Sự Phát Triển Tâm Vận - Ths.Bs. Nguyễn Huy Luân

Söï phaùt trieån taâm vaän

BS NGUYEÃN HUY LUAÂN

Muïc tieâu1-Keå ñöôïc 4 cô sôû ñaùnh giaù söï phaùt trieån vaø tröôûng thaønh naõo2-Phaân tích ñöôïc caùc ñaëc ñieåm veà vaän ñoäng vaø phaûn xaï nguyeân phaùt vaø caùc giaùc quan cuûa treû sô sinh.3-Trình baøy ñöôïc söï phaùt trieån veà vaän ñoäng, söï keát hôïp caùc ñoäng taùc, söï phaùt trieån lôøi noùi, quan heä ñoái vôùi ngöôøi xung quanh töø 2th-6tuoåi.4-Öùng duïng ñöôïc treân laâm saøng, khi khaùm bònh

Môû ñaàuSöï phaùt trieån taâm vaän laø:- chæ soá ñeå ñaùnh giaù hoaït ñoäng naõo boä- chæ soá ñaùnh giaù söï tröôûng thaønh chöùc naêng naõo boä- giuùp chaån ñoaùn sôùm caùc bònh lyù, tieân löôïng caùc di chöùng naõo boä

Söï phaùt trieån taâm vaänSo saùnh ñaùnh giaù

thaàn kinh ngöôøi lôùn treû em chöa noùi

- Ñònh höôùng löïc khoâng , thôøi gian

++ -

-Vaän ñoäng ++ +

-Caûm giaùc ++ +/-

-Phaûn xaï gaân xöông

++ ++

-Tröông löïc cô ++ ++

-Phaûn xaï nguyeân phaùt

- ++

-Thoùp phoàng - ++

Söï phaùt trieån taâm vaän tình hình vaän ñoäng Chöùc naêng 2 baùn caàu vaän ñoäng söï keát hôïp ñoäng taùc cöôøng cô lôøi noùi taâm thaàn quan heä treû vôùi xung quanh Phaûn xaï nguyeân phaùt

Đánh giá phát triển tâm thần vận động

• Phát triển cảm xúc , quan hệ xã hội

• Phát triển thích ứng của các cơ vận động nhỏ (vận động tinh).

• Phát triển của các cơ vận động lớn (vận động thô).

• Phát triển ngôn ngử– Trẻ sơ sinh thuờng dùng thang điểm Balley,

trẻ lớn dùng trắc nghiệm Denver

Nguyên lí của sự phát triển vận động

• Trung tâm → ngoại biên

• Đầu → ngón chân

• Thô sơ → tinh tế

• Ngón tay út → ngón tay cái

• Nhu cầu cá nhân/xã hội thúc đẩy sự vận động

2 tháng tuổi

Tư thế nằm ngửa

Điển hìnhGiữ yên đầu ở đường giữa thời gian ngắn.Biết nhìn đồ vật và liếc từ trái qua phảiBắt đầu có vận động chống lại trọng lực của chi trên và chi dướiChưa thể với và nắm đồ vật.

Sự phát triển chơi đùa điển hình

Trong khi nằm ngửa… • liếc nhìn đồ chơi di chuyển từ bên này qua bên kia• cố gắng với lấy cái lúc lắc để trên ngực

• giữ đầu ở đường giữa khi nhìn mặt người khác

Không điển hìnhcó thể biểu hiện nhiều vận động không tương xứng với ưu thế đầu nghiêng bên, hoặc phản xạ cường cơ cổ không tương đồngKhó liếc nhìn, có thể chỉ nhìn một phía hoặc nhìn thẳng

Giảm khả năng có được những vận động tứ chi chống trọng lực. Khoảng thời gian không hoạt động kéo dài

Tư thế nằm ngửa

Điển hình

Không diển hình

Tư thế nằm nghiêng

Điển hìnhCó thể nâng đầu và ngực trong lúc được lật nghiêng, nghiêng đầu hai bên vững

Bắt đầu cân bằng hoạt động cơ gập và duỗi thân Có khả năng thay đổi từ việc sử dụng chủ yếu cơ gấp qua cơ duỗi khi tư thế đòi hỏi

Không điển hìnhCó lẽ không thể giữ thẳng đầu khi được lật nghiêng Có thể nhìn rõ hơn lúc nằm nghiêng, vì vậy rất quan trọng để quan sát trẻ ở tất cả tám tư thế

Tư thế nằm nghiêng

Điển hình Không điển hình

Tư thế nằm sấp

Điển hình

Nâng đầu tư thế 45 độ và hơn nữa nhờ cột sống ngực Hông và đầu gối bắt đầu cử động từ tư thế “sơ sinh” (ưu thế gấp) sang tư thế duỗi, dạng, giúp nâng đầu và thân dễ dàng Cùi chỏ ở dưới vai cho tới 3 tháng tuổi

Không điển hìnhTư thế trông giống trẻ sơ sinh hơn, trẻ nhũ nhi cho thấy duỗi chi khỏe hơn hoặc hông và đầu gối giữ nguyên tư thế sơ sinh gấp và giạng Không thể tự nâng đầu, chỉ có thể chi chuyển đầu khi được giúp đỡ

Tư thế nằm sấp

Không điển hìnhĐiển hình

Nâng ngồi dậy

Điển hìnhHead-lag điển hình cho tới khi trẻ khoảng 15-20 thángNâng vai và gập khuỷu để giúp trẻ ngồi thẳng dậyCó thể dùng thêm cơ cổ để giữ vững đầu ở giữa khi ngồi thẳng Duỗi tốt qua cột sống ngực trên và cột sống cổ

Không điển hìnhĐiều khiển đầu kém khi ngồi thẳngÍt hoạt động cơ chi trên và cột sống cổUống cong cột sống ngực và thắt lưng khi ngồi thẳng

Nâng ngồi dậy

Điển hình Không điển hình

Ngồi

Điển hìnhĐầu thẳng hàng với tai trực tiếp trên vai Giữ vững tư thế khi được giúp đỡ Quay đầu có thể thấy hoặc không lúc 2 tháng tuổi, nhưng sẽ thấy lúc 3 tháng

Không điển hìnhCần giúp đỡ để giữ vững tư thế ngồiKhông thể nâng và giữ đầu ở tư thế ngồi thẳng Chống trọng lực ít hoặc không • hoạt động cánh tay

Tư thế ngồi

Điển hình Không điển hình

Tư thế ngang

Điển hìnhCó thể dùng cổ và duỗi thân để giữ vững tư thếCó thể điều khiển đầu thời gian ngắn, nhưng không thể giữ đầu ở giữa

Không điển hìnhKhông thể nâng người và giữ đầu được

Tư thế ngang

Điển hình Không điển hình

Duỗi phòng vệ

Điển hìnhBiết nghiêng người về trước, tăng khả năng duỗi đầu và cổ Không thể đưa cánh tay ra trước để bảo vệ trọn vẹn cho tới khi khoảng 6 tháng

Không điển hìnhKhông thể có hoạt động chống trọng lực của đầu và thân

Tư thế duỗi phòng vệ

Điển hình Không điển hình

Tư thế đứng

Điển hìnhCó thể đứng bằng 2 chân nếu được đở thânĐiển hình là từng đợt duỗi gập xen kẽGiữ đầu thẳng đứng với thân và chân

Không điển hìnhCần đỡ một chút nếu đứng bằng chân Hoạt động cơ để đứng được – một chút hoặc không gián đoạn

Tư thế đứng

Điển hình Không điển hình

Nhũ nhi 6 tháng tuổi

• Dùng tay để giúp ngồi vững

• Lật từ ngửa sang sấp

• Dùng chân đỡ toàn bộ trọng lượng cơ thể khi được đỡ đứng thẳng

Tư thế nằm ngửaLiếc mắt 180 độGiữ đầu thẳng giữaVới lấy và nắm chặtChuyền đồ chơi từ tay này sang tay kiaDùng tay nghịch chânVận động chống trọng lượngNâng hông

Điển hình Không điển hình

TƯ THẾ NẰM NGHIÊNG Đầu ở đường giữaCánh tay ở giũaCân bằng trương lực cơHoạt động các cơNghiêng qua lạiGiữ yên tư thế nghiêng

Điển hình Không điển hình

TƯ THẾ NẰM SẤP Nâng đầu và thânVới lấy đồ chơi gầnDuỗi hông mạnh Nghiêng qua một bên

Điển hình Không điển hình

KÉO NGỒI DẬY Đầu lên trước

Gập đầu ra trước Cân bằng 2 vai

Hoạt động của bụng

Điển hình Không điển hình

Điển hình

TƯ THẾ NGỒIĐầu ở đường giữaCúi trước chủ độngVới lấy và nắm chặtNgồi và với lấy đồ chơi mà không té ngãDuỗi lưng tốt

Không điển hình

TƯ THẾ ĐỨNGĐứng thẳngVận động tự doDưỗi hôngChân cử động tự ýĐứng trên mặt phẳng

Điển hình Không điển hình

TƯ THẾ NẰM NGANGCử động chống trọng lượngDuỗi chống trọng lượng Tứ chi vận động linh hoạt

Điển hình Không điển hình

TƯ THẾ DUỖI PHÒNG VỆĐầu ở đường giữaCánh tay vung ra trướcNằm thẳng chống trọng lực

Điển hình Không điển hình

CÁC MỐC PHÁT TRIỂN Ở TRẺ NHŨ NHIĐẾN 9 THÁNG

• Ngồi và với lấy đồ chơi mà không té ngã

• Lật ngửa và ngồi dậy

• Bò bằng bàn tay và đầu gối với cử động tay chân luân phiên

• Sử dụng 1 tay ưu thế• Lưng cong lại• Tay không linh hoạt khi ngồi• Khó vẽ nguệch ngoạc• Chỉ dùng 1 bên thân người để di chuyển• Không thể giữ thẳng lưng• Chưa thể đứng được

LÚC 12 THÁNG

• Kéo đứng dậy và bám vào đồ đạc lần bước đi

• Đứng một mình và bước vài bước độc lập

• Khó đứng dậy vì chân cứng và ngón chân nhọn• Chỉ sử dụng cánh tay để kéo đứng dậy• Ngồi nghiêng một bên• Cánh tay duỗi cứng và gấp mạnh• Cần dùng tay để ngồi vững

Chậm phát triển về vận động

• 4 tháng: không giữ được đầu ở tư thế ngồi

• 9 tháng: không tự ngồi được

• 18 tháng: không tự đi được

Chỉ định trẻ cần được đánh giá phát triển tâm thần ngay

• Không biết bập bẹ lúc 12 tháng

• Không biết chỉ hay ra dấu hiệu nào khác lúc 12 tháng

• Không nói được đơn âm lúc 16 tháng

• Không nói được cụm từ 2 âm lúc 24 tháng

• Mất bất kỳ khả năng nào về ngôn ngữ hay giao tiếp ở bất kỳ lứa tuổi nào

Söï phaùt trieån taâm vaängiai ñoaïn vaän ñoäng cöôøng cô phoái hôïp lôøi noùi quan heä

sô sinh - coù

-faûn xaï nguyeân

faùt:

@buù:

7th(t)

@naém tay

8th(t)

@Moro:

8,5 th(t)

@ñöùng :

9th (t)

- giaõm

tröông löïc truïc, taêng

tröông löïc

töù chi

- keùm

- 4 chi tö theá khaùc

nhau khi

naèm ngöõa

- khoâng -nguûõ suoát

-giaùc quan:

@nghe

@neám

@ngöõi

Söï phaùt trieån taâm vaängiai ñoaïn vaän ñoäng cöôøng cô phoái hôïp lôøi noùi quan heä

2 thaùng nt cöôøng cô coå taêng -naèm saáp giöõ ñaàu trong choác laùt -nguû 2 chi döôùi duoåi

nt khoâng @nhìn vaät tröôùc maët -cöôøi móm khi vui thích

Söï phaùt trieån taâm vaängiai ñoaïn vaän ñoäng cöôøng cô phoái hôïp lôøi noùi quan heä

3 thaùng - maát 1 soá PXNP @naém @böôùc @thì 2 Moro

-cöôøng cô ñaàu toát:naèm saáp- giöõ vai ñaàu thaúng -cöôøng cô löng yeáu

-ñoùn laáy nhöõng gì ngöôøi ta ñöa

-ríu rít nhöõng tieáng noùi sô khôûi

- cöôøi ra tieáng

Söï phaùt trieån taâm vaängiai ñoaïn vaän ñoäng cöôøng cô phoái hôïp lôøi noùi quan heä

6 thaùng -Chæ coøn PX naém ôû chaân

-coät soáng khaù vöõng coù theå ngoài töïa -cöôøng cô chi giaûm daàn coù theå ñöùng trong choác laùt

nhaët hoøn bi baèng 5 ngoùn

nt phaân bieät ngöôøi quen,laï

Söï phaùt trieån taâm vaängiai ñoaïn vaän ñoäng cöôøng cô phoái hôïp lôøi noùi quan heä 9 thaùng laãy

tröôøn,boø gioûi -coù theå vòn baøn ñöùng leân

töï ngoài khoâng caàn töïa

nhaët bi baèng 2 ngoùn tay -ñaäp 2 vaät vaøo nhau taïo ra tieáng ñoäng

phaùt ñôn aâm

vaåy tay chaøo, hoan hoâ tham gia cuùt baét

Söï phaùt trieån taâm vaängiai ñoaïn vaän ñoäng cöôøng cô phoái hôïp lôøi noùi quan heä 12 thaùng taäp ñi

CS co chieàu cong thaét löng

-taäp ñi choàng 2 vuoâng goå thaønh hình thaùp nhaët nhieàu hoøn bi cho vaøo taùch

-phaùt 2 aâm -nhaéc laïi nhöõng aâm ngöôøi lôùn daïy

- phaân bieät lôøi khen, caám ñoaùn

15 thaùng ñi vöõng boø leân caàu thang

nt choàng 3 khoái vuoâng thaønh hình thaùp

nt thích chôi taäp theå ganh tî toø moø

Söï phaùt trieån taâm vaängiai ñoaïn vaän ñoäng cöôøng cô phoái hôïp lôøi noùi quan heä 18 thaùng ñi nhanh

chaïy leân caàu thang neáu daét 1 tay

laät ngöõa 1 ly laáy bi beân trong

noùi caâu ngaén

bieát goïi ñi tieåu tieän

21 thaùng töï leân caàu thang 1 mình

xuoáng caàu thang

xeáo ñoà choi theo 1 haøng daøi

noùi caâu daøi

ñoøi aên,uoáng

24 thaùng leân xuoáng caàu thang 1mình

nhaûy treân 1chaân

ñaù boùng veõ hình troøn

noùi nhieàu hoïc haùt caâu ngaén

töï maëc quaàn aùo

Söï phaùt trieån taâm vaängiai ñoaïn vaän ñoäng cöôøng cô phoái hôïp lôøi noùi quan heä 2-3 tuoåi tay chaân bôùt vuïng

veà ñoäng taùc kheùo leùo

phaùt trieån lôøi noùi

coù theå soáng taäp theå

3-6 tuoåi tuoåi maåu giaùo ham hoïc hoûi töï veä sinh

Söï phaùt trieån taâm vaän

Söï phaùt trieån taâm vaän

Söï phaùt trieån taâm vaän