Tartesundf Dawn The World of a Cape Breton Gaelic Story-Teller Translated and edited by lohn Shaw G a eli c - Engli sh E dition
TartesundfDawn
The World of a Cape BretonGaelic Story-Teller
Translated and edited by lohn Shaw
G a eli c - Engli sh E dition
foe Neil MacNeil Photo by Tom Ptacek
"A treasury of Gaelic lore unmatched - to my knowledge - by anyrecent collection in its scope and value ... clearly to become one of theclassics of Scottish Gaelic literature." Charles Dunn, HarvardUniversity
"The Cape Breton Gaelic oral tradition at its best ... a permanent
record of the depth and authenticity of that tradition, which was an
integral component of the life and culture of the Gaels of Cape Bretonfor seven generations." Margatet MacDonnell, author of The
Emigrant Expefience: Songs of Highland Emigrants in NorthAmerica
IvlcGill-Queen's Univetsity Press
r,$tt,
le Eds (Ebs Nill Bhig) MacNill
air ath-sgriobhadh, eadar'theangachadh's
a dheasachadh le
IAIN SEATHACH
Tnlesuntil lDawn
The World of a Cape Breton
Gaelic Story-Teller
]oe Neil MacNeil
Translated and edited by
IOHN SHAW
McGill-Queen's lJniversity Press
Kingston and Montreal
@ McGill-Queen's University Press 1987
ISBN 0-7735-0559-8 {cloth, English and Gaelic)ISBN 0-7735-0560-1 (paper, English only|
Legal deposit 3d quarter 1987
Bibliothdque nationale du QudbecPrinted in Canada
@
Printed on acid-free paper
Canadian Cataloguing in Publication Data
MacNeil, |oe Neil.Sgeul gu latha : Tales until dawn
Text in Gaelic and English.
Issued also in an English-only edition, undertitle: Tales until dawn.
Bibliography: p.
ISBN 0-7735-0559-8 (bound, Gaelic-English)ISBN 0-7735-0550-1 (pbk., English only)
l. Folklore - Nova Scotia - Cape Breton Island.
2. Tales - Nova Scotia - Cape Breton Island.
3. Storytellers - Nova Scotia - Cape Breton Island.
4. Cape Breton Island (N.S.| - Social life and
customs. I. Shaw, John William. IL Title.III. Title: Tales until dawn.
GRI13.5.C35M261987a 398.2'09716'9 C87-093950-5
This book has been published with the help of grants from theCanadian Federation for the Humanities, using funds provided bythe Social Sciences and Humanities Research Council of Canada,
from the Trust of Catherine McCaig and from MulticulturalismCanada.
Clir-Innsidh
FAcAL o'N tcnpr,n / xiv
CUID A H-AONSAOGHAL AN SGEULAICHE
Lathaichean antrs a'Rudha Mheadhonach / 2
Sgeulachdan'gan Aithris / 22
CUID A DHASGEULACHDAN'SA CHOIMHEARSNACHD
Na Ceanadaich / 4O
I Fear a' Chdta Liathghlais / 45
2 O Crdileagan nan Each / 563 iseadal Mae Righ nan Sealg, Dalta Fhinn / 60
4 Mar a Fhuair Osgar Ainm / 62
5 Osgar agus Mac a'Ltlin / 64
6 Fionn agus na Cathagan Coimheach'/ 56
7 Mt a Fhuair Conan Ainm / 66
8 Diarmaid agus Bean Chaol a'Chdt'Uaine / 68
9 Bis Dhiarmaid / 70
10 An t-Amhas Ormanach / 741l Iagan's a Mhaighstir /7412 Brid Mh6r Each / 90
Contents
AUTHoR's pnrre,cr / xv
AcKNowLEDcurNrs / xvi
rNTRoDUcrtoN / xvii
rurePs / xlii
PART ONE
THE WORLD OF THE STORY-TELLER
Middle Cape / 3
Stories and Story-Tellers / 23
PART TWO
THE RECITERS AND THE TALES
The Kennedys / 41
I The Man in the Light Grey Coat / 472 O Crdileagan of the Horses / 573 iseadal Son of the King of the Hunts, Fionn's Foster-Son / 61
4 How Oscar Got His Name / 63
5 Oscar and Mac a'Luin / 65
6 Fionn and the Strange Adversaries / 677 How Conan Got His Name / 678 Diarmaid and the Slim Woman in the Green Coat / 69
9 The Death of Diarmaid / 71
l0 The Amhas Ormanach / 75
11 fack and the Master / 7512 Great Brid of the Horses / 9l
viii CliLr-Innsidh i
13 Bis Cht Chulainn / 9614 An Righ agus an Searrach / 9815 An Cairteal a Thog Boban Saor / 11016 Boban Saor: Obair leis an Tii / ll417 Am Faca Sibh Mo Leithid Riamh / 114
Clann 'Illeain / 118
18 Duanach Mac na Banndraich / 12619 Fear nan Sgeulachd Fada / 13420 Mac Duine Liidir na Coilleadh / 1402l Am Boireannach a Fhuair na Brdgan mar Dhuais bho,n
Donas / 16022 Na Tri Snaoimeannan / 16223 Mar a Chaidh an Suiriche Sidhe a Mhealladh / 16824 An Oidhche a Bha i Sileadh na Lite / 16825 Cairteal Shruighle / 17426 An Spiocaire agus an Tilllear / I7527 Dithist Spiocairean / 180
Clann iosaig / 184
28 fackFury/ 18829 Am Fear a Fhuair na Tri Chomhairlean / 2O230 Am Ministear Diochuimhneach / 21031 Di-luain, Di-mdirt / 22032 An Turus a Chaidh Aonghus Maciosaig dha ,n Ghealuch / 22433 A'Mhuc Mh6r / 226
Clann'aclllemhaoil / 232
34 Nighean Righ na h-f,ipheit t ZZe35 An Dotair Birra / 24836 Nighean na Droch-Mhithar / 25037 An Gille, an Nighean'sa Chreathuill, agus am Fiinne / 25638 Mac na Banndraich agus na Robairean / 25839 An t-Eun Oir / 268
Aonghus MacCoinni ch/ 292
40 An Saighdear a Chaidh Deochan Uisge a Dhiiltadh Dha / 294
Eds Mac'Illeain / 302
4l L6ine an Duine gun Chtram / 302
ix Contents
13 The Death'of Ct Chulainn / 9714 The King and the Foal / 9915 The Castle That Boban Saor Built / 11116 Boban Saor: Working with the Adze / 11517 Did You Ever See the Like of Me / 115
The Macleans / 119
18 Duanach the Widow's Son / 12719 The Man with the Long Tales / 13520 The Strong Woodsman's Son / 141
21 The Woman Who Was Awarded a Pair of Shoes by theDevil / 151
22 The Three Knots / 16323 How the Fairy Suitor Was Tricked / 15924 The Night It Rained Porridge / 16925 Stirling Castle / 17526 The Miser and the Tailor / I7727 The Two Misers / l8l
The ll{aclsaacs / 185
28 fack Fury / 18929 The Man Who Received the Three Counsels / 20330 The Forgetful Minister / 2l I31 Monday, Ttesday /22I32 Angus Maclsaac's Trip to the Moon / 22533 The BigPig / 227
The MacMullins / 233
34 The King of Egyryt's Daughter / 23735 The Fair-haired Doctor / 24936 The Bad Mother's Daughter / 25137 The Lad, the Girl in the Cradle, and the Ring / 25738 The Widow's Son and the Robbers / 25939 The Golden Bird / 269
Angus MacKenzie / 293
40 The Soldier Who Was Refused a Drink of Water / 295
|oe Maclean / 303
4l The Shirt of the Man without Worries / 303
42
Clir{nnsidh
Iain ]}lacNill / 308
An Gille BeagaSguir dha'n Sgoil / 308
Bean Mhicheil'acNill / 315
Bodachan an t-Silein / 315An Sionnach, am Faol, 's an t-im / 318
Niall Caimbeul / 324
An Turus a Thug Boban Saor's aMhac / 324Mar a Fhuair Mac Boban Saor a Bhean / 326Boban Saor: Loighne na Cailc / 328
Ddmhnall MacNill / 330
Boban Saor: Aran Edrna agus Bainne / 330
Ruairidh MacNill / 334
Am Ballan a Thog Boban Saor / 334Gilleasbuig Aotrom agus a'Chearc / 336
Gun Urrainn / 340
Gilleasbuig Aotrom agus am Ministear Sitar / 340Gille M6r an Tuathanaich / 342
CUID A TRiBRIATHRAN BEOIL, SPORS IS EOLAS
Freagairtean Amasach agus Daoine Beinaidh / 360
Diarmaid MacCoinnich {Diarmaid Edin}/ 360Micheal Ddmhnallach (Micheal Raonaill 'ac Dhdmhnaill
oigl / 362Mirtainn MacAonghuis (Mirtainn Ruairidh Dhdmhnaill
Mh6ir)/ 354Alasdair Maciosaig ( Sandaidh'Illeasbu' Mh6ir) / 356Aonghus Maciosaig (Aonghus 'Illeasbu' Mir,i6irl / 366Iain Maciosaig (Iain'Illeasbu'Mh6ir) / 370Bean Ruairidh'ic iosaig (Anna Ruairidh Alleinl / 372Niall Maciosaig (Mac do dh'Anna Ruairidh Alleinl / 374
454647
4344
51
52
48
49
50
xi Contents
fohn MdeNeil / 3O9
42 TheYoung Lad Who Quif School / 3Og
Mrs Michael MacNeil / 317
43 The Little Old Man with the Grains / 31744 The Fox, the Wolf, and the Butter / 319
Neil Campbell / 325
45 The foumey Boban Saor Made with His Son / 32546 How Boban Saor's Son Found His Wife / 32747 Boban Saor: The Chalk Line / 329
Dan MacNeil / 331
48 Boban Saor: Barley Bread and Milk / 331
Roderick lYlacNeil / 335
49 The Tub That Boban Saor Built / 33550 Crazy Archie and the Hen / 337
Anonymous / 34I
5I Crazy Archie and the Minister Sutar / 341
52 The Farmer's BigLad / 343
PART THREE
WIT, LORE, AND PASTIMES
Repattee and Ready wit / 35I
Dermot MacKenzie (Diarmaid Edin) / 361Michael MacDonald (Micheal Raonaill'ac Dhdmhnaill
oig)/ 363Martin Maclnnis (Mirtainn Ruairidh Dhdmhnaill
Mh6ir|/ 355Alexander Maclsaac {Sandaidh 'Illeasbu' Ivlh6irl / 367
Angus Maclsaac (Aonghus''Illeasbu' lvlh6irl / 357
fohn Maclsaac (Iain'Illeasbu'Mh6irl / 37IMrs Roderick Maclsaac (Anna Ruairidh Ailein) / 373Neil Maclsaac (Mac do dh'Anna Ruairidh Ailein|/ 375
xll Clir-Innsidh
Ruairidh MacNill {Ruairidh lain'ic Ruairidh Ruaidhf / 374Eds MacNill (Eds Nill Btuel / 376Gun Urrainn / 378
Seanfhacail / 380
Gnith-ftacail / 384
Rannan dha'n Chloinn / 390
Na Cleasan / 394
Fios Leannain / 398
Manaidhean, Giseagan, is Di-Shealladh / 406
Taibhsichean is Bdcain / 420
Cedl is Dannsa / 426
Fidhleirean / 426Piobairean / zt32
Dannsaicheart / 435.
xiii Contents
Roderick MacNeil (Ruairidh Iain ,ic Ruairidh Ruaidh)/ B7Sfoe MacNeil {Eds Nil}Bhisl / 877Anonymous I 379
Proverbs / 381
Expressions / 385
Chil&en's Rhymes / 391
Traditional Games / 395
Mardage Premonitions / 899
Signs, $uperstitions, and Second Sight / 407
Ghosts and Apparitions / 421
Music andDance / 427
Fiddlers / 427Pipers / 433Danees / 437
Norrs / 443
sELEcr BrBLrocRApny / 479
AARNE-THoMpsoN TNTERNATToNAL FoLKTATs rvprs / 4g4
Facal o'n Ughdar
A luchd -leubh ai dh ghr d dh a ch
'S e ni a tha seo nach robh diil agam aig uair dhe'n t-saoghal guntachradh e a chaoidh, na sgeulachdan agus na seanachasan a th'anns anleabhar seo a bhith air an clo-bhualadh. Ach's fheudar dhomh innsedhuibh aig an am seo nach biodh e comasach dhomhsa a leithid sin abhith deante gu siorraidh mur b'e am brosnachadh's a'mhisneachagus am m6r-chuideachadh a fhuair mi bho'm charaid dileas IainSeathach; oir's esan a chunnaic iomchaidh agus cudthromach gumbiodh a leithid seo do leabhar air a chuir an drdugh, agus 's e thugdhomh a h-uile cuideachadh bha feumail timcheall air a'ghnothach.
Tha gach sgeulachd agus seanachas a th'ann air am faotainn bhomhuinntir ghasda, chdir nach eil maireann an diugh. 'S e mo mhianngun co-phiirticheadh sibh leam ann a bhith a'cuimhneachadh leaigneadh bhlith orra agus a' toirt m6r-urram dha'n luchd a choisinn i,agus gun mise a bhith air mo chunntais air ird-inbhidh idir, ach anurram agus an cuimhneachan m6r mar charragh-cuimhne a bhith aira'mhuinntir sin a bha ann anns an linn a dh'fhalbh agus a bha tilantaagus gasda, ciallach agus fialaidhle'n cuid sgeul; agus air gach aonmar an ceudna a bha biidheil rium anns a'ghluasad seo agus bha a'toirt misneach dhomh, agus gach aon a rinn cuideachadh ann andbigh neo air rud sam bith nach eil 'nam chomas aig an am seo bhith'ga ainmeachas. 'S e mo dhtrachd g,-tn cdrd an leabhar seo ribh uile'sgum faigh sibh m6r-thoileachadh as. 'S e sin a bheir toileachadhdhomhsa.
Eds MacNill, am Pdn Mtu 1986
Author's Preface
Dear Readers
A thing has happened which I thought would never come topass - that the folk tales and the items of Gaelic tradition thatare in this book should be published. But ftrst I must tell youthat this work could never have been realized were it not forthe encouragement and the constant help which I got frommy friend of long standing, )ohn Shaw. It was he who saw itfitting and important that this sort of publication be preparedand who gave me all the help that was neeessary.
Every story and item from our tradition here has come fromwonderful and kind people who are no longer living today. Itis my hope that you will share with me in remembering themwith great warmth and in respecting their achievements.Please do not regard me as deserving of any special praise butsee this book as a tribute to those living in times past whowere gifted, kindly and sensible, and generous with their storeof tales. I wish also to remember those people who werekind to me in the progress of this effort and who gave me thecourage to do it, as well as those who helped me in ways orwith things too numerous to name at this time. It is my wishthat you will all enioy this book and derive great pleasurefrom it, for that is what will give me the greatest happiness.
loe Neil MacNeil, Big Pond 1986