Study on Stemona sp. and Derris sp. for Controlling …thaifarmer.lib.ku.ac.th/f/a62fe0997c30de355ecdb85b4e4192...613 ว จ ยการใช...

613

วจยการใชหนอนตายหยากและหางไหล เพอกาจดหอยเชอรและหอยทากบก Study on Stemona sp. and Derris sp. for Controlling of Golden Apple

Snail and Land Snails

1ปราสาททอง พรหมเกด 1ชมพนท จรรยาเพศ 1 กรแกว เสอสะอาด

2รตนาภรณ พรหมศรทธา 2 พรรณกา อตตนนท

1 .สานกวจยพฒนาการอารกขาพช 2 สานกวจยพฒนาปจจยการผลตทางการเกษตร

บทคดยอ ในการทดสอบความเปนพษของสารสกดหางไหลและหนอนตายหยาก กบหอยเชอรและหอยทากบก 6 ชนด ในหองปฏบตการกลมงานสตววทยาการเกษตร ตามแผนการทดลอง CRD 5 กรรมวธ 4 ซา คอ สารสกดหางไหลทความเขมขน 0.05และ 0.1 มล.ตอลตร และหนอนตายหยาก 2 และ 4 กรมตอลตร กบหอยเชอร ทความเขมขน 0.025 และ 0.05 มล.ตอกลอง หนอนตายหยาก 0.75 และ1.0 กรมตอกลอง กบหอยซคซเนย หอยเลขหนง หอยเจดย และทความเขมขนหางไหล 0.5และ 1.0มล.ตอกลอง หนอนตายหยาก 3.0 และ 5.0 กรมตอกลอง กบหอยดกดาน หอยสารกา หอยทากยกษเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา หลงจากทดสอบ72ชวโมงพบวาหอยเชอราย100, 100,33.0,100และ0 % ตามลาดบ หอยซคซเนยตาย70.0,100,25.0,66.66และ 0 % ตามลาคบ หอยเลขหนงตาย 83.33,100,16.67,16.67และ0% ตามลาดบ หอยเจดยตาย66.66,100,25.,66.66และ0 % ตามลาดบ หอยดกดานตาย 0,100,0,0และ0% ตามลาดบ หอยสารกาตาย 50.0, 100, 0, 0และ0 % ตามลาดบ หอยทากยกษตาย 25.0, 75.0, 8.33, 8.33 และ0 % ตามลาดบ ไดศกษาเนอเยอวทยาของหอยแตละชนดหลงทดสอบดวยสารสกดโดยทาสไลดถาวรทยอมสฮมาทอกไซลนและอโอซน พบวาเซลลและเนอเยออวยวะกระเพาะอาหาร ตบ รวเหงอกของหอยเชอรและอวยวะตบของหอยซคซเนย หอยเลขหนง หอยเจดยททดสอบดวยหางไหลถกทาลายท 6 ชวโมงสวนหอยดกดานหอยสารกาหอยทากยกษถกทาลายท 24 ชวโมง สาหรบหนอนตายหยากนนเซลลและเนอเยอหอยทง 7 ชนดททดสอบนาน 72ชวโมงมการเปลยนแปลงเลกนอยเปรยบเทยบกบกลมควบคม และ ทดสอบประสทธภาพสารสกดหวงไหลกบหอยทากยกษและหอยดกดานในอางซเมนตขนาดเสนผานศนยกลาง1เมตรทบรรจดนกนอางใสหอยทากยกษและหอยดกดาน 5และ 8ตว/อางตามลาดบตามแผนการทดลองRCB 5 กรรมวธ 4 ซา คอ สารสกดหางไหลอตรา 3 และ 5 มล พนลงอางและผสมอาหารใหหอยกนเปรยบเทยบกบกรรมวธควบคม หลงทดสอบ4วนพบวาหอยดกดานและหอยทากยกษทพนและผสมอาหารดวยหางไหล อตรา5มล.ตาย31.25,25.0 % รหสการทดลอง 07-01-49-05-01-01-13-02

614 และ6.25,0% ตามลาดบ และทดสอบประสทธภาพสารสกดหางไหลกบ หอยซคซเนย หอยเจดยและหอยเลขหนงในอางซเมนตขนาดเสนผานศนยกลาง1 เมตรทบรรจดนกนอางใสหอยทงสามชนดๆละ 5ตวตอ/อาง ตามแผนการทดลองRCB 5 กรรมวธ 4 ซา คอ สารสกดหางไหลอตรา 3 และ 5 มล. พนลงอางและผสมอาหารใหหอยกนเปรยบเทยบกบกรรมวธควบคมหลงทดสอบ 4วนพบวาหอยซคซเนยตาย 34.66-53.33% หอยเจดยตาย11.66-20.0% และหอยเลขหนงตาย 9.66-36.25% และทดสอบประสทธภาพกบหอยเจดยใหญในสวนกลวยไมทอตรา 50, 100และ 150 มล.ตอตารางเมตรตาม แผนการทดลองRCB 7 กรรมวธ 4 ซา ดวยการ พนและผสมอาหารใหหอยกนเปรยบเทยบกบกรรมวธควบคม หลงทดสอบ3วนพบวาหอยเจดยตาย 25.0, 38.33, 95.0, 10.0, 3.33, 3.33 และ 0.0 %ตามลาดบ

คานา ปจจบนหอยทากหลายชนดเปนศตรพชทสาคญทงในสวนผลไม ไมดอก ไมประดบ และพชผก

ตลอดจนในนาขาวทพบหอยเชอรเปนศตรทสาคญ เนองจากหอยจะกดกนสวนตาง ๆ ของพชทงทอยใตดน ไดแก ราก ลาตน (Barker and Addison,1992 ) สวนทอยเหนอพนดน ไดแก ลาตน ใบ ดอก ผล ทาใหเกดความเสยหายหรอทาใหการเจรญเตบโตชะงก (Srivastava,1992) การออกดอก ตดผล ลดลงและบางครงบรเวณแผลของพชทถกหอยกดทาลายจะถกเขาทาลายจากเชอรา แบคทเรย ซงเปนสาเหตโรคพช (Watson et. al.,1989 ) ทาใหพชเหลานนตายในทสด ในดานกกกนพชหอยมกตดไปกบพชสงออกโดยเฉพาะตน และดอกกลวยไมทสงไปขายตางประเทศ ในกลมสหภาพยโรป อเมรกา ญปน ถาดานตรวจพชของประเทศเหลานนตรวจพบหอยทตดมากบกลวยไมหรอพชผกจะเผาทนท จงเปนการสญเสยทงเงนและสงของตลอดจนชอเสยงประเทศและสนคาเกษตรอนๆ กจะถกมาตรการกดกนเขมงวดมากขนทาใหเปนอปสรรคตอการสงออก ดงนนเกษตรกรจะปลอยปะละเลยตอการปองกนกาจดหอยทากบกอกตอไปไมได จะตองใหความสนใจปองกนกาจดอยางจรงจงไมยงหยอนไปกวาโรคและแมลงจะตองทาการตรวจแปลงอยางสมาเสมอถาพบหอยระบาดจะตองปองกนกาจด ซงมหลายวธตามความเหมาะสม เชน ถาเปนหอยขนาดใหญ คอ หอยเชอร หอยทากยกษ จะเกบมาทบทาลาย หรอนามารบประทาน นามาผสมอาหารเลยง เปด ไก ปลา หรอทาเปนปยชวภาพจะเปนการลดประชากรหอยไดบาง แตถาหอยมการระบาดจะตองใชสารเคมทกาจดเฉพาะหอยไดแก เมทลดไฮด นโคลซาไมด พนใหถก ตวหอย (ชมพนท และคณะ,2542)แตเนองจากหอยทากบกออกหากนเวลากลางคนจงปองกนกาจดคอนขางยาก ดงนนการใชเหยอพษจงเปนวธการกาจดทไดผลดโดยวางเหยอพษบนพนดนทมความชน บรเวณทหอยอาศยอย หอยจะมากนเหยอและตายในทสด(Port and Port,1986)ปจจบนมการรณรงคใหลดการใชสารเคมเพอลดมลพษทางธรรมชาต มงไปสเกษตรทยงยนจงหนมาใชสารจากธรรมชาต เชน ใชสารสกดสะเดา สารสกดมะคาดควาย ใชสารสกดเทยนหยด ลาโพง มะไฟนกคม เปนตน กาจดหอยเชอร โดยสารสกดนนจะมสารออกฤทธตางกน เชน สะเดา ม

615 สารยบยงการกนอาหาร การทางานของเซลลประสาท มผลทาใหสตวตายในทสด(ชยพฒน, 2539) มะคาดควายมสารซาโปนน ทาใหเซลลแตก (Hostettmann et. al.,1991) และทาใหผนงเซลลของอวยวะตางๆในหอยเชอรแตกและตายในทสด(ปราสาททองและคณะ,2546)จงไดทาการศกษาทดสอบประสทธ ภาพสารสกดหางไหลและหนอนตายหยากกบหอยเชอรและหอยทากบก6ชนด ไดแก หอยสารกา หอยดกดาน หอยทากยกษ หอยเจดย หอยซคซเนย หอยเลขหนง ซงเปนศตรของพชเศรษฐกจ เพอเปนทางเลอกหนงใหกบเกษตรกรและนามาพฒนาประยกต ใชกาจดหอยแตละชนดอยางเหมาะสมตอไป

วธดาเนนการ อปกรณ 1.สตวทดลอง

- หอยเชอร Pomacea canaliculata Lamark - หอยทากบก 6 ชนดไดแก หอยซคซเนย (Succinea sp. )หอยเลขหนง (Ovachamys fulgens) หอยทากยกษ (Achatina fulica ) หอยดกดาน (Cryptozona siamensis ) หอยเจดย (Prosopeas walkeri ) และหอยสารกา (Sarika sp. )

2.เครองมอ - กลองพลาสตกขนาด 75 และ 300 ตารางเซนตเมตร - อางซเมนตขนาดเสนผานศนยกลาง 1 เมตร - กลองจลทรรศนและกลองจลทรรศนสเตอรโอ - อาหารเลยงหอย - เครองตดเนอเยอไมโครโตม - สไลดแกว และ cover glass - เครองอนสไลด

3. สารเคม - สฮมาทอกไซลนและอโอซน - แอลกอฮอล 70 ,95 และ 100 %

- ฟอรมาลน 10 % พาราฟน และ ไซลน 4. สารสกดจากพชไดแก หางไหลมสารออกฤทธ โรตโนน 5.7 % และรากของตนหนอนตายหยาก บดเปนผงละเอยดมสารออก ฤทธ สเตโมนน วธดาเนนการ 1. ป2549 ทดสอบประสทธภาพสารสกดหารไหลและรากของตนหนอนตายหยากบดเปนผงระเอยดกบหอยเชอรและหอยทากบกในหองปฏบตการ 2. ป2550 ศกษาทางเนอเยอวทยาของหอยเชอรและหอยทากบก 3. ป 2551-52 ทดสอบประสทธภาพสารสกดหางไหล กบหอยซคซเนย หอยเจดย หอยเลขหนงหอยทากยกษและหอยดกดานในอางซเมนต วธการ 1.เตรยมสารสกดจากพช

616

-สารสกดหางไหลไดจากสานกวจยพฒนาปจจยการผลตทางการเกษตร กรมวชาการเกษตร ดวยการนารากหางไหลสดมาบดเปนผงละเอยด แลวอบจนแหงนาไปสกดดวยแอลกอฮอลดวยเครองสกดของกรมวชาการเกษตรแลวกลนเอาแอลกอฮอลออก ไดสารสกดหางไหลนาไปวเคราะหสารออกฤทธ พบวามสารออกฤทธโรตโนน 5.7 % - สารหนอนตายหยาก อบรากของตนหนอนตายหยากจนแหง แลวบดเปนผงจนละเอยดเพอจะนาไปทดสอบตอไป 2. เตรยมสตวทดลอง 2.1 หอยเชอร เกบรวบรวมจากแปลงนาของเกษตรกร จ.สพรรณบร มาเลยงในบอซเมนตในโรงเรอนของกลมงานสตววทยาการเกษตรใหอาหารปลาชนดเมดและพชนา เชน สาหราย จอก แหนเปนอาหารหอย 2.2 หอยซคซเนย หอยเลขหนง และหอยเจดย เกบรวบรวมจากแปลงสวนกลวยไม จ.กาญจนบร และจ.สมทรสาครมาเลยงในกลองพลาสตกขนาด300 ตารางเซนตเมตร ใหความชนและอาหาร เพอเตรยมไวสาหรบการทดลอง ตอไป 2.3 หอยทากยกษ หอยดกดาน และหอยสารกา เกบรวบรวมจากแปลงสวนผลไม จ.นนทบร และ จ.ลพบร มาเลยงในกลองพลาสตกขนาด 300 ตารางเซนตเมตร ใหความชนและอาหาร เพอเตรยมไวสาหรบการทดลองตอไป 3.ทดสอบประสทธภาพสารสกดหางไหลและหนอนตายหยากกบหอยเชอรและหอยทากบกในหองปฏบตการ 3.1 หอยเชอร คดเลอกหอยทตวเตมวยและสมบรณ แขงแรง ขนาดความสงเฉลย 42.36 มม.มาใสบคเกอรขนาด 1,000 มล. ทบรรจนาไว 500 มล. บคเกอรละ 3 ตว เมอหอยเปดฝาคลานดแลวใส สารสกดหางไหลอตรา 0.05 และ 0.1มล.ตอลตรหรอหนอนตายหยากอตรา 2.0และ 4.0 กรมตอลตรตามแผนการทดลอง CRD 5 กรรมวธ 4ซา หลงทดสอบ 24,48,และ 72 ชวโมงตรวจนบหอยตาย 3.2 หอยซคซเนย หอยเลขหนง และหอยเจดย คดเลอกหอยทสมบรณ แขงแรง ขนาดความสงเฉลย8.4, 4.7และ 9.56 มม.ตามสาดบมาใสกลองพลาสตกขนาด75 ตารางเซนตเมตรจานวน 5 ตวตอกลองทพนกลองแตละกลองบดวยกระดาษทชชทพนนาพอชนเมอหอยคลานดแลวใสสารสกดหางไหลอตรา 0.025 และ 0.05 มล..ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา 0.75 และ1.0 กรมตอกลองตามแผนการทดลอง CRD 5 กรรมวธ 4 ซาหลงทดสอบ 24, 48 และ 72 ชวโมงตรวจนบหอยตาย

3.3. หอยดกดาน หอยสารกาและหอยทากยกษ คดเลอกหอยทสมบรณ แขงแรง มขนาดความกวางเฉลย27.56, 18.06 มม.ตามลาดบและหอยทากยกษมความสงเฉลย 75.95 มม. มาใสกลองพลาสตกขนาด 300 ตารางเซนตเมตร จานวน 3 ตวตอกลอง ทพนกลองแตละกลองบดวยกระดาษทชชทพนนาพอชมชน เมอหอยคลานดแลวใสสารสกดหางไหลอตรา 0.5 และ 1.0 มล.ตอกลองหรอ

617 หนอนตายหยากอตรา3.0และ5.0กรมตอกลอง ตามแผนการทดลองCRD 5 กรรมวธ 4ซา หลงทดสอบ 24, 48 และ 72 ชวโมง ตรวจนบหอยตาย 4. ศกษาทางเนอเยอวทยาดวยการสมเกบหอยแตละชนดทมชวตอยหลงจากใสสารสกดแลวนาน 24ชวโมงของแตละกรรมวธๆละ 1ตว มาทบเอาเปลอกออกทาใหคงสภาพดวยฟอรมาลน 10%นาน 24ชวโมงลางชนเนอหอยดวยนาประปาทไหลนาน1-2ชวโมงเกบรกษาชนเนอเยอในเอธานอล70% หรอนามาทาพาราฟนบลอกเนอเยอ(embedding) ตดดวยเครองไมโครโตมใหขนาดชนเนอหนา6ไมโคร เมตร นาแผนชนเนอทตดไดตดบนแผนสไลดแกวทาการยอมสฮมาทอกไซลนและอโอซนปดดวยcover glass และอนบนเครองอนสไลดจนแหงดแลวนาไปตรวจดดวยกลองจลทรรศน 5. ทดสอบประสทธภาพสารสกดหางไหล กบหอยซคซเนย หอยเจดย หอยเลขหนง ทากยกษและหอยดกดานในอางซเมนตขนาดเสนผานศนยกลาง1เมตรทบรรจดนกนอางใสหอยทากยกษและหอยดกดาน 5 และ 8 ตว/อางตามลาดบตามแผนการทดลองRCB 5 กรรมวธ 4 ซา คอ สารสกดหางไหลอตรา 3และ 5มล. พนลงอางและผสมอาหารใหหอยกนเปรยบเทยบกบกรรมวธควบคม 6. ทดสอบประสทธภาพสารสกดหางไหลกบหอยเจดยใหญในสวนกลวยไม ทอาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ดวยการเตรยมแปลงทดลองยอยขนาด 0.5 ตารางเมตรแลวกนลอมรอบดวยตาขายปองกนหอยหน ใสหอยเจดยตวเตมวยและแขงแรงจานวน 15 ตวตอตารางเมตร แลวพนสารสกดหางไหลหรอหวานอาหารทคลกสารสกดหางไหล อตรา 50, 100 และ 150 มลลลตรตอตารางเมตร ตามแผนการทดลอง RCB 7 กรรมวธ 4 ซา โดยกรรมวธควบคมพนนา หลงทดสอบ 24, 48 และ 72 ชวโมง นบจานวนหอยตาย 7. บนทกขอมล 7.1 อตราการตายของหอยแตละชนดท 24, 48 และ 72 ชวโมง และ 4วน 7.2 การเปลยนแปลงของเนอเยอหอยชนดตางๆ เวลาและสถานท ระยะเวลา เรม ตลาคม 2548 ถง กนยายน 2553 สถานทดาเนนการ หองปฏบตการกลมงานสตววทยาการเกษตร และสวนกลวยไมเกษตรกร จงหวดกาญจนบร

ผลและวจารณผลการทดลอง จากการทดลองหนอนตายหยากและสารสกดหางไหลกบหอยเชอรและหอยทากบก 6 ชนดพบวาหอยแตละชนดมอตราการตายดงน 1. หอยเชอร

1.1 หอยเชอรหลงทดสอบ 24 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0.05 และ 0.1มล ตอลตร หรอหนอนตายหยากอตรา 2.0 และ 4.0 กรมตอลตรเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 50.0±0.5, 100, 16.66±0.57, 75.0 ±0.82 และ 0 % ตามลาดบ

618 1.2 หอยเชอรหลงทดสอบ48ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา0.05 และ 0.1มล.ตอลตร หรอหนอนตายหยากอตรา 2.0 และ 4.0 กรมตอลตรเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 100, 100, 25.0±0.57, 100 และ 0 % ตามลาดบ

1.3 หอยเชอรหลงทดสอบ 72 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา0.05 และ 0.1มล. ตอลตร หรอหนอนตายหยากอตรา 2.0 และ 4.0 กรมตอลตรเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 100, 100, 33.0±0.95, 100 และ 0 % ตามลาดบ 2. หอยซคซเนย

2.1 หอยซคซเนยหลงทดสอบ 24 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0.025 และ 0.05 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยาก อตรา 0.75และ1.0 กรมตอกลอง เปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 65.0±1.25, 100, 25.0±0.81, 50.0±0.57 และ 0 % ตามลาดบ

2.2 หอยซคซเนยหลงทดสอบ 48 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0.025 และ 0.05 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา 0.75 และ 1.0 กรมตอกลอง เปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย65.0±1.25, 100, 25.0±0.50, 66.66±0.50 และ 0 % ตามลาดบ

2.3 หอยซคซเนยหลงทดสอบ 72 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0.025 และ 0.05 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา 0.75 และ 1.0 กรมตอกลอง เปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 70.0±1.41, 100, 25.0±1.06, 66.66±0.5 และ 0 % ตามลาดบ 3. หอยเลขหนง 3.1หอยเลขหนงหลงทดสอบ 24 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0.025 และ0.05 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา 0.75 และ1.0กรมตอกลอง เปรยบเทยบกบกลมควบ คมทพนนามอตราการตาย66.66±0.50,91.66±0.50,16.67±0.57,16.67±0.57 และ 0 %ตามลาดบ 3.2หอยเลขหนงหลงทดสอบ 48 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0.025 และ0.05 มล.ตอกลอง หรอหนอนตายหยากอตรา 0.75 และ 1.0 กรมตอกลอง เปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 75.0±0.57, 100, 16.67±0.57, 16.67±0.57 และ 0 %ตามลาดบ

3.3หอยเลขหนงหลงทดสอบ 72 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0.025 และ0.05 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา0.75 และ 1.0 กรมตอกลอง เปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 83.33±0.50, 100, 16.67±0.57, 16.67±0.57และ 0 %ตามลาดบ 4. หอยเจดย 4.1 หอยเจดยหลงทดสอบ 24 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0.025 และ 0.05 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา 0.75 และ 1.0 กรมตอกลองเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 58.33±1.15, 100, 8.33±0.5, 33.33±1.15 และ 0 % ตามลาดบ

619 4.2 หอยเจดยหลงทดสอบ 48 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0.025 และ 0.05 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา 0.75 และ 1.0 กรมตอกลองเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 58.33±0.81, 100, 16.66±1.0, 66.66±1.41 และ 0 % ตามลาดบ 4.3 หอยเจดยหลงทดสอบ 72 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0.025 และ 0.05 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา 0.75 และ 1.0 กรมตอกลองเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 66.66±0.95, 100, 25.0±0.50, 66.66±0.57 และ 0 % ตามลาดบ 5.หอยดกดาน 5.1 หอยดกดานหลงทดสอบ 24 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0. 5 และ 1.0 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา 3.0และ 5.0 กรมตอกลองเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 0, 66.66 ±0.81 , 0, 0 และ 0 %ตามลาดบ

5.2 หอยดกดานหลงทดสอบ 48 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0. 5 และ 1.0 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา 3.0และ 5.0 กรมตอกลองเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 0, 100, 0, 0 และ 0 %ตามลาดบ

5.3 หอยดกดานหลงทดสอบ 72 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0. 5 และ 1.0 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา 3.0และ 5.0 กรมตอกลองเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 0, 100, 0, 0 และ 0 %ตามลาดบ 6.หอยสารกา 6.1หอยสารกาหลงทดสอบ 24 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0. 5 และ 1.0 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา 3.0 และ 5.0 กรมตอกลองเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 0, 100, 0, 0 และ 0 %ตามลาดบ

6.2หอยสารกาหลงทดสอบ 48 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0. 5 และ 1.0 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา3.0 และ 5.0 กรมตอกลองเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 50.0±1.73, 100, 0, 0 และ 0 %ตามลาดบ

6.3หอยสารกาหลงทดสอบ 72 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา0.5 และ 1.0 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา 3.0 และ 5.0 กรมตอกลองเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 50.0±1.73, 100, 0, 0 และ 0 %ตามลาดบ 7. หอยทากยกษ 7.1หอยทากยกษหลงทดสอบ 24 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0.5 และ 1.0 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา 3.0 และ 5.0 กรมตอกลองเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตายของหอยทกกรรมวธเปน 0 %

7.2หอยทากยกษหลงทดสอบ 48 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0.5 และ 1.0 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา 3.0 และ 5.0 กรมตอกลองเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 16.66±1.0, 66.66±1.41, 0, 0 และ 0 %ตามลาดบ

620

7.3หอยทากยกษหลงทดสอบ 72 ชวโมง หอยททดสอบสารสกดหางไหลอตรา 0.5 และ 1.0 มล.ตอกลองหรอหนอนตายหยากอตรา 3.0 และ 5.0 กรมตอกลองเปรยบเทยบกบกลมควบคมทพนนา มอตราการตาย 25.0±1.5, 75.0±1.41, 8.33±0.5, 8.33±0.5และ 0 %ตามลาดบ ผลการศกษาทางเนอเยอวทยา ผลจากการศกษาทางเนอเยอวทยาของหอยทง 7 ชนดหลงทดสอบดวยสารสกดหางไหลและหนอนตายหยากบดเปนผงละเอยดดงน 1. หอยเชอร ททดสอบดวยสารสกดหางไหล พบวา เซลลและเนอเยอของรวเหงอกถกทาลายภายใน 6 ชวโมง จงทาใหไมสามารถแลกเปลยนแกสออกซเจนได และยงพบเซลลผลตนายอยในอวยวะตบ เซลลเยอบผวของกระเพาะอาหารและเซลลเยอบผวของลาไสถกทาลาย จงสงผลใหหอยตายในทสด(ภาพท1)สวนหอยททดสอบดวยหนอนตายหยากพบวาเซลลและเนอเยอมการเปลยนแปลงเลกนอยเปรยบเทยบกบกลมควบคมโดยเซลลผลตนายอยของอวยวะตบมลกษณะเปนรปทรงกระบอก นวเคลยสกลมตดสมวงแดง ไซโตพลาสซมตดสชมพ และมเซลลทสะสมสารเปนกอนสดาขนาดใหญภายในเซลลแทรกอย ระหวางเซลลผลตนายอยเรยงโดยรอบทอทมชองวางตรงกลางทอ สวนเซลลเยอบผวของกระเพาะอาหารและลาไส มรปรางเปนทรงกระบอกสงตรงปลายมขน นวเคลยสกลมรตดสมวงแดงอยทฐานของเซลล ไซโตพลาสซมตดสชมพ 2.2. หอยทากบกทง 6 ชนดไดแก หอยซคซเนย หอยเลขหนง หอยเจดย หอยดกดาน หอยสารกา และหอยทากยกษ ททดสอบดวยหางไหล พบวา เซลลผลตนายอยและเนอเยอของอวยวะตบ ถกทาลาย สวนททดสอบดวยหนอนตายหยากนนมเซลลและเนอเยอของอวยวะตบมการเปลยน แปลงเลกนอยเปรยบเทยบกบกลมควบคมโดยเซลลผลตนายอยของอวยวะตบมลกษณะเปนรปทรง กระบอก นวเคลยสกลมตดสมวงแดง ไซโตพลาสซมตดสชมพ และมเซลลทสะสมสารเปนกอนสดาขนาดใหญภายในเซลลแทรกอย ระหวางเซลลผลตนายอยเรยงโดยรอบทอทมชองวางตรงกลางทอ (ภาพท2 ) ผลการทดสอบของสารสกดหางไหลกบหอยทากบกในอางซเมนต พบวา 1.หอยดกดานททดสอบดวยสารสกดหางไหลอตราเขมขน 3 มล.ทพนใหถกตวหอยและผสมอาหารใหหอยกนและอตรา 5 มล. ทพนและผสมกบอาหารเซนกนเปรยบเทยบกบกรรมวธควบคมทใหอาหารปกตหลงทดสอบ 4วนพบวา หอยตาย6.25,12.50,31.25,25.0 และ 0%ตามลาดบ 2.หอยทากยกษททดสอบดวยสารสกดหางไหลอตราเขมขน 3 มล.พนใหถกตวหอยและคลกอาหารใหหอยกนและอตรา 5 มล. ทพนและคลกกบอาหารเชนกนเปรยบเทยบกบกรรมวธควบคมทใหอาหารปกตหลงทททดสอบดวยสารสกดหางไหลอตราเขมขน 3 มล.ทพนใหถกตวหอยและคลกอาหารใหหอยกนและอตรา 5 มล. ทพนและคลกกบอาหารเชนกนเปรยบเทยบกบกรรมวธควบคมทใหอาหารปกตหลงทดสอบ 4วนพบวา หอยตาย0.0,0.0,6.25,0.0 และ 0%ตามลาดบ

621 3. หอยซคซเนยททดสอบดวยสารสกดหางไหลอตราเขมขน 3 มล.ทพนใหถกตวหอยและคลกอาหารใหหอยกนและอตรา 5 มล. ทพนและคลกกบอาหารเชนกนเปรยบเทยบกบกรรมวธควบคมทใหอาหารปกตหลงทดสอบ 4 วนพบวาหอยตาย 46.66,34.66,53.33,46.66 และ 3.33%ตามลาดบ 4. หอยเจดยททดสอบดวยสารสกดหางไหลอตราเขมขน 3 มล.ทพนใหถกตวหอยและคลกอาหารใหหอยกนและอตรา 5 มล. ทพนและคลกกบอาหารเชนกนเปรยบเทยบกบกรรมวธควบคมทใหอาหารปกตหลงทดสอบ4วนพบวา หอยตาย20.0, 11.66, 20.0,15.0 และ 0%ตามลาดบ 5.หอยเลขหนงททดสอบดวยสารสกดหางไหลอตราเขมขน 3 มล.ทพนใหถกตวหอยและคลกอาหารใหหอยกนและอตรา 5 มล. ทพนและคลกกบอาหารเชนกนเปรยบเทยบกบกรรมวธควบคมทใหอาหารปกตหลงทดสอบ 4วนพบวา หอยตาย15.33,9.66,36.25,27.33 และ 0%ตามลาดบ ผลการทดสอบประสทธภาพสารสกดหางไหลกบหอยเจดยใหญในสวบกลวยไมจงหวดกาญจน บร พบวา ท 24 ชวโมง หอยเจดยใหญทงทพนดวยสารสกด และหวานอาหารคลกสารสกดหางไหลอตรา 50, 100 และ150 มล.ตอตารางเมตรเปรยบเทยบกบกรรมวธควบคมทพนนา หอยตาย 1.66, 16.66, 80.0, 8.33, 0.0, 0.0 และ 0.0 %ตามลาดบ ท 48 ชวโมง หอยเจดยใหญทงทพนดวยสารสกด และหวานอาหารคลกสารสกดหางไหลอตรา 50, 100 และ150 มล.ตอตารางเมตรเปรยบเทยบกบกรรมวธควบคมทพนนา หอยตาย 13.33, 35.0, 95.0, 10.0, 3.33, 0.0 และ 0.0 %ตามลาดบ ท 72 ชวโมง หอยเจดยใหญทงทพนดวยสารสกด และหวานอาหารคลกสารสกดหางไหลอตรา 50, 100 และ150 มล.ตอตารางเมตรเปรยบเทยบกบกรรมวธควบคมทพนนา หอยตาย 25.0, 38.33, 95.0, 10.0, 3.33, 3.33 และ 0.0 %ตามลาดบ

การทหอยเชอรและหอยทากบกทง 6 ชนดหลงทดสอบดวยสารสกดหางไหลทความเขมขนสงขนอตราการตายกจะสงขนตามไปดวย เนองจากสารสกดหางไหลมสารออกฤทธโรตโนนทมฤทธทาลายเซลล เมอหอยเหลานนไดรบสารเขาไปจงไปทาลายเซลลในอวยวะตางๆของหอย เชนกระเพาะอาหาร ตบ รวเหงอก เปนตนดงภาพท 1 และ2 จงสงผลใหหอยตายในทสดสอดคลองกบรายงานวา สารสกดมะคาดควายมสารออกฤทธซาโปนนทาลายเซลลและเนอเยอหอยเชอร(ปราสาททองและคณะ, 2546) สวนสารหนอนตายหยากพบวามประสทธภาพฆาหอยไดไมด เนองจากหนอนตายหยากชนดผงอาจจะมความเขมขนไมสงพอทจะฆาหอยได และเมอนาสารสกดหางไหลไปทดสอบในแปลงสวนกลวยไมกบหอยเจดยใหญพบวา เมอพนสารสกดหางไหลใหถกตวหอยจะมประสทธภาพฆาหอยไดสงทความเขมขนสงขน สวนกรรมวธหวานอาหารทคลกสารสกดหางไหลในอตราทสงหอยจะไมคอยตาย เนองจากหอยไมกนเหยออาหารและจะหนไปหลบซอนตามรอยแตกของดนหรอบรเวณขอบแปลงทกนตาขายไวเพราะวาสารสกดหางไหลมกลนฉน ดงนนการคลกสารสกดหางไหลกบเหยออาหารควบคมหอยจะตองใชในอตราทตาและเหมาะสมซงจะตองทาการทดสอบตอไป

622

สรปผลการทดลองและเสนอแนะ จากผลการทดลองพบวาสารสกดหางไหลมประสทธภาพฆาหอยทง 7 ชนด ไดสง โดยสารสกดจะ

ไปทาลายเซลล และเนอเยอทอวยวะตางๆของหอย และเมอทดสอบในสภาพกงแปลงทดลองในอางซเมนตพบวาสารสกดหางไหลอตรา 5มล.ฆาหอยดกดานไดเกอบ 50%แตหอยทากยกษยงไมสามารถฆาไดจะตองทดสอบตอไปสวนหนอนตายหยากบดเปนผงละเอยด นนมประสทธภาพไมคอยด อาจจะเนองมาจากไมไดสกดเอาสารออกฤทธออกมา จงมฤทธไมเขมขนพอทจะฆาหอยได เมอทดสอบสารสกดหางไหลในสภาพกงแปลงทดลองพบวาฆาหอยซคซเนยไดด และนาไปทดสอบประสทธภาพในสวนกลวยไมกบหอยเจดยใหญพบวาการพนใหถกตวหอยจะฆาหอยไดสงกวาการคลกอาหารหวาน ซงการใชสารสกดหางไหลคลกอาหารหวานจะตองทาการทดสอบหาอตราทเหมาะสมตอไป

การนาผลงานวจยไปใชประโยชน

1. เปนขอมลเบองตนสาหรบนกวจยทศกษาสารสกดหางไหลควบคมศตรพชกจะทาใหทราบวาโรตโนนมฤทธทาใหเซลลและเนอเยอ ของอวยวะถกทาลายจนตายในทสด

2. ไดเทคโนโลยการใชสารสกดหางไหลควบคมหอยเจดยดวยการพนสารสกด สวนการคลกสารกบอาหารจะตองใชอตราทไมสงเกนไปเพราะมกลนทรนแรงหอยจงหนไมกนเหยออาหาร

คาขอบคณ

คณ สมพงษ ทวสข เจาของสวนกลวยไมทเออเฟอแปลงสวนกลวยไมทางานวจยครงน

เอกสารอางอง ชมพนท จรรยาเพศ. 2542. หอยทากศตรกลวยไม. เอกสารประกอบการบรรยายในการประชมกลม

เกษตรกรผปลกเลยง กลวยไมจงหวดราชบร. สานกงานเกษตรจงหวดราชบร 5 หนา. ชยพฒน จระธรรม. 2539. ทาอยางไรจงจะใชสารสกดสะเดาใหไดผลด. วารสารกฏและสตววทยา

18(1 ) 55-60. ปราสาททอง พรหมเกด ชมพนท จรรยาเพศ และเรวด พรหมเกด. 2546. ประสทธภาพของสาร

สกดมะคาดควายตอเซลลและอตราการตายของหอยเชอร.การประชมทางวชาการครงท41.มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพมหานคร หนา 393-401.

Barker, G.M. and P.J. Addison. 1992. Pest Status of Slug in Two New Zealand Partures. Crop Protection 11 439 - 442.

Hostettmann, K.,M. Hostettmann and A. Marston. 1991. Saponins. pp. 435-471. In B. V. Chariwood and D. V. Banthorpe ( ed.) Vol. 7 of Methods in Plant Biochemistry. J.B. Harborne and P. M. Dey ( ed.) Terpenoids. Academic Press. London.

623 Port, G. R.,J. M. Hogan and C. M. Port. 1992. Factors affecting the time of slug control

in winter wheat. Pp. 257- 261.In Proceeding of the Ninth International Malacological Congress, 1986. Unitas Malacologica the Netherland.

Watson, R.N., R.A.S.Kipp and B.I.P. Barratt. 1989. Initiatives in Pest and desease control in New Zealand towards in Proving legume production and persistence. pp 441-464. In G.C. Marten A.G. Matches ,R.F. Barnes, R.N. Crop Science Society of America / Soil Science Society of America, Madison Wisconsin.

624 ภาพท1 . เซลลและเนอเยออวยวะรวเหงอก กระเพาะอาหาร และตบของหอยเชอร ททดสอบดวย สารสกดหางไหล 6 ชวโมงและทดสอบดวยหนอนตายหยาก ท 72 ชวโมงเปรยบเทยบกบ กลมควบคม กลมควบคม หางไหล หนอนตายหยาก รวเหงอก

กระเพาะอาหาร

ตบ

625 ภาพท 2 เซลลและเนอเยออวยวะตบของหอยทากซคซเนย หอยเลขหนง หอยเจดยททดสอบดวย สารสกดหางไหล 6 ชวโมงและหอยดกดาน หอยสารกา หอยทากยกษท48ชวโมงและ หอยทง 7 ชนดทดสอบดวยหนอนตายหยาก ท 72 ชวโมงเปรยบเทยบกบกลมควบคม

กลมควบคม หางไหล หนอนตายหยาก หอยซคซเนย

หอยเลขหนง

หอยเจดย

หอยดกดาน

หอยสารกา

หอยทากยกษ