Sumo: stap voor stap naar ander reisgedrag Friso Metz, CROW-KpVV © iStock.com/BIM
Jun 26, 2015
Sumo: stap voor stap naar ander reisgedragFriso Metz, CROW-KpVV
© iStock.com/BIM
Onderwerpen1. Wanneer is mobiliteitsmanagement succesvol?
2. Wat is Sumo?
3. Sumo toepassen
4. Fictief voorbeeld: bedrijventerrein Werklust
5. ‘Echte’ voorbeelden
6. MaxEva
7. Waarom monitoren & evalueren?
8. Meer weten?
Wat is Sumo?
© iStock.com/BIM
Sumo =
opzetten
bijsturen
evalueren
van gedragsprojecten
Over Sumo
• Uit Zweden
• “System för Utvärdering av MObilitetsproject”
• Doorontwikkeld in het Europese Max-project
• Beheer en ondersteuning door EPOMM
• Eenvoudig, logisch & flexibel
• Gebaseerd op oude, vertrouwde methodes
• Van projectstart tot evaluatie
Waarom Sumo toepassen?
• Focus op blijvende gedragsverandering geeft meer resultaat
• Tijdig signaleren dat bijstelling nodig is
• Effecten inzichtelijk maken
• Resultaten vergelijken met andere projecten
• Sumo is dé methode voor monitoring and evaluatie
Sumo & MaxEva
Doel & doelgroepGewenst gedragProject design
1 opzetten
UitvoerenVolgen
Bijsturen
2 bijsturen
ResultatenKosteneffectiviteit
3 evalueren
Evaluatie in MaxEvaEffectieve maatregelen kiezen
© iStock.com/BIM
Wanneer ismobiliteits-managementsuccesvol?
Wanneer is een mobiliteitsmanagement-project succesvol?
9
reizigers
overheden
werkgevers & publiekstrekkers
aanbieders mobiliteitsdiensten -
afspraken
afspraken afspraken
winstcontinuïteit
bedrijfsvoering kostenbesparingtevreden personeelMVO
doorstromingmeer treinreizigersschone luchteconomieparkeerprobleem
“genot”“gewin”“gemak”
Centrale succesindicator voor mobiliteitsmanagement
ander reisgedrag
minder autokm
effecten
meer opbrengst
tevreden personeelcongestieCO2 nieuwe
klanten
Dit meet Sumo!programma/
project
Centrale succesindicator voor mobiliteitsmanagement
“Het gaat niet om de maatregel,
maar om het gedrag
dat je wilt veranderen”
Marieke Martens, gedragswetenschapper bij TNO
Gedrag
beïnvloeden vergt
een
ander perspectief
Fasen van gedragsverandering (MaxSem-model)
je staat niet open voor verandering
Je ziet de voordelen van verandering. Je staat er open voor, maar bent nog weinig gemotiveerd.
Je probeert het nieuwe gedrag uit en kijkt of het bevalt
Je zoekt informatie en tast af hoe de omgeving reageert. Je hakt knopen door.
Je houdt het nieuwe gedrag vast.
Het wordt een gewoonte.
© iStock.com/BIM
Sumotoepassen
4 resultaa
t 6
aanbod
5 gew
enst gedrag
A activiteiten
B bekendheid
C interesse
D tevreden over informatie
2 gewenst gedrag
E aanvaarden
G tevreden met aanbod
H ander gedrag
I effecten
1 doel
doelgroepen
F proberen
Van aanbod naar resultaatVan doel naar aanbod
3 aanbod
partijen
van doel naar aanbod
2 gewenst gedrag
1 doel
doelgroepen
3 aanbod
partijen
Wat bied je de doelgroepen en de
partijen aan?
wat wil je bereiken?
welke groepen reizigers
heb je nodig?
welke partijen zijn nodig om de
doelgroep in beweging te
krijgen?
Product Prijs Plaats Promotie
Proces
wat wil jij dat de doelgroepen en
de partijen doen?
van doel naar aanbod
2 gewenst gedrag
1 doel
doelgroepen
3 aanbod
partijen
relatie tussen doelgroepen en
en partijen
samenhang tussen doelgroepen en
en partijen
Is er een maximum aan het aantal
mensen dat mee kan doen?
Hoeveel mensen passen naar
verwachting hun gedrag aan?
Hoeveel mensen moeten gedrag
veranderen om het doel te bereiken?
Hoe groot zijn de
doelgroepen?Hoeveel mensen
vertonen ongewenst gedrag?
Hoeveel mensen vertonen nu al het gewenste
gedrag?
van doel naar aanbod
2 gewenst gedrag
1 doel
doelgroepen
3 aanbod
partijen Hoeveel partijen zijn er?
5gew
enst gedrag4
resultaat 6
aanbod
A activiteiten
B bekendheid
C interesse
D tevreden over informatie
E aanvaarden
F proberen
G tevreden met aanbod
H ander gedrag
I effecten
doelgroepen partijen
Welke activiteiten zijn uitgevoerd om het reisgedrag te veranderen?
Hoeveel kennen het aanbod?
Hoeveel mensen/ partijen hebben belangstelling voor het aanbod?
Hoeveel zijn er tevreden met de informatie over het aanbod?
Hoeveel zijn van plan gebruik te maken van het aanbod?
Hoeveel proberen het nieuwe gedrag uit?
Hoeveel zijn er tevreden over?
Hoeveel blijven het nieuwe gedrag vertonen?
Wat is de impact hiervan?Is het doel bereikt?
Maak gebruik van
MaxEva voor
inspiratie
Maak realistische
inschat-tingen
Van aanbod naar resultaat
6 resultaat4 aanbod
5 gewenst gedrag
A activiteiten
B bekendheid
C interesse
D tevreden over informatie
E aanvaarden
F proberen
G tevreden met aanbod
H ander gedrag
I effecten
indicator(en) doel(en) wanneer meten hoe metentussendoelen
1 resultaat3 aanbod
2 gewenst gedrag
A activiteiten
B bekendheid
C interesse
D tevreden over informatie
E aanvaarden
F proberen
G tevreden met aanbod
H ander gedrag
I effecten
doel(en) uitkomst(en) doelen gehaald? toelichtingmonitoring & evaluatie
© iStock.com/BIM
Fictief voorbeeld:bedrijventerreinWerklusttoepassen
Het knelpunt10.000 medewerkers
Analyse• 20% fietst al
• 50% woont verder dan 10 km van het werk
• 30% woont op (e)fietsafstand maar pakt de auto• als 10% hiervan (300) 2 dg/ week met de fiets komt, is het knelpunt opgelost
2 gewenst gedrag
1 doel
3 aanbod
2 dg/ week met (e)fiets ipv auto naar werk
125 auto’s uit de spits
doelgroepenautomobilisten die < 10
km van werk wonen
probeeractie
partijenwerkgevers op
Werklust
meewerken aan campagne
promotiemateriaal
van doel naar aanbod
te bereiken medewerkers
aantal medewerkers
aantal medewerkers
aantal medewerkers
aantal medewerkers
indicator(en) doel(en)
3000
4800
2400
1200
3001 resultaat3 aanbod
2 gewenst gedrag
A activiteiten
B bekendheid
C interesse
D tevreden over informatie
E aanvaarden
F proberen
G tevreden met aanbod
H ander gedrag
I effecten
tussendoelen
aantal medewerkers
aantal medewerkers
aantal medewerkers
aantal medewerkers
aantal medewerkers
indicator(en) doel(en)
3000
3000
1500
750
1881 resultaat3 aanbod
2 gewenst gedrag
A activiteiten
B bekendheid
C interesse
D tevreden over informatie
E aanvaarden
F proberen
G tevreden met aanbod
H ander gedrag
I effecten
tussendoelen
Doel en doelgroepenUitkomst gesprekken + enquête
• 5 bedrijven zijn al actief
• 15 willen meedoen
• 10 hebben geen belangstelling
• automobilisten uit Woudstad en Bosstad willen best fietsen
• er ontstaan parkeerproblemen
• idee van fietsactie is sympathiek, maar mensen die al jarenlang fietsen, voelen zich buitengesloten
van doel naar aanbod
2 gewenst gedrag
1 doel
3 aanbod
1. 2 dg/ wk met (e)fiets2. blijven fietsen + ambassadeur worden
125 auto’s uit de spits
doelgroepen1. automobilisten < 10 km van werk2. huidige fietsers
1. fietscompetitie en e-fietsactie
2. fietscompetitie + prijs beste ambassadeur
partijen1. koploperbedrijven2. volgers3. achterblijvers
1+2: meewerken aan campagne
3: actie niet frustreren
1: goede naam1+2: promotiemateriaal3: personeel rechtstreeks benaderen
Definitief projectontwerp
1 resultaat3 aanbod
2 gewenst gedrag
A activiteiten
B bekendheid
C interesse
D tevreden over informatie
E aanvaarden
F proberen
G tevreden met aanbod
H ander gedrag
I effecten
aantal benaderde medewerkers
aantalmedewerkers
aantal downloads op website
aantalinschrijvingen
aantalmedewerkers
aantal tevredenmedewerkers
aantalmedewerkers
doorstromingCO2-reductie
indicator(en) doel(en) wanneer meten hoe meten
3000
3000
1500
750
700
500
188
geen congestie
xxx
na een maand
na een maand
na een maand
continu
na inleveren e-fiets
3 maand na afloop
3 maand na afloop
xxx
steekproef
webstatistiek
tellen
bijhouden
enquête
2e enquête
oordeel werkgevers;CO2 berekenen
tussendoelen
Definitief projectontwerp
Uitvoering• tussenbalans na 1 maand:
• deelnemende bedrijven steunen de actie daadwerkelijk
• ambassadeurs functioneren goed
• aantal inschrijvingen loopt goed, maar kan beter
• bekendheid bij enkele bedrijven erg laag
• besluit:• extra acties campagneteam bij deze bedrijven
• resultaat: ruim genoeg inschrijvingen
• 3 maanden na afloop:• peiling bij werkgevers en bij deelnemers
1 resultaat3 aanbod
2 gewenst gedrag
A activiteiten
B bekendheid
C interesse
D tevreden over informatie
E aanvaarden
F proberen
G tevreden met aanbod
H ander gedrag
I effecten
3000
3000
1500
xxx
750
700
500
188
geen congestieCO2-reductie
doel(en) uitkomst(en) doelen gehaald? toelichting
2400
1200
800
750
600
200
nog wat congestie261 ton/ jr
nee
nee
ja
ja
ja
ja
niet helemaal
doel was te hoog
doel was te hoog
dankzij de ambassadeurs
lukt wel met de extra maatregelen
monitoring & evaluatie
Resultaat
Kosteneffectiviteit
Projectkosten:
€ 100.000,-
kosten
project
personeel
doelen gehaald?
projectdoel
aandeel project in resultatenkosteneffectivitei
t
kosteneffectiviteit
kosten per deelnemerkosten per bespaarde autokmkosten per bespaarde liter brandstofkosten per vermeden kg CO2kosten-batenverhouding
€ 500€ 0,12€ 2,42€ 0,381:10
© iStock.com/BIM
‘Echte’voorbeelden
Voorbeeld: Malmö no ridiculous car trips
2 gewenst gedrag
1 doel
3 aanbod
besef dat autogebruik in de stad ‘ridiculous is’ en daar naar handelen
minder autogebruik bij korte ritten in de stad
doelgroepenautomobilisten in Malmö
‘confessions’ op laten schrijven, prijs website, billboard, campagneteam
partijengeen
36
1 resultaat3 aanbod
2 gewenst gedrag
A activiteiten
B bekendheid
C interesse
D tevreden over informatie
E aanvaarden
F proberen
G tevreden met aanbod
H ander gedrag
I effecten
maatregel: schrijf op wat je ‘ridiculous car trip’ iscommunicatie: website, billboard, campagneteam
50 % bewoners kent de campagne
94 % vindt de communicatie goed
16 % heeft overwogen om minder vaak de auto te pakken
23 % is anders gaan denken9 % gebruikt de auto minder vaak = 14.000 mensen
14.000 gaan ervanuit dat ze het nieuwe gedrag vasthouden
uitkomsten
Voorbeeld: Malmö no ridiculous car trips
Voorbeeld: autodelen Nijmegen-Oost
2 gewenst gedrag
1 doel
3 aanbod
abonnement nemen op Greenwheels
onderzoeken of groter aanbod deelauto’s leidt tot meer autodelers
doelgroepenbewoners Nijmegen-Oost
8 extra deelauto’sflyers, ingepakte auto’s, mensen persoonlijk aanspreken
partijengemeente, Greenwheels
Transumo financiert deelauto’s
GW voert actie uit
Projectfinanciering voor Greenwheels + onderzoek naar effecten
1 resultaat3 aanbod
2 gewenst gedrag
A activiteiten
B bekendheid
C interesse
D tevreden over informatie
E aanvaarden
F proberen
G tevreden met aanbod
H ander gedrag
I effecten
8 deelauto’s bijgeplaatst; actie met ingepakte auto’s3500 flyers verstuurd; 5300 mensen aangesproken
50 % via brief gemeente; 26% via krant, 9% kent ingepakte auto’s
niet bekend
Greenwheels heeft cijfers
46 nieuwe abonnementen(27% groei; rest Nijmegen: 1% groei)
4 van de 8 auto’s wordt permanent -> ca 16 minder bezette P’s, -540 kg CO2/jr; -46.000 autokm; 5-20% meer fiets/ ov
uitkomsten
Voorbeeld: autodelen Nijmegen-Oost
870 willen meer informatie1522 overwegen abonnement
46 nieuwe abonnementen (3 april – 9 december 2009)
Greenwheels heeft cijfers
Voorbeeld: e-fietsactie
2 gewenst gedrag
1 doel
3 aanbod
met de e-fiets naar het werk i.p.v. met de auto
stimuleren e-fiets in woon-werkverkeer
doelgroepenwerknemers in Haaglanden
één maand lang een e-fiets proberen
partijenwerkgevers in
Haaglanden (convenant MM)
meedoen aan de actie;communicatie naar
personeel
meedoen is kosteloos
1 resultaat3 aanbod
2 gewenst gedrag
A activiteiten
B bekendheid
C interesse
D tevreden over informatie
E aanvaarden
F proberen
G tevreden met aanbod
H ander gedrag
I effecten
maatregel: probeer e-bike/ e-scootercommunicatie: via werkgevers
?
?
?
?
?
uitkomsten
Voorbeeld: e-fietsactie
22 werkgevers met in totaal 3500 werknemers doen mee
292 inschrijvingen
Werkgevers en werknemers zijn enthousiast
Voorbeeld: met bel-gerinkel naar de winkel
2 gewenst gedrag
1 doel
3 aanbod
met de fiets naar de winkel i.p.v. met de auto
meer mensen gaan met de fiets naar de winkel
doelgroepenbewoners
met een volle spaarkaart (10 ritten) maak je kans op leuke (fiets)prijzen + div. communicatie
partijenwinkeliers
meedoen aan de actie; spaarkaarten
verstrekken en innemen
meer klandizie t.g.v. de actie
1 resultaat3 aanbod
2 gewenst gedrag
A activiteiten
B bekendheid
C interesse
D tevreden over informatie
E aanvaarden
F proberen
G tevreden met aanbod
H ander gedrag
I effecten
maatregel: spaarkaartcommunicatie: posters, flyers, banner, h-a-h-bladen; in winkels
?
74 % is tevreden over de informatie
11.388 spaarkaarten ingeleverd (= 113.880 fietsritten)
20% zegt meer te fietsen
reductie:38.719 kg CO2, 114 kg NOx, 13,6 kg PM10
uitkomsten
Voorbeeld: met bel-gerinkel naar de winkel
?
?
?
© iStock.com/BIM
MaxEva
MaxEva
• Ontsluiten van effectstudies• Gebaseerd op Sumo• Projecten vergelijken• Berekening CO2-uitstoot
© iStock.com/BIM
Waarommonitoren& evalueren?
Wat is monitoring & evaluatie?
• monitoren = meten & beschrijven wat er gebeurt verzamelen opslaan, bewerken van gegevens
• evalueren = de waarde (value) op een systematische manier bepalen, om:
• te bepalen of het doel is bereikt
• te vergelijken met andere projecten
• te leren
• causale verbanden te leggen
Waarom monitoren & evalueren?• voortgang meten
• projecten tijdig bijstellen
• duidelijk maken wat (niet) effectief is
• tevreden stellen van managers, I&M, politici,…. jezelf
• steun voor vervolgacties krijgen
MM-effecten zijn vaak onzichtbaar !!
• MM –maatregelen zijn kosteneffectief
TOON DAT AAN!!
Waarom geen m&e?
- evalueren kost tijd, geld en moeite- gedrag veranderen kost tijd- we zijn geen academici of onderzoekers
De echte angst:
- tegenvallende uitkomsten
- een mislukt project
52
Het belang van m&e
• MM is kosteneffectief
• als je dat niet kunt aantonen, marginaliseer je het resultaat
• evaluatie kan je project redden
• evalueren is meer dan cijfers:• verklaringen zoeken
• ook het proces evalueren
“Love your evaluation!”
(Eric Schreffler)
53
© iStock.com/BIM
Meerweten?
55
Meer weten?• www.crow.nl/sumo
• pubicatie
• sjablonen
• standaard vragenlijsten
• voorbeelden
• links
• www.epomm.eu/maxeva
[email protected]© iStock.com/BIM