Surdurulebilirlik

www.ozetkitap.com

1

Dnyada grmek istediiniz deiikliin kendisi siz olun

Mahatma Gandhi

DEMEK N NE YAPILABLR?

20. yzyln ikinci yars, evre sorunlarnn snr aan niteliinin tm dnyada belirgin

bir ekilde hissedildii ve uluslararas dzeyde zmlerin gelitirilmesine ynelik

almalarn giderek younlat bir dnemi kapsamaktadr.

Srdrlebilir kalknma terimi, 1987 ylnda Dnya evre ve Kalknma Komisyonu

tarafndan yaynlanan Our Common Future raporuyla birlikte popler oldu.

Brundtland raporu olarak da bilinen rapor, srdrlebilir kalknmann klasik

tanmn da iermekteydi: gelecek nesillerin ihtiyalarn karlamaya ynelik yetenek

ve olanaklarn kstlamakszn, bugnk ihtiyalarn karlanmasn salayan

kalknma. ya Srdrlebilir Kalknma diyoruz.

1987 ylnda yaynlanan Brundtland Raporu uluslararas topluma ekonomik byme,

sosyal eitlik ve evresel srdrlebilirlik iin yeni bir paradigma olarak srdrlebilir

kalknma kavramn tantt. Raporda, srdrlebilir kalknmaya bu alan kapsayan

entegre bir politika erevesi ile ulalabilecei savunuluyordu. Brundtland Raporu o

zamanda haklyd, bugn de haklln koruyor.

Raporun Birlemi Milletler Genel Sekreterliince kabul edilmesi politik alanda da

etkili oldu ve 1992 ylnda Brezilyann Rio de Janeiro ehrinde dzenlenen Birlemi

Milletler evre ve Kalknma Konferansna katlan liderler srdrlebilir kalknma

ilkelerini belirlediler.

Genellikle srdrlebilir kalknmann; ekonomik kalknma, sosyal eitlik ve evrenin

korunmasndan oluan ayan birbirine yaknsamasna arda bulunduu kabul

edilmektedir. Srdrlebilir kalknma; vizyoner bir kalknma paradigmasdr ve son 20-

25 ylda hkmetler, iletmeler ve sivil toplum rgtleri bu kavram ynlendirici

olarak benimsemitir. Ancak kavram belirsiz kalmay srdrmektedir ve uygulanmas

hi te kolay deildir.

Gnmzde dnyada zellikle evre asndan srdrlemez eilimler devam

etmektedir. Yani, srdrlebilir kalknma kavram ihtiyac olan politik destei

bulamamaktadr.

Gelimi lkeler srdrlebilir politika ve nlemlerin uygulanmas iin dierlerine

nazaran daha fazla zenginlik ve teknik kapasiteye sahip olsa da; gerekli olan politik

liderlik ve vatanda katlm yeterli dzeyde deildir.

Gelimi lkelerdeki tketim seviyelerine ve kaynak kullanmna ynelik gereki ve

uygulanabilir eylem olmadan; gelimekte olan lkelerin ekonomik kalknma

uygulamalarnda deiiklie gitmeleri de beklenemez.

www.ozetkitap.com

2

Yakn gelecekte, gelimi ve gelimekte olan lkeler arasnda;

daha derin bir diyalog dzeyi,

ibirlii,

ve en nemlisi gvenin n planda olduu,

yeni srdrlebilir kalknma patikalarnn oluturulmasna ciddi dzeyde ihtiya bulunmaktadr.

Gnmz kresel dnyasnda, i siyasi ve ekonomik gerekleri yanstan ulusal

eylemler ile uluslararas cephenin hedef ve politikalar arasnda byk bir uurum

vardr. Dnyada srdrlebilir kalknma olgusunu benimseyen ve tartan byk bir

kitle olmasna ramen, bugne kadar ciddi nlemler alnamamtr.

Dnya kamuoyunda, srdrlebilir kalknma konusunda baarszla uradmz hakl

olarak ne srlmektedir. Ancak, bylesine zor bir alanda gerekli deiiklikleri

uygulamak iin 25 yln olduka ksa bir sre olduu da unutulmamaldr.

Kanmca, 2015 ylna kadar; dnya toplumlarnn ekonomik, sosyal ve evresel

sorunlarn zmek iin derin yapsal deiiklikler yapmak zorundayz ve bunun iin

artk konuma safhasndan eylem safhasna gememiz gerekir.

www.ozetkitap.com

3

DNYA

SRDRLEBLR

BR YRNGEDEN

NE KADAR UZAKLIKTA?

Brundtland Raporundan, 1992de Rio de Janeiro, Brezilyada dzenlenmi olan

Birlemi Milletler evre ve Kalknma Konferansndan (Rio Dnya Zirvesi) ya da Rio

ilkelerinin teyit edildii 2002 Johannesburg Zirvesinden bu yana gerekten ne deiti?

1990 2010 arasnda gerekleen deiimlere genel eilimler asndan bakarsak;

Ozon tabakasnn incelmesi nemli lde yavalamtr, 1980 ncesi

seviyelerine 2060 ile 2075 arasnda dnecei tahmin edilmektedir.

Antarktika zerinde byk bir ozon deliinin fark edildii 1980lerin sonlarndan

itibaren, dnyann koruyucu tabakas olan stratosferik ozonun incelmesi en nemli

evresel kayglardan biri haline gelmitir. Ozon tabakas giderek iyilemekte..

1992-2010 dneminde dnya ekonomisinin toplam GSYHs %75 ve kii

bana geliri % 40 bymtr ancak dnya nfusun en zengin %10'luk ksmnn

ortalama geliri en yoksul %10luk ksmn gelirinin yaklak dokuz katdr.

Zengin ve yoksul lkeler arasndaki kii bana den gelir farkllklar srekli bir

ekilde artmaktadr. 2010da yksek gelirli lkelerde kii bana gayri safi mili gelir

(satn alma gc paritesine gre); orta gelirli lkelerden 5 kat, dk gelirli

lkelerden 30 kat fazladr.

Dnya nfusunun %27si mutlak yoksulluk iinde yayor. Bu oran 1990

ylnda % 46 idi.

2015te ise kresel yoksulluu yarya indirme yolundaki Milenyum Kalknma

Hedeflerini gerekletirecek ekilde, %15in altnda olaca tahmin edilmektedir. in

ve Hindistann toplamnda ar yoksulluk iinde yaayan insan says 1990 ve 2005

www.ozetkitap.com

4

yllar arasnda yaklak 455 milyon azalmtr.

Gelimekte olan lkelerde 2000 ve 2008 yllar arasnda yetersiz beslenen

insan says yaklak 20 milyon artmtr. Bata Afrika lkeleri olmak zere alk

artmaya devam etmektedir.

Dnyada 7 milyar nfusu bile rahata besleyecek yeterlilikte kresel gda retimi

gerekletirilmektedir. Ancak, gdaya ulam bir sorun olarak devam etmektedir. Bir

yandan alk giderek artarken dier yandan gda fiyatlar da srekli artmaktadr.

Her yl 5,2 milyon hektar orman alan kaybedilmektedir.

Kaybedilen ya da dntrlen orman alanlar 1990larda yllk yaklak 16 milyon

hektar iken, 2000-2010 yllar arasndaki kayplar yllk yaklak 13 milyon hektardr.

Ormanszlama oran azalma belirtileri gsterse de, dnya hala alarm verici ekilde

orman alanlarn kaybetmektedir.

Dnya nfusunda toplam yetikinlerin %16s - 793 milyon insan (te ikisi

kadn) hala temel okuma yazma becerisine sahip deildir.

1999-2008 dneminde okur-yazarlk oranlar artmasna ramen art olduka yava

seyretmektedir.

Dnya apnda yaam beklentisi, 1990dan 2010a kadar 3,5 yl artmtr.

En az gelimi lkelerde bu art 6 yl olarak gereklemiken, bu lke vatandalar

dnya ortalamasndan 11 yl daha az yaamaktadr.

www.ozetkitap.com

5

Ar avlanma, okyanuslardaki tm balk stoklarnn %85ini kullanlamaz

hale getirmi/tketmitir.

Dorudan ekonomik faaliyetlerin ve evre hizmetlerinin yaplmasn salayan

okyanuslardaki azot ve fosfor seviyeleri sanayileme ncesi devirlere gre 3 kat

artmtr. Kylardaki l blgeler genilemekte ve dnya okyanuslar daha asitli

hale gelmektedir.

884 milyon kii temiz suya eriimden yoksun ve dnya nfusunun sadece

57si temiz ime suyu elde edebiliyor.

Dnya, Binyl Kalknma Hedefleri asndan, salkl ime suyuna eriim hedefine

ulamaktan olduka uzaktr. Her 10 kiiden yedisi gelimi salk koullarndan yoksun

yaamaktadr.

Kresel yllk karbon dioksit emisyonu, 1990-2009 dneminde % 38

bym, 2010da milyonda 389 PPMe ulamtr

Emisyon azaltm hedeflerine ulalamad iin, dnya hala kresel scaklk art

tehdidi ile kar karyadr (sanayileme ncesi zamanlara gre art 2o dzeyindedir).

Doa tarafndan insanoluna salanan hizmetlerin hemen hemen 2/3

dnya apnda azalmtr.

2002 ylndaki Biyolojik eitlilik Szlemesinin taraflarnca kabul edilen, 2010 ylnda

biyo-eitlilik kaybnn mevcut orannn azaltlmas hedeflerine ulalamamtr

www.ozetkitap.com

6

Gelimekte olan lkelerde tarmsal igcnn %43 kadndr.

Son 20 ylda kadn haklar, eitimi, sal ve i imkanlar konusunda zellikle dk ve

orta gelirli lkelerde nemli ilerlemeler yaanmtr. Ancak btn toplumlar ve

sektrlerde kalc farkllklar mevcuttur.

Dnya nfusunun %20sinin, yani 1,3 milyardan fazla insann, gvenilir

elektrie eriimi yoktur.

2,7 milyar insan ise hala piirme ihtiyalar iin geleneksel biyoyakt kullanmaktadr.

Getiimiz yllarda, snma ve ulamda kullanlan yenilenebilir enerjinin pay artm ve

kresel toplam enerji tketiminin %16sna ulamtr.

www.ozetkitap.com

7

HERKES N DAHA Y BR GELECEK N

HERKES N SRDRLEBLR ENERJ

Bugn, gemi 25 yla baktmzda, baz alanlarda nemli gelimeler salanm

olmakla birlikte, hedeflerin olduka uzanda olduumuz aka grnyor.

BM Genel Sekreterinin nclk ettii herkes iin srdrlebilir enerji-Sustainable

Energy for All giriimi, 2030 ylna kadar ulalmas hedeflenen hedef belirlemitir:

Modern enerji hizmetlerine evrensel eriim;

Enerji verimlilii art hznn iki katna karlmas;

Kresel enerji bileiminde yenilenebilir enerjinin paynn iki katna karlmas.

Benzer ekilde, OECD tarafndan yaplan 21. Yzyln genel konsepti almas da 5

eksen zerine ina edilmitir:

1- Dnya apnda enerji verimliliini arttrmak,

2- Temiz enerji kaynaklarn arttrmak,

3- Yeniliki evre dostu teknolojileri gelitirmek,

4- Sera gazlar emisyonunu azaltmak,

5- Yeni nesil enerji teknolojileri gelitirmek.

Bu 5 eksen kresel ynelimi zetlemektedir. nmzde tm plakl ile duran bu

gereklik uymamz gereken kurallar, standartlar gn yzne kartt gibi bize

nemli bir yol haritas da sunmaktadr. Yaplan aratrmalar tm dnyada enerji

talebinin artacan ngrmektedir. Her bir inli ailenin 1 buzdolab almas veya her

bir Hindistanl gencin bir TATA otomobile sahip olmas ya da Afrikadaki her bir

haneye elektrik balanmas gibi senaryolar talep tahminlerini trmandrmaktadr.

Yaplan hesaplara gre 2030da verimlilik artlar salanm olsa dahi enerji ihtiyac 2

katna kacaktr.

Son dnemde yaanan ekonomik krizler, iklim deiiklii gibi evresel ve ekonomik

problemler, srdrlebilir kalknma erevesi altnda yeil byme, yeil ekonomi,

dk karbonlu ekonomi, srdrlebilir retim ve tketim gibi kavramlar ortaya

karmtr.

nsan uygarl, gezegenimizin enerji kaynaklarnn kullanm zerine kurulmutur ve

ekonomik byme enerjiye ihtiya duyar. Gnmz modern yaam biimi, byk

lde kstl fosil yaktlarn temel enerji kayna olarak kullanmna dayanmaktadr.

Uygarlmzn devamn salamak ve kainatta varlmz srdrebilmek iin sonsuz ve

temiz enerji kaynak kullanmna gei artk bir zorunluluktur.

www.ozetkitap.com

8

OECD, UNEP gibi uluslararas rgtler; Yeil byme veya yeil ekonomi kavramn

evresel iyiletirmelere katk salayan mal ve hizmetlerin yatrm ve tketimini

nceliklendiren bir anlay olarak tanmlamaktadr. Bu bak as ile evresel

srdrlebilirlie katk salanrken ekonomik gelime, gelir art, istihdam ve

yoksulluun azaltlmasna da katk salanaca dnlmektedir. Yeil ekonomi; yeni

bir ekonomik dalgadr.

evreci yatrmlarla salanacak faydalarn daha net ortaya konulmas ile, zellikle

ekonomik kriz sonras oluabilecek isteksizliin bertaraf edilmesi de amalanmaktadr.

Teknoloji Trne Gre Kresel Elektrik retimi Kurulu G Kapasiteleri (2010) ve laveleri (2035)

Kaynak: World Energy Outlook-Trke,2011

ABD dk karbon ekonomisi veya yeil ekonomi olarak tarif edilebilecek bu yeni

paradigmaya uygun aratrma gelitirme yaplmas iin federal bteden 2009 ylnda

5,4 milyar USD kaynak ayrmtr. ABD Rekabet Konseyi 2018 ylna gelindiinde

ABDde yeil-kariyer diye nitelendirilebilecek 2 milyondan fazla istihdam

yaratlabileceini tahmin etmektedir.

Avrupa Birlii ise yeil ekonominin srdrlebilir retim tketim, enerji verimlilii ve

yenilenebilir enerji kullanm ile yeni i imknlarnn yaratlmasnn insan refahnn

artrlmasyla yakndan ilikili olduunu ne srmektedir. ABnin yapt bir almada

ise enerji verimliliinin ABde 1 milyon yeni i yarataca ngrlmtr.

Pew Charitable Trusts adl kuruluun yaymlad rapora gre; ABD geen yl temiz

enerji yatrmlarna 48 milyar dolar harcad. 2010'da bu miktar 34 milyar dolard.

Geen yln birincisi in ise, yatrmlarn bir nceki yla gre yarm milyar dolar

artrarak, ikincilie geriledi.

www.ozetkitap.com

9

Kresel apta temiz enerji teknolojilerine yatrm 2010'dakine kyasla yzde 6,5

orannda artarak 263 milyar dolar oldu. Bunun imdiye kadar ulalan en byk miktar

olduu belirtiliyor. (Liste, nkleer enerji yatrmlarn kapsamamaktadr)

Temiz Enerjiye Yatrmda lk 10 lke

Sra No lkeler Milyar Dolar Sra No lkeler Milyar Dolar

1 ABD 48,1 6 Hindistan 10,2

2 in 45,5 7 ngiltere 9,4

3 Almanya 30,6 8 Japonya 8,6

4 talya 28,0 9 spanya 8,6

5 Dier AB lkeleri 11,1 10 Brezilya 8,0

Kaynak:http://www.pewtrusts.org

Who is Winning the Clean Energy Race" (Temiz Enerji Yarn Kim Kazanyor?) balkl

rapora gre, ABD temiz enerji yatrmlarnda liderlii brakmyor.

2035 ylna kadar, kresel birincil enerji talebinin %40 artaca hesaplanmaktadr. Bu

artta en byk pay doal gaz talebinde grlmekle birlikte, petroln en nemli

kaynak olmaya devam edecei tahmin edilmektedir. Ayrca, dnya apnda kurulu g

kapasitesinin yardan fazlasnn yenilenebilir g kaynakl olaca ngrlmektedir.

Dnya Birincil Enerji Talebinde Enerji Kaynaklarnn Paylar (%)

Kaynak: World Energy Outlook-Trke,2011

www.ozetkitap.com

10

ALTERNATF KAYNAKLAR FOSL YAKITLARIN YERNE GEEBLR M? NE ZAMAN?

Petrol ve doalgaz gibi fosil yaktlarn doal rezervleri dnyada sadece birka

tedariki lkede younlamtr. klim deiikliinin yan sra enerji

ithalatna artan bamllk, dnya ekonomisinin bugn kar karya olduu

risklerin sadece birkadr.

2010 ylnda %84 olan fosil yaktlara bamllk orannn 2035te %75e dmesi

beklenmektedir. Ancak bu d yeterli olmaktan uzaktr.

Modern dnyann u anda %100 yenilenebilir enerji gelecei iin ak bir taahht

ile bu iklim ve enerji ikilemden kmak iin yol gsterecek cesarete ihtiyac vardr.

Modern ve srdrlebilir enerji kaynaklarnn eksiklii; sadece iklim deiiklii iin

deil ayn zamanda ihtiyalarn daha verimsiz ve kirli enerji kaynaklarn

kullanarak ikame eden hane halklar iin de nemli sonular dourmaktadr.

Yenilenebilir enerji, 2035 ylna kadar ngrlen enerji ihtiyacndaki artn ancak

yarsn karlamaya yetecektir.

lginizi ekeceini dndm birka nemli gsterge:

Dnya enerji ihtiyac 2010 ylnda %5 artmtr. Yani, CO2 emisyonu yeni bir rekora

tand.

Fosil kaynakl yaktlarn kullanmn gerektiren projelere verilen devlet sbvansiyonlar

400 milyar Dolar a ulat. Buna ramen elektrie ulam olmayan insan says ayn

kald. Dnya nfusunun %20 si hala elektrik kullanamyor. Bu yzdenin saysal

karl: 1,3 milyar insan.

OECD yesi olmayan lkeler nfus artnn %90ndan, ekonomik bymenin %70

inden ve 2010 2035 arasnda ortaya kacak olan enerji ihtiyacnn %90ndan

sorumlular.

2035 ylnda in in kii ba enerji tketim miktar Amerikann yars seviyesinde

olurken toplam enerji tketimi Amerika dan %70 daha fazla olacak.

Yenilenebilir enerji, enerji ihtiyacndaki artn ancak yarsn karlamaya yetiyor.

2017 ylna kadar gerekli nlemler alnmad takdirde 2035 ylnda beklenen s art:

6oC. Ayn senaryo nlemler alnsa bile 2oClik bir s artn ngryor.

Kritik CO2 salnmnn %80 ine oktan ulalm durumda; enerji ihtiyac hzla artarken

enerji verimlilii ile ilgili maalesef nemli bir baar elde edilemedi. Bunun manas u:

2035 yl iin ngrlen CO2 emisyonuna 2017 de ulalm olacak.

www.ozetkitap.com

11

Peki unlar bir zm m? :

1. Daha fazla enerjiye ihtiya duymayan bir dnya yaratmak?

2. Tm ilave enerji ihtiyacn 0 emisyonlu kaynaklardan elde eder hale gelmek?

Hangisi daha gereki? Eriilebilir? Srdrlebilir? Daha bu konularda bile mutabakat

salanm deil

2020 ylndan nce enerji sektrne yaplmas gereken ancak yaplmayan her 1$lk

yatrmn karlnda 2020den sonra 4,3$lk bir yatrm yaplmas gerekecek.

Petrol rnlerine olan ihtiyataki artn en byk nedenleri: ulam ve tama.

Ekonomik ve sosyal geliim seyahati, ulam ve yk tamasna ynelik ihtiyac srekli

olarak artryor.

Bio-yakt dndaki yakt tiplerine olan ihtiya, 2035 ylnda, 2010 ylndaki gnde 87

milyon varilden gnde 99 milyon varile ykselecek.

2035 ylnda dnyadaki zel tat arac says bugnk deerin tam iki katna km

olacak.

Fosil yaktlarn en temizi doalgaz. Ancak doal gaz kullanm bile Carbon Capture and

Storage CCS uygulamalar olmadan bizi 2oClik s art hedefine tamaya yetmiyor.

in ve Avrupa Birliinin enerji politikalar ve yenilenebilir enerjiye verilen

sbvansiyonlar sayesinde, 2035 ylnda, hidroelektrik d yenilenebilir enerji kayna

kullanmnn %3den %15e ykselmesi bekleniyor.

Eer 2020 ylna kadar CCS en etkin biimde uygulanmaya balanmam olursa bu

dier dk karbon emisyonlu enerji retimi sistemlerinin stne byk bir yk

getirecek.

2035 ylnda enerji retiminde kmr kullanmnn %65 orannda artaca

ngrlyor. Enerji retiminde kmr kullanm orannn nmzdeki 10 ylda srekli

bir art gstermesi beklenirken 2021 den sonra bugnk seviyesinin %25 stnde

kalacak bir dengeye ulaacak.

ayet kmr kullanm oran 2020 2021 senelerinde vard tepe noktay daha da

yukarlara tarsa 6oC s artna doru gidiyoruz demektir. in, gnmzde

neredeyse dnyann tkettii kmrn yarsn tketiyor. Sadece bu lkenin 2011

2015 enerji politikas, dnya kmr piyasasnn geleceini belirleyecek.

www.ozetkitap.com

12

2009 ylnda tm dnyada modern enerji kaynaklarna ulam salamak iin yaplan

yatrmlarn toplam 9 milyar dolar. 2030 ylnda, ayn ihtiyac karlamak iin yaplmas

gerekecek yatrm ise ylda 48 milyar dolar olarak ngrlyor.

Birlemi Milletler genel sekreteri, 2030 yl enerji hedeflerini tm dnya nfusuna

elektrik salayabiliyor olmak olarak aklad. Ama gnmzde dnyada 1,3 milyar

insan elektrikten mahrum yayor.

Genel sekreterin bu iyi niyetli hedefi ile karmzdaki manzara maalesef pek uyumlu

deil. 2010 ylnda verilen devlet sbvansiyonlar ile yaplan yatrmlarn rettii

elektriin ancak %8i dnya nfusunun en yoksul %20sine ulat.

Tm dnyaya elektrik ulatrmak hedefi evre hedefleri ile uyumsuz gzkebilir.

Ancak 2030 ylnda tm dnya nfusunu elektrie kavuturmak CO2 emisyonunda %1

in de altnda bir arta sebep olacak.

TEHDTLER

Demokrasi sivil halk etkinletirmek ve bilgiye eriimi salamak asndan nemlidir

ve salanmazsa hedeflere ulalmas mmkn olmayacaktr.

Ekonomik eitsizlikler (zengin ve yoksul lkeler arasndaki gayrisafi milli gelir

farkllklar), sosyal (alk, salk, eitim) eitsizlikler, cinsiyet eitsizlii ile birlikte

gelecekte insani kalknma iin risk oluturmaktadr.

Petrol ve otomotiv endstrilerinin lobi faaliyetleri alternatif kaynaklarn kullanmn

kstlamaktadr.

Modern ve srdrlebilir enerji kaynaklarnn eksiklii; sadece iklim deiiklii iin

deil ayn zamanda ihtiyalarn daha verimsiz ve kirli enerji kaynaklarn kullanarak

ikame eden hane halklar iin de nemli sonular douracaktr.

FIRSATLAR

nmzdeki 10 yl, zellikle enerji kaynak kullanm ve verimlilik konularnda bir

teknolojik yenilik ann geliine sahne olacaktr.

Bu teknolojilerin ou kaynak verimliliini artrarak, sera gaz emisyonlar azaltarak

ya da su, enerji, ve gda gibi temel hizmetlere eriimi kolaylatrarak srdrlebilir

bymeye katkda bulunabilir. Bu konuda toplumsal bilinlenme ve farkndaln

yaratlmas iin eitim sistemiyle entagrasyonun salanmas gereklidir.

Gne enerjisi 2050 ylnda 10 milyara ulamas beklenen dnya nfusunun enerji

ihtiyacn karlamak iin en temiz ve limitsiz kaynaktr.

Btn yenilenebilir enerji kaynaklar kullanldka daha ucuz olmak gibi benzer

renme erileri gstermektedir. ou yenilenebilir kaynak iletim iin kapasite

snrlarna sahipken, gne enerjisi farkldr. rnein, MENA (Ortadou - Kuzey

Afrika) blgesindeki gne enerjisi kayna, enerji talebinin alaca deerden 100

kat fazladr.

Henz yaygn olarak kullanlmamasna ramen, yenilenebilir kaynaklarn

kullanarak deniz suyunu tuzdan arndrma ilemi, gne enerjisinin bu ilemin

www.ozetkitap.com

13

maliyet etkin ve verimli olmasnda ban ekecei bir yenilik alandr. Gneten,

insanolunun her gn fosil yaktlar kullanarak harcad enerjinin 700 kat fazlasn

alan ller enerji retiminde kilit bir role sahip olabilir.

Afrika-Avrupa-Asya ktalar arasnda Yksek Gerilimli Doru Akm (High Voltage

Direct Current - HVDC) ebekeleri kurularak, denizar gne enerjisinin yksek

rezerve sahip blgelerden yksek tketim yaplan corafik blgelere daha verimli

transfer edilmesi salanabilir.

llerde, temiz enerji gne termik santralleri tarafndan (solar thermal power

plants - CSP) gerekten srdrlebilir ve makul seviyede tm enerji talebini

karlayabilecek ekilde retilebilir. Dnya nfusunun %90nn llerden max. 2700

km uzaklkta yaad dnldnde, Yeil Gne Enerjisi anlamna gelen

llerden max. %10 kaypla bu nfusa enerji temin edilebilir. Gne termik

santralleri kullanarak dnyadaki llerin %5inden az bir blmnden elde edilecek

elektrik enerjisi dnya toplam tketimini karlamaya yetecektir.

ana kta arasnda (Avrupa, Afrika, Asya) Enerji Otoyollarnn inas devam

etmektedir. Bu otoyollar, gne enerjisi yannda rzgar ve jeotermal gibi

insanolunun enerji problemini zecek dier kaynaklarn da transferini

salayacaktr.

NERLER

Arz ve talep taraflarndaki dengeyi salamak iin bir tr dei-toku (barter) sistemi

kurulabilir.

rnek olarak, byle bir sistemde gelimi lkeler transfer ettikleri enerjinin karl

olarak enerjinin transfer edildii gelimekte olan lkelere gda, salk, eitim

hizmetleri verebilir.

Sistemin yetmedii noktalarda ise kresel lekte organize edilmesi gereken

sbvansiyonlar gerekmektedir. te bu sbvansiyonlarn nasl organize edilecei

nerilerimizin temel fikrini oluturmaktadr.

neri 1:

UNDP nsani Kalknma Raporu 2011de ifade edilmi olan; Universal Energy Access Initiative (Uluslararas Enerji Eriim Giriimi) nin kurulmas desteklenmelidir. Bu giriim u grevleri stlenmelidir:

ncelikli enerji eriim teknolojilerini belirlemek iin destek,

Dk emisyona yol aan ve evreye duyarl ideal bir strateji belirlenmesi,

Uygun politika aralarnn belirlenmesi,

Belirlenen uygun politika aralarnn uygulanabilmesi iin engellerin kaldrlmas ve fon salanmas.

www.ozetkitap.com

14

neri 2:

Global

Renewable

Energy

Equity

Nations Bank

G.R.E.E.N Bank

Dnya Bankas ve Uluslararas Finans Grubu ilevini bir arada grecek kresel bir

enerji bankasnn kurulmas desteklenmelidir. Bu banka enerji kaynaklar ile

dnyada artan talep arasndaki balantnn kurulmasn desteklemelidir.

Bankann birincil grevleri arasnda, enerji piyasasn regle etmek, yaplacak

yatrmlar iin koordinasyonu salamak ve araclk etmek bulunmaldr. Bu kurulu,

jeotermal, gne ve rzgar enerjisi retimini tevik etmeli ve Yeil Enerji ve

Enerji Verimlilii teknolojileri alanndaki yenilikleri desteklemelidir.

G.R.E.E.N Bank iki temel ilevi stlenmelidir;

Birincisi, yenilenebilir enerji alannda Ar-Ge almalarnn kresel lekte srdrlmesini salamak iin finansal destek vermek

kincisi kresel lekte yenilenebilir enerji retim ve datmnn finansmann salamak

G.R.E.E.N Bankn ortaklar devlet, zel sektr ve vakflardan olumaldr. Bunlarn iinde, zel bankalar, yaratc kresel irketler (Google, Microsoft, Yahoo, Apple vb.), petrol ve otomotiv endstrilerinin temsilcileri gibi ilgili paydalar mutlaka yer almaldr.

Bankann ynetim kurulu, politik ve ekonomik meseleleri kresel lekte deerlendirecek kiilerden olumaldr. rnein ynetim u ekilde oluturulabilir:

Bakan: Al Gore,

CEO: Tony Blair,

Bakan Yardmcs: Kemal Dervi

www.ozetkitap.com

15

neri 3:

G.R.E.E.N Bank iin gerekli fon, UNDP nsani Kalknma Raporu 2011de ifade edilmi olan verginin bir blm ile salanabilir;

2011 yl UNDP raporunda yer alan ve pek ok uluslararas iktisadi kurulu tarafndan giderek kabul gren bir neri aday parasal ilemler vergisi hakkndadr. Uluslararas bankaclk sistemi iinde gerekletirilen yabanc paralarla yaplan ilemlerden alnan komisyon cretlerinin ok kk bir ksmnn vergi olarak kresel bir fonda toplanmas planlanmaktadr. ok ufak bir oranda (%0.005) ve herhangi bir ek ynetimsel maliyet getirmeden, parasal ilemlerden alnacak bir vergi, yllk 40 milyar $ gelir elde edilmesini salayacaktr. denmektedir.

Bu kresel fonun ok kk bir ksm, bankann ilk kurulu maliyetlerinin karlanmasnda, bankann kurulu sermayesi (seed capital) olarak ve ilk 5 yl iin kullanlabilir.

www.ozetkitap.com

16

SONU OLARAK

2030 ylnda dnya nfusunun en az 1.3 milyar kii daha artaca, gda da % 50, suda

% 40, enerjide %35 orannda bir an oluaca bugnden biliniyor ise; daha ne

bekliyoruz? 2030larda; alk ve susuzluktan komu lkelere 100 milyonlarca insann

zoraki glerini engellemek iin kacak savalar m?

UNDPnin olas zmler retmek zere tm lke temsilcilerini davet ettii Rio+20

toplantsnda ortak bir karara varlmas beklenen en nemli konu, hkmetler ile

UNDPnin ortak nasl alacana ilikindir. zetle, dk karbonlu kalknma olarak

tanmlayabileceimiz stratejinin gelitirmesine ynelik politika aralar; evresel

etkilerin llmesi, fosil yakt sbvansiyonlarnn kaldrlmas, yeil yerel bymeye

odaklanlmas ve eitsizliklerin giderilmesidir.

Dnyann geleceinde nemli bir iz brakacan dndm bu ortak kararlarn ne

lde uygulama alan bulacan Rio sonras dnemde hep birlikte izleyeceiz.

1964te Rus astrofiziki Nicolai Kardashev, ileri uygarlklarn 3 farkl tipte gruplanmas

teorisini ortaya atmtr. Bu gruplar srasyla; iinde bulunduu gezegenin (Tip1), yldz

sisteminin (Tip2) ve galaktik sistemin enerjisini kullanan (Tip3) uygarlklardr.

ABDli nl kuramsal fiziki Michio Kaku, gnmz dnya uygarl iin zero-sfr

demektedir. Yani nsanlk uygarlk tarihinde belirleyici bir deiim yaratmann yolu,

enerji kaynak kullanmnda radikal bir sramann gerekletirmesine bal olacaktr.

Fiziki Freeman Dyson, dnya gezegeninin 200 yl iinde Tip 1 grubuna dahil

olacamz, yllk %1 gibi alakgnll bir byme hzyla Kardashevin Tip2 statsne

ulalmasnn 3200 yl alacan, Tip3 stats iin 5800 yl alacan tahmin etmektedir.

O halde, Tip 1,2 ya da 3 uygarlklarnda yaamay yani enerjinin; gezegensel, yldz

sistemi ve galaktik sistem formlarnda yaamay renmek zorundayz. Bunun iin,

ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel alanda kresel lekte dnmeyi, kresel bir

ortak akl yaratmay ve uyumlanmay baarmak zorundayz.

Carl Sagann syledii gibi;

Bir uygarlk iin bir milyon yanda olmak ne ifade eder? Birka on yldr radyo

teleskop ve uzay aralarmz var; teknik medeniyetimiz birka yz yanda Milyon

yanda ileri bir uygarla sahip olmak, Bushbabies ya da bir Makaka olduumuz

kadar uzak..

www.ozetkitap.com

17

EK1:

22-23 Mart 2012 tarihinde stanbulda gerekletirilen Kresel nsani Gelime Forumu ile ilgili UNDPnin resmi web sitesinde yaynlad haberler aadadr:

Kresel gndemi sfrlamann zamannn geldiini ortaya koyan stanbul

Deklarasyonu, Dnyann srdrlebilir kalknmaya balln yenilemeye ve bu

ball uygulayacak gl bir siyasi liderlie ihtiyac var, diye belirtiyor.

stanbul Deklarasyonu iki gn sren Kresel nsani Gelime Forumunun kapannda

oybirliiyle kabul edildi. Forum, dnyann drt bir yanndan 200den fazla nde gelen

kalknma uzmann, sivil toplum aktivistini, hkmet bakan, zel sektr temsilcisini ve

BM grevlisini bir araya getirdi.

Forum, UNDPnin nsani Gelime Raporu Ofisi ve UNDP Kalknma Politikalar Brosu

tarafndan, Trkiye Cumhuriyeti Kalknma Bakanlyla ortaklaa dzenlendi.

Trk Hkmeti, bugn aklanan stanbul Deklarasyonuna verdii destekle,

Hazirandaki Rio+20 konferansna kadar uzanacak BM mzakerelerine ve

tartmalarna en temel katkda bulunmu oldu. Konferansn gndemine ilikin

nerilen zmlerle ilgili grmeler bu hafta da BMnin New Yorktaki merkezinde

devam etti.

Deklarasyon, sosyal kapsayclk, toplumsal korunma ve adalete vurgu yaparak

kresel ve ulusal dzeyde kalknma stratejileri gelitirmenin gereinin altn iziyor.

Ayn zamanda iktisadi kalknmann sklkla evresel bozulmay ve artan eitsizlii de

beraberinde getirdiini kabul ediyor.

Bu hedeflere ulamak, daha iyi ynetilmesi gereken bir kresel sermaye ve yerel

kaynak seferberliini; hem yerel hem de kresel dzeyde iyi ynetiimi; ve kadnlarn

eitime, sala ve temel hizmetlere eriimini salayp i gcne katlmlarn

gerekletirerek tam olarak glendirilmesini gerektiriyor.

UNDP Bakan Yardmcs, Rebeca Grynspan, Forum katlmclarna, Bu Forumun,

sektrler arasnda yeni ortaklklar kurulmasn salayacan ve sizlerin bugn burada

tartlanlar ve bu Deklarasyonu kendi evrenize tayp ok daha geni bir dinleyici

kitlesinin hayal gcn altrarak ilgisini ekeceinizi umuyorum, dedi.

Deklarasyon, Genel Sekreterin st Dzey Kresel Kalknma Panelinde ortaya koyduu

tavsiyeleri ve UNDPnin Srdrlebilirlik ve Eitlik temal 2011 nsani Gelime

Raporunda belirtilenleri aktaryor. Deklarasyon, ayn zamanda, 2015 ylnda Binyl

Kalknma Hedeflerine ulamak iin ilerlemenin hz kesmemesi gerektiine vurgu

yapyor.

www.ozetkitap.com

18

Forum katlmclarna gnderdii kiisel mesajnda, BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon,

Srdrlebilir kalknma, ekonomik, toplumsal ve evresel hedeflerimizin birbirinin

nne gemesi gereken, atan amalar deil, aksine btncl bir yaklamla daha

etkin bir ekilde ulalabilecek, birbiriyle balantl gayeler olduu gereini tanyor.

Rio+20den bu anlay yanstan ve tm kayglar dikkate alan bir sonucun kmasna

ihtiyacmz var, diyor.

120den fazla devlet ve hkmet bakan Rio de Janeiroda Haziran 2012 tarihinde

yaplacak konferansa katlacan aklad. Bu nedenle, Rio Konferans yakn zamanda

dzenlenen en geni katlml dnya liderleri zirvesi olma niteliini tayor.

Genel Sekreterin st Dzey Kresel Kalknma Panelinin yelerinde biri olan Babakan

Yardmcs Ali Babacan, Forumda, Karar vermemiz gereken en nemli soru, sadece

imdilik mi ekonomik olarak kalknp gelieceiz, yoksa gelecek nesilleri dnerek

srdrlebilir kalknmaya m odaklanacaz? diye belirtti. Babacan, Kalknma ve

ekonomi ayn hzda ilerlemedike refaha erimek zor olacaktr, diye ekledi.

Gelimekte olan lkelerin hkmet ve sivil toplum liderleri, Rio Konferansnn sadece

iklim deiiklii ve kirlilik gibi evresel tehditlere odaklanmayp alk, nlenebilir

hastalklar ve belli blgelerde sregelen yoksulluk gibi ciddi toplumsal kayglara eit

lde vurgu yapmaya ard. Deklarasyonda bahsedilen ve bu hafta gerekleen

Forumda derinlemesine incelenen 2011 nsani Gelime Raporu, her iki alanda

ezamanl ilerlemenin gerekli olduunu savunuyor. Rapor, lke iinde ve lkeler

arasnda toplumsal ve ekonomik eitsizlikleri azaltmann evresel riskleri de azaltmaya

yardmc olacan, bununla birlikte, evresel bozulma yavalatlmad takdirde, tm

dnyada toplumsal ve ekonomik eitsizlikleri daha da artracan belirtiyor.

UNDP nsani Gelime Ofisinin bakan Khalid Malik, Bu durum ayn zamanda bir

nesiller aras eitlik meselesidir, diye belirtti ve, Dnya toplumu olarak bugn

yaptklarmz bizden sonra gelenlerin nasl bir toplumu ve evreyi miras alacan

belirleyecek. Daha ileri dzeyde insani gelime salamak iin onlarn ellerine geecek

frsatlar, bizler u anda doru politikalar belirleyemedik diye kstlanmamal, diye

ekledi.

nsani Gelime Raporu, yaklak 20 yl nce nsani Gelime Endeksi uygulamaya

konulduundan beri kalknmann llmesinde yeni yaklamlara nclk ediyor.

Kresel nsani Gelime Forumunun katlmclar, Rio+20 konferans ve sonras iin bu

alanda yeniliklerin devam etmesinin nemine iaret etti.

Forumda Deklarasyonu kabul iin aklayan Butan Eitim Bakan, Thakur Singh

Powdyel, lebildiimiz deer verdiklerimizdir. Gvenilir bir pusula olmakszn bir yol

tutturamayz, diye yorumda bulundu. Kresel nsani Gelime Forumunun dier

konumaclar arasnda eski Finlandiya Cumhurbakan, Tarja Halonen; Birlemi

Milletler Sanayi Kalknma Tekilat Genel Direktr, Kandeh K. Yumkella; OECD

Kalknma Destek Komitesi Ynetim Kurulu Bakan, Brian Atwood; sve Kalknma

birlii Bakan, Gunilla Carlsson; Kenya Planlama Bakan, Wycliffe Ambetsa

www.ozetkitap.com

19

Oparanya; Pakistan Ulusal Bilim ve Teknoloji niversitesi Rektr, Muhammed

Asghar; ve Brezilya Senatr, Cristovam Buarque bulunuyordu.

UNDP Kalknma Politikalar Brosu Yneticisi, Olav Kjorven, Tpk toplumlarn insan

haklar, adalet, frsatlar, dzgn i, btelerine uygun salk hizmeti ve enerjiye eriim

talep etmelerini duyduumuz gibi, 2011de, ve u ana kadar 2012de de, insann

Doann snrlarn kstaha zorladna dair ak ve net uyarlar da duyduk. Bu

uyarlara baaryla karlk vermek, evresel, toplumsal, ekonomik cephelerden karar

vericilerin, hepimizin istedii gelecei yaratmak iin bir araya gelmesini gerektiriyor,

diye konutu.

Kaynak: http://www.undp.org.tr/Gozlem3.aspx?WebSayfaNo=3802

www.ozetkitap.com

20

EK2:stanbul Deklarasyonu

Herkes in Hakkaniyetli ve Srdrlebilir Bir Gelecee Doru

22-23 Mart 2012 tarihlerinde stanbulda dzenlenen Kresel nsani Gelime Forumu

katlmclar olarak bizler; herkes iin hakkaniyetle insana odaklanan srdrlebilir

kalknmann, kresel ilerlemenin temeli olmas gerektiini kabul ediyoruz. Bizler

Dnyann farkl blgelerinden hkmetler ve uluslararas kurululardan, sivil toplum

ve zel sektrden geliyoruz. Srdrlebilir kalknmann bileeni olan sosyal,

ekonomik ve evresel unsurlar ieren ve insan kalknmann odana koyan yeni bir

vizyona ihtiya duyulduu fikrinde birleiyoruz. Bu, tamamen uyumlu ve tamamlayc

srdrlebilir kalknma politikalarnn sinerji oluturacak ekilde btnletirilmesini

gerektirmektedir. Kalknma, insanlarla birlikte ve insanlar iin hakkaniyetli, kapsayc

ve insan haklar temelinde olmaldr. Bunun Haziran 2012de Rio de Janerioda

gerekletirilecek olan Birlemi Milletler Srdrlebilir Kalknma Konferansnda

(Rio+20) yrtlecek almalarn temelini oluturmas gerektiine inanyoruz.

Kresel kalknma gndemini yeniden ele alma zaman gelmitir. Dnya, srdrlebilir

kalknma konusunda yenilenmi bir taahhde ve bu taahhdn uygulanmas iin

gl siyasi liderlie ihtiya duymaktadr. Bu erevede aadaki hususlar kritik

neme sahiptir:

1) Evrensel deerler ve kresel sosyal adalet zerine temellendirilen, hakkaniyetli

byme ile evresel srdrlebilirlii bir araya getiren kresel bir vizyon gereklidir.

Ekonomik kalknmann ou zaman evresel bozulma ve artan eitsizlii beraberinde

getirmekte olduu kabul edilerek, sosyal ierme, sosyal koruma ve hakkaniyet

hususlarna daha fazla nem verilmelidir. BM Genel Sekreterinin Yksek Dzeyli

Kresel Srdrlebilirlik Paneli ve UNDP nsani Gelime Raporlarnda ekillendirilen

bu vizyon, stanbulda tarafmzca tartlmtr.

2) Daha srdrlebilir ve hakkaniyetli kalknmann salanmas amacyla gnmz

zorluklarnn almasna ynelik yeniliki zmlerin finansman iin ilave kaynaklara

ihtiya duyulmaktadr. Resmi kalknma yardm nemli bir kaynak olmaya devam

etmektedir ve etkili bir ekilde kullanlmaldr. Kresel evresel ve sosyal sorunlarn

zm iin kresel sermaye ve yerel kaynaklarn harekete geirilmesinde egdml

bir yaklam gereklidir. zel sektr ve sivil toplumu dahil eden yeni ortaklklar,

kaynaklar artrabilir ve gnmz insanlar ile gelecek nesiller iin daha iyi bir yaama

katk salayabilir.

3) Dnya nfusunun yarsn kadnlar oluturmaktadr. Kadnlarn glendirilmesi

ile eitim, salk ve temel hizmetlere eriimlerinin salanmas ve igcne katlmlar

yoluyla frsatlarnn gelitirilmesi elzemdir. Kadnlarn karar alma srelerine daha

geni katlmlarnn tevik edilmesi srdrlebilir kalknma abalar iin hayatidir.

www.ozetkitap.com

21

4) Kresel, blgesel, ulusal ve yerel dzeyde srdrlebilir kalknma iin iyi

ynetiim arttr. Birlemi Milletler, kapsaml srdrlebilir kalknma stratejilerinin

oluturulmas ve uygulanmas konusunda ulusal kapasitelerin desteklenmesi ve tm

toplumsal aktrlerin srece dahil edilmesinde hayati neme sahiptir.

Hepimiz birlikte bu yeni anlama iin alrken, ekonomik byme ve refah artnn

kapsayc, insana yarar yeni i alanlar yaratc ve yoksulluu azaltc olmas

gerektiinin farkndayz. Faydalar toplumun her bir bireyine ulatrlmaldr. Hak

temelli toplumsal anlamalarn oluturulmas ve sosyal korumann evre boyutunu da

ierecek ekilde geniletilmesi yoluyla herkesin temiz ve gvenli bir evreye ve

dzgn yaam standartlarna sahip olma hakknn salanmas ve savunulmas da

gerekmektedir. Gelecek nesillerin imdiki nesillerle (en azndan) ayn kalknma

frsatlarna sahip olmasn salayabilmek iin mevcut retim ve tketim ekillerinde

dzenlemelere ihtiya bulunmaktadr. Bu dzenlemeler yapsal dnmleri

gerektirecektir. lmlemenin neminin ve gcnn de farkndayz. Neyi lebilirsek

onu ynetebiliriz. Buna karlk, ne ltmz ne yaptmz etkiler. Bu nedenle,

srdrlebilir kalknmaya doru ilerlemenin daha kapsaml bir ekilde llmesi

hayatidir. nsani gelimeye dair resmin btnnn yakalanabilmesi iin GSYHnin

tesine geen, srdrlebilir ve hakkaniyetli sonular vurgulayan lm

yntemlerine ihtiya duymaktayz. lerlemenin llmesi iin daha uygun yntemleri

tasarlamak ve kullanmak amacyla Birlemi Milletlerde ve dnyann baka yerlerinde

yrtlen almalara ve uygun bir ekilde verilerin toplamasnda lkeler ile

toplumlara daha fazla destek olunmasnda srarcyz.

Birlemi Milletler Genel Sekreterinin Yksek Dzeyli Kresel Srdrlebilirlik Paneli

ile Srdrlebilirlik ve Hakkaniyet zerine nsani Gelime 2011 Raporunda sunulan

tavsiyeleri memnuniyetle karlyoruz. 2015 ylnda Binyl Kalknma Hedeflerini

gerekletirmeye ynelik ilerlemenin devam ettirilmesine ve 2015 sonrasna dair

aadaki niteliklere haiz yeni bir kresel ereve konusunda fikir birlii

oluturulmasna ihtiya duyulduunu gryoruz:

tm milletlerle ilgili olmas asndan evrensel bir karaktere sahip olan;

zellikle En Az Gelimi lkeler iin yoksulluk ve eitsizliin azaltlmasnn devam

eden nemini de ierecek ekilde srdrlebilir kalknma gndeminin btnn

yanstan;

srdrlebilir kalknmann bileenini (sosyal, ekonomik ve evresel) ve

bileenler arasndaki balantlar ieren; ve

ilerlemenin etkili bir ekilde izlenmesini tevik edebilecek ve zorluklara karlk

verilebilmesini salayacak llebilir gstergelere dayanan.

2012 Kresel nsani Gelime Forumuna ev sahiplii yapan Trkiye Hkmetine

teekkr ederiz.

www.ozetkitap.com

22

stanbul,23Mart2012 Kaynak:http://www.flickr.com/photos/undp_turkiye/6880223020/in/photostream/

KAYNAKA

UNDP (2012). nsani Gelime Raporu, Srdrlebilirlik ve Eitlik: Herkes iin Daha yi

Bir Gelecek. zet. http://hdr.undp.org/pdf (Eriim Tarihi: Mart 2012)

International Energy Agency-IEA (2011). World Energy Outlook. Presentation to the

press. London.

International Energy Agency-IEA (2011). World Energy Outlook Trke.

stanbul:TSAD-T Yayn No: 2011/12/521

United Nations (2010). Sustainable Development:From Brundtland to Rio

2012Background Paper, prepared by John Drexhage and Deborah Murphy,

International Institute for Sustainable Development (IISD), September 2010. New

York: United Nations Headquarters.

United Nations Economic Commission for Europe and United Nations Development

Programme (2011). From Transition to Tranformation: Sustainable and Inclusive

Development in Europe and Central Asia. New York: United Nations Headquarters.

United Nations and T.R. Prime Ministry State Planning Organization (2011). Millenium

Development Goals key 2010. Ankara.

United Nations (2012). The Future We Want. New York: United Nations

Headquarters.

United Nations. Plan of Implementation of the World Summit on Sustainable

Development.http://www.un.org/esa/sustdev/documents/WSSD_POI_PD/English/W

SSD_PlanImpl.pdf (Eriim Tarihi: Mart 2012)

United Nations Secretary-Generals High-level Panel on Global Sustainability (2012).

Resilient People, Resilient Planet: A future worth choosing. New York.

UNEP (2012). Towards a Green Economy. Preparing Rio+20-Industrys Role and the

Green Economy. Presentation by Garette Clark.

UNDP (2011) Human Development Report 2011 Sustainability and Equity: A Better

Future for All, New York

UNDP (2011) Human Development Report 2011, Sustainability and Equity: A Better

Future for All. New York: United Nations Development Programme.

UNDP (2011) Human Development Research Paper 2011/1, The HDI 2010: New

Controversies, Old Critiques. Jeni Klugman, Francisco Rodriguez and Hyung-Jin Choi.

New York: United Nations Development Programme.

www.ozetkitap.com

23

UNDP (2011) Human Development Research Paper 2011/4, Sustainability and

Inequality in Human Development. New York: United Nations Development

Programme.

UNDP (2011) Human Development Research Paper 2011/5, Sustainability in the

Presence of Global Warming: Theory and Empirics. Humberto Llavador, John

E.Roemer, and Joaquim Silvestre. New York: United Nations Development

Programme.

UNDP (2011) Human Development Research Paper 2011/6, Economic Crises and

Inequality. A.B Atkinson and Salvatore Morelli. New York: United Nations

Development Programme.

TEVEM (2010). Trkiye Enerji ve Enerji Verimlilii almalar Raporu Yeil Ekonomiye

Gei. stanbul.

T.R. Ministry of Development (2012). Turkeys Contribution to the Compilation

Document for the UN Conference on Sustainable Development. Ankara.

T.R. Ministry of Development (2011). Republic of Turkey: Medium Term Programme

(2012 - 2014). Ankara.

T.C. Babakanlk Devlet Planlama Tekilt Mstearl ve Birlemi Milletler Mukim

Koordinatrl (2010).Binyl Kalknma Hedefleri Raporu, Trkiye 2010, Ankara.

nternet kaynaklar:

http://www.un.org

http://hdr.undp.org

http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/Rio+20.portal

http://www.pewtrusts.org