Studimi i zonave funksionale në 5 Qarqe të Vendit

Improved Financial Sustainability in Functional Areas

Prezantim pr grupin teknik t reforms adminstrativo-territoriale

Lucerne, 16 Dhjetor 2013

Vabona Karakaci/Blendi Bushati Studimi i zonave funksionale n 5 Qarqe t Vendit

Arsyet e studimit 2Identifikimi i NJQV-ve partnere t reja t dldp-s pr fazn e tretPyetja e studimit: Cilat jan Njsit Vendore t qndrueshme dhe me tregues t mir qeverisjeje q mund t shrbejn si modele performance?

Ushqim pr diskutimin aktual t reforms territorialePyetja e studimit: Cilat jan zonat funksionale aktualisht n 5 Qarqet e fazs s tret t dldp? Zonat funksionale (i) Termi zona funksionale i referohet konceptit t nj hapsire q nuk prcaktohet rreth linjave politike , por m tepr rreth ndrveprimeve t ndryshme q ndodhin n at hapsir. Hapsira ku ndrveprimet e banorve ; bashkpunimet mes enteve qeverisse ; bashkpunimet mes enteve ekonomike jan t dendura e t shpeshta

Paraqitje grafike 3GjeografiaFizikeAdministrativeEkonomiaSocialeZonat funksionale (ii) Analiza e ndrveprimit, dimensionet kryesore:

Punsimi ( Ku punojn njerzit? A ka nj numr t konsiderueshm njerzish q punojn n Njsi te tjera vendore? A ka biznese me numr t madh t punsuarish q trheqin fuqi puntore nga Njsi t tjera? ) Konsumi (Ku blejn njerzit ? Ku blejn mallra pr konsum t prditshm (p.sh ushqime) dhe mallra m jetgjat (p.sh veshje, elektroshtpiake). Aksesi n shrbime (p.sh Sociale- shndetsi e arsim; transporti-linjat kryesore publike e shpeshtsia e tyre; koha e lir) Bashkpunimi ndrvendor (Analize e bashkpunimeve aktuale dhe t planfikuara ndrmjet njsive t qeverisjes vendore- menaxhimi i mbetjeve; ndrmarrjet e ujsjellsit; projekte t zhvillimit ekonomik etj.) Zonat funksionale-punsimi Burime t prdorura :

Intervista me prfaqsues t NJQV-ve Diskutime n fokus grupe lokale. T dhna nga zyrat e punsimit/tatimeve pr pundhnsit m t mdhenj.Intervista/diskutime me prfaqsues t biznesit. Diskutime n workshope rajonale.

5

Zonat funksionale-konsumi Burime t prdorura :

Intervista me prfaqsues t NJQV-ve Profile ekonomike t zonave e strategji t zhvillimit social e ekonomikDiskutime n fokus grupe lokale Verifikim me komunitetet vendore apo burime t tjera

6

Zonat funksionale-Aksesi n shrbime Burime t prdorura :

Intervista me drejtorit arsimore e t shndetit publik Intervista me NJQV-t Verifikim me burime t shkruara Kontakte me drejtorit e shkollave etj. Workshopet rajonale

7

Zonat funksionale- Bashkpunimi ndrvendorBurime t prdorura :

- Intervista me prfaqsues t NJQV-ve -Intervista me Drejtori t Qarkut -Intervista e t dhna nga ndrmarrjet e ujsjellsve, bordeve t kullimit - Raporte pr bashkpunimin ndrvendor 8

Zonat Funksionale dimensione t tjera9Mobiliteti Linjat kryesore t transportit publik Mjedisore- Burimet e prbashkta natyrore Zhvillimore- Projekte t mdha publike a private q mund ta ndryshojn skenarin e tanishmKulturore/tradicionale- Lidhjet mes komuniteteve Metodologjia e procesi hapat kryesore (i) 10Desk Work. Rishikim i dokumenteve ekzistues si strategji, profileve te NJQV-ve , Qarqeve etj. Mbledhje t dhnash nga drejtorit arsimore, t shndetit etj, rreth vendndodhjes s shrbimeve kryesore, linjat e transportit rrugor, ndrmarrjet e ujsjellsit, tregjeve, punsimit e t bizneseve etj.

Produkt kryesor: Markimi i par i zonave funksionale me nj prshkrim t shkurtr propozim me argumentimin prkats

Mjete mbshtetese: Udhzues pr punn fillestare dhe dokumente kryesore n nivel rajonal e vendor, ndr-vendor.

Metodologjia e procesi hapat kryesore (ii) 11Mbledhje informacioni pr indikatort baz t qeverisjes pr rreth 45 Njesi Vendore n Qarqet Diber , Kuks, Durrs, Shkodr dhe Lezh. Mbledhje informacioni me pyetesore te hapur pr qllimin e zonave funksionale.

Produkt kryesor: Pyetsort e plotsuar pr t dyja fushat n NJQV-t prkatse, informacion i dorzuar elektronikisht pr do NJQV.

Mjete mbeshtetese: Pyetsort e prgatiturMetodologjia e procesi hapat kryesore (iii) 12Prgatitja dhe mbajtja e workshopeve pr do zon funksionale t propozuar me persona ky prfaqsues t zons pr prcaktimin e ndrveprimeve .

Produkt kryesor: Markimi i dyt i zonave funksionale me nj prshkrim t shkurtr propozim me argumentimin prkats.

Prgatitja dhe mbajtja e workshopeve rajonale pr do Qark me persona ky prfaqsues t zons pr prcaktimin e ndrveprimeve , nga 1 pr Qark. Produkt kryesor Markimi i tret dhe final i zonave funksionale me nj prshkrim t shkurtr propozim me racionalen prkatse.

Mjete mbeshtetese: Udhzuesi pr prgatitjen e workshopeve Metodologjia e procesi hapat kryesore (iv) 13Prgatitja e prmbledhjeve pr do zon funksionale me hartat dhe prshkrimet prkatse.

Produkt kryesor: Raporti final prmbledhs i puns s kryer me t dhnat prkatse

Mjete mbshtetese: Formati i raportit Modeli koncentrik Zona funksionale t udhhequra nga rrethet n rrethet e qarqet m t varfra e t izoluara. Nj qendr graviteti, q sht zakonisht qyteti/bashkia qendr rrethi.Zona funksionale intensive n zonn prreth qendrs duke humbur intensitetin e lidhjes n njsit larg qendrs. Nuk ka qendra t tjera t rndsishme. Implikimi pr reformn: Njsi me territor e popullsi t madhe. Pr tu zgjidhur cshtja e njsive periferike me dendsi t vogl popullsie

Modeli koncentrik

Modeli policentrik Nj qendr e madhe rajonale q ushtron ndikim n t gjith rrethin e qarkunEdhe qendra m t vogla sateliteq shrbejn si qendra pr zonat prreth edhe jasht NJQV-s s tyreNdrveprimi mes zonave sht m i dendurZonat mbivendosen me njra-tjetrnImplikimi pr reformn: Ka disa zgjidhje. Studimi mund t shrbej edhe pr influencim politikash, p.sh zgjedhje e modelit t zhvillimit dhe fokusimit t burimeve.

Modeli ndrkufitar17

Zona ndrkufitare Ku kufinjt jan kombtare, rajonal apo t rretheve. Mbivendosje me modelin e 1 apo te dyt. T udhhequra nga tradita apo realitetet ekonomike. Varen edhe nga skenart e zhvillimitImplikimi pr reformn: Ka disa zgjidhje. Studimi mund t shrbej edhe pr influencim politikash, p.sh zgjedhje e modelit t zhvillimit dhe fokusimit t burimeve.

Zonat funksionale ne raport me propozimet te mundshme per Njesi te reja 18

Shmebuj modeli koncentrik cross border 19

Examples Policentric Durres Shkoder 20

Examples Kukes Lezhe21

Rezultate kyesore- nse aplikohet n reform Qarku NJQV t nivelit t par Popullsia mesatare Dendsia medianeDibr353-43,92645,81149141Durrs164-516,42436,692203250Kuks 2833,15928,96633141Lezh213-46,38242,27779250Shkodr 335-85,59136,7894655Total 13318-24Tregues financiar shembull Lezh 23Tregues financiar shembull Lezh 24Tregues financiar shembull Dibr25Zona funksionale Diber 26Avantazhet 27Bazohet n ndrveprimet reale n dinamikat sociale e ekonomike, mobilitetin e qeverisjen.sht nj qasje deri diku bottom-up (posht-lart) e merr parasysh realitetet vendore. Konsolidon praktika ekzistuese bashkpunimi. on natyrshm n rekomadime pr intensifikimin e bashkpunimit ndrvendor apo edhe pr shkrirjen natyrale mes Njsive Vendore.Kufizimet e studimit 28Studimi sht kryesisht mbi t dhna cilsore, intervista, workshope, takime.

Nisje nga kufinjte ekzistues te Qarqeve , por pa u kufizuar nga kjo ne rezultate.

Pamundsi pr t vizituar t gjitha Njsit e Qeverisjes Vendore.

Mbshtetje me t dhna objektive pr rezultatet e studimit nuk sht parapar n fillim t tij, por vetm n nj faz t mvonshme pr zonat funksionale t validuara ne rast te nje replikimi te mundshem pertej synimeve fillestare te studimit.

Nj pjes e NJQV mund t mbesin t pakualifikuara brenda zonave funksionale e pr rrjedhoj t patrajtuara pr zgjidhje.Zonat funksionale- si input pr reformn territoriale (i)Analiza e modeleve t lvizjes s popullsis: (punsim, konsum, shrbime; koh e lir) Analiza e bashkpunimeve ndrvendore Prcaktimi i qendrave gravitacionale Markimi i hartave t zonave funksionaleHartat me kufinjt e ri potencial t Njsive Vendore- baz diskutimi pr reformn territorialeKonsolidim me t dhna m t detajuara statistikore dhe luajtjeme skenare te ndryshme

Zonat funksionale- si input pr reformn territoriale(ii) Esht prgatitur nj metodologji me hapat respektive t mbledhjes t t dhnave dhe pyetsort prkats.

Nj raport prfundimtar si nj baz e mir pr t vazhduar diskutimin e reforms n t 5 qarqet (Veri dhe Durrs) do t prgatitet shum shpejt.

Msime t nxjerra nga procesi n lidhje me t dhnat e burimet e tyre.

Zonat funksionale- si input pr reformn territoriale (iii) Pr ta replikuar kt proces n nivel kombtar:

Standardizimi i bazave t t dhnave Kuantifikim i metodologjis Shtimi i treguesve t tjer pr nj panoram t plot t zonave funksionale si Njsi t reja Udhheqje dhe monitorim i procesit n nivel kombtarZbatim n nivel vendor e rajonal.

Hapa t tjer (ii) Prezantimi i gjetjeve e validim n dy nivele: - Grupi i ekspertve- Paraqitje pr partnert lokal e rajonal, udhtimi studimor n Zvicr.

Finalizimi i raportit

Hapa t tjere (i) T dhna t tjera pr tu mbledhur:

Eficienca e shrbimeve n zonat funksionale: : Indikator pr tu mbledhur prfshijn: tregues financiar (t ardhura; shpenzime; investime/frym); administrative (burime njerzore) dhe benchmarking i ktyre treguesve n nivel rajonal; aksesi n shrbime (p.sh aksesi me rrug pr n qendrn e Zons Funksionale)

Kohezioni social : Lidhjet tradicionale e kulturore mes komunitetit n nj zon.

Ekonomia e zhvillimi: Nivelet e papunsis e t varfris

Prgatitja e nj udhzuesi t plot pr zbatimin e metodologjis n nivel kombtar.