UNIVERSITETI POLITEKNIK TIRAN FAKULTETIIINXHINIERISMATEMATIKEDHE
INXHINIERISFIZIKE DEPARTAMENTIIINXHINIERISMATEMATIKERr. Muhamet
Gjollesha,TiranTel/fax: ++355 4 2257294, www.upt.al Teuta MYFTIU
(BUDLLA) NDRTIMI DHE ANALIZA E MODELIT MATEMATIKINFORMATIK PR
SISTEMET E INFORMACIONIT N AGJENCIT EKZEKUTIVE DISERTACIONIT PR
MARRJENE GRADES SHKENCOREDOKTOR DOKTORANTIUDHHEQS SHKENCOR Teuta
MYFTIU (BUDLLA)Prof. As. Ariana BEJLERI Tiran, Shtator 2013 Msc.
Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive UNIVERSITETI
POLITEKNIK TIRAN FAKULTETIIINXHINIERISMATEMATIKEDHE
INXHINIERISFIZIKE DEPARTAMENTIIINXHINIERISMATEMATIKERr. Muhamet
Gjollesha,TiranTel/fax: ++355 4 2257294, www.upt.al i
FalenderimeDshirojtfalnderojudhheqsinedoktoraturs,Prof.As.ArianaBEJLERI,
pr ndihmn dhe udhzimet e dhna gjat hartimit t ktij
studimi.Kystudimprdordheshfrytzonnjsasitmadhetdhnashtmarranga Fondi
Shqiptar Zhvillimit pa t cilat punimi do t ishte e pamundur.
FalnderojgjithpunonjsiteFSHZHprgatishmrinqkantreguarprt
mndihmuarnpunntime.VeanrishtdojatfalenderojaZ.Eduard MURATIN si
specialist n departamentin e informatiks..
DuagjithashtutfalnderojnmnyrtveantDekanineFIM&IFProf. Shptim
LEKA si dhe prgjegjsin e Departamentit t Inxhinieris Matematike,
Prof. As. Ligor NIKOLLA, pr nxitjen dhe mbshtetjen e
prhershme.FalenderojtgjithkolegteDepartamentittInxhinierisMatematikedhe
InxhinierisFizikeprmiqsindhembshtetjenqmkandhnprej momentit q u bra
pjestar i ktij
Fakulteti.Prfundimishtduatfalnderojprindritdhefamiljentimeprdashurindhe
durimin e treguar gjat realizimit t ktij studimi. Msc. Teuta
MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive ii DeklaratPunimi i
ksaj teze sht pron e autorit. Ky punim nuk sht paraqitur n ndonj
shkall kualifikimi, n ndonj universitet ose institucion tjetr.
Deklarauesi Teuta MYFTIU (BUDLLA) Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe
analiza e modelit matematik informatik pr sistemet e informacionit
n agjensit ekzekutive iii Shkurtimet e fjalve MISManagemnent
Inforrmation System PMISProject Management Information System
AEAgjenci EkzekutiveFSHZHFondi Shqiptar i Zhvillimit SQLStructured
Query Language DCDesign Concepts CBSEComponent Base Software
EngineeringUIUser Interface OPOpen Source DFD Data Flow Diagram
OOObject-Oriented OODObject Oriented Design OOAD Object Oriented
Analysis and Design PDLProcess Design Language CMCohesion Metrics
WMCWeighted Methods per Class DITDepth of Inheritance Tree
NOCNumber Of ChildrenRFCResponse Or a ClassLOCM Lack Of Cohesion in
MethodsCBCCoupling between classes DBMDecision based managementDBMS
Database management system SSISSQL Server Integration Services
BIBusiness Intelligence Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e
modelit matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive iv Abstrakt
Nktpunimshtndrtuardheanalizuarmodelimatematikinformatikprt
studjuarsistemeteinformacionitnAgjencitEkzekutivepasiatomerrenme
menaxhiminefondevetdonatorvethuaj.KtofondeekzekutohenngaAgjencit
EkzekutiveShqiptarenprmjetprojektevenmbshtetjetStrategjisKombtaret
Zhvillimittshoqrisshqiptare.Dukeqnnjvendnzhvillimkashumprojekte
nmbshtetjetstrategjis,kashumaktor tciltinteresohenprecurintyrepra
lindnevoja pr t patur nj Sistem Informacioniprmenaxhimin e ktyre
projekteve.
NjpjeserndsishmeestudimitdotjetanalizaeMISemnyraeraportimitt
informacionit e cila do t vlej pr vendim-marrjen e aktorve kryesor
t projekteve.
Gjatktijstudimindrtimidheanalizaesistemittinformacionitdotbhetmbi
nocionet e menaxhimit t pojekteve e kryesisht t ciklit t jets s nj
projekti. N do hap t ktij cikli do t ndrtohet modelimatematik,
prcaktohen algoritmet q do
tzbatohen.P.sh.dotndrtohetmodelimatematikprvlersiminefizibilitetit,
impaktit, monitorimit t nj projekti.Metodat q do t prdoren pr
analizn e nj sistemi t till do t jen nj kombinim i
teorissmatematiksmeinformatikn.AlgjebraRelacionare,Matematika
Logjike,Statistika,SoftwareEngineering,DataStructure,MicrosoftSQL
server,VisualStudio,BusinessIntelligence,GISreportingetje,dotjen
mjetet matematike einformatikeme t cilat do t realizojmnj analiz t
sistemit t informacionit n agjencit ekzekutive. Pasi n punim sht
analizuar sistemi, ai mund t prdoret n do agjenci ekzekutive e
cilazbatonprojektetestrategjiskombtaretzhvillimit,empasvazhdonme
ndrtimin konkret t nj MIS (Management Information System) n Fondin
Shqiptar t Zhvillimit i cili zbaton projektet pr infrastrukturn e
vendit. Do t ndrtohet nj demo aplikacion me t dhna reale t viteve
2001-2005.Fjalet kyce: Sistem Informacioni, DatatBaze,
DataWearehouse, Menaxhim Projektesh, Agjenci Ekzekutive. Msc. Teuta
MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive v Abstract
InthispaperisbuiltandanalyzedthemathematicalmodeltostudyComputer-
InformationSystemsinExecutiveAgenciesastheydealwiththemanagementof
fundsfromforeigndonors.ThesefundsrunbyAlbanianExecutiveagenciesthrough
projectsin support of the National Strategyfor theDevelopment
ofAlbanian society. As a developing countryhasmany
projectsinsupport of the strategy, there aremany
actorswhoareconcernedabouttheirperformancesoitisnecessarytohavean
informationsystemforthemanagementoftheseprojects.Animportantpartofthe
study will be to analyze the way MIS reporting of information which
will be valid for decision - making project stakeholders.
Duringthisstudy,constructionandanalysisofinformationsystemwillbeonthe
notions of "pojekteve management" of mostly "life cycle" of a
project. At each step of
thecyclewillbeconstructedmathematicalmodel,definedalgorithmstobe
implemented.Willbeconstructedmathematicalmodelforevaluatingthefeasibility,
impact, monitoring of a project . Methods to be usedfor the
analysis ofsuch a system willbe a combination of theory
ofmathematicswithcomputing."AlgebraRelacionare","MathematicsLogic","
Statistics " , " Software Engineering" , "Data Structure " , "
Microsoft SQL Server " , "
VisualStudio","BusinessIntelligence","GISreporting"oftje,willbe
Mathematicaltoolsofinformationwhichwillofferanoverviewofinformation
systems in the executive agencies .
Oncethesystemisanalyzedinthepaper,itcanbeusedinanyexecutiveagency
which implements projects of national development strategy , and
then continues with the construction of a concrete MIS (Management
Information System) in the Albanian Development Fund, which
implements projects the country's infrastructure.Will build a demo
application with real data of 2001-2005. Keywords: Information
System, schemas, DataWearehouse, Project Management, Executive
Agency. Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik
informatik pr sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive vi
Tabela Prmbledhse PJESA E PAR
....................................................................................................................
1 Kapitulli I
...........................................................................................................................
11 1.Hyrje
..................................................................................................................................
1 1.1.Ambjenti informatik n t cilin operojn Agjencit Ekzekutive n
Shqipri ...... 2 1.2.Struktura dhe prshkrim i shkurtr i
disertacionit ............................................. 3
1.3.Formulimi i problemit
...........................................................................................
3 1.3.1.far sht e nj MIS n AE.
........................................................................
4 1.4.Objektivat
..............................................................................................................
5 1.5.Skema e punimit
....................................................................................................
6 1.5.1.Krkesat e punimit
........................................................................................
6 1.5.2.Fusha e krkimit dhe metodologjia
............................................................... 6
Kapitulli II
............................................................................................................................
8 2.Modelet dhe teorit
............................................................................................................
8 2.1 Aplikimi i teoris s kategorive (pjes e algjebrs relacionare)
n databazat relacionare.
.......................................................................................................................
8 2.1.1Paraqitja e disa elementve t bazs s t dhnave.
...................................... 9 2.1.2 Paraqitja e
Kategoris si nj objekt matematik
................................................ 11
2.1.3Identifikimi i elementve t kategorive t databazave
................................ 12 2.2Modelet ERP (Enterprise
Resource Planing).
......................................................... 15 2.3
Software Engeneering
...............................................................................................
16 2.4Menaxhimi i Projekteve
......................................................................................
29 2.5Modeli i Business Inteligence pr krijimin e raporteve nga
DataWarehouse 30 Kapitulli III
........................................................................................................................
33 3.Sistemet e informacionit (IS)
...........................................................................................
33 3.1 Prcaktimi i MIS
................................................................................................
33 3.1.1Nj vshtrim mbi ciklin e projektit n MIS
................................................ 33 3.1.2Prcaktimi
i monitorimit
.............................................................................
34 3.1.3 Percaktimi i Vleresimit
...............................................................................
35 3.2 Agjencit Ekzekutive dhe standartet e projeketeve n MIS
.................................... 35 3.3Karakteristikat e MIS
.........................................................................................
35 3.4 Nivelet e Teknologjis s MIS
...................................................................................
36 3.5Identifikimi i nevojavepr nj teknologji t MIS pr projektet
....................... 41 Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e
modelit matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive vii 3.5.1Krkesat e Informacionit
............................................................................
41 3.5.2 Krkesat e Teknologjis
.............................................................................
43 3.6 Nga t dhnat e Informacionit tek njohurit e diturit
..................................... 43 Pjesa e II
.............................................................................................................................
45 Kapitulli
IV.........................................................................................................................
45 4.Analiza e ndrtimi i MIS n nj agjenci ekzekutive
....................................................... 45
4.1Analiza e MIS
......................................................................................................
45 4.1.1Faza e identifikimit t nnprojektit
............................................................ 46
4.1.2 Faza e Vlersimit t nnprojektit
......................................................................
46 4.1.3 Faza e aprovimit
..........................................................................................
47 4.1.4 Faza e projektimit
.......................................................................................
47 4.1.5Faza e prokurimit
........................................................................................
48 4.1.6Faza e implementimit
..................................................................................
48 4.1.7Faza e supervizimit
......................................................................................
48 4.1.8Faza e mbylljes s nnprojekteve
................................................................ 48
4.2Platforma e aplikacionit
......................................................................................
48 4.3Struktura e bazs s t dhnave
..........................................................................
53 4.4Ndrtimi i nj pakete (Deploying SSIS Package)
............................................... 54 4.4Ndrtimi i
aplikacionit
........................................................................................
56 4.5Raportimi pr vendimarrje
................................................................................
61 4.5.1Moduli Raportim i MIS n FSHZH
............................................................ 61
Kapitulli V
..........................................................................................................................
80 5. Konkluzione
....................................................................................................................
67 Kapitulli
VI.........................................................................................................................
68 6. Sugjerime e diskutime
....................................................................................................
68
Referencat...........................................................................................................................
69 Shtojce 1
.............................................................................................................................
45 Shtojce 2
.............................................................................................................................
45 Shtojce 3
.............................................................................................................................
45 Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik
informatik pr sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive viii
Tabela Prmbledhse e Figurave Figure 1-1: Lidhja e aktoreve n
projektet e Strategjis Kombtare pr Zhvillim e Integrim .... 2
Figure 1-2: Sistemi i informacionit hallk lidhse midis t dhnave e
vendim-marrjes ............. 4 Figure 2-1: Roli i modeleve
matematike n MIS
.....................................................................
8 Figure 2-2. Modeli Konceptual, logjik e fizik i nje databaze,
normalizimi n modelin fizik ... 10 Figure 2-3 Sistemimi i t dhnave
n modelin fizik te nj MIS t thjesht sekretarie ............. 11
Figure 2-4 Pamja skematike e Kategorive
.............................................................................
12 Figure 2-5 Skema
e.........................................................................................................
13 Figure 2-6 Ndrtimi i
krkesave............................................................................................
14 Figure 2-7 Rezultati i krkess
..............................................................................................
14 Figure 2-8 Modeli i MIS jasht sistemit ERP
........................................................................
16 Figure 2-9 Modeli i MIS brenda nj sistemi ERP
..................................................................
16 Figure 2-10 Modeli i ndrtimit t proceseve
..........................................................................
17 Figure 2-11 Modeli magazin
...............................................................................................
18 Figure 2-12 Arkitektura Klient Server
...................................................................................
18 Figure 2-13 Komponentet e Software Engineering
................................................................ 21
Figure 2-14 Proceset n Komponentet Baz t Software Inxhiniering
................................ 22 Figure 2-15 Paraqitja e
problemit me ane te diagrames se rrjedhes se informacionit
.............. 24 Figure 2-16 Network Diagram
..............................................................................................
29 Figure 2-17 Gantt Chart
........................................................................................................
30 Figure 3-1 Cikli i projekteve ne Agjencite ekzekutive
........................................................... 34
Figure 3-2 Nivelet e MIS
......................................................................................................
37 Figure 3-3 Eficenca e MIS
....................................................................................................
38 Figure 3-4Niveli i pare MIS
................................................................................................
39 Figure 3-5 Niveli i dyt MIS
.................................................................................................
40 Figure 3-6 Niveli i tret i
MIS...............................................................................................
40 Figure 3-7Niveli i katrt i MIS
............................................................................................
40 Figure 4-1 Algoritmi i ciklit te jetes se nje nenprojekti ne nje
agjenci ekzekutive .................. 45 Figure 4-2 Katalogu i
krkesave pr
nnprojekte...................................................................
46 Figure 4-3 Kriteret pr vlersimin e nnprojektit
...................................................................
47 Figure 4-4 Pamje e preventivit t nnprojektit
.......................................................................
47 Figure 4-5 Analiza e sistemit sipas proceseve
.......................................................................
48 Figure 4-6 Analiza e funksioneve t prdoruesve t MIS
....................................................... 49 Figure
4-7 Ambjenti i SQLSERVER 20-8R2
........................................................................
50 Figure 4-8 Pamje e SQL n View
.........................................................................................
50 Figure 4-9 Ambjenti .NET
....................................................................................................
51 Figure 4-10 Microsoft Project
...............................................................................................
51 Figure 4-11 SSIS e BI
...........................................................................................................
52 Figure 4-12 Kerkesat n BI
...................................................................................................
52 Figure 4-13 Gjenerimi i raporteve
.........................................................................................
53 Figure 4-14 Ndrtimi i Modelit Konceptual i Bazs s t Dhnave
........................................ 53 Figure 4-15Ndrtimi i
Modelit Logjik i Bazs s t Dhnave
................................................ 54 Figure
4-16Ndrtimi i Modelit Fizik i Bazs s t Dhnave
.................................................. 54 Figure 4-17
Paketa e ndertuar ne SSIS pr importin e t dhnave nga MIS n
MSProject ...... 55 Figure 4-18Monitorimi i projekteve nga
Microsoft Project
.................................................... 55 Figure 4-19
Trekndeshi i Projektit
.......................................................................................
55 Figure 4-20 MS Project Rruka kritike e projekteve
............................................................... 56
Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik
pr sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive ix Figure 4-21
Ndrfaqja e prdoruesit
.....................................................................................
56 Figure 4-22 Pamja e par e aplikacionit
................................................................................
58 Figure 4-23 Ndrfaqja e identifikimit t projektit
..................................................................
58 Figure 4-24 Ndrfaqet e vlersimit dhe aprovimit t projektit
............................................... 59 Figure 4-25
Ndrfaqja e projektimit t projektit
....................................................................
59 Figure 4-26 Faza e prokurimit
..............................................................................................
60 Figure 4-27 Ndrfaqja e Implementimit t projektit
.............................................................. 60
Figure 4-28 Ndrfaqja e supervizimit e monitorimit
.............................................................. 61
Figure 4-29 Moduli Raportim n FSHZH
.............................................................................
61 Figure 4-30 Raportet Web-GIS t FSHZH
............................................................................
66 Tabela Permbledhse e Tabelave Table 2-1Nocionet n t tre modelet
e databazave
.............................................................. 9
Table 3-1Nivelet e MIS
....................................................................................................
38 Table 3-2Krkesat e informacionit t MIS
........................................................................
41 Table 3-3Kapaciteti i Teknologjise s projektit
.................................................................
42 Table 3-4 Zgjedhja e nivelit t MIS
..................................................................................
43 UNIVERSITETI POLITEKNIK TIRAN FAKULTETIIINXHINIERISMATEMATIKEDHE
INXHINIERISFIZIKE DEPARTAMENTIIINXHINIERISMATEMATIKERr. Muhamet
Gjollesha,TiranTel/fax: ++355 4 2257294, www.upt.al 1 PJESA E PAR
Kapitulli I 1.Hyrje
Shqipriashtnjvendnzhvillim,sipasojdonatortshumt(BankaBotrore,
BankaEuropiane,QeveriaGjermane,QeveriaItaliane,Zvicerane,Suedeze,Danezee
tje.)japinfondenformnegranteveapohuavetndryshmenbashkpunimme
Qeverin Shqiptare. Fondet e huaja ndahen npr projekte t ndryshme t
hartuara nga Departamenti i Strategjis dhe Komunikimit pran
Kshillit t Ministrave.
MenaxhimiiktyreprojektevebhetnprmjetAgjenciveEkzekutivetcilatkan
kto veti juridike administrative:
NjAgjenciEkzekutiveshtpersonjuridikdhegzonstatusineorganizats
jofitimprurse.NjAgjenciEkzekutivegzonpavarsidrejtuese,administrative,financiare
dhe
teknike.NjAgjenciEkzekutiveeushtronveprimtarinnprputhjemedispozitat
ligjore, me statutin, manualin e procedurave, si dhe me kushtet e
prcaktuara n marrveshjet e financimit dhe t zbatimit t projekteve.
Disa nga Agjencit Ekzekutive jan: Fondi Shqiptar i ZhvillimitFondi
i Zhvillimit t RajoneveAgjencia Kombtare e Burimeve
NatyroreAgjencia Shqiptare e Zhvillimit t InvestimeveAgjencia e
Zhvillimit t Zonave MaloreAgjencia e Zhvillimit t Zonave
RuraleAgjencia pr mbshtetjen e Shoqrise CivileAgjencia Shqiptare e
Shoqeris InformacionitE tje. N Figure 1-1: Lidhja e aktorve n
projektet e Strategjis Kombtare pr Zhvillim e Integrim jepet n mnyr
skematike; se si jan t lidhur donatort, Qeveria Shqiptare, Agjencit
Ekzekutive, me an t projekteve t hartuara nga StrategjiaKombtare pr
Zhvillime Integrim. Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit
matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive 2 MIS sht nj grup komponentsh t ndrlidhur q punojn s
bashku pr t mbledhur,
klasifikuar,ruajturdheshprndarinformacioninprtmbshteturvendimmarrjen,
koordinimindhekontrollinnnjorganizat.MISvlenprtmenaxhuarnmnyr
efektivetdhnat,bntransformiminetdhnaveninformataciontdobishmpr
vendimmarrje,dhesesiinformacioniprfundimishtbhetnjohuri.Kyshtsistemi
me t cilin nj organizat menaxhon burimet e saj t informacionit.
KrijimidhemenazhimiinjBazetDhnashprndihmnehuajshtnjmjet
kryesorprtshmangurdublikimineprojektevemidisdonatorvedheministrive.
Raportimiivazhdueshmmbiecurineprojektevedotofrojnjmotivimprt
prditsuar dhe siguruar cilsin einformacionit,i cilimund t prdoret
nga t gjitha palt e interesuara pr t realizuar vendimarrjen e
duhur, eficencen dhe transparencn e fondeve t dhna. Figure 1-1:
Lidhja e aktorve n projektet e Strategjis Kombtare pr Zhvillim e
Integrim 1.1. Ambjenti informatik n t cilin operojn Agjencit
Ekzekutive n Shqipri
SecilangaAgjencitEkzekutivemenaxhoninformacionineprojektevenmnyrat
ndryshme si nga software-t q prdorin ashtu edhe pr mnyrn se si e
menaxhojn. Ekzistojn AE t cilat prdorin Microsoft Excel-in ose
Access-in si nj ambjent pr t mbledhur dhemenaxhuarinformacionin,
disa t tjer prdorin ambjente t sugjeruara ngadonatort.N
tdyrastetijepetrndsimenaxhimitfinanciardhenukkujdesen Msc. Teuta
MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 3
prvlersimineecurissprojekteve.Nukekzistonnjambjentkutmundt
menaxohen projektet n shkall kombtare. do AE ka nj amjbjet pr t
grumbulluar t dhnat n t cilin ndodh shpesh dublikimi i t dhnave dhe
njmos-koordinimi donatorvet projekteve. P.sh. dukemos pasur
njinformaciontunifikuardydonatormundtojnfondetetyrennjzont vetme pa
br shprndarjen e fondeve n t gjith vendin. N projektin Analizat n
performancn e asistencs s huaj 2011- 2013, me donator
BanknBotrorevihettheksinasistencnehuajprMangementInformation
System.KjotregonsekanjinteresimngatgjithaktortprndrtimineMISt
prbashkt, pr unicitetin e informacionit dhe raportimi pr
vendimarrjen e duhur. 1.2. Struktura dhe prshkrim i shkurtr i
disertacionit
Studimishtorganizuarndypjes,ntcilatprshkruhenmodeletdheteoritt
cilatzbatohennanalizndhendrtiminenjaplikacioniManagementInformation
System n Agjencit Ekzekutive si dhe ndrtimi konkret me t dhna reale
tMIS n FSHZH. I gjith punimi sht ndar n gjasht kapitu. N kapitullin
e Par prshkruhet ambjenti informatik n t cilin operojnAgjencit
ekzekutive n shqipri. Formulohet
problemitcilineshtrojmeprzgjidhjesidhetregojmeseciladotjetskemae
punimit.N kapitullin e dyt jepen modelet matematike dhe teorit t
cilat mbeshtesim
puniminnvazhdim.Nkapitullinetrettregohetbazateorikesidheplatformae
ndrtimit t MIS si dhe ndertimi i nj pakete e cila transferon t
dhnat n MS Project
prmonitorimineprojekteve.Nkapitullinekatrtjepetanalizadhendrtimii
aplikacionitMISnFondinShqiptartZhvillimit.Aplikacionitestohetmetdhna
reale. I gjith dokumentacioni pr ndrtimin e tij paraqitet nprmjet
shtojcave n fund t punimit. Kapitulli i pest jep konkluzionet e
punimit si dhe kapitulli i gjasht shtron sugjerimet q dalin pr t
ardhmen. 1.3. Formulimi i problemit
NhyrjenektijpunimimiufolshkurtimishtseAgjencitEkzekutivenukkant
strukturuarinformacionineprojekteveqzbatojn.Nukekzistonnjlidhjee
informacionit t projekteve n shkall kombetare. Nuk ekziston nj
raportim vertikal e horizontal n nivelet e AE.
KapasurprpjekjengaAEprprojektetcaktuaratcilatkanstudjuarendrtuar
Sisteme Informacioni t cilat menaxhojn projekte t veuara.
NambjentinShqiptarekzistonnjhendeknmenaxhimineprojektevedhefondeve
t donatorvenganjsistemivetmngai cilimund t gjenerohen raporte ngam
t ndryshmetsipaskrkesavetgjithaktorve.StudimiprndrtimineMISi
prbashktprtgjithAEdotishtemeshumvlerprttreguareficencne fondeve t
huaja, mnyrn e shprndarjes teritoriale t tyre si dhe numrin e
prfituesve direkt dhe indirekt t tyre.Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe
analiza e modelit matematik informatik pr sistemet e informacionit
n agjensit ekzekutive 4 N projektin Analizat n performancn e
asistencs s huaj 2011- 2013, me donator
BanknBotrorevihettheksinasistencnehuajprMangementInformation
System.KjotregonsekanjinteresimngatgjithaktortprndrtimineMISt
prbashkt, pr unicitetin e informacionit dhe raportimi pr
vendimarrjen e duhur. Nga sa u tha m sipr formulojm problemin. Pa
informacionin e duhur nuk mund t kemi vendimarrje t drejt. Pa
Sistem Informacioni nuk mund t kemi informacionin e duhur. Shih
Figure 1-2 Figure 1-2: Sistemi i informacionit hallk lidhse midis t
dhnave e vendim-marrjes
Papaturnjsisteminformacioniprmenaxhimineprojektevenukmundt kemi
sukses n zbatimin e tyre.
Lindproblemiindrtimitdheanalizstmodelitmatematikinformatikts nj MIS
( Management Information System) i prbashkt pr t gjith projektet.
KyMISdotmenaxhojprojektetntgjithciklinejetsstyreedot
plotsojkrkesatetgjitheaktorvetinteresuarprraportiminesakten koh pr
vendimarrjen e duhur.1.3.1.far sht e nj MIS n AE. "Nj nga gabimet m
t mdha q organizatat bjn, sht q vlersojn Teknologjin mbi proceset e
puns. Kjo mund t oj n dshtimin e sistemeve t organizatave pasi
investimetshkojnprtejmundsive,prprdoriminmeefektivitetttyre.
Teknologjiaeinformacionit,nvetvete,nukkrijonsistemetmtmirat
informacionittcilatmundsojnfunksioniminefienttorganizatave.Organizatat
duhettkenpriorit,nevojnprndryshiminemadhtproceseveninformacionin
e.menaxhimit" far nnkuptojm me menaxhimin e informacionit?
Menaxhimi iinformacionit do t
thottidentifikoshseciliinformacionshtinevojshm,ciliedispononkt
informacion,sesinemundtamarrimdheruajminformacionin,tgjejmmetodn
mtmirprshprndarjendheprdoriminetij.Menaxhimiiinformacionit
konsideroninformacionine dukshmsinjburim kyi cili sht pron e
organizats q e disponon, e prdor, riprdor (feedback) pr t prmbushur
objektivat. N kt punim informacioni trajtohet si nj burim
strategjik ashtu si trajtohen burimet
njerzore,financateburimetfizike.NjAgjenciEkzekutivekanevojprt
prmirsuar mnyrn e menaxhimit t informacionit e pr ta sjell at n
formn eduhur,prnjerziteduhurnkohneduhur.Nprmjetmenaxhimitt
informacionitmundtprmirsohetprocesiivendimarrjes,msimitdhekrijimitt
njohurive t reja. Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit
matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive 5
Menaxhimiiinformacionitshtprocesiikrijimit,identifikimit,mbledhjes,
organizimit, ndarjes, prshtatjes dhe prdorimit t informacionit mbi
praktikat q kan prodhuar rezultate t plqyeshme n nj situat dhe q
mund t prshtatet n nj tjetr
situat.Nsenjohuritprcaktohensiinformacionnveprim,kuraiprdoretdhe
aplikohet n nj kontekst ather ne kemi krijuar nj njohuri t re.
Njohurit qndrojn
nprvojnenjerzve,ky"KapitalIntelektual"shtnjngapasuritprtcilin
tregonkujdesdoorganizatprprmbushjenemisionittsaj.Informacionin
praktik dhe metodologjit ekzistuese t informacionit, zgjidhjet dhe
risit kan nevoj
prnjaudiencgjithnjemtgjeredhejashtekufijvetnjorganizate
(stakeholders).
Njelementkyshtnjohjasekrijimiinjohurivetrejajovetmsinjshtjee
prpunimittinformacionit.Kjovaretngashfrytzimiexpliciteimpliciti
informacionit, intuits dhe prvojs s individeve dhe e bn at t
vlefshem pr testim
eprdorimngaorganizatantrsi.Qkjotndodhduhetmiratuarnjzgjidhje
gjithprfshirseemenaxhimittinformacionit,njdrejtimqmerrnkonsiderat
kulturn dhe politikat e organizats, informacionin ekonomik dhe
proceset, standardet e politikat e informacionit, strategjin dhe
qeverisjen einformacionit.
Prtqentsuksesshmnmenaxhimineinformacionit,njanalizekujdesshme
shtenevojshmembimnyrnsesielementeteinformacionitduhet t trajtohenn
nj mjedis. Menaxhimi i aseteve t informacionit sht thelbsor pr
jetgjatsin e nj organizate. Zhvillimi i mir varet nga informacioni
i mir 1.4. Objektivat Duke marr parasysh nga ajo q diskutuam m sipr
dhe nga eksperianca disa vjeare
nSistemeteInformacionitdhendrtimineBazavettDhnaveprcaktojm
objektivat e ktij punimi.
PrshkrimiiprocesevetpunsnnjAE.Kyshtnjhapshumi
rndsishmnanaliznendrtimittMIS.MISduhettushrbejtgjith proceseve t
puns me t dhna e me informacion.
PrcaktimiiInformacionitdheSistemittInformacioniticilitplotsoj
krkesat e aktorve t ndryshm (Donatoreve, Qeveris Shqiptare,
Komunitetit etj.). Prcaktimi i rrjedhs s informacionit n t gjith
hapat e projektit Analiza e MIS-eve ekzistuese. Cilat krkesa t
projekteve ato
plotsojn.Studimiihumneraveqekzistojnngasituatakorrentederinatq
dshirohet.Rekomandimet e duhura pr t patur nj MIS q i plotson t
gjitha krkesat Analiza e ndrtimi i Bazs s t Dhnave t MIS n AE. Msc.
Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 6
RealizimiinjDemoprFondinShqiptartZhvillimitsinjAEpr projektet e
inrastrukturs s vendit. 1.5. Skema e punimit
Pasishtformuluarproblemi,eprcaktuarobjektivatepunimit,duhettdetajohen
konkretishtpyetjettcilatdotgjejnprgjigjenvazhdimtpunimit.Listimii
ktyrepyetjevedotabjmtqartstrukturnetij.Poashtuedheprcaktimii fushs
s krkimit dhe metodologjia e prdorur pr ti dhn prgjigje krkesave do
ta strukturonin punimin dhe do ta bnin m t qart. 1.5.1.Krkesat e
punimit Cilat jan fazat e ciklit t jets s nj projekti? Si bhet
vlersimi i nj projekti? Cilat jan t dhnat baz t nj projekti? far
sht nj Sistem Informacioni? Si lidhet nj sistem informacioni me
menaxhimin e projekteve? far trashgojm nga MIS ekzistues? Cili do t
jet ambjenti i Bazs s t Dhnave? Si do t realizojm raportimin pr
nivele t ndryshme t menaxhimit? Si do te lidhen Agjencit ekzekutive
n nj MIS t vetm? E tje. 1.5.2.Fusha e krkimit dhe metodologjia
Kyseksionprcaktonshkurtimisht,cilatmetodahulumtuesedheinstrumentejan
prdorur pr t'iu prgjigjur pyetjeve t
msiprme.Sparidotpercaktohensecilatjenfushatekrkimitqdotndihmojnngaana
teorike punimin.
TeknologjiaeInformacionitdotjetfushakryesoreteeciladotbazohemipr
analizn dhe ndrtimin e Sistemit t Informacionit n AE. Algoritmika
dhe modelet matematikore q perdoren n analizn e ndrtimin e MIS, n
menaxhimineprojekteve,nstrukturiminebazsstdhnave,nndrtimine
Datawarehouse, n raportimin e informacionit nprmjet Business
Intelligence do t jen shtylla kryesore punimit e cila do t bj
punimin t ket vler reale.Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e
modelit matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive 7
PrtrealizuarpuniminspariustudiuabazaligjoreeAgjenciveEkzekutive.U
siguruan manualet e procedurave t nj pjese tagjencive. Nga manuali
i procedurave
ubeqartanafunksionalesidheundrtuaalgoritmiirrjedhessinformacionit.
DukeqnpjesestafittFSHZHnpozicioninekonsulentesprMISubeleht ndjekja
hap pas hapi e funksioneve n agjenci. U krijua mundsia pr t patur
kontakte direkte me t gjith punonjsit e t gjitha niveleve. U b
njoha me t gjitha krkesat t
cilatindihmoninatanpunnetyrePraustudiuanformulartqmblidhnin
informacion si dhe raportet e ndryshme pr t gjith nivelet e
vendimmarjes. U analizua MIS ekzistues n FSHZH pr t migruar t dhnat
ekzistuese. Prezenca ime
ndihmoiqdoanalizeMISdhendrtimitijttestohejmetdhnareale.Por vazhdimi
i puns u b gjat ktyre viteve pr ti dhn trajt t plot ndrtimit t MIS.
Kndveshtrimi i MIS n AE si nj aplikacion i menaxhimit t projekteve
sht nj risi
eketijpunimi.komunikimiitdhnavengaMISnMicrosoftProjectshtme
vleredhepraplikacionettjera.NdrtimiinjPackageprkomunikimine
informacionitngaMISnMicrosoftProjectdheanasjelltasshtmeshuminteres.Poashtupjesaeraportimitshtinteresantepasiprdorenaplikimebashkkohoret
Business Inteligence dhe GIS Raporting pr vendimmarrje t drejt.Msc.
Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 8 Kapitulli II
2.Modelet dhe teorit Ndrtimi i modelit matematik sht hapi i par pr
analizen e MIS n AE. N Figure
2-1RoliimodelevematematikenMIStregohendukshmsesae rndsishme sht ajo
n analizn e ndrtimin e MIS. Figure 2-1Roli i modeleve matematike n
MIS Teoria e Bashksive, Teoria e Kategorive, Rrjetat Neurale, Pema
e Vendimarrjesjan themelet e ndrtimit e databazave dhe programimit
me objekte. 2.1 Aplikimi i teoris s kategorive (pjes e algjebrs
relacionare) n databazat relacionare.N kt pjes t punimit do t
tregojme se si Teoria e Kategorive sht prdorur pr ndrtimin e
strukturave t databazave. Ndrsa Teoria e Bashkvive aplikohet n
ndrtimin e strukturs s gjuhs s krkesave, SQL (Structure Query
Language) Ndrtimi i nj MIS duhet t respektoj ciklin e jets s nj
database, e cila prfshin kto hapa: Prcaktohen t dhnat dhe krkesat e
MIS.Ndrtimi i modelit conceptual i t dhnave t MIS (Conceptual Data
Model) Ndrtimi i logjiks s databases, rrjedhs se t dhnave n
ndrfaqet e aplikacionit (Logical Data Model) Ndrtimi, testimi dhe
implementimi i databazs (Physical Data Model). Ndrtimi dhe testimi
i aplikacionit.
shtshumirndsishmndrtimiinjdatabaserelacionareecilatketnj
strukturtqndrueshmenkohpavarsishtstrukturessorganizatsscilsdoti
Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik
pr sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 9 shrbej. Kjo
strukture database duhet t jet e thjesht, lehtsisht e menaxhueshme,
t siguroj integritet t t dhnave dhe t jet e leht pr t prshtatur t
dhnat n system (migrate data).
Nndrtiminebazavettdhnaverelacionalevihetreseajoshtendrtuar duke
bazuar n teorit matematikore. Spivak sht nj nga studiuesit kryesor
n kt
drejtim.Aizbatonalgjebrnekategorivedhefunktortndatabazat,dhevazhdonta
thelloj kt zbatim n ndrtimin e strukturave t prgjithshme. N
ndrtimin e modelit
konceptual,logjikedhefizike,entitetetdhelidhjetedatabazaverelacionaredot
trajtohensinjobjektmatematikor,attnjkategorie.Prktqllim,nejemi
bazuarnprkufiziminmatematiktkategorive,sidhenkonceptetendryshmet
bazavettdhnaverelacionale.Gjithpunashtebazuarnparalelizminq
ekzistonmbindrtiminemodelevedhedatabazaverelacionaledhekonceptevet
rndsishme t algjebrs dhe vetit e tyre 2.1.1Paraqitja e disa
elementve t bazs s t dhnave.
Bazaetdhnaveshtnjkoleksiontdhnashtndrlidhura,torganizuarn entitete
t ndryshme, q i shrben nevojave t prdoruesve. do entitet sht e prbr
nga nj bashksi shtyllash ku nj ose disa prej tyre prbejn
elsinprimar(primarykey)tsajndrsattjeratquhenatributetprshkruese.(Njels
primarprbhetnga njosedisa fusha (kolona) t
cilattregojnunicitetineinformacionitn entitet Ndrtimi i bazave t t
dhnave relacionale sht i bazuar n modelin konceptual t t dhnave.
Bashksia e entiteteve dhe relacionet q ato kan tregojne marrdhnien
q ekziston midis informacionit e entiteteve. Kjo lloj marrdhnie
tregon logjikisht nevojat e prdoruesve dhe proceset enormalizimin e
bazs s t dhnave. Pas ndrtimit t modelit konceptual kalohet n Modeli
Logjik t t Dhnave. N kt hap atributet (kolonat) prcaktohen npr
entitetet prkatse. N modelin logjik sht prcaktuar natyra e
mardhnies. N nj lidhje One-to-One (nj me nj) lidhen dy elesat
primar t dy entiteteve. N lidhje One-to-Many lidhet elsi primar i
nj entiteti me els t huaj (forreing key) t nj entiteti tjetr me t
cilen ka nj mardhnie. Sasia e ktyre marrdhnieve varet edhe mbi
procesin e normalizimit t bazs s t dhnave. Ajo vazhdon me model
fizik (reale) e bazs s t dhnave (Table 2-1Nocionet n t tre modelet
e databazave). Table 2-1Nocionet n t tre modelet e databazave
FeatureConceptual Logical Physical Entity Names Entity
Relationships Attributes Primary Keys Foreign Keys Msc. Teuta
MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 10 Table Names
Column Names Column Data Types .Nmodelinifizik t databases tashm
entitetet jan emrat e tabelave, atributet
janemaratekolonavendrsaprocesiinormalizimittdatabazsshtprocesii
ndarjes s tabelave. (Figure
2-2.ModeliKonceptual,logjikefizikinjedatabaze, normalizimi n
modelin fizik). Figure 2-2.Modeli Konceptual, logjik e fizik i nje
databaze, normalizimi n modelin fizik Procesi i normalizimit t
entiteteve, bn qatributet q kan varsi funksionale
mbinjatributtjetretvendosennnjentitetmvete,kjonnkuptonlargimine
disa atributeve nga entiteti. N rastin kur entitetet jan prshkruese
ather lidhja me t bhet nprmjet entitetit, kolons prej s cils kishte
varsi funksionale dhe meq do atribut prshkrues mund t vihet n nj
tabel m vete ather ka lidhje me entitetin e atributit prshkrues
nprmjet atributit ku ishte varsia funksionale. Kjo do t thot q ka
entitete qnuk jan t lidhura drejtprdrejt. Shih Figure
2-2.ModeliKonceptual, logjik e fizik i nje databaze, normalizimi n
modelin fizik.Modeli fizik i databazs prcakton strukturn ku
sistemohen t dhnat. Nj pamjee strukturs se nja baz tdhnash shihet n
figurnemposhtme. (Figure 2-3Sistemimi i t dhnave n modelin fizik te
nj MIS t thjesht sekretarie) Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e
modelit matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive 11 Figure
2-3SistemimiitdhnavenmodelinfiziktenjMIStthjesht sekretarie2.1.2
Paraqitja e Kategoris si nj objekt matematik
Letjetnjklasobjekteshetillqprdoiftobjektesh t ekzistonnjbashksi
,elementetescilsquhenmorfizmangan dheprdo treshet radhitur
objekteshngadheprdoiftmorfizmash
dhe shtprcaktuarprodhimiityresinj morfizm n . N kto kushte kemi
kt prkufizim: Prkufizim 1.1 Klasaquhet kategori n qoft se:
;
;
, kemi ; , ekziston elementi q e shnojm
i till , kemi
dhe
. Shembuj. Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit
matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive 12 1.. Objektet n kt kategori jan bashksitMorfizmat jane
funksionet, dhe veprimi i kompozimitsht kompozimi i zakonshmi
funksioneve. 2.. N figure 2-4 morfizmi i sht
Figure 2-4 Pamja skematike e Kategorive 2.1.3Identifikimi i
elementve t kategorive t databazave Nga sa sqaruam m sipr dhe duke
u bazuar n prcaktimin e kategorise, vihet re se: do entitet mund t
merret si nj objekt, prandaj klasa e objekteve sht bashksia e
tabelave. Ne mund t prdorim
, e kshtu me radh pr t treguar entitetet. Nseekzitonnjlidhjee
E1ne E2 kjodo t thot seekziston njkolon forign keyn E2
cilashtnjkolonprimarykeynE1,dheqshtmorfismiE1nE2.Njtabel mund t ket
kolona prshkruese q nuk kan asnj lidhje. Nprmjet procesit t
normalizimit,
ktokolonavihennnjtabelmvete.Procesiinormalizimitvetmmundtshtojnj
morfizm, dhe procesi i denormalizimit bn t
kundrten.Pra,nprgjithsi,gjendenmorfizmanprkolonatetabelave.Vihetresebashksiae
morfizmavennjiftobjektesh(tabelash)vendosintgjitharelacionetndrmjetktyredy
tabelave. Nse f sht nj relacion e
n
dhenj tjetri
n
, q do t thot se ekziston nj kolon foreign key n
q sht primary key n
, dhe ka nj kolon foreign key n
qshtprimarykeyn
,kjovjenngakonvertiminimodelitkonceptualdhe
logjiknmodelinfizik(tabelatSQL).Relacionie
n
pasgfmundtderivojnnj
procesdominantosejo.Nsegfshtnjrelacionqderivonnj
procesdominantd.m.th. eziston nj kolon n
e cila sht primary key n
. Nse nuk sht kshtu, ather n
shtohetnjkolonereforeignkeyqshtprimarykeyn
.Pra,fgsht prcaktuar si nj morfizm i
n
., Jemi n konditat e prcaktimit t kategoris. Le t shnojmme C
klasne tabelave e gjith bashksin e relacionevemesdy tabelave
.
. Shihet se: Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit
matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive 13
;n.q.s.
e
dhe
ather
Letsupozojmseshtvendosurrelacioninga
n
,nga
n
dhenga
n
dhe , .Morfizmitregon q n tabeln
ekziston njkolonforingkeyecilashtprimarykeyn
dhetregonqn tabeln
ekzistonnjkolonforingkeyecilashtprimarykeyn
Nt njjtnmnyrarsyetohetedheprpranntabeln
ekzistonnjkolon foring key e cila sht primary key n
edhe pasSi prfundim:
, ; Njmorfizm
,nnkuptonq
eshtnjerelacionitabels
nvetvete,d.m.th.ekzistonnjkolonforingkeyecilashtelidhurmenj
kolonprimarykeypoeksajtabele.Ekzistonndobashksimorfizmashtnj tabele
morfizmi
si nj relacion in vetvete. Shih , ekziston elementi q e
shnojm
i till
, kemi
dhe
Figure 2-5Skema e
Pra vihet re se funktort dhe vetit e tyre gjejn zbatim n
ndrtimin e modeleve t databazave Aplikimi i algjebrs s kategorive n
ndrtimin e modelit konceptual e logjik, tregon se databazat
relacionare mund t trajtohen si objekt matematik, n at t nj
kategorie. Ndrtimi i modelit konceptual t databazs s MIS n FSHZH
prbn pikrisht modelin matematik, t cilin do ta tregojme n kapitujt
n vijim.Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik
informatik pr sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 14
Ndrtimi i SQL-ve(gjuhs s strukturuar e krkesave) sht pikrisht
zbatimi i teoris s bashksive e operatorve logjik t tyre. Japim nj
shmbull SQL-je SELECT CATALOG_DISTRICS.DIC_QARKU,
CATALOG_DISTRICS.DIC_Name, CATALOG_REGION.REC_Name FROM
CATALOG_DISTRICS INNER JOIN CATALOG_REGION ON
CATALOG_DISTRICS.REC_Code = CATALOG_REGION.REC_Code WHERE
(((CATALOG_DISTRICS.DIC_QARKU)="ku") AND
((CATALOG_REGION.REC_Name)="verilindje")); N figurn e mposhtme
tregohet krkesa e vendosur n kto dy tabela Figure 2-6 Ndrtimi i
krkesave Krkesa: T paraqiten t gjith emrat e rretheve nga rajoni
veriperendimor t qarkut t Kuksit. Rezultati i ksaj krkese do t jet
prerja e dy bashksive t lidhura me njra tjetrn. Njra sht bashksia e
rajoneve tjetra sht bashkesia e rretheve.Shih Figurn 2-7 Figure 2-7
Rezultati i krkess Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit
matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive 15
Pradokrkesmbinjdatabazeshtnjkrkes(prerjeosebashkim)nnjose shum
bashksi mbi t cilat sht vendosur nj relacion. N strukturimin e
gjuhve t programimit aplikohen teorit e matematiks logjike. Kjo sht
e dukshme n strukturne kushteve e cikleve. Function ToId() If User
= False Then Dim rs As Recordset
Setrs=CurrentDb.OpenRecordset("Select*from
tblPermissionwhereSTC_Code="&User_Code&"and
forma='frmIdentification' and Permission=true") If (rs.EOF) Then
MsgBox "Ju nuk jeni te autorizuar te hapni kete forme me kete user
name dhe password" Exit Function End If End If Mbyll_Format If
CurrentSubProject 0 Then
DoCmd.OpenForm"frmIdentification",acNormal,, "SMC_Code=" &
CurrentSubProject Else DoCmd.OpenForm "frmIdentification", acNormal
End If End Function 2.2Modelet ERP (Enterprise Resource
Planing).ERP sht nj arkitektur software q lehtson shkmbimin e
informacionin ndrmjet funksioneve t nj organizate. Ajo mundson
vendim-marrsit q t ken nj ndrmarrje t gjer e nj pamje t
informacionit pr t cilin ata kan nevoj n do koh, t besueshm dhe t
qndrueshm. ERP ofron shtylln kurrizore pr nj sistem organizate q ka
nj informacion t gjer. Baza e t dhnave merr dhe jep informacion
aplikacioneve modulare q veprojn n nj platform t prbashkt
informatike. do e dhn e shtuar apo e ndryshuar n nj modul
reflekohet n t gjith sisteminNe Figure
2-8ModeliiMISjashtsistemitERPtregohetsedonjsieorganizateska
databazneprograminevettshkpunturnganjsitetjera.Kyllojmodelika
disavantazhe: Kosto financiare t lart Shum personel IT Dublikim t
informacionit Mos koordinim t njesive t organizats Vshtirsi n
raportim Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik
informatik pr sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 16 E
tje Figure 2-8Modeli i MIS jasht sistemit ERP N Figure 2-9Modeli i
MIS brenda nj sistemi ERP tregon avantazhet e mdha q kan kto modele
pasi i gjith sistemi mbshtetet n nj databaz t vetme e t gjitha
modulet mbshteten n ket databaz dhe mbi t njjtn platforme. Figure
2-9Modeli i MIS brenda nj sistemi ERP 2.3 Software Engeneering
Parimet e modelimit n dizenjimin e nj MIS 1.Dizenjimi duhet t bhet
sipas modelit t analizs 2.Gjithmon duhet t kemi parasysh
arkitekturn e sistemit q do t dizenjohet.
3.Hartimiistruktursstdhnaveshtaqerndsishmesadhehartimii proceseve t
funksionimit. 4.Ndrfaqet(pr prorues t brendshmdhe tjashtm) duhett
jen t hartuara me shum kujdes (User Friendly).
5.Dizenjimiindrfaqeve pr prdorues duhet tjeti thjesht dhei
prshtatshm pr t realizuar nevojat e tyre. Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi
dhe analiza e modelit matematik informatik pr sistemet e
informacionit n agjensit ekzekutive 17 6.Dizenjimi i komponenteve
duhet t jet i till q t mos ken varesi funksionale nga njra tjetra.
7.Komponentet duhet t jenlehtesishte t shoqerueshmemenjriatjetrn si
dhe me mjedisin e jashtm.8.Paraqitja e modelit duhet t jet
lehtsisht i kuptueshm
9.Modeliidizenjimitduhettzhvillohetvazhdimisht,dhendoher,projekti
duhet t jete akoma m i thjesht. Model i ndrtimit t proceseve
Specifikimi i krkesave Figure 2-10 Modeli i ndrtimit t proceseve
Dizenjimi i arkitekturs Prfaqson nj lidhje midis dizenjimit dhe
krkesave t proceseve inxhinierike. Kjo krijon nj pamjestrukturore t
ambjentit e cila identifikon komponentet kryesore t nj sistemi dhe
komunikimet ndrmjet ktyre komponentve. 1.Modeli magazine: sasi
tmdha t t dhnavejan t organizuara rreth njbaz t dhnash t prbashkt
apo depo (Datawarehouse). 2.
Thirrje-kthim:Sistemishtiorganizuarsinjprogramkryesoricilimbart
shrbimet, lidhjen e serverave, aksesimin e prdoruesve dhe mnyrn e
prdorimit t shrbimeve.
3.Modelimeshtresa:Organizonnjsistemnshtresa,secilaprejtcilaveofron
nj sr shrbimesh.
4.TubadheFilter:kuinformacionikalonnganjkomponentnkomponentin
tjetr. Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik
informatik pr sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 18
5.Arkitektura e orientuar nga objektet: realizon koordinimin
nprmjet objekteve t orjentuar (mesazheve). Ka modele arkitekturore
q jan specifike pr nj ambjent t veant aplikimit. Ka dy lloje t
ktyre modeleve: 1.Modelet gjenerike jan pjes t huazuara nga sisteme
reale. 2.Modeletereferencsjanpjestcilatireferohenklasavet sistemeve
Modeli magazine Figure 2-11 Modeli magazin Arkitektura Klient-
Server Figure 2-12 Arkitektura Klient Server
Dokumentimi i dizenjimit t Arkitekturs s software-it Dokumenti q
prshkruan arkitekturn e softit duhet t prmbaj kto element:
1.Platformn e sistemit dhe arkitektures 2.Prshkrimi i arkitekturs
1.Kataloguielementvetsistemiticiliprmbanndrfaqetdhekuptimine
informacionit n to.
2.ShpjegimiiArkitekturesjeparsyetprprzgjedhjeneelementevet ndryshme
dhe kompozimin e tyre n mnyrn se si duhet br. 3.
Prshkrimiingjarjevevlenprtkuptuarmnyreneekzekutimitt sistemit. Msc.
Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 19 4.Informacione t
tjera prfshijne t gjitha ato ndryshime q nuk jan marr parasysh gjat
projektimit t arkitekturs. 3.Pamje (figura) t lidhura me
dokumentacionin Vlersimi i arkitekturave
Metodaeanalizesstransaksionevendihmonnidentifikiminevarsisendrmjet
cilsive ekzistuese dhe analizes s transaksioneve. ATAM ndjekhapat e
mposhtm: 1.Mbledhja e skenarve 2.Mbledhja e krkesave ose kufizimet
3.Prshkrimi i pamjeve t arkitektures 4.Analiza e elementeve
specifik 5.Identifikimi i ndjeshmerise: Ndjeshmria sht nj element
impakti, i cili v n dukje ato veti t cilat ndikojne n ndjeshmerine
e vetive t elemeteve t tjer. Koncepte t dizenjimit Abstrakti: sht
nj mjet q lejon dizenjuesin duke mare e konsiderae t gjith
informacionin pr software-in, ta krijoj at nnivel abstrakti
(model), pa u shqetsuar pr detajet e
zbatimit.Kyshtnjkonceptirndsishmqvlenprndarjeneproblemit.Gjat
dizenjimit t detajuar dhe zbatimit, modulet e ndrtuara pr
abstraktin t knaqin edhe soft-in n trsi duke marr parasysh
specifikimet e detajuara. Ka dy mekanizma t prbashkta pr
abstraktin: 1.Abstrakti sipas funksioneve dhe 2.Abstrakti i t
dhnave Modulimi Nj sistem konsiderohet modular n qoft se ai prbhet
nga komponente t ndryshm
nmnyrqdokomponentmundtzbatohetvemasdhe,njndryshimnnj komponent ka
ndikim minimal n komponentt e tjer.
Modulimindihmonndebugging,riparimin,sidhenndrtiminmesuksest
sistemit. Bashkeveprimi Bashkeveprimi i nj moduli tregon se sa t
lidhur fort logjikisht jan elementt e tij t brendshm me
njri-tjetrin. Ka disa nivele t bashkeveprit:
1.Bashkeveprimirastsishm,ndodhkurnukkamarrdhnietkuptimtmes
elementve t nj moduli
2.Bashkeveprimlogjik,ekzistonnsekandonjlidhjelogjikendrmjet
elementevetnjmodulidhefunksionevelogjiketmodulevetsnjjts klas.
3.Bashkeveprim i prkohshm sht i njjt si m sipr, prve se elementet
jan t lidhur n koh dhe ekzekutimsbashku. 4.Bashkeveprimi
procedurialprmbledh t njjtt element t modulit.
5.Bashkveprimikomunikuesndodhkurelementtjureferohentdhnavet njjta
Input ose Output. Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit
matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive 20 6.Bashkeveprimi sekuencial ekziston kur Output-i i nj
forme sht input pr nj tjetr. 7.Bashkeveprimi funksional detyron
elementt tkryejn nj funksion t vetm. Shoqrimi
Shoqrimimesmoduleveshtndrlidhjaefortndrmjetmoduleveaponj
ndrvarsimidismoduleve.Shoqrimimidismoduleverritetmekompleksitetindhe
errsiren e ndrfaqeve. Ka 8 lloje t shoqrimit:
1.Shoqrimiprmbledhes,ndodhkurnjkomponentmodifikontdhnate brendshme
t nj komponenti tjetr.
2.Shoqrimiizakonshm,ndodhkurnjnumrkomponentshprdorinnj ndryshore
globale.
3.Shoqrimikontrollues,ndodhkurveprimiifunksionitA()thrretveprimine
B() dhe kalon kontrollin te B().
4.ShoqrimiStamp,ndodhkurklasaB()shtdeklaruarsinjargumentpr
funksionin e klass A().
5.Shoqrimiitdhnatvendodhkurveprimetkalojnvargjetetdhenavesi
argumenta. 6.Shoqrimi rutin-thirrje, ndodh kur nj veprim thrret nj
tjetr. 7.Shoqrimitipprdoretkurnjkomponenteimportonoseprfshinnjpaket
apo prmbajtjen e komponentit B
8.Shoqrimijashtem,kurnjkomponentkomunikonosebashkpunonme komponentt
e infrastrukturs.
Modelet:janedizenjimeekzistuesetstandartizuaratcilatmundtprdorenpr
projektime t tjera t s njjts form. Software Ekzistuese Pothuajse t
gjitha objektet q lidhen me zhvillimin e software-it, duke prfshir,
planin e dizenjimit dhe planin e testimit mund t riprdoren. Disa
objekte t rndesishm pr zhvillimin e software-itmund t riprdoren n
mnyr efektive si jan specifikimi i krkesave, design, kodet, testimi
etj Pjes t software-it mund t riprdoren n mas t ndryshme si:
1.Sistemi i aplikimit mund t prdoret i tri. 2.Komponente t sistemit
mund t prdoren si komponente t nensistemit ose si objekte m vete.
3.Objektet dhe funksionet mund t prdoren nprmjet skedareve librari.
T mirat e prdorimit t software-ve ekzistues 1.Rrit sigurin e
software-ve pasi ai sht i testuar dhe i provuar tashm. 2.Rredukton
rriskun dhe koston e komponeneteve t njohura, pasido gabim ka
koston e vet. 3.Prdorimi efektiv i specialistve q kan zhvilluar kto
software. 4.Jan arritur standarde n pajtueshmrie e komponenteve t
prdorura. 5.Zhvillimi i prshpejtuar duke reduktuar kohn e
prodhimit. Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik
informatik pr sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 21
Prdorimi i Software-ve duhet t ket n konsiderat pikat e mposhtme:
KrijimiiKomponentit:Duhettprcaktojeparaprakishtseprfarsoftware po
krijohet. Komponenti indeksimit: Klasifikimi i prbrsve sht
thelbsore. Komponenti i krkimit: Ky komponenti duhet t lidh krkesat
t cilat duhet t prcaktohen sakt
Komponentiitkuptuarit:shtenevojshmeqsofware-ttjetiqartse fare ai
realizon para se t aplikohet. Komponenti i prshatjes:Customize
(prshtatja) sa m shum e mundur. Mirmbajtja: do ndryshim n software
duhet t ler gjurm. Rritja e prdorimit Emri n prgjithesi ndihmon n
identifikimin e aplikimit dhe fushn e zbatimit Operacionet n
prgjithesi rrisin zbatueshmrine e software-ve.
Prjashtueshmerianprgjithesiprmbantgjithaprjashtimetqmundt ndodhin
paraprakisht. Komponentet baz nSoftware Engineering Nj komponent
sht nj element software q paraqitet n modelin e komponenteve,i cili
mund t punoj i pavarur dhe kompozohet pa modifikim. Karakteristikat
e nj komponenti: Standardizimi, Pavaresia, Kompozueshmria, ambjenti
ku do t vendoset Identifikimi i Komponenteve: Figure 2-13
Komponentet e Software Engineering Procesiimodelimit pr
komponentt-baznSoftware Engineering tregon gjurmt paralele
qndodhinnfusheninxhinierike tlidhura bashkme komponentet baz t
zhvillimit Proceset n Komponentet Baz t Software Inxhiniering Msc.
Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 22 Figure 2-14
Proceset n Komponentet Baz t Software Inxhiniering Projektimi i
ndrfaqeve Pr t br ndrfaqe vizuale m trheqse, jan 14 udhzime. Ato m
t rndsishmet jan:
1.Punamenjnumrtkufizuarngjyrashprtaberndrfaqenmtqetpr syrin e
prdoruesit.
2.Prdorimiindryshimittngjyraveprttreguarndryshiminegjndjess
sistemit. 3.Prdorimiikodimittngjyraveprtndihmuarprdoruesitqjanduke
punuar. 4.Prdorimi i kodimit t ngjyrave n mnyr t kujdesshme.
5.Kujdesja n lidhje me vendosjen e ngjyrave pr t shmangur lodhje n
sy. Duhettreguarkujdesmesfondindheeksperiencenqkanuseratkurjeniduke
ndrtuarmesazhetegabimeve.Mesazhetegabimeveduhettjentsjellshm,t
sakt, konsistent dhe konstruktive. Faktort q duhet t kihen parasysh
n ndrtimin e mesazheve jan konteksti, niveli, stili dhe kultura.
Procesi i dizenjimit t ndrfaqeve Shpesh ndrfaqja sht nj prototip q
fragmentizon kohn e gjenerimit t procesit. Tre aktivitetet kryesore
jan: 1.Analiza e prdoruesit: Bn analizen e aktiviteteve t
prdoruesit. 2.Prototipi i ndrfaqes s prdoruesit Ekzistojn tri
metoda pr ndrfaqen e perdoruesit (UI)
1.Script-et,kudoscriptshtilidhurmenjngjarjetelemetvet ndrfaqes si
sht nj menu apo buton.
2.Programimimegjuhvisualeicililejonpopulliminendrfaqeveme objekte e
cilat bjn t mundur nertimin e lehe t nderfaqeve.
3.NertimiiprototipevenprmjetInternetBasesdukeprdorurJAVA
oseprogrameOpenSource(OP)tcilabjntmundurndrtimine shpejt Msc. Teuta
MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 23
3.Ecuriaendrfaqeveshtprocesiqtregonseprdorimidhekontrolliinj
ndrfaqeje plotson krkesat e prdoruesit.Disa teknika pr vlersimin e
ndrfaqeve t prdoruesit (UI) jan: 1.Pyetsort pr prdoruesit dhe
pikpamjet e tyre mbi UI. 2.Vzhgimi i prdoruesit n pun. 3.Pamja e
sistemit q prdoret. 4.Gabimet m t shpeshta dhe objektet m t
prdorura. shtjet e ndrtimit t UI shtjet e Dizenjimit 1.Ndrveprimi i
prdoruesit Mnyrat e ndrveprimit varen nga lloji i aplikimit dhe
prdoruesit. Disa menyra jan paraqitur m posht: 1.Manipulimi
drejtprdrejt duke prdorur pajisje treguese si mouse. 2.Manipulimi i
drejtprdrejt nprmjet menuve. 3.Mbushja e ndrfaqeve. 4.Gjuha e
komandave. 5.Gjuha e folur. 2.Prezantimi i Informacionit
Informacionimundtjetiparaqiturnformtabelare,foto osegrafike.Por,
informacioninuk duhet t bhet i dukshm. Ndryshimiinformacionbhetmbi
bazn e kritereve t vendosura. Shpesh informacioni paraqitet vetm n
menyr vizuale. Harta e rrjedhjes s t dhnave n arkitekturen e
software-it Transformimi i rrjedhs s informacionit: Informacioni
hyn n sistem, kalon npr nderfaqet e brendshme deri sa transformohet
ninformacion dals. 1.Kontrolli themelori modelit t sistemit.
2.Kontrolli pr rregullin e diagramit t rrjedhs s t dhnave n
software. 3.Prcaktimi nse DFD (Data Flow Diagram) tregon
transformimet ose karakteristikat e lvizjes s informacionit.
4.Kufizimi i transformimeve duke specifikuar kufijt hyrs dhe dals t
informacionit. 5.Prsosin arkitekturn duke prmirsuar cilsin e
software-it Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit
matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive 24 Figure 2-15 Paraqitja e problemit me ane te diagrames
se rrjedhes se informacionit Transaksioni detyron rrjedhn e t
dhnaveprgjat nj ose m shum rrugve.me an t nj transaksioni
realizohet: 1.Kontrolli themelori modelit t sistemit. 2.Kontrolli
dherregullimi i diagramit t rrjedhs s t dhnave n software
3.Prcakton n DFD rrjedhn e informacionit
4.Identifikimiiqndrsstransaksionevedhekarakteristikaterrjedhs
prgjat rrugve t veprimit
5.HartaeDFD(DataFlowDiagram)shtnjstruktureeprshtatshmeq tregon
ecurin e
lvizjeve.6.Faktorizimidheprsosjaestrukturesstransaksionevedhestrukturess
do rruge veprimi 7.Prsosin arkitekturnduke prmirsuar cilsin e
softuerit Orjentimi i dizenjimit t softiware-it 1.Krijimi i
sistemit t orientuar nga funksioni 1.Sistemi shihet si nj sr
funksionesh. do funksion mund t prbhet nga nn-funksionet t cilat
mund t ndahen n mnyr t detajuar. 2.Sistemi kryesor sht i
centralizuar dhe ndahet midis funksioneve t ndryshme Msc. Teuta
MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 25 2.Krijimi i
sistemit i orientuar nga objektet (Object-Oriented)1.Sistemi shihet
si nj koleksion
objektesh.2.Sistemishtidecentralizuarnobjektedhedoobjektmenaxhonvet
informacionin e saj n sistem.
3.Objektetkantdhnahyrseqprcaktojnstatusinetyre.Objektet ngjashme
prbjn nj klas. 4.Objektet komunikojn nprmjet mesazheve. Orientimi
nga objektet kundrejt orientimit nga funksionet Orientimi nga
funksionet Orientiminga objektetBaza e abstraktit nuk prbehet nga
funksione reale.Informacioni qndror sht i centralizuar n nj kujtes
t prbashket. Funksionet jan t grupuara s bashku, pr secilen nivel
funksioni. . Baza e abstraktit prbhet nga subjekte reale
Informacioni kryesor sht shprndar n objekte t sistemit dhe objektet
t komunikojn me mesazhe. Nuk sht kryer asnj grupim klasash.
Zhvillimi i Object-oriented fillon nga afrsia q object-oriented ka
pr dizenjimin e zhvillimin e krkesave n vazhdimsi. Konceptet e
projektimit sipas Object Oriented
1.KlasadheobjektejanblloqetthemeloretndrtimittnjOOD.Prmbledhja
shtnjvetiektyreobjekteve,ntcilnprmblidhentdhnatdhe informacionin q
perfshijn e jane t mir prcaktuara2.Trashgimia shtlidhjanmes klasave
e cilalejon prcaktimin dhe zbatimin e
njklasbazuarnklasatekzistuese.Trashgimiamundtjettrashgimie
rrept,kutgjithatiparetekarakteristikatesuper-klassplustiparettjera
ekzistojnnklasnbaz;apotrashgimijoerrept,kudisakarakteristikat
super-klassnukekzistojnnklasnbazdhedisatiparettjerajan
riprcaktuar.Kurnjklastrashgonvetiekarakteristikanmshumsenj
klas,atherajoquhettarshegimieshumefishte.Polymorphismimerretme
aftsin q nj objekt lidhet me tipe t ndryshme. 3. Objektet
komunikojn nprmejet mesazheve, t cilat zbatohen si urdhera. 4.
Prgjithesimi sht eliminimiivetive t panevojshme dhe
prforcimiivetive t domosdoshme. 5.Bashkimi sht tre llojesh:
1.Bashkim-ndrveprimndodhateherekurnjerametodenjklase
therretmetodnenjklasetjeter.Ekeqjaekreajformebashkimi ekziston
ateherekurmetodavepron direkt n pjese t brendshme t
medodavettjera.Kyrastrezikonndryshiminevariablavet
objektevetklasavettjera.Prakyllojbashkimiduhettndodh vetm nese
medodat komunikojn nprmjet parametrave. Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi
dhe analiza e modelit matematik informatik pr sistemet e
informacionit n agjensit ekzekutive 26
2.Bashkimiikomponentevendodhngandrveprimimidisdyklasave, ku nj klas
ka variablat e klass tjetr.
3.Bashkimiitrashgimisendodhprshkaktlidhjessetrashgimis midis
klasave. E keqja e ksajformesht kurnnklasa Bmodifikon
emrinemetodesB.Kyllojbashkimiduhettndodhvetmathere
kurnnklasashtonvariablaosemetoda,pornukmodifikonatot trashguara. 6.
Unifikimi sht tre llojesh:
1.MetodaeUnifikimitfokusohetnateq,pjestndryshmekodi prfshihen n nj
metod. 2.Unifikimiiklassqendronnfaktinsevetiemetoda tndryshme
prfshihen n t njjtn klas. 3.Unifikimi iTrashgimis fokusohet n
faktin se klasat jan sbashku
nnehierarki.Dyarsyekryesorettrashgimisejanmodelii
lidhjes,prgjithsimi dhe riprdorim i kodeve. 7.ParimikryesorOpen
Closed: Software-t duhet t jet t hapur pr zgjerimin,
portmbylluraprmodifikim.Konceptetetrashgimisdhepolymorphismit lejoj
zgjerim n sjelljen e klasave ekzistuese pa ndryshuar klasn
origjinale Analiza dhe dizenjimi i orientimit me objekte (OOAD)
Dallimi themelor n mes t object-oriented (analiza OO) dhe
object-oriented dizenjim (OOD) shtnformnemodeleve pr probleminn
trsi,fillimishtme kuptimin e specifikimin e problemit, ndrsa n
perfundim pr zgjidhjen e problemit. Projektimi i detajuar
Projektimi mund t shprehet n ndonj nga mnyra e mposhtme: 1.Gjuha e
projektimit te procesit minmax(infile) ARRAY a DO UNTIL end of
input READ an item into a ENDDO max, min:=first item of a DO FOR
each item in a IF maxitem THEN set min to item ENDDO END
2.Dizenjimiialgoritmitlogjikprfshinhapatezgjidhjessproblemit,ndrtimine
nj modeli matematikor, dizenjimin e algoritmit, verifikimin e
saktsis. 3.Modelimi n trsi prezanton trsin logjike t nj objekti
ashtu si duhet modeli prfundimtar Strategjit e projektimit t
software Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik
informatik pr sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 27
Skicimi nga Lart-Poshte Avantazhet 1.Fokusohet fort n specifikimin
e krkesave t cilat ndihmojn n dizenjimin respektiv t tyre.
Disavantazhet
1.Komponenti-riprdorimhumbasinndjeshmerinndajkufijveprtciln jan
specifikuar 2. Mungon mundsia pr nj arkitekture t thjesht t
mir-strukturuar Skicimi nga Poshte Lart Avantazhet 1.Zgjidhje t
prgjithshme mund t riprdoren 2.Mund t fsheh detaje t implementimit
n nivel t ulet Disavantazhet 1.Nuk sht e lidhur ngusht me strukturn
e problemit 2.Nuk mund t prshtatet pr nevoja t caktuara 3.E vshtir
pr ta ndrtuar dhe kshtu edhe pr ta projektuar Madhsite pr
dizenjimin e Software Design (dizenjim i detajuar) 1.Kompleksiteti
i nje grafi G me n nyje dhe e kufij dhe me p lidhje te komponenteve
eshte. 1.V (G) = e-n + p 2.Numri i zonave, 3.Numri i vendimeve +1
2.Tdhnatekerkuarakapenngakonceptishoqrizimitnnivelmoduli.Ajosht
prcaktuar si nj treshe (p, x, q), ku p dhe q jan modulet dhe x sht
nj ndryshore statike q njihet nga t dyp dhe q. Te dhnat e krkuara
prdoren athere kurp e qprdorin variablin x pr reference ose emrtim.
Ekziston nj e dhn e krkuar kur
modulipemrtonnjvlergjithashtuxdhepireferohetx.Praekzistonrrjedh
informacioni. 3.Matja e unicitetit (Metrics kohezion) CM = i = N C
(Ri) ku C (Ri) = | S | Dim (S), ku | S | sht bashkesia e
deklarimeve dhe |G | = (nr. E
|G|dim(G)nyje-1)prnjgraftreduktuardhedim()shtdimensionii nje
bashksie deklarimesh q sht max. nr. t lidhjeve linearisht t pavarur
pr S. Madhesite pr skicimin e Software Design (Funksionimi)
1.Madhesia e rrjetit fokusohet n strukturn grafe. Popullimet n graf
rriten me rritjen e nerveprimeve. Grafi i Popullimit=n-e-1
2.Madhesia e stabilitetit prpiqet t prcaktoje sasin e rezistencs s
dizenjimit q vijn si efekt i ndryshimit t moduleve. Jx= {module q
therrasin x} Jx= {module krkohen nga x} Rxy= {parametrat kalimtare
q kthehen nga x te y, y Jx} Rxy= {parametrat qe kalojne nga x te y,
y Jx} Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik
informatik pr sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 28
GRx= {T dhnat globale (Global data) referuar n x} GDx= {T dhna
globale t prcaktuara n x}
TPxy={Numriiprgjithshmisupozimevetbrangamoduliyrreth parametrave n
Rxy } TPxy= { Numri i prgjithshm i supozimeve t bra nga y i thirrur
nga modulix si element n R'xy }
TGx={Numriiprgjithshmisupozimevetbrangamoduletetjerarreth
elementeve n GDX }
Efektiindrhyrjevenprojektiminlogjik(DesignLogicalrippleeffect)
(DLRE) = TGx + TPxy + TPxy
Qndrueshmeria e projektimit(Design Stability) (DS) = 1/(1+DLREx)
Stabilitetiiprojektimittprogramit(ProgramDesignStability)(PDS)=
1/(1+DLREx) 3.Matja e rrjedhes se informacionit (Information flow
metrics) sht shuma e ndrveprimit me modulet e tjeraComplexity =
fan-in*fan-out + inflow*outflow, ku Fan-in sht numri i moduleve q
thrrasin modulin x Fan-out sht numri i moduleve thirrur nga moduli
x Inflow sht sasia e informacionit drguar n modulin x Outflow sht
sasia e informacionit t drguara nga moduli x Madhsit pr projektimin
e software (object-oriented) 1.MetodaeponderuarprklasWMC=i=nCi
kuCishtkompleksitetii
metodavetMi(M1,M2..)dukeqntgjithametodateklass. Kompleksiteti mund
t vlersohet me madhsin e kompleksitetit t ndrfaqeve ose me
kompleksitetin e rrjedhs s informacionit.
2.ThellsiaetrashegimisenpemDITshtgjatsiaerrugsmtshkurtr nga rrnja e
pems n nyjen q prfaqson C ose numrin e paraardhsve q ka C. 3.Numri
i fmijve NOC sht numri i subclasses t C 4.Bashkim mes klasave CBC
sht numri i prgjithshm i klasave t tjera me t cilat klasa C sht e
shoqruar. 5.Prgjigjia e nj klase RFC sht kryesore. Bashksia e
prgjigjeve t nj klase C sht bashksia e t gjitha metodave q thirren
n qoft se nj mesazh sht drguar n nj objekt.
6.MungesaeunicitetitnmetodatLCOM=|P|-|Q|,n.q.s.|P|>|Q|,kuQsht
bashksiaeiftevetnjjtatmetodavedhePshtbashksiaeiftevejot njjta.
Metodat e Verifikimit t dizenjimit
1.Shpalosjaedisenjimit(WalkthroughDesign)shtnjmetodmanualee
verifikimitdhebhetnnjtakimformalithirrurngadizenjuesiosekreui
grupittprojektimit.Nshpalosjenenjprojektishpjegohetlogjikahappas
Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik
pr sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 29
hapi,dheantartegrupitbjnpyetjeprtnxjerrnpahgabimete mundshme ose
krkohen sqarime.
2.Shqyrtimkritikidizajnitsiguronsedetajimiitijiplotsonspecifikimete
prcaktuara gjat projektimit t sistemit. Procesi sht i njjt si
inspektimi me
qllimtgjetjessgabimevetprojektimitapocilsitpadshirueshme. Prdorimi
ichek-listave siguron diskutimin e gabimeve t gjetura. Shembull i
nj chek-list mund t prfshij pyetjet e mposhtme: 1.A ekziston do
modul i sistemit n projektin e detajuar? 2.Jan t gjitha deklarimet
t qarta? 3.A trajtohen t gjitha prjashtimet? 4.A sht projekti i
standardizuar? 5.sht shum komplekse logjika e moduleve? 6.A sht
krijuar si duhet, struktura e t dhnave?
3.Chekuiduhurshtthelbesoreprkompilatoretnprcaktiminnga projektuesi
e t dhnave n gjuhn e programimit. Nj checkeri duhur mund
tsigurojqdomodulithirruroseprdorimiinjmodulishtaktualisht konsistet
me nderfaqenpr t ciln sht krijuar moduli. 2.4 Menaxhimi i
Projekteve Menaxhimi i projekteve sht teoria e planifikimit,
organizimit dhe menaxhimit t burimeve me qllim prmbushjen e
objektivave specifike t projektit dhe realizimin e qllimeve t tij.
N nj projekt listohen detyrat sipas logjiks s projektit, vendoset
afati kohor per perfundimin e saj si dhe lidhja q ka me detyrat e
paraardhse e pasardhese. Pra kt proces e quajm skedulim. Skedulimi
i nj projekti mbeshtete n teorin e programimit linear. N figurn2-16
diagrama e detyrave te projektit. Skedulimi vlen pr t planifikuar
nj projekt, pr t llogaritur kohn dhe koston e projektit Figure 2-16
Network Diagram Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit
matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive 30 Figure 2-17 Gantt Chart N kt paraqitje t projektit
veme re se disa nga detyrat jane me ngjyr t kuqe e cila tregon
rrugn kritike (Red Path) t projektit e cila sht me shume vler pr
kontrollin e projektit, monitorimin e tij. do shtim i afatit kohor
n detyrat e rruges kritike sjell dshtimin e projektit ose rritjen e
kostos s tij. WBS (Work Breakdown Structure) kode sht nj numr uniki
ciki tregon pozicionin e detyrs n projekt si dhe varsin nga detyra
paraardhese. Ky kod vlen pr transferimin e tE dhnave te projektit
ne nj databaze. Pikrisht kt kod do t prdorim n n aplikimin ton pr
komunikimin e databazs s MIS me Microsoft project. 2.5 Modeli i
Business Inteligence pr krijimin e raporteve nga DataWarehouse do
agjenci ekzekutive ndrton MIS pr projektet e veta si dhe realizojn
raportime pr projektet e tyre. Pr t patur raportime ne Msc. Teuta
MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 31 shkall kombtare
pr t gjith projektet e zhvillimit duhet t krijohet nj datawarehouse
e cila t mbledh informacionin e duhur nga t gjitha Agjencit
ekzekutive.SQL DatawareHouse prdor tabelat fakt dhe tabelat
Dimension pr t krijuar KUB-et pr nj subjekt t veant. Figure 2-19
ndrtimi i Kubit t projekteve N Datawarehouse ndrtohen tabelat
dimension q do t jen n qndr t strukturs n form yll-i. Ndrsa tabelat
e tjera q jan t lidhura me tabeln dimension do t jen tabelat fakt.
Tabelat fakt ndrtohen gjat procesit t denormalizimit t databazs.
Figure 2-20 Skema Yll (tabelat fakt dhe dimensionale) Msc. Teuta
MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 32 Ndrtimi i kub-eve
vlen pr t krijuar reporting interaktive pr t gjith t interesuarit
pr projektet dhe shprndarjen e fondeve t huaja. Msc. Teuta
MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 33 Kapitulli III
3.Sistemet e informacionit (IS)
Sistemimdotthotreduktimmetodaerregullatprtorganizuartdhnate
informacionin.Kjonukshtvetmnlidhjemeteknologjin,planifikimindhe
organizimineciklittinformacionitnAgjencitEkzekutive,shtepavarurpr
zhvillimin e zgjidhjeve t teknologjis, dhe kjo mund t aplikohet
edhe n nje sistem letr baz.
Njsisteminformacioninukdotthotgjithmonteknologjieinformacionit.Nj
projektivoglicilikakrkesatultinformacionidhenjbuxhettvoglmundt ket
nj sistem informaticioni t suksesshm duke prdorur teknologji t ult.
Procesi i
sistemimittinformacionitmundtprjashtojdoprpjekjeprautomatizim.Me
pas, teknologjia mund t ndihmoj vetm n vendimarrjen e nj procesi t
shpejt, por dikush duhet t prcaktoj proceset e para t projektit.Pa
informacionin e duhur nuk mund t kemi vendimarrje t drejt. Pa
Sistem Informacioni nuk mund t kemi informacionin e duhur.Pa patur
nj IS pr menaxhimin e projekteve nuk mund t kemi sukses n zbatimin
e tyre. 3.1Prcaktimi i MIS Knowledge is experience.everything else
is just information Albert Einstein Njohuria sh experience, do gj
tjeter shte informacion. Albert Einstein
AjoqkuptohetngaMISnukshtvetemteknologjieinformacionit,prmtepr jane
praktikat e prbashkta q duhet t ndiqen nga do projekt pr nj proces
t mir
tmenaxhimittinformacionit.Nktkapitull,nedotprezantojdisakoncepte
themelore Prcaktimet dhe karakteristikat e MIS.
MISshtnjgrupkomponenteshtndrlidhurdukepunuarsbashkuprt
mbledhur,klasifikuar,truajdhetshprndajinformacionprtmbshtetur
vendimmarrjen,koordinimindhekontrollinnnjorganizat.MISvlenprt
menaxhuar n mnyr efektive t dhnat tona, si ne bjme transformimin e
t dhnave
ninformataciontdobishmprvendimmarrje,dhesesiinformacioniprfundimisht
bhetnjohuri.Kyshtsistemimetcilinnjprojektmenaxhonburimetesajt
informacionit. 3.1.1Nj vshtrim mbi ciklin e projektit n MIS
NciklineMIS,percaktimiiqllimevedheobjektivavedheprzgjedhjae
indikatorveprmatjeneprogresitjanelementetqformojnbaznesistemevet
informacionit koherente. Nj hap i rndsishm n zhvillimin e sistemit
sht zhvillimi
injPlaniMinitorimi&Vleresimi(M&EMonitoring&evaluationPlan).Kyplan
Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik
pr sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 34
prshkruaninformacioninqduhettmblidhet,analizohetdhendahetgjatciklitt
jets s projektit. MISdo
tfokusohetnsistemimineprocesevetmenaxhimittinformacionit.Pasi
projekti ka prfunduar hartimin dhe planifikimin e tij. Projekti
duhet t jet n gjendje
prtlvizurnnjprocessistematikprtmbledhur,ruajtur,analizuardhet
shkmbej t gjith informacionin e duhur nga projekti
MISprshtatetnfushatemonitorimitdhevlersimit,tdhnatembledhura
analizohen pr t br informacion, i cili pastaj bhet input pr
vlersime t tjera shih figurn 3-1. Figure 3-1Cikli i projekteve ne
Agjencite ekzekutive 3.1.2Prcaktimi i monitorimit Monitorimi sht
procesiimbledhjesnmnyr t vazhdueshme, ruajtjen, analizimin
dheraportimineinformacionittprojektiticiliprdoretprtmarrvendimepr
ecurinetij.Menaxhimidhemonitorimiiofronpalvetinteresuaratprojktit,
informacioninenevojshmprtvlersuarprogresineprojektit,prtidentifikuar
trendet, modelet apo devijim e mbajne skedulimin e projektit dhe
masin progresin drejt pritshmerive. Informacioniimonitorimitlejon
vendimmarrjenlidhjeme prdorimin e burimeve t projektit (njerzore,
materiale dhe financiare) pr t rritur efektivitetin e saj. Kur
informacioni i sakt sht n dispozicion n kohn e duhur dhe pr njerzit
e duhurajomundtmbshtesvendimet,sindryshimetnstrategjinezbatimit,q
mund t ndihmojn projektin n zvoglimin e shpenzimeve dhe pr t rritur
rezultatet . Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit
matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive 35
Monitorimiiprojektitshtvlersimiivazhdueshmizbatimittprojektitnlidhje
meplanetemiratuaradheofrimineshrbimevetrnadakordmeprfituesite
projektit. Si i till monitorimi i projektit ofron informacion t
vlefshem pr menaxhert
dheaktortetjertprojektitmbiprogresineprojektit.Zakonishtidentifikohen
potencialetesuksesshmetapoproblemetprtrregulluarnkohaktivitetee
projektit. 3.1.3 Percaktimi i Vleresimit
Vlersimishtkontrolliperiodikiprojektit,performancs,efikasitetitdhendikimit
(tdyjatpritshmedhetpapritura)nlidhjemeobjektivatedeklaruara.Sime
monitorimin,vlersimiiprfitimevengaprocesiigrumbullimittinformacionitte
cilat lehtesojne vlersimin e zgjatur t projektit nese i ka arritur
ose jo qllimet e veta t pritshme. Gjetjet e saj i lejoj menaxhert e
projektit, prfituesit, partnert, donatort
dhetgjithaktorteprojektitprtmsuarngaprvojadheprtprmirsuar ndrhyrjet
e ardhshme. Informacioni cilsor dhe sasiorjan komponente kritike t
nj vlersimingajasht,shtpothuajseepamundurprtidentifikuarsesimundte
ndrhyet n projekt pr t prmbushur qllimet e tij. 3.2 Agjencit
Ekzekutive dhe standartet e projeketeve n MIS Standari nnt i
standardeve te projekteve internacionale thote se do projekt duhet;
"T zhvilloj dhezbatojnj planmonitorimi&vlersimi dhenje
sistemibazuarn
korniznlogjikeqsiguronecurine,monitorimin,dhevleresiminetedhenave
prfundimtare, parashikon se si informacioni do t prdoret pr
vendimmarrje; me nj
buxhetqprfshinsasitmjaftueshmeprzbatimineplanittmonitorimitdhe
vlersimit."
Kystandardtheksonnevojnprtzhvilluarplanetemonitorimit&vleresimitq
ofrojndetajetmjaftueshmeprtidentifikuarburimeteinformacionevet
nevojshmeprprojektimin,monitorimidhevlersimi,mjetetdheskedulimin,t
prpunimitttdhnave,analizn,shprndarjendheprdorimineinformacionitnga
aktort ky t projektit 3.3Karakteristikat e MIS Nj sisteminformacion
i projektit duhet t jet m shum nj mekanizem raportimi, ai
dotshrbejsinjmjetmenaxhimipravancimineqllimevetprogramit,t
prgjegjshmrise,ttransparencs.NjprojektimirMISduhettprmbajn
karakteristikat e mposhtme: 1.MISi projekteve duhet t prfshij t
dhna sasiore dhecilsore,feedback-un
ngavleresimetepjesshmedhevlersimetevazhdueshmeprdofazt
projektit.Monitorimidhevlersimisistematikiprocesevetprojektitdhe
rezultatetjanveanrishttrndsishmeperprojekteterejaqejandukeu
zbatuar. Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik
informatik pr sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 36
2.Monitoriminepermjet MIS ofroninformacionin dhefeedback-un
enevojshm n mnyr q problemet potenciale qe jan identifikuar te
zgjidhen sa me shpejt
paraseprojektitedeshtoje.Sistemiduhettjetngjendjetgjenerojn
informacion t mjaftueshm pr t iniciuar nj veprim korrigjues. 3.Nj
MIS sht nj mjet pr t mbledhur, analizuar, rezervuar dhe t shprndaj
informaciontdobishmprvendimmarrjetnjprojekti.Njemire
ndertimitteMISeshtesesuksesetenjeprojektitprdorensipervojeefituar
pr t prmirsuar performancn e projektit 4.Sistemet e informacionit
pr menaxhimin e projekteve ndryshojn nga Sistemet
eMenaxhimittInformacionitperproblematikattjera,sepsekerkesaeAE
eshte qe t jet shum fleksibl.
5.DiagramaerrjedhjssinformacionitshtkryesoreprMISdheprbnnj agjend t
fuqishme q prfshin:
I.TransparencaVenianedispoziciondheaksesimiiinformacionitnga t
gjith aktort e projektit
II.Llogaridhnia-prdorimidheimplikimiiinformacionitprt monitoruar
progresin e projektit dhe devijimin e
sakt.III.Prfshirjadhepjesmarrja-kupjesmarrsiteprojektvendosin
kontrollinmbivendim-marrjen,prfshirvendimetmbikriteretdhe
indikatoreteduhurprtgjykuarperperformancneshrbimevet ofruara nga
projekti. 3.4 Nivelet e Teknologjis s MIS MIS nuk do t thot
domosdoshmrisht nj zgjidhje e arir e teknologjis q prpiqet t jet do
gj pr t gjith. do projekt ka informacione dhe nevoja t ndryshme si
n cilsidhensasi.Shumprojektekrkojneniveletndryshmetteknologjiseprt
knaqurnevojatthemeloretmenaxhimittinformacionit,njprojekttvoglme
nevojatvogladotmjaftohetmeteknologjitethjeshta,ndersaprojektetemdha
menevojattemedhateinformacionitmundtprfitojnngazgjidhjetereja
teknologjike.
Ktonivelendihmojnpercaktimineteknologjissduhurnbaztkrkesavet
informacionit t nj projekti:
1.Nivelinjshtnjsistemniformacionibazletrprprojektetvogladhenuk sht
e nevojshmedhe e vlefshme prdorimi i teknologjis.
2.Nivelidykrkonprdorimineaplikacionevekompjuterikebazprtmenaxhuar
informacionin e projektit. 3. Niveli tre identifikon prdorimin e
bazave t t dhnave pr t menaxhuar vllimin n rritje t informacionit.
4. Niveli katr do t krkojn nj sistem t integruar plotsisht MIS.
Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik
pr sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 37 Figure
3-2Nivelet e MIS Qarqet 1-4 (menumra)i referohet katr niveleve t
progresit t teknologjis ngami ulti (niveli 1) tek m i vshtiri
(niveli 4). Mbievendosja e ovaleve tregon karakteristikat e njjta n
mes dy niveleve.Shih figurn 3-2
Shigjetaepjerret(ngaemajtantdjatht)-prfaqsontekniknnrritjedhe
krkesateinformacionitprngritjenenjsistemigjithnjemtautomatizuardhe
kompleksitetin gjithnj e m t madhe t vet sistemit si nj projekt qe
zhvendoset nga niveli 1 n drejtim t nivelit 4.
Kyklasifikiminiveleveshtudhzueseprvleresimindhevendosjeneprojekteve
nevazhdimesinganivelimeiultnsistemetsofistikuaratinformacionit.Gjat
jetssnjprojektiniveletmundtndryshoj,mefjaletetjeraprojektetkryesore,
programet dhe sektore te ndryshem mund te kalojne ne nivele te
ndryshme
Dukeubrmtsofistikuara(oseautomatizuar)nukmundtjeneteprshtatshme ose
te realizueshme n disa situata, pr shkak t kushteve lokale apo
faktort e jashtm.
Nivelimundtjetepranueshmeprnjprojekt,praqkohsaaikanjsistemq
ofroncilsidhebesueshmeritmirteinformacionit.Njergjenceemadheqndron
nnevojnprnjsistemkoherentttrajtimittinformacionitsipjeseprocesitt
menaxhimit t informacionit, dhe kjo duhet t ndodh para
automatizimit (prshtatjen e teknologjis proceseve)
Prdorimiiteknologjisekompleksenuknenkuptondetyrimishtefikasitetin.Nj
projektivoglmepaknevojaperinformacionnukdotprfitojnnganjsistem
kompleks i integruar. Me fjale te tjera, menaxhimi i sistemit mund
t jet edhe m pak efikas se nj zgjidhje manuale e thjesht. Nj
projekt ka nevoj t prcaktoj krkesat e tij per informacionin dhe
teknologjin e duhur. Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit
matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive 38 Grafikum posht(figur 3-3) tregonmarrdhnienndrmjet
vllimit tinformacionit
dhecilsinenjsistemiinformacionikrahasuarktokatrniveletndryshmet
paraqitura m lart:
Prdonivelbieefikasitetimerritjenevellimitteinformacionit.Projektetduhett
identifikohen, kur duhet t levizin n nj nivel paraardhs Figure
3-3Eficenca e MIS Ndrsa sasia einformacionit rritet pr njnivel t
caktuar, efikasitetin prdorimin e njMIS tenton t zvoglohet pr shkak
t kohsq duhet pr t prpunuar, analizuar dhe raportuar
informacionshtes. Pr shembull,niveli dyisistemit ul efikasitetinme
rritjenevllimittinformacionit.Kjonukdotthotdomosdoshmrishtseniveli4
shtideal,krejtekundrta,niveli4tregonnjefikasitettult,kurvllimii
informacionit sht i vogl.
Kjomundtshihetkurjemidukeprdorurnjsistemkompleksprtkapursasit
voglatinformacionit,prpjekjaprtvendosur,menaxhimindheperdorimine
sistemit, dhe t gjitha kostot e shoqruara, bj qniveli 4-tisistemit
eshteim pak efikase n krahasim me zgjidhjet e thjeshta.
Niveletekompleksitetittsistemevetinformacionitdhetmenaxhimitsugjerojn
mbshtetje t software-ve Table 3-1Nivelet e MIS 1234 Msc. Teuta
MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 39 Veshtiresia Nuk
jan t venojshem software-t por ve makina llogaritese ose leter e
laps World e Excel Shmbuj Software:Arc View GIS, SPSS, MapInfo GK,
LAN Software (si m par) plus softwarene server dhe kompjutera q
mund t mbshtesin DBMSKerkesat Dosje ose organizim i thjesht
Ruajtje, backup, rikthim, aksesim, siguri, fleksibilitetSoftware
projektuar posarisht pr nevojat e projektit, aftsia pr
eksport-import nga sistemet e tjera Inxhinieri Software; te gjitha
tiparet e standardeve t siguris. Rezultatet e pritshme (Llogaritje
me dore) Shuma, Mesatarja. Text, grafike e figura te thjeshta
Analiza m komplekse, grafik, harta dhe analiza, korrelacione e tje.
T gjitha llojet e analizave e prezantimeve t krkuara ne. internet
3.4.1 Niveli1,Sistemetebazuaran letr. Kjo situat sht tipike pr nj
projekt t vogl menevojatepaktaperinformacion,oseper prdorim te
kufizuar te teknologjis. Shumica e informacionit sht kapur dhe
ruajtur n format letredheanalizamanualeperbenraportine
progresitdherezultatetnmenaxhim.Nketenivelnukkemivaresingateknologjiae
informacionit, informacioni i menaxhimit te projektit organizohen
thjesht neper forma,
dhetdhnatembledhuravendosenneperdosjetecilatvlejneperreferenceapo
konsulte. Niveli i par supozon se vllimi iinformacionit te menaxhon
te projektit sht mjafti
voglprandajmenaxhohetnletr.Njkompjuterdesktopmundtprdoretprt
konsoliduartdhnatngaformanraportetqjantshtypuratjudrgohen
menaxhereve.Igjithinformacionishtnkopjetprintuaradhekerkohennganj
sistemit t indeksimit n dokumentacionin e projektit. 3.4.2 Niveli i
dyte, Aplikacioneve desktop Figure 3-4 Niveli i pare MIS Msc. Teuta
MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 40
Nivelidymbshtetetnprdorimine aplikacionevedesktopkompjuter(siMS
Office) t organizojn dhe ruaje t dhnat prtprodhuarraporte.Nktnivel
vllimiitdhnavekrkonnjteknologji informacionitethjeshte.Njosedy
kompjuteraorganizojneembledhin informacioninperteprodhuarraportete
dshiruara. Shih figurn 3-5 Niveliidytsupozonqevllimii
informacionittjetdisimi konsiderueshm,tgjithatdhnatvijne n form
fizike, por vendosen n nj kompjuter pr t prodhuar raporte mujore. I
gjith
informacionishtiruajturnkompjuterdhendosjetfizike,ndrsaraportetdhe
informacionet e tjera jane te ruajturane hard diskun e kompjuterit.
3.4.3Niveli i tret, Aplikacione Database Niveli tre prdor
kompjutera m shum pr t menxhuardatabazatedecentralizuaraq prmbajn
pothuajse t gjith informacionin e projekteve.Ktobazatdhnashnukmund
t jet plotesisht te integruara, por plotesojne nevojnprt
organizuarsasitmdhat t dhnavetmbledhurangaprojektidhet gjenerojne
raportet e krkuara.Shih figurn 3-6. Sasia e t dhnave n kt nivel sht
i madh te cilat mund t vijn nga burime t ndryshme
tprojektit.Njdatabazqndroremundt
prdoretprtgrumbulluartdhnatprqllimeraportimi.Tgjithatdhnatdhe
raportetjanteruajturankompjuter.Nukshtenevojshmeruajtjaetedhenave
fizike.Bazaetdhnavembledhinformaciondhegjenerontgjitharaportete
krkuara. 3.4.4Niveli katert, Sistemet e Integruara
Nivelikatrkrkonnjpamjetintegruar t tdhnavetprojektitdheprocesevet
informacionit. Ajo krkon nj rrjet kompjuterash t lidhur me njeri
tjetrin, nepermjet te cileve behet shkembimi i te dhenave dhe
informacionitteprojektitteruajturne njesistemqendror.Zgjidhjetjant
integruara,mundtprmbajnllojete dhenashte
tjerateprojektit,sitedhenat buxhetore,burimetnjerzoreetje.Kjo
situat sht tipike e projekteve t mdha tshprndaranshumvendedheqe
Figure 3-5Niveli i dyt MIS Figure 3-6Niveli i tret i MIS Figure 3-7
Niveli i katrt i MIS Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit
matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive 41 kerkon lidhjen me nje sistem qendror databaze.
Vllimiitdhnavennivelinekatrtshtmjaftimadhdhekrkonburimet dedikuara
pr t menaxhuar teknologjin e sistemit. T gjitha t dhnat jane
ruajtur ne
njkompjuter(server)dhekapenneprmjetrrjetitapointernetit.Aksesimii
informacionitshtikontrolluarnganjsistemqendrorkuzbatohetsiguriaper
mbrojtjen e te dhenave. 3.5Identifikimi i nevojavepr nj teknologji
t MIS pr projektet 3.5.1Krkesat e Informacionit
Bazuarnshembujtemsiprmnjprojektduhet tidentifikojnivelinekrkuart
teknologjis,tabelaemposhtmeshtnjmjetprtndihmuarmenaxhertte
identifikojn karakteristikat dhe kapacitetin e informacionit pr t
prcaktuar nivelin e
duhur.Hapiiparshtprtvlersuarnivelin,vllimindhekompleksitetine
informacionittmenaxhimittprojektit,kjodotprcaktojnivelinekrkesavet
Informacionit Table 3-2Krkesat e informacionit t MIS Kerkesat e
informacionit te projektit Niveli 1Niveli 2Niveli 3Niveli 4 Cilat
jan krkesat per informacion nga donatoret n aspektin e vllimit?
AsgjeI vogelI mesemI larte Cilat jan krkesat e menaxhimit t
informacionit nga zyra n aspektin e vllimit? AsgjeI vogelI mesemI
larte A ka ndonj politike te qeverisjes vendore, apo krkesat q
ofrojn informacion? AsgjeI vogelI mesemI larte Sa shpesh kemi nevoj
pr t mbledhur dhe organizuar informacionin ton? Nje ose dy here ne
vit Kater deri ne gjashte here ne vit Cdo muajCdo jave ose me shume
Sa shpesh kemi nevoje per te analizuar e raportuar informacionin
tone Nje ose dy here ne vit Kater deri ne gjashte here ne vit Cdo
muajCdo jave ose me shume Cili sht vllimi i informacionit qe kemi
nevoj pr t mbledhur nga prfituesit? AsgjeI vogelI mesemI larte Cili
sht vllimi i pritshm i sondazheve AsgjeI vogelI mesemI larte Msc.
Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e modelit matematik informatik pr
sistemet e informacionit n agjensit ekzekutive 42 te bera per
projektin? A kemi nevoj pr t br analiz komplekse n t dhnat e
mbledhura? JOPakDisaKonsiderueshem A kemi nevoj pr prdorimin e
paketave software komplekse? JOPakDisaKonsiderueshem Niveli i
SelektuarX
Llogaritjaenumrittherveprsecilinnganiveletquprmenden,nivelime
shumicneprgjigjeveshtniveliikrkuarikompleksitetittinformacionitpr
projektin. Hapi tjetr sht vlersimi i kapacitetit aktual t IT t
projektit. Table 3-3Kapaciteti i Teknologjise s projektit
Kapaciteti i Teknologjise se projektit Niveli 1Niveli 2Niveli
3Niveli 4 A kemi burime t IT t dedikuar pr projektin? JoJoPoPo Cili
sht kapaciteti i teknologjise se menaxhimit t projektit? AsgjeI
vogelI mesemI larte A kane sitet e projektit komunikime t mira,
email, Internet, etj? Asgje RegullishtMireShume mire Sa staf do t
prdore kompjutert e projektit? Asnje Shume pakDisaTe gjithe Cili
sht niveli i njohurive kompjuterike t stafit t projektit? AsgjeI
vogelI mesemI larte A do te mbeshtese IT zyren kryesore te
projektit JoFare pakDisiPo A keni IT te mire qe t mbshtes projekte
lokale? JoFare pakDisiPo Niveli korentPo Niveli i kerkuarPO
Projektikaidentifikuarsekapacitetiitijaktualshtnnivelin2,pornivelii
dshiruar,prtprmbushurnevojatetijmeinformacionshtniveli3.Projektika
nevoj pr t ndrtuar kapacitetin e tij n ato fusha ku ku gjen
zgjidhje zbatueshmeria Msc. Teuta MYFTIUNdrtimi dhe analiza e
modelit matematik informatik pr sistemet e informacionit n agjensit
ekzekutive 43 Table 3-4 Zgjedhja e nivelit t MIS Zgjedhjaenivelitte
MIS Niveli 1 Niveli 2Niveli 3Niveli 4 Kerkesate informacionit X
Kapacitetii teknologjise X Projekti ka selektuar nivelin ose mix
nivele XX Tabelaemsiprmeshtnjshembullinjprojektiqkakrkesatmdhat
informacionit, por kapacitet t ult teknik. Nj projekt gjithmon ka
nevoj pr t br nj analiz t mangsive pr t identifikuar gjendjen
aktuale dhe t prcaktoj se far
shtenevojshmeprtarriturnnivelinedshiruar.Nshembullinemsiprm
projekti ka dy alternativa; pr t rritur kapacitetin e tij te
teknologjise ose t negociuar dhe pr t reduktuar krkesat e saj t
informacionit. 3.5.2 Krkesat e Teknologjis Pasi nj projekt ka
identifikuar krkesat e veta pr informacion ka nevoj t prcaktoj
krkesatperteknologji.Bazuarnnumrineprdoruesveqekannevojprt
menaxhuarinformacionin,projektimendihmnenjsissIT,mundtfilloj
hartimin e nj infrastrukture teknologjike, hardware e duhur dhe
software t nevojshme pr t me