Surrealism - Ferdowsi University of Mashhadprofdoc.um.ac.ir/articles/a/1014475.doc · Web viewاين ملاقات در دنياي عيني روي مي دهد اما گويي حامل

سوررئاليستي تصوير ويژگيهاي

فتوحي محمود

فارسي ادبيات و زبان گروه دانشيارتهران معلم تربيت دانشگاه

1384 فروردين

49 شمارة خ. مفتح، دولت، دروازه نشاني: تهران،15614 پستي كد تهران، معلم تربيت دانشگاه

88828416تلفكس: 09155018128: همراه

E-mail: [email protected]

1

سوررئاليستي تصوير ويژگيهاي

فتوحي محمود

معلم تربيت دانشگاه دانشيار است. سوررئاليستي تصوير مقاله، اين اساسي مسألةچكيده: شناختي زيبايي و معرفتي ماهيت نظر از سوررئاليستي تصوير متفاوت ايماژيستي و نمادگرا رمانتيك، ،كالسيك تصوير با اساسا

سوررئاليستي نگارش پبشينة به اشاره با نخست است. مقاله تا افالطون عصر و مقدس كتاب از را نگارش شيوه اين سابقة نظري مباني بررسي به است. آنگاه داده نشان مي اسال تصوف را سوررئاليستي تصوير معرفت مباني و پرداخته سوررئال تصوير و سوررئال تصوير ماهيت بارة در اساس براين و كاويده

تصوير ارزش و نقش سپس مي كند بحث آن زيبايي شناسي نوشتار بافت در را تصوير جايگاه و كرده مطرح را سوررئاليتسي خواننده تا است آن است. هدف كرده بررسي سوررئاليستي

و معرفتي خاستگاه و شناختي زيبايي ارزش آفرينش، روند تفاوت شيوه هاي در تصويرگري با را سوررئاليستي تصويرگري منطق و زبان با را آن نسبت دريابد. و نمادگرا حتي و رومانتيك و سنتي

بداند. معمول مجازهاي خودكار، نگارش سوررئاليستي، تصوير سوررئاليسم، كليدواژه:

بافت تصوير، زيبايي شناسي

2

مقدمه نسWWبت نگرش كه شد پديدار فرانسه در تازه اي ديدگاه بيستم قرن آغاز در

را شWWعري تصWWوير زيبWWايي ديWWدگاه، كWWرد. آن دگرگWWون بنياد از را شعري تصوير به سWWازندة عناصر هرچه كه معWWني اين به مي دانWWد، ناسWWاز عناصر اجتمWWاع حاصل اسWWت. اين زيبWWاتر و خيWWال انگيزتر تصWWوير، باشند ناسازتر و دورتر شعري، تصوير نظامها همة عليه بود قيامي مي كنند تعبير سوررئاليسم انقالب به آن از كه روش

از كه بWWود نگرشي حاصل و داشت رواج روز آن تا كه هWWنر در متWWداول روشهاي و و آورد بر ( سر1914) جهWWWاني اول جنگ از پيش جنگ زدة نسل عصWWWيانهاي متن

در نWWيز و رمبو و بودلر مانند فرانسه شاعران يجمال شناخت انديشه هاي در ريشه روي به تWWازه اي دريچة سوررئاليسم داشWWت. انقالب فرويد روانكWWاوي نظريWWات

هWWنري شWWهود و كشف و خالقيت از گسترده اي عرصة و گشود اروپا هنر و ادبيات بيستم، قرن آغاز از مدرن هنري جنبشهاي از شناساند. هيچكدام هنرمندان به را اروپWWايي است. سوررئاليسم نبوده تأثيرگذار و بحث انگيز رئاليسم سور اندازة به آورد. دادائيسم بر سر جنگ از پس دادايست گروه طغيانهاي و ويرانگريها متن از

چWيزي هWنر و اخالق و جامعه و تمWدن مظWاهر همة عليه عصWWيان و ويرانگWري جز گروه اعضاي از نخست سوررئاليسم ( پيشواي1966-1896) برتون نبود. آندره

مي گفت: صWWراحت به و بWWود عصWWيان اهل خWWويش نسل سرشت به بنا و بWWود دادا شWWيوة از اما (،WW:14 1375 است«)ميتWWوز، اخالق نفسه، في طغيان ما نظر »در

روان اليتنWWاهي دريWاي به كه رفت راهي به و گWرفت كنWWاره دادائيسWت ها افراطي نهانخWWانه آن در را جهWWان حقWWايق و داشت نظر انسWWان ناخودآگاه نهانخانة و آدمي

خWWود در نيرومنWWدي شWWاعرانة احسWWاس كه جهت بWWدان برتWWون مي جسWWت. روش اسWWتقبال با بWWود معطWWوف جهWWان و انسWWان نهاني هWWاي شWWناخت سوي به و داشت عرصة و مي كWWرد اشاره خيال و احساس وسيع قلمرو به رويكرد شد. اين مواجه

دادائيسم از راهش رو اين مي آورد. از ارمغان به هنر براي را شگرف ديدي و بازيافت. جاودانگي و شد جدا بي اساس

ناخودآگاه و رؤيا تصوير تاريخي ( سابقة2 از گWWذار و هWWذيان و خWWواب واقعWWات تحرير و رؤيا نگWWارش كه نيست چنWWان

بيانية با و برتWWون آنWWدره پيشWWنهاد به يكبWWاره واقعيت فراسWWوي به زبWWان معWWبر از نگWWارش از شWWيوه باشWWد. اين شWWده آغWاز ميالدي1924 سWWال در سوررئاليسم

اسWWت. داشWWته وجWWود كند ايجاد تمايز واقعيت و رؤيا ميان توانسته بشر كه زماني و واقعيت ميWWWان زبWWWان شWWWناوري و رؤيا عWWWالم تصWWWويرهاي حWWWيرت آور نگWWWارش

آدمي، مهارناپWWذير و شWWديد هيجانهWWاي ديربWWاز از و بوده بشر با هميشه ناخودآگاه، اسWWت. مي آفريWWده شWWگفت متنهWWاي و مي ريخته درهم را گفتWWار معمWWول شكلهاي

و شWWگفت خوابهاي و قومي روياهاي از سرشار اوليه اقوام اساطيري داستانهاي و ديWWني كهن متWWون اسWWت. در خWWدايان با انسWWان روابط از شWWگرف تصWWويرهاي مي تWوان خيWWال رهWاي و آزاد تجربه هWاي از فراوان نمونه هاي رسوالن، مكاشفات

پر اسWWرائيل بني علماي و رسوالن پيشگويي هاي و يهود ربانيون يافت. مكاشفات بهشت و موعWWود ماشWWيخاي ظهور باب در بويژه شاعرانه پردازيهاي رؤيا از است و ذلت قرنها كه قومي رؤياهاي از است توده اي پيشگويي ها، يهود. اين قوم آيندة

تسWWكين را خWWود ذلتهWWاي و دردها تا بWWود بسWWته رؤياها اين در دل و كشWWيده خواري بيان مي خورد. سبك چشم به بسيار رؤياها آن در سوررئال سبك دهند. ويژگيهاي

3

قيWWام و خWWيزش به و مي آورد هيجWWان به را يهWWود دين پWWيروان كه بWWود رؤياها اين يهWWود دين از گWWروه گWWروه رؤياها آن نيWWافتن تحقق دليل به بWWار هر ولي مي كشاند

مكاشWWWفات اين مي نشسWWWتند. در گوشWWWه اي به نوميWWWدوار يا مي كشWWWيدند دستمي خوانيم:

درختان مي رويد، ابريشمي لباس درختها از مي شود، وارد درد كاخ به »مسيحا در آفرينش آغاز از كه شرابي مي شود، حالل شراب مي آورند، بار كيك و نان

با جنگ در مي خوابد كوه هزار بر كه نري گاو مي شود، نگهداري انگور دانه هاي و مي شود. ديوارها حالل يهوديان بر گوشتش و مي شود »يوياتان« زخمي ماهي

و كبود ياقوت با خيابانها و بود خواهد ناب طالي از اورشليم شهر حصارهاي (.47،57،70،90: 1377 شد«)كرينستون، خواهد فرش اوفير سنگهاي و آتشي

و زيبا شاعرانه سبكي در رؤيا نگارش نيز جديد عهد متن در يوحنا مكاشفة در سوررئاليست نظريه پرداز نخستين را افالطون برخي 1مي شود ديده شيوا

شاعري و شعر باب در عباراتي ايون و فايدروس رسالة دو در زيرا مي دانند، : 1376 حسيني، سيد) است شده جاري برتون آندره قلم بر گويي كه آورده در مسلمان صوفيان يارانش، و برتون آندره از پيش سال هزار. (788

سوررئاليستهاي كه نوشته اند سبكي همان به خود مستانة و شورانگيز نگارشهاي و صوفيان كردند. شطحيات تبيين را آن اصول بيست قرن آغاز در فرانسه اسالمي تصوف تاريخ در صوفيانه رؤياهاي و واقعات گزارش و شهودها و كشف

د:) شيرازي بقلي روزبهان رؤياهاي گزارشآن جالب نمونه هاي نيست. از كم برترين با كه حيرت انگيز است. نوشتاري االسرار كشف كتاب در(ق606

بيانة در سوررئاليستها كه را اصولي همة و مي زند پهلو سوررئاليستي نوشته هاي (ق638د:) عربي الدين (. محي7 ب931ش: روزبهان) دارد بر در آورده اند خود

خواب عالم در خود رؤياهاي و واقعات از آثارش ديگر و مكيه فتوحات كتاب در از يكي و وحي سرچشمة را رؤيا نبوي احاديث به ستناد با و گفته سخن بسيار

بعد(. به4 : 1993 غراب، محموداست)نك: شمرده نبوت بخش46 در او بيخودي و غزليات در مولوي عاشقانة جنون و جذبه و شور لحظه هاي

مي آيند. شمار به ناب سوررئاليستم نوع از تجربه هايي نيز نگارش نگارش 2دونروال ژرار سوررئاليسم، جنبش از قبل سال هفتاد حدود فرانسه، در

در را رؤيا درون بيني، و هذيان گويي شيوة گيري كار به با و آزمود را رؤيا م.( رؤيا1865 )3زندگي« رؤياي يا »اورليا كتاب كرد. در جاري واقعي زندگي مسير

در نيز اوهام و اوسيلوي نروال دگر اثر نزديكند. دو هم به بسيار واقعيت و و تجربه سال ده شرق به سفر آمد. در پديد وي آميز جنون بحرانهاي فواصل بال و ادراك عدم و رؤيا عظيم منابع از و آميخته هم در تخيل با را مطالعه را ( نروال1854) 4آتش دختران مقدمة برتون است. آندره گرفته بهره ارادگي است. شمرده خود مكتب اجداد از را نروال و دانسته سوررئاليسم نهضت اساس

مي كند. آنها ياد سوررئاليسم پيشروان ديگر از سوررئاليسم بيانية در رو شنيدم. .. چون صور صداي چون بلند آوازي خود عقب از و شدم روح در خداوند روز ... در يوحنا من. 1

وي سينة بر و داشت بر در بلند رداي كه را انسان پسر شبيه چراغدان درميان و ديدم چراغدان هفت گردانيدم، صداي مثل او آتش،. .. آواز شعلة مثل او چشمان و پشم چون سفيد او موي و سر و بود بسته طال بندي كمر

چون چهره اش و مي آمد بيرون تيز دمة دو شمشيري دهانش از و داشت ستاره هفت خود دست در بسيار، آبهاي 397 جديد، عهد:مقدس كتابمي تابد. ..« قوتش در كه بود آفتاب

2. Gerard de Nerval (1808-1855)3. Aurélia ou le réve et vie4. Les Filles du Fue

4

بخشيده اند. تجسم را آن روح بشنوند، را سوررئاليسم صداي آنكه از پيشتر مانند ناموراني آثار در و شده آغاز دانته لطيف و رقيق لحظه هاي با سوررئاليسم

،8آمون لوتر ،7رمبو آرتور ،6بودلر شارل ،5ساد دو ماركيز يونگ و شكسپير (Breton, Manifesto, 1924.) هست سوررئاليسم از و... رگه هايي ،9روسل ريموند گاه به گاه كه است ذهن از وضعيتي تدوين وي كار كه كرده تصريح برتون

قائل پاياني و آغاز آن براي نمي توان و كرده تجلي مملكت هر در و عصر هر در بزرگي مشاهير به را سوررئاليسم نسب نامة او .(276: 1381برتون،) شد

(.99 )همان، است رسانده هراكليتوس تا را آن و داده پيوند

سوررئاليستي تصوير نظري ( مباني3 زيباشWWناختي اصWول و معرفWتي مبWاني پاية بر سWوررئال، تصWوير آفWرينش

سWWمبوليك و رمانتيك كالسWWيك، زيباشناسي با اسWWاس از كه است اسWWتوار خاصي و شWWاعران كالم در مي تWWوان را تصWWويرگري نWWوع اين اسWWت. مبWWاني متفWWاوت

در كه اصWWول اين از كرد. بWWرخي جستجو مي نويسند روش اين به كه نويسندگاني رؤيWWا، و خWWواب از: اصWWالت عبارتند شWWده بيWWان تفصيل به سوررئاليسم بيانيه هاي

مWWدام، دگرگWWوني و انقالب تصWWادف، به بWWاور حWWيرت آور، و شگفت امر به اشتياق طور به يا صراحت به و... سوررئاليستها تشنج آور زيبايي عقل، و منطق از نفرت مباني اين از برخي اينجا در كرده اند. ما اشاره مقوالت اين به آثارشان در ضمني

دهد يWWاري سوررئاليسWWتي نگارش ماهيت روشنتر شناخت در را ما مي تواند كه رامي گذاريم. بحث به

برتر ( واقعيت1-3 مي شWWود مست سر واقعيت قلب در برتر واقعيت سWWاختن با سوررئاليسم

موجWWوداتي آن در كه برتWWر« برسد تخيل» مرحلة به معمWWول تخيل از مي كوشد و آفرينش به قادر كه . خيالياست خيال مطلق زاييدة شان هستي كه مي آيند پديد و واقعيت درون در كه است محWWالي مولWWود همWWان برتر باشد. واقعيت محال امر

سWWازندة عنWWوان به را برتر تخيل بWWراين نWWدارد.. بنا همتا واقعيت مWWاوراي در حتي است. واقعيت عليه قيام بلكه نيست فراواقعيت سوررئاليسممي ستايند. هستي

از را نگWWاهش سمبوليسم كه چنWWان اسWWت، واقعيت از فراتWWررفتن فWWراواقعيت، ارجWاع واقعيت فراسWWوي به واقعي پديWWده هاي به اتكWWاء با و مي برد فراتر واقعيت شئ بWWراين بنا مي سWWازد، فراواقع به اشWWارتگر نمWWادي طWWبيعي شئ از و مي دهد استعاره و تشبيه است، طبيعت ماوراي به پرش سكوي نمادين تصوير در واقعي

نمWWاد و مWWاوراي به واقعيت از منطقي اسWWلوب تطWWور روند و هم اند تWWداوم در كال نيسWWت، چWWيزي به اشWWارتگر سWWوررئال تصWWوير ولي مي كننWWد، تصWWوير را واقعيت روشن گسست و آمWWيزش ميWWان مWWرز آن در كه تناقضهاست گره خوردگي قلمرو

ژرفاي مكنونات و مي كند ثبت را گريزان پران حالت آن سوررئال نيست. تصوير اسWWت. مسWWتقل برتر« و »واقعيت يك خود براين مي كشد. بنا نگارش به را روان

از سوررئاليسم كه نيسWWت. مي بيWWنيم امكان پWWذير مWWؤلفه اي چWWنين منطقي تحليل واقعيت« »فWWوق »فراواقWWع« و عنWWوان رو همين به و مي رود فراتر نمWWادگرايي

5. Marquis de Sade6. Charles Baudelaire 7. Arthur Rimbaud8. Lautréamont9. Raymond Roussel

5

قيWWام نه است واقعيت از گWWذر معWWني به فراواقعيت زيرا نيست، مناسب آن براي آفWWرينش يعWWني اسWWت، واقعيت عليه عصWWيان سوررئاليسم اما واقعيت، ضد بر

به ارجWWاعي و نشWWان هيچ آنها در كه محWWالي جرقه هWWاي خلق برتWWر«، »واقعيت و عقل و واقعيت بند از را خWWWود سوررئاليسم يWWWافت. اينگونه نمي تWWWوان واقعيت كWWذايي درختWWان اين از را خودمWWان مي گويد: »ما است. برتون رهانيده آن منطق

اين در سوررئاليسم راز امپراطوري هWWWا، و آتش فشWWWانها خانه ها از كWWرده ايم آزاد سWWWيد )10هسWWWت...« آنها پشت در چWWWيزي اينكه به شWWWده ايم متقاعد ما كه است

(825 :1376 حسيني،

عليا ( نقطة2-3 »نقطه اي« داراي انسWWان »ذهن كه است آمده سوررئاليسم دوم بيانية در

و انتقال پWWذير آينWWده، و گذشWWته واقعي، و خيWWالي زنWWدگي، و مWWرگ آن در كه است نقطه آن ... در نمي رسWWWند نظر به هم نقيض ديگر پWWWايين و بWWWاال انتقال ناپWWWذير،

,Breton)كWWرد« قلمWWداد هم ضد نمي تWWوان را ويرانگWWري و سWWازندگي Manifesto, :1375بيگWWزبي،) نWWيز و (1924 مطلق وحWWدت يك به چWWيز همه آنجا (. در54

جWWايي مي رود، ميان از زنده موجود و سنگ و آتش شعلة ميان »تفاوت مي رسد،روشWWنگر«.)آدونيس، عليWاي مي شWWود: نقطة تبWWديل نWور از وجWودي به انسان كه

1380 W:45هم كه انسان روح در حقيقي اما مجهول است نقطه اي عليا، ( نقطة جهWWان با دروني جهWWان آن در كه است است. مكWWاني سازنده هم و دگرگون كننده

برتWون آنWدره اصWلي دغدغة عليا نقطة تعريف و شناسWايي مي كند تالقي بWيروني(.59 )همان، است بوده

متحد روح و مWWاده آن در كه است هسWWتي عليWWاي نقطة برتون تعبير به خدا المكWWان كه چWWيزي همWWان (.16 )همWWان، مي خيزد بر ميان از تناقض ها و مي شوند

پايان آغاز نقطة است، بيرون عادي ادراك نمي گنجد. از مكان و زمان در و است و درك خيWWال با جز و دارد قرار خيال جغرافياي در نقطه است. اين باطن ظاهر و

يعWWني تصWWوف در نWWيز و سوررئاليسم در نقطه اين به نمي شود. رسWWيدن توصيف اين به رسيدن موجود. براي و وجود محض وحدت در استغراق و اصل به رسيدن

اين به دوور معWWبر يگانه شوند. تخيل دگرگون حسي و عقالني نيروهاي بايد نقطه برخWوردار العWاده خWارق نيرويي از و مي شود نرم جسم حالت آن است. در عالم

محWWدود عWWالم به او تبعيد نتيجة و نقطه اين از دوري انسWWان اصWWلي است. غWWربت فWWراهم را تبعيد و غWWربت اين از رهWWايي زمينة سوررئاليسWWتي است. نگارش حس

مي كند.

(marvelous) تشگف ( امر3-3 تازه ديدي با انسان ساختن بيدار مدرن، عصر آغاز در سوررئاليسم، هدف

با ديWWدار و شگفت آفريني و ذهن برآشفتن طريق از كار اين بود، جهان و اشياء به اساسي اصWWول از كه مي شWWود. حWWيرت حWWيرت ماية و اسWWت، امكان پذير مجهول

و نشWاط و تWازگي انديشWه، به (،143 )همان، است سوررئاليسم شناسي جمال مي گشWWايد. قلمWWرو سرشWWار و غWWني جهWWان اعماق به را چشم و مي بخشد پويايي

مولوي: بيت اين با شود مقايسه. 10 ب شمس، )كليات خواهم يقين عين آن استم يقين علم زينپنهان مه دل اندر جان اي دگرست ماهي

15517)

6

از سرشWWار روزمWWره عWWادي زنWWدگي آنجا در است، سحرآميز قلمروي سوررئاليته به كرد، تقويت بايد را شگفت امر به نسبت است. حساسسيت شگفتي و غرابت

حاصل حقيقي آگWWاهي و بيWWداري و زندگي هيجان كه است حساسيت اين واسطةمي شود. اسWWت«)ميتWWوز، واقعيت ذاتي خصWWلت »شگفتي سوررئاليسم بوطيقاي در

هم در را معلولي علي قانون و منطقي جبر بنيادهاي كه چيزي (. هر21 :1375 چWWيزي هر ضد مي گويد: »شگفت انگيز آراگون مي كند. لويي شگفتي ايجاد بريزد آن به ديگر كه است زيWWاد ريقد به كه چWWيزي هر دارد، ماشWWيني وجWWود كه است اسWWت، واقعيت نفي شWWگفت انگيز مي كنند فكر همه اين بر بنا و نمي شWWود، توجه تصWWWور اين كه نيست شك پWWWذيرفت، مي تWWWوان مشWWWروط بطWWWور را كلي نسWWWبتا

يك پيWWدايش نتيجة همچWWنين ولي اسWWت، واقعيت يك انكWWار نتيجة شWWگفت انگيز، رهيWWWWWWده بند از انكWWWWWWار اين اثر بر كه است تWWWWWWازه واقعيت يك و جديد رابطة

امر از تفصWWيل به سوررئاليسم بيانية در (. برتWWونWW:92 1375 اسWWت«)بيگWWزبي، the) شWWگفت امر تنهWWا، ادبيWWات قلمWWرو مي نويسWWد: »در و گفته سWWخن شWWگفت

marvelousرا آنچه هر و ناول مانند دو درجة آثار است ( قادر داسWWتان حوزة به كال عجيWWبي چWWيز هر زيباسWWت، هميشه كنWWد... شWWگفت انگيز بWWارور است مربWWوط(Breton, Manifesto, 1924 .)زيباست.« شگفت، امر تنها حقيقت در زيباست،

(le hasard) ( تصادف4-3 و اشWWتياق اصل با واقعيت اصل آن در كه است آن تصWWادف نوع عالي ترين

هسWWتي، در رويWWداد گيرنWWد. شWWگفت ترين قWWرار هم روياروي واقعي زندگي با رؤيا در اجتمWWاعي. برتWWون زنWWدگي و فWWردي رؤياي آميزش يعني است ابعاد اين تداخل دنيWWاي ميWWان حWWيرت آور مي كنWWد. همزمانيهWWاي لحظه ها اين به دعWWوت ناجا كتWWاب تصWWادف يك را آنها نمي توان كه مي شود مالقاتهايي به منجر ذهني دنياي و واقعي ما كه هستند رابطه اي عالمت و آميز اسرار غائيتي نشانة بلكه كرد، قلمداد ساده

حامل گWWويي اما مي دهد روي عيWWني دنيWWاي در مالقWWات نيسWWتيم. اين آفريننده اش عيWWني داد. تصWWادف شWWرح را آن نمي تWWوان طWWبيعي دالئل با كه است مفهWWومي

حسWWيني، )سWWيد اشWWياء دنيWWاي و انسWWان بين است خيره كننWWده اي مالقWWات چاشني1376 WW:908رينشWWوير ( آفWWعري تصWWادي حد تا فرايند اين در شWWان يك زيWWجري

11ناميد. ناخودآگاه انگيختة خود جريان را آن مي توان كه است تصادفي

دائم ( انقالب5-3 بWWدان و ايسWWتاد آن بر بتWWوان كه نWWدارد نهWWايي و ثWWابت صورت يك ناخودآگاه

زيWWرين اليه هWWاي در و خWWود درون در كه سيال است دريايي كرد. ناخودآگاه اشاره نWWيز آن شWWناخت بWWراين مWWداوم. بنا و پويا و پيوسWWته است دارد. رازي جريان خود

آن به بايد تصWWويري و زبWWاني به لحظه هر و است تغيWWير و تWWازگي نيازمند پيوسWWته گنگ تصWWوري مي تواند تنها ندارد، را ناخودآگاه بر احاطة قدرت كرد. زبان، اشاره

در آزادي در آزادي خWWواب، و رؤيا و دهWWد. ناخودآگWWاه انتقWWال را آن از بخشهايي از برسWWيم آن به بتوان كه نيست نقطه اي مجهول، بي نهايت غيب است.»اين آزادي

زير شWWعر در عWWرب سوررئاليست شWWاعر . ادونيس11 مي دانWWد: »با تصWWادف از پWWارة را خWWود صWWراحتا / يكي را خود / مگر تا دو را / زمين مي بينم تا دو را / آسمان شود دوگانه آنها در جهان / تا مي كنم بازي چشمهايم

سWWوي به را شاخم / و تو ام سست پارة تصادف! من مي زنم: اي نمي ماند/ فرياد سنگ جز دوستي / تنها مي مانم(40: 1377 مي گردانم«)آدونيس خورشيد

7

كنيم كشف آن از چيزي هرگاه است متحرك برعكس شود، ختم آن به شناخت و گWWونه اي به غيب شWWناخت امكWWان مي شWWوند بيشتر شوند، كشف بايد كه چيزهايي

و رؤيا بي نهWWايت سWWاحت به (. ورودWW:175 1380 نيست« )آدونيس، ميسر نهايي اسWWت. رنگ و بي شWWكل جهWWان و مطلق عرصة است. زيWWرا حيرت افزا ناخودآگاه،

مWWاوراي در اسWWت. رهWWايي آغWWاز بي پايWWان و پايان بي آغاز در مستمر پيشروي يك سWWوي به و جWWانبي بي »جWWانب به پيشWWروي اين اسWWت. در اليتنWWاهي در و محWWدود

تWWازه تري واقعيت جسWWتجوي به و شWWود، تWWازه لحظه هر بايد بي سWWويي« شWWاعر سوررئاليست هنرمند خصWWلت مفWWرط تWWازگي و نوشWWوندگي رو اين از برخWWيزد، فضWWاي به فضايي از و مجهول به مجهولي از پريدن آمادة لحظه هر بايد است. او

دارد. بنWWابراين پي در را پويا و انقالبي حركWWتي مWWداوم، پرشWWهاي باشWWد. اين ديگراست. معمول عادتهاي و سنتها و رابطه ها همة ويران گر زبانش

تشنج آور ( زيبايي6-3 اساسي تفWWاوتي جمال شWWناختي نگرشWWهاي ديگر با سورئال زيبايي شناسي

و شWWكل و معمWWاري هيچگونه و است مWWداوم تحWWرك و تحريك دارد. سوررئاليسم مبنWWاي بر شWWكل، زيبWWايي روش اين در نمي تابWWد، بر را پسWWند عقل و منطقي فرم

اعتWWدال معWWني به ندارد. زيبايي مقبوليتي چندان تشابه و توازن و تقارن و تناسب تشWWنج ميان نسبت نيست، هيچ گرنه و باشد، تشنج بايد زيبا بلكه نيست تناسب و ( »زيبWWاييWW:54 1375 بي، بيگز از نقل ناجا اسWWت.)برتWWون، لWWذت شWWگفتي و

بWWوم شناسي زيبWWايي ضد و است، آگاهي حس منطقي بي سوررئاليسم، شناسي دارد«)احمWWدي، حس آگWWاهي منطق گWWارتني بوم شناسي زيبايي زيرا است گارتن

1374 :381-377 .) مي گويWWد: فرانسه سوررئاليست شاعران ( از1984-1899) ميشو هانري

خشWWونتي نWWيروي با مگر بگريWWزد خWWويش به وابسWWته بدبختي از نمي تواند »شاعر امWور (. تصWWويرW:67 1373 شWWديد«)بWودافر، هيجWWاني و سياه طنزي انديشديده،

،جمال شناسي اصWول از شWWديد هيجانهWاي ايجWWاد بWراي دهشWتناك و دهنWWده تكWWاناست. سوررئاليسم

سوررئاليسم معرفتي ( منبع4 و مي دانند تكWWرار و ابتذال و عادت به آغشته را واقعي جهان سوررئاليستها

واقعيت از را درك مWWان و كند بيWWدار را ما لحظه هر بايد شWWعري تصWWوير كه برآنند به رسWWيدن جسWWت. بWWراي واقعيت فراسWWوي جهاني در بايد را نمايد. حقيقت تازه خاصي عWWوالم وارد و رفت، فراتر بايد عقل و حس جهWWان از ناشWWناخته قلمرو آن

مي شWWوند، فعWWال درون ناشWWناختة نيروهWWاي و مي شود تعطيل عقل آن در كه شد چونWWان مي روند شWWمار به روان نهانيهWWاي و درون شWWناخت منبع كه عWWوالم اين

از: عبارتند كه خودآگWWاه، و عقل مWWاوراي مجهWWول جهWWان به هسWWتند دروازه هWWايي انگيختة خWWود و خلسه حWWاالت و عشWWق، جنWWون، و جذبه رؤيWWا، و خواب ناخودآگاه،

حقيقت اند: اصلي سرچشمه هاي عوالم روان. اين و ذهن

ناخودآگاه ( ضمير1-4 ضWWWمير قلمWWWرو به ادراكWWWات و آگاهيها نWWWاب ترين سوررئاليسم منظر از

بنيWWان ايWWده هايي و تصWWاوير اساس بر سوررئاليستي دارد. نوشتار تعلق ناخودآگاه

8

در كه خالقي تكانه هاي مي آيد بيرون ناخودآگاه از مانعي هيچ بدون كه شده نهاده و منطقي جنبه هWWاي مي آيد پديد سوررئاليست هنرمند ذهن خودكWWار جريWWان نتيجة

به چنWWداني شWWباهت ناخودآگWWاه، ضWWمير يا مي زنWWد. »ذهن پس را انديشه عقالني (figural) تصWWويري و(visual) بصWWري جريWWاني زبWWان، بWWرخالف نWWدارد. زيWWرا زبان

زبWWان صWWورتي كه مي كنWWد. در نقاشي فWWرد كه مWWدرن تصاوير مانند درست است، آن مقابل نقطة در مي كند سWWركوب را اسWWت. ميل بعWWدي دو و سWWاده جريWWاني

با و هسWWتند بعدي سه تصاوير با و زنده، تصويري، بصري، )خواب( جرياني رؤياها هسWWتند. تجزيه شWWده و تكه تكه مدرن نقاشي همانند نيز آميخته اند. رؤياها در ميل

رؤيت قابل و مWWرئي مWWادي امر صورت به را ناخودآگاه آنكه براي تالش در رؤياها مWWاهيت مي گردند زبWWان نياز مورد خطي آگاهي نوعي در گسست موجب درآورند

در گسست موجب مي كند كار زبان درون در گرچه ناخود آگاه تصويرساز و مرئي به ناخودآگWWاه تصWWويري مWWاهيت وارونة بازنمايي زيرا مي گردد، زبان عقالني نظم(. 290 :1379 است« )نوذري، دشوار زبان كمك

رواني ( لحظة2-4 رواني، رواني« اسWWWWت. لحظة »لحظة حاصل سوررئاليسWWWWتي تصWWWWوير

اسWWت، پWWران و گWWذرا كه ديگWWر، لحظه هWWاي از مWWركب و پيچيWWده است مWWؤلفه اي تحWWول شWWدت علت به لحظه مي كند. اين ايجاد رواني تكانة و مي درخشد برق آسا

چونWWان آن درك مي كند پرتWWاب خيWWال و وهم دنيWWاي به را ذهن گWWذر، سWWرعت و مي كنWWد. افشا را روان رازناك نهفت كه 12صاعقه اي نور در است نامه اي خواندن

معتقدند سوررئاليسWWتها13است. تندگذر و رنگارنگ و پيچده ناپايدار، رواني لحظة آنها شWWالودة كه بيانهايي و منطقي و عقلي روابط بر مبتني كالم و روشن بيان كه رواني لحظه تجربة حقيقت بيWWان به قادر است استوار تقرير و تشريح و تقابل بر لحظة آن عقل آنكه از پيش مي كوشد سوررئاليست نيست. شWWاعر آن نگارش و

تصWWوير را لحظه كند تجزيه اش منطقي معاني به و دريابد را گذرا و رباينده رواني عقل چشم كه است جWWرقه اي است، هذيان و تناقض از آكنده رواني، كند. لحظة

از است مWWؤلفه اي لحظWWه، آن از حاصل تصWWوير بنWWابراين مي زنWWد، را عWWادت و شWWعر در را رواني لحظة اهميت بWWارز آميخته. نمود هم در ناساز گريزان پاره هاي

14ديWWد. مي تWWوان وضWWوح به سWWپهري سWWهراب و دهلWWوي بيWWدل فارسي شWWاعران

هنگامة اين مي كنWWد. در يWWاد15بWWزرگ« »هنگWWام تعبWWير با لحظه ها آن از سWWپهريمي رسد. خويش باطني معرفت اوج به شاعر بزرگ، كوتاه

خواب و ( رؤيا3-4 نظWWام و زبWWان منطق كل و مي آورد، فWWرود تسWWليم سر حس جهان رؤيا، در

مي شود، پيراسته آن از عادت مي ريزد، هم در معلولي علي روابط و زمان خطي را آن توانWWايي مي رود. رؤيا بين از اشWWياء و جهWWان و انسان ميان قاطع مرزهاي و برقي نور در نامه اي راندن را فرس دريا كف ( است: بر1546/ 2 مولوي)مثنوي از تعبير ?.12

خواندن كند: مي پرنده« تعبير »خاطر به آن ( از2857 )ب شمس، كليات در مولوي .13

را پرنده خاطر وفا نيستبماند ابتر غزل گر مكن عيببرده: كار به رواني لحظة رويدادهاي معادل اوقات« را »سوانح تعبير دهلوي بيدل. 14

«است اوقات سوانح يكسر شعرم شوق خواهد نمي فطرتم »بيكاري :1363 )سپهري،بود. پر پیوندها ریزش طنین از ام حظه ل :است سپهري شعر واژه هاي كليدي ترين »لحظه« از

152) (170: 1363 )سپهري بود نشانده خاموشي لبانم بر بزرگ هنگام.15

9

را جهWWان و اشWWياء و بتكاند آن از را عWWادت غبWWار دهWWد، تكWWان را زنWWدگي كه دارد نWWاقلي است كوشWWيده (. »سوررئاليسمWW:105-106 1376 كند)آدونيس تصاحب

دروني، واقعيت و بيروني واقعيت رؤيا، و بيداري گسستة هم از عوالم ميان باشد انقالب«)ميتWWوز، و زيسWWتن بWWراي زنWWدگي عشق، و معرفت آرامش جنون، و عقل

تاريخچة ناشWWدني تجزيه اجWWزاي از را خWWواب حمله هWWاي (. برتWWون23 ،1375 از بيشWWWتر سوررئاليسم بيانية نظWWWري احكWWWام مي گويد و شWWWمرده سوررئاليسم

سWWال پنج سوررئاليسم بيانية و گرفته چشWWمه سر خWWواب حمله هWWاي مطالعWWات :1381 )برتون، داشت سر پشت را رؤيا و خواب باب در بي وقفه تجربي فعاليت

84.)

( عشق4-4 و انقالبي جنبة و دارد، انقالبي مفهWWWWوم يك سوررئاليسWWWWتها بWWWWراي عشق است محرماتي شكستن كارش بي پرواست، دارد. عشق اهميت آن عصيانگرانة

و قWWوانين به كرده انWWد. بي توجه تحميل آدمي بر كليسا اولياي و مسيحي اخالق كه و دارد جنWWون در ريشه سWWويي مي گسWWلد. از هم از را بندها همة ،اجتماعي اخالق

تWWرس مي دهWWد. عشق را خWWود ذات با ديدار اجازة انسان به كه است ارزشي تنها واقعيWWتي آفWWرينش بWWراي را زمينه و مي دارد بر ميان از را گناه به آگاهي و گناه از

دشWمن بزرگWترين عشق سWويي مي كنWد. از فWراهم موجWود واقعيتهWاي از بيرون هWWنر سWWاحت از عقل رانWWدن بWWیرون در مي تواند بWWزرگ نWWيروي اين و است عقل

هWWنر در عقالني عنصر حضWWور گونه هر با آنها كه چWWراکند. یاری را سوررئالیستها به نهWWايت در و عناصر تمWWام يگWWانگي به مطلق مي كردنWWد. عشق مبWWارزه شWWديدا هر عشق بWWرمي دارد. در ميWWان از را مرزها و مي انجامد جسم و روح ميWWان اتحWWاد

دو در روح يك كه مي شWWود تجليگWWاهي و مي گWWذرد در خويش فرديت از زن و مرد در سوررئالیسWWتها که زبWWانی هماناست. انسانها مشترك زبان عشق بدن. زبان

است. متراكم آن در جمعي ناخودآگاه تجربه هاي وهستند. آن کشف پی

تخدير و جنون و ( جذبه5-4 نهفته نيروهWWاي رهاسWWازي است. حالت عقل سلطه از رهايي حالت جنون

آفWWWرينش سرچشWWWمة و شWWWناخت منWWWابع از يكي جهت اين اسWWWت. از درون در سWWنايي، و عطار مولوي، جمله از مسلمان باشد. عارفان مي تواند سوررئاليستي

بسWWيار جهت اين به را آن و مي دانند نWWاب معWWرفت به دسWWتيابي آسWWتانة را جنWWونمي ستايند.

از اسWWتفاده حWالت به را سوررئاليسWWتي تصWWوير خلق در بي ارادگي برتون در حWWالتي مخWWدر مWWواد مانند سوررئاليسWWتي »لحظة مي كنWWد: تشبيه افيوني مواد اين آورد پديد را وحشWWتناك طغيWWاني به نيWWاز او در مي تواند كه مي كند ايجWWاد فWWرد

را وسWWليقه ها ذوقها همة مي تواند حشيش مانند است مصنوعي بهشت يك لحظه شWWخص كه است افيWWوني تصWWويرهاي مانند سوررئاليستي سازد. تصوير خوشنود

از را شWWخص مي آينWWد، ظالمانه و اختيار بي ندارد. آنها اراده اي هيچ آنها احضار در كنWWترل از ذهWWني قWWواي و است تعطيل اراده حالت آن در زيرا نيست، گريزي آنها

جرقة آنها در زيWWرا نمي پسندد را قبيل اين از تصويرهايي اند. برتون خارج شخصاست: ضعيف تصوير سوي دو بيگانگي و غرابت از ناشياست. )روردي( جاري آواز يك جوي درنيست. آشكار سفيد سفرة يك مانند روز

10

مي گردد. )برتون( بر خواب كيسة درون به جهان .»(Breton, Manifesto, 1924)

خودكار ( نگارش6-4 ضWWمير تلقين بر مبتWWني و خالق غريWWزة خودمختWWاري بر متكي سوررئاليسم

و خودكWWار نگWWارش رهگWWذر از خيWWال . تصWWويراست معاني آزاد تداعي و ناخودآگاه »دائما كه بود دريافته برتونمي آيد. بيرون ناخودآگاه اعماق از درون پنهان ديكتة

تا كWWنيم توجه آن به است كافي كه مي گيرد شكل گفتاري پنهان، ضمير اعماق در اينكه به برد پي مي توان كه است صورت اين در كنيم ثبت را آن لحظه هر بتوانيم صWWميمانه ترين و دروني تWWرين جريWWان بر است حجWWابي فقط روزمWWره آگWWاه گفتWWار

(827: 1376 حسيني، )سيدشده« سركوب انديشة تكنيك هWWWWاي صWWWWريح ترين و بي واسWWWWطه ترن از يكي نوشWWWWتارخودكار

و قلم يك با بنشWWينيد، مWWيز اسWWت. »پشت دروني حقWWايق بيان براي سوررئاليسم كنيد. نوشتن آغاز را نوشتن و قراردهيد، ذهن خاص چارچوب يك در را خود كاغذ،

مي آيWWWد. هرچه بWWWيرون چه قلمتWWWان نWWWوك از كه كنيد فكر بي آنكه دهيد ادامه را رها را سWWطر شWWد، متوقف نگWWارش روند دليلي هر به بنويسWWيد. اگر تند مي توانيد

و كنيد جمله اي اول حWWرف و نوشWWتن به كنيد شروع دوباره تر پايين سطر از فورا كنيد انتخWWاب تصWWادفي بطWWور را حWرف اين شWWروع از بنويسWWيد. پيش را ديگر مثال

نوشتار ناب شكل در كنيد. گرچه »ت« شروع با را جديد جملة اين »ت« و حرف منتظWWره غWWير مWWواد شWWده بازنويسي شWWكل نيسWWت. اما درست چيز هيچ خودكار، اين در كWWرد. آنچه اسWWتفاده ديگر نوشWWته هاي در مي تWWوان را روش اين از حاصWWله كه است انديشWWيده پيش از برنامة بWWدون و آزاد تWWداعي است كننده تعيين شيوه،

(. Brotchie, 1978:56مي آفريند« ) را اصلي متن آمWWده متWWأخر سوررئاليسWWتي بازيهWWاي در كه خودكWWار نگWWارش از نمWWونه اي

اوقWWات خيلي ارادي، غير يا خودكار نوشتار چيست داستان تنم متنم است: »متن بWWدون من چپ پWWاي كف مانند مي شWWود آشWWكار نيلي متن نتيجة دارد مكWWرر بطور

تجهيزات يك با ايسلند در دريا شور آب شربت در شنا قرنيه با پوشيده اما پوست گWWWWWرم صد من به و نWWWWWWوك دار كاله با دوده در تكه سه جامه يك چنانكه غواصي.16مي دهد« لذيذ دادة دود خوك ران گوشت سوررئال تصوير ( ماهيت5

و کالسWWیک تصWWویر بوطيقWWاي با اسWWاس از سWWوررئال تصWWویر فلسWWفی بنیاد ايWWدة خWWدمت به تصWWوير سWWوررئال شWWعر دراسWWت. متفWWاوت گرانمWWاد و رمانتیک سوررئاليسم بوطيقWWاي مسWWتقل. در است پديWWده اي خWWود بلكه نمي آيد در ديگري

مي كنWWد، پWWرده دري و مي شWWكافد كه است نWWوري بلكه نيست توصWWيف »تصWWوير و مي كند توليد تكWWاني و ضWWربه گونه بWWدين و مجهWWول سWWوي به است حركWWتي

هWWدف كه آنجا از (.176 :1380 ،مي نمايWWد« )آدونيس ايجاد جديدي حساسيت ثبت را مجهWWول آن كه تصWWويري است، مجهول كشف سوررئاليستي، تصويرگري

است: م.( اين1951 )متولد انگليسي نقاش و شاعر برودر دن ويليام متن . اصل 16Text texet xeten story’s what automatism or instinctively writing frequently have the result of blue text appear like the sole of my left foot without skin but covered with cornea so that swimming would be supple in syrup seawater in Iceland with a diving equipment as a three-piece suit in black with top hat and give me hundred grams smoked ham please. (By Willem den Broeder b. 1951)

11

دست به مقWWارنه و مقايسWWه از تشWWبيه است. برخالف ابتكاري و بي سابقه مي كند اين اسWWت. در هم از دور عWWالم دو و نقيض امر دو آميزش مولود از بلكه نمي آيد، وسWWيلة يك ديگر عبWWارت به نمي شWWود، سWWاخته تعبير و بيان قصد به تصوير ديدگاه شWWWعري شWWWهود و رواني لحظة از كه است آغWWWاز يك بلكه نيست بالغي يا بيWWWاني

نWWWوع حاصل تصWWWوير نWWWيروي و اسWWWت. درخشش ناگهWWWاني جرقة يك مي تWWWراود، آن ها آمWWيزش چه هر اسWWت؛ آن اجWWزاي همنشWWيني قWWدرت باشد نWWاممكن تر عقال

است شWWكفتن ديدگاه اين در بود. تصوير خواهد بيشتر آن از ناشي تكانة و تصوير سWWازي جانشWWين و تعبWWير و تغيWWير و واقعيت از مجWWازي عبWWور نه ،نوین امر خلق و

ايده ها. و انديشه ها جاي به زباني نشانه هاي روشWWني به را آن و دارند تصWWوير از روشني تلقي فرانسه سوررئاليستهاي

مي گويد: »تصوير تصوير تعريف ( درPierre Reverdy) روردي اند. پير كرده تبيين از بلكه آورد.، دست به مقايسه يك از نمي تWWوان را آن اسWWت، ذهن نWWاب آفريWWدة

متحد واقعيت دو مي شWWWWود. اين حاصل هم از دور بيش كما واقعيت دو الحWWWWاق و عWWاطفي نيروي بود. يعني خواهد قوي تر تصوير باشند خالصانه تر و دورتر هرچه

Nord-Sud, March)داشWWWWت« خواهد بيشWWWWتري شWWWWاعرانة حقيقت 1918).( Waldberg, 1965: 22).

شWWعر كه كWWاركردي عWWالي ترين مرتبط گلWWدانهاي در برتWWون آنWWدره نظر به كه شWWيئ دو مقايسة از است عبWWارت باشد داشWWته را آن تحقق آرزوي مي تواند

غWWير كه نحWWوي هر به آنها آميختن در و باشند داشته هم از دورتر هرچه ويژگيهايي (.131: 1382 )ريچاردز، آيد نظر به غافلگيركننده و منتظره

تركيب عناصر چه كند. هر ايجاد تنش و تشنج بايد تصوير برتون، ديدگاه در برتWWون از اسWWت. پيش قويWWتر و بيشWWتر تكانه اين باشWWند ناسWWازگارتر هم با شWWده

-WW 1883) امريكWWايي نويسWWنده ايسWWتمن، فورسWWتر مWWاركس است ( گفته1969 در نيست الزم اسWWWت، عملي غWWWير همانندسWWWازيهاي به اقWWWدام اسWWWتعاره »عمل

انتقWWال را تجربه نوعي آيد. شاعر حاصل دقيقي نتيجه چيز دو مقايسه از استعاره(. 131 يافت«)همان، دست بدان نمي توان ديگر جاي هيچ در كه مي دهد

تصWWوير وصف بWWراي »جرقWWه« را اسWWتعارة نخسWWت، بيانية در برتWWون آندره و اتفWWاقي پيوند حاصل سوررئاليسWWتي »تصWWويراسWWت: بWWرده بكار سوررئاليستي

نWWور كه است تصWWادفي الحWWاق همين نتيجه در و است تصWWوير بخش دو تصWWادفي داريم. تمWWام حساسWWيت آن به نهWWايت بي ما ايمWWاژ« و »نWWور مي درخشد خاصي اختالف نتيجة جرقه اسWWت. اين جرقه اين از حاصل زيبWWايي گWWرو در ايمWWاژ ارزش

باشد انWWدك تصWWوير بخش دو ميWWان تفWWاوت است. اگر برق سيم دو ميان پتانسيل هم از دور و بيگانه امر دو نيست. الحWWاق ميان در جرقه اي مقايسه و تشبيه مانند

,Breton))نيسWت«. آدمي تWوان در كه دارد قWدرتي Manifesto, شWعر در. 1924 كشف حاصل چWWWون است آرامش دهنWWWده و نشWWWاط بخش تشWWWبيهات منWWWوچهري

زيWWرا مي كند ايجWWاد رعشه تصWWويرها بيWWدل شعر در اما سازگاريهاست و هماننديها تصWWويرگري در كه اشWWياء و تصWWويرها تWWداعي ناسازاند. اصل امور تركيب حاصل

روش دارد. در قWWرار تصWWويرگري نوع اين با تقابل در درست است رايج كالسيكي ذهن توسط كه نيست ديگWWري از تابع و منتج يكي تصوير، بخش دو سوررئاليستي

بلكه باشWWد، شWWده طWWراحي خاص مفهوم يك بيان براي تناسب يا تشابه اساس برندارد. وجود اختياري هيچ آن در كه است رواني لحظة يك مولود تصوير

12

سوررئال تصوير شناسي ( زيبايي1-5 به و داسته بي شمار را جرقه آسا تصويرهاي انواع سوررئاليسم بيانية در برتون

اين مشترك فضيلت واالترين است. اما كرده اشاره آنها بندي طبقه ضرورت مي كند: بيان چنين اوست شناختي زيبايي نگاه مبين واقع در كه را تصوير نوع

تصاوير همة در كه است مشتركي فضيلت كنم ياد آن از اينجا در بايست »آنچه تا كه است اين آنها فضيلت عالي ترين من نظر هست. از سوررئاليستي

مي طلبد زيادي زمان تصويرها اين دلبخواهي اند. زيرا و اتفاقي درجه عالي ترين تصوير از بخش ظاهري اند. يك تناقض از سرشار درآيند. و كاربردي زبان به تا

عرضه شورانگيز پديده اي چونان را خود تصويرها است، پنهان عجيبي بطور خيلي بطور زايند، توهم مي تراشند، مضحك رسمي توجيه يك خود از مي كنند، برخي نفي بر مي پوشاند، تضاد يا عينيت از نقابي انتزاعي امر چهرة بر طبيعي

مي انگيزانند. آنگاه بر را خنده قاه قاه و دارند داللت طبيعي مقدماتي امكاناتاست: كرده نقل را تصويرها نوع اين از نمونه هايي

فارسي( شعر در لعل مي به آمون( )شبيه )لوتره شامپاين لعلسوفو( )فيليپ ناقوس يك چونان ايستاد سوسوزنان كليسايي

بخوابد تا مي خواند الاليي خودش براي گربه ماده يك كلة با پل روي شبنم )برتون(

هست شك بدون – مي بينم كرد، پيشگويي من آسمان در چپ، به كم يك را آزادي اختالل ضعيف عينك مي بينم – قتل و خون از غباري اما اما،

آراگون( )لوييويتره( )روبرت شعله ور جنگل دربودند. تازه درنده شيرهاي(Breton,

Manifesto, 1924) .

سوررئال تصوير ( نقد2-5 تأكيد آن بر يWWارانش و برتWWون كه باشد همWWان تصWWوير اساسي ارزش اگر

و پايWWدار خصWWلت نمي تواند ويWWژگي اين عافلگيركننWWدگي، و غWWرابت يعWWني دارند و : »شWWگفتي است گفته نخست بيانية در برتWWون باشWWد. خWWود تصWWوير هميشWWگي

يك بWWراي زيبا شWWگفت نيسWWت«. يعWWني يكسWWان تWWاريخي دوره هاي همة در غرابت در انگليس منقد نمي نمايWWد. آي. اي. ريچWWاردز زيبا ديگر ادوار ابناي نظر در دوره

نوشWWت: ارزش برتWWوني اسWWتعارة نقد م.( در1936،)بالغت فلس[[فة كتWWاب برتوني استعاره زود خيلي ما است، آن شگفت آوري و كنندگي غافلگير در اساسا

:1382 اسWWت. )ريچWWاردز، نپخته و خام نظريه مي شويم. اين خسته تجربه اين از132)

سوررئاليستي تصوير ( كاركرد6 چه كWرديم بيWان كه ويژگيهWايي با تصWوير يك كه است اين اساسي پرسش

ناسWWازگاري، اين همه كه مي نمايد چWWنين دارد؟ شWWاعري هWWنر در ارزشي و نقش باشWWد. نداشWWته چنداني شناختي زيبايي و هنري ارزش تناقض و تعارض گسست،

نيسWت، هWدف بي و بي انگWWيزه چنWWدان تصWWويرگري سوررئاليسWWتي نگWWرش در اما اسWWWWت، متفWWWWاوت شWWWWاعرانه روشWWWWهاي ديگر با روش اين در تصWWWWوير نقش

13

از شWWمرده اند بر زيWWادي كاركردهWWاي تصWWوير بWWراي سوررئاليست نظريه پWWردازانجمله:

آفرينش و ( كشف1-6

به رو اين اسWWت. از غWWيرارادي نگارش فرايند حاصل سوررئاليستي تصوير پيوند ناشWWناخته تري عالم با مي رود پيش به هرچه كه است متصل مجهولي منشأ

به ورود و سWWنتي معمWWول زيبWWايي و ادبيت از گWWذار در تصWWوير مي خWWورد. اهميت متن هWWاي آفريدن است. هدف انسان روح و هستي ناشناخته هاي و اسرار عرصة كه زيبايي و تصوير بلكه نيست، باشد جذاب و زيبا صرفا سوررئاليسWWتي، متن كال روشWWني رابطة كه است كيميWWاگرانه اي و خالق فعاليتهWWاي قلمWWرو و نشاط بساط تصWWWوير مي آورد. جWWWوهرة بوجWWWود هسWWWتي با آدمي ناشWWWناختة اعمWWWاق ميWWWان

خويش همراه تصوير است. اين آن كيمياگرانة و آفرينشگر بعد در سوررئاليستي را روان در نهفته نيروهWWاي عقل مWWاوراي و جنWWون و رؤيا تجربه هWWاي بر تكيه با و

مي كشد. بيرون كشف دارد، عهWWده به را روشWWنگري و كشف وظيفة سوررئاليسWWتي تصوير

و درون سWWر آدمي. كشف روح پنهWWان بعد روشنگري و انسان روان مجهول ابعاد روح آن در كه عليا نقطة اسWWت. كشف نهفته آدمي ناخودآگاه در كه هستي جوهر آشWWتي اضWWداد آن در و برمي خWWيزد ميان از تناقض و مي شود يكي آب روح و آتش

ناخودآگWWاه روي به جديWWدي درهWWاي هميشه سوررئاليسWWتي مي كننWWد. »تصWWوير و غنا موجب مي دهد. بدين سان قرار جهان و خودآگاه روياروي را آن و مي گشايد مشابه كاركردي كشف (.146 :1380 مي شود«)آدونيس، ناخودآگاه سرشاري

نWWتيجه اش و مي شWWود، سWWاطع بWWرقي »صاعقه« است، بسان تأثيرش و دارد رؤيا:1375 )ميتWWوز، غيرمنتظره است جرقه اي متنWWاقض كلمWWات تصWWادم از ( كه30

مي كند. ايجاد روحي تكانه هاي و مي شود حاصل را دنيا »شاعر، مي گويد سوررئاليست ( شاعر1966-1899) اديبرتي ژاك محو را آن مشخصة عالئم آنكه مگر بWWرنمي دارد، عكس آن از نمي كند، رونويسي

آن آفريWWدگار شWWاعر خWWود گWWويي مي سازد. چنانكه قاطعانه را آن باشد. اما كرده با هيجWWان همWWان با را اشياء و واژه ها (. ادبيرتي76 ،1373 است«)بودافر، بوده

قWWادر مي كشWWد. »سوررئاليسم آغWWوش در ناشWWدني مهWWار و نامحدود عشق همان كه را تضادها برخي است در مي شWWود پنداشWWته انسWWاني موجWWوديت مبناي عموما(. 23 : 1375 كند«)ميتوز، حل فرد خرسندي جهت

رهايي و ( آزادي2-6 از آزادي مي كنWWWد، دعWWWوت آزادي و رهWWWايي به را ذهن سWWWوررئال تصWWWوير

و طWWبيعت مسWWلط منطق از آزادي زبWWان، ةخسته كنند و بسته عادتهاي چهارچوب ديد زنWWWدگي. از و زبWWWان خشك قراردادهWWWاي زنجWWWيرة از آزادي ذهن، بر عWWWادت

اسWWت. نWWامحرم گرفتWWاريم. زبWWان آن در ما كه است نظWWامي زبWWان سوررئاليستها مي كند بدل چشمه اي به را زبان مي شود زبان شكوفايي موجب سوررئال تصوير

مي شWWكند هم در را عادت مرزهاي مي نمايد، مختل را حواس كار و مي جوشد كه و قراردادها سنتها، سيطرة و عقل منطق از گذر مي بخشد. راه آزادي خيال به و

مي شويد. چشمها از را عادت غبار و مي كند باز را عادتها

14

طغيWان »فقط و است طغيWان و رهWايي حاصل سWوررئال، تصWوير صاعقة نيسWWت: بيشWWتر معWWبر سه را روشWWنايي اين و است روشWWنايي آفريننWWدة كه است برسWWند واحد نقطه اي به و برانگيزند يكسWWان شوقي بايد عشق. كه آزادي، شعر،

قلب كنج روشWWنايي پذيرترين و تWWيره ترين در كردنWWد، بWWدل جاويد جWWواني جام به تا(.38 : 1375 انسان« )ميتوز،

محWWدود را آدمي خواست و اراده كه نظامهWWايي همة با سWWوررئال تصWWوير از رهWWايي بخشWWد، رهWWايي نظامها اين چنگال از را خيال تا مي شود، درگير مي كند عقWWل، شناخته شWWدة مسلم قواعد شناخت، قوانين سنت، فرهنگ، ميراث، زنجير آن زيباشWWناختي ناسWWازه هاي و باشد قويWWتر تصWWوير صWWاعقة اخالق. هرچه زبWWان، بWWراي بWWود. تصWWوير خواهد مهيب تر بخش، رهWWايي انفجار باشند پرتناقض تر هرچه

است هWWدف هم واحد آن در كه آزادي، سWWوي به است پرشي تخته سوررئاليستها رهWWايي و آزادي تمWWرين است، ذهن قياسي مكانيزم شكستن تمرين وسيله، هم و

و سWWنتي تصWWوير مقابل در درست سوررئاليستي تصوير كه است. مي بينيم تخيل قWWوانين و نظامها تشWWريح و توجيه كWWارش كالسWWيك مي گيرد. تصوير قرار رمانتيك

و تمثيل و اسWWتعاره و تشWWبيه مانند عقلي قياسهاي كمك به كه است عقل و جهان طWWبيعت و جهWWان در را نظم تا مي كوشد مجWWازي سWWازيهاي جWWايگزين و تجWWانس عقلي نظامهاي بنياد و نظم هاست ويرانگر سوررئاليستي تصوير دهد. اما نمايش

نمي آيWWد. تصWWوير نظWWام و نظم ايجWWاد كWWار به مي گسWWلد. ديگر هم از را طWWبيعي و محWWاالت آفريننWWدة سوررئاليست تصWWوير ولي مي كند روايت ممكنWWات از كالسيك

زيبايي و اعتدال تا مي شود تشبيه سرو درخت به يار قد كالسيك تصوير است. دركند: روايت را

)سعدي( مي رود صحرا به بااليي سرو: نامتجانس ناسازهاي از است تركيبي سوررئال تصوير اما

ما مژگان در برآمده درختاست زخم درياچة

(97 ،1377 آدونيس،) پل هاست در زخم و با منطقي« را غWWير تشWWبيه »يك چگونه كه مي دانست بخWWوبي الWWوار پل

كه كرد پيشنهاد ميشو هانري و (60 ،1373 دهد)بودافر، پيوند آزادي سودازدگي عWWادي راه هWWاي جانشWWين مخWWدر، مWWواد سفر، نقاشي، شعر، رؤيا، وسيلة به نجات

شWWWياطين دفع بWWWراي خوانWWWدن ورد نWWWوعي منزلة به را شWWWعر شWWWود. او رهWWWايي سWخت نظامهاي شياطين شايد شياطين؟ كدام ،17 (70 ،1373 مي داند)بودافر،

خWWود درون در را آدمي كه نظامهWWايي و فرهنگ و اخالق زبWWان، عWWادت، صWWلب وكرده اند. محاصره

حيرت و آفريني ( شگفت3-6 احسWWاس اصWWلي سرچشWWمة واقعي دنيWWاي از تعجب و شWWگفتي آدمي براي

است. انسان هيجان و شادماني ماية و زيبايي اسWWت. تWWازگي و حWيرت تشWWنة ذاتا زيWWرا شWWگفت اند، امر و تWWازه خWWبر تشWWنة هميشه از بيش مWWردم مWWدرن زندگي در

به طWWبيعت با مواجهه در را مدرن انسان حيرت و شگفتي علم، رشد و سبب داني

مي شود مكزيكي)پيوت( گرفته كاكتوس از كه(mescaline) مسكالين نام مخدربه مادة نوعي ميشو، . خود17 براي نيز صفوي عصر شاعران از بسياري و آملي طالب و دهلوي (. بيدل70: 1373 مي كرد. )بودافر، مصرف(72-69 :1379 مي كردند. )رك: فتوحي، استعمال افيون و حب و بنگابه شعري خالقيت

15

مWWدرن جهWWان بWWزرگ نقصWWهاي از يكي حWيرت زا امر نبود18 است. رسانده حداقل فيلمهWWاي توليد شWWگفت، كارهWWاي و عجيب اعمWWال انجWWام هWWواداران است. وفWWور

نمWWWايش به تلويزيWWWون و سWWWينما در كه ماجراجويي هWWWايي و تهورها و حWWWيرت آور شگفتي، جستجوي كه است آن از حاكي همه و مدعاست اين دليل خود درمي آيد

با سWWوررئال مي دهد. تصوير تشكيل را مدرن زندگي جمالشناسي اساسي بخشمي دهد. پاسخ را نياز اين از بخشي غرابت، از سرشار فضاي ايجاد

واقعيت ( تغيير4-6 واقعيت و است عWWادت خالف يكسWWره كه دليل آن به سوررئاليستي تصوير

مي دهWWد. عWWادت ما به واقعيت از تWWازه اي درك مي ريWWزد درهم را شWWده عWWادي واقع در عادت شWWكني گونه هر بWWراين بنا مي نشWWيند ما ادراك بر غبWWاري همچWWون

ادراك در آن سWWاختن تازه و واقعيت روي از عادت غبار ستردن براي است راهي از: عبارتند مي گWWيرد كWWار به منظWWور اين بWWراي سوررئاليسWWتها كه مWWا. ابزارهWWايي

نقاشWWي هاي و شعرها خلسه، حال در روايت رؤيا، و خواب شرح خودكار، نگارش ضWمير ادراكWات بيWWان رؤيWايي، و متناقض نما تصWWويرهاي اتفWاقي، تWاثيرات مولود

آن و واحدند مقصWWWود يك خWWWدمت در همه اينها نWWWامعقول، به اتكا و نيمه هشWWWيار دنيWWا. بنا خWWود تغيWWير وسWWيله اين به و دنيا از ما درك تغيير از است عبارت مقصود

بWWاور دنيWWا. به تغيWWير راه مي گشWWايد ما بWWروي تWWازه راهي سWWوررئال تصWWوير براين به رو جWWWWامعه اي و منحط هWWWWنري مي تواند كه است تخيل تنها سوررئاليسWWWWتها

واكنشي »بايد سWWوررئال بيافرينWWد. تصWWوير را محال امر دهد. و نجات را انحطاط كه كند ايجWWاد ما اعصWWاب سيستم در تنشي شود؛ آن مانع حال عين در و برانگيزد

را ما تا باشد شWWده طWWراحي راسWWتي به و باشد بسنده موجWWود كه كند آگWاه كWامال(. 132-131: 1382 هستيم«)ريچاردز، زنده اي

گرانبها ترس ( بازيابي5-6 و هيجان زيرا است، ارزنده سوررئاليستها نظر در اضطراب و هراس

بازآفريني شعله وركردن و مرگ از ترس برمي انگيزد. هيجان را زندگي حس بركت به مي كند زايل را زندگي ركود و رخوت كه كودكي شوقهاي و شور

زيرا مي ستايد را سوررئاليسم است. برتون پذير امكان سوررئال نگارش مرگ جانب به و رستگاري سوي به ما كه چنان مي كوبد در بر ديگر »فرصتي باز را گرانبها ترسي دوباره ما آن ساية در مي شويم رهسپار خويش روحاني

است. تكان دهنده يگانه و برزخ يگانه هنوز سوررئاليسم كه شكر را مي يابيم. خدا ,Breton)مي كنيم« عبور مي نامند خطر منطقة را آن غيب بينان كه قلمروي از ما

Manifesto, 1924).

متن و بافت در ( تصوير7 متن كليت با نسبت در و هم با ارتباط در سوررئاليستي متن در تصويرها

مي زنند. گسستگي رقم را سوررئاليستي نگارش سبك كه دارند ويژگيهايي همنشيني ها در منطق فقدان تناقض، و تعارض تصويرها، پراكندگي و متن فضاي

كه است سبك اين اوصاف از مي پردازيم: هريك بررسي به ذيال

(5/795)مثنوي: حضرتت در برد ره تو / حيرت حيرتت كم شود داني سبب مي گويد: از مثنوي در . مولوي18

16

گسسته ( فضاي1-7 شWWكل و تWWداوم فاقد رؤيا و خWWواب فضاي مانند سوررئاليستي شعر فضاي

اسWت. مكWاني و زمWاني منطق فاقد كه 19مينيWاتوري است فضWايي تعبWيري است. به متن هWWاي در را خWWود رازنWWاك آرزوهWWاي و رؤياها و خوابها تصWWوير سوررئاليسWWتها

و گم در سر و گسسWWته آوردنWWد. بنا در نگWWارش به متنWWاقض و مضWWحك غالبWWا به خودانگيخته شWWعر با و كردند رها را منسجم و مركزمدار ادبيات آنها براين

با و خودبخWWود نوشWWتن شWWگرد با شWWعر نWWوع اين برخاسWWتند؛ آن با مقابله جزئيWWات سوررئاليسWWتي اصيل آثار در. مي شود خلق بي ارتباط و نامحدود تداعيهاي

اسWWت. نWWاممكن و دشوار اجزاء اين ميان ارتباط يافتن ولي مي شوند توصيف دقت به فضWWاي و مي شود منتقل تصويري به تصويري از سرعت به ذهن شعر نوع اين در

»غضب« ) عنوان با شعري پيشاني بر( است. 1302 ) تولد شيباني منوچهر ايراني شاعر از اصطالح اين .19 سوسياليستي گرايشهاي با را كارش شيبانياست«. مدرنيزه مينياتور نوع از شعر اين ( نوشته: »تصوير1326

است. رؤياگون غضب شعر فضاي آورد در جنگي خروس سوررئاليستي مجلة از سر تنهاي در و كرد غازآ از شاعر خود و ، كرده شبيه مسوررئاليس به را او سبك متعارض و رؤيا با آميخته و تو در تو و شگرف تصويرهاي

،1370، تهران مركز نشر نو ، شعر تحليلي تاريخ لنگرودي، شمس از كرده. )نقل مينياتوري« ياد »تصوير با آنها(1/393 ج

منابع1374 تهران، مركز، نشر زيبايي، و هنر حقيقت بابك، احمدي،.1 نيسي، برگ كاظم ترجمة عربي، شعر بر پيش درآمدي سعيد(، علي )احمد آدونيس.2

1376 تهران، روز، فكر نيسي، برگ كاظم ترجمة ،دمشقي مهيار ترانه هاي ،_______________.3

1377تهران، كارنامه، روزگار، عباسي، الله حبيب ترجمة ،سوررئاليسم و تصوف ،______________.4

1380 تهران، كوثري، عبدالله ( ترجمة1952-1913) سوررئاليسم، گذشت سر آندره، برتون،.5

1381 تهران، ني، نشر

17

ويWWژگي مي نويسWWد. اين را خWWود خواب گوينده، گويي چنانكه است، رؤياگونه متن پيونWWدي حلقة هيچ بيWWدل غWWزل ديWWد. در مي تWWوان خوب دهلوي بيدل غزلهاي در را

از انتقWWال نقطة مي گفت: »در فرويد يWWافت. زيگموند نمي تWWوان تصWWويرها ميWWان مسWWائل شWWكل كه دارد وجود سانسور نوع يك بشر، زندگي خودآگاه به ناخودآگاه رمWWزي تصWWويرهاي درون به و مي پاشد هم از )ممنوعه( را ناخوشايند و ناخواستهمي راند«.

علمي انتشارات بهبهاني، سيمين ترجمة ،فرانسه امروز شاعران پير، بودافر،.61373 تهران، فرهنگي،

مركز، نشر ،افشار حسن ترجمة ،سوررئاليسم و دادا سي. وي. اي.، بيگزبي،.71375 تهران،

ش: ،رضوي قدس آستان خطي نسخة ،االسرار كشف ،شيرازي بقلي روزبهان.8931

نشر آسيابادي، محمدي علي دكتر ترجمه ،بالغت فلسفة آي.ا.، ريچاردز، .91382 تهران، قطره،

1363 تهران، طهوري، انتشارات ،كتاب هشت سهراب، سپهري،.101376 تهران، نگاه، انتشارات مؤسسة ،ادبي مكتبهاي رضا، حسيني، سيد.11 1370، تهران مركز نشر ،نو شعر تحليلي تاريخ لنگرودي، شمس.12 تهران تجليل، جليل تصحيح با ،االشعار معيار نصيرالدين، خواجه طوسي.13

1369 جامي، انتشارات تهران روزگار، هندي( نشر سبك در ادبي )نقد خيال نقد محمود، فتوحي،.14

1379 1987 ايران، مقدس كتاب انجمن مقدس، كتاب.15 توفيقي، حسين ترجمة ،يهود آيين در مسيحا انتظار حوليوس، كرينستون،.16

1377 قم مذاهب، و اديان مطالعات مركز و الروءيا و المثال و البرزخ عالم الخيال محمود، غراب، محمود.17

دمشق، ،العربي ابن الدين محي االكبر الشيخ كالم من المبشرات 1993 نضر، مطبعه

امير فروزانفر، الزمان بديع تصحيح ،شمس كليات محمد، الدين جالل مولوي،.18 سوم چاپ1363 تهران، كبير،

ليدن طبع ر. آ. نيكلسون، تصحيح ،معنوي مثنوي محمد، الدين جالل مولوي،.191929

1375 كهكشان، انتشارات عباسي كاوة ترجمة ،برتون آندره جي.اچ.، ميتوز،.20 مدرنيته، پست و مدرنيته صورت بندي ،مدرنيته پست حسينعلي، نوذري،.21

1379 تهران جهان، نقش انتشارات22. Brotchie, Alastair, Surrealist Games, Redstone, Press, 197823. Breton, Andre, Manifest of Surrealism, 1924, see in these web sits:

http://en.wikipedia.org/wiki/Surrealist_Manifesto http://www.tcf.ua.edu/Classes/Jbutler/T340/SurManifesto/ManifestoOfSurrealism.htm

24. Matthews, J. H. An Anthology of French Surrealist Poetry, London, 196625. Waldberg, Patrick, Surrealism, London, 1965,

18

آزاد ( پيوند2-7 اوج معWWرف كه است آن خWWوب تصWWوير برتWWوني شناسي زيبWWايي ديWWدگاه از

هيچ كه بيافريند تصWWويري ، آزاد فرايند يك در شWWاعر يعWWني باشWWد، شاعر استقالل تصWوير نWوع اين نباشد. در آن طرف دو ميان قياسي و شباهت پيوند، رابطه، نوع در مي تواند شWWيئي نWWدارد. هر وجWWود تصاوير و اشياء همنشيني براي شرطي هيچ براي را(union libre )اتصال« آزاد »نقطة اصطالح بنشيند. برتون شيئي هر كنار آزاد اتحWWاد وصWWلت، آزاد نقطة اسWWت. در كWWرده پيشWWنهاد تصWWويرگري فرايند اين

با آزاد ارتبWWاط در را زن يك اعضاي و اندام اختيار، اوج در و آزادانه است. شاعر، پرنده اي از پشتي با من مي نويسد: »زن و مي كند كشف ديگر واقعيتهاي و اشياء

تصWWويرها نتيجه در و بي دليل و نامحWWدود و بي مرز مي گريزد«. پيوندها عمودي كه است. عريان حال عين در و فشرده، زبان سوررئال، تصوير در شگفتند؛ و عريب

و بي تناسب و نWWامنتظره تركيبها بريWWده، بريده تصويرها و خشم از سرشWWار غالبWWاحيرت زايند. و تكان دهنده جنون

مي شوم آوارهمي كنم پرتاب را چهره ام

غبار و بامداد سوي بهجنون سوي به

است حريق و علت از چشماني مرا(102: 1377 )ادونيس، رهسپاران و پرچمها از چشماني

تناقض و ( تعارض3-7 كالم در معنا تWWWWداوم مWWWWوجب تنها نه سوررئاليسWWWWتي متن در تصWWWWويرها

داللي قلمWWرو دال، هر دارند قرار هم با تعارض و تقابل در درست بلكه نمي شوند نيست، عقالني وجه هيچ به اشياء و تصويرها نسبت مي كند، منهدم را پيشين دال

هنگWWامي كالسWWيك التزام. شWWاعر و مجاورت عالقة نه و است ميان در شباهت نه

Surrealistic Image

Dr. Mahmoud FotoohiTehran teacher training university

Abstracts:Surrealistic Images is the main subject in this article. Surrealistic Image essentially is deferent with classic, romantic, symbolic, and imagistic Image, in nature and aesthetic. First of all author points to the historical background of surrealistic writing in Holly Bible, Plato and Islamic Sufism writings. Then he argues about theorical principles of surreal imagery, entity and aesthetic of image in surrealistic writings, and also about the function and value of image in this literary school, and the place of image in the text and context.

Keywords: Surrealism, Surrealistic Image, Automatic writing, Aesthetic of image, Context

19

مي آورد. تصوير دوم طرف حمايت به را طرف يك واقع در مي سازد تصويري كه )كمان( تصوير اول تير« بخش مزن گو را ما ابروي »كمانتصوير: اين در مثال

تصWWوير طWWرف دو ميWWان شWWباهت بيWWان با )ابرو( اسWWت. شWWاعر دوم بخش بيان گر شWWاعري وقWWتي اسWWت. اما داده ابWWرو به را كمWWان كشيدگي و انحنا و قوس صفت

عWWWاطفي انWWWرژي كه آن با بسWWWته« تصWWWوير يخ خورشWWWيد اي مي گويWWWد: »عشق + يخ )خورشWWيد آن طرف دو ميان مي توان دشواري به اما كرده ايجاد نيرومندي

كرد. پيدا بسته( رابطه ايمجهولها ميان ( شناوري4-7

اسWWت. مجهWWول و مبهم چWWيز همه نيست، ثابت چيز هيچ ناخودآگاه عالم در اسWWت، شWWناور مجهWWوالت ميWWان در است مجهWWولي كشف پي در رؤيا گزارنWWدة

لحظه هر بايد او مي كشد خWWود دنبWWال به را ديگر مجهWWولي مجهول، هر به رسيدن امر اكتشWWاف بWWراي دائمي باشد. حركت ديگر مجهول به مجهولي از پريدن آمادة

تصWWوير دومين دارد. تصWWوير بر در را پيشين شكلهاي ويراني بخود خود بي نهايت، هWWنري شWWيوة اين در شWWكلها و تصWWويرها كه اينجاست و مي ريWWزد هم در را اولين

انديشه يك بيان براي لباسي حكم در شكل، و تصوير تويند. ديگر در تو و بي شكل حيWWات خWWود بWWراي كه است مسWWتقل پديWWدة يك فضاسWWت، يك خWWود بلكه نيسWWت، از پيش تصWWوير با حWWتي و نيست معنWWايي و انديشه هيچ خWWدمت در دارد، مستقلي

سوررئاليسWWتي تصWWويرهاي نمي توان دليل همين ندارد. به منطقي رابطة نيز خود و تراشWWWيد انWWWواع آنها بWWWراي و كWWWرد بنWWWدي طبقه بالغي الگوهWWWاي قWWWالب در را

تصWWوير زيبWWايي نمWWود. جWWوهر تWWدوين برايشWWان مشخصي سWWاختاري چهارچوبهاي ناساز آن با و باشد داشته تعارض پيشين تصوير با كه است اين در سوررئاليستي

باشد.

زبان( )درونة زبان فراواقعي قطب و ( سوررئاليسم8 است. زباني فريبكار بلكه نيست، حقيقت حامل زبان سوررئاليستها ديد از

رو اين از ماسWWت؛ آگWWاه حواس و عقل سيطرة تحت مي كنيم زندگي آن در ما كه حقWWايق اسWWت. اين فWWريب با آميخته حقWWايقي با مواجهه از نWWاگزير هميشه شWWاعر

چونان و است آميخته در فريب با ناخودآگاه( هميشه و )واقعيت رؤيا و زبان ميان شWWWاعر يت( وضع1960-1880) روردي مي فريبWWWد. پWWWير را تشWWWنگان سWWWرابي،

و مشWWكل وضWWعي در مي كنWWد: »شWWاعر توصWWيف خطرناك اريبس را سوررئاليست اوسWWت، متوجه ظالمانة تWيزي با خنجر دو لبة سو دو دارد. از قWرار خطرناك غالبا مي تواند ناخودآگWاه (. تنهاW:70-71 1373 واقعيت«)بWودافر، ديگWWري و رؤيا يكي شWWWكلهاي نWWوع از شWWWكلها اين ببخشWWWد. اما شWWWكل آن به و دريابد را حقيقت اين

دارد. ناسازگاري سر معمول حواس و عادي زبان با نيست. زيرا عقل پسند زبان براين بنا الهام، وسيلة نه است الهام منبع زبان سوررئاليست ها براي است الهWام نيسWت. سرچشWWمة الهWام يا معWني انتقWال رسانة و است سحرانگيز

هWWنري شWWيوة اين مي آيد. در بيرون غيب و ناخودآگاه از كه است رودخانه اي بلكه و مولWWوى زبWWان، زير در روان اليه هWWاي به يعWWني دارد، نظر زبWWان درونة به هنرمند

مي گويد مولوي مي كنند، معطوف زبان درون به را خود نگاه نازكانه يدهلو دليب وارد و بشWWكن را در مي جنبWWاني، را در اين حلقة چWWرا تو است در بWWرون در »زبانشو«: درون دنياي

20

سWWوي تو جWWان به بشWWكن / در كWWني؟ مي چه در حلقة در برون زبان هست كن روانه روان

(19125ب شمس، )كليات ديWWدگاه به نWWامحرمي اش و نارسWWايي و زبWWان بWWارة در برتWWون انديشWWه هاي

نWWاوداني و است الهWWام منبع خWWودش است. زبان نزديك بسيار باره اين در مولويكرد. جاري آن در نتوان را دريا اما است متصل جان درياي به كه است

سوررئاليستي متن ( ارزش9 خلسه و خWWواب و رؤيا به توسل و خودكار نگارش روشهاي از بهره گيري با

كWWرد توليد صاعقه آسا و شگفت آور دهنده، تكان تصاويري مي توان گرچه افيون و تصWWويرگري شWWود. اين گونه شاعر فنون اين از استفاده با نمي تواند كسي هر اما

حWWالتي و شWWورانگيز انديشه اي و غالب شوري كه است راستين نبوغ گواه زماني به كه سازد. تصويرهايي همسو جهتي در را تصويرها و كند متعادل را آن يكدست گسسWWتها و تفاوتها وجWWود با روييده اند روان اعماق از اشتياق و شور آن استعانت

فWWWرو آشWWWنايي و وحWWWدت به را بيگWWWانگي و كWWWثرت كه اند چنWWWان اما بيگانگي ها و راسWWتين شWWاعر آثWWار سراسر در ناخودآگWWاه بطWWور روحي وحدت نوعي مي كاهند،

جهWWان اسWWت. گWWويي واحد شخصWWيت و ذهنيت از حالتي نمايانگر كه مي كند جلوه منطقي مي تWWWوان و است نظمي داراي آشWWWفتگيهايش همة با شWWWاعر ناهشWWWيار

كWWرد. پيWWدا وي نينديشWWيدة گفتارهWWاي ظWWاهري بي نظمي در شاعرانه تر و عميق تر فرايند كه دارد قWWرار منسWWجمي فكWWري دسWWتگاه آشWWفتگي همه آن وراي در گويي

است ناخودآگWWاهي ضWWمير فكWWري، دستگاه آن واقع مي كند. در رهبري را خالقيت در كه است وحWWدت در كWWثرت نWWوعي خصWWلت دارد. اين خاصي جانب در روي كه

اشWWعار در و سWWهري سWWهراب دهلWWوي، بيWWدل مولWWوي، مثل فارسي شاعران شعر كرد. مشاهده خوبي به را آن مي توان عرب معاصر شاعر آدونيس سوررئاليستي

نظريه هWWاي و زبWWاني بازيهاي و افيون و بنگ از كه شاعران از بسياري شعر در اما و روحي شWWور آن از خWWبري مي كنند اسWWتفاده شWWعر خلق براي پسامدرن و مدرن در بتوان مه نيست، رياكاري مزرعة سوررئاليستي اصيل نيست. متن غالب حال

شWWاعر نWWاب تخيل بي حسWWاب آزادي عرصة بلكه كWWردف خالقيت به تظWWاهر آن در بي واسWWطه را شWWعله ورش ناخودآگWWاه و نهان شورهاي كه است سوررئاليست

تمWWام با كه مي آفريند فضWWايي و مي ريWWزد بWWيرون شWWورانگيز و پريشWWان نوشWWتاريدارد. يگانه اي لحن و واحد روح آشفتگيهايش و گسستها

پي نوشت ها:

21