Sukaldetik

Sukaldetik 2009ko abendua 8.zenbakia

2 euro

Karlos Arguiñano:"Tontakeriak esaten ditutbaina janaren gaia askozaintzen dut"

GABONETAKOGABONETAKO

MENUAMENUAEz dakizula zer prestatu?Ez dakizula zer prestatu?

Akabo buruhausteak!Akabo buruhausteak!

Errezeta gozoenakErrezeta gozoenak

dituzu zaindituzu zain

Zure kezkei erantzuZure kezkei erantzu--

na bilatu dieguna bilatu diegu

Kalitate onekoa alKalitate onekoa al

da janari prestatua?da janari prestatua?

Izen deiturak: ........................................................................ Jaioteguna: ..................................

Helbidea:

......................................................................................................................................................

Posta kodea: ......................... Herria: .................................... Herrialdea: ..................................

N.A./I.F.K.: _ _ _ _ _ _ _ _ - _ Tel./Faxa: ................................ e-posta: .....................................

Banku edo aurrezki kutxa: ...........................................................................................................

Titularra: ................................................................... N.A./I.F.K.: ................................................

Titularraren helbidea: ..................................................................................................................

Herria: ................................... Herrialdea: .................................. Tel./Faxa: ...............................

ENTITATEA SUKURTSALA K.D. KONTU ZENBAKIA

__ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __

Data: Sinadura:

EGIN HARPIDETZA!

Hilero Sukaldetik

etxean jaso nahi baduzu 2

euroren truke, bete koadroa,

moztu eta bidali gure helbidera:

SUKALDETIK ALDIZKARIA

PLAZA BERRIA 22

20120 HERNANI (GIPUZKOA)

aauu

rrkk

ii bbii dd

eeaa

Sukaldetik2009ko abendua

3

Kaleko adituak

Elikadura kezkak

Ba al zenekien?

Solasean

Gabonetako menua

Errezetak

6

Kalitate onekoak al dira janari prestatuak?

Karlos Arguiñano

Menu gozoena prestatzeko argibideak

4

5

911

14

kkaa

ll eekk

oo aa

ddii tt

uuaa

kk

Zuen ustez kalitateonekoak al dirajanari prestatuak?

Ane Arrieta, 20 urte

Janari prestatu ona eta ez hainona dagoela esango nuke. Nik adi-bidez, erosi izan dut janari presta-tua, baina soilik horretara dedikat-zen diren dendetan.Supermerkatuetan saltzen dutenjanari prestatuaz, ordea, ez naizasko fidatzen eta uste dut honenkalitatea ez dela horren ona.

Begoña Lasarte, 52 urte

Ni etxeko-andrea naiz, eta nireetxean beti nik prestatzen dutjanaria, beraz, inoiz ez dut janariprestaturik erosi. Hala ere, ez dutuste oso kalitate txarrekoak izan-go direnik, izan ere jende askorientzun diot astean behin edo,erosten dutela horrelako dendabatean janaria.

Mikel Goikoetxea, 22 urte

Uste dut nahiko kalitate onekoaizan ohi dela janari prestatua.denetarik egongo da, gauza guz-tietan bezala, baina orokorreanjanari goxoa izaten da. Gainera,dendetan egunean bertan prestat-zen dute janaria, nahiz eta ez denbeste munduko ezer izaten.

Maialen Rodriguez, 18 urte

Noizbait jan izan dut janari presta-tua eta kalitate oneko janaria delairuditu zait. Hori bai, supermerka-tu handietan saltzen duten janariprestatu horretaz, egia esan, eznaiz gehiegi fidatzen eta ez dutinoiz probatu. Izan ere, ez dutuste janari hori egunean bertanprestatu dutenik, eta besteaordea, bai.

Iñaki Zubia, 47 urte

Gaur egun, edozer janari prestatueros dezakezu: kaneloietatik,babarrun plater bateraino. Nireustez kalitate oneko janaria da,ooro har, baina beti ere, gustuaketa gustuak daude. Gainera, osoondo daude janari prestatua salt-zen dituzten dendak, batez erebarietate handia egoten delakoeta gustu guztietarako, nire ustez.

Maitane Etxeberria, 20 urte

Ez dut inoiz janari prestaturikerosi, egia esan ez naizelakogehiegi fidatzen ona egongo oteden. Jendeari entzun diot onaegoten dela janaria. Nik ez dutzalantzan jartzen janari horrenkalitatea, baina etxekoa jan ahaldudan bitartean, ez dut horrelakojanaririk erosteko asmorik.

Sukaldetik 2009ko abendua

4

bbaa

aall

zzee

nnee

kkii ee

nn?? Bihotza zaindu, ongi

janez

Bihotza eta odol hodiak osasunt-su edukitzeko, ezaugarri jakinbatzuk dituzten elikagaiak hart-zea komeni da: potasio eta mag-nesio ugari dutenak, herdoilarenaurka egiten dutenak, landarejatorriko gantz azidoak eta pro-teinak dituztenak… Jarraian,horietako batzuk:•Intxaurra. Elikagai gantzatsuada, eta gantz azido polisaturatu-gabe ugari izaten ditu, batik batomega 3 motakoak.•Aguakatea. Gantzak, monosa-turatugabeak ditu (% 72 azidooleikoak, oliba olioak eduki ohiduen hori bera). Potasioa etamagnesioa, esaterako, ugari etasodio gutxi.•Olibak. Azido oleikoaz gain,potasioa, karotenoideak eta Ebitamina ere baditu, beste elika-dura-dohain batzuekin batera.•Baratxuria. Urdail-hesteetakomukosak suspertzen ditu, etadigestio-jariaketak eta behazun-jariaketak areagotzen ditu; diure-tikoa da, eta bronkio-jariaketakugaritzen ditu.

Ozpina, gatzaren ordez-ko?

Gatza gutxitzea oso lagungarriada hipertentsioari aurre egitekoeta hortik sortzen diren eritasunkardiobaskularrak saihesteko.Elikadura industriako ekoizleeibehin eta berriz galdegin zaiegatza gutxitu dezaten euren for-muletan, uste baita jaki ontzira-tuetatik datorrela gizakiok hartzendugun gatzaren % 60-80 artean,eta ez etxean erabiltzen den gat-zetik. Ozpinak konpon lezake arazoa.Japonian egin duten ikerketabaten arabera, ozpin kopuru txi-kiak erabilita lor liteke gazi ukituematea jakiei, eta, ondorioz, elika-dura industriak gatz gutxiago era-bili ahal izango luke. Ozpinakazido azetiko ugari dauka, etalehendik ere erabiltzen da sukal-dean; horregatik hautatu duteikertzaileek produktu hori.Aurkikuntza horrek, ordea, ez duerabat konpontzen arazoa: bate-tik, gatzak kontserbagarri lanak

ere egiten dituelako elikagaietan.

Gingak eta beren ezau-garri osasungarrienak

Egunean gerezi edo ginga erraziobat hartzeak (10-12 ale edo 50gr.) laguntza handia eman die-zaioke gure organismoari herdoi-laren aurkako lanean, eta horrekmesede egingo lioke gure osasu-nari. Hala baieztatzen duMichigango Unibertsitateko ikert-zaileek (AEB) egin duten azterke-ta batek (BiologiaEsperimentaleko 2009koBiltzarrean aurkeztu dute lanhori). KaliforniakoUnibertsitatean aurrez eginazuten ikerketa batek ere aipatzenzituen gerezien onurak; han esa-ten zutenez, 28 egunez jarraian280 gramo gerezi janda, giza-kiongan % 25 gutxitzen da Cproteina erreaktiboa (organismo-an hanpadurak markatzeko zere-gina izaten du proteina horrek),eta aditzera ematen zuten gere-ziak kopuru horretan hartzeaklagundu egiten duela hanpaduragutxitzen, eta, ondorioz, arterios-klerosia izateko arriskua ere gut-

xitu egiten duela.


5

Intxaurrak, ozpina eta gingak

Gure osasuna zaintzea ezinbestekoa da eta horregatik osa-suna zaintzen duten jaki batzuk aurkeztuko dizkizuego hila-

bete honetako alean.

ssoo

ll aass

eeaa

nn

Constucciones Auxiliares deFerrocarril (CAF) enpresa utzieta sulkaldaritzan hasi zinen.Aldaketa handia izan zen?

17 urterekin egiten dira halakogauzak, erraza da. Txapista nint-zen eta sukaldaritza asko gustat-zen zitzaidan txikitatik 8-10 urte-rekin sukaldean aritzen nintzengauzak prestatzen. Zarautzenostalaritza eskola zabaldu zutelairakurri nuenean izena emannuen. Oso une ona izan zen.Beasainen ikasteko balio ez zuten17 urteko mutilak lanera abiatzenziren, baina pertsona bakoitzaridagokion lana, gustoko duenazein den pentsatu gabe. Inorkezer esan gabe sukaldaritza esko-lan hasi nintzen. Pozik nago horre-taz.

Garai batean ez zen osoarrunta izango gizonezkoek

tasun hori?

Gure etxean oso pobreak gineneta beste etxe gehienetan bezala,babarrunak, lentejak, porrupata-tak... jaten genituen. Hori izan danere etxeko janaria eta bestela,pobreen xerra, Simca 1.200 beza-la, bostentzat eta nerbioduna.Bizimodu hori izan dut.Igandeetan, familia osoa baserriraigotzen ginen bazkaltzera, senide-ak agurtzera ere bai, baina batezere bazkaltzera.Horregatik ikasi nituen sukaldekotrikimailuak, amari tranpak egiten.Anaia bakoitzak arrautza bakarrazuen afaltzeko eta ama albokogelan josten egoten zenez engai-natzen nuen bi arrautz bateraapurtzen, edo tortila egiteko isilikibiltzen nintzen bi arrautza irabiat-zeak zarata desberdina ateratzenduelako.

sukaldaritza ikastea.

Horiek bost axola neri, emakumeileapaintzailea izatea ere gustokoizango nuke. Sekula ez dut horre-lako lotsarik izan. Oso gogorra iru-ditzen zait egunero lan egitekokorrika ibiltzea, gosaldu eta lane-ra, bazkaldu eta lanera...Beasainen, inguruan oso jendejatorra nuen baina 3.000 geundenlantegian eta ni hutsaren hurren-goa nintzen eta hori gauza gogo-rra da.Ostalaritza eskolan sartu bainolehen ibili nintzen Jose CastillorenEmakume Ezkongaien ikastaroe-tan, Acción Catolica-k antolatzenzituenetan. Izan ere, 60 emaku-meen artean mutil bakarra nint-zen. Horrek eman behar zidanlotsa handiagoa, baina ez zidanematen.

Norengandik jaso duzu zale-

"Tontakeriak esatenditut baina janaren gaiaasko zaintzen dut"

Azken urteotan izarra bihurtuzaigu, aurkezle-izar horieta-koa; baina hala eta guztiz ere,CAF enpresa utzi zuen 17urteko mutilaren ilusioakmantentzen ditu. Lehen sukal-dari arrakastatsua zen, EuskalHerri osoan ezaguna, gauregun Estatu espainiarrekoemakume eta gizonen sukal-deetako protagonista bihurtuzaigu. Eltze guztietako bur-duntzalia dugu.


6

Idoia Iglesias | ZARAUTZ

guztiek jai hartzendutenean, laneanjarraitu behar dut, nor-malean baino langehiago dut. Kezkatutanago ez dudalako jaiegunik. Gainera, orainbapatean etorri dadena, eta espero duthemendik sei hilabeteragauzak normaltzea,nere kabuz itzultzea.Neurria hartuko diot.

Zein da KarlosArgiñanoren arra-kastaren sekretua?

Ni beti izan naiz txint-xarri xamarra. Bestetik,ez naiz inorekin ezkont-zen, nere kasa ibiltzennaiz eta horrek zerbaitesan nahi du. Hau da,gauzak ez dira kasuali-tatez ateratzen, betidago zerbait gauzahorien atzetik. Nerekasuan urte askotakolana dela uste dut.Jende asko dabil laneanbaina nere lan askopublikoari begira izanda. Nik emanda ditut400 hitzaldi, erdarazzein euskaraz, unibert-sitean, espetxeetan, edozein toki-tan eta beti jo eta ke, 6-8 urtetan,irrati saioak izan ditut... errazbotatzen dut dena. Arzakek esanzidan duela 16 urte "hi, Karlos,egunen batean mikrofono batmuturrean jartzen badiate, ez hadiisildu, bestela beste batek hitzegingo dik eta, hik egin ezak", etaondo ikasi nuen. Ikasgai laburraeta erraza zen.Hori da sekretua, lan asko egin,hitzaldi asko, eta aukerak agert-zen direnean, zazt! nik eskua sart-zen dut, inongo lotsarik gabe. Etaez zait lotsagarri gelditzea gustat-zen, tontakeria asko esaten ditutbaina janariaren inguruko gaiaasko zaindu eta maite dut.Jendeari gezurrik sekula ez diotesango, gezurra kakazaharra daeta badakizu zenbat gezur botat-zen dituen jendeak. Gezurrik ezdut botatzen eta hainbat etxeko-

Zenbat sukadetan ibili zaralaguntzaile?

Batzuetan bai. Ostaliaritza eskolautzi nuenean Zarauzko Euromarhotelean lehenengo eta geroLondres hotelean jantokikolaguntzailea izan nintzen... etabeste urtebete Maria Cristinan pla-

ter hotzen laguni-zaile modura, ent-saladak egiten. Hanikasi nuen kabiarrajaten, MariaCristinan ezkontzaponpoxoak egitenzirenean hiru katilutxiki betetzen nitue-neko koilarakadabat jaten nuen.Horregatik, kabiarraez zaiola gustatzennorbaiti entzutendiodanean, kabiarona zer den ezdakielako erantzu-ten diot. Ona zorat-zeko modukoa da.Handik ZarauzkoGolfera joan nint-zen baina sukaldaribezala, eta bertan 8urte eman nituen.Gero nere jatetxeazabaldu nuen eta

honez gero 14 urte bete ditut,beraz, guztira 26 urte dira manta-la jarri nuenetik.

Jubilatzeko asmorik bai?

Ez daukat asmorik, gogoa akasobai. Esaten dute lanean 25 urteeman eta gero ez duzula berdinematen. Dagoeneko emanak dituteta ez dakit zer gertatuko denhemendik aurrera. Ezin naiz erreti-ratu, seme-alaba gehiegi eta 'zulo'asko ditut. Horiek aurrera aterazgero, akaso ezer ez egiteko gogoasartuko zait.

Etxeko sukaldean ere, gustoraibiltzen zara?

Zaila da, gauza asko egiten ditu-zunean, gustoko dituzunekinbehar bezala gozatzea.Astegunetan handik hona ibiltzennaiz eta gero asteburua, beste

andrek ni maitatzea horregatik da,konturatu direlalko ez dudalagezurrik esaten.

Zein metodo erabiltzen duzu"Menu del dia"ko errezetakantolatzeko?

Patxi Trula, Mikel Bermejo, nerearreba Eva eta laurok astean hiru-tan biltzen gara eta 10-15 menudesberdin pentsatzen ditugu.3.500 errezetako zerrenda osatudugu. Adibidez, berenjena bathartu eta horrekin 20 errezetadesberdin asmatzen ditugu: egosi-ta, frigitua, labean. Laguntzailemodura... Guzti hori etxekoandre-ei erakusten diegu, telebistariesker.Horrek erantzukizun handia erebadakar. Dagoeneko, ez da EuskalHerrian bakarrik, Espainia osoannere programa ikusten dutenek


7

nik esandakoari jarraitzen diote.Akaso aldatuko ditut jatekomoduak... Oso argi dugu, gauzakoso ondo egin behar ditugula,janariaz ari garelako, ez bizikletanibiltzen.

Menu del día"ren bitartez,euskal sukaldaritzaren salt-zaile eta bozeramale bihurtuzara.

Ni? Beno, oso talde polita gara.Euskal sukaldaritzak hartu duenabiaduraz harro sentitzen naiz.Historiak esango du, eta gu ezgara hemen egongo, baina kontu-ratuko dira hemendik talde berezibat pasatu zela. Lehen euskalsukaldaritzak izugarrizko arrakastazuen baina mugimendu honeknazioarteko maila eman dio. Bestekomunitate batzuek gure ereduahartu dute eta gure moduan aridira. Garai hartan hemen dauzka-gun pintore, idazle, artista mugi-menduez ohartu ginen eta sukal-dariak martxan jarri ginen.Emaitzak izugarriak izan dira.Nere sukaldetik 200 neska-mutilpasatu dira eta une honetandenak ari dira lanean. Nere etxetikbezala Ramon Roteta, PedroSubijana, Arzak eta beste askorenetxetik pasatu dira... Ehundakaeuskaldun pasatu dira, sukaldarit-za ikasteko eta inork ez digu txan-pon bat ere eman. Guk 1.000sukaldari egin ditugu azken 15urteetan, euskal sukaldaritzamunduan zehar zabaltzen dutensukaldariak eta hori oso gauzapolita da. Guk jatetxeak egin geni-tuen, ez eskolak. Eskolak egiteabeste batzuen esku dago bainabeste gauza batzuk egiten dituzte.

Zer pentsatzen duzu ostalerit-za eskolez?

Bazela garaia. Oso haserre ibilinaiz urtetan ez zutelako tajuzkoeskolarik martxan jartzen. Ez dituteskola masifikatuak nahi, oraindauden bezala. Herri bakoitzakpolikiroldegi bat du eta 3 ostalarit-za eskola daude Euskadi osoan.Zer egin behar dugu? Bakoitzakahal duen bezala ikasi eta gerobesteei ahotik janaria sartu, nutri-

zaion beste kritika bat kanpo-ko produktuen erabilera da,hau da, euskal produktuak,bertako lehengaia ez duzuelaerabiltzen.Baserritarraren alde nago. Emanditudan hitzaldi guztietan beti esa-ten dut azokara joan behar garela,denok, astean bi aldiz gutxienez.Akaso, produktu hauek 15-20pezeta garestiago izango dirabaina hemengo baserritarra zain-du behar dugu betiko zaporeakmantentzeko.

Dena den., euskaI sukaldarit-za 'berri' hori ez da oso herri-koia, behintzat jatetxeen pre-zioen aldetik. Bestalde, tele-bistak gauzak masifikatzekoahalmena du.

Telebistatik eskaintzen ditudanerrezetak ez dira goi-mailako eus-kal sukaldaritzakoak, egunerokomenuak dira. Egia da, gureakluxuzko jatetxeak direla eta osoargi dugu gure etxeak ez direla ezegunero, ez astero etortzekomodukoak. Baina urtean bi aldizetorrita, seguraski kulturazabaldukLo duzu.

Nola sentitzen zara telebistaizar, publizitate izar, sukalda-ri izar bat izanda?

Azken batean, Karlos Arguiñanonaiz. Ni ez naiz aldatuko. KarlosArgiñano euskaldun txintxarri batda, ez nau inork geldituko. Ibili,ikusi, ikasi eta komunikatu beste-rik ez dut nahi, euskal sukaldarit-zari indarra emateko.

zioa, bitaminak, proteinak... zerdiren inork erakutsi gabe? Horiastakeria da. Eta bitartean neskamutilak kalean daude, sukaldaritzaeskoletara sartzeko ez dagoelakoaukerarik. Ia nork antolatzen duenguzti hau, ez da nere lana, niknere lana betetzen dut, bainabeste batzuek ez dute eurenabetetzen.

Baina ateratzen direnak, nolaikusten dituzu?

Esperientzia behar dute. Lankidehau sendagileen antzekoa da.Astakeria da sukaldaritza eskolatik atera eta Valentziara joan sukal-de burutzat, Espainian sukaldarieuskaldunak nahi dituztelako. Ezbadaude ondo prestatuta edopraktikak ez badituzte ondo egi-nak, lotsagarri geratuko dira, etaez da haien errua, antolaketa fal-taren errua da.

Euskal sukaldaritzari egiten

Nere sukaldetik 200

neska-mutil pasatu

dira eta une honetan

denak ari dira lanean


8

Telebistatik eskaint-

zen ditudan errezetak

ez dira goi-mailako

euskal sukaldaritzako-

ak, eguneroko

menuak dira

NORTASUN AGIRIA

Beasainen jaio zen 1948an

Ikasle txarra zen eta txapista bezala oso gazte hasi zen lanean

Sei seme-alaba ditu «eta nere modukoak, oso ikasle txarrak

dira»

Gaur egun, hartzen duen atseden bakarra igande arratsaldeak

dira

«Menú del día» hasi zenetik 250 000 karta jaso ditu eta denei

erantzun die

TVEn agertzen hasi denetik batez beste egunero elkarrizketa

bat ematen du

Hainbat sari jaso ditu sukaldaritzan egiten duen lanagatik

Oraindik kezka horrekin zabiltza buruan? Bada garaiahori argitzeko eta horretarako Enrique Bernaola medi-

kuak zure zalantzak argitzen lagunduko dizu.

Elikadura industriak hainbat turroi eta gozo motaegiten ditu, eta horietako batzuk “fruktosadu-nak” edo “azukrerik gabeak” izaten dira.

Zenbaitek uste du azukre gabeko produktuek kaloriagutxiago izaten dutela, eta horiekkomeni zaizkiela kiloak soberandituztenei edo gizen daudenei.Usteak erdia ustel, hor ere.Etiketak irakurri beharra dago beti,eta han agertuko da zer osaeraduen produktu bakoitzak.

Azukrearen ordez, kaloriarikgabeko eztitzaileak baditu (sakari-na, aspartamoa, ziklamatoa, aze-sulfamoa edo sorbitol edo maltitolmotakoak), turroiak akaso kaloriagutxiago izango ditu. Hori jakiteko, hala ere, osotarazenbat gantz eta kaloria dituen aztertu behar da, etaez soilik zenbat azukre dituen. Gero turroi normala-rekin alderatu beharko da, eta kontuak atera.Alicante edo Jijona

motako turroi batek, adibidez, 100 gramobakoitzeko, 485 Kcal izaten ditu, 28 gramo gantz eta48 gramo azukre, gutxi gorabehera. Beste turroibatek kaloria gutxiago dituela esan ahal izateko, %

30 kaloria gutxiago eduki beharlituzke. Bestetik, turroiari fruktosaerantsi badiote sakarosaren ordez(hori da ohiko azukrea), egokiagoaizan daiteke diabetesa daukate-nentzat, baina ez kiloak soberandituztenentzat. Fruktosak gauza onbat badu diabetikoentzat: ez dusortzen azukreak bezalako hiper-gluzemia gogorrik. Hori dela eta,diabetesa dutenek ere jan ahal iza-ten dituzte gozoak edo fruktosa

duten elikagaiak, neurrian betiere.Fruktosak, hala ere, sakarosak adina kaloria

dauzka, eta, beraz, fruktosa duten turroiek ez dau-kate sakarosadunek baino kaloria gutxiago (gehiagoere eduki ditzakete, gainera).

eell ii

kkaa

dduu

rraa

kkee

zzkk

aakk

Behar baino kilo gehiago dauzkat, eta turroia gustatzen zait;egokia ote litzateke azukre gabeko turroiak jatea?

Argaltzeko dieta egiten ari naiz, eta kaloriak kontrolatzeko, ez dakit galletabereziak jatea komeni zaidan, azukrerik gabeak, edo zuntza dutenak?

Mota askotako galletak daude egun, asko etaasko, eta argaltzeko dieta egiten ari dena-rentzat zaila da jakitea zein hautatu. Hori dela

eta, elikadura ikuspegitik gehien zein komeni zaigunjakin ahal izateko, etiketari begiratzea komeni da, etaelikadura-ezaugarriei erreparatzea. Batetik, zenbatkaloria dituen guztira (100 gramogalleta janda zenbat kaloriaemango lizkigukeen esaten dutegehienek, baina zenbait etxekerrazioka adierazten dute kalorieneta beste osagaien kopurua).Etxerik gehienetako galletek 400Kcal ematen dituzte 100 gramobakoitzeko, opil batek adina etaogi kopuru berak baino askozgehiago (260 kaloria ematen dituogiak 100 gramo bakoitzeko).

Galleta batzuetan ageri direnmezuek ez gaituzte nahasi behar (“integralak”, “zunt-zarekin” edo “bitaminekin”), eta ez dugu uste izanbehar horiek kaloria gutxiago dauzkatela, ez baitahala. Osasungarriak izan daitezke, hori bai, zuntz

gehiago dutelako eta zuntzak lagundu egiten duela-ko norbera aseago senti dadin eta gose gutxiagore-kin. Galletek, hala ere, irinez, urez eta gantzez egi-nak direnez, kaloria asko izaten dituzte beti. Badirakaloria gutxiago dutenak, azukre eta/edo gantz gut-xiago dutenak, eta horiek osasungarriagoak izango

dira besteak baino, baina betiedukiko dituzte kaloria asko, eta,ondorioz, neurrian jan beharkodira.

Gerta liteke zenbait galletakesatea “azukre erantsirik gabeak”direla, baina, agian, halako mezu-rik ez dutenek baino gantz gehia-go edukiko dute eta, beraz, kalo-ria kopuru antzekoa. Egokiena daelikaduraezaugarrien etiketa arre-taz irakurtzea, eta bi etxetakogalleten osagaiak eta kopuruak

alderatzea (kaloriak, adibidez, edo interesatzen zaiz-kigun beste osagai batzuk: gantza edo azukreak).Horrela jakingo dugu alderik baden batzuen eta bes-teen artean.


9

Egia da astean hiru arrautza jan behar direla, gehienez?

Odolean kolesterol asko edukitzea arriskutsuada, bihotzeko eritasunak ekar ditzake eta.Ondorioz, jendeak uste izaten du bihotzarent-

zat kaltegarria dela kolesterol ugariko elikagaiakjatea, arrautza besteak beste (erdi mailakobatek 250 mg kolesterol ematen ditu).Organismoan daukagun kolesterolikgehiena, ordea, gibelak sortzen du (lau-tik hiru), eta elikagaien kolesterola osoneurri txikietan xurgatzen du organis-moak.

Gerta liteke elikagaien kolesterolakkalte egitea zenbait pertsonari, baina elika-gai jakinek baino gehiago, gantz saturatuek eta transgantzek igoarazten dute odoleko kolesterola, LDLmotakoa batik bat (kolesterol txarra deitzen dena).Arrautzak, ordea, gantz saturatu gutxi dauzka eta

trans gantzik batere ez. Espainian, arrautza jatearen aldeko jarrera

hedatua dago, eta horren adierazgarri da Elikaduraosasungarriaren Gida izeneko lana (SENC Erkidego-

Elikaduraren Espainiako Elkarteak argitara-tu du). Han ageri denez, haragiaren edoarrainaren ordezko ona izan liteke arraut-za, eta astean hiru edo lau arrautza janda,

haragiak edo arrainak ematen dituen elika-gaien antzekoak hartuko genituzke.

Espainiako Osasun eta Kontsumo Ministerioaketa Elikadura arloko Segurtasunaren eta

Nutrizioaren Espainiako Agentziak ere argitarat-zen dituzte Elikadura Osasungarrirako Gidak, etahorietan ere berdintsu mintzo dira. Harvard-ekomedikuntza eskolako adituek, ostera, berriki esandute ez dela komeni arrautza egunero jatea.

Gure etxean beti esan izan da, hortzetako pasatarik ezean,sagar bat janez garbitu litezkeela hortz-haginak. Egia da hori?

Sagarra elikagai osasungarria da, baina postreanhori jatea ez da hortzak garbitzearen pareko, ezbaita lagungarria bakterio-plaka gutxitzeko, eta,

beraz, ez du balio txantxarrari aurre egiteko. Janondoren, jaki hondarrak pilatzendira hortz-haginen kanpo geruzan,eta esmaltea higatu egin dezaketehoriek, batik bat karbohidrato uga-riko jakiak badira.Azukre sinpleak dituzten jakiak(ohiko azukrea, eztia, marmelada,edari azukredunak, gozokiak etagozo mota guztiak) errazago des-egiten dira ahoan, listuak duen ent-zima bati esker (alfa amilasa) etaaho-barrunbean izaten ditugun bak-terioen eraginez, eta berdin gertatzen da azukre kon-plexuak dituzten jakiekin ere (ogia, galletak, arroza,pasta eta lekaleak). Ondorioz, handitu egiten dute

aho-barrunbeko azidotasuna, eta azidotasun horrekdesegiten du esmaltea; eta esmaltea deseginda,hortz-haginen gainerako osagaietan ere sor daitezkekalteak. Sagarra jatea, beraz, ezin da izan hortzak

eskuilaz garbitzearen ordezko,gainerako frutek bezala, saga-rrak ere azukreak dituelako, etaazukre horiek bakterioen lagun-garri gerta daitezke, azidoaksortu eta esmalteari kalte egite-ko.

Hortzak garbitzerik ezbadugu, sagarra jatea bainohobea da txikle eta pastilla azu-kre-gabeak erabiltzea ahoan.Jan ondoren ahoan sortzen den

azidotasuna gutxitzeko erabiltzen dira (bereziki ezau-garri hori dutenak badira merkatuan), eta txantxarra-ri aurre egiteko balio dute.


10

ggaa

bboo

nnee

tt aakk

oo mm

eenn

uuaa

Sasoiko janari-edariak medio,Gabonetako famili aurrekon-tua %40an garestitzen da.

Eguberritako produktu batzuensalmentak izugarri egiten du gora:turroi eta txokolateen kontsumoa

%48an igotzen da, itsaskiena%115ean, kalitateko ardoarena%217an, pattarrena %436an etacava ardoarena, azkenik,%1000an.

•Eguberritako otorduei aurreegiteko garaian, jabe zaitez zeureeros-ahalmenaz: hauta ezazugeneroa erabilgarri duzun diru-kopuru horren arabera. Garestiena

limoi-urrupaki soil batek liseriketaegiten lagunduko du, gerora.

•Arrain-zopa eta itsaski-kre-men zaporea hobetu egiten dabezperatik egin eta hozkailuangordetzen badituzu.

•Itsaski-kokteletan maionesaeta saltsa arrosa gehiegi jartzea-ren ondorioz, janariok astunegigertatzen dira, bai jateko, bai lise-riketa egiteko orduan. Itsaski-kok-telaren osagarri polita izan daitez-ke barazkiak eta frutak.

•Tamaina ertaineko buia edotxangurroak ordu laurdena behardu ur gazi irakinetan egosteko.

ez da denetan hoberena. Eztaosasuntsuena ere.

•Gauza batzuk dezente lehe-nago eros ditzakezu. Gabonak irit-si aurreko asteetako prezioak mer-keago ohi dira, baina azken-azken

uneetan ikaragarri garestitukodiren produktu horietako batzukjelatu egin ditzakezu.

•Afarien hasieran ez ipini eli-kagai gantzatsurik, afalondoa ari-nagoa izan dadin. Hobe duzu ent-saladekin edota landare-gaiezosaturiko pintxoekin hastea, saltsagehiegirik gabe.

•Afariko jakia hartu aurretik,

Eguberritan, senide eta adiskideak gogobe-tetzeko moduko otorduak eratzen ahalegi-nak egiten ditu jende askok. Hori erdiesteko,lagungarri izan daitekeen aholku xumerenbat emango dugu berehala.


11

Gabonak gabon, eta on egin

On egindizuela janaketa kalterik ez

edanakUnai Lesaka

Gure aukera:

SARRERAKOAK

Urdaiazpikoa

Esparragoak

Piper beteak

Arraultz beteak

Denetariko frituak

Arrai zopa

Gulak

HARAGIA

Arkumea patata eta entsalada-

rekin


12

•Txapako arrainei eta entsa-ladei laguntzeko bada, ozpin-olio-tako soja-saltsak zapore bereziaematen die.

•Txapan eginiko arraineilaguntzeko baratxuri-errekinak:pipermin pittin bat erantsita, zapo-rea hobetu eta, gainera, ahogozomin atseginaz janzten du jakia.

•Xapoa osorik, buru etaguzti, erosten badugu, buru horiarrain-salda egiteko erabil dezake-gu.

•Izokin keztatua ogi txigortu,limoi-xerra, arrautza-gorringo etazuringo birrindu, tipula xehatu,perrexil, pepinilo eta alkaparraxehatuez eta beste hamaikazlagundurik aurkez daitekemahaian.

•Foiea hobeki ebakiko dugulabana ur berotan murgiltzenbadugu maiz.

•Haragia hainbat orriz osatu-riko entsaladez lagundu behardira: letxuga, eskarola, lollo rosso,etab. Hauek, apaingarri gertatzeazgain, jakia liseritzen lagundukodute.

•Ardo zuri eta gazteak, cavaeta txinpartekoak eta ardo gorriak6 - 8 graduko tenperaturan zerbit-zatu behar dira. Ardo beltz arin,gazte eta frutatsuak, 10 bat gra-dutan. Upeleko ardo zuri lehorraketa beltz gazteak, 12 gradutan.Kalitate handiko beltzak, erreserbaeta erreserba handikoak, berriz,16 gradutan.

•Sarrera, itsaski eta arraine-kin ardo zuri gazteak, txakolinak,frutatsuak edota cavak zerbitzatu-ko ditugu. Txekorrarekin, ardobeltz arinak. Ehiza txikiari lagunt-zeko, ardo beltz arin eta erreserbagorpuztunak. Postreekin, azkenik,cava, ardo gozoak, oportoak etab.

POSTREA

Turroi barietatea

Polboroiak

Kanutiloak

Gazta eta intxaurrak

EDARIAK

Ardoa

Sagardoa

Txanpaina

Ura

Gabonetako mahai baten antolaketa.

Xapoa osorik, buru

eta guzti, erosten

badugu, buru hori

arrain-salda egiteko

erabil dezakegu

Gabonak ailegatu dira, eta Gabonekin batera,bazkari eta afari berezi eta oparoak. Posible daurte bukaera era osasuntsuan janez ospatzea?


13

Janaria gure gorputzaren funt-zio fisiologikoa betetzeko da,hau da, elikatze funtzioa

betetzeko, baina hori ez da jana-riak duen funtzio bakarra; besteakbeste, ospakizun sozial eta kultu-ralak ere janariaren inguruanantolatzen ditugu. Eguberrietanhori gertatzen da, familia eta lagu-nekin mahaiaren inguruan biltzekoohitura dago, elkarrekin egunberezi hauek ospatzeko.

Baina disfrutatzeko izanbeharko lukeen hori askorentzategoera kezkagarria izaten da, eli-kadura desoreka sortzen duelakoeta ahalegin handiak egin behardituztelako Gabonen bukaerangaldu duten forma fisikoa eta eli-kadura ohitura aproposak berres-kuratzeko. Elikadura desoreka horiekiditea edo murriztea eta aldiberean festak bazkari eta afariberezien bidez ospatzea posibleda, arau hauek jarraituz gero.

Alde batetik, kantitate txikiakedo ez oso handiak jarri behardira. Askotan lotzen da ondo jateaasko jatearekin, eta egun haue-tan, gonbidatuekin gaizki geratze-ko beldur, janari asko prestatzekojoera dago. Ohitura hori zuzendubeharreko zerbait da; hain zuzenere, asko janez gero, ezin izangoditugu janariaren ezaugarriakondo antzeman, eta jaten dugunaez dugu hainbeste estimatuko.Beraz, errazioak oso handiak ezizatea eskertuko dute bazkaltiargehienek, ez bakarrik osasuntsua-goa delako, baizik eta oso betetageratzea ez delako sentsazio atse-gina.

Kantitate handiekin oso lotu-ta dagoen beste arazo jaki honda-rrak dira. Asko jarriz gero, janariasobran egotea oso normala da.Beraz, egun berezi bat ospatzekojanaria hurrengo egunetan ere janbeharreko jaki bihurtzen da, etaGabonetako egun bereziak lau

Postreak etxean egindakoakizatea da egokiena. Nahiz etaprestatzeko lan handiagoa izan,askoz osasuntsuagoak dira, etafrutarekin lagunduz gero, hobe.Modu horretan, gozoekin ez dugugehiegikeriarik egingo, eta osoikusgarri geldi daiteke gozoekineta fruta on batekin egindakoetxeko azkenburukoa.

Alkoholarekin, kontuz

Alkoholarekin ere kontuz ibilibehar da. Oso aproposak dira baz-kari eta afari hauek gehiago eda-teko, eta horrek arazo asko ekarditzake; beraz, hobe da ardo onbatetik baso bat edo bi edatea,asko edatea baino. Kontuan izanbehar da edari alkoholdunek kalo-ria hutsa direla. Hau da, ez duteelikagairik, kaloriak bakarrik; gai-nera, hainbat gaixotasunentzatoso desegokia da alkohola edatea.

Dieta orekatu batean kontsu-mitzen den energiak ondo banatu-ta egon behar du goizetik gauera.Egun hauetan ere ondo banatubehar da energia; beraz, otorduguztiak egin behar dira.Batzuetan, egiten diren gehiegike-riak konpentsatzeko, ez dira otor-du guztiak egiten, baina hori ez dakomenigarria, azkenean lortzenden gauza bakarra antsietatea etajateko gogoa areagotzea da.Gorputzak berak badauzka meka-nismoak behin-behineko gehiegi-keriak konpentsatzeko; hala ere,ariketa fisikoarekin laguntzea betidator ondo.

Arau horiek guztiak jarraituzgero, era osasuntsuan ospa dai-tezke Gabonak, eta baita elikagaibereziekin gozatu ere.Garrantzitsua da jakitea elikaduraosasuntsua elikadura goxo etazaporetsuarekin bat etor daitekee-

la.

izan beharrean zortzi edo hamarbihurtzen dira. Horrenbestez, ia biastean elikadura desorekatua etaerrepikakorra izaten da. Hainbestedenboran elikadura orekatutikkanpo egotea gorputzak nabarit-zen du; horrek erruduntasun sen-timendua eragiten du, eta senti-mendu horrek ez du uzten festezgozatzen .

Gastronomiari garrantzi han-dia ematen zaio egun hauetan,eta hori oso gauza ona da, bainahorregatik ez da guztiz baztertubehar menuaren elikadura oreka.Normalean, proteina eta gantzasko kontsumitzen dira, eta bita-

minak eta mineralak, berriz, gutxi:hau da, haragi, arrain eta gantzasko jaten da, eta barazkiak,tuberkuluak eta fruta alde baterauzten dira ia beti.

Janari osasuntsua gastrono-mia aldetik ere izan daiteke abe-ratsa eta ona. Irudimena erabiliz,edozein janarirekin egin daitezkeplater landuak, barazkiekin erebai. Gainera, neguan barazki ugariizaten da, eta irudimena jarriz osoplater goxoak egin daitezke, bailehenengo plater moduan, baitaosagarri gisa, saltsetan edo zizka-mizka moduan ere.

Leire Perez

Osasuna,paregabekoondasuna

Janari osasuntsua

gastronomia aldetik

ere izan daiteke abe-

ratsa eta ona.

Gorputzak berak

badauzka mekanismo-

ak behin-behineko

gehiegikeriak kon-

pentsatzeko.

Sukaldetik

eerrrree

zzee

tt aakk

TXOKOLATEZKO TRUFAK

Osagaiak:

- 250 gramo txokolate

- 40 gramo gurin urtua

- 20 gramo azukre

- 2 dezilitro

esne gain likidoa

- 2 koilarakada ur

- kakao hautsa

Egiteko era:

1.- Suan jarrita, urtu ontzi batean txokolatea eta bi

koilarakada ur.

2.- Gurina pixkanaka gehitu, esne gaina eta azu-

krea ere.

3.- Ongi nahasi, sutik kendu eta hozten utzi.

4.- Gero sartu hozkailuan gogortzeko.

5.- Azkenean pilotatxoak egin eta kakako hutsez

estali.

KANUTILOAK

Osagaiak:

- 3 koilarakada olio

- Goilarakada bat

azukre

- 175 gramo irin

- Gatz pixkat

Egiteko era:

1.- 3 goilarakada olio prexitu eta hozten utzi.

2.- Ontzi batera esnea, olio frixitua (hoztu ondo-

ren), azukrea eta gatza bota. Nahastu eta irina

gehitzen joan, hasieran egurrezko goilarekin

nahastu eta gero eskuz. Horrela eskutara itsasten

ez den arte. Ordu erdi bat pausatzen utzi.

3.- Irin pixka bat bota mahai gainean eta ore hau

han hazaldu fin fina utzi arte. Moztu puska luze eta

meheak eta horiekin moldeak forratu.

4.- Frexitu oilotan gorritu arte

ALMEJAK SALTSAN

Osagaiak:

- 1 Kg. almeja

- 2 baratxuri

xehe-xehe ebakita

- 1/4 l. ur edo arrain

salda

- 3 koilarakada

oliba olio

- 2 koilarakada

perrexil xehatu

- 1 koilaratxo irin

- 1 zorrotada

ardo zuri

Egiteko era:

1.- Erregosi oliotan baratxuria, kazola zabalean.

Baratxuri pusketak oliotan “dantzan” hastean,

gehitu irina eta eragin, bizi-bizi, egurrezko koilara-

rekin.

2.- Bota ardo zuria eta erantsi berehala arrain

salda edo ur beroa. Irakin minutu batez. Sartu

berehala almejak eta eduki sutan, ireki arte baka-

rrik (Ez egosi luzaro almeja, gogortu egiten da eta;

irekitakoan, pronto dago jateko: kaltegarri da hortik

aurrera sutan edukitzea). Zabaldu gainetik perrexil

xehatua.

BARATXURI ZOPA

Osagaiak:

- 1/3 bezperako ogia

(xerratan ebakita)

- 6 berakatz ale

- 4 piper siku

- 1/2 litro

haragi-salda arina

- 2 arrautza

- Oliba olioa

- Gatz lodia

Egiteko era:

1.- Eltze baten olio zarrastada bat bota, eta ber-

tan berakatzak gorrituko ditugu.

2.- Ogia gehitu, eta horrek olioa xurgatzen due-

nean, salda eta piperrak gehituko ditugu. Ordu

laurden baten su eztitan izango dugu

.

3.- Piperrak txinotik pasatu eta arrautzak irabiatu-

ko ditugu. Zopari gehituko dizkiogu. Dena ondo

mugitu, eta gatza botako dugu.

2009ko abendua

14

KIWI SORBETEA

Osagaiak:

- 8 kiwi

- 3 xuringo

- 100gr azukre

- Laranja bat

Egiteko era:

1.- Ontzi batean kiwiak zuritu eta puskatuta , laran-

ja iusa eta azukrea nahasi ondoren izozkailuan

sartu eta hormatzen hasten denean atera.

2.- Bagenituen xuringoak goratu (a punto de

nieve) eta nahasi sorbetearekin.

3.- Akitzeko berriz izozkailuan sartu ia ia hormatu

artio.

4.- Hortik atera,nahasi eta kopetan errepartitu.

Zuk ere gure zozketan parte hartu nahi

baduzu, bidali zure errezeta helbide

honetara:

SUKALDETIK ALDIZKARIA

PLAZA BERRIA 22

20120 HERNANI (GIPUZKOA)

edo, [email protected]

AZAROKO IRABAZLEA: Amaia

Manterola Aristi (Zarautz)

ZORIONAK AMAIA! Eskerrik asko

zure errezeta bidaltzeagatik! Bi lagu-

nentzako afaria irabazi irabazi duzu

Arguiñano jatetxean

BISIGUA EDO TXITXARROA

Osagaiak:

- 1/2 kiloko bisigua

- Txitxarro bi

(bakoitza 750 gr.koa)

- 4 berakatz ale

- Pipermin gorra

- Ozpina

- Gatza

Egiteko era:

1.- Arraina garbitu, eta erditik ebaki.

2.- Plantxa berotu ondoren, arrainari gatza bota

eta erretzen jarri (olio apur bat erabili). Kolorea

hartzen duenean, buelta eman, eta beste aldetik

egin.

3.- Berakatzak xaflatan ebaki eta piperminarekin

batera frijituko ditugu.

4.- Erregostea epeldu eta gero, ozpina gehitu eta

arrainari botako diogu.


15

Sukaldetik

Documents