TAKSONOMIA E RISHIKUAR E BLOOM VALBONA IMERAJ
TAKSONOMIA E RISHIKUAR E BLOOM
VALBONA IMERAJ
Mendja nuk është një vazo për t’u mbushur, por një zjarr për t’u ndezur!
Çfarë është Taksonomia e Bloom?• Taksonomia e Objektivave Njohës.• Në 1950-ën e zhvilluar nga Benjamin Bloom.• Mjet që shpreh cilësisht llojet e ndryshme të të menduarit.• Përshtatur për përdorim në klasë si një mjet planifikimi.• Vazhdon të jetë një nga modelet më të aplikuara në të gjithë
botën.• Siguron një mënyrë për të organizuar aftësitë e të menduarit në
gjashtë nivele, që nga më themeloret e deri tek nivelet më të larta të rendit të menduarit.
• 1990-Lorin Anderson (ish-student i Bloom) rishqyrtoi Taksonominë
• Si rezultat, një numër ndryshimesh u bënë.
Ndryshimet në Taksonominë e Bloom
• Ndryshimi i termave nga emra në folje• Zëvendësimi i fjalës dije si produkt i mendimit me
kujtesën si kategori e mendimit• Kuptimi u bë të kuptuarit dhe sinteza u riemërtua si
të krijuarit në mënyrë që të përshtatej më shumë me natyrën dhe rregullin e të menduarit.
http://rite.ed.qut.edu.au/oz-teachernet/training/bloom.html (accessed July 2003) ; Pohl, 2000, p. 8)
Termat origjinale Termat e reja
• Vlerësimi
• Sinteza
• Analiza
• Aplikimi
• Kuptimi
• Njohja
•Të krijuarit
•Të vlerësuarit
•Të analizuarit
•Të zbatuarit
•Të kuptuarit
•Të kujtuarit
(Based on Pohl, 2000, Learning to Think, Thinking to Learn, p. 8)
TË KRIJUARITPërdorimi i informacionit për të prodhuar diçka të re. Dizenjon, ndërton, planifikon
TË VLERËSUARITKontroll kritik i nformacionit/Formulim i gjykimeve Kritikon, gjykon, vlerëson TË ANALIZUARITCopëtimi i informacionit dhe krijimi i lidhjeve mes pjesëve Copëton, krahason, organizon TË ZBATUARITPërdorimi i informacionit të njohur në një situatë të re. Zbaton, kryen, përdor.
TË KUPTUARIT I jep kuptim informacionit që merr. Interpreton, përmbledh, shpjegon TË KUJTUARIT Kujtimi, gjetja e informacionit të marrë. Përshkruan, liston, emërton, gjen, përkufizon.
TË KUJTUARIT
Nxënësi është në gjendje të kujtojë, dhe nuk harron të riparaqesë informacionin e mësuar.
• Njeh• Dëgjon• Përshkruar• Identifikon• Kujton• Emërton• Gjen
A mund të kujtoni një informacion që keni marrë?
TË KUJTUARIT
VEPRIMET• listo• mbaj mend• lidh• trego• dallo• jep shembull• riprodho• cito• përsërit• etiketo• kujto• njih• grupo• lexo• shkruaj
• skico• dëgjo• grupo• zgjidh• lexo• rishiko• cito• rikujto• lidh• zgjidh• nënvizo• zgjidh
Produktet e punës:
•Quiz
• Përkufizim
• Fakte
• Fletë pune
• Test
• Etiketa
• Listë
• Bllok shënimesh
• Riprodhim
• Fjalor
Rolet në klasë për të kujtuarin
Rolet e mësuesit
• Drejton• Tregon• Thotë • Kontrollon• Pyet• Vlerëson
• Rolet e nxënësit
• Përgjigjet• Dëgjon• Kujton• Rikujton• Fikson • Përkufizon • Përshkruan • Ritregon
TË KUJTUARIT: Aktivitetet dhe Produktet
• Bëni një “Hartë të historisë” që tregon ngjarjet kryesore të tregimit.
• Bëni “Vijën e kohës” së ditës tuaj tipike.• Bëni një “Hartë koncept” e temës.• Shkruani një listë me fjalë kyçe që ju e dini në lidhje me ....• Cilat ishin personazhet në këtë tregim?• Bëni një tabelë që tregon ...• Bëni një Poemë akronimi në lidhje me ...• Recitoni një poezi që keni mësuar.
Pyetje për veprimtarinë e të kujtuarit
• Çfarë ndodhi më pas……?• Sa……..?• Çfarë është……?• E kujt ishte ……..?• A mund t’a emërtosh……?• Thuaj përkufizimin e ……?• Përshkruaj çfarë ndodhi më pas….?• Kush foli për….?• E vërtetë apo e gabuar…..?
TË KUPTUARIT
• Interpreton• Jep shembuj• Përmbledh• Nxjerr përfundim• Perifrazon• Klasifikon• Krahason• Shpjegon
Mund të shpjegosh ide ose koncepte?ide ose koncepte?
• Nxënësi kupton domethënien, interpreton informacion ,përkthen atë çfarë ka mësuar.
TË KUPTUARIT
VEPRIMET• Përshkruan• Raporton• Njeh• Rishikon• Vëzhgon• Skicon • Llogarit• Interpreton• Gjen idenë• Përcakton• Përsërit
• Identifikon• Diskuton• Ritrgon• Vëzhgon • Mban shënime• Përkthen• Jep shembuj • Perifrazon• Riorganizon• Shoqëron
Produktet e punës:
• Recitimi
• Përmbledhja
• Koleksionimi
• Shpjegimi
• Dramatizimi
• Shembujt
• Quizet
• Listat
• Tabelat
• Skicat
Rolet në klasë për të kuptuarin
Rolet e mësuesit• demonstron• dëgjon• pyet• krahason• ballafaqon• shqyrton
Rolet e nxënësit
• shpjegon• përshkruan• përvijon• paraqet• përkthehet• demonstron• interpreton• merr pjesë aktivisht
TË KUPTUARIT:Aktivitete dhe produkte
• Shkruaj me fjalët e tua ...• Prit nga, ose merr një fotografi për të ilustruar një ngjarje të veçantë në histori.• Raporto në klasë për ...• Ilustro idenë kryesore të pjesës.• Bëni një vizatim mefigura për të treguar sekuencën e ngjarjeve në histori.• Shkruani dhe luani një dramë të bazuar në një histori.• Shkruani një përmbledhje të shkurtër për t’ja shpjeguar këtë histori dikujt tjetër.• Shpjegoni pse personazhi e zgjidhi problemin në atë mënyrë.• Shkruani një raport përmbledhës të ngjarjes.• Përgatisni një grafik shkak-pasojë për të ilustruar rrjedhën e ngjarjeve.• Bëni një libër për t'u ngjyrosur.• Parafrazo këtë kapitull në libër.• Retrego me fjalët tuaja.• Gjeni pikat kryesore të pjesës.
Pyetje për veprimtarinë e të kuptuarit
• A mund të shpjegosh pse….?• A mund t’a shkruash me fjalët e tua…?• Si mund t’a shprehësh….?• Mund të shkruash një përmbledhje të shkurtër të .?• Çfarë mendon se mund të ndodhë më pas…?• Kush mendon se…?• Cila është ideja kryesore…?• A mund t’a qartësosh…?• A mund të japësh shembuj?• A veprojnë të gjithë ashtu siç vepron……?
TË ZBATUARIT
Nxënësi bën përdorimin e informacionit në një kontekst të ndryshëm nga ai në të cilin është mësuar.
• Zbaton• Kryen• Përdor• Ekzekuton A mund t’a përdorësh informacionin në një
situatë tjetër të ngjashme?
TË ZBATUARIT
VEPRIMET• përkthen • manipulon • ekspozon • Ilustron • llogarit• interpreton • bën • praktikon • aplikon• operon • interviston • pikturon
• ndryshon• rendit• tregon • zgjidh• mbledh• demonstron• dramatizon• ndërton• përdor• përshtat• barazon• vizaton
Produktet e punës:
fotografi
ilustrime
simulime
skulpturë
demonstrim
Prezantim
intervistë
performancë
ditar
gazetë
Rolet në klasë për të zbatuarin
Rolet e mësuesit• shfaq• lehtëson• pyet• vëzhgon• vlerëson• organizon
Rolet e nxënësit• Zgjidh probleme• Demostron
përdorimin enjohurive
• përpilon• kompleton• llogarit• ilustron• ndërton• merr pjesë aktivisht
TË ZBATUARIT:Aktivitete dhe produkte
• Ndërton një model për të demonstruar se si duket apo punon• Luan një dramë së bashkume shokët e klasës• Shkruan një hyrje ditari.• Bën një libër me figurina në lidhje me fushën e studimit.• Përgatit ftesat për një festë apo një ditëlindje• Krijon një pazëll apo një lojë në lidhje me temën.• Shkruan një shpjegim në lidhje me një temë për të tjerët.• Bën një hartë topografike. • Vesh një kukull me një kostum kombëtar.• Bëni një model balte ...• Pikturon një afresk duke përdorur të njëjtat materiale.• Vazhdo historinë ...• Bën një dioramë për të ilustruar një ngjarje • Bën një ekspozitë fotografike me një temë të • caktuar.
Pyetje për veprimtarinë e të zbatuarit
• A mund të jepni ju një shembull tjetër ku mund të zbatohet……?
• A mund t’i gruponi sipas karakteristikës së…..?• Cilët janë faktorët që do të ndryshonit
nëse….?• Çfarë pyetjesh mund të bëni rreth……?• Nga informacioni i marrë, a mund të bëje një
listë udhëzimesh për ….?
TË ANALIZUARIT
KrahasimiOrganizimiCopëzimiAtribuimiPërkufizimiGjetjaStrukturimiIntegrimiMund ta copëtoni informacionin në pjesë për të eksploruar
kuptimet dhe marrëdhëniet e tyre?
• Nxënësi COPËTON informacion e mësuar në pjesë të vogla për t’a kuptuar atë.
TË ANALIZUARIT
VEPRIMET• dallon• pyet• çmon• eksperiment• inspekton• ekzaminon• heton• përshtat• hulumton• llogarit• kritikon• Shoshit• ballafaqon
• studjon• zbulon• grupon• sistemon• rendit• provon• debaton• analizon• diagramë• lidh• ndan• kategorizon• dallon
Produktet e punës:
grafik
tabelë
listë e plotë
hartë
skicë
studim
listë të dhënash
variabla
abstrakt
raport
Rolet në klasë për të analizuarin
Rolet e mësuesit• eksploron• drejton• vëren• vlerëson• vepron si një burim• pyet• organizon• copëton
Rolet e nxënësit• diskuton• zbulon• argumenton• debaton• mendon thellë• teston• shqyrton• pyet• llogarit• hulumton• pjesëmarrës aktiv
TË ANALIZUARIT: Aktivitete dhe produkte
• Përdorni një Diagrami Veni për të treguar se si dy tema janë të njëjta dhe të ndryshme• Hartoni një pyetësor për të mbledhur informacion.• Anketoni shokët e klasës për të gjetur se çfarë mendojnë ata për një temë të veçantë.
Analizoni rezultatet.• Bëni një tabelë shkak-pasojë për të treguar fazat kritike.• Klasifiko veprimet e personazheve në libër.• Krijo një sociogram nga tregimi.• Ndërto një grafik për të ilustruar informacionin e përzgjedhur.• Bëni një pemë familjare që tregon marrëdhëniet midis pjestarëve.• Ideo dhe vendos rolin që do luash në një temë që po studjon.• Shkruani një biografi të një personi që keni studiuar.• Përgatit një raport në lidhje me fushën e studimit.• Kryej një hetim për të mbledhur informacion që të mbështetësh një pikëpamje.• Shqyrto një vepër arti në aspektin e ngjyrës, formës dhe cilësisë.• Vizatoni një grafik.• Plotësoni një Matricë të Vendimarrjes e dila do t’ju ndihmojë të kryeni një zgjedhje
Pyetje për veprimtarinë e të analizuarit
• Cilat ngjarje nuk mund të kenë ndodhur?• Nëse. .. ka ndodhur, çfarë mund të ketë qenë që i dha fund?• Në çfarë cilësish......... ngjan me ...?• Çfarë rezultatesh të tjera, të mundshme shihni ?• Pse ndodhën ndryshimet e ...?• A mund të shpjegosh se çfarë duhet të ketë ndodhur kur ...?• Cilat janë disa nga problemet e ...?• A mund t’a bësh dallimin midis... dhe .....?• Cilat anë disa nga motivet që fshihen prapa ..?• Cila ishte pika e kthesës?• Cili ishte problemi me ...?
TË VLERËSUARIT
Nxënësi merr vendime pas një proçesi të thellë reflektimi, kritike dhe vlerësimi.
• Kontroll• Hypoteza• Kritikë• Eksperimente• Gjykim• Testim• Zbulim• Monitorim A mund t’a justifikosh vendimin apo sjelljen tënde?
TË VLERËSUARIT
VEPRIMET• Gjykon• çmon• provon• parashikon• vlerëson• rishikon• dëshmon• përcakton• priorizon• tregon pse• krahason• mbron• zgjedh
• mat • përfundoj• nxjerr një
përfundim• debaton• arsyeton• rekomandon• veçon• heton• argumenton• vendos• kritikon• radhit• refuzon
Produktet e punës:
debat
panel
raport
vlerësim
hetim
vendim
përfundim
fjalim bindës
Rolet në klasë për të vlerësuarin
Rolet e mësuesit• Qartëson• Pranon• Drejton
Rolet e nxënësit• gjykon mosmarrëveshjet• krahason• kritikon• pyet• argumenton• vlerëson• vendos• zgjedh• justifikon• pjesëmarrës aktiv
TË VLERËSUARIT: Aktivitete dhe produkte
• I shkruani një letër redaktorit.• Të përgatisë dhe të zhvillojë një debat• Përgatisni një listë të kritereve për të gjykuar ...• Shkruani një fjalim bindës duke argumentuar qëndrimin pro / kundër ...• Bëni një broshurë me pesë rregulla që ju duken si të rëndësishme. Bind të
tjerët!• Formo një panel për të diskutuar pikëpamjet në lidhje me ....• Shkruani një letër. .. duke këshilluar ndryshimet e nevojshme që duhen
bërë.• Shkruani një raport gjysmë-vjetor në lidhje me.....• Përgatit një rast për të paraqitur pikëpamjen tuaj në lidhje me ...• Plotësoni një PMI për ...• Vlerësoni veprimet e personazhit në një histori.
Pyetje për veprimtarinë e të vlerësuarit
• A ka një zgjidhje më të mirë për ...?• Gjykojë vlerën e ... Çfarë mendoni për ...?• Mund të mbroni pozicionin tuaj në lidhje me ...?• A mendoni se ... është një gjë e mirë apo e keqe?• Si do t’ a kishe trajtuar ti ...?• Çfarë ndryshimesh i sugjeron ti.....?• A besoni ju tek ...? Si do të ndiheni, nëse. ? ..• Sa efektive janë..... ? • Cilat do të ishin pasojat......?• Çfarë ndikimi do të kishte .... në jetët tona?• Cilat janë të mirat dhe të këqijat e ....?• Pse është me vlerë ....?• Cilat janë alternativat e....?• Kush do të fitojë dhe të kush do të humbasë?
TË KRIJUARIT
Nxënësi krijon ide të reja dhe informacion duke përdorur atë që ka mësuar më parë.
• Projektim• Ndërtim• Planifikim• Prodhim• Trillim• Shpikje• Modelim
A mund të shpikni ju produkte, ide apo rrugë të reja ?
TË KRIJUARIT
VEPRIMET• kompozon• grumbullon• organizon• shpik• përpilon• parashikon• sajon• propozon• ndërton
• planifikon• përgatit• zhvillon• krijon• imagjinon• prodhon• formuloj• përmirësoj
Produktet e punës:
Film
Histori
Projekt
Plan
Lojë e re
Gazetë
Produkt mediatik
Lajmërim
Pikturë
Rolet në klasë për të krijuarin
Rolet e mësuesit• Lehtësues • Zgjerues• Reflektues • Analizues• Vlerësues
Rolet e nxënësit• Dizenjues• formulues• planifikues• merr rreziqet• modifikues• krijues• propozues• pjesëmarrës aktiv
TË VLERËSUARIT: Aktivitete dhe produkte
• Përdor strategjinë ZAMAKKE (SCAMPER) për të të shpikur një tip të ri të këpucëve sportive• Shpik një makinë për të bërë një detyrë të veçantë.• Dizenjo një robot për të bërë detyrat e shtëpisë tuaj.• Krijo një produkt të ri. Jepi një emër dhe të planifiko një fushatë marketingu.• Shkruani për ndjenjat tuaja në lidhje me ...• Shkruani një dramë , shfaqje TV , teatër kukullash, lojë me role, këngë apo pantomimë
rreth ..• Harto i një sistemi të ri monetar• Zhvillo një menu për një restorant të ri duke përdorur një shumëllojshmëri ushqimesh të
shëndetshme.• Dizenjo një kopertinë: libri, CD-je ose reviste për ...• Shit një ide.• Shpik një mënyrë për të ...• Krijo një gjuhë të re dhe përdore atë në një shembull.• Shkruani një këngë për të reklamuar një produkt të ri.
Pyetje për veprimtarinë e të krijuarit
• A mund të vizatosh një….duke….?• A sheh një zgjidhje të mundëshme tek…..?• Nëse do të kishe qasje në të gjitha burimet, si do t’i
përdorje ato ...?• Pse nuk e krijon vetë rrugën tëndë për të......?• Çfarë do të ndodhte nëse ...?• Sa mënyra mund të gjeni për të ...?• Mund të gjeni përdorime të reja dhe të pazakonshme
të ...?• A mund të zhvilloni një ide e cila do të bënte të mundur...?
me Taksonominë e !
Të krijuarit
Të vlerësuarit
Të analizuarit
Të zbatuarit
Të kuptuarit
Të kujtuarit