SUBJECT: KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT …

PHILTECH INSTITUTE OF ARTS AND TECHNOLOGY, INC.

SUBJECT: KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA

WIKA AT KULTURANG PILIPINO

Student Name:

Grade:

Contact No.:

ARALIN 9 KAKAYAHANG LINGGUWISTIKO

LAYUNIN:

Matapos ang ralin, inaasahang maisasagawa ng mga mag-aaral ang sumusunod:

Naipaliliwanag ang kahulugan ng kakayahang lingguwistiko;

Natutukoy ang mga bahagi ng pananlita sa wikang Filipino; at

Nagagamit ang wastong gramatika ng wika sa pagpapahayag.

Lusong-kaalaman

Angkop na gamit. Humanap ng kapareha at suriin ang mga pangungusap sa ibaba.

Piliin ang angkop na salita sa loob ng panaklong upang mabuo ang pangungusap.

Guhitan ang tamang sagot.

1. (Pahirin, Pahiran) mo ng mantekilya ang pandesal

2. Pakidala ng mga pagkaing ito (kina, kila) Nelia at Pat.

3. (Mayroon, May) ba siyang pasalubong mula sa Batangas.

4. Nariyan na yata nag Tatay! Buksan mo na ang (pinto, pintuan)

5. (Ooperahin, Ooperahan) si Maria bukas ng umaga.

6. Si Bryan at (tiga-, taga-) Aklan.

7. (Punasan, Punasin) mo ang pawis sa iyong noo.

8. Ngayon bakasyon, (susubukin, susubukan) kong mag-aral na magluto.

9. Nagmamadali niyang inakit ang (hagdan,hagdanan).

10. Halika nga rito at (walisin, walisan) mo ang mga tuyong dahon sa bakuran.

ANO ANG KAKAYAHANG LINGGUWISTIKO?

Tumutukoy ang kakayahang lingguwistiko sa abilidad ng isang tao na

makabuo at makaunawa ng maayos at makabuluhang pangungusap. Pinag-iiba ng

lingguwista at mananaliksik sa wika ng bata ang nasabing kakayahan na tinatawag na

kakayahang komunikatibo, na nangangahulugan naming abilidad sa angkop na

paggamit ng mga pangungusap batay sa hinihingi ng isang interaksiyong sosyal

(Hymes 1972).

Sa pananawa ng lingguwistang si Noam Chomsky (1965), ang

kakayahang lingguwistiko ay isang ideyal na sistema ng di-malay o likas na kaalaman

ng tao hinggil sa gramatika na nagbibigay sa kaniya ng kapasidad na gumamit at

makaunawa ng wika. Pumapaloob ditto ang kaalaman ng tao na pag-ugnayin ang

tunog o mga tunog at at kahulugan nito. Iba ito sa isinasaad ng lingguwistikong

pagtatanghal (linguistic – performance) o ang aplikasyon ng sistema ng kaalaman sa

pagsusulat o pagsasalita.

KAKAYAHANG LINGGUWISTIKO SA WIKANG FILIPINPO

Kakabit ng kakayahang lingguwistiko mg Pilipino ang wastong pagsunod

sa tuntunin ng balarilang Filipino. Sa kasaysayan, dumaan na sa maraming pagbabago

at reoryentasyon an gating wikang pambansa na nagbunga ng pagbabago sa

matandang balarila. Tinukoy nina Santiago (1977) at Tiangco (2003) ang sampung

bahagi ng pananalita sa makabagong gramatika na napapangkat sa sumusunod:

A. Mga Salitang Pangnilalaman:

1. Mga nominal

a. Pangalan – nagsasaad ng pangalan ng tao, hayop, bagay,pook,

katangian, pangyayari, at iba pa.

b. Panghalip – pamalit o panghalili sa pangalan

2. Pandiwa – nagsasaad ng kilos o nagbibigay – buhay sa pangkat ng salita.

3. Mga Panuring

a. Pang – Uri – nagbibigay – turing o naglalarawan sa pangngalan at

panghalip

b. Pang – abay – nagbibigay – turing o naglalarawan sa pandiwa, pang-

uri, at kapuwa pang-abay.

B. Mga Salitang Pangkayarian:

1. Mga Pang – ugnay

a. Pangatnig – nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, o sugnay

(halimbawa at, pati, ni, subalit, ngunit)

b. Pang – angkop – katagang nag – uugnay sa panuring at salitang

tinuturingan (halimbawa na, -ng)

c. Pang – ukol – nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang salita

(halimbawa sa, ng)

2. Mga pananda

2 1

a. Pantukoy – salitang lagging nangunguna sa pangngalan o panghalip

(halimbawa si, ang, ang mga)

b. Pangawing o Pangawil – salitang nagkakawing ng paksa o simunp at

panaguri (halimbawa ay)

Bukod sa mga bahagi ng pananalita, mahalagang matutuhan din ang wastong

palabaybayan o ortograpiya ng wikang Filipino. Mula sa mga naunang gabay sa

ortograpiya (1976,1987,2001,2009), inilathala ng Komisyon sa Wikang Filipino

(KWF) ang 2014 edisyon ng Ortograpiyang pambansa. Tunghayan natin ang ilang

tuntunin sa pagbaybay na pasalita at pasulat:

A. Pasalitang Pagbaybay

Paletra ang pasalitang pagbaybay sa wikang Filipino na nakaayon sa tunong –

Ingles ng mga titik, maliban sa enye na tunog – Espanyol. Ibig sabihin, isa –

isang binibigkas sa maayos na pagkakasunod – sunod ang mga titik na

bumubuo sa isang salita, pantig, daglat, inisyal, simbolong pang – aham, at iba

pa.

Pasulat Pasalita

Pantig

it /ay-ti/

pag /pi-ey-dyi/

kon /key-o-en/

trans /ti-ar-ey-en-es/

Pasulat Pasalita

SALITA

bansa /bi-ey-en-es-ey/

plato /pi-el-ey-ti-o/

fajilan /kapital ef-ey-dyey-ay-el-

ey-en/

jihad /kapital dyey-ay-eyts-ey-

di/

`

PASULAT PASALITA

AKRONIM

MWSS

(Metropolitan

Waterworks and

Sewerage System)

/kapital em-kapital

dobolyu-kapital es-

kapital es/

ASEAN

Association of Southeast

Asian Nations)

/kapital ey-kapital –es-

capital i-kapital ey-

kapital en/

PAGASA

(Philippine Atmospheric

Geophysical, and

Astronomical Services

Administration)

/kapital pi-kapital ey-

kapital dyi-kapital ey-

kapital es- capital ey/

HIV

(Human Immunodefiency

Virus)

/kapital eyts-kapital ay-

kapital vi/

Pasulat Pasalita

DAGLAT

Bb. (Binibini) /kapital bi-bi tuldok/

G. (Ginoo) /kapital dyi tuldok/

Gng. (Ginang) /kapital dyi-en-dyi

3 4

tuldok/

Dr. (Doktor) /kapital di-ar tuldok/

Pasulat Pasalita

INISYAL

MLQ

(Manuel L. Quezon)

/kapital em-kapital el-

kapital kyu/

TKO

(Technical Knockout)

/kapital ti-kapital key-

kapital o/

KKK

(Kataas-taasang

Kagalang-galangang

Katipunan)

/kapital key-kapital key-

kapital key/

MRT

(Metro Rail Transit)

/kapital em- capital ar-

kapital ti/

UCC

(University of Caloocan

City)

/kapital yu-kapital si-

kapital si/

Pasulat Pasalita

Simbolong Pang-

agham/Pangmatematika

Fe (iron) /kapital ef-i/

kg. (kilogram) /key-dyi tuldok/

H2O (water) /kapital eyts-tu-

kapital o/

V (Velocity) /kapital vi/

B. Pasulat na Pagbaybay

Narito naman ang ilang tuntunin sa pagbaybay ng mga salita, partikular sa

paggamit ng walong dagdag n titik (c,f,j,ñ,q,v,x,z) para sa:

1. Pagpapanatili ng mga kahawig na tunog sa pagsulat ng mga salita mula

sa mga katutubong wika sa Pilipinas.

Halimbawa:

palavvun (Ibanag) bugtong

kazzing (Itawes) kambing

jambangán (Tausug) halaman

safot (Ibaloy) sapot ng gagamba

masjid ( Tausug, Meranaw) gusaling simbahan ng mga Muslim

2. Mga bagong hiram na saliyta sa mga wikang banyaga. Ang mga dating

hiram na salitang lumaganap na sa baybay na ayon sa abakada ay hindi

saklaw ng panuntunang ito:

halimbawa:

selfie

digital detox

3. Mga pangangalang pantangi na hiram sa wikang banyaga, katawagang

siyentipiko at teknikal, at mga salitang mahirap na dagliang ireispel.

Halimbawa:

Jason zeitgeist cauliflower

Mexico quorum bouquet

Nueva Vizcaya valence flores de mayo

Bukod sa pagbaybay, pansinin natin ang mga tuntunin hinggil sa(1) pagpapalit ng D

tungo sa R; paggamit ng “ng” at “nang” ; at (3) wastong gamit ng gitling, na kadalasang

ipinagkakamali sa pagsulat:

1. Sa kaso ng din/rin, daw/raw, ang D ay napapalitan ng R kung ang sinusundan

nitong salita ay nagtatapos sa patinig o sa malapatinig na W at Y (halimbawa:

Malaya rin, mababaw raw). Nanatili ito sa D kung sa katinig naman nagtatapos

ang sinusundang salita (halimbawa: aalis din, malalim daw). Gayundin,

nananatili ang D kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa – ra, ri, raw, o

ray (halimbawa: maari din, araw – araw daw).

2. May limang tiyak na paggamit na nang:

a. Bilang kasingkahulugan ng noong (halimbawa: “Nang dumating ang mga

Amerikano sa Pilipinas, kaagad silang nagpatayo ng mga paaralan.”)

5 6

b. Bilang kasingkahulugan ng upang o para (halimbawa: Ikinulong ni Ana ang

aso nang hindi na ito makakagat pa.”)

c. Katumbas ng pinagsamang na at ng (halimbawa: “Malapit nang makauwi

ang kaniyang tatay mula sa Saudi Arabia.”)

d. Pagtukoy sa pang-abay na pamamaraan at pang-abay na panggaano

(halimbawa: “Iniabot nang palihim ni Carl ang liham kay Christine.”

“Tumaas nang sobra ang presyo ng langis.”)

e. Bilang pang-angkop na inuulit na salita (halimbawa: “Pabilis nang pabilis

ang ikot ng elisi ng eroplano.”)

Maliban sa limang ito, sa ibang pagkakataon ay kailngan gamitin ang ng.

3. Wastong gamit ng gitling (-)

a. Sa inuulit na, ganap man o hindi (halimbawa: araw-araw, gabi-gabi, para-

paraan)

b. sa isahang pantig na tunog o onomatopeya (halimbawa: tik-tak, brum-

brum)

c. sa paghihiwalay na katinig at patinig (halimbawa: pag-aaral, mag-asawa)

d. sa paghihiwalay sa sinusundang pangngalang pantangi (halimbawa: pa-

Marikina, maka-Pilipino)

e. sa paghihiwalay sa sinusundang banyagang salita na nasa orihinal na baybay

(halimbawa: mag-compute, pa-encode)

f. sa pantig na may kakaibangbigat sa pagbigkas , partikular sa sinaunang

Tagalog sa iba pang wika sa Pilipinas (halimbawa: gab-i, mus-ing, lab-ong)

g. sa bagong tambalang salita (halimbawa: lipat-bahay, amoy-pawis)

h. sa paghihiwalay ng numero sa oras ta petsang may ika- (hal. Ika-12 ng

tanghali, ika-23 ng Mayo) at sa pagbilang ng oras, numero man o salita, na

ikinakabit sa alas- ( hal. Alas-2 ng hapon, alas don ng hapon)

i. sa kasunod ng “de” (hal. De-lata, de-kolor)

j. sa kasunod na “di” (hal. Di- mahawakan, di kalakihan)

k. sa apelyido ng babaeng nag-asawa upang maipakita ang orihinal na apelyido

noong dalaga pa (hal. Genova Edroza – Matute)

Maikling Pagsusulit

A. Mula sa naging talakay, ipaliwanag sa sariling pananalita kung paano nagkakaiba ang

kakayahang lingguwistiko at lingguwistikong pagtatanghal. Isulat ang paliwanag sa mga

kahong nakalaan sa ibaba.

Kakayahang Lingguwistiko Kakayahang Pagtatanghal

To access LMS (Learning Management System) www.piat.ph

ARALIN 10

KAKAYAHANG SOSYOLINGGUWISTIKO

LAYUNIN:

Matapos ang aralin, inaasahang maisasagawa ng mga mag-aaral ang sumusunod:

Naipaliliwanag ang kahulugan ng kakayahang sosyolingguwistiko;

Nauunawaan ang sitwasyong komunikatibo batay sa pagtukoy sa sino, paano,

kalian, saan, ay bakit nangyari ang gawaing pangkomunikasyon; at

Nakabubuo ng mga pahayag na angkop sa iba’t ibang kontekstong

sosyolingguwistiko.

BALIK – TANAW

Buuin ang paunawa ng pamahalaan hinggil sa pag – iwas sa sunog sa panahon ng

Pasko sa pamamagitan ng pagpili ng angkop na salita o parirala mula sa mga nasa

loob ng kahon.

Iwas – Sunog sa Panahon ng Pasko

7

8

____________ ang ilan sa mga bagay na dapat tandaan at isabuhay ng mamamayan upang

makaiwas sa sunog:

Mag – ingat sa mga nabibiling pekeng Christmas lights at__________ at lamang ang

may marka ng Philippine Standards (PS) at Import Commodity Clearance (ICC).

Suriin ang _________na Christmas lights at siguraduhing walang sira o damage sa

mga kable nito.

Iwasang may – overload ang electrical outlets. Kadalasan, ang mga outlet ay may

kakyahan lamang na _______ ng hanggang tatlong appliances. Tandaan, kapag ang

kable ng kuryente ay mainit, ito ay overloaded at maaring magdulot ng

kapahamakan.

Gumamit ng mga non-flammable o hindi madaling _______ na dekorasyon at ilayo

rin ang mga ito sa mga bagay na maaring magdulot ng sunog.

tangkilikin narito masira ginagamit Kuhanin

humawak mag - handle ito na nga magliyab pinapaandar

Kakayahang Sosyolingguwistiko: Paglikha ng Angkop na Pahayag sa Tiyak na

Sitwasyon

Paano ka nakikipag – usap sa iyong magulang, guro, at iba pang nakatatanda?

Katulad lamang ba ito ng pakikipag – usap mo sa iyong mga kaibigan at kaklase?

Sa lahat ba ng lugar at pagkakataon ay malaya kang magsalita nang magsalita ng

anomang iyong nais sabihin o may mga sitwasyong nangangailangan ng pagtitimpi?

Ang mga tanong na ito, marami pang iba, ang siyang isasaaalang – alang natin sa

paglilinnag ng kakayahang sosyolingguwistiko.

Ano ang Kakayahang Sosyolingguwistiko?

Tinutukoy ang kakayahang sosyolingguwistiko ang kakayahang gamitin ang wika

nang may naaangkop na panlipunng pagpapakahulugan para isang tiyak na sitwasyong

pangkomunikasyon. Halimbawa, inaasahan sa atin ang paggamit ng pormal na wika

(halimbawa: “Magandang araw po! Kumusta po kayo?) sa pakikipag – ugnayan sa mga

nakatatanda at may awtoridad, kaiba sa paggamit natin ng imporaml na wika (halimbawa:

“Uy! Kamusta ka naman?”) sa taing mga kaibigan at kapreho ng estado.

Kadalasan, para sa mga taal na tagapagsalita ng isang wika (halimbawa, ang mga tao na

Tagalog ang unang wika ay tinatawag na taal na tagapagsalita ng Tagalog), nagiging natural

lamang o hindi na kailangang pag – isipan ang paggamit ng naaangkop na pahayag ayon sa

sitwasyon. Gayunman, para sa hindi taal na tagpagsalita, dapat niyang matutuhan kung paano

“lumikha at umunawa ng wika sa iba’t ibang sosyolingguwistikong konteksto, na may

pagsasaalang – alang sa mga salik gaya ng estado ng kausap, layunin ng interaksiyon, at

itinakdang kumbensiyon ng interaksiyon” (Freeman at Freeman 2004).

Nilinaw ng sosyolingguwistang si Dell Hymes (1974)ang nasabing mahahalagang

salik ng lingguwistikong interaksiyon gamit ang kaniyang modelong SPEAKING:

S – Setting and Scene: Saan ang pook ng pag – uusap o ugnayan? Kailan ito nangyari?

P – Participants: Sino – Sino ang kalahok sa pag – uusap?

E – Ends: Ano ang pakay, layunin, at inaasahang bunga ng pag – uusap?

A – Act Sequence: Paano ang takbo o daloy ng pag – uusap?

K – Key: Ano ang tono ng pag- uusap? Seryoso ba o pabiro?

I – Instrumentalities: Ano ang anyo at estilo ng pananalita? Kumbersasyonal ba o may

mahigpit na pagsunod sa pamantayang panggramatika?

N – Norms: Ano ang umiiral na panuntunan sa pag – uusap at ano ang reaksiyon dito ng mga

kalahok? Malaya bang nakapagsasalita ang mga kalahok o nalilimiitahan ba ang pagkakataon

ayon sa uri, lahi, kasarian, edad at iba pang salik?

G – Genre: Ano ang uri ng sitwasyon o materyal na ginagamit (halimbawa: interbyu,

panitikan, liham)?

Nakapaloob ang modelong nasa itaas sa tinatawag ni Hymes na etnograpiya ng

komunikasyon. Ang salitang etnograpiya ay nangangahulugang sistemakong pag – aaral sa

tao at kultura sa pamamagitan ng personal na pagdanas at pakikipag – ugnayan sa mga

kalahok sa kanilang natural na kapaligiran. Kung ilalapat ito sa komunikasyon, sinasabi na

ang pag – aaral sa wika ay nararapat na nakatuon sa paglalarawan at pagsusuri sa kakayahan

ng tagapagsalita na gamitin ang wika sa tunay sitwasyon (Farah 1998). Isang kahingian, kung

gayon, na pahalagahan ang mga salik na nababanggit vsa modelong SPEAKING tungo sa

mas maayos at mabisang komunikasyon sa tiyak na konteksto.

9 10

Pagkilala sa Mga Varayti ng Wika

Bahagi ng kakayahang sosyolingguwistiko ang pagkilala sa mga pagbabago sa wika

at pag – aangkop ng gamit nito ayon sa lunan at sitwasyon. Sa mga naunang aralin ay

natalakay na natin ang mga varayti ng wika. Ang mga varayti na ito ay nagpapahiwatig ng:

Pormalidad at impormalidad ng sitwasyon – maaring maging pormal o impormal

ang pananalita depende sa kung sino ang kinakausap;

Ugnayan ng mga tagapagsalita – may pagkakapareho sa paraan ng pagsasalita ang

mga magkakaibigan. Nailalangkap din nila ang ang biruan at pahiwatigan na hindi

mauunawaan ng hindi kabilang sa kanilang grupo;

Pagkakakilanlang etniko at pagkakapaloob sa isang pangkat – gumagamit ng

lokal na wika at/ o diyalekto sa kausap na nagmula sa kaparehong bayan ng

tagapagsalita; at

Awtoridad at ugnayang pangkapangyarihan – tinitiyak ang pormalidad at

kaangkupan na salita sa harap ng guro, magulang, at iba pang nakatatanda at may

awtoridad.

Batay sa mga sosyolingguwistikong teorya, ang pagbabago sa wika ay dulot din ng

pamamalagay rito bilang panlipunang penomenon. Ibig sabbihin, nagkakaroon ng

kabuluhan ang anomang salita o pahayg ng indibidwal kung ito ay nailulugar sa loob ng

lipunan at itinatalastas sa kausap o rupo ng mga tao. Sa ganitong kalagayan ay nakabubuo ng

iba’t ibang konteksto na paggamit ng wika sa dulot na rin ngpaglahok ng mga tao na may

iba’t ibang konteksto ng paggamit sa wika dulot na rin ng paglahok ng mga tao na may iba’t

ibang gawain, papel, interes, at saloobin sa proseso ng komunikasyon. Kaya naman,

nasasbaing katangaian din ng wika ang pagiging heterogenous o pagkakaroon ng iba’t ibang

anyo bunga ng lokasyong heorapiko, pandarayuhan, sosyo – ekonomiko, politikal, at

edukasyonal na kaangkinan ng partikular na komunidad na gumagamit ng wika. (Constantino

2002)

Bilang halimbawa, pansinin ang humigit – kumulang na anyo ng diyalektong Cebuano –

Filipino, dulot ng hindi pag- uulit ng pantig gaya ng Tagalog at hindi paggamit ng panalaping

–um na hinahalinhan ng panlaping ma-:

“Huwag kang magsali sa laro”

“Madali ang pagturo ng Filipino”

Dahil ang cebuano (o Sugbuanong Binisaya) ay isang tiyak na wikang nagsisilbing unang

wika ng tagapagsalita ng pambansang wikang Filipino. Ito ang tinatawag na interference

phenomenon na siyang lumilikha ng iba pang natatanging varayti ng Filipino – Ilokano –

Filipino, Bikolnon – Filipino, Kapampangan – Filipino, Hiligaynon – Filipino, at iba pa.

Dahil din sa kaalaman ng wika, sa proseso ay nagbabago ng tagapagsalita ang bgramatika sa

pamamagitan ng pagdaragdag, pagbabawas, at pagbabago ng alituntunin (Constantino 2002).

Kilala ito bilang interlanguage o mental grammar ng tao. Halimbawa nito ang ang mga

salitang gaya ng malling, presidentiable, at senatoriable na hindi matatagpuan sa “standard”

na Ingles.

Mahalagang maunawaan na ang ganitong varayti ng Filipino ay hindi maituturing na

pagkakamali. Sa pananaw ng sosyo – sikolohistang si William Labov, na siyang nagtaguyod

ng variability concept, likas na pangyayari ang pagkakaiba – iba ng anyo at pagkakaroon ng

mga varayti ng isang wika. Kung gayon, nararapat kilalanin ang pagkakapantay – pantay ng

mga varayti – walang maituturing na mataas o mababang anyo ng wika. At sa kaso ng wikang

Filipino, nangangahulugan itong lahat tayo ay may gamapanin sa pagpapaunlad ng ating wika

bilang isang bansang may sariling pagkakakilanlan.

LAYAG – DIWA:

A. Gamit ang graphic organizer na Tic – Tac – Toe, bumuo ng angkop na pahayag para

sa kinakausap na nakatalaga sa bawat kahon batay sa sitwasyon.

Sitwasyon: Panghihikayat na sumali sa organisasyong nagsusulong ng pangangalaga sa

kalikasan. (2 puntos ang bawat isa).

Guro:

Magulang: Kaibigan

Empleyado ng paaralan:

Kapatid: Bagong kakilala:

11 12

Kapuwa mag – aaral:

Nakakatandang kapit –

bahay:

Estranghero:

Sanggunian:

Taylan ,Dolores R., Petras, Jayson D., at Geronimo, Jonathan V. – Komunikasyon at

Pananaliksik Sa Wika at Kulturang Pilipino

To access LMS (Learning Management System): www.piat.ph

Aralin 11

Kakayahang Pragmatiko

Layunin:

Naipaliliwanag ang kahulugan ng kakayahang pragmatiko

Natutukoy ang kahulugan ng sinasabi, di – sinasabi, at

ikinikilos ng taong kausap

Nauunawaan ang kagawiang pangkomunikasyon ng mga

Pilipino; at

Naisasaalang – alang ang epekto ng tono, diin,

intonasyon, hinto, muwestra, at iba pa sa

pakikipagtalastasan.

BALIK TANAW:

Ayusin ang sumusunod na pangungusap upang makabuo ng mga pahayag

na nagtataglay ng pagkamagalang. Isulat ang sagot sa patlang kasunod ng

tanong sa bawat bilang.

1. Tumahimik na ang lahat at magsisimula na ang programa.

______________________________________________.

2. Pahingi ng donasyon para sa proyekto ng paaralan.

________________________________________.

3. Isarado mo ang pinto.

_________________.

4. Gusto kong malaman ang opinyon mo sa isyung ito.

_________________________________________.

5. Papasok ako sa bahay mo.

____________________.

6. Sana positibo ang tugon mo sa aking kahilingan.

______________________________________.

13 14

7. Kunin mo ang aking relo.

____________________.

8. Tumayo na kayo para sa pag – wait ng “ Lupang Hinirang”.

______________________________________________.

9. Ayos lang ba na ikaw ang mamuno sa panalangin?

________________________________________.

10. Puwede nang kumain.

_________________

Kakayahang Pragmatiko: Pahiwatig at Pag – unawa sa mga Salita at

Kilos

Naranasan mo na bang magtampo sa iyong kaibigan? Paano mo

ito ipinabatid sa kaniya? Sa pamamagitan ba ng tahasang pagsasabi o sa

iyong mga aksiyon lamang?

Nakakasakay ka ba sa mga biruan? Paano mo nalalamang biro

lamang ang sinasabi ng iyong kausap?

Nakiusap ka na ba sa iyong guro sa anomang pagkakataon sa

iyong buhay mag – aaral? Paano mo ito ginawa?

Hindi lamang kaalaman sa bokabularyo at pagbubuo ng mga

pangungusap batay sa itinakda ng gramatika ang mahalaga para sa isang

mag – aaral ng wika. Mahalagaoring matutuhan ang kasanayan sa

pagtukoy sa mga pakiusap, magalang na pagtugon sa mga papuri o

paumanhin, pagkilala sa mga biro, pagpapadaloy ng usapan.

Samaktuwid, kailangang matukoy ng isang tao ang maraming kahulugan

na maaring dalhin ng isang pahayag batay sa iba’t ibang sitwasyon

(Lightbown at Spada 2006). Halimbawa, ang tanong na, “ Sa iyo ba ang

bag na iyan?” ay maaring mangahulugan ng: (1) pagtitiyak sa kung sino

ang nagmamay – ari ng bag: (2) papuri o pagkutya sa estilo ng bag; o (3)

pagkainis sa nakakalat na bag.

Ang ganitong kakayahang komunikatibi ag nais itampok sa

araling ito sa pamamagitan ng pag – unawa sa kakayahang pragmatiko.

Ano ang Kakayahang Pragmatiko?

Ayon kina Lightbown at Spada (2006), ang pragmatiko ay

tumutukoy sa pag – aaral sa paggamit ng wika sa isang partikular na

konteksto upang mapahayag sa paraang diretsahan o may paggalang.

Ibig sabihin, ang isang taong may kakayahang pragmatiko ay

mabisang nagagamit ang yaman ng wika upang makapagpahayag ng mga

intensiyon at kahulugang naayon sa konteksto ng usapan at gayundin,

natutukoy ang ipinahihiwatig ng sinasabi, di – sinasabi, at ikinikilos ng

kausap.

Kadikit ng paglinang sa kakayahang pragmatiko ang konsepto

ng speech act. Para sa pilosopo sa wika na si J.L. Austin (1962; sipi kay

Hoff 2001), ang pakikipag – usap ay hindi lamang paggamit ng mga

salita upang maglarawan ng isang karanasan kundi “paggawa ng mga

bagay gamit ang mga salita” o speec act. Halimbawa nito ay pakikiusap,

pagtanggi, pagpapaumanhin, pangangako, at iba pa.

May tatlong sangkap ang speech ac: (1) ang sadya o intensyonal

na papel nito o illocutionary force; (2) ang anyong lingguwistiko o

locution; at (3) ang epekto nito sa taga-pakinig o perlocution:

Sangkap Kahulugan Halimbawa

Illocutionary force Sadya o intensiyonal

na papel

Pakiusap, utos,

pangako

Locution Anyong linnguwistiko Patanong, pasalaysay

15 16

perlocution Epekto sa tagapakinig Patugon sa hiling,

pagbibigay atensiyon

Tinganan natin ang isang senaryo. Isang kostumer sa restoran

ang nagpahayag sa weyter ng ganito: “Mayroon ba kayong tubig na

walang yelo?” Sa nasabing halimbawa, ang illocutionary force ng

kostumer ay ang paghiling ng madalhan siya ng inuming tubig na walang

kasamang yelo. Ipinadaloy niya ito sa locution na patanong. Ang epekto

nito, o perlocution, ay ang pagsunod ng weyter sa kaniyang kahilingan.

Sa kaso ng pagkatuto ng ikalawang wika, tinatawag na interlanguage

pragmaticsn (Bardovi – Harlig 1999; sipi kay Lightbown at Spada 2006)

ang pag – aaral sa kung paano ang mga hindi taal ng tagapagsalita ng

partikular na wika at nagsisimulang matutu nito ay umuunlad ang

kakayahan sa pagpapahayag ng kanilang intensiyon sa pamamagitan ng

iba’t ibang speech act.

Bahagi ng larangang ito ang pananaliksik na isinagawa nina

Bordovi – Harlig at Hartford (1993) hinggil sa paraan ng pagtanggi at

pagbibigay – suhestiyon ng mga estudyanteng taal at di – taal na

tagapagsalita ng Ingles sa mga sesyon ng akademikong pagpapayo sa

isang unibersidad sa Amerika. Naobserbahan nila sa pag – aaral na ito

ang pagkakaiba sa pakikipag – usap na ginagawa ng mga estudyanteng

taal at di – taal na tagapagsalita ng Ingles sa kanilang mga propesor

hinggil sa pagpili ng kukuning kurso. Anila, kapansin pansin ang

pagiging pasibo ng di –taal na tagapagsalita sa usapin ng pagbibigay ng

suhestiyon kumpara sa mga taal na tagapagsalita. Mas malaki rin ang

tendensiya ng pagtanggi sa suhestiyong ibinibigay ng tagapayong

propesor ng mga di – taal na tagapagsalita. Dagdag pa rito, direktang

ipinahayag ng di – taal na tagapagsalita ang kaniyang pagtanggi kumpara

sa taal na tagapagsalita na ipinadadaan sa isang alternatibong suhestiyon

ang hindi pag sang – ayon. Halimbawa, sa mungkahing kurso ng

tagapayo, ang isang di – taal na tagapagsalita ng Ingles ay magpapahayag

ng “ I think I am not interested in that course”, na kaiba sa sasabihin ng

taal na tagapagsalita na nagbibigay pa ng suhestiyon sa anyong “I think

this other course would better meet my needs”.

Sa nabanggit na sitwasyon, mahihinuha kung gaano kahalagang

linangin ang kakayahang pragmatiko upang umayon sa hinihingi ng

konteksto at makamit ang inaasahang resulta mula sa kausap.

Berbal at Di – Berbal na Komunikasyon

Sa paglilinang ng kakayahang pragmatiko, mahalagang isaisip

ang pag – iral ng dalawang uri ng komunikasyon – ang berbal at di –

berbal na komunikasyon.

Ang berbal na komunikasyon ay ang uri ng komunikasyong

gumagamit ng salita sa anyong pasalita at/ o pasulat man. Nagagawa ang

paraang oral sa pamamagitan ng pakikipag – usap sa kaanak, kaibigan, at

kakilala, pakikipagtalakayan sa klase, at paglahok sa mga usapan sa

kumperensiya at seminar. Pasulat naman itong nagpapadaloy sa mga

sulatin sa klase, paglikha ng blogpost, pagbuo ng manifesto at bukas na

liham at iba pa.

pasulat

pasalita

17 18

Isa pang uri ng komunikasyon ang di – berbal na

komunikasyon. Ayon sa mga pag – aaral, lubhang napakalaki ng

elementong di – berbal sa pakikipag –usap sa mga taong napapaloob sa

sariling kultura. Sa katunayan, tinatanyang 70 porsiyento ng isang

karaniwang kumbersasyon ang binubuo ng di – berbal na elemento

(Maggay 2002).

Ang ibat ibang anyo ng di berbal na

komunikasyon ay ang sumusunod:

1. Kinesika ( Kinesics) – tumutukoy

sa kilos o galaw ng katawan. Bahagi nito ang

ekspresyon ng mukha, galaw ng mata,

kumpas ng kamay, at tindig ng katawan.

2. Proksemika (Proxrmics) – tumutukoy sa oras at distansiya sa

pakikipag – usap. Ang oras ay maaring pormal gaya ng isinasaad

ng relo, o impormal na karaniwang nakadikit sa kultura gaya ng

mga terminong “ngayon na”, “sa lalong madaling panahon”, at

“mamaya na”. Ang distansiya naman ay nagbabago rin depende sa

natamong ugnayan sa kausap. Kapansin – pansing ang mga bagong

magkakakikaka ay may mas malaking distansiya kumpra sa mga

taong matalik na magkakaibigan.

3. Pandama o Paghawak (Haptics) – itinuturing na isa sa mga

pinakaunang anyo ng komunikasyon. Kadalasang nagsasaad ito ng

positibong emosyon o pakikiramay sa mga hindi magandang

karanasan. Halimbawa pagtapik sa balikat o pagyakap sa kausap.

4. Paralanguage – tumutukoy sa tono at kalidad at bilis ng

pagsasalita.

5. Katahimikan o Kawalang – Kibo – lubhang makahulugan na

karaniwang ginagawa upang mag – isip at paghandaan ang

sasabihin, o dili kaya ay magparating ng tampo o sama ng loob.

6. Kapaligiran – tumutukoy sa pinagdarausan ng pakikipag – usap

batay sa kung saan lugar niya nais makipag – usap.

Ang Kagawiang Pangkomunikasyon ng mga Pilipino

Nakapaloob sa kakayahang pragmatiko ang pagkilala sa

kagawiang pangkomunikasyon ng mga tagapagsalita ng wikang pinag –

aaralan. Sa pamamagitan nito, natatantiya ng isang mag – aaral ng wika

kung kaniyang sasabihin ay maaring maging lubhang tuwiran o

napapalooban ng tamang pagkilala at paggalang sa kausap

Sa pag – araal sa kultura at komunikasyon na isinagawa ni

Maggay (2002), kaniyang binigyang – diin ang pagiging high context ng

kulturang Pilipino. Ibig sabihin, mataas ang ating pagbabahaginan ng

mga kahulugan kahit sa paamagitan ng pahiwatig. Mapapansin ito sa

kung paano nating itinuturing ang katahimikan o kawalang kibo bilang

malalalim na pag – iisip at kung gayon ay lubhang makahulugan.

Dagdag pa niya, ang pahiwatig ang maituturing na

pinakalaganap at pinkabuod ng kulturang pangkomunikasyon. Ito ay

“isang katutubong pamamaraan ng pagpapahayag na di – tuwirang

ipinaabot ngunit nababatid at nahihiwatigan sa pamamagitan ng matalas

na pakiramdam at matunog na pagbabasa ng mga himaton; o ng mga

verbal na palatandaang kaakibat nito”(p.25). Maaring ang

pagpapahiwatog ay berbal, di – berbal, o kombinasyon nito. Kadalasang

19 20

ginagawa ito bilang pagsasaalang – alang sa damdamin at dangal ng

isang tao.

Narito ang limang mga salitang kauganay ng pahiwatig (Maggay 2002):

1. Mga salitang di – tuwirang pagtukoy o palihis na pagpapatama o

pagpupuntirya.

a. Pahaging – isang mensaheg sinasadyang magmintis at

ipinaalingawngaw lamang sa paligid.

b. Padaplis – isang mensaheng sadyang lihis sa layuning kausap

matamaan nang bahagya ang kinauukulan nito.

2. Mga salitang ang pinatatamaan ng mensahe ay hindi ang kausap

kundi ang mga taong nasa paligid at nakaririnig ng usapan:

a. Parinig – malawakang ginagamit upang maiparating ang

naisasaloob, hindi sa kaharap na kausap kundi sinomang

nakikinig sa paligid.

b. Pasaring – mga berbal at di – berbal na pagpaparating ang

naisasaloob, hindi sa kaharap na kausap kundi sinomang

nakikinig sa paligid.

3. Mga salitang kumukuha ng atensiyon sa pamamagitan ng

pandama.

a. Paramdam – isang mensaheng ipinaabot ng tao, o maging ng

espiritu, sa pamamagitan ng mga ekspresyong nararamdaman

gaya ng pagdadabog, pagbabagsak ng mga kasangkapan,

malakas na pagsasara ng pinto, kaluskos at iba pa.

b. Papansin – isang mensaheng may layuning humingi ng

atensiyon na kadalasan naipapahayag sa pamamagitan ng

pagtatampo, pagkakabalidosa sa pananamit at pagkilos , sobra –

sobrang pangungulit, at iba pang kalabisang kumukuha ng

pansin.

4. Mga salitang nagtataglay ng kahulugan na ang dating sa

nakakarinig ay napapatamaan siya:

a. Sagasaan – pahayag na lumalagpas sa hangganan sa pakikipag

– usap na karaniwang tinututulan ng nakikinig bilang isang

paalala na maaring may masaktan: “Dahan – dahan at baka

makasagasa ka.”

b. Paandaran – mekanismo ng pahiwatig na kadalasang

nakapokus at umiikot sa isang paksa na hindi tuwirang

maipahayag subalit paulit – ulit na binabanggit tuwing may

pagkakataon at kadalasang kinaiinisan ng nakikinig sa

pagsasabing, “Huwag mo akong paandaran”.

A. Maikling Pagsusulit

Tukuyin kung anong anyo ng di – berbal na komunikasyon ang

ipinahihiwatig ng sumusunod. Isulat ang sagot sa nakaalang

patlang bago ang numero. (2 puntos ang bawat isa)

_____________1. Paghimas ng ina sa ulo ng sanggol.

______________2. Hindi pagtugon sa ipinadalang text message.

______________3. Galaw ng kamay ng guro habang

nagpapaliwanag ng aralin.

_______________4. Pasigaw na pananalita.

_______________5. Pagatabi sa kaibigan

_______________6. Pagtingin sa pulubi mula ulo hanggang paa.

_______________7. Naghihingalong tinig

_______________8.pagpisil sa mukha ng kapatid

_______________9. Pag – iwas sa mga nag – iinuman

_______________10. Pagtungo sa madilim na sulok ng silid.

21 22

ARALIN 12

KAKAYAHANG DISKORSAL

Sanggunian:

Taylan ,Dolores R., Petras, Jayson D., at Geronimo, Jonathan V. – Komunikasyon at

Pananaliksik Sa Wika at Kulturang Pilipino

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fvdocuments.net%2F5967079

2-5-komunikasyong-berbal-at-di-berbal.html&psig=AOvVaw1s1KuWtvJmZn-Rcf-

6xShF&ust=1595170797073000&source=images&cd=vfe&ved=0CAIQjRxqFwoTCNCf

p7mI1-oCFQAAAAAdAAAAABAD

To access LMS (Learning Management System): www.piat.ph

Layunin:

Matapos ang aralin, inaasahang maisasagawa ng mga mag-aaral ang sumusunod:

Naipaliliwanag ang kahulugan ng kakayahng diskorsal

Natutukoy kung ano ang panandang kohesyong gramatikal na ginagamit sa

komunikasyon;

Nagagamit ang mga panandang kohesyong gramatikal sa pagpapaliwanag at

pagbibigay-halimbawa sa mga tiyak na sitwasyon komunikatibo sa lipunan.

Kakayahng Diskorsal: Tungo sa Paglikha ng Makabuluhang Pahayag

Ang paggamit ng wika sa pakikipagtalastasan ay nangangahulugan na

pagsama sama at pag-uugnay ng mga pangungusap upang makabuo ng makabuluhang

pahayag. Maaring ang mga pahayag ay naipamalas sa ugnayan ng dalwa o higit pang

taong nag-uusap. Maaring magpahayag din nang mag-isa, gaya sa interbyu, talumpati o

pagkukuwento.

Ano ang Kakayahang Diskorsal?

Ayon sa U.P Diksiyonaryong Filipino(2010), ang diskurso ay

nangangahulugan ng “pag-uusap at palitan ng kuro” (2010). Mula rito, mahihinuha na

ang kakayahang diskorsal ay tumutukoy sa kakayahang umunawa at

makapagpahayag sa tiyak na wika.

Dalawang sa karaniwang uri ng kakayahang diskorsal ay ang kakayahang tekstuwal

at kakayahang retorikal. Tumutukoy ang kakayahang tektuwal sa kahusayan ng

isang indibidwal sa pagbasa at pag-unawa ng ibat ibang teksto gaya ng mga akdang

pampanitikan, gabay instruksiyonal, transkripsiyon, at iba pang pasulat na

komunikasyon. Sa kabilang banda, ang kakayahang retorikal ay tumutukoy naman

sa kahusayan ng isang indibidwal na makibahagi sa kumbersasyon. Kasama rito an

gang kakayahang unawain ang ibt’t ibang tagapagsalita at makapagbigay ng mga

pananaw o opinyon.

Ayon kay Grice, (1957,1975; sipi kay Hoff 2011), may dalawang batayang

panuntunan sa pakikipagtalastasan. Ang tuntunin ay ang pagkilala sa pagpapalitan

ng pahayag. Ang ikalawa naman ay ang pakikiisa, na kinapalolooban ng mga

panuntan hinggil sa kantidad, kalidad relasyon at paraan ng kumbersasyon:

Panuntunan sa Kumbersasyon (Grice 1957,1975)

Kantidad Gawing impormatibo ang ibinigay na impormasyon ayon sa

hinihingi ng pag-uusap – hindi lubhang kaunti o lubhang

daming impormasyon.

Kalidad Sikaping maging tapat sa mga pahayag; iwasang magsabi ng

kasinungalingan o anomang walang sapat na batayan

Relasyon Tiyaking angkop at mahalaga ang sasabihin.

Paraan Tiyaking maayos, malinaw, at hindi lubhang mahaba ang

sasabihin.

23 24

Kakayahan at Kabuluhan ng Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino

Sa pagtamo ng mataas na kakayahang diskorsal, mahalagang sangkap sa paglikha ng

mga pahayag ang kaugnayan at kaisahan. Ang kaugnayan ay tumutukoy sa kung paanong

napagdidikit ang kahulugan ng mga pangungusap o pahayag sa paraang pasalita o pasukat.

Tingnan ang halimbawa:

A: Ang kalat naman ditto!

B: Aayusin ko lang ang mga libro

Mapapansin sa senaryo na walang pang-ugnay na grammatical o leksikal ang mga

pahayag. Gayunman, ang palitan ng pahayag ay may kaugnayan dahil nauunawaan ni B ang

pagkadismaya ni A at mula rito ay tumutugon nang nararapat.

Tumutukoy ang kaisahan sa kung paano napagdidikit ang dalawang ideya sa

lingguwistikong paraan. Nakapaloob dito ang paggamit ng mga panghalip (halimbawa: siya,

sila, ito) bilnag panghalili sa mga natukoy na simula ng pahayag at pagdaragdag ng mga

kataga, panuring, at kumplemento upang pahabain ang mga pangungusap. Gayundin, maari

ding pagtambalin ang mga payak na pangungusap o sugnay.

PAGPAPAHABA SA PANGUNGUSAP

1. Pagpapahaba sa pamamagitan ng kataga – napahahaba ang pangungusap sa

pamamagitan ng mga katagang gaya ng pa, ba, naman, nga, pala at iba pa.

2. Pagpapahaba sa pamamagitan ng panuring – napahaba ang pangungusap sa

tulong ng mga panuring na na at ng.

3. Pagpapahaba sa pamamagitan ng komplemento – napahahaba ang pangungusap

sa pamamagitan ng komplemento o ang bahagi ng panuri na nagbbibigay ng

kahulugan sa pandiwa. Ang ibat ibang uri ng komplemento ng pandiwa ay

tagaganap, tagatanggap,ganapan, dahilan o sanhi, layon, at kagamitan.

a. Komplementong tagaganap – isinasaad ang gumagawa ng kilos.

Pinangungunahan ng panandang ng,ni, at panghalip.

Halimbawa:

Ibinalot ni Jay ang mga natirang pagkain

Ibinalot niya ang mga tiring pagkain.

b. Komplementong tagatanggap – isinasaad kung sino ang nakikinabang sa kilos.

Pinangungunahan ng mga pang – ukol na para sa, para kay, para kina.

Halimbawa:

Naghanda ng regalo si Thea para sa kamiyang kapatid.

Bumili ng laruan si Bryan para kay Jave.

c. Komplementong ganapan – isinasaad ang pinangyarihan ng kilos.

Pinangungunahan ng panandang sa at mga panghalilinito.

Halimbawa:

Namamalagi sila sa evacuation area.

Namalagi sila rito.

Namalagi sila roon.

d. Komplementong Sanhi – isinasaad ang dahilan ng pangyayari o ng kilos.

Pinangungunahan ng panandang dahil sa o kaya at mga panghalili nito.

Halimbawa:

Nabaon sa utang si delia dahil sa pagkakalulong sa sugal.

Dahil kay Alvin, naparusahan ni Michelle.

e. Komplementong layon - isinasaad ang bagay na ipinahahayag ng pandiwa.

Pinangungunahan ng panandang ng.

Halimbawa:

Sa pamamagitang ng Internet, napapabilis ang pagkuha ng impormasyon.

Magkakasundo lamang sila sa pamamagitan mo.

4. Pagpapahaba sa pamamgitan ng pagtatambal – napagtatambal ang dalawang

payak na pangungusap sa pamamagitan ng mga pangatnig na at, ngunit, datapwat,

subalit, saka at iba pa. ang mabubuong pangungusap ay tinatawag na tambalang

pangungusap.

Halimbawa:

Nagtatrabaho sa pabrika ang kaniyang tatay at nagtitinda sa palengke ang kaniyang

nanay.

Matagal siyang mag- aral ng aralin subalit tiyak naming matataas ang kaniyang

marka sa mga pagsusulit.

Layag – Diwa

1. Ipaliwanag ang pagkakaugnay at pagkakaiba ng sumusunod: (5 puntos ang bawat

isa)

Layunin:

Matapos ang aralin, inaasahang maisasagawa ng mga mag-aaral ang sumusunod:

Kakayahang Tekstuwal at Kakayahang Retorikal

Kantidad at Kalidad

Kakayahang Tekstuwal at Kakayahang Retorikal

Kaugnayan at Kasiyahan

Aralin 13

25 26

Nakapaghihinuha sa kahalagahan na magsaliksik hinggil sa wika at kulturang

Pilipino;

Nakapagtataya sa mga kasapatan at kakulangan sa pananaliksik sa iba’t ibang paksa;

Naipaliliwanaag ang maka – Pilipinong pamamaraan ng pananaliksik

Nailalahad ang opinyon hinggil sa mga nabuong saliksik sa wika at kulturang

Pilipino;

Nakabubuo ng bibliograpiyang may anotasyon ng ilang pananaliksik na pumapaksa

sa wika at kulturang Pilipino.

Pahiwatig at Yupemismo sa Komunikasyong Pilipino

Anomang kaparaanan o gawi sa komunikasyon ay dumaraan sa proseso ng

pagwiwika na sumasalamin sa isang umiiral na kultura. Nalilikha ang mga ugnayan at

pagpapakahulugan sa isang seting ng komunikasyon batay sa konteksto na nagsisilbing

mahalagang tuntungan ng mensahe. Sa madaling salita, ang mga taglay na salita at kilos ng

isang indibidwalay maaring magkaroon ng ibat ibang kahulugan batay sa kulturang

pinallalapatan at bumabasa rito. Mahalagang maunawaan ang kultura na nagluluwal ng mga

kagawian at kaparaanan sa isang nabubuong ugnayang pangkomunikasyon upang mabatid

ang kabuluhan at bisa ng isang mensahe.

Sa pag-aaral na “ Pahiwatig: Kagawiang Pangkomunikasyon ng Filipino” ni Melba

Padilla Maggay (2002), dinalumat niya ang matalas na paggamit ng pahiwatig sa kalakaran

ng pakikipagkomunikasyon ng mga Pilipino. Inilarawan at sinuri niya ang paggamit ng

pahiwatig sa karanasan ng mga Pilipino sa ibat ibang larangan na maiuugnay sa tradisyon ng

pakikipagkapuwa at makapagpapaunawa sa malalim na ugnayang nabubuo sa mga

pamayanang Pilipino. Ang salitang ugat na “hiwatig” nagmula sa sinaunang Tagalog na

tumutukoy sa paraan ng paghahatid ng nararamdaman at kaisipan ng isnag tao sa

pamamagitan ng pagliligoy sa pagpapahayag.

Bakit nga ba maligoy tayo? Sinikap ipaliwanag ni Pamela Constantino (2003) sa

kaniyang papel na “Euphemism/Yupemismo sa Lenggwahe ng mga Pinoy” ang karaniwang

dahilan na hindi tuwirang pagpapahayag n gating nararamdaman na nagreresulta sa paggamit

ng pahiwatig o kayay Yupemismo: “Ayaw ng Pilipino na mapahiya o kayay mawalan ng pag-

asa sa partikular na oras na iyon ang kanyang kausap kaya may paraan siya sa pag-iwas.”

KAHALAGAHAN AT KABULUHAN NG PANANALIKSIK SA WIKA AT

KULTURANG PILIPINO

Sa panahon ng tumitinding kampanya ng internasyonalisasyon , naisasantabi ang

halaga ng sari sariling yaman ng wika at kultura ng mga bansa at ang pagkakaiba iba ng mga

ito dahil sa paniniwala na may iisang pamantayang pandaigdig na nakapadron lamang sa

kakayahan at katangian ng mauunlad na bansa. Samantala , ang wika at kultura ng mga

bansang nasa Ikatlong daigdig , gaya ng Pilipinas , ay lagit lagging ipinalalagay na

mababa at di kapantay ng mga sumusulong na kalakaran sa daigdig dahil hindi

nakaagapay sa pamantayang global na hindi kumikilala sa mga katangiang panloob ng

bawat bansa. Ngunit dapat tandaan na bago makibahagi sa pandaigdigang integrasyon ,

kailangan munang makilala ang sariling kahinaan at kalakasan , kailangang makilala muna

ang sarili maging matatag ang pundasyon sa sariling kaakuhan , upang lamunin lamang o

manggaya na lamang sa kultura ng ibang bansa. Sa ganitong paninindigan, may

mahalagang papel ang pananaliksik sa sariling wika at kultura bilang pagharap sa

globalisasyon.

Hinahadlangan ng ganitong oryentasyon ng pakikiangkas at pagnanasa sa global na

pamantayan ang kakayahan at kaisipang pambansa. Tuluyang naisasantabi ang pagpapalakas

ng sarili

nating potensiyal na makalikha pa ng mas maraming pambansang iskolar at pantas sa

larangan ng sariling wika at kultura. Malinaw na sa umpisa pa lamang ay may pagkiling

na sa mga kanluraning teorista at sunod sunuran sa mga panlabas na patakaran ang mga

institusyong pang edukasyon kabilang na ang mga akademya sa bansa na produkto ng

kolonyal na karanasan. Halimbawa, pinapanginoon ng mga pamantasan ang Sistema ng ISI (

Institute for Scientific Information ) indexed journals bilang batayan ng pinakamataas na uri

ng publikasyon , lalo yaong nasa wikang Filipino , na kung tutuusin ay katulad din naman ng

prosesong pinagdaanan at maituturing na mas masalimuot pa nga, sapagkat hindi hamak na

mahirap bumuo ng sariling konsepto at palagay sa sariling konstekto kaysa simpleng hiramin

na lamang at ilapat ang mga tanyag na teorya at kaisipan ng mga dayuhang iskolar at pantas

sa daigdig. Sa ganitong kondisyon , Malaki ang hamon sa mga mananaliksik ng wika at

kulturang Pilipino na igiit ang espasyo para sa maka- Pilipinong pananaliksik at ituring

nakapantay ito ng alinmang iskolarling pamamaraan at larangan sa akademya man o sa labas

nito.

Maliban sa isyu ng wastong paglalagay ng espasyo at pantay na pagkilala sa mga

paksa at pamamaraan nakatuon sa local na pag aaral ng wika at kultura, matingkad ding

problema kaugnay

nito ang namamayaning katiwalian ukol sa pagbubuo na maling kamalayan at kaisipan ukol

sa

kulturang katutubo at kaalamang bayan. Sa papel na Mga Katiwalian sa ating Kamalayan

Tungkol sa Kaalamang Bayan ni Arnold Azurin ( 1991 ), pinuna niyaang kawalang ingat ng

mga mananaliksik at manunulat sa kanilang mga paksang sinasaliksik na nagreresulta ng

katiwalian

sa paglikha ng kahulugan at pagsasawalang bahala sa kapakanan ng pinag aaralang paksa.

Nagreresulta rin ang ganitong kakulangan ng panlililinlang sa mga mambabasa sakaling

mailabas

bilang aklat o sanggunian ang mga maling impormasyon na magluluwal din ng maling pag

unawa at kamalayan sa mambabasang Pilipino. Upang malutas ang ganitong katiwalian,

kailangang

, kailangang maging kritikal at ipinanukala niyang pag aralan ang paksa ukol sa katutubong

kultura at kaalamang bayan , na nangangailangan din ng praktis ( lampas sa pagteteorya ) at

pagpapaloob sa mismong proseso ng pag unawa rito. Matibay pa ring pamamaraan ang

karanasan

27 28

at dunong na nagmumula sa kapuwa at hindi paniniwala sa indibiduwal o sariling pananaw

lamang.

Matingkad din niyang iginigiit ang kahalagahanng aktuwalnapagdanas saloob ng pinag

aaralang

paksa upang makabuo ng matibay na pagsusuring nakabatay sa konstekto at hindi bukod

sapinag

aaralan. Sa ganitong punto, nakikita ang halaga ng pananaliksik sa wika at kulturang Pilipino

bilang makabuluhang Gawain ng pag unawa sa sarili, pagwawasto sa binaluktot na

kamalayan ,

at ambag sa proyekto ng dekolonisasyon.

Sa pag aaral ng wika at kulturang Pilipino , matinding usapin din ang paglilihis ng

landas sa pananaliksik na bunga ng kahinaan sa pagpili ng paksa at tinatanaw na

tunguhin ng pananaliksik. Maraming pananaliksik ang nakabatay sa interes na

mananaliksik at hindi sa interes ng kaniyang paksang sinasaliksik. Nahihikayat din

ang karamihan ng lagit laging pag aaralan ang kulturang dayuhan sa halip na

magkaroon ng motibasyong linangin ang sariling kapakanan. Kadikit ng ganitong

pagkahumaling sa dayuhan sa kalagayan , karanasan, gawi , at diwang Pilipino.

Problematiko rin ang paksa at tunguhing nakakulong sa pamantayan at panlasa ng

akademya lamang habang isinasantabi ang kabuluhan ng pamumuhay at karanasang

panlipunan bilang laboratoryo ng kaalaman at pagpapahalaga. Ang kawalan ng

tiyak at malinaw na konstekto sapag aaral ng wika at kulturang Pilipino ay

nagreresulta ng kawalang tunguhing maka Pilipino at nagpapakita ng baluktot na

katotohanang nagsisilbing katiwalian sa kalagayan at karanasan nito. Sa madaling

salita hindi kailanman mapagtatagpo ang magkaibang realidad, kailangang

unawain ang mga sariling palagay at haka haka na nakatanaw sa layunin at ko

ntekstong Pilipino.

Bilang tugon sa ganitong mga suliranin at hamon tungo sa makabuluhang

pananaliksik sa wika at kulturang Pilipino, mahalagang ilapat ang modelo ng maka-

Pilipinong pananaliksik. Pangunahing saligan

ng modelong ito ang paggamit ng sariling wika at pamamaraang nakabatay sa sariling

karanasan naangkop sa ating konteksto.Marapat pahalagahanang tunguhing maka Pilipino na

makapag ambag sa karaniwang Pilipino at larangang magpapalakas sa interes ng paksang

sinasakilsik. Kailangang maipakita ang resulta na hindi nakatali lamang sa mga aklat kundi sa

mismong aktuwal na praktikal sa lipunan kabilang ang pang araw araw na gawain , pag

uugali at pananaw ng isang metodo na

makapagpapakilala sa mananaliksik at kalahok ng pananaliksik upang kapuwa nila matamo

ang maka Pilipinong pagpapahalaga at tunguhin gamit ang iskala ng pagmamasid ,

pakiramdam, pagtatanong- tanong ,pagsubok, pagdalaw dalaw o pagmamatyag, pagsubaybay

, pakikialam ,

pakikilahok at pakikisangkot. ( Enriquez 1992).

Sa pagninilay ukol sa mga naging kahinaan ng pananaliksiksa wika at kulturang

Pilipino, nabubuksan ang mga posibleng landas

sa lalong pagpapabuti ng nasabing larangan at maging katuwang

ng iba pang disiplina sa pagbubuo ng isang tunay at

makabuluhang maka Pilipinong pananaliksik. Binubuksan ng

maka- Pilipinong pananaliksik sa wika at kulturang Pilipino ang

magkakaiba ngunit magkakaugnay na pananaw at lapit

pamamaraan sa pagsasagawa ng mga pananaliksik na may

katangiang interdisiplinaryo, krosidiplinaryo ,at multisidiplinaryo

na makapagpapabitiw sa mabisang talaban at diskuro ng ibat

ibang larangan uoang makabuo ng isang matatag na araling

Filipino na nakasaling sa lakas ng wika at kultura.

Sa interdisiplinaryong pananaw , nilalayong maigpawan ang pagkakaiba tungong

pagkakahawig at pag uugnay upang pagbigkisin ang dalawang disiplina sa pamamagitan sa

pamamagitan ng integrasyon ng kaalaman at pamamaraan ng dalawang disiplina. May

katangiang krosdisiplinaryo naman ang pagtutuon sa isang paksa na magsisilbing batayan sa

pagpili ng ibang pagtingin ,pananaw at

pamamaraan. Tinatanaw ng mga krosdisiplinal na pag aaral ang isang disiplina sa panaanw

ng iba pang disiplina. Lalim at lawak naman ng dalawa o higit pang disiplina ang tuonng

katangiang multidisiplinaryo. Pinagtatagp nito ang ibat ibang disiplina upang mapalakas ang

sariling disiplina. Sa madaling salita , maituturing na isa sa kahalagahan ng pananaliksik sa

wika at kulturang Pilipino ang kakayahang magluwal ng iba pang kaalaman at kabuluhan

lampas sasaklaw ng larangang ito. Posible rin naang isang pag aaral ay maaating magtaglay

ng mga nabanggit namga pananaw ng pananaliksik batay sa layunin at pokus ng isinagawang

saliksik.

Sa mga natalakay na isyu at argumento ukol sa kahalagahan ng pananaliksik

sawika at kulturang Pilipino, nabubuksan ang malawak na espasyo para sa palitan ng

ideya , talaban ng bisa at pagtanaw sa isang diwang Filipino na mahalagang sangkap

sa paghawan ng mga balakid at pagharap sa hamon ng patuloy na pagdurog at

pananalanta sa tumitinding ragasa ng globalisasyon. Sa huli , mananatiling matatag at

nakatindig ang anomang wika at kulturang may matibay na pundasyon ng kaniyang

sarili at tumatanaw sa pangmatagalang aspirasyon ng pagiging Malaya at tunay na

nakapagsasarili.

Layag-diwa:

Gamit ang Face diagram, ilarawan ang kasalukuyang imahe at estado ng wika at kulturang

Pilipino. (10 puntos)

29 30