Anke Bonnewyn, PhD Klinisch Psycholoog - Psychotherapeut Dienst Ouderenpsychiatrie UPC KULeuven – campus Leuven Suïcide bij ouderen: prevalentie, psychologische factoren en preventiemogelijkheden
Anke Bonnewyn, PhD
Klinisch Psycholoog - Psychotherapeut
Dienst Ouderenpsychiatrie
UPC KULeuven – campus Leuven
Suïcide bij ouderen: prevalentie, psychologische
factoren en preventiemogelijkheden
1. LEVENSVERWACHTING /
LEVENSTEVREDENHEID
2. SUICIDE
3. RISICOFACTOREN
4. PREVENTIE
Evolutie van de levensverwachting
levensverwachting bij de geboorte per geslacht, 1885-2017
Leeftijdspiramide België
1881 2004
Hogere levensverwachting– In de 20e eeuw meer jaren toegevoegd aan de
levensverwachtingen dan in alle eeuwen
voordien
– Levensduur bijna verdubbeld
Veranderde bevolkingsstructuur– Dalende vruchtbaarheidscijfers
– bevolkingspiramide vervangen door een -rechthoek
2017 – aantal 65+ per gemeente
www.statistiekvlaanderen.be
2027 – aantal 65+ (vooruitzicht)
www.statistiekvlaanderen.be
Geen keuze
Vaak negatief verlies - Van wie men was
- Van hoe het leven was
Onomkeerbaar
Beperkingen aan het leven
Ouder worden brengt veranderingen mee
die men ondergaat/overkomt (ziekten, verminderde mobiliteit,
overlijden,…)
op verschillende levensdomeinen (sociaal, lichamelijk,
cognitief,…)
En toch…
60-plussers gemiddeld meer
tevreden dan de andere leeftijdsgroepen
Gem
iddeld
alg
em
ene
levenste
vre
denheid
Nationaal Geluksonderzoek, 2018
POSITIVITY
EFFECT
Door besef van eindigheid van het
leven
- Aandacht voor positieve aspecten
- Andere prioriteiten/doelen in het
leven
Hoger emotioneel welzijn
Carstensen, 2012
1. LEVENSVERWACHTING / GELUK
2. SUICIDE
3. RISICOFACTOREN
4. PREVENTIE
Leeftijdsspecifieke suicidecijfers Vlaanderen 2016
www.zorg-en-gezondheid.be
Leeftijdsverdeling van suïcidepogers volgens geslacht,
2017
Vancayseele et al., 2018
Suïcide : Suïcidepoging ↗ (1 : 6) Doodsintentie ligt hoger dan bij (jong)volwassenen
Agressievere methoden
Sociale isolatie
Fysieke fragiliteit
Deuter et al., 2016
Okolie et al., 2017
1. LEVENSVERWACHTING / GELUK
2. SUICIDE
3. RISICOFACTOREN
4. PREVENTIE
Conwell et al., 2011
Conwell, 2014
Risicofactoren
Psychiatrische
aandoeningen
depressie als belangrijkste factor
naast angst- en middelenstoornis
Lichamelijke
ziekten
Pijn, functionele
beperkingen
Stressvolle
gebeurtenissen insomnia
Cognitief
Functioneren
↘
Sociale
isolatie
Zich niet sociaal
verbonden voelen,
burdensomeness
Betekenis-Constructies
Impact van het verlies
(op de identiteit, op het leven)
Adaptatie en
Acceptatie
Betekenisconstructies en impact van het verlies
Lichamelijke
aandoeningen
Controleverlies
Afhankelijkheid
Verlies zelfwaardegevoel
Pijn
Functionele beperkingen
…
BETEKENIS
en
IMPACT
Complexe relatie tussen risico- en protectieve
factoren
Gebrek aan
verbondenheid
Geen wederkerigheid
Anderen tot last zijn
Nergens meer bij horen
….
BETEKENIS
en
IMPACT
Sociale Steun ↘
PROTECTIEVE
FACTOR
CONNECTEDNESS
CONNECTEDNESS als sleutelfactor
Ouderen met een doodswens
Maar die ook willen leven
(ambivalente groep)
Ouderen die willen leven
Ouderen met een doodswens
++++
----
+++
Bonnewyn et al., 2016
Gevoel anderen tot last te zijn (burdensomeness)
Controlegevoel over het leven kwijt
Weinig verantwoordelijkheden
Weinig toekomstperspectief
Mentale en/of fysieke pijn
Cesuur in het leven, in de identiteit
Geen “connectedness”
Suicidaliteit = “ik wil ZÓ niet meer verder leven”
Suïcidepoging
Suïcideplan
Suïcide-ideatie
Doodswens
Gevoel anderen tot last te zijn
Controlegevoel het leven kwijt
Weinig verantwoordelijkheden
Weinig toekomstperspectief
Mentale en/of fysieke pijn
Cesuur in het leven, in de identiteit
Geen “connectedness”
Niet suïcidaal
Veranderlijke risicofactoren: impact mogelijk in elk stadium
DOODSINTENTIE ↑
Suïcidepoging
Suïcideplan
Suïcide-ideatie
Doodswens
Niet suïcidaal
Confrontatie met EINDIGHEID van
het leven in suïcidaal proces:
Lage doodsangst
Insomnia (fysieke & mentale uitputting)
Angst (catastroferen)
Depressie (piekeren, generaliseren, rigiditeit,…)
Factoren voor faseverandering in suïcidaal proces
Suïcidepoging
Suïcideplan
Suïcide-ideatie
Doodswens
Niet suïcidaal
1. LEVENSVERWACHTING / GELUK
2. SUICIDE
3. RISICOFACTOREN
4. PREVENTIE
Preventie op verschillende niveaus
Maatschappelijk
– Hoe verouderen in onze maatschappij?
• Perceptie?
• Stereotypering?
• Rollen?
– Zingeving
– Connectedness
Behandeling
- Suïcidaliteit op zich
- Onderliggende psychiatrische pathologie