I. Narodziny V Republiki W okresie IV Republiki (1945-58) Francja ni e za zna ł a spo koj u spo ł e czn ego , stabilizacji politycznej i gospodarczej.[1] Literatura prawnicza i politologiczna wskazuje na następujące przyczyny tego stanu rzeczy: • Nadmierny zakres kompetencji Zgromadzenia Narodowego • Słaba pozycja prezydenta i rządu • Nieodpowiedni system wyborczy • Nadmierne rozbicie polityczne społeczeństwa • Słabe partie – skłócone i niezdolne do tworzenia systemu stabilnych sojuszy Głównym jednak źródłem kryzysu w dobie IV Republiki Francuskiej, zaostrzającym podziały i napięcia, była nieumiejętność rozwiązania problemu dekolonizacji po 1945 roku. Fran cja, w odróż nien iu choc iażb y od Wie lkie j Bryt anii, nie tyl ko prowa dził a twar dszą politykę kolonialną na przestrzeni wieków, ale i po drugiej wojnie światowej nie chciała po god zi ć si ę z pe wny mi nieodwracal nym i pro ces ami . Wi el e dot yc hcz aso wyc h pot ęg kolonial nych potrafiło poradzić sobie z kwestią rozpadu ich imperiów na drodze pokojowej –poprzez uznanie niepodległości nowych państw. W efekcie zatrzymały one swoje wpływy gospodarcze i kulturowe w byłych koloniach, a pośrednio także polityczne. Z kolei „(…) Francja wybrała taktykę zbrojnego tłumienia wyzwoleńczych aspiracji ludności kolorowej” [2]. Doprowadzi ł o to do dwóch poważnych konfliktów: wojny w Indochinach i wojny algierskiej. Kryzys algierski osiągnął punkt szczyto wy 13 maja 1958 roku, kiedy na znak protestu wobec zbyt liberalnej polityki rządu, zbuntowały się elementy kolonizatorskie w Algierii, pop art e przez ko ła wo jsk owe o skra jnym nastawieni u pol itycznym. Celem antyrepublikańskiego puczu wojskowego było powołanie nowego prawicowego rządu, który miał zrealizować hasło „Algierii Francuskiej”. Powstały trzy ośrodki władzy: • Pierws zy w Pa ry żu na cz el e z pr ez yd en te m Re né Co ty i rz ąd em –s ł a by i be z społecznego poparcia • Drugi w Algierze (stolicy Algierii) – kierowany był przez zbuntowanych generałów oraz Komitet Ocalenia Publicznego; miał poparcie tamtejszych Francuzów dążących do stworzenia Algierii Francuskiej
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
5/6/2018 System Polityczny v Republiki - slidepdf.com
W okresie IV Republiki (1945-58) Francja nie zaznała spokoju społecznego,
stabilizacji politycznej i gospodarczej.[1] Literatura prawnicza i politologiczna wskazuje na
następujące przyczyny tego stanu rzeczy:
• Nadmierny zakres kompetencji Zgromadzenia Narodowego
• Słaba pozycja prezydenta i rządu
• Nieodpowiedni system wyborczy
• Nadmierne rozbicie polityczne społeczeństwa
•
Słabe partie – skłócone i niezdolne do tworzenia systemu stabilnych sojuszyGłównym jednak źródłem kryzysu w dobie IV Republiki Francuskiej, zaostrzającym
podziały i napięcia, była nieumiejętność rozwiązania problemu dekolonizacji po 1945 roku.
Francja, w odróżnieniu chociażby od Wielkiej Brytanii, nie tylko prowadziła twardszą
politykę kolonialną na przestrzeni wieków, ale i po drugiej wojnie światowej nie chciała
pogodzić się z pewnymi nieodwracalnymi procesami. Wiele dotychczasowych potęg
kolonialnych potrafiło poradzić sobie z kwestią rozpadu ich imperiów na drodze pokojowej –
poprzez uznanie niepodległości nowych państw. W efekcie zatrzymały one swoje wpływygospodarcze i kulturowe w byłych koloniach, a pośrednio także polityczne. Z kolei „(…)
Francja wybrała taktykę zbrojnego tłumienia wyzwoleńczych aspiracji ludności kolorowej”
[2]. Doprowadziło to do dwóch poważnych konfliktów: wojny w Indochinach i wojny
algierskiej.
Kryzys algierski osiągnął punkt szczytowy 13 maja 1958 roku, kiedy na znak protestu
wobec zbyt liberalnej polityki rządu, zbuntowały się elementy kolonizatorskie w Algierii,
poparte przez koła wojskowe o skrajnym nastawieniu politycznym. Celem
antyrepublikańskiego puczu wojskowego było powołanie nowego prawicowego rządu, który
miał zrealizować hasło „Algierii Francuskiej”. Powstały trzy ośrodki władzy:
• Pierwszy w Paryżu na czele z prezydentem René Coty i rządem –słaby i bez
społecznego poparcia
• Drugi w Algierze (stolicy Algierii) – kierowany był przez zbuntowanych generałów
oraz Komitet Ocalenia Publicznego; miał poparcie tamtejszych Francuzów dążących
do stworzenia Algierii Francuskiej
5/6/2018 System Polityczny v Republiki - slidepdf.com
• Trzeci w prywatnej rezydencji generała de Gaulle’a w Colombey-les-deux-Eglises
(początkowo)
Gdy pojawiło się widmo wojny domowej i kryzys polityczny nasilał się, na scenę
polityczną po kilku latach milczenia, wrócił generał de Gaulle. Podjął on konsultacje z
licznymi politykami, począwszy od Guy Mollet’a a na byłym prezydencie Vincent Auriol’u
kończąc. 27 maja 1958 generał opublikował komunikat, informujący, iż oto podjął on już
kroki zmierzające do utworzenia rządu zdolnego do zapewnienia jedności i niepodległości
państwa. Generałom w Algierii wyraził zaufanie i obiecał nawiązać z nimi kontakt.
Komunikat wywołał zaskoczenie, gdyż sugerował rozpoczęcie procesu sukcesji, podczas gdy
rząd nadal działał. Ponadto przemawiał tonem dowódcy, tak jakby już był u władzy. Tak nie
było. Charles de Gaulle był jednak autorytetem, akceptowanym przez różne kręgi społeczne i
różnorodne partie polityczne, ponieważ:
1. Jako wojskowy miał posłuch w armii – tej zbuntowanej i tej w Metropolii.
2. Przemawiała za nim historia i sława męża – patrioty, który w 1940 roku nie zgodził
się na współpracę z Niemcami, lecz ratował honor Francji poprzez wspólną walkę z
sojusznikiem brytyjskim. Przyczynił się do wyzwolenia kraju.
3. Był rzecznikiem silnej władzy wykonawczy, co dawało mu poparcie Francuzów
stęsknionych stabilności politycznej i trwałości rządu.
4. Jawił się jako obrońca wolności i zwolennik demokracji, co wykluczało faszyzm lub
dyktaturę.
5. Gwarantował uniknięcie wojny domowej i rozwiązanie kwestii algierskiej.
6. Głosił hasło jedności narodowej i nie wiązał się z żadną partią.
Nie znaczy to, że nie był postacią kwestionowaną, że nie wywoływał reakcji
negatywnych. Zwalczany był przez partię komunistyczną, która obawiała się zagrożenia dla
demokracji wynikającego z dążenia do wprowadzenia rządów jednostki. Był zwalczany także
przez nieliczne grupy lewicy niekomunistycznej [3]. Byli to jednak słabi przeciwnicy, co
potwierdziły wyniki referendum z września 1958 r. i wybory listopadowe do Zgromadzenia
Narodowego. 28 maja gabinet Pfimlin podał się do dymisji, a 29 maja prezydent Coty
skierował do parlamentu orędzie z prośbą o inwestyturę (wotum zaufania) dla rządu de
Gaulle’a oraz zaapelował do „najznakomitszego z Francuzów” o przyjęcie misji.
Zgromadzenie udzieliło mu inwestytury większością 329 głosów (224 było przeciw). Generał
po przestawieniu swojej deklaracji dotyczącej m.in. przekazania mu pełni władzy oraz
upoważnienia do reformy konstytucji, opuścił salę obrad. Tak powstał ostatni rząd IVRepubliki. Formułując swój gabinet, de Gaulle nawiązał kontakt z przywódcami wszystkich
5/6/2018 System Polityczny v Republiki - slidepdf.com
partii, oprócz FPK [4]. W jego rządzie liderzy ugrupowań pełnili funkcję ministrów stanu, a
wśród nich znaleźli się:
• Mollet (SFIO) [5]
•
Pfimlin (MRP) [6]• Houphouet-Boingy (UDSR) [7]
• Jacquinot (niezależni)
Generał chciał zasadniczej zmiany ustroju, i to już od 1946 roku, przy czym obiecał, iż
nowe instytucje zachowają charakter parlamentarny, czyli rząd będzie ponosił
odpowiedzialność przed Zgromadzeniem Narodowym. 2 czerwca Zgromadzenie zrzekło się
władzy na rzecz de Gaulle’a, dając jego rządowi specjalne pełnomocnictwa na 6 miesięcy i
prawo wydawania ordonansów (rząd stał się drugim legislatorem). Tego dnia ogłoszono dwieustawy, w tym jedną w kwestii Algierii i drugą odnośnie prerogatyw gabinetu. 3 czerwca
Zgromadzenie uchwaliło ustawę konstytucyjną zmieniającą art. 90 konstytucji z 1946 r. Owy
artykuł dotyczył zasad zmiany konstytucji, której procedura była bardzo złożona. Powołany
rząd miał opracować projekt nowej konstytucji, ale przy zachowaniu poniższych zasad:
• Źródłem władzy jest głosowanie powszechne
• Zasada podziału władzy między ograny państwa
•
Rząd ma odpowiadać przez parlamentem• Władza sądowa ma być niezawisła
• Konstytucja powinna pozwalać na ułożenie stosunków między republiką a
stowarzyszonymi z nią ludami
• Tryb prac: projekt należy przestawić do zaopiniowania Radzie Stanu (Conseil d’Etat) i
Konstytucyjnemu Komitetowi Konsultacyjnemu (powołany przez obie izby).
Ostateczny projekt konstytucji generał przedstawił na Placu Republiki 4 września – w 3
miesiące po uzyskaniu pełnomocnictw. W referendum przeprowadzonym 28 września „za”opowiedziało się 85% głosujących (glosowało aż 84% z uprawnionych). W rezultacie 4
października 1958 r. proklamowano Konstytucję V Republiki. Poparcie wyrażone dla
konstytucji była przede wszystkim poparciem dla osoby generała. Charles de Gaulle został
pierwszym prezydentem nowej Republiki, a funkcję pełnił do 1969 r., kiedy to podał się
dymisji.
Ogólne zmęczenie i zniechęcenie społeczeństwa istniejącą sytuacją w końcowym
okresie IV Republiki, zadecydowało o tym, że żadna z grup społecznych nie wystąpiła wobronie upadającego ustroju. Brakowało w tym okresie politycznego ożywienia,
5/6/2018 System Polityczny v Republiki - slidepdf.com
• Demokratyczna – art. 2 mówi, że zasadą Republiki są: „rządy ludu, przez lud i dla
ludu”
• Socjalna – republika jest państwem opiekuńczym
Od nowelizacji z 25 czerwca 1992 r. Francja „uczestniczy we WspólnotachEuropejskich i w Unii Europejskiej złożonych z państw, które swobodnie postanowiły, na
mocy traktatów ustanawiających te organizacje, wspólne wykonywanie niektórych ich
kompetencji” (art. 88-1).
Konstytucja formułuje też zasadę suwerenności, zgodnie, z którą „suwerenność
narodowa należy do ludu, który wykonuje ją przez przedstawicieli i w drodze referendum”
[15]. W efekcie obie izby parlamentu mają charakter przedstawicielski. Natomiast prezydent
– mimo że wyłaniany w wyborach powszechnych – jest przedstawicielem państwa, a nie
narodu (ludu). Należy dodać, że w okresie rządów Charles’a de Gaulle’a ustrój konstytucyjny
Francji wykazywał charakter plebiscytarny ze względu na częste odwoływanie się do
instytucji referendum z art. 11 konstytucji. Następcy generała ograniczyli stosowanie tego
narzędzia politycznego.
W końcu do podstawowych zasad ustrojowych Francji zalicza się zasadę podziału
władz, która stanowi odbicie przekonania generała o potrzebie istnienia instytucji „arbitrażu
narodowego” [16]. Rola ta przypada prezydentowi, który stanowi jednocześnie „zwornik
systemu”.
System praw i wolności obywatelskich
Tradycją francuskiego konstytucjonalizmu jest niewyodrębnianie w tekście części
regulującej sytuację prawną jednostki w państwie. Konstytucja V Republiki w swojej
preambule stwierdza jedynie, że lud francuski „proklamuje uroczyście swoje przywiązanie do
Praw Człowieka i do zasad suwerenności narodowej, tak jak zostały one określone w
Deklaracji z roku 1789, potwierdzonej i uzupełnionej przez Wstęp do Konstytucji z roku
1946”. Ponadto w tekście ustawy zasadniczej pojawiają się pojedyncze postanowienia
konstytucji na temat pozycji jednostki, w tym:
1. Zasada równości wszystkich wobec prawa
2. Ogólna zasada wolności
3. Respektowanie wszystkich przekonań
4. Równouprawnienie kobiet w życiu politycznym (od 1999 r.)
5. Sądowa ochrona wolności osobistej w sposób przewidziany ustawą
6. Gwarancja praw wyborczych
5/6/2018 System Polityczny v Republiki - slidepdf.com
KomunistycznaPCF Marie-George Buffet Niewielkie poparcie
Parti des
TravailleursPartia Pracy PT Znikome poparcie
Parti Radical de
Gauche
Lewicowa Partia
RadykalnaPRG Jean-Michel Baylet
Znikome poparcie, poprzednio
Parti Radical Socialiste
(Radykalna Partia
Socjalistyczna lub PRS),
Mouvement des Radicaux de
Gauche (Lewicowy Ruch
Radykalny, MRG)
Parti SocialistePartia
SocjalistycznaPS François Hollande Główna partia
Rassemblement
pour la France et
l'Indépendance de
l'Europe
Zgromadzenie na
rzecz Francji oraz
Niezależności
Europy
RPFIE Charles Pasqua Znikome poparcie
Rassemblement
pour la République
Zgromadzenie na
rzecz RepublikiRPR Michelle Alliot-Marie Główna partia
Union pour la
Démocratie
Française
Unia na rzecz
Demokracji
Francuskiej
UDF François Bayrou -
Union pour un
Mouvement
Populaire
Unia na rzecz
Ruchu LudowegoUMP Nicolas Sarkozy Główna partia
V. Władza wykonawcza
Władzę wykonawczą we Francji sprawują dwie instytucje: prezydent Republiki oraz premier. Konstytucja z 1958 r. ustanawia dwuczłonową egzekutywę, w skład której wchodzi
organ jednoosobowy, tj. prezydent Republiki oraz organ kolegialny, czyli rząd. Nie oznacza
to jednak, iż są to dwa organy znajdujące się w pozycji równorzędnej, zarówno bowiem
konstytucja, jak jeszcze dobitniej praktyka ustrojowa dowodzi, że w układzie stosunków
zachodzących między tymi organami widoczna jest w pełni dominacja szefa państwa. [27]
a) Prezydent
Pozycja ustrojowa i miejsce w systemie organów
5/6/2018 System Polityczny v Republiki - slidepdf.com
Charles de Gaulle 9 stycznia 1959 28 kwietnia 1969 UDR 1890-1970
Alain Poher 28 kwietnia 1969 20 czerwca 1969 Centrum 1909-1996
Georges Pompidou 20 czerwca 1969 2 kwietnia 1974 UDR 1911-1974
Alain Poher 2 kwietnia 1974 27 maja 1974 Centrum 1909-1996Valéry Giscard d'Estaing 27 maja 1974 21 maja 1981 UDF ur. 1926
François Mitterrand 21 maja 1981 17 maja 1995 PS 1916-1996
Jacques Chirac 17 maja 1995 16 maja 2007 RPR ur. 1932
Nicolas Sarkozy 16 maja 2007 Obecnie UMP ur. 1955
b) Rząd
Nowość i oryginalność systemu politycznego V Republiki znajduje wyraz m.in. w
określeniu roli oraz pozycji ustrojowej rządu. W ramach nowej konstrukcji ustrojowej
przyjętej w Konstytucji r. 1958 rząd jest organem samodzielnym, ale zarazem łączącym
głowę państwa i parlament. W tym też sensie przyjęta konstrukcja mieści się w ramach
sytemu parlamentarnego. Jednakże praktyka wnosi pod tym względem wiele nowych
momentów, które świadczą o tym, że rząd i ministrowie z premierem na czele są w
pierwszym rzędzie praktycznie podporządkowani prezydentowi, a nie parlamentowi (z
wyjątkiem cohabitation). [31]
Zmianę pozycji i roli ustrojowej rządu można także zauważyć w nowej terminologii.W konstytucji IV Republiki z 1946 r. szef rządu był określany mianem „przewodniczącego
Rady Ministrów”, co wskazywało na jego znaczną samodzielność. Z kolei konstytucja V
Republiki stosuje pojęcie „premiera”, które jest przejawem osłabienia pozycji szefa rządu
względem prezydenta. W 1958 r. zerwano również z terminem „egzekutywa” i ograniczono
słowo „gabinet”, zastępując je nazwą „rząd”, która używana była już w okresie drugiej wojny
światowej w systemie politycznym Vichy. Ponadto, przejaw odejścia od systemu
parlamentarnego stanowi zasada incompatibilitas, czyli niepołączalności funkcji członkarządu z mandatem parlamentarnym. W efekcie ministrowie V Republiki wywodzą się przede
wszystkim spośród wyższych urzędników administracji, co przekłada się na wzrost ich
zależności od prezydenta i premiera.
Zgodnie z art. 20 konstytucji rząd jest formalnie odpowiedzialny przed parlamentem,
ale w rzeczywistości gabinet odpowiada jedynie przed Zgromadzeniem Narodowym, za czym
przemawiają postanowienia art. 49 i 50.W skład rządu wchodzą:
5/6/2018 System Polityczny v Republiki - slidepdf.com
• Ministrowie stanu – tytuł ten stanowi przede wszystkim wyróżnienie honorowe, np.
dla byłych premierów lub innych zasłużonych polityków; ministrów stanu powołuje
się w celu zagwarantowania równowagi politycznej pomiędzy partiami w koalicjirządowej lub frakcjami wewnątrz partii rządzącej; ministrowie ci mogą kierować
resortami.
• Ministrowie (resortowi i delegowani) – formalnie są sobie równi, działają przy
premierze lub innych ministrach.
• Sekretarze stanu – pomagają premierowi lun ministrom w wykonywaniu ich funkcji,
pozostając jednocześnie pod ich kontrolą.
Zakres działania poszczególnych ministrów określony jest w tzw. „dekreciekompetencyjnym”, który nieraz odsyła do poprzednich dekretów. Stanowi to praktykę
użyteczną, gdyż pozwala na wyróżnienie w strukturze rządowej dwóch sfer – stabilnej i
płynnej.
Sfera stabilna obejmuje pewną liczbę tradycyjnych ministerstw, których
funkcjonowanie dotyczy szeroko pojętej suwerenności państwa (sprawiedliwości, obrony,
spraw zagranicznych, spaw wewnętrznych, finansów), a także resorty edukacji narodowej i
rolnictwa, gdzie zakres działania ministra jest względnie stały. Sfera płynna, w której
stosunkowo często dochodzi do zmian zakresu działania ministra, to sprawy socjalne
(problem zatrudnienia, zdrowia, opieki społecznej itp.) oraz sprawy dotyczące całokształtu
problemów związanych z tzw. warunkami życia (cadre de vie) – infrastrukturą, transportem,
budownictwem, urbanistyką. Stosunkowo niedawno sferą płynną stały się też działania rządu
zmierzające do poprawienia stanu gospodarki oraz kwestie organizacyjne związane ze
środkami masowego przekazu. Kierowanie działami tej sfery powierzane jest, w zależności
od uznania partii tworzących rząd, bądź oddzielnym ministrom, bądź grupowane w jednym
ministerstwie. [32]
Ministrowie muszą udzielać odpowiedzi na pytania zadawane przez członków
parlamentu zarówno na piśmie, jak i ustnie, co określa się po francusku jako questions au
gouvernement. Jednocześnie ministrowie mają obowiązek stawiać się na posiedzeniach
komisji dotyczących kierowanych przez nich resortów.
Na uwagę zasługuje fakt, że konstytucja z 1958 r. nie precyzuje zadań rządu,
posługując się ogólną klauzulą „określania i prowadzenia polityki narodu” oraz
„dysponowania administracja i siłami zbrojnymi”. W praktyce ustrojowej zwykło się mówić o
następujących funkcjach rządu:
5/6/2018 System Polityczny v Republiki - slidepdf.com
o Prawo inicjowania działań prezydenta (np. w zakresie powołania i odwołania
członków rządu)
o Prawo kontrasygnowania określonych w konstytucji aktów prezydenta
o
Prawo zastępowania prezydenta w przewodniczeniu Radzie Ministrów i posiedzeniom najwyższych rad i komitetów obrony narodowej
o Prawo zwracania się do Rady Konstytucyjnej z wnioskiem o zbadanie
konstytucyjności ustawy i zobowiązań międzynarodowych.
• Uprawnienia dzielone:
o Związane z tworzeniem rządu i określaniem zakresu działania jego członków
o Składanie prezydentowi wniosków o rekonstrukcję lub dymisję rządu
o Związane z zarządzaniem, organizacją i trybem pracy rząduo Udzielanie instrukcji
o Organizowanie koordynacji resortów
o Arbitraż w sprawach międzynarodowych.[35]
Premierzy V Republiki
Premier
Data objęcia
urzędu
Data złożenia
urzędu PartiaFrançois Fillon 17 maja 2007 nadal Unia na rzecz Ruchu Ludowego (UMP)
Dominique de Villepin 31 maja 2005 15 maja 2007 Unia na rzecz Ruchu Ludowego (UMP)
Jean-Pierre Raffarin 6 maja 2002 31 maja 2005 Unia na rzecz Ruchu Ludowego (UMP)
Lionel Jospin 3 czerwca 1997 6 maja 2002 Partia Socjalistyczna
Alain Juppé 18 maja 1995 3 czerwca 1997 Zgromadzenie na rzecz Republiki (RPR)
Édouard Balladur 29 marca 1993 18 maja 1995 Zgromadzenie na rzecz Republiki (RPR)
Pierre Bérégovoy 2 kwietnia 1992 29 marca 1993 Partia Socjalistyczna
Edith Cresson 15 maja 1991 2 kwietnia 1992 Partia Socjalistyczna
Michel Rocard 10 maja 1988 15 maja 1991 Partia Socjalistyczna
Jacques Chirac 20 marca 1986 10 maja 1988 Zgromadzenie na rzecz Republiki (RPR)
Laurent Fabius 17 lipca 1984 20 marca 1986 Partia Socjalistyczna
Pierre Mauroy 21 maja 1981 17 lipca 1984 Partia Socjalistyczna
Raymond Barre 26 sierpnia 1976 21 maja 1981 Unia na rzecz Demokracji Francuskiej
Jacques Chirac 27 maja 1974 26 sierpnia 1976 Unia Demokratów na rzecz Republiki
Pierre Messmer 6 lipca 1972 27 maja 1974 Unia Demokratów na rzecz RepublikiJacques Chaban-Delmas 20 czerwca 1969 6 lipca 1972 Unia Demokratów na rzecz Republiki
5/6/2018 System Polityczny v Republiki - slidepdf.com
Maurice Couve de Murville 10 lipca 1968 20 czerwca 1969 Unia Demokratów na rzecz Republiki
Georges Pompidou 14 kwietnia 1962 10 lipca 1968 Unia Demokratów na rzecz Republiki
Michel Debré 8 stycznia 1959 14 kwietnia 1962 Unia Demokratów na rzecz Republiki
VI. Władza ustawodawcza
Zmiany wprowadzone przez Konstytucję z roku 1958 w systemie organów
państwowych dają wyraz występowaniu tendencji antyparlamentarnych. Zwiększeniu roli
organów władzy wykonawczej towarzyszy spadek znaczenia parlamentu V Republiki. [36]
a) Parlament
Parlament w każdym kolejnym roku obraduje w trwającej 9 miesięcy sesji, ale w
okolicznościach nadzwyczajnych prezydent może zwołać dodatkowe posiedzenie
wykraczające poza ten okres. Mimo że uprawnienia parlamentu są mniejsze niż w IV
Republice, może on doprowadzić do upadku rządu, jeśli Zgromadzenie Narodowe przegłosuje
absolutną większością wotum nieufności.
Gabinet ma silny wpływ na prace parlamentu. Istnieje tryb legislacyjny, w którym
rząd składa projekt ustawy do laski marszałkowskiej i jeżeli nie pojawi się wniosek o wotum
nieufności dla gabinetu, to nowy akt prawny zostaje uchwalony bez głosowania. W
przypadku, gdy parlamentarzyści będą chcieli zablokować ustawę, cała procedura może trwać
maksymalnie 72 godziny (24 godziny przysługują na złożenie wniosku o wotum nieufności i
48 na jego przegłosowanie).
Na mocy konstytucji V Republiki parlament pełni dwie zasadnicze funkcje:
ustawodawczą i kontrolną. W celu realizowania pierwszej z nich posługuje się on ustawami
konstytucyjnymi, organicznymi i zwykłymi. Zgodnie z orzecznictwem Rady Konstytucyjnej
parlament może w zasadzie uchwalać ustawy we wszystkich sprawach, a rząd określa sposób
ich wykonania.
Kontrolna rola parlamentu przejawia się w pozyskiwaniu informacji o działalnościm.in. rządu, a do jej środków należy przed wszystkim pociąganie rządu do odpowiedzialności
politycznej i konstytucyjnej. Pozostałe środki nadzoru obejmują:
• Kontrolę wykonania budżetu za pośrednictwem Komisji Finansów, Gospodarki i
Planu
• Komisje śledcze (gromadzą szczegółowe informacje odnośnie ściśle określonych
faktów, które mają być rozpatrywane przez daną izbę)
• Delegacje parlamentarne (powoływane od 1979 roku w celu kontrolowania organówegzekutywy)
5/6/2018 System Polityczny v Republiki - slidepdf.com
Rada Konstytucyjna składa się z 9 członków z czego 3 jest mianowanych przez
prezydenta, 3 przez przewodniczącego Senatu i 3 przez przewodniczącego Zgromadzenia
Narodowego. Ponadto do zasiadania w radzie mają prawo byli prezydenci Francji.Organ ten stanowi zupełną nowość w strukturze aparatu państwowego Francji. W IV
Republice istniał komitet Konstytucyjny, ale różnił się on znacznie od Rady, która ma nową,
oryginalną pozycję prawną. Mamy tu do czynienia z organem państwowym, którego istota
była nieco inaczej pomyślana i zakładana przez twórców konstytucji, niż się to w praktyce
stało. [41]
VII. Zakończenie
Historię francuskiego ustroju cechuje niezwykły dynamizm i gwałtowność zmian –
szczególnie u schyłku wieku XVIII oraz w XIX i XX w. Dopiero Konstytucja z 1958 r.
przynosi względny spokój i trwałość prawno-polityczną, które utrzymują się po dziś dzień. W
początkach V Republiki dominował pogląd, iż owa konstytucja ma charakter przejściowy.
Jednak, jak praktyka ustrojowa wykazała, system ten sprawdza się nawet w okresie koabitacji,
co wskazuje na jego elastyczność.
VIII Przypisy
[1] W. Skrzydło (red. nauk.), Ustroje państw współczesnych, Wydawnictwo UMCS, Lublin
2002, s. 135.
[2] Ibidem.
[3] W. Skrzydło, op.cit., s. 49.
[4] FPK – Francuska Partia Komunistyczna (Parti communiste français, PCF)
[5] SFIO – Francuska Sekcja Międzynarodówki Robotniczej (Section Francaise de
l'International Ouvriere,SFIO); dzisiejsza Partia Socjalistyczna (Parti Socialiste PS).
[6] MRP – Ludowy Ruch Republikański (Mouvement Républicain Populaire, MRP).
[7] UDSR – Demokratyczna i Socjalistyczna Unia Ruchu Oporu (Union démocratique et
socialiste de la Résistance, UDSR).[8] W. Skrzydło, op.cit., s. 50.
5/6/2018 System Polityczny v Republiki - slidepdf.com