Structure life

ลำ�ดบโครงสร�งสงมชวต

ลำ�ดบโครงสร�งสงมชวต อะตอม (atom) เปนหนวยทเลกทสด อะตอมหล�ย ๆ อะตอมรวมกนเปนโมเลกล (molecule) โมเลกลหล�ย ๆ โมเลกล ประกอบกนเปนออรแกเนลล (organelle)และแตละออรแกเนลลทำ�ง�นรวมกนกล�ยเปนเซลล (cell) ในสงมชวตเซลลเดยวกจกรรมต�ง ๆ นเกดขนภ�ยในเซลล 1 เซลลเท�นน สวนสงมชวตทมหล�ยเซลล ตองอ�ศยก�รทำ�ง�นประส�นกนของเซลลจำ�นวนม�ก กลมเซลลทรปร�งเหมอนกนและทำ�หน�ทรปร�งเหมอนกนและทำ�หน�ท อย�งเดยวกนรวมกนเปนเนอเยอ (tissue) เชน เนอเยอกล�มเนอ กลมเนอเยอหล�ย ๆ กลม ประกอบกนเปนอวยวะ (organ) ซงทำ�หน�ทเฉพ�ะอย�ง ในสงมชวตทซบซอนขน อวยวะหล�ยอวยวะจะทำ�ง�นรวมกนเปนระบบอวยวะ (organ system) เชน ระบบขบถ�ย ดงภ�พท 1.1 ระบบประส�ท ระบบไหลเวยนเลอด เปนตน ระบบอวยวะต�ง ๆ น จะทำ�ง�นประส�นกนในกระบวนก�รดำ�รงชวต

ลำ�ดบโครงสร�งสงมชวต

• เนอเยอสตวเนอเยอสตวแบงออกเปน 4 ชนด (ภ�พท 1.2 )แตละชนดประกอบดวยเซลลทมขน�ด รปร�ง และก�รจดตวเปนแบบเฉพ�ะ ไดแก1. เนอเยอบผว (epithelial tissue หรอ epithelim)2. เนอเยอเกยวพน (connective tissue)3. เนอเยอกล�มเนอ (muscle tissue)4. เนอเยอประส�ท (nervous tissue)

• เนอเยอบผว (ภ�พท 1.3)ประกอบดวยเซลลอยกนแนน เรยวชนตอเนองกนไป หรอเปนชน หรอเปนแผนเซลลปกคลมผวร�งก�ย หรอบชองว�งภ�ยในลำ�ตว หรอยอมใหส�รผ�นไดหรอไมได โดยผวด�นหนงของเซลลจะตดกบเยอรองรบฐ�น (basement membrane) ซงประกอบดวย เสนใย (fiber) บ�ง ๆ เลก ๆ และพอลแซกค�ไรด ทสร�งจ�กเซลลของเนอเยอบผวเอง เนอเยอชนดน ทำ�หน�ทปองกน ดดซมหลงส�ร และรบคว�มรสก เชน เนอเยอบผวทพบชนนอกของผวหนงจะทำ�หน�ทปกคลมร�งก�ยทงหมดและ ปองกนอวยวะข�งใตจ�กสงแวดลอมภ�ยนอก รวมทงก�รบ�ดเจบท�งกล ส�รเคม ก�รสญเสยของเหลวจ�กร�งก�ย และเชอโรคต�ง ๆ เชน แบคทเรย เยอบท�งเดนอ�ห�ร จะดดซมส�รอ�ห�ร และนำ�เข�สร�งก�ย ทกอย�งทเข�และออกจ�กร�งก�ยจะตองผ�นเนอเยอบผว 1 ชนเปนอย�งนอย และนอกจ�กนเนอเยอบผวยงอ�จดดแปลงไปทำ�หน�ทอนพเศษไดอก เชน เปนตอมเพอสร�งผลตภณฑจ�กเซลล เยอหมเซลลบผวหล�ยชนดจะมก�รสญเสย และหมดสภ�พไปตลอดเวล� ดงนนเซลลเหล�นจะมอตร�เรวของก�รแบงตวสงม�ก เซลลใหมจะแทนทเซลลเก�ทสญเสยไปทนอยเสมอ

• นกชววทย�แบงเนอเยอบผวออกเปนชนดต�ง ๆ แตกต�งกนต�มรปร�งของเซลลและต�มก�รจดเรยงตวของเซลล เมอพจ�รณ�จ�กรปร�งเซลล (ภ�พท 1.4 ) พบว�แบงเนอเยอบผวไดเปน 3 ชนด คอ 1. squamous epithelium เซลลมรปร�งแบนบ�ง2. cubiodal epithelium เซลลมรปร�งทรงกระบอก ไมสงม�ก หรอคล�ยลกบ�ศก มองท�งด�นข�งคล�ยลกเต� แตแทจรงแลวมรปร�งเปนทรงแปดเหลยม3. columnar epithelium เซลลคล�ยทรงกระบอก หรอเส�เลก ๆ เมอมองท�งด�นข�ง นวเคลยสมกใกลฐ�นของเซลล ถ�มซเลยทผวหน�ด�นทเปนอสระ ทำ�หน�ทโบกพดส�ร ต�งๆ ไปทศท�งเดยว กเรยกว�เปน ciliated columnar epithelium เชนทท�งเดนห�ยใจของคน

• อ�จแบงเนอเยอบผวไดเปน 3 ชนด ต�มก�รจดตวของเซลล (ภ�พท 1.5) ไดแก1. simple epithelium ประกอบดวยเซลลเรยงกนเปนชนเดยว มกพบในบรเวณทส�รตองแพรผ�นเนอเยอ หรอบรเวณทส�รตองถกหลงหรอถกกำ�จด หรอถกดดซม2. stratified epithelium ประกอบดวยเซลลเรยงซอนกน 2 ชนขนไป พบทผวหนง และเยอบหลอดอ�ห�รของคนและสตวมกระดกสนหลงอน ๆ3. Pseudostratified epithelium มก�รเรยงตวกนของเซลลทมองดเหมอนกบมเซลลอยซอนกนหล�ยชน แตคว�มจรง ทกเซลลยงตดอยบนเยอรองรบฐ�นทงสน เพยงแตบ�งเซลลไมสงพอทจะยนไปถงผวหน�อสระของเนอเยอ และถกเบยดอยด�นล�ง ทำ�ใหเหนเหมอนม 2 ชนหรอม�กกว�นน พบทท�งเดนห�ยใจบ�งสวน ซงเซลลชนบนสดมซเลย และพบททอของตอมหล�ยชนด

• สำ�หรบเนอเยอบผวชนด stratified ยงพบชนดพเศษชนดหนงซงเซลลอ�จเปลยนรปร�งไดชวคร�ว หรอเปลยนรปร�งกลบไปกลบม�ได เชน ทผนงกระเพ�ะปสส�วะ ซงมก�รยดขย�ยตวในบ�งครงเพอรองรบปรม�ณปสส�วะทเพมขน เซลลทบผวจะเปลยนแปลงจ�กรปลกบ�ศก ทแบนร�บลงกว�เดม เมอผนงกระเพ�ะปสส�วะขย�ยออก เรยกเนอเยอบผวชนดว� เปนแบบ stratified transitional epithelium

• เนอเยอเกยวพน• เนอเยอเกยวพน ทำ�หน�ทสำ�คญ คอ เปนตวเชอมหรอประส�น

ระหว�งเนอเยออน ๆ ในร�งก�ย ชวยคำ�จนร�งก�ยหรอโครงสร�งต�ง ๆ และปองกนอวยวะทอยข�งใต โดยเกอบทกอวยวะในร�งก�ยจะตองมเนอเยอเกยวพนเปนร�งแหคำ�จน ชวยทำ�หน�ทคล�ยกนชน หรอหมอนกนกระเทอน เนอเยอเกยวพนมหล�ยชนดหลก ๆ 8 ชนด ไดแก1. เนอเยอเกยวพนชนดโปรงบ�ง (loose หรอ areolar connective tissue)2. เนอเยอเกยวพนชนดแนนทบ (dense connective tissue)3. เนอเยอเกยวพนชนดอล�สตก (elastic connective tissue)4. เนอเยอเกยวพนชนดต�ข�ย (reticular connective tissue)5. เนอเยอไขมน (adipose tissue)6. กระดกออน (cartilage)7. กระดก (bone)8. เลอด (blood)

• ชนดของเสนใยของเนอเยอเกยวพน1. collagen fiber พบมจำ�นวนม�กทสด กระจ�ยอยทวไปทกทศท�ง ประกอบดวยมดของ fibril เลก ๆ เรยงขน�นกนอย มสมบตโคงงอได แตกส�ม�รถต�นท�นแรงตงได เมอถกดงจะยดไดนอยม�ก และถ�ใชแรงดงม�ก ๆ กข�ดได2. elastic fiber มลกษณะแตกแขนงเปนกงก�นส�ข�ม�กและเชอมกนเปนต�ข�ย เมอดดวยกลองจลทรรศนอเลกตรอนจะเหนประกอบดวย microfibril ม�กม�ย แตไมเปนมดอย�ง collagen fiber ส�ม�รถดงใหยดได และเมอปลอยจะกลบสขน�ดเดมและรปร�งเดมได

• 3. reticular fiber มขน�ดเลกม�กและแตกแขนงเปนต�ข�ยละเอยดม�กมองไมเหนดวยกลองจลทรรศนแบบใชแสงธรรมด�ตองยอมดวยเงนจงจะมองเหนไดcollagen และ reticular fiber ประกอบดวยโปรตนทเรยกว� collagen ซงประกอบดวยกรดอะมโนหล�ยชนด เชน glycine, proline และ hydroxyproline ซง collagen นเปนโปรตนทแขงและเหนยวม�ก ดงนน ถ�อยในโครงสร�งใด โครงสร�งนนจะแขงแรงม�ก

• ชนดของเซลลของเนอเยอเกยวพน 1. fibroblast ทำ�หน�ทสร�งโปรตนและค�รโบไฮเดรตของเมทรกซและเสนใย และหลงส�รประกอบโปรตนเฉพ�ะชนด ซงจะจดตวเปนเสนใย จะมกจกรรมม�กเปนพเศษในเนอเยอท2. กำ�ลงเจรญ และบ�ดแผลทกำ�ลงสม�น ขณะทเนอเยอมอ�ยม�กขน จำ�นวน fibroblast จะลดลง และทำ�หน�ทนอยลง เรยกชอใหมว� fibrocyte3. pericyte เปนเซลลทไมมก�รเปลยนแปลงไปทำ�หน�ทเฉพ�ะ (differentiate) พบอยต�มผนงด�นนอกของเสนเลอดฝอยทกระจ�ยไปทวเนอเยอเกยวพน เข�ใจว�เปนผสร�งหรอใหกำ�เนดเซลลอน เชน เมอมบ�ดแผล pericyte จะแบงตวไดเปน fibroblast4. macrophage พบไดทวไปในเนอเยอเกยวพน เคลอนททวไปในเนอเยอเพอเกบเศษเซลลและจบกนส�รแปลกปลอม เชน เชอโรค แบคทเรย5. mast cell ปลอยส�ร เชน histamine ออกม�ระหว�งเกดปฎกรย�ก�รแพนอกจ�กเซลลทง 4 ชนดนแลวกจะเปนเซลลเฉพ�ะทพบในเนอเยอเกยวพน

• 1. เนอเยอเกยวพนชนดโปรงบ�ง (ภ�พท 1.6)เปนเนอเยอเกยวพนทกระจ�ยอยม�กทสดในร�งก�ย พบเปนแถบบ�ง ๆ อยระหว�งสวน ต�ง ๆ ของร�งก�ย ยดอวยวะไวดวยกน และทำ�หน�ทเปนแหลงเกบสะสมหรอสำ�รองของเหลว และเกลอ เนอเยอชนดนหมรอบเสนประส�ท เสนเลอด และกล�มเนอ สวนทผวหนง ชนของเนอเยอเกยวพนนรวมกบเนอเยอไขมน กคอชน subcutaneous หรอชนใตผวหนง และกล�มเนอ รวมทงโครงสร�งอนข�งใต ในเมทรกซซงมส�รประกอบไกลโคโปรตน จะมเสนใย collagen และ elastic กระจ�ยทวไปทกทศท�ง มสมบตโคงงอได ฉะนนจงทำ�ใหสวนทตดตออยเคลอนไหวไดด2. เนอเยอเกยวพนชนดทบ (ภ�พท 1.7)เปนเนอเยอทมคว�มแขงแรงม�ก และโคงงอได แตนอยกว�ชนดโปรงบ�ง ประกอบดวยcollagen fiber เปนสวนใหญ อ�จแบงไดเปน 2 ชนด คอ- แบบ irregular มcollagen fiber จดตวเปนมดกระจ�ยทกทศท�งทวไปในเนอเยอ พบทชน dermis ของผวหนง- แบบ regular มcollagen fiber ทเปนระเบยบแนนอน ทำ�ใหเนอเยอแขงแรงและต�นท�นแรงต�ง ๆ ไดดม�ก ตวอย�ง คอ เอนทยดระหว�งกล�มเนอและกระดก (tendon)

• 3. เนอเยอเกยวพนแบบอล�สตก ประกอบดวยมดของ elastic fiber เรยงขน�นกน เปนสวนใหญ พบทเอนทยดระหว�งกระดกกบกระดก (ligament) (ภ�พท 1.8) และพบทโครงสร�งทตองขย�ยและกลบสสภ�พเดม เชน ผนงของเสนเลอดอ�รเทอรขน�ดใหญ และเนอเยอปอด

4. เนอเยอเกยวพนชนดต�ข�ย(ภ�พท 1.9)ประกอบดวย reticular fiber ส�นกนไปม� ทำ�หน�ทคำ�จนอวยวะหล�ยอย�ง เชน ตบ ม�ม ตอมนำ�เหลอง

• 5. เนอเยอไขมน (ภ�พท 1.10)แตละเซลลของเนอเยอชนดน มไขมนพวก triglyceride สะสมอยจำ�นวนม�ก และจะปลอยออกม�เมอร�งก�ยตองก�รใชในก�รห�ยใจระดบเซลล พบในชนใตผวหนง และเนอเยอทปองกนอวยวะภ�ยใน เมอยงเจรญไมเตมท เซลลมรปร�งคล�ยรปด�ว เมอมไขมนม�สะสมในไซโทพล�ซม เซลลจงมรปร�งกลมขน ๆ เนองจ�กหยดไขมนม�รวมกนใหญขน จนเหนเปนหยดเดยว มกจะกนเนอท หรอปรม�ตรเกอบทงหมดของเซลล (อ�จถง 90%) ทำ�ใหดนไซโทพล�ซม และออรแกเนลลไปทขอบเซลล และเหนนวเคลยสโปงออกม� เมอดภ�พตดขว�งดวยกลองจลทรรศนแบบใชแสงธรรมด� จงเหนเหมอนเปนวงแหวนมพลอย 1 เมด (โดยเรอนแหวนคอไซโทพล�ซมและเมดพลอย คอนวเคลยส) บ�งครงจงเรยกว� signet ring cell สวนทมไขมนอยจนเกอบเตมเซลลจะเหนเปนเพยงชองว�งขน�ดใหญภ�ยในเซลล เนองจ�กสทยอมในก�รทำ�สไลดละล�ยไขมนออกไป

• 6. กระดกออน (ภ�พท 1.11)เปนแกนทำ�หน�ทคำ�จนในสตวมกระดกสนหลงทกชนด ขณะทเปนเอมบรโอ แตสวนใหญเมอเปนตวเตมวยจะถกแทนทดวยกระดก ยกเวนในปล�กระดกออน เชน ฉล�ม กระเบน ซงมกระดกออนตลอดชวต มลกษณะเหนยว แขงแรงแตยดหยนได เซลลกระดกออน เรยกว� chondrocyte สร�งเมทรกซ ซงแขงและเหนยวรอบ ๆ เซลล อยในชองว�งเลก ๆ จะพบ chondocyte อยเดยวๆ หรออ�จเปนกลม 2 หรอ 4 เซลล อยในชองว�งเลกๆ เรยก lacuna ซงอยในเมทรกซและเซลลเหล�นเปนเซลลทมชวต 

อ�จแบงกระดกออนไดเปน 3 ชนดของเสนใยสวนใหญทพบในเมทรกซ คอ- Hyaline cartilage (ภ�พท 1.12) Matrix ไมมเสนใยอย พบอยต�มขอตอของกระดกต�งๆ เยอกนจมก (Nassal septum) หลอดลม และกระดกออนของซโครง

• - Elstic carilage (ภ�พท 1.13) Matrix เตมไปดวย collagen fiber + elastic fiber พบต�มใบห กลองเสยงและฝ�ปดกลองเสยง

• - Fibrocartilage (ภ�พท 1.14) Matrix เตมไปดวย collagen fiber พบต�มขอตอของกระดกสนหลง (intervertebral disk) และขอตอของกระดกอนๆ

• 7. กระดก(ภ�พท 1.15)คล�ยกระดกออนตรงทประกอบดวยเมทรกซเปนสวนใหญซงม lacuna และมเซลลทสร�ง เมทรกซ แตต�งกนทเมทรกซ มไดมแต collagen, mucopolysaccharide และส�รอนทรยอนเท�นน ยงมแรธ�ต apatite ซงเปนส�รประกอบของแคลเซยมฟอสเฟตอยดวย ดงนน ก�รแพรจะเกดไดช�ม�ก ก�รส�รอ�ห�ร และออกซเจนโดยอ�ศยก�รแพรอย�งเดยวไมเพยงพอทจะเลยงเซลลกระดกได เซลลกระดกหรอ Osteocyte จงมก�รตดตอกนเอง และก�รตดตอกบเสนเลอดฝอย โดยท�งชองเลก ๆ บ�งๆ ของเซลลเอง ทำ�ใหเหนเปนเซลลรปด�ว อ�จเรยกว� Osteoblast ดงนน เซลล กระดกจะตองอยใกลเสนเลอดใหม�กทสดเพอชวยก�รแพรของส�ร จงพบว�ในกระดกสวน ใหญ เซลลกระดกจดตวรอบเสนเลอดฝอยเสนหนง และอยเปนชน ๆ รอบวงกลมทมเสนเลอด ฝอยอยตรงกล�ง ชนเหล�น เรยกว� lamella ซงจดตวเปนหนวยรปกระสวยเรยกว� osteon สวนชองกล�งทเปนทอยหรอท�งผ�นของเสนเลอดฝอยและเสนประส�ท เรยกว� Haversian canal กระดกยงประกอบดวยเซลลขน�ดใหญซงมหล�ยนวเคลยสเรยก osteoclast ซงส�ม�รถละล�ยและดงส�รประกอบของกระดกออกได รปร�งและโครงสร�งภ�ยในของกระดกอ�จคอยๆ เปลยนต�มกระบวนก�รเตบโตปกต และตอแรงกดดนท�งก�ยภ�พ โดยเกลอแคลเซยมทำ�ใหเมทรกซของกระดกแขงม�ก สวน Collagen ชวยไมใหเปร�ะเกนไป ดงนนกระดกจงเบ� และแขงแรงอย�งไมน�เชอ โครงสร�งทงหมดเหล�นเปนลกษณะเฉพ�ะของกระดกแขงทเรยก compact bone ซงเปนกระดกทพบทวไปในร�งก�ย เชน กระดกทอนย�วทข� แขน เปนตน ภ�ยในกระดกแขงแบบนมไขกระดก (bone marrow) ขน�ดใหญ 1 อนอยตรงกล�ง ซงอ�จเปน yellow marrow ซงสวนใหญเปนไขมน หรอ red marrow ซงเปนแหลงสร�งเมดเลอดแดงหรอเมดเลอดข�วบ�งชนด นอกจ�กน ยงมกระดกอกชนดหนง คอ spongy bone ซงแนนและแขงนอยกว� compact bone แตจดตวเปนร�งแหของชนกระดกตอกน ปกตพบทสวนปล�ยของกระดกแขงทเรยก epiphysis (ภ�พท 1.15)

• 8. เลอด (ภ�พ 1.16)ประกอบดวยเมดเลอดแดง (erythrocyth) ,เมดเลอดข�ว (leucocyte) และเกลดเลอด (platelet) แขวนลอยอยในพล�สม�ซงเปนของเหลว นกชววทย�สวนใหญถอว�เลอดเปนเนอเยอเกยวพน เพร�ะก�รทำ�ง�นของเลอดใกลเคยงกบเนอเยอเกยวพนโดยทวไปแตบ�งคนแยกเปนกลมต�งห�ก เพร�ะต�มคำ�จำ�กดคว�ม เซลลเนอเยอเกยวพนจะตองสร�งเมทรกซออกม�รอบ ๆ แตเซลลเมดเลอดไมไดสร�งพล�สม� ส�ม�รถแยกคว�มแตกต�งของเมดเลอดทง 2 ชนด และเกลดเลอดได ภ�ยใตกลองจลทรรศนแบบใชแสงธรรมด�- เมดเลอดแดง ในสตวเลยงลกดวยนำ�นมสวนใหญ เมอเจรญเตมทจะไมมนวเคลยส จงเหนเปนลกษณะเว� 2 ด�น สวนของสตวมกระดกสนหลงอนจะเปนเซลลรปไขและมนวเคลยส ในสตวทไมมกระดกสนหลงสวนใหญรงควตถทจบออกซเจนได จะไมอยทเมดเลอด แตอยในพล�สม�มสแดง หรอสฟ�ขนกบชนดของรงควตถ สวนในสตวมกระดกสนหลงสวนใหญรงควตถจบออกซเจน คอ ฮโมโกลบน ซงเก�ะอยทเมดเลอดแดง- เมดเลอดข�ว ในคนมหล�ยชนด ต�งกนทรปร�ง โครงสร�ง นวเคลยส ก�รตดสและหน�ท- เกลดเลอด ไมใชเซลลทงเซลล แตเปนชนสวนเลก ๆ ทแตกจ�กเซลลในไขกระดก