Sunenu Tirmidhi
Gjithcka per kohet e namazeve nga Sunenu Tirmidhi
SUNENU ET-TIRMIDHIApo Gjithprfshirsi i shkurtuar i suneteve t t
Drguarit t Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) Dhe Njohja e
Haditheve t sakta, t smura dhe ato me t cilat punohetI njohur me
titullinXHAMIU ET-TIRMIDHII Imam Hafiz Muhamed ibn Isa ibn Seurate
Et-TirmidhiI cili ka ndrruar jet n vitin 279 h.Allahu e mshiroft!Ka
dhn gjykimin pr Hadithet dhe Etharet e tij, si dhe ka br komente n
t Eksperti dhe dijetari i Hadithit Muhamed Nasirud-din El-Albanisht
kujdesur pr tEbu Ubejde Meshhur ibn Hasen Al SelmanPrktheu Bledar
Karaj El-Albani
KAPITULLI I NAMAZITnga i Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi
ue sel-lem) (1) Temafar ka ardhur nga i Drguari i
Allahut(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) pr koht e faljeve 149-
(Hasen Sahih) Na ka treguar Hennad ibn Es-Serrij, ka thn: Na ka
treguar Abdurr-Rrahman ibn Ebi Ez-Zinad: Nga Abdurr-Rrahman ibn
El-Harith ibn Ajash ibn Ebi Rabija: Nga Hakim ibn Hakim i cili sht
Ibn Abad ibn Hunejf, ka thn: M ka njoftuar Nafiu ibn Xhubejr ibn
Mutim, ka thn: M ka njoftuar Ibn Abasi se i Drguari i Allahut
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thn: M priu Xhibrili n namaz dy
her n Shtpin e Shenjt (Keabe). Ai e fali namazin e dreks (dhe un
bashk me t), n hern e par, n kohn kur dielli e kaloi kupn e qiellit
dhe hija e do trupi ishte sa lidhsja e kpucve[1], pastaj fali
namazin e ikindis kur hija e do trupi ishte sa lartsia e tij,
pastaj fali namazin e akshamit kur u mbulua dielli dhe eln agjrimin
ata q agjronin, pastaj fali namazin e darks kur u zhduk njgyra e
kuqrremt e qiellit nga ana e perndimit, pastaj fali namazin e
sabahut kur trokiti drita e mngjesit dhe kur ndalohej ngrnia pr
agjruesin. N hern e dyt ai e fali namazin e dreks kur hija e do
trupi ishte sa lartsia e tij, n kohn kur fali namazin e ikindis
dje. Pastaj fali namazin e ikindis kur hija e do trupi ishte dy her
sa lartsia e tij, pastaj fali namazin e akshamit n t njjtn koh q e
fali hern e par, pastaj fali namazin e darks kur kaloi nj e treta
(e par) e nats, pastaj fali namazin e sabahut kur u zverdh toka
(nga rrezet e diellit para se t lind). Pastaj Xhibrili u kthye nga
un dhe m tha: O Muhamed, kjo sht koha e faljes s pejgamberve q kan
qen para teje[2] dhe koha e do vakti sht ndrmjet ktyre dy
kufijve![3] N tem ka hadith edhe nga Ebu Hurejra, Ebu Musa, Ebu
Mesudi, Ebu Seidi, Xhabiri, Amr ibn Hazm, El-Berrau dhe Enesi.
[El-Mishkat (583), El-Irvau (249), Sahih Ebu Daud (416)].150-
(Sahih) Na ka treguar Ahmed ibn Muhamed ibn Musa, ka thn: Na ka
treguar Abdullah ibn El-Mubarek, ka thn: Na ka njoftuar Husejn ibn
Ali ibn Husejn, ka thn: M ka njoftuar Vehbi ibn Kejsan: Nga Xhabir
ibn Abdullah: Nga i Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem), ka thn: M priu n namaz Xhibrili[4] dhe prmendi njsoj si
hadithi i Ibn Abasit me t njjtin kuptim, por pa prmendur shprehjen
n kohn kur fali namazin e ikindis dje. Hadithi i Abasit sht Hasen.
Muhamedi ka thn: Hadithi m i sakt pr koht e faljeve sht ai i
Xhabirit nga i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem). Hadithin e
Xhabirit pr koht e faljeve e ka transmetuar gjithashtu Atau ibn Ebi
Rabah, Amr ibn Dinar dhe Ebu Ez-Zubejr nga Xhabir ibn Abdullah, nga
i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem), njsoj si hadithi i Vehbi
ibn Kejsanit, nga Xhabiri nga i Drguari (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem). [El-Irvau (250), Sahih Ebi Daud (418)].(2) Tem n t njjtn
shtje151- (Sahih) Na ka treguar Hennadi, ka thn: Na ka treguar
Muhamed ibn Fudajl: Nga El-Eamash: Nga Ebu Salih: Nga Ebu Hurejra,
ka thn: I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thn:
Falja ka koh t caktuar fillimi dhe mbarimi. Koha e fillimit t
namazit t dreks sht kur dilelli t kaloi kupn e qiellit dhe koha e
mbarimit t saj sht kur t hyj koha e namazit t ikindis. Koha e
fillimit t namazit t ikindis sht kur t hyj koha e saj, ndrsa koha e
mbarimit sht kur t zverdhet dielli. Koha e fillimit t namazit t
akshamit sht kur t perndoj dielli dhe koha e mbarimit t tij sht kur
t zhduket ngjyra e kuqrremt e qiellit. Koha e fillimit t namazit t
darks sht kur t zhduket e kuqrremta e qiellit, ndrsa koha e
mbarimit t tij sht n mesnat. Koha e fillimit t namazit t sabahut
sht kur t trokas drita, ndrsa koha e mbarimit t tij sht kur t lind
dielli.[5]N tem ka hadith edhe nga Abdullah ibn Amr. Kam dgjuar
Muhamein t thot: Hadithi i El-Eamash-it nga Muxhahidi, pr koht e
namazeve, sht m i sakt se ai i Muhamed ibn Fudajlit nga El-Eamash,
ndrsa hadithi i Muhamed ibn Fudajlit sht gabim, Muhamed ibn Fudajli
ka gabuar n t. [Es-Sahiha (1696)].151 ()- Na ka treguar Hennadi, ka
thn: Na ka treguar Ebu Usame: Nga Ebu Ishak El-Fezari: Nga
El-Eamash: Nga Muxhahidi, ka thn: Thuhej se namazi ka koh fillimi
dhe mbarimi, pastaj prmendi njsoj si hadithi i Muhamed ibn
Fudajlit, nga El-Eamash, me t njjtin kuptim.(3) Tem n t njjtn
shtje152- (Sahih) Na ka treguar Ahmed ibn Meniju, El-Hasen ibn
Es-Sabah El-Bezar dhe Ahmed ibn Muhamed ibn Musa, me kuptim t njjt,
kan thn: Na ka treguar Ishak ibn Jusuf El-Ezrak: Nga Sufjan
Eth-Theuri: Nga Alkame ibn Merthed: Nga Sulejman ibn Burejde: Nga
babai i tij, ka thn: Erdhi nj burr te i Drguari (sal-lallahu alejhi
ue sel-lem) dhe e pyeti pr koht e faljeve? Ai (sal-lallahu alejhi
ue sel-lem) tha: Qndro dhe falu me ne me Lejen e Allahut (dhe do ti
msosh ato)! Ai (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) urdhroi Bilalin t
thirrte ikametin kur filloi t dal drita (n sabah), pastaj e urdhroi
kur dielli e kaloi kupn e qiellit dhe fali drekn (dhe ne pas tij),
pastaj e urdhroi t thrras ikametin dhe e fali ikindin kur dielli
ishte i bardh dhe lart n qiell, pastaj e urdhroi pr akshamin kur
zbriti dielli, pastaj e urdhroi pr darkn (jacin) dhe e fali kur u
humbi e kuqrremta e qiellit. T nesrmen e urdhroi at t thrriste
ikametin pr faljen e sabahut kur zbardhi dita, pastaj e urdhroi pr
drekn kur freskoi mir dita, pastaj e urdhroi pr ikindin dhe e fali
at kur dielli ishte n mbarim t kohs s saj, m von se nj dit m par.
Pastaj e urdhroi at dhe e fali akshamin pak para se t zhdukej e
kuqrremta e qiellit, pastaj e urdhroi pr darkn dhe e fali at kur
kaloi nj e treta e nats. Pastaj tha: Ku sht ai q pyeti pr koht e
faljeve? Ai burri tha: Un. Ai (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) tha:
Koht e faljeve jan ndrmjet ktyre dy kohve (t fillimit dhe t
mbarimit).[6] Ky hadith sht Hasen Garib Sahih. At e ka transmetuar
gjithashtu Shubeh nga Alkame ibn Merthed. [Ibn Maxheh (667): )].(4)
Temafar ka ardhur pr faljen e namazit t sabahut q me nat (pa
filluar t dal drita)153- (Sahih) Na ka treguar Kutejbe: Nga Malik
ibn Enes. () Dhe na ka treguar El-Ensari, ka thn: Na ka treguar
Mean, ka thn: Na ka treguar Maliku: Nga Jahja ibn Seid: Nga Amrah:
Nga Aisha, ka thn: I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) e falte sabahun dhe largoheshin grat (pr n shtpit e tyre
para burrave) El-Ensari thot n transmetimin e tij: Kalonin grat t
mbshtjella me rrobat e tyre dhe nuk njiheshin nga errsira. Ndrsa
kutejbe thot: T mbshtjella me nj rrob q e mbulon t gjith
trupin.[7]N tem ka hadith edhe nga Ibn Umeri, Enesi dhe Kajle bintu
Mahrame. Hadithi i Aishes sht Hasen Sahih. At e ka transmetuar
gjithashtu Ez-Zuhri, nga Urvah, nga Aisha, njsoj si ai. Kt fjal kan
zgjedhur edhe shum dijetar prej sahabeve, si Ebu Bekri, Umeri dhe
ata q kan ardhur pas tyre prej tabiinve. Kjo sht edhe fjala e
Esh-Shafiut, Ahmedit dhe Ishakut t cilt e konsiderojn t plqyer
faljen e sabahut me errsir dhe pa u zverdhur qielli. [Ibn Maxheh
(669):].(5) Temafar ka ardhur pr faljen e sabahut kur t filloj t
dal drita e mngjesit154- (Sahih) Na ka treguar Hennadi, ka thn: Na
ka treguar Abdeh -ibn Sulejman-: Nga Muhamed ibn Ishak: Nga Asim
ibn Umer ibn Katade: Nga Mahmud ibn Lebid: Nga Rafiu ibn Hadixh, ka
thn: Kam dgjuar t Drguarin e Allahut (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) t thot: Faleni sabahun kur t dal drita e mngjesit, sepse n
at koh ka m shum sevape![8] Kt hadith e ka transmetuar gjithashtu
Shubeh dhe Eth-Theuri nga Muhamed ibn Ishak. N tem ka hadith edhe
nga Ebi Berzeh El-Eslemi, Xhabiri dhe Bilali. Hadithi i Rafiu ibn
Hadixh sht Hasen Sahih. Shum prej sahabeve kan qen t mendimit se
namazi i sabahut duhet falur kur t filloj t dal drita. Po kt mendim
ka edhe Sufjan Eth-Theuri. Ndrsa Shafiu, Ahmedi dhe Ishaku thon:
Kuptimi i isfarit- (dalja e drits) sht q t bhet e qart hyrja e kohs
s sabahut n mnyr t atill q t mos ket ngelur dyshim n t, duke mos e
konsideruar kuptimin e isfarit si vonim t namazit. [Ibn Maxheh
(672)].(6) Temafar ka ardhur pr faljen e dreks sa m hert (n fillim
t kohs s saj)155- (Me sended daif-t dobt) Na ka treguar Hennad ibn
Es-Serrij, ka thn: Na ka treguar Uekiju: Nga Sufjani: Nga Hakim ibn
Xhubejr: Nga Ibrahimi: Nga El-Esved: Nga Aisha, ka thn: Nuk kam par
knd q t nxitoj pr faljen e dreks n fillim t kohs s saj, si i
Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem), as si Ebu Bekri
dhe as si Umeri.[9]N tem ka hadith edhe nga Xhabir ibn Abdullah,
Hababi, Ebu Berze, Ibn Mesudi, Zejd ibn Thabit, Enesi dhe Xhabir
ibn Semura. Hadithi i Aishes sht Hasen dhe at e kan zgjedhur
dijetart prej sahabeve dhe ata pas tyre. Muhamedi ka thn: sht
prcjell gjithashtu nga Hakim ibn Xhubejr, nga Seid ibn Xhubejr, nga
Aisha, nga i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem), n lidhje me
faljen e dreks q n fillim t kohs s saj.156- (Sahih) Na ka treguar
El-Hasen ibn Ali El-Hulvani, ka thn: Na ka njoftuar Abdrr-Rrazak,
ka thn: Na ka njoftuar Meamar: Nga Ez-Zuhri, ka thn: M ka njoftuar
Enes ibn Malik se: I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) e fali namazin e dreks sapo dielli kaloi kupn e
qiellit.[10]Ky hadith sht Sahih dhe ai sht m i sakti n kt tem.
[].(7) Temafar ka ardhur pr vonimin e faljes s dreks n dit t
nxeht157- (Sahih) Na ka treguar Kutejbe, ka thn: Na ka treguar
El-Lejth: Nga Ibn Shihab: Nga Seid ibn El-Musejib dhe Ebu Seleme:
Nga Ebu Hurejra, ka thn: I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) ka thn: Nse bn shum nxeht, ather faleni drekn kur t
freskoj dita, sepse i nxehti i madh sht nga shfryrja e
Xhehenemit![11] N tem ka hadith edhe nga Ibn Seidi, Ebu Dherri, Ibn
Umeri, El-Mugijra, El-Kasim ibn Safvan nga babai i tij, Ebu Musa.
Ibn Abasi dhe Enesi. N kt tem sht prcjell hadith edhe nga Umeri,
nga i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) por ai nuk sht i
sakt. Hadithi i Ebu Hurejrs sht Hasen Sahih. Disa dijetar kan
zgjedhur vonimin e faljes s dreks nse sht dit e nxeht. Kt fjal ka
Ibn El-Mubarek, Ahmedi dhe Ishaku. Ndrsa Esh-Shafiu thot: Vonimi i
faljes s dreks derisa t freskoj dita bhet n at xhami t ciln njerzit
e kan larg, ndrsa ai q falet vetm apo q falet n xhamin e lagjes apo
fshatit t tij, pr kt nuk plqej q ta vonoj faljen e dreks n dit t
nxeht. Por fjala e atyre q thon pr vonimin e faljes s dreks n dit t
nxeht sht m e sakt pr tu ndjekur, ndrsa fjaln e Esh-Shafiut e
kundrshton hadithi i Ebu Dherrit. Ebu Dherri thot: Ishim n nj
udhtim me t Drguarin (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe Bilali
thirri ezanin e dreks, ndrsa i Drguari (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) tha: O Bilal, prit sat a freskohet dita, pastaj prsri prit
sa t freskohet dita!. Nse shtja do t ishte ashtu si thot imam
Esh-Shafiu, ather nuk do t kishte kuptim vonimi i dreks derisa t
freskohet dita, sepse ata kan qen n udhtim dhe nuk kishin nevoj t
lodheshin pr t shkuar n xhamin e largt. [Ibn Maxheh (678):].158-
(Sahih) Na ka treguar Mahmud ibn Gajlan, ka thn: Na ka treguar Ebu
Daud Et-Tajalisi, ka thn: Na ka njoftuar Shubeh: Nga Muhaxhir Ebu
El-Hasen: Nga Zejd ibn Vehbi: Nga Ebu Dherri, se: I Drguari i
Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ishte n nj udhtim dhe
Bilali ishte gjithashtu me t. Bilali u b gati t thirrte ikametin pr
faljen e dreks, por i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) i
tha: Prit sa t freskohet koha! Prsri u mat t thirrte ikametin pak m
von, por i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) i tha: Prit t
freskohet koha pr t falur namazin e dreks! Pritm deri sa u duk hija
e sopave t dheut, pastaj thirri ikametin dhe u falm. Ather i
Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) tha: I nxehti i
madh sht prej shfryrjes s Xhehenemit, prandaj prisni sa t freskohet
dita pr t fal namazin e dreks![12] Ky hadith sht Hasen Sahih.
[Sahih Ebi Daud (429):].(8) Temafar ka ardhur pr faljen e ikindis
sa m hert(n fillim t kohs s saj)159- (Sahih) Na ka treguar Kutejbe,
ka thn: Na ka treguar El-Lejth: Nga Ibn Shihab: Nga Urvah: Nga
Aisha se ajo ka thn: I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) e fali ikindin kur dielli vazhdonte t ishte brenda dhoms s
saj dhe akoma nuk ishte ngritur n faqen e murit lindor t
shtpis[13].[14]N tem ka hadith edhe nga Enesi, Ebu Erva, Xhabiri
dhe Rafiu ibn Hadixh. Nga Rafiu transmetohet gjithashtu nj hadith
nga i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) pr vonimin e faljes s
ikindis por ai nuk sht i sakt. Hadithi i Aishes sht Hasen Sahih dhe
at e kan zgjedhur disa dijetar prej sahabeve, si Umeri, Abdullah
ibn Mesudi, Aisha dhe Enesi. Si dhe shum prej tabiinve t cilt thon
se ikindia duhet t falet n fillim t kohs s vet dhe vonimi i saj sht
i paplqyer (mekruh). Kt mendim ka edhe Abdullah ibn El-Mubarek,
Esh-Shafiu, Ahmedi, Ishaku etj. [Ibn Maxheh (683)].160- (Sahih) Na
ka treguar Ali ibn Huxhr, ka thn: Na ka treguar Ismail iben
Xheaferr: Nga El-Alau ibn Abdurr-Rrahman se ai ka hyr n shtpin e
Enes ibn Malikut n Basra, pasi q fali (El-Alau) namazin e dreks (me
vones). Shtpia e tij ishte prkrah xhamis. Enesi u tha atyre (n
mesin e t cilve ishte edhe El-Alau): Ngrihuni dhe falni namazin e
ikindis ! U ngritm dhe u falm. Pasi mbaruam faljen ai tha: Kam
dgjuar t Drguarin e Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) t thot:
Ai lloj namazi sht namazi i hipokritit i cili ulet dhe ruan
diellin, derisa t arrij midis dy brirve t shejtanit, ather ngrihet
dhe fal katr rekate n t cilat nuk e prmend Allahun vese pak![15] Ky
hadith sht Hasen Sahih. [Sahih Ebi Daud (420):].(9) Temafar ka
ardhur pr vonimin e faljes s ikindis161- (Sahih) Na ka treguar Ali
ibn Huxhr, ka thn: Na ka treguar Ismail ibn Uleje: Nga Ejubi: Nga
Ibn Ebi Mulejke: Nga Umu Seleme se ajo ka thn: I Drguari i Allahut
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) nxitonte n faljen e dreks m shum se
ju, ndrsa ju nxitoni n faljen e ikindis m shum se ai! [16]Ky hadith
sht prcjell edhe nga Ibn Xhurejxh: Nga Ibn Ebi Mulejke: Nga Umu
Seleme, njsoj si ai. [El-Mishkat (6195)- korrektimi i dyt].162- Kam
gjetur n librin tim: M ka njoftuar Ali ibn Huxhr: Nga Ismail ibn
Ibrahim: Nga Ibn Xhurejxh.163- Dhe na ka treguar Bishr ibn Muadh
El-Basri, ka thn: Na ka treguar Ismail ibn Uleje: Nga Ibn
Xhurejxhme kt sened, njsoj si hadithi i par dhe ky sht m i
sakt.(10) Temafar ka ardhur pr kohn e namazit t akshamit164-
(Sahih) Na ka treguar Kutejbe, ka thn: Na ka treguar Hatim ibn
Ismail: Nga Jezid ibn Ebi Ubejd: Nga Seleme ibn El-Ekvei, ka thn: I
Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) e falte namazin e
akshamit pasi q perndonte dielli dhe mbulohej i gjithi.[17]N tem ka
hadith edhe nga Xhabiri, Zejd ibn Halid, Enesi, Rafiu ibn Hadixh,
Ebu Ejubi, Umu Habijbe dhe Abas ibn Abdul-Mutalib, por hadithi i
Abasit sht prcjell meukuf-si fjal e vet atij dhe ai sht m i sakt.
Hadithi i Seleme ibn El-Ekvei sht Hasen Sahih dhe sipas tij kan
punuar shumica e dijetarve prej sahabeve dhe pasrdhsit e tyre prej
tabiinve t cilt kan zgjedhur shpejtimin e namazit t akshamit dhe e
konsiderojn t paplqyer vonimin e tij, madje disa dijetar thon se
namazi i akshamit ka vetm nj koh (koha e fillimit t tij) duke u
argumentuar me hadithin e t Drguarit (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) ku Xhibrili u fal me t. Kjo sht fjala e Ibn El-Mubarek dhe
e Shafiut. [Ibn Maxheh (688):].(11) Temafar ka ardhur pr kohn e
namazit t darks- jacis165- (Sahih) Na ka treguar Muhamed ibn
Abdul-Melik ibn Ebi Esh-Shevarib, ka thn: Na ka treguar Ebu Avane:
Nga Ebu Bishr: Nga Beshir ibn Thabit: Nga Habib ibn Salim: Nga
En-Neuman ibn Beshir, ka thn: Un jam m i dituri i njerzve pr kohn e
ktij namazi: I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) e
falte at kur perndonte hna n natn e tret t muajit
hnor![18][El-Mishkat (613), Sahih Ebi Daud (445)].166- Na ka
treguar Ebu Bekr Muhamed ibn Eban, ka thn: Na ka treguar
Abdurr-Rrahman ibn Mehdi: Nga Ebu Avane, me kt sened, njsoj si
hadithi i par. Kt hadith e ka transmetuar gjithashtu Hushejmi: Nga
Ebu Bishr: Nga Habib ibn Salim: Nga En-Neuman ibn Beshir, por
Hushejmi nuk ka prmendur n t: Nga Beshir ibn Thabit. Hadithi i Ebu
Avanes sht m i sakt tek ne, sepse Jezid ibn Harun ka prcjell nga
Shubeh, nga Ebu Bishr, njsoj si transmetimi i Ebu Avanes.(12)
Temafar ka ardhur pr vonimin e faljes s darks167- (Sahih) Na ka
treguar Hennadi, ka thn: Na ka treguar Abdeh: Nga Ubejdilah ibn
Umer: Nga Seid El-Makburi: Nga Ebu Hurejra, ka thn: I Drguari
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thn: Nse nuk do ta rndoja
popullin tim, do ta kasha urdhruar q ta falte jacin n nj t tretn e
nats apo gjusmn e saj![19] N tem ka hadith edhe nga Xhabir ibn
Semura, Xhabir ibn Abdullah, Ebu Berzeh, Ibn Abasi, Ebu Seidi, Zejd
ibn Halid dhe Ibn Umer. Hadithi i Ebu Hurejrs sht Hasen Sahih dhe
at e kan zgjedhur shumica e dijetarve prej sahabeve dhe tabiinve t
cilt kan zgjedhur vonimin e faljes s darks-jacis. Kt fjal thot edhe
Ahmedi dhe Ishaku. [Ibn Maxheh (691)].(13) Temafar ka ardhur pr
mosplqimin e t fjeturit para namazit t darkssi dhe t biseduarit pas
saj168- (Sahih) Na ka treguar Ahmed ibn Meniji, ka thn: Na ka
treguar Hushejm, ka thn: Na ka treguar Aufi. Ahmedi thot: Dhe na ka
treguar Abad ibn Abad -El-Muhelebi- dhe Ismail ibn Uleje, t gjith
nga Aufi: Nga Sejar ibn Selameh -Ebu El-Minhal Er-Rijahi-: Nga Ebu
Berzeh, ka thn: I Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) e urrente
gjumin para namazit t darks dhe bisedn pas saj.[20] N tem ka hadith
edhe nga Aisha, Abdullah ibn Mesudi dhe Enesi. Hadithi i Ebu Berzeh
sht Hasen Sahih. Shumica e dijetarve e konsiderojn t urryer gjumin
para namazit t darks, ndrsa disa t tjer kan br lshim n kt. Abdullah
ibn El-Mubarek thot: Shumica e haditheve argumentojn urrejtjen e
ksaj, ndrsa disa dijetar kan br lshim pr gjumin para namazit t
darks n Ramazan. [Ibn Maxheh (701):].(14) Temafar ka ardhur pr
lshimin q sht br n bisedn pas namazit t darks169- (Sahih) Na ka
treguar Ahmed ibn Meniji, ka thn: Na ka treguar Muavije: Nga
Ibrahimi: Nga Alkame: Nga Umer ibn Hatab, ka thn: I Drguari i
Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) bisedonte pas namazit t
jacis me Ebu Bekrin pr ndonj prej shtjeve t muslimanve dhe un isha
present. N tem ka hadith edhe nga Abdullah ibN Amr, Eus ibn
Hudhejfe dhe Imran ibn Husajn. Hadithi i Umerit sht Hasen. At e ka
prcjell gjithashtu El-Hasen ibn Ubejdilah, nga Ibrahimi, nga
Alkame, nga nj burr prej Xhufij me emrin Kajs ose Ibn Kajs, nga
Umeri, nga i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem). Kjo pjes sht
shkputur nga nj hadith i gjat.Dijetart prej sahabeve, tabiinve dhe
pasardhsve t tyre kan rn n kundrshtim pr bisedn pas namazit t jacis
s von; disa e konsiderojn t paplqyer (mekruh), ndrsa disa t tjer
kan br lshim nse ka t bj me dijen apo me nevojat e domosdoshme.
Edhe vet hadithi anon m shum nga lshimi n kt gj. N nj hadith tjetr
sht prcjell se i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thn:
Nuk lejohet biseda pas namazit t darks vese pr at q krkon t falet
dhe pr udhtarin! [Es-Sahiha (2781)].(15) Temafar ka ardhur pr dobin
e faljes s namazit n fillim t kohs s tij170- (Sahih) Na ka treguar
Ebu Ammar El-Husejn ibn Hurejth, ka thn: Na ka treguar El-Fadl ibn
Musa: Nga Abdullah ibn Umer El-Umerij: Nga El-Kasim ibn Ganam: Nga
halla e tij Umu Fervah e cila ka qen prej atyre q u kan dhn besn t
Drguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem), ka thn: E pyetn t
Drguarin (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) se cila sht puna m e mir?
Ai tha:Falja e namazit n fillim n kohs s tij. [Sahih Ebi Daud
(452), El-Mishkat (607).171- (Daif -i dobt) Na ka treguar Kutejbe,
ka thn: Na ka treguar Abdullah ibn Vehbi: Nga Seid ibn Abdullah
El-Xhuheni: Nga Muhamed ibn Umer ibn Ali ibn Ebi Talib: Nga babai i
tij: Nga Ali ibn Ebi Talib se i Drguari i Allahut (sal-lallahu
alejhi ue sel-lem) i ka thn atij: O Ali, mos i vono tri gjra:
Namazin kur hyn koha e tij, faljen e xhenazes nse prezenton dhe
bashkimin e t pamartuars nse gjen dik t prshtatshm pr t!
[El-Mishkat (605)].172- (Meudu -i shpikur) Na ka treguar Ahmed ibn
Meniji, ka thn: Na ka treguar Jakub ibn El-Velid El-Medeni: Nga
Abdullah ibn Umer: Nga Nafiu: Nga Ibn Umer, ka thn: I Drguari i
Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thn:Koha e fillimit t
namazit sht knaqsia e Allahut, ndrsa fundi i kohs s tij sht pr t
arritur faljen e Allahut. Ky hadith sht Garib-i panjohur, vetm me
nj rrug transmetimi. Ai sht prcjell gjithashtu nga Ibn Abasi, i
ngjashm me t. N tem ka hadith edhe nga Aliu, Ibn Umeri, Aisha dhe
Ibn Mesudi. Hadithi i Umu Fervah nuk sht prcjll vese nga Abdullah
ibn Umer El-Umerij i cili nuk sht i fort (shum i besueshm) te
dijetart e hadithit dhe madje jan ngatrruar n kt hadith. Jahja ibn
Seid ka thn pr t se ka pasur memorje t dobt. [El-Irvau (259),
El-Mishkat (606)].173- (Sahih) Na ka treguar Kutejbe, ka thn: Na ka
treguar Mirvan ibn Muavije El-Fezari: Nga Ebi Jeafuri: Nga El-Velid
ibn El-Ajzari: Nga Ebi Amr Esh-Shejbani: Se nj burr i tha Ibn
Mesudit: Cila sht puna m e mir? Ai tha: Kam pyetur pr kt t Drguarin
e Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe ai tha: Kryerja e
faljes n kohn e saj. Un i thash: Po tjetr prve ksaj o i Drguari i
Allahut? Ai (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) tha: Bindja ndaj
prindrve. Un i thash: Po tjetr, o i Drguari i Allahut? Ai
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) tha: Lufta n Rrugn e Allahut. Ky
hadith sht Hasen Sahih. Kt hadith e ka prcjell edhe El-Mesudi,
Shubeh, Sulejmani e t tjer, nga El-Velid ibn El-Ajzari. [].174-
(Hasen) Na ka treguar Kutejbe, ka thn: Na ka treguar El-Lejth: Nga
Halid ibn Jezid: Nga Seid ibn Ebi Hilal: Nga Ishak ibn Umer: Nga
Aisha, ka thn: I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem)
nuk e ka fal t njjtin namaz dy her n fund t kohs s tij (mund t ket
ndodhur q e ka vonuar ndonj namaz n fund t kohs por nuk e ka
prsritur at gj), derisa ndrroi jet. Ky hadith sht Garib -i panjohur
dhe senedi i tij nuk sht i lidhur. Imam Esh-Shafiu thot: Falja e
namazit n fillim t kohs s tij sht m e mir dhe kt gj e argumenton
edhe zgjedhja q ka br i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem),
Ebu Bekri dhe Umeri t cilt nuk zgjidhnin vese at q sht m e mira dhe
nuk e linin t mirn; ata e falnin namazin n fillim t kohs s tij. Kt
gj na e ka treguar Ebu El-Velid El-Mekki, nga Esh-Shafiu.
[El-Mishkat (608)].(16) Temafar ka ardhur pr moskujdesin pr namazin
e ikindis175- (Sahih) Na ka treguar Kutejbe, ka thn: Na ka treguar
Lejthi: Nga Nafiu: Nga Ibn Umer: Nga i Drguari (sal-lallahu alejhi
ue sel-lem), ka thn: Atij q i kalon namazi i ikindis pa falur, sht
njsoj sikur t ket humbur familjen dhe pasurin e tij. N tem ka
hadith edhe nga Burejde dhe Neufel ibn Muavije. Hadithi i Ibn
Umerit sht Hasen Sahih. At e ka prcjell gjithashtu Ez-Zuhri, nga
Salim, nga babai i tij Ibn Umer, nga i Drguari (sal-lallahu alejhi
ue sel-lem). [Ibn Maxheh (685):].(17) Temafar ka ardhur pr faljen
hert t namazit nse imami e vonon at176- (Sahih) Na ka treguar
Muhamed ibn Musa El-Basri, ka thn: Na ka treguar Xheaferr ibn
Sulejman Ed-Dubeij: Nga Ebu Imran El-Xheuni: Nga Abdullah ibn
Es-Samit: Nga Ebi Dherri, ka thn: I Drguari i Allahut (sal-lallahu
alejhi ue sel-lem) ka thn: O Ebu Dherr, do t vin pas meje disa
prijsa t cilt do ta vdesin namazin, por ti fale namazin n kohn e
tij dhe nse pastaj ata e falin at pa i dal koha, falu me ta dhe do
t t quhet nafile, n t kundrt ti e ke plotsuar faljen tnde! N tem ka
hadith edhe nga Abdullah ibn Mesudi dhe Ubadetu ibn Es-Samit.
Hadithi i Ebu Dherrit sht Hasen dhe me t kan gjykuar shum dijetar t
cilt e konsiderojn t plqyer faljen e namazit n fillim t kohs nse
imami e vonon at, pastaj t falet prsri me imamin. N kt rast atij i
shkruhet namazi i par i detyrueshmi, ndrsa i dyti nafile, sipas
mendimit t shumics s dijetarve. [Ibn Maxheh (1256): ].(18) Temafar
ka ardhur pr at q i kalon namazi pr shkak t gjumit177- (Sahih) Na
ka treguar Kutejbe, ka thn: Na ka treguar Hamad ibn Zejd: Nga
Thabit El-Bunani: Nga Abdullah ibn Rabah El-Ensari: Nga Ebu Katade,
ka thn: Disa njerz prmendn para t Drguarit (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) kalimin e kohs s namazit pr shkak t gjumit dhe ai tha: Nuk
qndron problemi tek ai q sht n gjum, por tek ai q sht zgjuar; nse
ndokush prej jush e harron ndonj namaz apo i kalon duke qen n gjum,
ather ta fal at kur ta kujtoj! N tem ka hadith edhe nga Ibn Mesudi,
Ebu Merjem, Imran ibn Husajn, Xhubejr ibn Mutim, Ebu Xhuhajfe, Ebu
Seidi, Amr ibn Umeje Ed-Damri. Hadithi i Ebu Katades sht Hasen
Sahih. Dijetart kan rn n kundrshtim pr at njeri q fle n kohn e
namazit apo e harron at dhe pastaj kujtohet pasi q ka dal koha e
atij namazi, qoft duke qen dielli duke lindur apo duke pernduar;
disa thon se duhet ta fal at namaz n kohn kur zgjohet apo kur e
kujton, edhe nse sht dielli duke lindur apo duke pernduar. Ky sht
mendimi i imam Ahmedit, Ishakut, Esh-Shafiut dhe Malikut. Ndrsa
disa dijetar t tjer thon se nuk duhet t falet derisa t lind dielli
apo t perndoj. (Kjo sht fjala e hanefive). [Ibn Maxheh (698): t
ngjashm me t].(19) Temafar ka ardhur pr at person q e harron nj
namaz178- (Sahih) Na ka treguar Kutejbe dhe Bishr ibn Muadh, kan
thn: Na ka treguar Ebu Avane: Nga Katade: Nga Enes ibn Malik, ka
thn: I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thn:
Kush e harron nj namaz, ather ta fal at n kohn kur e kujton at! N
tem ka hadith edhe nga Semura dhe Ebu Katade. Hadithi i Enesit sht
Hasen Sahih. Transmetohet nga Ali ibn Ebi Talib se ka thn pr at
person q e harron namazin: Duhet ta fal at n kohn kur ta kujtoj,
qoft Brenda apo jasht kohs s tij t caktuar. Kt fjal ka thn edhe
Es-Shafiu, Ahmedi dhe Ishaku. sht prcjell nga Ebi Bekrah se atij i
kaloi namazi i ikindis pr shkak t gjumit dhe u zgjua kur po
perndonte dielli. Ai nuk u fal derisa dielli perndoi. T ktij
mendimi jan edhe disa dijetar nga Kufa, ndrsa shokt tan jan me
fjaln e Ali ibn Ebi Talib. [Ibn Maxheh (696):].(20) Temafar ka
ardhur pr at person q i kalojn pa falur disa namaze rradhazi, cilin
prej tyre duhet t fal m par?179- (Hasen) Na ka treguar Hennadi, ka
thn: Na ka treguar Hushejm: Nga Ebu Ez-Zubejr: Nga Nafiu ibn
Xhubejr ibn Mutim: Nga Ebu Ubejde ibn Abdullah ibn Mesud, ka thn:
Abdullah ibn Mesud ka thn: Mushrikt e penguan t Drguarin e Allahut
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) nga katr namaze n luftn e Hendekut,
derisa hyri nata dhe kaloi shum koh prej saj. Ather ai (sal-lallahu
alejhi ue sel-lem) urdhroi Bilalin q t thrras ezanin, pastaj thirri
ikametin dhe fali namazin e dreks, pastaj thirri prsri ikametin
(Bilali) dhe faln namazin e ikindis, pastaj thirri ikametin dhe
faln namazin e akshamit, pastaj thirri ikametin dhe fali namazin e
darks.N tem ka hadith edhe nga Ebu Seidi dhe Xhabiri. Hadithi i
Abdullahit sht me sened jo t keq, vese Ebu Ubejde nuk e ka dgjuar
nga Abdullahi.Veprimin sipas ktij hadithi e kan zgjedhur edhe disa
dijetar t cilt thon se duhet thirrur ikameti pr do namaz t kaluar,
por edhe nse nuk e thrret, atij i quhet. Kjo sht fjala e imam
Esh-Shafiut. [El-Irvau (1/257)]180- (Sahih) Na ka treguar Muhamed
ibn Beshar, ka thn: Na ka treguar Muadh ibn Hisham, ka thn: M ka
treguar babai im: Nga Jahja ibn Ebi Kethijr, ka thn: Na ka treguar
Ebu Seleme ibn Abdurr-Rrahman: Nga Xhabir ibn Abdullah se: Umer ibn
El-Hatab ka thn n ditn e Hendekut, pasiq kishte filluar t shante
idhujtart kurejsh: O i Drguari i Allahut, nuk munda ta fal ikindin
vese duke qen dielli gati n t pernduar. I Drguari i Allahut
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) it ha: Pr Allahun! Un nuk e kam
falur akoma. Ather zbritm n Buthan (nj lndin n Medine) dhe i
Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) morri avdes dhe bashk me t
edhe ne, pastaj i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) fali
namazin e ikindis pasiq kishte pernduar dielli dhe pas saj fali
akshamin. Ky Hadith sht Hasen Sahih. [].(21) Temafar ka ardhur pr
namazin e mesm dhe se ai sht namazi i ikindis, dhe thuhet se ai sht
namazi i dreks181- (Sahih) Na ka treguar Mahmud ibn Gajlan, ka thn:
Na ka treguar Ebu Daud Et-Tajalisi dhe Ebu En-Nadr: Nga Muhamed ibn
Talha ibn Musarif: Nga Zubejd: Nga Murah El-Hemdani: Nga Abdullah
ibn Mesud, ka thn: I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) ka thn: Namazi i mesm sht namazi i ikindis. Ky hadith sht
Hasen Sahih. [El-Mishkat (634):].182- (Sahih me at para ktij) Na ka
treguar Henadi, ka thn: Na ka treguar Abdeh: Nga Seidi: Nga Katade:
Nga El-Hasen: Nga Semurah ibn Xhundub: Nga i Drguari (sal-lallahu
alejhi ue sel-lem) se ai ka thn: Namazi i mesm sht namazi i
ikindis. [i njjti burim i msiprm].- (Sahih) N tem ka hadith edhe
nga Aliu, Aisha, Hafsa, Ebu Hurejra dhe Ebu Hashim ibn Utbeh.
Muhamedi thot: Ali ibn Abdullah ka thn: Hadithi i El-Hasen nga
Semura ibn Xhundub sht Hadith Sahih dhe ai e ka dgjuar vet at.
Hadithi i Semura pr namazin e mesm sht Hasen Sahih. N kt hadith sht
bazuar shumica e dijetarve prej shokve t t Drguarit (sal-lallahu
alejhi ue sel-lem) etj.Por Zejd ibn Thabit dhe Aisha kan thn se
namazi i mesm sht ai i dreks.Ndrsa Ibn Abasi dhe Ibn Umeri kan thn:
Namazi i mesm sht ai i sabahut.Na ka treguar Ebu Musa Muhamed ibn
El-Muthena, ka thn: Na ka treguar Kurejsh ibn Enes: Nga Habib ibn
Esh-Shehid, ka thn: Muhamed ibn Sirijn m ka thn mua: Pyete
El-Hasenin se nga kush e ka dgjuar hadithin pr kurbanin pr t
sapolindurin. Un e pieta dhe ai tha: E kam dgjuar at nga Semurah
ibn Xhundub. (Do t thot q ai ka dgjuar hadithe nga Semurah).182 ()-
Ma ka treguar gjithashtu kt hadith Muhamed ibn Ismail: Nga Ali ibn
Abdullah El-Medijni: Nga Kurejsh ibn ibn Enes. Muhamedi thot: Aliu
ka thn: Q t ket dgjuar El-Hasen nga Semurah sht dika e vrtet, duke
argumentuar me kt hadith. [, shih gjithashtu hadithin nr.
1522].(22) Temafar ka ardhur pr mosplqyerjen e t falurit pas
namazit t ikindis dhe pas namazit t sabahut183- (Sahih) Na ka
treguar Ahmed ibn Menij, ka thn: Na ka treguar Hushejm, ka thn: Na
ka treguar Mensur i cili sht Ibn Zadhan: Nga Katade, ka thn: Na ka
treguar Ebu El-Alije: Nga Ibn Abasi, ka thn: Kam dgjuar shum prej
shokve t t Drguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem), prej t cilve
edhe Umer ibn El-Hatab i cili ka qen prej m t dashurve tek un, se
kan thn:I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka
ndaluar nga t falurit (nafile) pas namazit t sabahut derisa t lind
dielli, si dhe nga t falurit pas namazit t ikindis derisa t perndoj
ai.N tem ka hadith edhe Aliu, Ibn Mesudi, Ebu Seidi, Ukbeh ibn
Amir, Ebu Hurejra, Ibn Umer, Semura ibn Xhundub etj. Hadithi i Ibn
Abasit nga Umeri sht Hasen Sahih dhe n t jan bazuar shum dijetar
prej sahabeve dhe pasardhsve t tyre t cilt thon se sht e
paplqyeshme q t falesh (nafile) pas namazit t sabahut derisa t lind
dielli dhe pas ikindis derisa t perndoj dielli. Ndrsa namazet e
detyrueshme q kan kaluar pa falur, nuk ka problem q t fallen n kto
koh. Ali ibn El-Medijni thot: Jahja ibn Seidi ka thn: Shube ka thn:
Katade nuk ka dgjuar nga Ebi El-Alijeh vese tri gjra: Hadithin e
Umerit: I Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka ndaluar nga t
falurit pas namazit t sabahut derisa t lind dielli dhe pas namazit
t ikindis derisa t perndoj dielli., Hadithin e Ibn Abasit nga i
Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) q thot: Nuk i lejohet
askujt q t thot: Un jam m i mir se Junus ibn Meta. Dhe hadithin e
Aliut (radiallahu anhu): Gjykatsit jan tri llojesh [Ibn Maxheh
(1250):].(23) Temafar ka ardhur pr t falurit pas namazit t
ikindis184- (Me sened daif-t dobt, ndrsa shprehja: por nuk e
prsriti m kt gj sht munker- e shpifur, e refuzuar) Na ka treguar
Kutejbe, ka thn: Na ka treguar Xherijr: Nga Ata ibn Es-Saib: Nga
Seid ibn Xhubejr: Nga Ibn Abasi (radiallahu anhu), ka thn: I
Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) fali dy rekat pas namazit t
ikindis sepse i erdhn disa t holla dhe e penguan q t falte dy
rekatet pas namazit t dreks, kshtu q i fali ato pas namazit t
ikindis, por nuk e prsriti m kt gj.N tem ka hadith edhe nga Aisha,
Umu Selemeh, Mejmuneh dhe Ebu Musa. Hadithi i Ibn Abasit sht Hasen
Sahih. Shum prej sahabeve kan prcjell nga i Drguari (sal-lallahu
alejhi ue sel-lem) se ai ka pas falur dy rekat nafile pas namazit t
ikindis, por kjo bie n kundrshtim me hadithin ku thuhet se ai
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka ndaluar nga t falurit pas
namazit t ikindis derisa t perndoj dielli, ndrsa hadithi i Abasit
sht m i sakt sepse ai thot n t: dhe nuk e prsriti m kt gj.Nga Zejd
ibn Thabit sht prcjell si hadithi i ibn Abasit, ndrsa nga Aisha jan
prcjell shum transmetime n kt tem, p.sh. Se i Drguari (sal-lallahu
alejhi ue sel-lem) falte dy rekat namaz do her q hynte tek ajo pas
namazit t ikindis. Po ashtu sht prcjell nga ajo (radiallahu anha),
nga Umu Selemeh, nga i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) se:
Ai (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka ndaluar nga t falurit pas
namazit t ikindis derisa t perndoj dielli dhe pas namazit t sabahut
derisa t lind dielli.Ajo n t ciln jan bashkuar shumica e dijetarve
sht mosplqyeshmria e t falurit pas namazit t ikindis derisa t
perndoj dielli dhe pas namazit t sabahut derisa t lind dielli, prve
asaj q sht prjashtuar nga kjo gj, si sht t falurit n Mek pas
ikindis derisa t perndoj dielli dhe pas namazit t sabahut derisa t
perndoj dielli, pr shkak t mbarimit t tavafit rreth Keabes, sepse i
Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka br lshim n kt. Kt fjal e
kan thn disa prej sahabeve dhe prej pasardhsve t tyre. Kt fjal ka
thn edhe imam Esh-Shafiu, Ahmedi dhe Ishaku. Disa dijetar prej
sahabeve dhe pasardhsve t tyre e kan konsideruar t paplqyeshme t
falurit pas namazit t ikindis dhe t sabahut edhe n Meke. Kt mendim
ka edhe Sufjan Eth-theuri, Malik ibn Enes dhe disa dijetar t
Kufas.(24) Temafar ka ardhur pr t falurit (nafile) para namazit t
akshamit185- (Sahih) Na ka treguar Henadi, ka thn: Na ka treguar
Vekij': Nga Kehmes ibn El-Hasen: Nga Abdullah ibn Burejde: Nga
Abdullah ibn Mugafel: Nga i Drguari (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem), ka thn: Ndrmjet do dy ezaneve (ezanit dhe ikametit) ka nj
namaz, pr at q dshiron (t falet).N tem ka hadith edhe nga Abdullah
ibn Ez-Zubejr. Hadithi i Abdullah ibn Mugafel sht Hasen Sahih.
Shokt e t Drguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) kan rn n
kundrshtim pr t falurit para namazit t akshamit, ku disa prej tyre
nuk mendojn se ka sunete para namazit t akshamit. N ann tjetr sht
prcjell se shum prej sahabeve falnin dy rekate nafile para namazit
t akshamit, ndrmjet ezanit dhe ikametit. Ahmedi dhe Ishaku thon:
Falja e atyre dy rekateve sht dika e mir. Kjo gj sht e plqyeshme
tek ata t dy. [Ibn Maxheh (1162):].(25) Temafar ka ardhur pr at q
arrin t fal vetm nj rekat nga namazi i ikindis para se t perndoj
dielli186- (Sahih) Na ka treguar El-Ensari, ka thn: Na ka treguar
Mean, ka thn: Na ka treguar Malik ibn Enes: Nga Zejd ibn Eslem: Nga
Ata ibn Jesar, Busr ibn Seid dhe El-Earaxh, i kan treguar atij: Nga
Ebu Hurejra se: I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem)
ka thn: Kush arrin t fal nj rekat nga namazi i sabahut para se t
lind dielli, ai e ka arritur faljen e sabahut (n koh) dhe kush
arrin t fal nj rekat nga namazi i ikindis para se t perndoj dielli
ai e ka arritur faljen e saj (n koh). N tem ka hadith edhe nga
Aisha (radiallahu anha). Hadithi i Ebu Hurejrs sht Hasen Sahih dhe
n t jan bazuar shokt tan: Esh-Shafiu, Ahmedi dhe Ishaku. Kuptimi i
ktij hadithi tek ata sht pr at person q ka pasur arsye, si ai q e
ka marr gjumi apo e ka haruar dhe pastaj zgjohet apo e kujton at n
t lindur apo n t pernduar t diellit. [Ibn Maxheh (699, 670): ].(26)
Temafar ka ardhur pr bashkimin ndrmjet dy namazeve187- (Sahih) Na
ka treguar Henad, ka thn: Na ka treguar Ebu Muavije: Nga El-Eamash:
Nga Habib ibn Ebi Thabit: Nga Seid ibn Xhubejr: Nga Ibn Abasi, ka
thn: I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka
bashkuar ndrmjet namazit t dreks dhe t ikindis, si dhe ndrmjet
namazit t akshamit dhe jacis duke qen n Medine dhe jo pr shkak t
ndonj frike apo shiu. Dikush i tha Ibn Abasit: far kishte pr qllim
me kt vepr? Ai tha: Donte t mos e rndonte popullin e tij.N tem ka
hadith edhe nga Ebu Hurejra. Hadithi i Ibn Abasit sht prcjell prej
tij edhe me rrug t tjera. At e ka prcjell gjithashtu Xhabir ibn
Zejd, Seid ibn Xhubejr dhe Abdullah ibn Shekik El-Ukajli. Nga Ibn
Abasi jan prcjell edhe transmetime t tjera nga i Drguari
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) n kt tem. [El-Irvau (1/579), Sahih
Ebi Daud (1096):].188- (Shum i dobt) Na ka treguar Ebu Seleme Jahja
ibn Halef El-Basri, ka thn: Na ka treguar El-Mutemir ibn Sulejman:
Nga babai i tij : Nga Hanesh: Nga Ikrima: Nga Ibn Abasi (radiallahu
anhu): Nga i Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem), ka
thn: Kush bashkon ndrmjet dy namazesh pa ndonj arsye, ai ka hyr nga
nj der prej dyerve t gjynaheve t mdha! Haneshi i prmendur sht Ebu
Ali Er-Rahabi Husejn ibn Kajs i cili sht transmetues i dobt tek
dijetart e hadithit, si Ahmedi etj.Sipas ktij hadithi punohet tek
dijetart t cilt thon se nuk lejohet t bashkohet namazi vese n
udhtim apo n Arafat (n Haxh). Disa dijetar prej tabiinve kan br
lshim n bashkimin ndrmjet dy namazeve pr t smurin. Kjo sht edhe
fjala e Ahmedit dhe Ishakut.Disa dijetar t tjer thon se lejohet
bashkimi ndrmjet dy namazesh n koh me shi. Kt fjal e thot
Esh-Shafiu, Ahmedi dhe Ishaku. Dallimi ndrmjet ktyre sht se imam
Esh-Shafiu nuk e sheh t arsyeshme bashkimin e namazeve pr t smurin.
[Et-Tealiku Er-Ragijb (1/198), Es-Silsiletu Ed-Daife (4581).
[1] Kjo ka qen n Mek dhe dihet q ajo sht m afr ekuatorit, ndrsa
n vendet e tjera ndryshon kjo gj sipas vendndodhjes s tyre.[2] sht
pr qllim se koha e namazit t tyre ka qen gjithashtu me dy kufij
ndrmjet t cilve ka pasur koh pr tu falur.[3] E ka nxjerr gjithashtu
Ahmedi: (1/333), Ebu Daudi: (393), Ibn Huzejme: (325).[4] E ka
nxjerr gjithashtu Ahmedi (3/330), En-Nesai (526).[5] E ka nxjerr
gjithashtu Ahmedi (2/232).[6] E ka nxjerr gjithashtu Ahmedi
(5/349), Muslimi (176/613), Ibn Maxheh, En-Nesai (519), Ibn Huzejme
(323).[7] E ka nxjerr gjithashtu Maliku (4), Buhariu (578), Muslimi
(230/645), Ebu Daudi, En-Nesai dhe Ahmedi (6/178).[8] E ka nxjerr
gjithashtu Ahmedi (3/465), Ebu Daudi, Ibn Maxheh, En-Nesai,
Ed-Darimi, El-Humejdi.[9] E ka nxjerr gjithashtu Ahmedi (6/135,
215).[10] E ka nxjerr gjithashtu Buhariu (540).[11] E ka nxjerr
gjithashtu Maliku (27), Buhariu (536), Ibn Maxheh, En-Nesai (50),
Ebu Daudi, Ed-Darimi dhe Ahmedi (2/462).[12] E ka nxjerr gjithashtu
Buhariu (535), Ebu Daudi dhe Ahmedi (5/155).[13] Krkon t thot q ai
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) e fali ikindin n fillim t kohs s
saj, kur hija e sendeve bhet sa lartsia e tyre.[14] E ka nxjerr
gjithashtu Maliku (2), Buhariu (545), Muslimi (168/611), Ebu Daudi,
En-Nesai (505), El-Humejdi dhe Ahmedi (6/37).[15] E ka nxjerr
gjithashtu Muslimi (195/622), En-Nesai (511).[16] E ka nxjerr
gjithashtu Ahmedi (6/289, 310).[17] E ka nxjerr gjithashtu Buhariu
(561), Muslimi (216/636), Ebu Daudi, Ibn Maxheh, Ed-Darimi, Ahmedi
(4/51, 54).[18] E ka nxjerr gjithashtu Ebu Daudi, En-Nesai (529),
Ahmedi (4/270, 272).[19] E ka nxjerr gjithashtu Ibn Maxheh dhe
Ahmedi (2/250, 433).[20] E ka nxjerr gjithashtu Buhariu (568),
Muslimi (236), Ibn Maxheh, En-Nesai (530), Ahmedi (4/420, 424).
Ezani Sunenu Tirmidhi
(27) Temafar ka ardhur pr ezanin e par n Islam189- (Hasen) Na ka
treguar Seid ibn Jahja ibn Seid El-Emevi, ka thn: Na ka treguar
babai im, ka thn: Na ka treguar Muhamed ibn Ishak: Nga Muhamed ibn
Ibrahim Et-Tejmi: Nga Muhamed ibn Abdullah ibn Zejd: Nga babai i
tij, ka thn: Kur u gdhi shkuam tek i Drguari i Allahut (sal-lallahu
alejhi ue sel-lem) dhe i tregova atij ndrrn q kasha par. Ai
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) tha: Kjo sht nj ndrr e vrtet, shko
te Bilali (q t thrras ezanin) sepse ai e ka zrin m t fort dhe m t
gjat se ti! Tregoji atij at q t sht thn n ndrr dhe ai t thrras me z
t lart! Thot (transmetuesi): Kur Umer ibn El-Hatab dgjoi thirrjen e
Bilalit shkoi te i Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) duke trhequr zvarr rroben e tij dhe duke thn: O i Drguari
i Allahut, pasha At q t ka drguar ty me t Vrtetn! Un kam par n ndrr
njsoj si ato fjal. I Dguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) tha: Falenderimi i qoft vetm Allahut, kjo sht akoma m e
sigurt. N tem ka hadith edhe nga Ibn Umer. Hadithi i Abdullah ibn
Zejd sht Hasen Sahih. Kt hadith e ka prcjell gjithashtu Ibrahim ibn
Sead nga Muhamed ibn Ishak, m t plot dhe m t gjat se i prmenduri. N
t sht prmendur edhe forma e ezanit n t cilin prsriten fjalt nga dy
her dhe forma e ikametit n t cilin thuhen fjalt vetm nga nj
her.Abdullah ibn Zejd sht Ibn AbduRabihi dhe thuhet se sht Ibn
AbduRab. Nuk njohim prej tij ndonj hadith nga i Drguari
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) prve ktij hadithi pr ezanin.Ndrsa
Abdullah ibn Zejd ibn Asim El-Mazini ka prcjell shum hadithe nga i
Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe ai sht xhaxhai i Abad
ibn Temijm. [Ibn Maxheh (706)].190- (Sahih) Na ka treguar Ebu Bekr
ibn Ebi En-Nadr, ka thn: Na ka treguar El-Haxhaxh ibn Muhamed, ka
thn: Ibn Xhurejxh ka thn: Na ka njoftuar Nafiu: Nga Ibn Umer, ka
thn: Kur muslimant shkuan n Medine mblidheshin duke e prcaktuar me
mendje kohn e faljeve dhe askush nuk thrriste pr kohn e faljes. Nj
dit po flisnin pr kt gj. Dikush tha: Merrni nj kmban si ajo e t
krishterve! Ndrsa dikush tjetr tha: Merrni nj bri (kafshe) si ai i
ifutve! Ather Umeri tha: A nuk po drgoni diknd q t thrras pr tu
falur!? I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) tha:
Bilal, ngrihu dhe thirr pr tu falur! Ky hadith sht Hasen Sahih
Garib nga hadithet e Ibn Umerit. [].(28) Temafar ka ardhur pr
prsritjen me vete t dy dshmive nga muezini gjat ezanit191- (Sahih)
Na ka treguar Bishr ibn Muadh, ka thn: Na ka treguar Ibrahim ibn
Abdul-Aziz ibn Abdul-Melik ibn Ebi Mahdhura, ka thn: M ka treguar
babai bashk me gjyshin tim: Nga Ebi Mahdhura, se i Drguari i
Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) e uli at dhe po ia thoshte
ezanin shkronj m shkronj. Ibrahimi tha: A ishte si ezani yn? Bishri
tha: Un i thash atij: Ma prsrit ezanin! Ather ia tha at duke i
prsritur dy dshmit (shehadetet).Hadithi i Ebi Mahdhur pr ezanin sht
Hasen Sahih dhe sht prcjell nga ai me m shum se nj rrug. Sipas ktij
hadithi veprohet n Mek dhe sipas tij sht edhe fjala e imam
Esh-Shafiut. [Ibn Maxheh (708)].192- (Hasen Sahih) Na ka treguar
Ebu Musa Muhamed ibn El-Muthena, ka thn: Na ka treguar Affan, ka
thn: Na ka treguar Hemmam: Nga Amir ibn Abdul-Vahid El-Ahvel: Nga
Makhul: Nga Abdullah ibn Muhajrijz: Nga Ebi Mahdhura, se: I Drguari
i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ia ka msuar atij ezanin
me nntmbdhjet fjal, ndrsa ikametin me shtatmbdhjet fjal.Ky hadith
sht Hasen Sahih. Emri i Ebi Mahdhuras sht Semurah ibn Mijer.N kt
hadith jan bazuar disa dijetar pr ezanin dhe sht prcjell se Ebi
Mahdhura e thrriste ikametin duke i thn fjalt e tij vetm nga nj
her. [Ibn Maxheh (709)].(29) Temafar ka ardhur pr thnien nga nj her
t fjalve t ikametit193- (Sahih) Na ka treguar Kutejbe, ka thn: Na
ka treguar Abdul-Vehab Eth-Thekafi dhe Jezid ibn Zureji: Nga Halid
El-Hadhai: Nga Ebu Kilabe: Nga Enes ibn Malik, ka thn: Bilali ishte
urdhruar q ti prsriste nga dy her fjalt e ezanit dhe nga nj her ato
t ikametit.N tem ka hadith edhe nga Ibn Umer. Hadithi i Enesit sht
Hasen Sahih dhe n t jan bazuar disa dijetar pre sahabeve dhe
tabiinve. Kt fjal ka edhe imam Maliku, Esh-Shafiu, Ahmedi dhe
Ishaku. [Ibn Maxheh (729, 730)].(30) Temafar ka ardhur pr thirrjen
e ikametit duke i prsritur fjalt nga dy her194- (Me sened daif- t
dobt) Na ka treguar Ebu Seid El-Eshexh, ka thn: Na ka treguar Ukbeh
ibn Halid: Nga Ibn Ebi Lejla: Nga Amr ibn Murrah: Nga
Abdurr-Rrahman ibn Ebi Lejla: Nga Abdullah ibn Zejd, ka thn: Ezani
it Drguarit t Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka qen
ift-ift (duke i prsritur fjalt nga dy her), si ezani edhe
ikameti.Hadithin e Abdullah ibn Zejd e ka prcjell Vekiju: Nga
El-Eamash: Nga Amr ibn Murrah: Nga Abdurr-Rrahman ibn Ebi Lejla, ka
thn: Na kan treguar shokt e Muhamedit (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) se Abdullah ibn Zejd e ka par ezanin n ndrr. Ky sht m i
sakt se hadithi i Ibn Ebi Lejla. Abdurr-Rrahman ibn Ebi Lejla nuk
ka dgjuar gj nga Abdullah ibn Zejd.Disa dijetar thon se si n ezan
ashtu edhe n ikamet fjalt thuhen nga dy her. Kt fjal e ka thn
Sufjan Eth-Theuri, Ibn El-Mubarek dhe dijetart e Kufas. Emri i Ibn
Ebi Lejla sht Muhamed ibn Abdurr-Rrahman ibn Ebi Lejla. Ai ka qen
gjykatsi i Kufas dhe nuk ka dgjuar gj nga babai i tij, por ka
transmetuar hadithe nga nj burr, nga babai i tij.(31) Temafar ka
ardhur pr thirrjen e ezanit ngadal dhe pa shpejtuar195- (Shum i
dobt) Na ka treguar Ahmed ibn El-Hasen, ka thn: Na ka treguar
El-Muala ibn Esed, ka thn: Na ka treguar Abdul-Munim i cili sht ai
q u jepte uj pr t pir njerzve, ka thn: Na ka treguar Jahja ibn
Muslim: Nga El-Hasen dhe Atai: Nga Xhabiri: Se i Drguari i Allahut
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) i ka thn Bilalit: O Bilal, kur t
thrrassh ezanin thirre ngadal at dhe kur t thrrassh ikametin
shpejto. Ndrmjet ezanit dhe ikametit lr aq koh sa i duhet dikujt pr
t ngrn dhe pr t pir, apo aq sa i duhet atij q hyn pr t kryer
nevojat e tij dhe mos e thrrisni ikametin derisa t m shihni mua!
[El-Irvau (228) Por fjala: dhe mos e thrrisni ikametin derisa t m
shihni mua! sht e sakt dhe do t vij m pas (517)].196- Na ka treguar
Abdu ibn Humejd, ka thn: Na ka treguar Junus ibn Muhamed: Nga
Abdul-Munim; njsoj si hadithi i par. Hadithin e Xhabirit nuk e
njohim vese nga kjo rrug, nga hadithi i Andul-Munim, por senedi i
tij sht mexhhul-i panjohur. Abdul-Munim sht dijetar nga Basra.
[Shih hadithin e msiprm].(32) Temafar ka ardhur pr futjen e gishtit
n vesh gjat thirrjes s ezanit197- (Sahih) Na ka treguar Mahmud ibn
Gajlan, ka thn: Na ka treguar Abdurr-Rrazak, ka thn: Na ka njoftuar
Sufjan Eth-Theuri: Nga Avni ibn Ebi Xhuhajfe: Nga babai i tij, ka
thn: Kam par Bilalin t thrras ezanin duke u rrotulluar dhe e onte
gojn ktej e andej (majtas-djathtas kur thoshte: hajje alas-salah
dhe hajje alal-felah) dhe n t dy vesht fuste gishtat e tij. Ndrkoh
i Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ishte n nj tend
t kuqe dhe m duket se tha: Ishte prej lkure. Bilali kaloi para tij
me nj shkop n dor dhe e nguli n Batha- nj lndin jasht Mekes, para t
cilit (shkop) u fal i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe
para tij (pas shkopit) kalonte qeni e gomari. Ai (sal-lallahu
alejhi ue sel-lem) kishte veshur nj kostum t kuq dhe un sikur shoh
tani shklqimin e krcijve t tij. Sufjani thot: Mendojm se kostumi ka
qen me vija t kuqe dhe jo i kuq.Hadithi i Ebi Xhuhajfe sht Hasen
Sahih dhe sipas tij veprojn dijetart t cilt e konsiderojn t
plqyeshme q muezini t fus gishtat n t dy vesht e tij gjat thirrjes
s ezanit. Disa dijetar kan thn q t bj kshtu edhe kur thrret
ikametin. Kjo sht fjala e El-Euzait. Ebu Xhuhajfe e ka emrin Vehbi
ibn Abdullah Es-Suvai. [Ibn Maxheh (711)].(33) Temafar ka ardhur pr
shtesn q bhet n ezanin e sabahut198- (Daif- i dobt) Na ka treguar
Ahmed ibn Menij, ka thn: Na ka treguar Ebu Ahmed Ez-Zubejri, ka
thn: Na ka treguar Ebu Israil: Nga El-Hakem: Nga Abdurr-Rrahman ibn
Ebi Lejla: Nga Bilali, ka thn: I Drguari i Allahut (sal-lallahu
alejhi ue sel-lem) m tha mua: Mos thuaj Es-salatu hajrun minen-neum
n ndonj prej namazeve, prve namazit t sabahut! N tem ka hadith edhe
nga Ebu Mahdhura. Hadithin e Bilalit nuk e njohim vese nga
transmetimi i Ebu Israil El-Mulai i cili nuk e ka dgjuar kt hadith
nga El-Hakem ibn Utejbeh, por ai e ka transmetuar at nga El-Hasen
ibn Umara: Nga El-Hakem ibn Utejbe. Emir i Ebu Israilit sht Ismail
ibn Ebu Ishak i cili nuk sht transmetues i fort tek dijetart e
hadithit.Dijetart kan rn n kundrshtim n lidhje me kuptimin e
tethvibit-shtess n ezanin e sabahut; disa thon se ajo shtes sht t
thuash: Es-salatu hajrun minen-neum n ezanin e sabahut. Kjo sht
fjala e Ibn El-Mubarek dhe Ahmedit. Ndrsa Ishaku thot: Tethvibi i
paplqyeshm sht shtesa q kan shpikur njerzit pas kohs s t Drguarit
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem); kur muezini thrriste ezanin dhe
shihte q njerzit vonoheshin pr t ardhur n xhami, ather ai thoshte
ndrmjet ezanit dhe ikametit: kad kametis-salah, hajje alas-salah,
hajje alal-felah. Kto fjal jan ato pr t cilat Ishaku thot se jan t
paplqyera tek dijetart dhe t cilat i kan shpikur pas t Drguarit
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem). Ndrsa komenti q i bri Ahmedi dhe
Ibn El-Mubarek tehtvibit sht fjala es-salatu hajrun minen-neum n
ezanin e sabahut, kjo sht domethnie e sakt dhe kt gj e kan zgjedhur
edhe dijetart. sht prcjell nga Abdullah ibn Umer se ai thoshte n
namazin e sabahut: es-salatu hajrun minen-neum. Ndrsa Muxhahidi
transmeton: Hura me Abdullah ibn Umer n nj xhami ku po thirrej
ezani. Ne donim t faleshim n t, por muezini bri shtes n ezan dhe
Abdullahi doli nga xhamia duke thn: Eja t dalim prej ktij bidatiu!
Dhe nuk u fal n at xhami. Thot (Muxhahidi): Tethvibi-shtesa q
urrente Abdullahi ishte ajo q shpikn njerzit m pas. [Ibn Maxheh
(715)].(34) Temafar ka ardhur q ikametin e thrret ai q thrret
ezanin199- (Daif) Na ka treguar Hennad, ka thn: Na ka treguar Abdeh
dhe Jeala ibn Ubejd: Nga Abdurr-Rrahman ibn Zijad ibn Enum
El-Ifrijki: Nga Zijad ibn Nuajm El-Hadrami: Nga Zijad ibn El-Harith
Es-Sudai, ka thn: M urdhroi i Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi
ue sel-lem) q t thrtas ezanin e sabahut dhe un e thirra at. Pastaj
Bilali donte t thrriste ikametin, por i Drguari (sal-lallahu alejhi
ue sel-lem) tha: Ezanin e thirri vllai i Sudait dhe ikametin e
thrret ai q thrret ezanin. N tem ka hadith edhe nga Ibn Umeri.
Hadithin e Zijadit e njohim nga transmetimi i El-Ifrijkit i cili
sht i dobt tek dijetart e hadithit; e ka konsideruar t dobt Jahja
ibn Seid El-Katan e t tjer. Ahmedi thot: Un nuk e shkruaj hadithin
e El-Ifrijkit. Ndrsa Muhamed ibn Ismail e ka forcuar disi gjendjen
e tij duke thn se atij mund ti merret hadithi.Shumica e dijetarve
jan t mendimit se ikametin duhet ta thrras ai q thrret ezanin. [Ibn
Maxheh (717)].(35) Temafar ka ardhur pr mosplqyeshmrin e thirrjes s
ezanit duke qen pa avdes200- (Daif) Na ka treguar Ali ibn Huxhr, ka
thn: Na ka treguar El-Velid ibn Muslim: Nga Muavije ibn Jahja
Es-Sadefi: Nga Ez-Zuhri: Nga Ebu Hurejra: Nga i Drguari
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem), ka thn: Ezanin nuk e thrret vese
ai q ka avdes! [El-Irvau (222)].201- (Daif) Na ka treguar Jahja ibn
Musa, ka thn: Na ka treguar Abdullah ibn Vehbi: Nga Junusi: Nga Ibn
Shihabi, ka thn: Ebu Hurejra ka thn: Nuk duhet t thrras pr namaz
(ezanin) vese ai q ka avdes.Ky hadith sht m i sakt se ai i pari,
por hadithin e Ebu Hurejras, Ibn Vehbiu nuk e ka ngritur tek i
Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem), megjithat ai sht m i sakt
se hadithi i El-Velid ibn Muslim edhe pse Ez-Zuhri nuk e ka dgjuar
Ebu Hurejran.Dijetart kan rn n kundrshtim pr thirrjen e ezanit pa
pasur avdes; disa e konsiderojn t paplqyeshme, si Esh-Shafiu dhe
Ishaku, ndrsa disa dijetar t tjer kan br lshim n kt gj, si jan
Sufjani, Ibn El-Mubarek dhe Ahmedi. [I njjti burim i msiprm].(36)
Temafar ka ardhur pr thnien se imami ka m shum t drejtn kohn e
thirrjes s ikametit202- (Hasen) Na ka treguar Jahja ibn Musa, ka
thn: Na ka treguar Abdurr-Rrazak, ka thn: Na ka njoftuar Israili,
ka thn: M ka njoftuar Simak ibn Harb i cili ka dgjuar Xhabir ibn
Semurah t thot: Muezini i t Drguarit t Allahut (sal-lallahu alejhi
ue sel-lem) priste dhe nuk e thrriste ikametin derisa shihte t
Drguarin e Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) t dilte, ather e
thrriste ikametin. Hadithi i Xhabir ibn Semurah sht Hasen Sahih,
por hadithin e Israilit nga Simaku nuk e njohim vese nga kjo rrug.
Kshtu thon edhe disa dijetar; q muezini sundon ezanin, ndrsa imami
ikametin. [Sahih Ebi Daud (548):].(37) Temafar ka ardhur pr
thirrjen e ezanit t nats ( pr ezanin e par t sabahut)203- (Sahih)
Na ka treguar Kutejbe, ka thn: Na ka treguar El-Lejth: Nga Ibn
Shihab: Nga Salim: Nga babai i tij, se i Drguari (sal-lallahu
alejhi ue sel-lem) ka thn: Bilali thrret ezanin e nats, prandaj
hani dhe pini derisa t dgjoni ezanin e Ibn Umi Mektum! N tem ka
hadith edhe nga Ibn Mesudi, Aisha, Unejsa, Enesi, Ebu Dherri dhe
Semura. Hadithi i Ibn Umerit sht Hasen Sahih. Dijetart kan rn n
kundrshtim pr ezanin e nats; disa prej tyre thon se nse muezini e
thrret ezanin q me nat, ai ezan mjafton dhe nuk ka nevoj t thrras
ezan t dyt. Kjo sht fjala e imam Malikut, Ibn El-Mubarek,
Esh-Shafiut, Ahmedit dhe Ishakut. Ndrsa disa dijetar t tjer thon se
muezini duhet t thrras ezan tjetr edhe nse thrret q me nat. Kjo sht
fjala e Sufjan Eth-Theurit (si dhe e Ebu Hanifes).Transmeton Hamad
ibn Seleme: Nga Ejubi: Nga Nafiu: Nga Ibn Umer, se Bilali thirri
ezanin q me nat dhe i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) e
urdhroi t thrras dhe t shtoj n ezan: Njerzit fjetn! Ky hadith sht i
panjohur, por i sakt sht ai i Ubejdullah ibn Umerit e t tjer: Nga
Nafiu: Nga Ibn Umeri, se i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem)
ka thn: Bilali e thrret ezanin q me nat, prandaj hani e pini derisa
t thrras ezanin Ibnu Umi Mektum!Abdul-Aziz ibn Ebi Ravad transmeton
nga Nafiu se: Nj muezin i Umerit (radiallahu anhu) thirri ezanin q
me nat dhe Umeri e urdhroi at q ta thrras prsri. Por ky hadith nuk
sht i sakt sepse ai sht i prer ndrmjet Nafiut dhe Umerit, dhe
ndoshta Hamadi ka pasur pr qllim kt hadith, por i sakt sht
transmetimi i Ubejdullah e t tjerve nga Nafiu: Nga Ibn Umer si dhe
transmetimi i Ez-Zuhrit: Nga Salim: Nga Ibn Umer se: I Drguari i
Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thn: Bilali e thrret
ezanin q me nat Nse hadithi i Hamadit do t kishte qen i sakt, ather
ky hadith nuk do t kishte kuptim, sepse i Drguari (sal-lallahu
alejhi ue sel-lem) thot: Bilali e thrret ezanin q me nat.. duke i
njoftuar ata pr at q presin dhe nse do ta urdhronte ta prsriste
ezanin nuk do ta thoshte at fjal.Ali ibn El-Medijni thot: Hadithi i
Hamad ibn Seleme: Nga Ejubi: Nga Nafiu: Nga Ibn Umer: Nga i Drguari
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem); sht nj hadith i panjohur dhe Hamad
ibn Seleme ka gabuar n t. [El-Irvau (219):].(38) Temafar ka ardhur
pr mosplqyeshmrin e daljes nga xhamiapas thirrjes s ezanit204-
(Hasen Sahih) Na ka treguar Hennadi, ka thn: Na ka treguar Vekij':
Nga Sufjani: Nga Ibrahim ibn El-Muhaxhir: Nga Ebu Esh-Sheatha, ka
thn: Nj burr doli nga xhamia pasiq ishte thirr n t ezani i ikindis
dhe Ebu Hurejra tha: Ky njeri ka kundrshtuar urdhrin e Ebu El-Kasim
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem). N tem ka hadith edhe nga Uthmani.
Hadithi i Ebu Hurejras sht Hasen Sahih dhe sipas tij kan punuar
dijetart prej sahabeve dhe pasardhsve t tyre: Askush t mos dal nga
xhamia pas ezanit vese pr ndonj arsye; nse sht pa avdes apo pr
ndonj pun t domosdoshme. Por Ibrahim En-Nehij thot se mund t dal
nse muezini nuk ka filluar t thrras ikametin. Kjo dalje pr mendimin
ton sht pr at q ka ndonj arsye.Emri i Ebu Esh-Sheatha sht Sulejm
ibn El-Esved i cili sht babai i Eshath ibn Ebi Esh-Sheatha. Eshathi
e ka transmetuar kt hadith nga babai i tij Ebu Esh-Sheatha. [Ibn
Maxheh (733):].(39) Temafar ka ardhur pr thirrjen e ezanit n
udhtim205- (Sahih) Na ka treguar Mahmud ibn Gajlan, ka thn: Na ka
treguar Vekij': Nga Sufjani: Nga Halid El-Hadhai: Nga Ebu Kilabeh:
Nga Malik ibn El-Huvejrith, ka thn: Un dhe nj djal i xhaxhait tim
shkuam tek i Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe
ai tha: Kur t jeni n udhtim, thirreni ezanin dhe ikametin, pastaj t
bhet imam m i madhi prej jush n mosh. Ky hadith sht Hasen Sahih dhe
me t punon shumica e dijetarve t cilt thon se duhet t thirret ezani
pr namaz n udhtim. Disa t tjer thon se ikameti do t mjaftonte,
sepse ezani sht pr at q krkon t mbledhi njerz, por fjala e par sht
m e sakt dhe at e ka thn edhe Ahmedi dhe Ishaku. [Ibn Maxheh
(979):].(40) Temafar ka ardhur pr dobin e ezanit206- (Daif) Na ka
treguar Muhamed ibn Humejd Er-Razi, ka thn: Na ka treguar Ebu
Tumejle, ka thn: Na ka treguar Ebu Hamza: Nga Xhabiri: Nga
Muxhahidi: Nga Ibn Abasi se i Drguari (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) ka thn: Kush e thrret ezanin pr shtat vjet pr Hir t
Allahut, atij do ti shkruhet shptim nga Zjarri.N tem ka hadith edhe
nga Abdullah ibn Mesud, Theubani, Muavija, Enesi, Ebu Hurejra dhe
Ebu Seidi. Hadithi i Ibn Abasit sht Garib- nuk njihet vese nga kjo
rrug. Emri i Ebu Tumejles sht Jahja ibn Uadih, ndrsa emri i Ebu
Hamzs sht Muhamed ibn Mejmun. Xhabir ibn Jezid El-Xhufij e kan
konsideruar t dobt, madje Jahja ibn Seid dhe Abdurr-Rrahman ibn
Mehdi e kan ln hadithin e tij. Kam dgjuar El-Xharud t thot: Kam
dgjuar Vekijun t thot: Sikur t mos ishte Xhabir El-Xhufij, ather
njerzit e Kufas do t kishin ngelur pa hadith dhe sikur t mos ishte
Hamadi ata do t kishin ngelur pa fikh! [Ibn Maxheh (727)].(41)
Temafar ka ardhur pr shprehjen: Imami sht prgjegjs,ndrsa muezini i
besueshm207- (Sahih) Na ka treguar Hennad, ka thn: Na ka treguar
Ebu El-Ahvas dhe Ebu Muavije: Nga El-Eamash: Nga Ebu Salih: Nga Ebu
Hurejra (radiallahu anhu), ka thn: I Drguari i Allahut (sal-lallahu
alejhi ue sel-lem) ka thn: Imami sht prgjegjs dhe muezini i
besueshm. O Zot! Drejtoi imamt dhe fali muezint! N tem ka hadith
edhe nga Aisha, Sehl ibn Sead dhe Ukbeh ibn Amir. Hadithin e Ebu
Hurejrs e ka prcjell Sufjan Eth-Theuri dhe Hafs ibn Gijath e t
tjer, nga El-Eamash: Nga Ebu Salih: Nga Ebu Hurejra: Nga i Drguari
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem). Gjithashtu e ka transmetuar Esbat
ibn Muhamed: Nga El-Eamash, ka thn: M kan treguar nga Ebu Salih:
Nga Ebu Hurejra: Nga i drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem).Kt
hadith e ka transmetuar gjithashtu Nafiu ibn Sulejman: Nga Muhamed
ibn Ebi Salih: Nga babai i tij: Nga Aisha: Nga i Drguari
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem).Kam dgjuar Ebu Zurah t thot:
Hadithi i Ebu Salih nga Ebu Hurejra sht m i sakt se ai i tij nga
Aisha. Ndrsa Muhamedin e kam dgjuar t thot: Hadithi i Ebu Salih nga
Aisha sht m i sakt, si dhe prmendi nga Ali ibn El-Medijni se ai nuk
e ka konsideruar t qndrueshm hadithin e Ebu Salihut nga Ebu Hurejra
dhe as at nga Aisha n kt tem. [El-Mishkat (663), El-Irvau (217),
Sahih Ebi Daud (530)].(42) Temafar thuhet kur muezini thrret
ezanin208- (Sahih) Na ka treguar Ishak ibn Musa El-Ensari, ka thn:
Na ka treguar Mean, ka thn: Na ka treguar Maliku()Dhe na ka treguar
Kutejbe: Nga Maliku: Nga Ez-Zuhri: Nga Ata ibn Jezid El-Lejthi: Nga
Ebu Seid, ka thn: I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) ka thn: Kur dgjoni ezanin thoni ashtu si thot muezini! N
tem ka hadith edhe nga Ebu Rafiu, Ebu Hurejra, Umu Habibe, Abdullah
ibn Amr, Abdullah ibn Rabijah, Aisha, Muadh ibn Enes dhe Muavija.
Hadithi i Ebu Seidit sht Hasen Sahih dhe po si ai ka transmetuar
Meamari e t tjer nga Ez-Zuhri, si hadithi i Malikut. Kt hadith e ka
transmetuar edhe Abdurr-Rrahman ibn Ishak: Nga Ez-Zuhri: Nga Seid
ibn El-Musejjib: Nga Ebu Hurejra: Nga i Drguari (sal-lallahu alejhi
ue sel-lem), por transmetimi i Malikut sht m i sakt. [Ibn Maxheh
(720):].(43) Temafar ka ardhur pr mosplqyeshmrin e t marrurit pages
nga muezini pr thirrjen e ezanit209- (Sahih) Na ka treguar Hennadi,
ka thn: Na ka treguar Ebu Zubejd i cili sht Abther ibn El-Kasim:
Nga EshAth: Nga El-Hasen: Nga Uthman ibn Ebi El-As, ka thn: Nga
porosit e fundit q m dha i Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) ishte q t marr muezin i cili nuk krkon pages pr thirrjen e
ezanit. Hadithi i Uthmanit sht Hasen Sahih dhe sipas tij kan punuar
dijetart t cilt e konsiderojn t paplqyeshme q muezini t marr pages
pr thirrjen e ezanit dhe e konsiderojn t plqyeshme pr t q ta bj pr
Hir t Allahut. [Ibn Maxheh (714)].(44) Temafar lutje thuhet pasiq
muezini e mbaron ezanin210- (Sahih) Na ka treguar Kutejbe, ka thn:
Na ka treguar El-Lejth: Nga El-Hukejm ibn Abdullah ibn Kajs: Nga
Amir ibn Sead: Nga Sead ibn Ebi Uekas: Nga i Drguari i Allahut
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem), ka thn: Kush thot kur dgjon
muezinin: Edhe un dshmoj se nuk ka t adhuruar tjetr prve Allahut,
Nj e t Pashoq dhe se Muhamedi sht njeri dhe i Drguari i Tij. Un jam
i knaqur me Allahun si Zotin tim, me Muhamedin si t Drguarin tim
dhe me Islamin si Fen time, atij i falen gjynahet e tij! Ky hadith
sht Hasen Sahih Garib dhe nuk njohim vese nga transmetimi i
El-Lejth ibn Sead nga Hukejm ibn Abdullah ibn Kajs. [Ibn Maxheh
(721):].(45) Tem e njjt me t msiprmen211- (Sahih) Na ka treguar
Muhamed ibn Sehl ibn Asker El-Bagdadi dhe Ibrahim ibn Jakub, kan
thn: Na ka treguar Ali ibn Ajash El-Himsi, ka thn: Na ka treguar
Shuajb ibn Ebi Hamza, ka thn: Na ka treguar Muhamed ibn
El-Munkedir: Nga Xhabir ibn Abdullah, ka thn: I Drguari i Allahut
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thn: Kush thot pasiq dgjon
thirrjen (ezanin): O Zot i ksaj thirrjeje t plot dhe i ktij namazi
t prhershm, jepi Muhamedit vendin t cilin nuk e arrin vese njri
prej robrve t Tu dhe gradn m t lart, si dhe ngjalle at n nj vend t
lavdrueshm t cilin ia ke premtuar! Atij i bhet hallall ndrmjetsimi
im n Ditn e Kijametit! Hadithi i Xhabirit sht Hasen Garib nga
hadithet e Muhamed ibn El-Munkedir dhe nuk njohim ta ket
transmetuar at ndokush tjetr prve Shuajb ibn Ebi Hamzs: Nga Muhamed
ibn El-Munkedir. Emri i Ebu Hamzs sht Dijnar. [Ibn Maxheh
(722):].(46) Temafar ka ardhur se lutja q bhet n kohn ndrmjet
ezanit dhe ikametitnuk kthehet mbrapsht212- (Sahih) Na ka treguar
Mahmud ibn Gajlan, ka thn: Na ka treguar Uekij, Abdurr-Rrazaku, Ebu
Ahmedi dhe Ebu Nuajmi, kan thn: Na ka treguar Sufjani: Nga Zejd
El-Amij: Nga Ebu Ijas Muavije ibn Kurah: Nga Enes ibn Malik, ka
thn: I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thn:
Lutja n kohn ndrmjet ezanit dhe ikametit nuk kthehet mbrapsht.
Hadithi i Enesit sht Hasen Sahih. T ngjashm me t ka transmetuar
edhe Ebu Ishak El-Hemdani: Nga Burejd ibn Ebi Merjem: Nga Enesi:
Nga i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem). [El-Mishkat (671),
El-Irvau (244), Sahih Ebi Daud (534)].
Obligueshmeria e Namazit, Vlera e Namazit, Namazi kolektiv ne
Xhami Sunenu Tirmidhi
(47) Temafar ka ardhur pr numrin e namazeve q Allahu u
kangarkuar robve t Tij213- (Sahih)Na ka treguar Muhamed ibn Jahja
En-Nijsaburi, ka thn: Na ka treguar Abdurr-Rrazaku, ka thn: Na ka
njoftuar Meamar: Nga Ez-Zuhri: Nga Enes ibn Malik, ka thn:Natn e
Isras ngritjes n qiell, t Drguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem)
iu bn obligim pesdhjet namaze, pastaj u paksuan derisa ngeln pes
namaze, pastaj u thirr: O Muhamed! Fjala tek Un nuk ndryshon dhe ti
me kto pes namaze ke shprblimin e pesdhjet namazeve.N tem ka hadith
edhe nga Ubadeh ibn Es-Samit, Talha ibn Ubejdullah, Ebu Dherri, Ebu
Katade, Malik ibn Sasaah dhe Ebu Seid El-Hudrij.Hadithi i Enesit
sht Hasen Sahih Garib. [].(48) TemaPr dobin e pes namazeve214-
(Sahih)Na ka treguar Ali ibn Huxhr, ka thn: Na ka njoftuar Ismail
ibn Xheaferr: nga El-Ala ibn Abdurr-Rrahman: Nga babai i tij: Nga
Ebu Hurejra (radiallahu anhu) se i Drguari i Allahut (sal-lallahu
alejhi ue sel-lem) ka thn:Pes namazet dhe nga falja e xhumas n t
xhuman tjetr jan falje gjynahesh ndrmjet njra-tjetrs, nse nuk ka rn
n gjynahe t mdha!N tem ka hadith edhe nga Xhabiri, Enesi dhe
Handhale El-Usejidi. Hadithi i Ebu Hurejrs sht Hasen Sahih.
[Et-Tealik Er-Ragib (1/137)].(49) Temafar ka ardhur pr dobin e
faljes n kolektiv215- (Sahih)Na ka treguar Hennadi, ka thn: Na ka
treguar Abdeh: Nga Ubejdullah ibn Umer: Nga Nafiu: Nga Ibn Umer, ka
thn: I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka
thn:Falja n kolektiv (me xhemat) sht njzet e shtat grad m e mir se
falja e burrit vetm,.N tem ka hadith edhe nga Abdullah ibn Mesudi,
Ubej ibn Keab, Muadh ibn Xhebel, Ebu Seidi, Ebu Hurejra dhe Enes
ibn Maliku. Hadithi i Ibn Umerit sht Hasen Sahih. Nafiu ka prcjell
gjithashtu nga Ibn Umer se i Drguari (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) ka thn:Namazi n kolektiv sht njzet e shtat grad m i mir se
namazi i burrit duke qen vetm.Por shumica e transmetimeve nga i
Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) thon:Njzet e pes
grad,prve Ibn Umerit i cili thot:Njzet e shtat grad.[Ibn Maxheh
(789):].216- (Sahih)Na ka treguar Ishak ibn Musa El-Ensari, ka thn:
Na ka treguar Mean, ka thn: Na ka treguar Maliku: Nga Ibn Shihabi:
Nga Seid ibn El-Musejjib: Nga Ebu Hurejra se i Drguari i Allahut
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thn:Falja e burrit n kolektiv
sht njzet e pes pjes m e mir se falja e tij vetm.Ky hadith sht
Hasen Sahih. [Ibn Maxheh (786, 787):].(50) Temafar ka ardhur pr at
person q dgjon thirrjen e ezanitdhe nuk i prgjigjet asaj217-
(Sahih)Na ka treguar Hennadi, ka thn: Na ka treguar Uekij': Nga
Xheaferr ibn Burkan: Nga Jezid ibn El-Esam: Nga Ebu Hurejra: Nga i
Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem), ka thn:Kisha vendosur t
urdhroja disa djem q t mblidhnin shkarpa drunjsh, pastaj t urdhroja
q t falej namazi dhe pastaj t digjja ata njerz q nuk prezentojn
namazin.N tem ka hadith edhe nga Abdullah ibn Mesud, Ebu Ed-Darda,
Ibn Abasi, Muadh ibn Enes dhe Xhabiri. Hadithi i Ebu Hurejrs sht
Hasen Sahih. sht prcjell gjithashtu edhe nga shok t tjer t t
Drguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) t cilt thon:Kushe dgjon
thirrjen e namazit dhe nuk i prgjigjet asaj, atij nuk i quhet
namazi. Disa dijetar thon: Kjo sht dika krcnuese dhe shtrnguese
duke mos br lshim pr asknd q t lr faljen me xhemat, vese me arsye.
[Ibn Maxheh (791):].218- (Me sened Daif)Muxhahidi thot: sht pyetur
Ibn Abasi pr at burr q agjron ditn dhe falet natn, por q nuk e
prezenton namazin me xhemat dhe as namazin e Xhumas, si sht shtja e
ktij? Ai (radiallahu anhu) tha: Ai do t jet n Zjarr. Kt na e ka
treguar Hennadi, ka thn: Na ka treguar El-Muharibi: Nga Lejthi: Nga
Muxhahidi. Ndrsa kuptimi i hadithit sht: T mos e prezentoj faljen
me xhemat dhe t Xhuman duke mos i plqyer kjo gj, duke e prmuar
vlern e tyre dhe duke qen fodull ndaj atyre.(51) Temafar ka ardhur
pr at burr q e fal namazin vetm pastaje arrin namazin n
kolektiv219- (Sahih)Na ka treguar Ahmed ibn Menij, ka thn: Na ka
treguar Hushejm, ka thn: Na ka njoftuar Jeala ibn Ata, ka thn: Na
ka treguar Xhabir ibn Jezid ibn El-Esved El-Amiri: Nga babai i tij,
ka thn: Prezentova me t Drguarin (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) n
Haxhin e tij dhe fala me t namazin e sabahut n xhamin El-Hajf.
Pasiq e kreu namazin, ai u largua dhe u ndesh me dy burra nga fund
ii njerzve (xhematit) t cilt nuk ishin falur me t. Ather tha:Mi
sillni ktu ata t dy!I solln tek ai (sal-lallahu alejhi ue sel-lem)
dhe ata frgllonin. Ai (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) tha: far iu
pengoi q t mos faleni me ne?Ata than: O i Drguari i Allahut, ne
ishim falur n tendat tona. Ai (sal-lallahu alejhi ue sel-lem)
tha:Mos e bni kt gj, nse jeni falur n tendat tuaja, pastaj shkoni n
nj xhami ku njerzit falen me xhemat, ather faluni me ta dhe ajo do
t llogaritet si namaz nafile pr ju!N tem ka hadith edhe nga Mihxhen
dhe Jezid ibn Amir. Hadithi i Jezid ibn El-Esved sht Hasen Sahih
dhe sipas tij kan gjykuar shum dijetar, prej tyre sht Sufjan
Eth-Theuri, Esh-Shafiu, Ahmedi dhe Ishaku. Kta thon: Nse burri
falet vetm dhe pastaj arrin namazin me xhemat, ai duhet ti prsris t
gjitha namazet dhe ti fal me xhemat. Nse nj burr e fal vetm namazin
e akshamit, pastaj e arrin namazin me xhemat, ai duhet ta fal at me
xhemat dhe t shtoj nj rekat pr ti plotsuar me numr ift (gjithsej
katr rekate), sepse namazi farz pr t sht ai q fali vetm, sipas
mendimit t ktyre. [El-Mishkat ((1152), Sahih Ebu Daud (590)].(52)
Temafar ka ardhur pr t formuar xhemat t dyt n nj xhamiku sht falur
nj her ai namaz220- (Sahih)Na ka treguar Hennadi, ka thn: Na ka
treguar Abdeh: Nga Seid ibn Ebi Arube: Nga Sulejman En-Naxhi
El-Basri: Nga Ebu El-Mutevekil: Nga Ebu Seidi, ka thn: Nj burr hyri
n xhami pasiq i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) e kishte
mbaruar namazin. Ai (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) tha:Kushprej
jush dshiron t bj tregti t fituar me kt person?Ather u ngrit nj
burr dhe u fal me t.N tem ka hadith edhe nga Ebu Umame, Ebu Musa
dhe El-Hakem ibn Umejr. Hadithi i Ebu Seidit sht Hasen dhe sipas
tij kan gjykuar shum dijetar prej sahabeve e pasradhsve t tyre t
cilt thon: Nuk ka problem q nj grup njerzish t falen me xhemat n nj
xhami ku sht falur nj her namazi me xhemat. Kjo sht edhe fjala e
Ahmedit dhe Ishakut.Por disa dijetar t tjer thon se duhet t falet
secili n vete. Kjo sht fjala e Sufjanit, Ibn El-Mubarekut, Malikut
dhe Es-Shafiut t cilt kan zgjedhur q n kt rast t falet gjithsecili
m vete. [El-Mishkat (1146), El-Irvau (535), Er-Raudu En-Nadijr
(979)].(53) Temafar ka ardhur pr dobin e faljes s namazit t
jacisdhe sabahut me xhemat221- (Sahih)Na ka treguar Mahmud ibn
Gajlan, ka thn: Na ka treguar Bishr ibn Es-Serij, ka thn: Na ka
treguar Sufjani: Nga Uthman ibn Hakim: Nga Abdurr-Rrahman ibn Ebi
Amrah: Nga Uthman ibn Affan (radiallahu anhu), ka thn: I Drguari i
Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) ka thn:Kush e prezenton
namazin e jacis me xhemat, ai ka shprblimin e faljes s gjysms s
nats dhe kush e fal namazin e jacis dhe t sabahut me xhemat, ai e
ka shprblimin sikur t jet falur gjith natn!N tem ka hadith edhe nga
Ibn Umeri, Ebu Hurejra, Enesi, Umara ibn Ruvejbe, Xhundub ibn
Abdullah ibn Sufjan El-Bexheli, Ubej ibn Keab, Ebu Musa dhe
Burejde. Hadithi i Uthmanit sht Hasen Sahih. Ky hadith sht prcjell
edhe meukuf- i ngelur te Uthmani (radiallahu anhu) si fjal e tij,
nga Abdurr-Rrahman ibn Ebi Amrah. Gjithashtu sht prcjell merfuan i
ngritur te i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) nga Uthmani me
rrug t tjera. [Sahih Ebi Daud (564):].222- (Sahih)Na ka treguar
Muhamed ibn Beshar, ka thn: Na ka treguar Jezid ibn Harun, ka thn:
Na ka njoftuar Daud ibn Ebi Hind: Nga El-Hasen: Nga Xhundub ibn
Sufjan: Nga i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem), ka thn:Kushe
fal namazin e sabahut, ai sht n Mbrojtjen e Allahut, kshtu q mos e
prishni Mbrojtjen e Allahut!Hadith Hasen Sahih. [Et-Tealik Er-Ragib
(1/141,163):].223- (Sahih)Na ka treguar Abas El-Anberi, ka thn: Na
ka treguar Jahja ibn Kethir Ebu Gasan El-Anberi: Nga Ismail
El-Kehal: Nga Abdullah ibn Eus El-Huzai: Nga Burejde El-Eslemi: Nga
i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem), ka thn:Prgzoi me drit t
plot n Ditn e Kijametit ata q ecin npr errsir pr n xhami!Ky hadith
sht Garib dhe merfuu-i ngritur te i Drguari (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) me kt rrug. Por rruga e sakt e tij sht e meukuf te sahabet
e t Drguarit (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe nuk sht i ngritur
te ai (sal-lallahu alejhi ue sel-lem). [Ibn Maxheh (779,781)].(54)
Temafar ka ardhur pr dobin e t falurit n rreshtin e par224-
(Sahih)Na ka treguar Kutejbe, ka thn: Na ka treguar Abdul-Aziz ibn
Muhamed: Nga Suhejl ibn Ebi Salih: Nga babai i tij: Nga Ebu
Hurejra, ka thn: I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) ka thn:Rreshti m i mir pr burrat sht ai i pari dhe m i
keqi ai i fundit, ndrsa rreshti m i mir pr grat sht ai i fundit dhe
m i keqi ai i pari.N tem ka hadith edhe nga Xhabiri, Ibn Abasi, Ebu
Seidi, Ubej, Aisha, El-Irbad ibn Sarije dhe Enesi. Hadithi i Ebu
Hurejrs sht Hasen Sahih. Gjithashtu sht prcjell nga i Drguari
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) se:Ai krkonte falje tri her pr ata
q falen n rreshtin e par dhe vetm nj her pr ata q falen n rreshtin
e dyt.[Ibn Maxheh (1000,1001)].225- (Sahih)I Drguari (sal-lallahu
alejhi ue sel-lem) ka thn gjithashtu:Sikur ta dinin njerzit se
kishte n thirrjen e ezanit dhe n rreshtin e par, pastaj t mos
kishin mundsi tjetr pr ti arritur ato vese duke hedhur short, ata
do t hidhnin short pr to!Kt na e ka treguar Ishak ibn Musa
El-Ensari, ka thn: Na ka treguar Mean, ka thn: Na ka treguar
Maliku: Nga Sumeje: Nga Ebu Salih: Nga Ebu Hurejra: Nga i Drguari
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem), njsoj si ky hadith. [Ibn Maxheh
(998):].226-Na ka treguar Kutejbe: Nga Maliku; njsoj si hadithi i
msiprm.(55) Temafar ka ardhur pr drejtimin e rreshtave227-
(Sahih)Na ka treguar Kutejbe, ka thn: Na ka treguar Ebu Avaneh: Nga
Simak ibn Harb: Nga En-Neuman ibn Beshir, ka thn:I Drguari i
Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) i drejtonte rreshtat tan
(para faljes). Nj dit doli para xhematit dhe pa gjoksin e nj burri
t nxjerr m shum se t tjert, ather tha:A do ti drejtoni rreshtat n
namaz apo doni q Allahu t fus prarje dhe urrejtje n mesin tuaj?!N
tem ka hadith edhe nga Xhabir ibn Semurah, El-Bera, Xhabir ibn
Abdullah, Enesi, Ebu Hurejra dhe Aisha. Hadithi i En-Neuman ibn
Beshirit sht Hasen Sahih. Gjithashtu sht prcjell nga i Drguari
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) se ka thn:Prej plotsimit t namazit
sht drejtimi i rreshtave.Transmetohet nga Umeri (radiallahu anhu)
se: Ai ngarkonte diknd q t drejtonte rreshtat dhe nuk e merrte
tekbirin fillestar t namazit derisa t drejtoheshin rreshtat.Ndrsa
nga Aliu dhe Uthmani (radiallahu anhuma) sht prcjell se ata e
kishin br rrug kt gj dhe thoshin: Drejtohuni!. Ndrsa Aliu
(radiallahu anhu) thoshte: Afrohu pak m par, o filan! Shtyhu pak m
mbrapa, o filan![Ibn Maxheh (994):].(56) Temafar ka ardhur pr
shprehjen: M afr meje prej jush n namaz t jen m t rriturit dhe m t
pjekurit n mendje228- (Sahih)Na ka treguar Nasr ibn Ali
El-Xhehdami, ka thn: Na ka treguar Jezid ibn Zurej, ka thn: Na ka
treguar Halid El-Hadhai: Nga Ebu Meashar: Nga Ibrahimi: Nga Alkame:
Nga Abdullahi: Nga i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem), ka
thn:M afr meje prej jush n namaz t jen m t rriturit dhe m t
pjekurit n mendje, pastaj ata q vijn pas tyre (n kto cilsi), pastaj
ata q vijn pas tyre (t vegjlit). Mos i prishni rreshtat sepse
ndryshe iu prahen zemrat dhe mos ngrini zrat si n tregje!N tem ka
hadith edhe nga Ubej ibn Keab, Ebu Mesudi, El-Bera dhe Enesi.
Hadithi i Ibn Mesudit sht Hasen Garib. sht prcjell gjithashtu se i
Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) preferonte t viheshin n
rresht menjher pas tij muhaxhirt-emigruesit mekas dhe
ensart-mikpritsit medinas, me qllim q t msonin prej tij pr ta
prcjell n brezat e ardhshm.Emri i Halid El-Hadhait sht Halid ibn
Mihran me kunjn Ebu El-Menazil. Kam dgjuar Muhamed ibn Ismail t
thot: Halid El-Hadhai nuk ka mbathur kurr kpuc, por ai ulej gjithnj
mbi nj kpuc dhe kshtu iu vu emri El-Hadhai-kpucari. Ndrsa emri i
Ebu Measher sht Zijad ibn Kulejb. [Sahih Ebi Daud (679):].(57)
Temafar ka ardhur pr mosplqyeshmrin e t falurit ndrmjetshtyllave t
cilat ndrpresin rreshtat229- (Sahih)Na ka treguar Hennadi, ka thn:
Na ka treguar Vekij': Nga Sufjani: Nga Jahja ibn Hani ibn Urvah
El-Muradi: Nga Abdul-Hamid ibn Mahmud, ka thn: U falm pas njrit
prej princave dhe njerzit (e shumt) na detyruan q t falemi ndrmjet
dy shtyllave. Pasiq mbaruam faljen, Enes ibn Maliku tha: Ne
ruheshim prej dikaje t till n kohn e t Drguarit t Allahut
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem).N tem ka hadith edhe nga Kurrah ibn
Ijas El-Muzeni. Hadithi i Enesit sht Hasen dhe disa dijetar e
konsiderojn t paplqyeshme t rreshtuarit ndrmjet dy shtyllave. Kjo
sht edhe fjala e Ahmedit dhe Ishakut.Ndrsa disa dijetar t tjer kan
br lshim n kt gj.(58) Temafar ka ardhur pr t falurit vetm mbrapa
rreshtave230- (Sahih)Na ka treguar Hennadi, ka thn: Na ka treguar
Ebu El-Ahvas: Nga Husajn: Nga Hilal ibn Jisaf, ka thn:Ishimn Rakah
(emr vendi) dhe Zijad ibn Ebu El-Xhead m kapi pr dore dhe m oi tek
nj burr i moshuar t cilin e quanin Vabisa ibn Meabed nga fisi Beni
Esed. Zijadi tha:M ka treguar ky shejhu se nj burr u fal i vetm
mbrapa rreshtit- shejhu dgjonte- dhe i Drguari (sal-lallahu alejhi
ue sel-lem) e urdhroi at q ta prsriste namazin.N tem ka hadith edhe
nga Ali ibn Shejban dhe Ibn Abasi. Hadithi i Vabisa sht Hasen. Disa
dijetar e kan konsideruar t paplqyeshme q burri t falet i vetm
mbrapa rreshtit dhe thon se ai duhet ta prsris namazin. Kjo sht
edhe fjala e Ahmedit dhe Ishakut.Ndrsa disa dijetar t tjer thon se
atij i quhet namazi nse falet i vetm mbrapa rreshtit dhe kjo sht
fjala e Sufjan Eth-Theurit, Ibn El-Mubarekut dhe Esh-Shafiut.Disa
dijetar t Kufas, jan bazuar gjithashtu n hadithin e Vabisa ibn
Meabed dhe thon se ai q falet vetm mbrapa rreshtit duhet ta prsris
namazin. Prej tyre sht Hamad ibn Ebi Sulejman, Ibn Ebi Lejla dhe
Vekiju.Hadithin e Husajnit nga Hilal ibn Jisafi e kan prcjell edhte
t tjer, si sht transmetimi i Ebu El-Ahvas: Nga Zijad ibn Ebi
El-Xhead: Nga Vabisa ibn Meabed.N hadithin e Husajnit kuptohet se
Hilali e ka arritur Vabisan, pr kt arsye dijetart e hadithit jan
kundrshtuar; disa prej tyre thon se hadithi i Amr ibn Murrah: Nga
Hilal ibn Jisaf: Nga Amr ibn Rashid: Nga Vabisa ibn Meabed sht m i
sakt.Ndrsa disa t tjer thon se hadithi i Husajnit: Nga Hilal ibn
Jisafi: Nga Zijad ibn Ebi El-Xhead: Nga Vabisa ibn Meabed sht m i
sakt. Edhe pr mua ky hadith sht m i sakt se ai i Amr ibn Murrah,
sepse ky sht prcjell edhe me rrug tjetr prve hadithit t Hilal ibn
Jisafi: Nga Zijad ibn Ebi El-Xhead: Nga Vabisa ibn Meabed. [Ibn
Maxheh (1004)].231- (Sahih)Na ka treguar Muhamed ibn Beshar, ka
thn: Na ka treguar Muhamed ibn Xheaferr, ka thn: Na ka treguar
Shubeh: Nga Amr ibn Murrah: Nga Hilal ibn Jisaf: Nga Amr ibn
Rashid: Nga Vabisa ibn Meabed se:Nj burr u fal vetm mbrapa rreshtit
dhe i Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) e urdhroi at q ta
prsriste namazin.Kam dgjuar El-Xharud t thot: Kam dgjuar Vekijun t
thot: Nse nj burr falet vetm mbrapa rreshtit, ai duhet ta prsris
namazin. [shih hadithin para ktij].(59) Temafar ka ardhur pr at
burr q falet me nj burr tjetr232- (Sahih)Na ka treguar Kutejbe, ka
thn: Na ka treguar Daud ibn Abdurr-Rrahman El-Utar: Nga Amr ibn
Dinar: Nga Kurajbi, shrbtori i Ibn Abasit: Nga Ibn Abasi, ka thn:Nj
nat u fala me t Drguarin (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe
qndrova nga krahu i majt i tij. Ather i Drguari (sal-lallahu alejhi
ue sel-lem) m kapi nga mbrapa koke dhe m vendosi nga krahu i djatht
i tij.N tem ka hadith edhe nga Enesi. Hadithi i Ibn Abasit sht
Hasen Sahih dhe sipas tij veprohet tek dijetart prej sahabeve dhe
pasardhsve t tyre t cilt thon: Nse nj burr gjendet i vetm me
imamin, ather ai qndron nga e djathta e imamit n namaz. [Sahih Ebi
Daud (623, 1237):].(60) Temafar ka ardhur pr at burr q falet me dy
burra t tjer233- (Me sened Daif)Na ka treguar Bundar Muhamed ibn
Beshar, ka thn: Na ka treguar Muhamed ibn Ebi Udej, ka thn: Na ka
lajmruar Ismail ibn Muslim: Nga El-Hasen: Nga Semura ibn Xhundub,
ka thn:I Drguari i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) na ka
urdhruar q nse jemi tre vet, njri nga ne t dal para nesh (q t na
prij n namaz).N tem ka hadith edhe nga Ibn Mesudi, Xhabiri dhe Enes
ibn Malik. Hadithi i Semuras sht Hasen Garib dhe sipas tij punojn
dijetart t cilt thon se nse jan tre vet, dy prej tyre duhet t
qndrojn mbrapa imamit.Transmetohet nga Ibn Mesudi se ai u fal nj
her me Alkame-n dhe El-Esved. Njrin prej tyre e vendosi nga e
djathta e tij dhe tjetrin nga e majta. Kt gj ai e prcjell nga i
Drguari (sal-lallahu alejhi ue sel-lem).Disa dijetar kan folur pr
Ismail ibn Muslim El-Meki pr nga ana e mbajtjes s tij prmendsh.(61)
Temafar ka ardhur prat burr me t cilin falen burra e gra t tjer234-
(Sahih)Na ka treguar Ishak El-Ensari, ka thn: Na ka treguar Mean,
ka thn: Na ka treguar Malik ibn Enes: Nga Ishak ibn Abdullah ibn
Ebi Talha: Nga Enes ibn Malik se gjyshja e tij Mulejke ftoi t
Drguarin e Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) pr t ngrn nj
lloj ushqimi t cilin e kishte gatuar. Ai (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem) hngri prej tij, pastaj tha:Ngrihuni q t falem me ju!Enesi
(radiallahu anhu) thot: Shkova t marr nj rrogoz tonin i cili ishte
nxir nga prdrimi i teprt, e sprkata me uj dhe mbi t u fal i Drguari
i Allahut (sal-lallahu alejhi ue sel-lem). Un dhe nj fmij jetim u
vum n radh pas tij, ndrsa gjyshja pas nesh. Ai (sal-lallahu alejhi
ue sel-lem) fali me ne dy rekat pastaj u largua.Hadithi i Enesit
sht Hasen Sahih dhe sipas tij punohet tek shumica e dijetarve t
cilt thon: Nse me imamin gjendet nj burr dhe nj grua, burri qndron
nga e djathta e imamit, ndrsa gruaja mbrata tyre. Me kt hadith jan
argumentuar disa njerz pr lejimin e t falurit vetm t burrir mbrapa
rreshtit, duke thn se namazi i fmijs nuk llogarit dhe pr Enesin sht
sikur t jet falur vetm mbrapa t Drguarit (sal-lallahu alejhi ue
sel-lem).Por kjo nuk sht ashtu si thon ata, sepse i Drguari
(sal-lallahu alejhi ue sel-lem) e vendosi Enesin bashk me djalin
jetim mbrapa tij dhe sikur ai (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) mos
ta llogariste namazin e jetimit, nuk do ta kishte vendosur at me
Enesin, por do ta vendoste Enesin nga e djathta e tij.Transmetohet
nga Musa ibn Enes: Nga Enesi (radiallahu anhu) se:Ai u fal me t
Drguarin (sal-lallahu alejhi ue sel-lem) dhe i cili e vendosi
Enesin nga e djathta e tij.N kt hadith ka argument se falja q ata
kryen ishte vullnetare dhe se ai (sal-lallahu alejhi ue sel-lem)
donte t fuste bereqet tek ata. [].