｹｾｮ＠ cho chdc

quan B:ic si Ia Cimh H¢ b¢ Phu do kinh gioi ｴｨｩｾｵ＠ st,r tich ｐｨｾｴ＠ da, ch11ng minh ｲｾｮｧ＠ Phat giao chfnh thuc vao Trung Qu6c, thl tinh din nay, ｐｨｾＮｴ＠ giao Trung Qu6c da c6 2000 nam {!ch su. Den doi Dong Han minh de (tai vi tu nam 58 - nam 75) phai nguoi sang An D¢ ｾ｡ｵ＠PMt, mai duqc hai vj tang Nhiep Ma ｄｾｮｧ＠(Kasyapa - Matanga va True Phap Ian toi L<_tc Ducmg, ､ｾ｣ｨ＠ b¢ ｐｨｾｴ＠ dien dau tien ra chii Han Ia Tu ｴｨｾｰ＠ nhj chucmg kinh. hai vi tru tai chua B<;lch Ma ､ｾ｣ｨ＠ kinh, noi day duqc ｾｧｵｾｩ＠ dai ton xung Ia ngoi chua ｐｨｾｴ＠ dau tien cua Trung Qu6c. Ttr ayden nay, tinh ra cung da tren 1930 nam. ｖｾｹ＠ thl, o Trung Qu6c, trong ljch su ｐｨｾｴ＠giao, ai la vj tang dau tien xuat gia theo ｐｨｾｴ＿＠

Vao thai Han, Ng1,1y, nha nuoc cong khai khong cho phep nguoi t¢c Han uat gia. Theo sach Cao tang ｴｲｵｹｾｮ Ｎ＠ "Han Minh de ｮｾｭ＠m¢ng thay nguoi mlnh vang, moi cho nguoi di cau kinh ｴｲｵｹＱｾｮ＠ ､ｾｯＮ＠ Nhung chi c6 ngt.roi' Tay Vt,rc dt.rqc ｬｾｰ＠ chUa dt,rng, ap de tho than cua h<;>, con nguoi Han khong ai duqc xuat gia. Ducmg thm, ｐｨｾｴ＠ giao cling nhu hQc thuyet Hoang Lao chi dt.rqc lt.ru ｴｲｵｹｾｮ＠ va sung tin trong thuqng tang xa h¢i va cac thanh phan tri thuc. Khong c6 tang nhan th1,1 gioi, ngay ca Y Ton, canh hQ cling chi Ia cu si, tfn do rna thoi. Den dm Tay Tan Hau ｔｲｩｾｵ＠ ｔｨｾ｣ｨ＠ H6 (TK3 - TK5) mm bai b6 ｬ･ｾｨ＠cam nguoi Han xuat gia. ｖｾｹ＠ la ｐｨｾｴ＠ giao ｔｾｮｧ＠Qu6c mm c6 m¢t vj tang dau tien voi tron ven y nghia cua tlr nay, d6 Ia Chu Si Hanh. . .

Chu Si Hanh ngum Dinh Xuyen (tinh Ha

Chua

Th{tCh

Lam

Con

Minh

Tnmg

Quae:

Anh:

Xuan Loan

Nam), tu nh6 da om long giac ng¢, thoat t1,1c vuqt tran. Dm Ngl;ly, nien hieu Cam Lo 2 (257), ong xuat gia ｴｾｩ＠ ｌｾ｣＠ ｄｵｾｧＮ＠ Nam 249, sa mon nguoi Thien True la Dam rna ca Ia (Pharmakala) toi ｌｾ｣＠ Ducmg, mo dan th1,1 gioi, ttr d6 o Trung Qu6c moi chfnh thuc c6 tang nhan dang dan th1,1 gioi. Trang d6 Chu Si Hanh la ngm)'i sam nhat.

Sau khi xuat gia, ong chuyen sau kinh ､ｩｾｮＮ＠coi ｶｩｾ｣＠ ｨｯｾｮｧ＠ duoog ｐｨｾｴ＠ phap Ia st,r ｮｧｨｩｾｰ＠Ian su6t doi mlnh. Trang khi nghien ct!u hoc ｴｾｰ＠ nhiing bc!m sam ｴｲｵｹｾｮ＠ ｢ｾｮｧ＠ｐｨｾｮ＠ van ､Ａｾｨ＠

. ra Han van ttr nam 179 va biin ｄｾｯ＠ hanh kinh do ｍｾｮｨ＠ Phlic va Trt.rong Bong3 ghi chep, Chu Si ｈｾｭｨ＠ dan dan phat ｨｩｾｮ＠ ra An D¢ va Trung Qu6c each xa nhau muon ､ｾｭＮ＠ Thfch Ca Mau Ni ｮｨｾｰ＠ niet ban da bay tam tram nam, ｬ ｾｩ＠ them ngon ngii khong thong, ､ ｩ ｾｮ＠ tjch ｐｨｾｴ＠ giao qua st,r sao chep, phien djch ｴｲｵｹｾｮ＠ khfiu tro nen sai lac, mau thuan rat ｮｨｩｾｵＮ＠ 6ng cam khai sau sk tru&c tlnh ｴｲｾｮｧ＠ ca.c yeu quyet cua kinh ､ｾｩ＠ thtra sau xa nhu the rna loi djch kh6ng het, nen ong phat ｴｨｾ＠d6c chf xa than dti truy diu toan ven.

Chu Si Hanh quyet tam tu ｾｬｮｨ＠ to i An Do cau cho ｢ｾｮｧ＠ duqc kinh ｐｨｾｴ＠ nguyen ban, ｳ｡ｾ＠d6 ｶｾ＠ nuoc phien djch M lt.ru ｴｲｵｹｾｮ＠ chan kinh. Nam 260, 4 nam sau khi xuat gia, ttr Ung Chau, trai muon van gian nan tro ngai, d6i khat

ｔｾ＠ ｾｾｾ＠ N.GmEN. .. C:f.:r'U ｐｾｔ＠ ｈ Ｎ ｾｃＺ＠ ＩＬＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾ＠

b¢nh t;;\t. VLCQt hoang 'm<;!C menh mong va nui cao song sau, ｣ｨｾｮｧ＠ du<mg dai han mot van m<)t ngan ､ｾｭ Ｎ＠ cuoi cung, nam 261 Ｈｮｩ･ｾ＠ ｨｩｾｵ＠Cam L¢ 6), Chu SJ Hanh toi duac nuoc Vu Dien (do ngw)i t<)c Lixa dyng ｭｾｯ｣＠ trai doc theo cao nguyen Tay ｔｾｮｧＩＮ＠ 6 day thinh ｨ｡Ｑｾｨ＠ｄｾｾ＠ thu·a, kinh ､ｩｾｮ＠ truyen sang ーｨｵｾｧ＠ Dong phan nhieu Ia qua dat nay. VI the, kh6ng nhung Ia v! tang ､ｾｵ＠ tien cua ｐｨｾｴ＠ giao Trung Quoc, Chu Sl Hanh con Ia nguoi Trung Quae dau tien di sang phuang Tay d.u kinh, som han 140 nam so voi cao tang Phap ｈｩｾｮ Ｎ＠ som han 400 ｮ｡ｮｾ＠ so voi Du<mg Tam T1;1ng Huyen Trang.

0 dat Vu Dien, phong n,tc ｴｨｵｾｮ＠ hau, chat phac, ｄｾｩ＠ thtra kha th!nh ｨｾｭｨＬ＠ rat dl!<lC quan chung nhan dan· va tfn d6 huang t1ng. Yay rna ttr khi rai Trung Quoc toi nam Ｒｾｮ＠ (doi Tiln Vu de - nien ｨｩｾｵ＠ Thai Khang 2) dt thay 20 nam, Chu Sl mmh kh6ng tim duqc m6t b6 Phat ､ｩｾｮ＠ｄｾｩ＠ lhtra nao. sau ｮｾｴｹ Ｌ＠ voi Slf gidp d& ｣ｵｾ＠ de ttl' Ph{\t Nhu ｄｾｭ＠ (Phfi't Kfnh ｨｯｾ｣＠ ｆｵｮｹ｡､｡ｾｳ｡Ｉ＠nguoi Yu Dien. 6ng crianh duac thien cam va e . .

long tin eLta Quoe vuang Yu Dien, roi tLIY co lay du-qc nguyen ban chu Phan bo Bat nha chanh pha:m Ｂｄｾｯ＠ ｨ ｾｭ ｨ＠ kinh": t6ng c<)ng 90 chLrang, 600 ngan chii. Chu SJ Wmh ph:ii dong vai thuong gia, kheo leo dua sach kinh ra khoi kinh thi'lnh va bien goi Vu Dien. Nam ＲｾＲＮ＠kinh sach ve t6'i ｌｾ･＠ Dtrong. ｔｾｩ＠ cua Thtty Nam df1t ｔｲｾｴｮ＠ Lult, vua Htn t1;1p hqp cae cao tang, hQc gia True Thue Lan, Yo La Xoa, Phat Nh1.r Dan, Chu Hu-yen Minh ､ｾ＠ phien dich va va ｨｩｾｵ＠ dfnh ｴｯｾｭ＠ b¢ b¢ kinh nay. Nam. 304 (Tan ｈｵｾ＠ De Vinh Htrng I) c6ng ｶｩｾ｣＠ hoan ｴｨ ｾｭ ｨ Ｌ＠ b6 D1;1i ph&m b<lt nha kinh (hay Ph6ng quang bat ｮｨｾ＠kinh) chfnh thl're ra m[tt c6ng chuncr dLrancr tho1· e e ' va rat nhanh chong lu-u hanh r(>ng khtlp.

! he nhung, Chu Si Hanh lai bi giii ｬｾｩ＠ a Vu Dien. kh6ng ｴｨｾ＠ trove Trung Nguyen djch kinh dLrqe. Nam go tu6i. 6ng qua doi tai Yu Dien. Theo nghi thtic nha ｐｨｾｴＬ＠ di ｴｨ ｾ＠ ＶＱｾｧ＠ du·qc hoa tang. Dan ban dja dcm. tro, xuong va xa ly cua ong ､ｾｴ＠ vi:to thap tho. 0 Trung Quoe, tv sau su Dao An (nam 376), nhung ngll'oi ｮｨｾｰ＠ sa ｭｯｾ＠moi lay l19 Thfch lam hQ ph6 bien ､ ｾ＠ dftt ten cho ､ｾ＠ ti:r nha ｐｨｾｴＬ＠ cho nen Chu Si ｨｾｭｨ＠ ia ten ｴｾｉｃ＠ eua 6ng rna chll'a c6 phap danh ho Thfch.

0 VU HONG ｔｈｕｾｔ＠

* u Doai - m<)t trong tu tran kinh thanh Tt:ang Long xua con bao luu nhieu ngoi co tl,l', co gia trj nghien cuu khoa hoc-

Kien true, ｰｨｾｴ＠ giao, su hQc, khao c6 hoc, ｾ｡ｾ＠hoa, Dan t¢c hQc ... Chua Sung Giao 1i ､ｩｾｭ＠sang cho d .c nha nghien cl'ru khoa hoc tren den khao ct1u. ·

Ban dau chua co ten Han: Sung Giao ｔｾｲ［＠ Ia ngoi chua ton sung loi ､ｾｹ＠ cao quf ci:•a de bac Thai tu, Chu ｨｾｵＮ＠ Sang thai Ly chua d6i ｴ･ｾＺ＠Sung Y uong Tv - ｄｾ＠ cao due sang dta nha vua Ly Anh T6ng (1138-1175) den qui y ｐｨｾｴ＠ phap ｴｾｩ＠ chua va giao hoa cho "Ban nga le dan". Dau thoi ｎｧｵｹｾｮ＠ ｬｾｩ＠ d6i ten Thien Phue Tu - Ngoi · chua don nh;;tn cai phuc tot ｬｾｭｨ＠ cua troi dat. huong con nguai di den Chan- ｔｨｩｾｮＭ My.

Ngoai ra chua con co ten nom va ten dia danh Ia chua Thanh ｃ ｨｩｾｵＮ＠ .

Xua kia chua Sung Giao thu<)c xa Chieu Minh. huy¢n Tien Phong, Phu Tam N6ng nay thu<)c thon Thanh ｃｨ ｩ ｾ ｵ Ｌ＠ xa Phu Cuong huy¢n Ba Yl tinh Ha Tay.

Tuong ｴｲｵｹｾｮ Ｚ＠ Top nguoi ､ｾｵ＠ tien den ｬｾｰ＠nghi¢p a Phd Cuong Ia nhiing nguoi hQ Tran, chuyen lam nghe s6ng nu-oc, thay soi dfi't cat hoi 6 phfa huu ｮｧｾｮ＠ s6ng, hQ lien dm thuyen lam noi a, hang ngay phoi hr6'i ｣ｨｾｴｩ＠ tren do ... dan dfin ve sau cae dong hQ khac: Dao. Le. ｎｧ ｵ ｹｾｮＮ＠ ｐｨｾｴｭ＠ ... den c¢ng cu voi hQ Tran, dan cu moi ngay mot d6ng due. D[tt ay tro thanh lang, thanh xa va ng6i chua cung dU'<;>'C ､ｾｲｮｧ＠len ､ｾ＠ tho Ph;;tt, nai sinh ho<;i t van hoa ton giao c(>ng dong cua ｬｾｮｧＮ＠ Ngoai ra, Chua con tho Thien su Ttr ｄｾｯ＠ ｈｾｮｨ＠ va Ly Bat Nha hay (Nha Bat Lang) con thu 8 cua Ly ｐｨｾｴ＠ T6.

Thea van bia con llru ｴｾｩ＠ chua cho biet xua chLta dl,l'ng len rat to duqc xep vao ｨｾｮｧ＠ Ｂｄｾｩ＠

danh lam" vCmg thuqng I¢ xl'r San Tay. Trai qua bao the ky; thien nhien, chien tranh tan ph<1

ｾＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＨ＼＠ ｔｾｃｈｩｎｇｈｉｅｍｃｕｵｐｾｔｈｑｃ＠ )

Utm cho ngoi chua kh6ng con b{tO lttu nguyen sa. ve sau, chua dttqc trung tu tren m(>t quy mo Jon vao nam Vinh Thinh thu 14 ( 1719), Tam Quan, Tien Duong, to tttqng, due chuong. Sang nam Bao Thai nguyen nien ( 1720) Hung cong thuqng di¢n chua Sung Giao, va chua duqc sua chua l<;1i trong cac giai doq.n tiep theo.

ｔｯｾｭ＠ b(> cong trlnh kien true chua Sung Giao bien nay bo trf theo hlnh chfr Dinh ( ): Bao g6m cac cong trlnh: Tam quan, san, nha Tien ducrng, ｨｾｵ＠ cung, nha Tang va cac cong trlnh pht.,J.

Qua c6ng Tam quan vao san Chua du kh<ich phfin nao giac ng9 duqc giao phap, tam thanh, long tinh, ngao ｮｧ＼［ｾｴ＠ ctmg huang hoa di vao ｉｾ＠ ｰｨｾｴＮ＠

Dau doc nha Tien ducrng ditp 2 con R6ng h6a ｫｩｾｵ＠ hoa van "hlnh h9c" - m(>t ｢ｩｾｵ＠ ｨｩｾｮ＠

cua may, mua, sam, chop, cau mua ｴｨｵｾｮ＠ gi6 hoa, mua mang b()i thu. Bcr n6c ､ｾｰ＠ ｫｩｾｵ＠ "bcr dlnh", diem giu·a dAp n6i hlnh "luang long chau ｮｨｾｴＢ Ｎ＠ 89 mai nha Tien ducrng lqp ng6i c6 cang ttmg phan c6 tfch cho ngoi chi:w.

Trong chua con bao luu nhieu mang Ch<;lm l(>ng tren cau dau, b(> hoanh, ke ｢ｾｹ＠ mang gia tri ｮｧｨ ｾ＠ ｴｨｵｾｴ＠ ｣ｨ＼ｾｭ＠ kh{tc tinh X<io; ｴｨｾ＠ ｨｩｾｮ＠ 1"0 phong each my ｴｨ ｵ ｾｴ＠ thai Le Trung Hung < 1740). Cac de ｴｾＱｩ＠ trang trf tren kien tnk chi:t yeu: r6ng, ti:mg, cue. tnk mai, rang Ia.

Chi:ta Sung Giao con bao Iuu nhieu di ｶｾｴ＠ c6 nhLr nr<;mg phap, bia da, chuong dong.

Tuqng phap: tq.i Thuqng ､ｩｾｮ＠ lop tren cung Ia tLrqng Tam the, hang tiep theo Di. da Tam ton; hang thu 3 tuqng Quan Am; hang thu 4 tLrqng Thien Str Ti:r D<;1o ｈｾｮｨ＠ ngoi tren ngai; hang thl'r 5 Tuqng Nam Tao-Ric Dau; ｨｾｭｧ＠ thu 6 tuqng TI16 dia va thfch ca Sa sinh. Hai ben ta - hG'u Thtrqng ､ｩｾｮ＠ an vi tuqng Quan Am Chuftn de.

Tuqng nha Tien d1.rang gom c6: TLrqng dl'rc Chua Ong, Thanh Tang va 2 vi H(> phap.

- Trong chua c6 5 tam bia da: Bia "Trung ru Si:mg giao tl! bi kf' t<;1c vao nam

Vinh Thinh thl'r 14 ( 1719) bia 2 ｭｾｴＮ＠ cao I m6, rong 1.4m ghi ｬ ＼［ｾ ｩ＠ ｶｩｾ｣＠ tri:mg tu ｬ＼［ｾｩ＠ chua ｶｾＱ＠ ghi ten cac H(?i chu hung cong nhat tam cong dtl'c.

- Bia "Hung c6ng ph(1t ､ｩｾｮ＠ bi kf' ｴｾ｣＠ ｶｾ ｴｯ＠

nam Biw Thai thu· nhat ( I 720): - ghi ten cac H(>i chi:1, d.c giap, xa trong vung cong due lam nha Thtt<;mg ､ｩｾｮＮ＠

- Bia "Yo Toan Ngu Phuc·" ｴｾｴ･＠ vao nam Bao ｔｨｾｩ＠ thu 6 ( 1726) - ghi ten cac Hc;>i cht't cong due lam tuqng, due chuong.

- Bia "Luu truyen Ton Tt:r bi kY'' ｴｾ｣＠ ｶｾＱｯ＠

nam Bao Thai thu 7 ( 1727) Bia ghi l<.• i cac ren Ty giam, Huang tru<mg, Ly tnrang: trong xa cong due, trong coi ｶｩｾ｣＠ sua chua Sung Giao.

- Bia Ｂｈｾｵ＠ truyen Ton Tt:r" ｴｾＱ｣＠ vao nam B<.io Thai thl'r 7 ( 1727). Bia hai ｭｾｴｴＺ＠ m<it ｴｩ ｾ ｮ＠ tac chfm dung ｢ｾＱ＠ B()c xa ｎｧｵｹｾｮ＠ Thi D6. ｨｩｾｵ＠ Tu Th9 cong du·c 7 ｭｾｵ＠ ruc;>ng hf1u vao chi:ta sau ､ｾ＠ nuang nha cua ーｨｾｴＮ＠ ｍｾｴｴ＠ ｨｾｵ＠ bia n6i ve Slf tfch thuyet nhan qua cua d.,.o ｐｨｾＱｴ＠ va tin do ｎｧｵｹｾｮ＠ Thi Do, ｨｩｾｵ＠ Tl.r Th9 von Ia ngm1i h9 Hoang, que a xu Thanh Hoa den xa Chieu Minh dinh Clf va trong coi dtnh chi:ta.

Trong chua con I qua chuong "D<.ti hong chung" cao 1,1 m r()ng R5cm, chuong due ｮｾｵｮ＠ｔｨｩｾｵ＠ Tr! thu 6 ( 1847) th[m ehuong ghi ten nhfrng ngucri cung tien tien, dong dt1c chuong chua Sung Giao.

Ngoai ra, trong chi:ta con nhieu cau doi, dai ttf bat huang bang su, dong c6 gia tr!. Dae ｢ｩｾｴＮ＠Chua Sung Giao con ｨｩｾｮ＠ huu m(>t dli ｶｾｴ＠ thap dat nung ti:r thai Ly tbi vo 1 ft) H1 ｨｩｾｮ＠ vat xac tlwc minh chl'rng cho ngoi chua Si:mg ｇｩｾ ｩｯ＠

dLrqc xay dJ!ng ti:r thai Ly a vi:mg Ba VI. Chua Sung Giao khong chi Ia mc;>t di tlch

kien true van h6a ｮｧｨｾ＠ ｴｨｵ ｾｴｴＮ＠ Trong nhieu thai ky I jch st:r khac nhau, chi:ta Ia nai chl'rng kien nhieu siJ ｫｩｾｮ＠ lien quan den lich str d!a phuang va cua ca mr6'c. Trong nhling ngay Toan quoc khang chien ( 1946 - 1954) chua Sung Giao lam nai tru sa h<?p ban, nuoi df\u can b(>, ｬ ｾ ｴｭ＠ truang h9c. kho ILrang tht,rc. Thtfc dftn Phap da danh cl'r ､ｩｾｭ＠ xa Phu CHong; ca lang bj can quet lon, ｮ ｨ ｾＱ＠ cua bi dot chay. ngoi chua cling bi chlm trong canh thuang tan.

Chua Sung giao da ton ｴｾｴｩ＠ trong ljch st'r mf\y tram nam luc thinh lue suy. Di:1 bao the ky ct6i thay, ng6i chi:ta vltn ｨｩｾｮ＠ di¢n an mlnh trong limg que to ､ｩｾｭ＠ them cho dnh d<.to xl'r ｄｯｾｩ＠ngan ｮｾｭＱ＠ van hien.

ｈｩｾｮ＠ nay chi:ta dang bj xuong ca:·p nghiem tr9ng, mong slf hao tam cong due eua chu vi ｴｨｾｰ＠pbu·ong ､ｾ＠ cl'ru v6t mc;>t di tfch ljch si:r gi;1 trinity .

HVT

. Ｇ ｾ＠ .. ' . ｔｾ＠ CHi NG!!!E!! ｾｾ＠ ｐｾｾ＠ HQC ｽｴＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾ＠

Chua da b! quan Phap ｢ｾｮ＠ pha hu ｨｾｩＮ＠ chi con Ia mot ngoi chua nho hlnh chii c6ng, moi duqc tu sua

' . lai. Tuang ｴｲｵｹｾｮ＠ xua c6 toi 83 gian bao g6m ca ·--------·-·-·--•• ＭＮｾ＠ thuqng ､ ｩ ｾｮＮ＠ ｨｾ＠ ､ｩｾｮＮ＠ ta vu, ｨｾ＠ vu, ｬｾｵ＠ chuang.

DHOANGLE

(

on gqi Ia chua Hun. Cai ten nom na ay gqi nho c6 m<?t thai dfln d!a phuang thuang den Vtmg nui nay kiem CUi dot than khoi hun 0

quanh chua. Chua da dLrqc Nha nu6'c xep ｨｾｮｧ＠ DTLSVH thang

4-1962. Chtta dl;fOg 6 chan nui Ky Um, m<;>t qua nui khono cao ｬｾｭＮ＠ khoang 200m, Ia nui dat pha da c6 3 m6m

0

nh6 len giong hlnh con ky Ian phu phyc. Nui nay cling gqi Ia nui Con Son 6 dja ｰｨｾｮ＠ than Chi Noai. huyen Chf Linh, tinh Hai Duong.

eChua ｾＶ＠ tu thoi Ly. ctau thoi Tran, vua Tran Thai Tong ( 1225 - 1258) tirng den day te chita. Tran Nhan Tong sau khi tnh b6 ao hoimg bao, khoac ao ca sa cling den day tham ｴｨｩ ｾｮ＠ ｮｨ ｾｰ＠ ctjnh. Khoang nam 1329. thien str Phap Loa (t6 tht! 2 dong ｴｨｩｾｮ＠ True Lam) dt,rng them am H6 Thien va am Chan ｌｾ｣Ｎ＠ ｴｨｩｾｮ＠

su ｈｵｹｾｮ＠ Quang (t6 tht1 3 dong thien True Lflm) ttr chua Vftn Yen nui Yen Ttr den try trl. Tu day chua duoc coi li1 t6 san cua dong ｴｨｩ ｾｮ＠ True Lam Yen TLr. Huyen Quang mat ｴｾｩ＠ day ngay 23-1 Giap Tuat nien hieu Khai Huu ( 1334). Vua Tran Min h Tong c.ung I 0 ｉ｡ｾＡＡ＠ vim!! ､ ｾ＠ xay thap cat xa ly cua Huyen Quang, gotli1 ｄ｡ｾＱｧ＠ Minh bao thap. Thap cao 5m g6m 3 t&ng, df1t xa li va tuqng Huyen Quang. Van bia tren thclp cho biet th<ip von xfty b&ng gach c6 in trang trf song nu&c. hlnh nui. hoa sen mat ｮｨｾｮＮ＠ 1<1 ､ｾ＠ each ､ｩｾｵ＠ ... Sau duoc thay bang da xanh. Cuoi dai Tnin, Tu d6 Tran N ｾｵｹ･ｮ＠ Dan cao 4uan ve ｾｮ＠ CLr o d<;>ng Thanh HH ｯ［ｬｮｾ｣ｨｩｭＮ＠ olra ci1 chau ngoai Ia ｎｧｵｹｾｮ＠ Trai moi len s vc day. Tim ci'Ja Nguyen Trai c6 noi nha 6ng IH!Oai 6 chii n nui Con San - Ngu ｮｨｾ｣＠ may nep nha ｴＱｾｮｩＱ Ｌ＠ cau Thau Ng9c tuy kh6ng con nhung thong v6i tnk. khe suoi v6i b1m thach th1 van con d6. Nha tho c6 !Lie "Toan nho thien h;;t cao tay ve" ve tranh Con San va ve ca tam long mlnh. Sau cu<)c klulng chien chong Minh. Nguyen Tri.ii cling xin ve tri si 6 Con So11 tkl1oang nam 1437), sau vua Le Thai Tong vO'i ong ra giup nhung van cho duqc o Con San thinh lhoang m6i ｰｨｾ｜ｩ＠ ve trieu.

gac tr6ng. Trong chua c6 tuqng Adida cao gan 3m. Phfa sau chua Ia nha t6 c6 tw;mg True lam tam t6 (Tran Nhan Tong, Phap Loa, ｈｵｹｾｮ＠

Quang). tuqng ong ba Tran Nguyen Dan va tuqng Nguyen Trai, Nguyen Th! L<? (chua r6 ＿ｾｴ＠ ttr ｢ｾｯ＠ gtC1, biet duac do tim thfty yem sau c6 de ten de trong long tuQng). Ngoai Ｎｾ｡＠ con c6 m<)t so ｴｵｱｾｧ＠ cac v! ｳｾ＠t6. Phfa truac chua·:c6 4 nha bia va 14 bta, trong do c6 tam bia Con San Ju Phuc ｴｨｩｾｮ＠ tl;f, hlnh trl:J 6 ｭｾｴＮ＠n6c bia ｴｾ｣＠ kieu lorig d1nh, do Chieu Duong Nguyen Due Minh ｴｾ｣＠ nam Holmg D!nh thu 8 ( 1607) doi vua Le Kinh Tong, n<?i dung ghi ｬ ｾｩ＠ ｶｩｾ｣＠ trung tu chua do nha str tru trl la Mai Trf Blm ｨ ｩｾｵ＠ Phap Nhan tht,rc thi. Nam 1965 Chu tich H6 Chf Minh den tham khu di tfch Con ｾｮＮ＠ da ·dLfOg chan h6i lau d€ doc tam bia tren. Mot bia khac ｣ｾ＠ 3 chfr ct,rc lao "Thanh llli dong" bUt tfch. cua Tran ｄｵｾ＠ Tong ( 1373 - 1377). Sau chua ＱｾＱ＠ khu me> thap. Phfa sau Ia con duong r<)ng, co ｸｦｾｹ＠｢ｾ ｣＠ ttrng ､ｯｾｮＬ＠ dan len dinh nui, nai c6 di tfch nen nha Ctla ｔｲｾｮ＠ Nguyen Dan. R6i tlr d6 theo 16i man c6 ke da di xuong ph fa· chfm nui se c6 tang da 16'n mat phang ｮｾｭ＠ ｫ ｾ＠ ven.J.>uoi gqi Ia ｔｨｾ ｣ｨ＠ Ban <n, Ben suoi c6 ｮｨ ｩ ｾｵ＠ kh6m. tnk xanh ron va thong co thl:J, cay huong bai. .. Dang chu <; Ia 2 cay dai ngoai 600 tu6i' goc su s1 than -nga sat dat no hoa vang rue nhu hai nong xoi 16n. Canh quan cua chua Tu Phuc ｴｨｾｴ＠ Ia dyp va thoang dang, Ttr dlnh ntti ｃｯｾ＠ San nay c6 tht bao quat m<?t vung r<)ng !an: phfa bac thay day Tam Dao xanh mo; phfa tay Ia song Ll:Jc Dau tung bqt ｴｲｾｮｧ Ｌ＠ Ia nui Phao San c6 ､ｾｮ＠ ｖｾｮ＠ Kiep gin vai danh tuang Tran Hung Dao; phfa nam Ia nui Phtrqng Hoano vai Miet Tr1 nai Chu Van An sau khi dang so

0

chem dau 7 ten gian than khong duqc vua nghe da . cao quan ｶｾ＠ day m6 trtrong ､ ｾＱｹ＠ hqc; ph fa dong bac Ia Giap Son nai hqc tro Nguyen Trai mai tang thi hai ong sau khi bi tham sat. Gan d6 li1 nui Tam Tien tren ch6m cao nhat c6 m<? Nguyen Phi Khanh.

Canh dyp tt,r nhien san c6, ｬｾｩ＠ duqc con nguoi khong ngLrng ton ｴｾｯＮ＠ Con Son tro nen c6 suc hf\p dtin tm.mh me cac danh nhfm va du khach trong ngoai nuoc.

( I) Thach Bim con gqi lit Honda 5 gian, 1&1 28,.'\ X 6m. Ttrang

ｴｲｵｹｾｮ＠ Nguyen Tr5i thtrong ng6i day ngam canh. liun tho

vil suy ttr vi¢c mr6c.

E)----------------{< ｔｾｐ＠ CHi NGHIEN CUu ｐｾｔ＠ HQC )

A , A' A ? ' ? '

DOl NET VE HOI THAD DU'IJNG a MATXCO'VA 6 chuc ｐｨｾｴ＠ giao nay duqc hlnh thanh tc,ti thu do Lien bang N ga nam 1994. Nguoi ､ｾ＠

xu6ng thanh l:;tp H¢i la ba Ana Malkhanova theo dao ｐｨｾｴ＠ each ､ｾｹ＠ hon 10 nam, khi baa d¢ tu6i 40. H¢i Thao duang duqc ｴｨｾｭｨ＠ l:;tp tnrac het cho nguoi Vi¢t Nam dang song va lam vi¢c a Matxcova, vi d<;ii da so nguoi Vi¢t Nam m¢ d<;io ｐｨｾｴＮ＠ Ba Ana Malkhanova c6 ｮｨｩｾｵ＠moi quan h¢ tn,rc tiep vai Vi¢t Nam, tung c6 ｭｾｴ＠ 6 . Vi¢t Nam, biet thong th<;lo tieng ｖｩｾｴ＠ va c6 chong H1 nguoi ｖｩｾｴＮ＠ ｎｨｩｾｵ＠ nam ba A.Malkhanova giang d<;ly · tieng Vi¢t a m<)t so tnrang d<;ii h<;>c. Ba Ia thanh vien trong nh6m ba nha ngon ngfr h<;>c Nga bien soc,tn cuon tu ､ｩｾｮ＠ Nga-Vi¢t hai tap do nha xuat ban "Tieng Nga" phat hanh nam 1979, da viet ｮｨｩｾｵ＠bai bao de ｣ｾｰ＠ khong chi tai nhfrng khfa C£:lnh ngon ngfr, rna cave dc,to ｐｨｾｴＮ＠ Mai day, a Matxcova da xua"t ban cuon sach do ba viet bang tieng Vi¢t nhan de "Duai bong ti:r bi" ｴｾｰ＠ hqp nhieu bai bao noi ve d<;iO ｐｨｾｴ＠ a Nga va c<)ng dong ｐｨｾｴ＠ ttr a nuac nay da dang ra.i nk tren de l<;ip chi khac nhau trong 4 nam qua.

Cuon sach viet rang h i¢n nay a Matxcova chua co chua, vi v:;ty H<)i Thao duang lo viec xay dl!flg b day mot

•

nO'i tho ｐｨｾｴＮ＠ Hi¢n nay H¢i dang dam phan vai chfnh quyen thanh pho Matxcova ve ｶｩｾ｣＠ ､ｾｭｨ＠ cho H¢i m<)t khu dat M xay di!Ilg chua. Xin noi them, a thanh pho Xanh-Peterburg da c6 m<)t ngoi chua duqc ｸｾｹ＠ dvng hoi d<iu the ky nay. Chi:1a a Xanh-Peterburg duqc xay di!Ilg theo de nghj cua Da-la-lat-ma. C<ic Phat ti:r a nhieu . . nuac da gop tien cho vi¢c xay chua. M<)t so tuqng ｐｨｾｴ＠ 6 day duqc dua den ru Tay T<;tng.

Trong cuon sach cua mlnh, ba cling viet ca ve nhfrng trung tam Phat giao khac a Nga. Nhfrng nam gan day a Nga, nguoi ta quan tam nhieu den d£:lo ｐｨｾｴＮ＠ Co the thay ro ､ｩｾｵ＠ nay, ngoai H¢i Thao Duong ra, rieng a Matxcova con co hang Chi,IC t6 chuc Phat giao khac. Nguyen nhan chfnh ctla moi quan tam nay la tu· tuang mang tfnh thai ｓｾｔ＠ cua d<;t.O ｐｨｾｴＺ＠ huang con nguoi tai dieu thi¢n, song trong ｳｾ｣ｨ＠

nguoi. Trong cuon sach cua mlnh, tac gia Ana Malkhanova cling neu ra nhfrng loi triet lf ve quan ､ｩｾｭ＠ song cua van hao Nga VI ､ｾｩ＠ Lev Tonxtoi rat giong vai nhan sinh quan cua ､ｾｯ＠ｐｨｾｴＮ＠ Nhan day xin n6i them, trong so nhieu cong dan nuac ngoai da va dang nghien CUll tieng Vi¢t va van h6a ｖｩｾｴ＠Nam, c6 the ke tai ch! Xveta Glazunova dang thu ｴｨｾｰ＠ tLr ｬｩｾｵ＠ cho ban ｬｵｾｮ＠ an pho tien sl ｖｩｾｴ＠ Nam h9c v6i de tai "Ton giao ｖｩｾｴ＠ Nam va tfnh van hoa ct!a no". Trong m<)t CUQC tdt IO'i phong van, chi da tam sv: "Trong thai gian song va h<;>c tap a ｖｩｾｴ＠ Nam, em da di tham quan nhieu chua khac nhau, duqc chllng kien ｮｨｩｾｵ＠ ngLrO'i ｖｩｾｴ＠ Nam, nhat Ia cac ba, cac chj di le chua va cau khan Phat. H9 luon huang tai nhfrng dieu ｴｨｩｾｮ＠ va tot !anh. Em da b j nhiem cai net ､ｾｰ＠ nay cua tfnh each Vi¢t Nam".

DAO HUNG

va khong tham ..... - . ---------------,

ｶｾｴ＠ chat. M¢t ｔｉｾａｎ＠ Hlru NGHIEM

trong nhfrng nguyen nhan lam cho tai nguyen tren trai dat dang ngay cang bj ngheo di chfnh Ht do long tham lam vat ch<:lt ci.:m con

CHfEU ;tftl(/r,. a I( ft. eft.olrj v-rf/ I(Ot. Ju.olr ;t(o't !ffr/r!t. atrft. 1rfia v-o t!t.u.lflfj tft.u.·g"! tiu. C!t.rlu. ｴｾｯＯ＠ fa"! li ｴｾｯＢＡ＠ olJi'u. tt're/ ｴｾ､Ｇｴｲ＠ a) Jrit Jao dlu. tft.ttglfj' td/ff To'lr .frir/t. ftfia ｯｴｬＯｶＭｾ＠ oalfj' #u.oir ;ft.tt(J'/fj' ｴｾ､ＧＯｉＢ｟ｏＧｩｲｦ＠ Jao da"J' fU.al(ft. /fffl(/r,.

ｾＭＭ ｔｾ ｟ ｃｈｩｾｾｊＡｉｅｾＴ＿ｾ Ｍ ｾｾｔｾｃＩｃ＠ ｟ＩｴＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾ＠

Ｍ Ｍ Ｍ ｾ＠ dmt' ddt"''- ｾ＠ ta l, di.' #Uh' . f :IJII • - - - - I •()IJ· l - ｾ Ｚ Ｑ Ｎ ＱＺＧﾣＱ Ｎ＠ . I ( ｾ＠ ' V<.- . ｾ＠ J, . ' ·- . .

6i nguai ｖｩｾｴＬ＠ mai dlnh mai chua eta tro

thfmh ｢ｩｾｵ＠ tUQ'llg cua Umg que van h6a,

no khong chi ker dqng nhfrng gia rri ｮｧｨｾ＠

ｲｨｵｾｴ＠ - ky ｲｨｵｾｴ＠ ｶｾ＠ xay dJ!ng, ｶｾ＠ dieu khik va

trang trf, rna con Ia khong gian thieng de m<;>i

nguoi gi'ri gAm tam tinh, gan ket v6i qua khu va

v6i c¢ng dong. No Ia ｢ｾ＠ n6i, cung Ia ｣ｨｩｾｵ＠ sau

cua van h6a Hmg, Ia b¢ ｰｨｾｮ＠ ､ｾ｣＠ sAc ciia van

h6a c6 ｴｲｵｹｾｮ＠ ｖｩｾｴ＠ Nam. Mb r¢ng·la nhfrng gia

tri van hoa ｶｾｴ＠ rM cua ｴｩｾｮ＠ nhan ､ｾ＠ l<;ti, Ia di sim

cua qua khu, la tai san cua chUng ta h6m nay.

Muai nam nay, v6i Ｂｔｨｾｰ＠ ky phat ｴｲｩｾｮ＠ van

hoa" ( 1987 - 1997) do UNESCO ph at d¢ng rna

chinh phil ta rham gia, cht.'mg ta noi ｮｨｩｾｵ＠ den

sue m<;tnh cua van hoa ｴｮｬｹｾｮ＠ rh6ng, d6ng thai

ｫｨｾｰ＠ nai day len phong trao ru sua cac di rich.

Tu sl:f ｮｨｾｮ＠ thl!c hom nay, cht.'mg ta cang tham

thfa su coi tr<;>ng di tlch ci:w Ric Ho. Ngay sau

ngay thanh ｬｾｰ＠ nu6c Vi¢t Nam dan chu c¢ng

hoa, phai ｴｾｰ＠ trung d6i ph6 v6i bao thu thu trong

gi*c ngoai, ngay 23-11-1945' v6i tl! each Chu

t!ch chinh phtl lam thai, Bac ra Sac ｬｾｮｨ＠ ｶｾ＠ vi¢c

b<io t6n c6 rich, ｫｨｾｮｧ＠ dinh Ｂｶｩｾ｣＠ bao ton c6 rich

Ia ｶ ｩ ｾ｣＠ rat dn cho cong CUQC kien thiet nu6c

Vi¢t Nam", ghi rob ､ｩｾｵ＠ 4: "0\m pha huy dlnh,

chua, ､ｾｮＮ＠ mieu, ｨｯｾ｣＠ nhfrng nai tho tJ! khac

nhu cung ､ｩｾｮＬ＠ ｴｨｾｭｨ＠ quach, ciing nhu lang me?

chua duqc bao ton. Cam pha huy nhfrng bia ky,

d6 vat, chieu sac, van ｢ｾｮｧ Ｌ＠ giay rna, S<kh YO co

tinh each ton giao nhtrng c6 fch cho lich str rna

dtrqc bao ron". Sau do ft lau, 29 tet At Dau

( 1946 ), rrong bu6i tiep do an dai bieu rhanh thieu

0 PGS. CHU QUANG TRU

nien Trung b¢, Bac chUc: "Nam m6i bac chUc thanh

nien, thieu nien, nhi d6ng c6 doi s6ng m6i. M6i day

khong phai Ia pha dlnh, pha chua, khong ton giao ... ".

R6i ngay trong khang chien quyet li¢t , ngay 9-9-

1952, Bac cho cong b6 ''Tam ､ｩｾｵ＠ ｭｾｮｨ＠ l¢nh cua

Chfnh phu ｖｩｾｴ＠ Nam dan chu c<;>ng hoa", dieu 4 chi

r6: "Bao ｶｾ＠ den, chua, nha tho, tnrang hqc, nha

thuang va cac ca quan van h6a, xa h<?i khac ... "

Nhung r6i do phai ｴｾｰ＠ trung cho khang chien, sau

d6 Ia CCRD va hqp rae hoa nong thon, do nhan thl!c

khong day du, chling ta a nhieu noi da tha n6i di

tfch. Roi chien tranh pha ho<;ti cua gi*c My, nhieu di

rfch da trO thanh lTit,JC rieu nem born ciia chung.

Tnr6c each m<;tng di tich duqc khong ngimg ru

b6, va con dtrqc rna mang nfra, bang tien cua cua dan

lang va Sl( "cong due" cua m(>t s6 ca nhan. Tuy

khong co Sl:f chi d<;to, dia phtrang tu chfra ｨｯｾ｣＠ xay

m6i, song v6i cai rhAm my dan gian truyen th6ng

"Xua sao nay ｶｾＨＮ＠ v6i nep s6ng don hau va chat

phac, coi cua dlnh cua chua Ia ctla than phat, chi co

vun ｾ｡ｯＬ＠ gop them "gi<;>t dau" ､ｾ＠ trong cong due ... ai

nay Mu tham gia v6i tat ca luang tri va trach ｮｨｩｾｭＮ＠

VI the di tich khong nhfrng duqc cham soc t6t nhat

rna cung luon ､ｾｭ＠ net ､ｾｰ＠ ｖｩｾｴ＠ Nam quen thu¢c.

Ngay nay Mu het di tich da b! xu6ng cap nghiem

trqng. M¢t s6 nai duqc nha ntr6c dAu tu toan b¢, m¢t

s6 nai co sl:f ph6i ket nha mr6c va nhan dan cimg

lam, con ーｨ｡ｾ＠ 16n do kinh phi quyen gop cua dja

phuang. v 6i ngu6n v6n ay' m¢t s6 di tfch duqc sua

chfra c6 ｳｾｲ＠ qm\n ly va giam' sat cua nganh van hoa

ｮｨｵｮｾ＠ phan 16n Ia do d!a phuang n,r bien tl! dien.

Trong thai bu6i kinh te thi truong, ｶｩｾ｣＠ ton ｴｾ ｯ＠ di

ｾＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾ＼＠ ｔｾｐ＠ CHi NGHJEN Ctru ｐｾｔ＠ HQC )

tfch kho tninh khoi ｣ｨｾｹ＠ thea dong ｴｩｾｮ＠ nham

､ｾｴ＠ lai suat cao nMt. Trang bu6i giao thai ciia

cong CUQC d6i moi, giao \UU quoc te mo TQng,

cai thj hieu ｴｨｾｭ＠ my cling bj pha t<:J.p, ｮｨｩｾｵ＠ nai

nguai ta "lam moi cho ､ｾｰＢ Ｎ＠ M<?t thap c6 Binh

San tu the ky XIV vi "hoi sinh" rna chet luon.

M<?t tlulp da ｣ｨｴｾ｡＠ But Thap tu giua the ky XVII

vi lam ｬ ｾｩＬ＠ thay ｮｾｮ＠ mong da cu<?i khoi to tr<?n

dat set bang mong be tong sAt thep rna bj set

danh. M<?t chua Nghi Tam ｨｾｵ＠ chu Tam ､ｾ｣＠ sac

cua thai Tay San duqc sua thanh ｫｩ ｾ ｵ＠ ''Trung

ｴｨ ｩｾ ｮ＠ ､ｩｾｰ＠ oc" ph6 bien b Hue thai ｎｧｵｹｾｮ＠ ...

Nhfrng ｶｩｾ｣＠ sl.ra ... sai ay l(:li ､ｾｵ＠ do CO' quan cht.'rc

nang cUa nganh van hoa lam moi ｴｨｾｴ＠ dang

buon. Du sao d6 Ia cua nhfrng nam truoc kia,

tubng da duqc bao chi phe phan va Ia bai h<;>c ·

nhodai.

A.y vay may nam nay ､ｩｾｮ＠ tu sua di tfch rna r<?ng, nhe ra phai mtrng thl l<:1i qua ｴｨｾｴ＠ dang lo.

Khu di tfch Hoa Lu voi kinh phf duqc cap kha ·

ian, theo ke hO<:J.Ch thl duang nhll' Se lam cho 110

"d6i dai", chi it phan da lam thl ben cai duqc

cilng co nhung cai "mat" do tac trach ca ＧＡｾ＠ ｮｨｾｮ＠

thuc va ｶｾ＠ ky ｴｨｵｾｴＮ＠ Gan day bao chf phe phan

gay gat ｶｩｾ＠ san l(:l i tuqng b chUa Con San da

ton cong quy rat Ian l(:li lam giam gia di tfch ra't

nhi6u. ｔｨｾｴ＠ ra ｨｩｾｮ＠ tuqng nay kha nhieu nai mac

phai. Chua Umg L<:1i Yen (Ha Tay) do khong co

kinh phf, dja phuang mang cac tuqng c6 ra san

l<:1i bang san nau chong ri, lam cho tuqng trb nen

kh6 khan, tam thuang va kh6ng gian n<?i that toi

xam ｬｾｩ［＠ dlnh Umg San Dong (Ha Tay) - nai c6

truyen thong t':lC Va san thep ttrqng, ' hau het

nhung mang ch':lm trang trf rat quy tu the ky XVII ､ｾ＠ lai, do ｮｨｾｮ＠ thuc sai va kinh ppf qua ft ,

dja phuang da mua san hoa chat t6ng hqp cac

m1w ve san len Joe ｬｯｾｴ＠ nhu do hang rna. u 6c gl

tAy rua duqc nhfrng thu san tren! Trai li;ii chua Tram

Gian (Ha Tay) voi kinh phf duqc cap kha Jan, hft n co

sJ! giam sat ciia nganh van hoa ngtrai ta da mang da

xe lang bong d6 lat nen chua va op len ta't ca cac ｢ ｾ＠

tuqng, COn tUqllg thl bo Jap thep XU'a bang ｖｾｴｮｧ＠ that

duqc thai gian nga cho tram dam, d6 san thep lap ｖｾｭｧ＠ gia TlfC choe Va Se xin nhanh!

Tuqng c6 d.a vay, con kien trt.'tc thl sao? Chtw

Nghi Tam co b<? mai c6 rat ､ｾｰＬ＠ djp Tet vua roi

"duqc tan trang" bang lap voi xanh - do - ｶ ｾｭｧ＠ quet

len cac hoa dao, ba n6c, ba giai trong diem dua va

eo qt den ｫｾ｣ｨ＠ earn. Dlnh Tam Tao (Bac Ninh) Ia

m<?t ng6i dlnh co quy m6 !an hiem thay, sau khi xep

h(:lng dtrqc nha nuoc cap kinh phf cung VOi SlJ dong

gop cua dan da tu sl.ra Ian: Ben ngoai thl quet voi

mau Joe loyt, ben trong thl Mu het cac b<? ーｨｾｮ＠ bang

g6 dtrqc quet san hoa chat mau nau xin toi, cac ､ｯｾｮ＠

hoanh tl tren van trong den bo di chiec. dep hoanh

nen ､ｩｾｮ＠ truyen IJ!c hyp yeu va 19 ra vet noi rat tho

Vl,lng. Nhfrng di tich xay them l<:1i dmg tuy ｴ ｩｾ ｮ Ｚ＠ Chua

Mfa (Ha Tay) a goc vtran truoc chua xay cay th<1p

Cl.ru ｐｨｾｭ＠ cao to v6i dang Ia lam dt "nhat" qua

chuang c6 tren tang dinh ｣ｨｾ ｴ＠ ｨ ｾ ｰＮ＠ Chlta Tu Lien

(Ha N<?i) xay tam quan c6ng chua ｴｨｾｴ＠ do s(>, d u ky,

phia tren co !au ､ｾｴ＠ chiec trong ｢ｾｮｧ＠ da lam phong

theo ｫｩｾｵ＠ trong dong Dong San tu ra't xa xua!

ｖｩｾ｣＠ tu sl.ra di tfch Ia rat can thiet nhu con ｢ｾｮｨ Ｌ＠

Om ｮｾｮｧ＠ can dtrqc thUOC thang d6 hoi phl;IC SUC khoe

chu khong ｴｨ ｾ＠ bien ｴｨｾｭ ｨ＠ nguai khac xa Ｑｾ Ｎ＠ ｎ ｨｩ ｾｵ＠

d!a phuang da lam tot viec nay, trong d6 co do Hue

Ia m<?t ､ｩ ｾｮ＠ hlnh. Nhtrng ｭｾｴ＠ trai cua no dang Ia ､ｩｾｵ＠

day dm nhieu ngtroi, vi the a day toi chi muon gop

tieng noi h<?i ｣ｨｾｮ＠ truoc con ｢ｾｮｨＬ＠ con ｶｩｾ｣＠ ｢ｩｾｵ＠

duang danh cho cac ban thi dua. NhUng ｨｩｾｮ＠ tuqng

neu ra cling con tan ｭｾｮ＠ nhan may djp tham quan

nhanh, chac chan ca quan chuc nang cua nganh van

hoa nam duac dfiy du han ｮｨｩｾｵＮ＠

BOc H6 vbi PhQt giOo qua lai dQy:

'lQIL8t ooRn, SIMM, yQ, M,G8 VI TM9" ｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ tl.r An D¢ du ｮｨｾｰ＠ vao Yi¢t Nam tu dat Giao Chau. VI tfnh

hoa hqp nen d<;lo ｐｨｾｴ＠ luon ｧｾｮ＠b6 hoa ｮｨｾｰ＠ vai c¢ng dong dan t<;>c qua tung thai ky dat nuac th!nh suy. Tu ngay _c6 Dang Bac Ho tanh ､ｾｯＬ＠ mrac nha duqc d¢c ｬｾｰ Ｌ＠ ｐｨｾｴ＠ Giao l(;l. i ngay duqc chan hung. .

Nha nuac c6 nhung chu truong chfnh sach dung ､ｾｮ＠vai ｐｨｾｴ＠ Giao. Trang thai ky khang chien ｭｾ｣＠ du ｢ｾｮ＠ ｮｨｩｾｵ＠

cong vi¢c cua quae gia Ba!= van thuong den vang d.nh chua. Bac da den tham chUa Quc.tn su·. Ba Da tham hoi d(>ng vien eac nha su doan ket cung dan t(>c tham gia khang chien. ｔｾｴ ｩ＠ d<,li h¢i Phat Giao thong nhfit ian thtl' ba B<k Ho da than ai gl.ri thu' d(>ng vien dong bao ｐｨｾｴ＠ Giao d. nuac thl,l'c hi¢n lai ｐｨｾｴ＠ ､ｾｹ Ｚ＠ "Lqi ｬｾ｣＠ quan sinh, vo nga ｶｾ＠ tha", Bac Ho Ia nguai c(>ng san, Ia I

tanh t1,1 cua Dang, Ia cha gia kfnh yeu cua dan t(>c, song Bac c6 tf\m long nhan <1i bao dung, long thuang dong bao, nhan ｉｯｾｬｩ＠ vo han. Bac luon suy nghl ｬｾｵｮ＠ each mang ､ｾ＠ muu lqi ｨｾｭｨ＠ phuc cho quan chCmg nhan dan. Tu· khi nu6'c nha ｧｩｾｭｨ＠ dLroc D¢c Lap Bac luon

quan tam den chien sl, dong bao va mong muon ai cling c6 cam an ao ｭｾ｣Ｌ＠ ai cling duqc h<;>c ｨｾｭｨＮ＠ Bac chi vui khi d:lt nuac het canh d6i ngheo.

Bac con n6i mlnh vl m<;>i nguai ､ｾ＠ giao ､ｾ［ｾ｣＠ dan d(;l.y cho cac the h¢ ke ｣ｾ ｮ＠ tuang lai. Lai ､ｾｹ＠ cua Bac tttang dong vai long D(;l.i tu D (;l.i Bi cua

Due ｐｨｾｴ Ｚ＠ ctl'u kh6 cuu ｮ ｾｮ＠cho chllng sinh thoat khOi ｢ｩｾｮ＠ kh6 Juan hoi; Tram Juan dja ng1,1c ､ｾ＠ mang lqi l(;l.c cho chung sinh ｫｾ＠ ca phai hy sinh den than m<,lng cua mlnh ｶｾｮ＠tl.r bi hoan hi.

Dai nay, each Dtl'c ｐ ｨｾｴ＠ da xa tren 2.500 nam nhung

nbling la i ran ､ｾｹ＠ cua Due ｐ ｨｾｴ＠ van Ia chan ly, Ia kim chi nam cho nhling nguai tu hanh. Bac Ho cling theo eac Cl,l Cac Mac, Le Nin sang the gi&i ben kia, ｶ ｾ＠ coi vlnh hang. Song hlnh anh tlnh cam cua Bac van con song mai vai dan t(>c, non song dat nuac gam hoa ｖ ｩ ｾｴ＠

Nam. Long nhan ai bao dung, la i ､ｾ ｹ＠ bao cua Bac ｶｾｮ＠ con song d(>ng in ､ｾｭ＠ vao tam kham m<;>i ngua i dan, tfn do ｐｨ ｾｴ＠ giao Vi¢t Nam. Phai chang tl nh cam , tam long cua Bac va i dong bao, dan t(>c cling mang tam long Dai Tu· D<;ti Bi cua Due Phat.

THiCH GIAC PHU

• D/n Tluli V i t/, ,')' C(tc l'lla Tn ln - n/im trong cum di rich lfch s1i-Tam Cn(·, Bich D¢ng, Hoa L1r, Ninh Blnh

Anh : Tuan Hai (TTXVNJ

? A ""-' ｾＭＨ＠ '

KY ｎｉｾｍ＠ LAN THu 110 NGA Y SINH ? I A t A A I\ A ｾ＠ 1t1

CUA PHO HOI TRUONG HOI PHAT GIAO HA NOI NGUYEN VAN NGOC • • • • •

A n nhu ｎｧｵｹｾｮ＠ Van ｎｧ＼［ｾ｣＠ Ia m9t trong nhfrng trf thuc moi cua

Vi¢t Nam ､ｾ＠ tam nghien cuu ｐｨｾｴ＠ !we Cy nguyen Ia Ph6 H9i tmang H9i ｐｨｾｴ＠ giao Ha N9i nam 1935.

Von Ia m9t nha giao, cy viet rat nhi6u sach mang n9i dung giao dye, de cao ､ｾｯ＠ due va tli tuang ｐｨｾｴ＠ giao, voi kh6ng giao va Uio giao. Cy viet sach bling hai thu tieng Phap - ｖｩｾｴＮ＠ Cy khai thac ca nhung kho tang van h6a phuong Dong va Phuong Tay, d ｣Ｖｬｾｮ＠ kim.

Tiec thay cy ch·l huang th<? c6 52 tu6i! C1,1 sinh ngay 1-3-1890 va mat ngay 26-4- 1942 trong 20 nam li en tyc, kh6 cong SIIU Htm, viet sach, q1 da ､ｾ＠ ｬｾｩ＠ m9t khoi luqng sach vo cung.gia trj.

Cuon sach dau tien duqc xuat ban rna chUng ta biet den Ia cuon:

"Ph6 thong d9c ban" (xuat ban 1922), sau d6 cy. lien ty.c suu tam va xuat bin nhling cuon sach nit c6 gia trj:

"C6 h9c tinh hoa" ( 1926). "Dong Tay ng1,1 ngon" (1927) "Nam thi ｨ＼［ｾ｣＠ ｴｵｹｾｮ Ｂ＠ (1927). "Tyc ngu phong dao" ( 1928). "Nhi d6ng ｬｾ｣＠ vien" (1929). Ｂｄｾ＠ mua vui" (1929). "Cau doi" (1931). "Dao mrong ca" ( 1932). Ｂｔｵｹｾｮ＠ c6 mroc Nam" (1934). "Ngu ngon" (1935).

N aoai ra cu con viet rat c:- . nhieu bai khlto ｬｵｾｮ＠ tren cac

ｴｾｰ＠ chi va bao nhu: Nam Phong, Dong Thanh

v.v ... Von Ia m9t nha giao, cy. da

tung ｣ｬｾｹ＠ h<;JC va nghien CUU 0 cac truang Buai, tmang ｈｾｵ＠b6 (nrc tmong si ｨｯｾｮＩＬ＠ truong su ーｨｾｭＮ＠ r6i cy tro thanh vj thanh tra so ｨ＼［ｾ｣Ｌ＠ nha viet sach, nha nghien clru, suu ｴｾｰ＠kha uyen hac, xuat sk.

Cy Ia m9t ｨ＼［ｾ｣＠ gia, nha giao tham gia "Hr)i ai hilu cac nhci giao" ( 1925-1927) va 1935 cy. Ia "H9i ph6 h9i ｐｨｾｴ＠ giao Ha N9i c1,1 Ia m9t trong nhli'ng trf thuc co tinh than dan t9c, dan chu va ､ｾ＠ tam nghien cuu sau ve ｐｴｊｾｴ＠ h<;JC cung thai voi Cl,l

Tran ｔｲ＼［ｾｮｧ＠ Kim, m9t su gia uyen bac, m9t nha nghien cuu Phat hoc, 16i lac.

ｄ｡ｾ＠ Phat ｬｾｯｮ＠ de cao "Trf ｴｵｾＢ＠ th1 cy ｎｧｵｹｾｮ＠ Van Ngqc (qua tac ーｨｾｭ＠ va ban djch cua mlnh) cling rat de cao "Tri thuc", Ke si. ｄｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ de cao "Tu an" (4 on) Ia "dn cha my, on thay, on dan, on nuoc" th1 c1,1 ca ngqi tu tuang dan chu -yeu nuoc cua ｍｾｮｨ＠ Tii.

"Dan vi tn:;mg, xa tac thu chi, quan vi linh" (Dan ·Ht ｴｲ＼［ｾｮｧＬ ｟＠ thu den t6 quoc, vua coi nhy). Trang xa h9i phong kien rna cac nha hien triet dam de cao nhling tl! tuang dan chu va yeu nuoc nhu ｶｾｹ＠ Ia qua dung cam.

Vua Ia ｢ｾ･＠ chi ton, voi quyen uy ehf ion. Vua c6 quyen "Tru di tam t9e" doi voi ｨｾ＠ than, ay the rna nhtrng tl!

tuang: "Si quy han vua!" "Trf ｴｵｾ＠ quy han vang". van duqe cong khai ph6

bien! Chung toi chi xin gioi thi¢u

nguyen van m9t bai rna chung toi xin ｭｾｮ＠ phep dung nhan de:

"Trf thuc quy hon vua!" Ngay (26-4) hAng nam Ia

ngay gi6 cy. ｎｧｵｹｾｮ＠ Van ｎｧ＼［ｾ｣Ｎ＠

ｄｾ＠ tuang nho tOi c1,1, ehUng toi xin tran ｴｲ＼［ｾｮｧ＠ gioi thi¢u tren Ｂｔｾｰ＠ chf ｐｨｾｴ＠ ｨ＼［ｾ･Ｂ＠ mot trong nhli'ng ang van tha cua Cl,l.

"Vua Tuyen vuong nuoc Te den choi nha Nhan Sue. Vua baa: "Sue ｬｾｩ＠ day".

Nhan Sue cling bao: "Vua ｬｾｩ＠ day".

Cae quan thay ｶｾｹ＠ n6i: "Vua Ia ｢ｾ･＠ chf ton, SC•c Ia ke than ｨｾＮ＠ Vua bao: "Sue l<;1i day!" Sue cling baa: "Vua l<,li day"; nhu the c6 nghe duqc hay khong?

Nhan Sue n6i: Vua ｧ＼［ｾｩ＠ Sue rna Sue ｬｾｩＮ＠ th1 Sue Ia nguoi ham m9 tMn the. Sue ｧ＼［ｾｩ＠ vua rna vua l<,li , th1 vua Ia nguoi quy ｴｲ＼［ｾｮｧ＠ ｨｩ ｾｮ＠ si. Neu ､ ｾ＠ Sue nay mang tieng ham m9 quyen-the, th1 sao bAng ､ｾ＠ nha vua duqc tieng quy ｴｲ＼［ｾｮｧ＠ hien tai.

Vua nghe n6i ｧｩｾｮ＠ Jil.m gat len rang: "Vua quy hay ke SJ ｱｵｹ＿ｾｾＮ＠

ｔｾ＠ CHi NGHIEN Ctru ｐｈｾｔ＠ HQC )t--------------6

- Nhan Sue dap: Si quy, vua kh6ng quy.

- Vua hoi: C6 sach nao n6i rhe khong?

- Nhan Sue thua: C6. Ngay tru6c, nu6c Tan sang danh mr6c Te, c6 h£1. ｬｾｮｨ Ｚ＠ "Ai dam den gan m<? ong ( I) ｌｩｾｵ＠ H<;1 Quy rna kiem CUi, th) phai Xlr tti". L.ti c6 ｬｾｮｨＺ＠ "Ai Jay duqc dau vua ｔｾ＠ thl duqc phong hau va thuang nghln luqng vang". Xem the du biet cai dau 6ng vua song thuc kh6ng bang cai rna ke sl da chet!

- Vua Tuyen vuang n6i: Than oi! nguai quan tti ai rna dam kinh! Qua nhan cam chju J6i. Nay qua nhan xin lam ､ｾ＠tti de tien sinh d£l.Y bao cho. Tien sinh rna ve v6i qua nhan, thl duqc an sung, ｭｾ｣＠ su6ng, len xe, xuong nglfa, vq con duqc quan ao xenh xang tha h6 ､ｾｰ＿＠

- Nhan Sue tLr choi, n6i: "Ng<;>c von a nui, lay ra mai giua, che lam d6 ｶｾｴＮ＠ tuy dem bay bi¢n c6 phan quy bau, nhung cGng Ia hong, vi v6c naoc khong con, ke sl sinh nai o. thon da bo ra lam quan, tuy vinh ｨｩｾｮ＠ ｴｨｾｴＬ＠ song tinh tMn khong con duqe toan. Sue xin 6 nha, Jue d6i m6i an, th1 cGng ngon mi¢ng nhu an cam thjt: lue di , cu bu6c m<?t khoan thai, thl cling nhy ｮｨｾｭｧ＠ nhu len xe, xuong ｮｧｾｲ｡Ｌ＠ suot dai khong t<?i 16i cung ai, thl cling sung su6ng nhu quan cao chu·c rr<;>ng. Tinh than luc nao cung duqe trong S(;lch chfnh dfnh the Ia du khoan khoai cho Sue r6i".

"N6i do£l.n, Nhan Sue t£1. vua Tuyen vuang rna lui vac".

Ng6 THE THINH

( 1) Lieu Ha Quy: NgLrOi hien si then Xufm Thu.

V Oi net ve ｬｩ･ｾ＠ sll ..

<!Cbita Yitn Jflinb ｏｲｵｾ＠ MINH

Bdo tiing Dan tqc hf!c Vi¢t Nam

ｾ＠ tim a phfa nam thu do » Ha N<?i, chua Vien Minh c6 ten chu la Vien

Minh tlf dan quanh vung quen g<;>i Ia chua Hai Ba. D6 Ia m<?t ngoi chua c6 cua kinh thanh Tha.ng Long xua. Ngoi chua khong nhfrng c6 gia tr! ｶｾ＠

phuang ､ｩｾｮ＠ ljch sti ｐｨｾｴ＠ giao rna con Ia m<?t cong trlnh kien true ngh¢ ｴｨｵｾｴ＠ c6 kfnh hoa ｱｵｹｾｮ＠ vao canh quan thien nhien va moi tnrong, m<?t ､ｩｾｭ＠sinh hO(;lt van h6a Va tfn ngLtOng cua thu do Ha N<?i.

Chua thu<?c pho Huang Vien, phuang Dong Nhan, ｱｵｾｮ＠Hai Ba Trung, thanh ph6 Ha N<?i. Chua Vien Minh nam trong quan ｴｨｾ＠ di tfch den Hai Ba Trung va dlnh lang Huang Vien tren m<?t di¢n tfch kholmg 3 ｭｾｵＮ＠ Vao then Le, nai day g9i Ja ｔｾｰ＠ Yo SO thu<?c lang Hoa Vien, t6ng ｈｾｵ＠ Nghiem, ｨｵ ｹｾｮ＠

Th9 Xuang. Tai khoang giiia the ky XIX ｴｨｾｭｨ＠ Huang Vien, . den dau the ky xx l<;ti d6i thanh Phuong Vien<1>.

Chua Vien Minh nam phfa ben trai den tho Hai Ba Trung. TuOllg truyen chua duqc xay dtmg cung thai v6i ､ｾｮ＠ Hai Ba. Ten chua Vien Minh chfnh Ia 1<1y ten phap ｨｩｾｵ＠ cua Hai Ba

Tnrng trong ｳｾ｣＠ phong thai Le (Nguyen Hoa nam 1533). Khi

d6 Hai Ba Trung duqc ton len thanh ｐｨｾｴ＠ (Quang giao Vien Minh linh th£1.ch Trung Vuong ｐｨｾｴＩ＠ djch nghia: "Due Trung Vuong h6a da thanh ｐｨｾｴ＠ rna r<?ng d(;l.O ､ｾｹ＠ dai tai SUOt ｭｾｴ＠sang"m. Chfnh vi ｶｾｹ＠ rna trong SUOt qua trlnh Jjch Slr ton tai va phar ｴｲｩｾｮ＠ cua chua va den Hai Ba deu do cac v! su ｴｲｾ ｴ＠ trl cua chua Vien Minh gia c6ng ｴｾｯ＠､ｾｧＮ＠ gay ｨｾｮｨ＠ B6 ､ｾ＠ B6 tat, ph6 d<? ｨｯｾｮｧ＠ duang ｐｨｾ ｴ＠ phap.

ｋｾ＠ tu vi t6 thu nhat cua chua Vien Minh Ia Ty Khuu ni ｨｩ ｾｵ＠ Dam Kien, nguai c6 c6ng ､ｾｴ＠ ｮｾｮ＠ m6ng dau tien ｴｾｯ＠ dlfng nen chua Vien Minh va coi s6c ､ｾｮ＠ Hai Ba. Tiep den Ia cac vi t6 Ty Khuu ni ｨｩｾｵ＠ Dam Chat, Ty Khuu ni ｨｩｾｵ＠ Dam Nghla, Ty Khuu ni ｨｩｾｵ＠ Dam Hinh, Ty Khuu ni ｨｩｾｵ＠ Dam Thwin. Ty Khuu m ｨｩｾｵ＠ Dam Thuan, nguai da c6 cong xay di,Cng nha tho t6 va xay di,Cng them m<?t nha khach cho ca Mn Hai Ba va chua Vien Minh trong quang thai gian ngai tfl,l trl. Va ､ｩｾｮ＠ ffi(;lO cua ngoi chua, den c6 duqc nhu

Ｖ ｾＭＭＭＭＭ ＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＱ＼＠ T.P cHi NOmEN ｾｩｔｵ＠ PJI.i.T HQC )

ngay nay phai ｫｾ＠ den cong due cua vi t6 thu sau Ty Khuu. ni ｨｩｾｵ＠ Dam Thu, nguoi da day cong trung tu ton ｴｾｯ＠ chua Vien Minh va ､ｾｮ＠ Hai Ba voi quy mo Ion vao nhfrng nam 1930 - 1932. Den nay van bia a vuon chua con ghi l:;ti ｶｩｾ｣＠ d6.

Chua Vien Minh c6 kien true ｧｾｮ＠ ｬｩｾｮ＠ voi ｣ｴｾｮ＠ tho Hai Ba Trung ｴｾｯ＠ thanh m<?t tdng ｴｨ ｾ＠ khep kin c6 b6 eye theo ｫｩｾｵ＠ n¢i cong ｮｧｯｾｩ＠ quoc voi d.c toa nha n6i ｬｩｾｮ＠ nhau thanh cic day hanh lang vua uy nghi, vua ｴｩｾｮ＠ lqi cho ｶｩｾ｣＠di ｬｾｩ＠ trong khuon vien chua va Mn ngay ca khi troi mua, ｮ ｾ ｮｧＮ＠ Chua Vien Minh c6 cac don nguyen nhu toa Bai duong 5 gian noi tho due chua 6ng va ban tho vi Thanh Tang. Hai ong H<? Phap - m(>t ong ｴｨｩｾｮ Ｌ＠ m(>t ong ac. Hai ben tuong Ia

.nhfrng ban tho ｨｾｵ＠ c6 bia Ｇ ｧｾｮ＠ ｣ ｨｾｴ＠ vao tuong voi nhung 0 ｣ｴｾｴ＠ anh nguoi qua c6. D ay cling Ia noi danh cho cac vj su tang, ｴｨｩｾｮ＠ nam, tfn nfr hanh ､ｾｯ＠ cau ｮｧｵｹｾｮ＠ cho chung sinh duqc sieu thoat, ve canh Tay phuong qrc ｬｾ｣ Ｎ＠

N6i ｬｩｾｮ＠ voi Bai duong Ia Thuqng ､ｩｾｮＬ＠ noi bai trf cac pho tuqng ｐｨｾｴ＠ duqc xay ｨｾ＠thong ｢ｾ＠ ､ｾｴ＠ cap tu thap len cao. G&n voi moi cap ｬ ｾ ｩ＠ c6 m«?t ban tho ｴｾｯ＠ thanh m«?t khong gian sau ｴｨｾｭＮ＠ uy nghi nhu "Mng ha sa s6 ｐｨｾｴＢ Ｎ＠ Phfa sau cua thuqng

､ｩｾｮ＠ Ia nha td, noi tho cac vi su ｴｲｾ＠ trl chua Vien Minh qua cac thai ky. N6i lien nha t6 la ca m<?t day hanh lang dai hang chyc gian, nai c6 ､ｩｾｮ＠ tho Mau, trai phong, nha khach r<?ng rai khang trang ...

Khac voi cac ngoi chua kha.c a chua Vien Minh nha Bai duong cua truoc khong bao gio mo. Khach ｴｨｾｰ＠

phuong vao ｉｾ＠ ｐｨｾｴ＠ di theo m(>t dvang hanh lang hyp giap voi den Hai Ba Trung, vao ben trong va vong ｶｾ＠ phfa sau cua nha thuqng ､ｩｾｮ Ｎ＠ 0 d6 c6 in<?t cua nach nho ､ｾ＠ di vao Chua do ｶｾｹ＠ ｶｩｾ｣＠ di ｬｾｩ＠ a day ､ｩｾｮ＠ ra yen tinh, ke ca nhfrng ngay ｬｾ＠tn;mg, noi day ｶｩｾ｣＠ di l:;ti van trang nghiem khong he c6 canh on ao.

Trai qua cac thai ky I!ch su voi bao ｶｾｴ＠ ddi sao doi, chua Vien Minh da va dang ton ｴｾｩＮ＠ bao luu duqc nhfrng di san van h6a d<?c dao cua dan t(>c. ｔｨｾ＠ ｨｩｾｮ＠ qua nhfrng cong trlnh kien true, nhfrng pho tuqng ｐｨｾｴＮＮＮ＠ M<?t h¢ thong tugng ｐｨｾｴ＠ c6 quy mo Jon, mang phong each ngh¢ ｴｨｵｾｴ＠ thai ｎｧｵｹｾｮ＠ son son thiep vang duqc bao luu kha nguyen vyn. Ben ｣ｾｮｨ＠ d6 Ia vo so cac pho tuqng Mau, cong dong La han va cac do tho tt,r nhu bat bt:ru, hoanh phi, cau doi ､ｾｩ＠ tl,l' ｣ｨｾｭ＠

kMc tinh sao. 0 moi gian qua cac hang c«?t Ia d.c buc ciia vong ｣ｨｾｭ＠ n6i, ch:;tm l<?ng, ch:;tm bong kenh, cac

､ｾ＠ tai hoa Ia thanh tao gtm voi ｐｨｾｴ＠ nhu sen, cue, true, mai. .. kha tinh xao duqc san son thiep vang rna tnli qua ｨｾｭｧ＠ the ky ｳｾ｣＠ mau va.n l¢ng lay uy nghi. Ngoai nhfrng ｨｩｾｮ＠ｶｾｴ＠ tren ph<i.i ｫｾ＠ den ufm bia da duqc dl,l'Ilg nam 1932, ｨｩｾｮ＠nay duqc ､ｾｴ＠ a sau nha Thuqng ､ ｩ ｾｮＮ＠ Tam bia nay Ia tu ｉｩｾｵ＠ l!ch su quy, ghi l:;ti qua trlnh trung tu ton ｴｾｯ＠ ､ｾｮ＠ Hai Ba va chua Vien Minh do Cl;l

Ph6 Bang nam Canh Tuat ( 1900) Ia Hoang Hmg Bi que aHa Dong dri ｳｯｾｮ Ｎ＠

Ngay nay truoc nh!p d¢ phat ｴｲｩｾｮ＠ ciia do thi, ｮｨｩｾｵ＠cong trinh kien true dan ､ｾｮｧ＠ da va dang duqc xay dt,rng bao quanh khuon vien cua chua Vien Minh va ca Mn tho Hai Ba Trung. nhung cong trlnh d6 da lam pha va canh quan va khong gian thieng lieng cua khu di tfch. Cac vj su ｴｲｾ＠ trl a chua Vien Minh ｨｩｾｮ＠ nay eta va dang ra

sue bao ton va giu· gln chUa Vien Minh va ､ ｾｮ＠ Hai Ba cho the ｨｾ＠ mai sau nhfrng gia tri cao dtfp cua ｐｨｾｴ＠ phap va neu guang khi tiet anh hung cua Hai Ba Trung cho con chau trong st,r ｮｧｨｩｾｰ＠ dl,l'Ilg nuoc va gill: nuoc cua dan H)c.

T AI ｌｉｾｕ＠ THAM KHAO I . Bk thimh du d!a chi (Thu vi¢n KHXH

VNN 318). 2. ｄｾｮ＠ Hai Ba Tnrug - Tac gia ｎｧｵ ｹ ｾｮ＠ Aa

Trf Ｈｔｾｰ＠ chi Dan ｖｩｾｴ＠ Nam - S6 2 -1948). Thu vi¢n Vien Dong Bk Cci .

3. Trung Vuong Iuong vj thanh s:ic (Tinr vien KHX H).

ｔｾ＠ cui NGmEN ciru. ｐｈｾｔ＠ aqc · ＩｴＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾｾ＠

u Bo H6 noi ｧｾｰ＠ ci\a hai ph6 Hang Khay - Trang Thi, du khach di xuoi ph6 Ba Tri¢u d<? han 1 km Ia t6i chua

Chan Tien. Trong khuon vien cua chua, thap thoang

dtr6i nhling tan cay xanh mat Ia thap m<? cua cac nha thtr Thfch Thong Toan, Thfch Thanh L;1c, Thfch Thanh Hu¢, Thfch Thanh Sung ... 6 nha t6 du6i b(rc hoanh 'T6 ､ｾｯ＠ so hung" Ia tu<;mg Tlnida luu chi, nguoi Tay Trt1c sang ntr6c ta ｴｲｵｹｾｮ＠ ､ｾｯ＠ vao the ky thu 6. Tren ｢ｾ＠ 6 gian ben tra.i Ia tLr9ng mqt cu ba ng6i xep ｢ｾｮｧ＠tron, dau van khan den, ve ｭｾｴ＠ phuc ｨｾｵ＠ do Ia Cl,l ba ｎｧｵｹｾｮ＠ Thi ｈｩｾｮ＠ da cung tien toan b<? gia san vao chua va cung nha Sl! Thfch Thanh SLmg xay cat ngoi chua hi¢n nay, sau ba ｈｩｾｮ＠co them ｮｨｩｾｵ＠ nguoi phat tam giG' gln, ton ｴｾｯ＠danh thAng nay. Gan day: tam quan ch1h vua dl1!1g theo kien true c6 v6i nhfi'ng mai cong ｭｾｭ＠ ｭｾｩ＠ ｢ｩｾｵ＠ tuqng hlnh bong sen dmg lam tang them ve ､ｾｰ＠ noi day. S6 ｴｩｾｮ＠ gan 13 ｴｲｩｾｵ＠d6ng do tfn d6 va nhan dan dong gop.

Su tru trl cho biet, hang nam, ell' den ngay 22-11 am ljch, chLta ｬｾｩ＠ mb h<?i 16n kY ni¢m ngay t6 chuc Hqi tM Dong Quan, each day 563 nam. VI theo nguoi xtra ｴｮＱｹ ｾｮ＠ lai, chua Chan Tien chfnh Ia noi ch!Xng kien sJ! ｫ ｩ ｾｮ＠ ljch siX do.

ｶｾ＠ h<?i tM Dong Quan cac ngu6n Slr cu cho hay: cu6i nam 1427, Vtrang Thong b! vay ham a trong ｴｨｾｭｨ＠ da quan bach lAm, chi con trong ｣ｾｹ＠ vao vi¢n binh ｬｾＱｩ＠ bj ta danh ｢ｾｩＮ＠ cho nen phi\.i giang hoa. Chop thoi co ｴｨｵｾｮ＠ lqi, ､ｾ＠ cU'u muon dan thoat khoi ｮｾｮ＠ binh dao, bang l6i ｮｧｯｾｩ＠ giao ｭｾｭ＠ mong nhl111g kien quyet, Le Lqi tim m9i each buqc V uang Thong phai rut quan ｶｾ＠ mr6c. ｎｧｵｹｾｮ＠ Trai duqc giao vi¢c soe;tn bai Van h<?i ｴｨｾＮ＠ Va ngay 22-11 nam Dinh Mui ( 1127), h<?i ｴｨｾ＠ duqc t6 chuc 6 Cil'a Nam thanh Dong Do (theo D<;ti Vi¢t thong sil'

cua Le Quy Don). ｔｾ ｩ＠ day, tren dat ntr6c D<;1i ｖｩｾｴ＠ bung bung khf the chien th:ing Vuong Thong da phai ｴｨｾ＠ that ]a dung ngay 12-12 se bAt dau rut quan. Neu con nan na dqi vi¢n binh, khong lam dung cam ket thi: Troi, da't cling Danh San, ｄｾｩ＠ Xuyen va than ky cac xu tat dem b9n quan t6ng binh Thanh Son hau Ia v uong Thong, tlr ban than cho den ca nha, than thfch lam cho chet het va ca den quail quc?m cung khong mqt ngtroi nao ｶｾ＠ dtrqc den nha.

6 chua hi¢n con gili duqc ｮｨ ｩ ｾｵ＠ bia hau, dang chu y Ia Chcln Tien tl! hi ky khac nam Thanh Thai thu 16 co cau: "Long Thanh chi nam hfi'u Chan Tien tJ! yen ... " X in djch mqt ､ｯｾｮＺ＠ 6 phfa nam thanh Thang Long co chua Chan Tien von 6' than Phil KMnh, t6ng Vinh Xuang, ｨｵｹｾｮ＠ Th9 Xtrong, nam Thanh Thai thu 9 Dinh ｄｾｵ＠ doi den phuang PhUc Lam. Den nam Thanh Thai thu 13 Tfm Sil'u lq.i doi den nha s6 8 ph6 An Nhat.

Tq.i gifi'a toa chfnh ､ｩｾｮＮ＠ co mqt d6i cau d6i kha hay. Tuong ｴｲｵｹｾｮ＠ sau h<?i ｴｨｾ Ｎ＠ nh6 t6i cong due cua tien ｴｲｩｾｵＮ＠ cac vua Le thtrang t6i chua Chan Tien viing canh. Cau d6i nay la cua vua Le ｴｾｮｧＮ＠ ve sau, ong Le Trung Dan, CJ!U chanh t6ng Ha H6i co khac len g6 va bai tien vao chua.

Chan ーｨｾｴ＠ ban linh quang, phap gia tuy lam giai lq.c gi6i.

Tien nhan tang Pht,1 Khanh, gia danh ｴｲ ｩ ｾｵ＠

tfch w hoang an. (Chan chat nha ｐｨｾｴ＠ Ia anh sang thieng

lieng, xe phap nha Ph¥ t6i dau 6' day Ia coi vui; Tien da ttrng a ｐｨｾ＠ KMnh, lq.i dtrqc nha vua ban cho mqt cai ten ､ｾｰＩＮ＠

Nhu ｶｾｹＬ＠ Chan Tien khong chl1a m<?t ciinh dyp macon CO y ngh]a nhi6u m?t v6i ljch Slr thll do.

TRAN VAN MY

｀｝ＬＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾ＼＠ 'tp ｃｾｩ＠ NGWEN Ciru ｐｾｔ＠ HQC )

A. ｡ｾｧ＠ ngay 29-5-1999 ｾＨｲ｡ｭ＠ thang tu Ky

Mao). Hang nghln tang ni, ｰｨｾｴ＠ tii cac tinh dii viln ｴｾｰ＠ ｶｾ＠

chUa Qwin Sl'r tham dV ngay d<;ti le ーｨｾｴ＠ dlm - ｰｨｾｴ＠ l!ch 2543.

Bu6i Ｑｾ＠ c6 sv chung minh cua Hoa Thuqng Phap Chu Thfch Tam T!ch Phap chu Giao hoi ｐｨｾｴ＠ giao ｖｩｾｴ＠ Nam. Hoa thuqn.g Thfch Thanh Tu ph6 chLI t!ch HDTSTWGHPGVN. Thuqng t<;>a Thfch Thanh Nhieu pho T6ng thu ky - Chanh van phong I TWGHPGVN Thtrqng T9a Thfch Thanh ｄｵｾ＠ i:ty vien HDTSTWGHPGVN Chanh van phong H9c vi¢n Philt giao t<:ti Ha N¢i, Thtrqng t9a Thfch Gia Quang uy vien HDTSTW GHPGVN. Thuong tal;\ Thfch Thanh Dien UV HDTSTWGHPGYN - ph6 van phong I cu.ng cac ｣ｨｵｾｴｯｮ＠ tang ni van phong I.

Ong ｎｧｵｹｾｮ＠ Van Ng9c ph6 ban ton giao etta chfnh phil. Ong Nguyen Ttic uy vien doan chu tjch UBMITQ ｙｩｾｴ＠ Nam. Ba ｎｧｵｹｾｮ＠ Thi Oanh Pho chi:r tich H¢i HLPNVN. Ong Tran. H6no Q . T , c • uan nrang ban dan ｶｾｭ＠ thanh ph6 Ha Noi. Ong ｎｧｵｹｾｮ＠ Van Cam pho ban ton oiao ｣ｨｦｾｨ＠

0 c quyen ｴｨｾｭｨ＠ ph6 Ha N¢i, cung cac quy vi dai di¢n cac cap cac nganh hfru quan cling t6i ､ｾＮ＠

0

. Dl'mg Rh30 sau nghi Ｑｾ＠ ｮｩｾｭ＠ hong danh dCrc bon str. Thanh thieu nien ーｨｾｴ＠ tr'r dang hoa cung duang Chu Ton Tuc Hoa Thuqng va cac v .... i khach quy. Hoa thuqng phap chi:t Thfch ｔｦｵｾ＠T!ch tuyen d9c thong ､ｩｾｰ＠ Phat Dim PL 2543. Ke d6 Hoa thuang Thfch Thanh. TCr doc ､ｩｾｮ＠ van ｰｨｾｴ＠ dan cua Hoa thuqng Thfch Trf Tinh Chr'r ti ch HDTSTW GHPG VN. Thtrang t9.a Thfch Thanh Nhihr d<;>c y nghla ｐ ｨｾｴ＠ Dan ctra Hoa

thuqng Thfch Trf Quang. Phat ｢ｩｾｵ＠ t<;ti bu6i ｉｾ＠ ong ｎｧｵｹｾｮ＠ Tuc da uin

dtrang nhfrng dong gop to 16n cua tang ni Ph(tt tu trong cac ho<;tt d¢ng t6t dao ､ｾｰ＠ dai. Hoan nghenh duang 16i dung dtm ci:ta GHPGVN v6i phuong cham D<_lo phap - dan t¢c va chl't nghla xa h¢i. Trang khong khf han hoan tran day d;_1o vj Chtr Ton Tuc Hoa thtrcmg thtrqng t<;>a cung cac v! khach guy da tha chim phong sinh va bong bay d.u nguyen hOa blnh cho qu6c thai dan an. Clmg ngay tai chua Ba Da tru s6 thanh hoi ｐ ｨ ｾｬｴ＠

giao Ha N<?i .cung tr<;>ng ｴｨ ｾ＠ ;6· ch(rc Dai ie Phftt Dan du6i sv chl'rng minh clta Hoa ｔｨｾｱｮｧ＠ ｋ ｩＱ ｾ＠CHong Ttr ph6 chtt tich thtrang trvc HDTSTW GHPG YN Hoa thtrong Thfch Thanh Thanh ph6 ban tri ｳｾ ｲ＠ thfmh hoi ｐ ｨｾｴ＠ giao Ha N¢i Tiwqng t9a Thfch Bao Nghicm i:ry vien HDTSTW GHPG YN Chanh thu ky thimh h<?i ｰｨｾｴ＠ giao Hft Noi, Ni trtr6ng Thich Dam Hao dmg hang tram ｴ｡ＱｾＲ＠ni ｰｨｾｴ＠ ti'r Ha N¢i va cac vi lanh d;_1o cac cap, ｣｡ｾ＠nganh hfru qu<m ct:w rhanh pho Ha N(>i .

Tin\'() ,inh

XUAN LOAN

ｔｾ＠ CHi ｎｇｈｉｅｎ Ｎ ｃｾ＠ PH.iT ｈＹｾ Ｎ＠ ＩＱＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭＭｾ＠

BiNH ｔｈｕｾｎ＠ KHANH THANH CHUA LIEN HOA Nl

Tinh Blnh ｔｨｵｾｮ＠ vua khanh ｴｨｾｭｨ＠ ngoi chua Lien Hoa Ni 6 xa Ham My- ｣＼Ｌｾ ｮｨ＠ du<mg quoc I<? I A huy¢n Ham ｬＱＱｵｾｮ＠ Nam, v6i kinh phf tren 600 ｴｲｩｾｵ＠ dong do Tang ni Phat ti'r, d6ng bao trong va ngoai nu6c phat tiim cung dang. Dong thoi d!p ｮｾｙＮ＠ ngoi Bao dien va an v! ton tuqng Dlt'c B6n su Quan l11e Am I<? thien duqc ｨｯｾｭ＠thanh vao !rung tuan thang 1-1999.

Lien Hoa Ni Tt! nguyen Ia mqt T!nh that cua than sinh Su Ba ｈｵｹｾｮ＠ Tong tao ｬｾｰ＠ tu hon 50 nam qua ､ｾ＠ Su Ba t!nh tu. Nay Su Ba. da trl1 xu ｴ＼Ｚｾｩ＠Blnh Quang Ni Tv - Phan Thiet va Ni Str Thfch Nl"r Nlnr l11ien tier n6i lam ｴｲｾ＠ trl.

Ngoai ra. m(lt qwln an chay ttr thi¢n L ien Hoa · Ni Ttr a Trung t f1m thi xa Phan Thiel do cac ｐｨｾｴｴ＠tLr nhi¢t l<im d6ng gop cong stl'c. da ｬ ｾ ｴｭ＠ nhieu m6n chay ngon tinh khiet ｧｩｾｬｬｬ＠ di nh dm"Jng phuc ｖｾｬ＠ dong ｢ｾｉｏ＠ cac gi6j httng !hang qua cac ngay 14. rfim. 30. mong I. M&i ngay c6 khoang tren 300 l uqr nguoi den ung h<? nham giup phfin tang kinh te chtta ､ｾ＠ cham lo cho so dong ni chung an hqc 6 chua d!a phu·ong va thanh pho Ho 01f Minh.

QUANG NGHI L.H.l (Plum Tlti(;f)

QUAN 4: PHUNG THUOC TO' THIEN . . LINH QUANG TINH XA KHAM CHO'A TRI . .

THEN 5 NGAN ｂｾｎｈ＠ NHAN NGHEO

Trong quy 1-1 999 vtra qua, phong thuoc Tii rhi¢n Linh Quang T!nh X<l o so 40/45 Nguyen Khoai plmong 2 ｱｵｾｮ＠ 4 do Thuqng Tqa Thfch Tu Giang ｖ ｩ ｾ ｮ＠ cht:1 T6 Dlnh Linh Quang dieu hanh, eta kham chu·a tri cho 5. 109 ｢ｾｮｨ＠ nhan v6i t6ng s6 t ien thu6c c<lp ｭｩｾｮ＠ phf len den 23 tri¢u 652 ngan dong. Trang s6 gom tren 10 ngan thang thuoe. thuoc g6i thfmh ーｨｾｭ＠ va cclC Ｉｯｾｩ＠ flU dUac.

Phong thu6c Tu thien Linh Quang T!nh Xa dieu tr! bang phuang phap Dong Ta.y Y, ket hqp vO'i de chuyen khoa cha.m ct!u, bam huy¢t, xong co sen. chich Ｑ ｾＮ＠ kham rang. chu·a mat

LE Hlru LE

DiNH CHiNH

Trang bai :"Chua V i¢t Nam m<inh dat eua su giao luu va phat ｴｲｩｾｮ＠ van h6a dan toe" do sa XUat ky ｴｨｵｾｴ＠ ｴｾｩ＠ !rang 26 CQt 2 dong. 22 tlr tren xu6ng dqe ｬｾｩ＠ Ia: Chua Dau (Phap Van ru - Bite Ninh) dung hang dau trong h¢ th6ng ｣ｨｵｾ＠Tu Phap, ni'ra sau the ky VI dang do thien su Ti Ni Da Ltru Chi ngtroi An Dq tu Trung Q u6c <>ang mang theo each tu hanh c6 nhieu tfnh ky bf Mll. t giao, l<;ti ket hqp dttqc voi ｴｨｩｾｮ＠ stt Phap Hien oa sang ｬｾｰ＠ ra ｴｨｩｾｮ＠ phai TI Ni Da Luu Chi. khien cho dong ｔｨｩｾ ｮ＠ phuang Nam htrng th!nh hAn len khong thua kern gl 6 Trung Quae.

Nhung the ky tiep thea, trung tam ｐｨｾｴ＠ giao ｣ｨｵｹｾｮ＠ dich dan l en phia bite song Thien Due. a day nhieu chi:la dtrqe X[ly dtrng ｖｾ ｬ＠ Ia nhfrng ､ｩｾｭ＠ giao luu, hqi tu van h6a m6i. Chi.m Kie'n Sa <Ha N<?i) l uc dau chi do ong phL'i hao hq ｎｧ ｵ ｹｾｮ＠ xay dung va moi Slf Lap Dt'rc ｴ ｲｾｬ＠ trL Niim 820 duq·c thien su hq Trinh nguoi Trung Qu6c, chu truang lay Hun truyen tam, su6t ngay ng6i quay ｭｾｴ＠ vao ttrong, khong n6 i mqt loi, ｬｾｰ＠ ra dong thien moi Ia Vo Ngon ThOng (con gqi la Quan Bich). ｌｾｰ＠ Due d un nhan duqc y chi cua thay nen duqc thay d6i ra Ht Cam Thanh, da tfch cl!c hoang duang Phar phap nhan ｭ ｾｭ ｨ＠ o tll.m, song dan dan cung ch!u anh huang cua ｍｾｴ＠ giao.

Trang khi 2 thien phai tren dang phat ｴｲｩｾｮ Ｎ＠

tl.r g ifra the ky XI ｴｨｩｾｮ＠ su Thao Dtrong nguoi T rung Quae qua Chiem Thanh roi sang ｄ＼Ｌｾｩ＠Vi¢1 v6i than ｰｨｾｮ＠ tit nhan. nhung khi vua Ly Thanh Tong phat h i¢n ra tai nfmg da ton ｬ ｾ ｵｮ＠

quae su. Thien su Thao Dtrong ｴ ｲｾ ＠ trl t) chi'1a Khai Qu6c a kinh thanh Thang Long. l(ip ra thien phai m6'i. Thien phai Th<l.o Duong chu truang dung hqp ｐｨｾｴ＠ giao v6'i Nho giao, dtra Nho giao den gan ､ｾＱＰ＠ ｐｨｾｴ＠ va tro ｴ ｨ ｾＱＱＱ ｨ＠ ｐｨｾｲ＠

ti'r , c6 khuynh huang mang trf thuc va thi ca vao 2 thi en phai tru6c, ｴｾｯ＠ ca sa ､ｾ＠ den the ky

·XIII cung thong nhat ｴｨｾｵＧｬｨ＠ thien phcli T rC1e lam duy nhat 6 Vi¢t Nam, dttqc khai nguon ti'r chua Yen Tu (Quang Ninh).

TCNCPH thanh ｴｨｾｴ＠ xin t6i quy vi dqc gia

TCNCPH

6-------------(< .. TPCHi !JCmtN CtruPif.i.T H9C )

Ml)C Ll)C

I. Thong d i¢p cua Due phap chu Giao hl)i ｐｨｾｴ＠ giao Vi¢t Nam giii tang ni, ーｨｾｴ＠ til Vi¢t Nama

trong nw5'c va nu6c ngoai nhan djp d<;ti ｉｾ＠ ｐｨｾｴ＠ dim PL.2543 3

2. Dien van nhan Ｑ ｾ＠ ｐｨｾｴ＠ dan PL.2543 cua Hoa thuqng Chu tjch H¢i d6ng trj ｳｾｲ＠ Giao h<?i ｐｨｾｴ＠

giao Vi¢t Narri 4

3. Bai phat ｢ｩｾｵ＠ cua ong ｎｧｵｹｾｮ＠ Tuc, Uy vien thu<mg trl!c Doan chu tjch UBTWMTTQVN

nhan Ie ｐｨｾｴ＠ dan nam 1999, PL.2543 5

4. ｐ ｨ ｾｴ＠ ｬ ｵｾｴ＠ h9c: Danh m1,1c ｄｴＬｾｩ＠ thira B6 Tat

5. Tim ｨｩｾｵ＠ vai net ｶｾ＠ tlnh Khong cua ｐｨｾｴ＠ giao

6. (Tho) NMn hOa tl! t<;ti long nguoi

(Tho) Cai C6, cai Khong

7. ｐｨｾｴ＠ giao voi van h6a dan t<;>c

8. (Tho) Tinh thuc .

9. Tim ｨｩｾｵ＠ tu tuang blnh ､ｾｮｧ＠ trong ､ｴＬｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠

LuC;it hc;>c KIM CliONG TlJ

ｔｾｃｈｩ＠ HONG

Blll vAN THACH

THiCH CHAN THANH

LE HUU TUAN

GIALY

PTS NGUYEN TH! QUE

I 0. May van ､ｾ＠ ton giao trong ､ｩｾｵ＠ ki¢n xa hqi chu nghia b Vi¢t Nam HOANG LAN

II . Duy thuc (TAm ly h9c ｐｨｾｴ＠ gia.o) THAI HUYEN- TRiNH VAN TIEN

12. D<;to ｐｨｾｴ＠ trong CUQC song ｨｩｾｮ＠ d<;ti, ､ｴＬｾｯ＠ cua Sl! thl!c hanh

DO THi BiNH- NGUYEN VAN THQ djch

13. (Tho)Tham Thffy LEVAN ｎｇｏｾｎ＠

14. Thii bim ｶｾ＠ cac the h¢ trong dong ｴ ｨｩｾｮ＠ True Lam - Yen Tii THiCH THANH ｄｾｔ＠

15. Thai uy Ly 111l.rong Ki¢ t v6i D<;to ｐｨｾｴ＠ THE HINH

16. Vai suy nghl ｶｾ＠ t1,1c doi vimg rna THE VINH

17. Phat ｢ｩ ｾ ｵ＠ cua doan Vi¢t Nam voi chu ､ｾ＠ "Philt giao va moi truang" t<;ti Hqi nghj Phat giao

9uoc te do Chfnh phu Sri lanka t6 chu<; ｴｴＬｾｩ＠ Colombo tir ngay 9-12/11/1998

18.

19.

20.

ｐｨｾｴ＠ giao ｩｾ＠ Lao

Tim ｨｩｾｵ＠ nhftn sinh quan cua ｔｉＱｩｾｮ＠ su ｎｧｵｹｾｮ＠ Trf Baa

(Tho) Triii tim B6 Tat

21. Vat Pha1·a (Chua ｐｨｾｴ＠ Ng9c) b Thai Lan

22,.. Vj tang Trung Quoc dfiu tien cua ｐ ｨ ｾｴ＠ giao Trung Qu6c 23. Chua Sung Giao

24. Chua T•11 Phuc

THiCH GIA QUANG

TRUONG SY HUNG

NGUYEN TQA

PHAP VUONG TlJ

NGO VAN DOANH

ｖｉｾｔ＠ ANH

vo HONG ｔｈｕｾ＠ T

HOANG LE

7

10

13

13

14

16

17

20

23

30

31

36

38

39

42

47

47

49

50

5 1

53

25. Doi ne't ｶｾ＠ hqi thao duang 6 Matxcava DAO HUNG 54

26. Dieu day dlrl ｶｾ＠ tu si.'ra di tfch PGS. CHU QUANG TRU 55

27. Bac Hf6 voi ｐｨｾｴ＠ giao qua loi ､ｴＬｾｹＺ＠ "Lqi l<;tc quan sinh, v6 nga vj tha" THiCH GIAC PHU 57

28. · Ky ｮ ｩ ｾｭ＠ Ian thu· I I 0 ngay sinh cua Ph6 Hqi tnr6ng Hqi ｐｨｾ ｴ＠ giao Ha N<?i Nguyen VanNg9c 58

NG6 THE THINH

29. Vai net ｶｾ＠ ljch sii chua Vien Minh rue MINH 59

30. Qua chua Chan Tien nho Hqi ｴｨｾ＠ Dong Quan TRAN VAN MY 6 I

31. Dai ·1e Ph at dan PL.2543 XUAN LOAN 62

. • Anh bia 1.

TAP CHi NGHIEN CUU PHAT HOC . . . • Ch!u trach nhi$m xuat ban: T6ng b ien ｴｾｰ＠ Hoa thuc;mg KIM CVONG TLJ

• Ph6 tong bien t$p: Hoa thlfc;mg THiGH PHO TUE

• Ph6 tong bien t$p kiem truong ban b ien ｴｾｰＺ＠ Giao su HA VAN TAN

• Ban bien t$p: TRAN KHANH DU, Thlf<;:Jng t9a THiGH G IA QUANG,

THiCH VI EN THANH, Cu' si GIANG NGOC THANH . .

• Toa SO<?n va tr! st,t: Chua Quan S(t- 73 Quan Su, Ha N9i. 8 T: 8268887

• Giay phep xuat ban so 752/BCGP/XB

• Che ban di$n tU va in t<?i X I nghiep in Thuy I<;:Ji

ｋＮ｜ｾ＠ nir?111 ｄｾｮﾷ＠ le Pll£ir Dcin-PL::.5..J.1 ＱｾＱＱ＠ t lulu Qucin .Wr - Tru sd Trung lf'n'll'<

Cicio hoi P!1Cit gi(lo \ 'it;r Num Anh: Xu<ln r oan