Statik Proje kontrolü

Statik Proje kontrolünde dikkat edilmesi gereken hususlar

• Mimari proje ile uyum

SüperpozeStatik planMimari plan

• Vaziyet deki konumu ve yapı zemin ilişkisi. (Bodrumsuz yapılar için temel derinliği)

• Çevre ölçüsü

• Aks sayısı, ismi, aks aralarındaki mesafe

• Plan kotları, döşemedeki boşluklar. (Bu boşluklar teyit için elektrik ve mekanik projelerede bakılmalıdır.)

• Kat yükseklikleri

• Döşeme sistemi mimari projede işlenmiş olmalıdır.(Kaset, kiriş plak vb)

• Mimari ve Statik projede merdivenlerden geçen bir kesit olmalıdır.

• Statik proje Çelik yapı ise mimari çelik projesi ile tamamen işlenmelidir. Özelliklecephe kısımlarında çok fazla detay eksiği olduğundan çizilen ile imalat arasında farklar çıkmaktadır. Genel olarak mimari olarak çözülmemiş bir yer kalmamalıdır.

Mimari proje ile uyum;

• Statik projede alınan zemin parametrelerin onaylı zemin etüd projesi ile uyumluluğu

Zemin etüd ve varsa geoteknik rapor ile uyumu

Statik proje hesap ve çizim kontrolü

• Statik proje kontolünde ilk kontrol edilmesi gereken hangi şartnameye göre yapıldığını gösteren şartname referanslarıdır. (Örneğin hafif çelik yapı TS648 kapsamı dışındadır.)

• TS 498 “Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin

• Hesap Değerleri”

• TS 648 “Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları”

• TS 4561 “Çelik Yapıların Plastik Teoriye Göre Hesap Kuralları”

• TS 3357 “Çelik Yapılarda Kaynaklı Birleşimlerin Hesap ve Yapım

Kuralları”

• DBYBHY “Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında

• Yönetmelik”

Yerli Yönetmelikler:

• ASCE-7 “Binalar ASCE ve diğer yapılar için minimum tasarım

• yükleri”• IBC 2003 “Uluslararası Bina Yönetmeliği

• AISC 360-05 “Binalar için Yapısal Çelik Şartnamesi”

• AISC 341-05 “Çelik Binalar için Sismik Koşullar”• AISC 325-05 “Çelik İnşaat El Kitabı”

• AISC Design Guides -1~ 21

• AWS D1.1 “Kaynak Yönetmeliği-Çelik”

• AASHTO “Karayolu Köprü Şartnamesi”

• FEMA 450 “NEHRP Recommended Provisions for Seismic

• Regulations for New Buildings and other structures”

Amerikan Yönetmelikleri:

• “Eurocode-Yapı EN 1990 Eurocode Tasarımının Temelleri”

• EN 1991-1 “Eurocode-Yapılara olan etkiler- Genel etkiler”

• EN 1991-2 “Eurocode-Yapılara olan etkiler- Köprülerdeki Trafik

• Yükleri”

• EN 1993-1 “Eurocode-Çelik Yapıların Tasarımı-Genel Kurallar ve• Bina Kuralları”

• EN 1993-2 “Eurocode-Çelik Yapıların Tasarımı-Çelik Köprüler”

• EN 1994-1 “Eurocode-Çelik ve Beton Karma Yapıların Tasarımı-• Genel Kurallar ve Bina Kuralları”

• EN 1994-2 “Eurocode-Çelik ve Beton Karma Yapıların Tasarımı-

• Genel Kurallar ve Köprüler

Avrupa Yönetmelikleri:

• Statik proje yapılırken kullanılan hesap analiz programının datalarının proje sözleşmesinde projecinin temin edeceğine dair madde olmalıdır.

• Bu maddeye istinaden, alınan datalar ile hesap kontrol edilmeli ve hesap raporunun verilen model ile uyumlu olması çok önemlidir. Zemin gerilmesini kurtarmak için kat silinerek alınan raporlar ile karşılmıştır.

• Statik yapı modellenirken yapılan hatalarda mimari uyumdan sonra, parametrelerin ve yüklerin yanlış alındığı problemi gelmektedir. Yükün az alınması tehlikeli sonuçlar doğuracağı gibi çok alınması da fazla gereksiz maliyete yol açmaktadır.

• Müşterinin özel kullanım için vereceği yükler dışında şarnamedeğişikliğine kadar TS498(Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak YüklerinHesap Değerleri) şartnamesi kullanılmakta idi. Sanırım kar ve rüzgar yükleri hariç hala diğer yükler için geçerli durumda.

• Kar ve rüzgar yükleri için TS EN 1991-1-3 (kar) TS EN 1991-1-4 (rüzgar) geçerli.

• Müşterinin özel vereceği yükler için bahsedilen, genellikle sanayi tipindeki yapılarda makine yükü, boru köprüleri için borulama yükü, depo yükü gibi şartnamede yer alsa bile daha fazla istenen yüklerolabilmektedir. Bu yüklerin doğru girilmesi ölümcül düzeyde önem arz etmektedir.

• Data kontrolünde;

• Bina kat adedi

• Etkin yer ivmesi katsayısı

• Bina önem katsayısı

• Spektrum katsayısı

• Taşıyıcı davranış katsayısı

• Elemanlara etkitilen yükleri

Datadan kolaylıkla kontrol edebiliriz

• Proje kontrolündeki diğer bir konu ise yapılan matematiksel modelin ne kadar doğru tasarladığı ile ilgilidir. Merdivenlerin girilmiş olması, saçakların konsolların iç duvarların girilmesi gibi mimari plana olabildiğince yakın bir modelin oluşturulmuş olması gerekmektedir.

• Betonarme projelerde bu daha çok mimari plana maksimum yaklaşıklık ile ilgili iken, çelik projelerde bunun üzerine birde elemanların mesnetlenme koşullarıda eklenmektedir.

• Hesap programının data isteği burada daha çok lazım olmaktadır. Bir kiriş yada kolonun sabit, kayıcı ya da moment aktaran mı olduğunu incelemek için modelden kontrol daha kolay olmaktadır.

• Birde bu alınan mesnetlenme koşullarının çizimde ne kadar doğru yapıldığıdır. Moment aktaran bir kirişin moment aktarmayan olarak çizilmesi durumunda mesnetlere moment aktaramayacak ve açıklıkmomenti kurtarmayacaktır.

• Hesap raporlarında yukarıda bahsedilen parametrelerin data ile uyumlu olmasını ve sonuçlarındaha önce bahsetmiştik.

• Çelik projelerde ek olarak bağlantı hesabının yapılması gerekmektedir. Düğüm noktası hesaplarının genellikle hesap raporlarında yer almadığı sadece program çıktılarından ibaret olduğu görülmektedir. Böyle bir raporun kabul edilmeyeceği bilinmelidir.

Düğüm noktalarının hesabı herkesin anlayıp, hangi değerin nereden geldiğini takip edebileceği şekilde verilmelidir. Benzer bağlantıların hepsi için tekrarlayan açıklamalar yapılmasına gerek olmasada farklı ve kritik olan tüm bağlantı hesapları, Deprem yönetmeliğinde belirtilen artırılmış deprem yüküetkilerine göre hesabının gösterilmesi gereklidir.

• Betonarme ve Çelik karkas sisteminin bir arada kullanıldığı yapı sisteminde ki genellikle bu çelik çatının betonarme yapıya oturtulması şeklinde yapılmaktadır. Bu durumlarda çelik çatıdan gelen yüklerin betonarme sisteme hangi mesnetlenme şartı ile bağlanmış ise ona göre yüklerinetkitilmiş olmasına bakılmalıdır.

• Mümkün ise bir arada modellenmiş halindeki modlarına bakılmalı, ötelenmeler kontrol edilmelidir. Ayrıca gelen yük temel gerilmelerinde de bu yüklerinde etkitilmiş mi kontrol etmek gereklidir.

Statik proje çizim kontrolü

• Mimari, elektrik ve mekanik proje süperpozelerinden sonra proje çiziminin hangi şartname referans alınmış ise o şartname kriterlerine göre çizimlerinin yapılmış olması kontrol edilmelidir.

• Ülkemizde betonarme projeler için geçerli olan TS500 ve 2007 Deprem yönetmeliğindeki betonarme eleman, donatı için kriterlerine uyumlu olmalıdır.

Pafta sıralaması

• Betonarme projelerde, imalat sırasına göre pafta sıralaması yapılmaktadır.

• Temel paftası

• Kolon aplikasyon planı

• Kat kalıp planı

• Kat kalıp donatı planı tekrarlayan şekilde son kata kadar devam eder

• Ardından Kiriş detayları

• Kolon aplikasyon planının içerisinde yer almamış ise Kolon boyuna açılım detayları

• Merdiven detayları

• Temel paftası

• Birkez daha burda belirtelim ki çizimler yapılan hesap ile uyumlu olmalıdır.

• Temel paftasında seçilen temel sisteminin minimum koşullarının sağlaması, onaylı zemin etüdraporunda verilen zemin emniyet gerilmesinden düşük olması kontrol edilmelidir.

• Temelde ilk bakılması gereken vaziyete göre temel alt kotudur. Temel alt kotunun bodrumsuz yapılar için don yapılan kente göre belirlenen donma derinliğinin altında olmalıdır.

• Temellerin izolasyonunun eksiksiz şekilde çizilmesi ve yerinde yapılması, betonarme elemanların temelden gelecek suyun kapileritesi yüzünden ileride oluşacak çiçeklenme oluşumunun önüne geçeceği ve bina kalitesini koruyacağı bilinmelidir.

• Bina içerisindeki 20cm duvarlar için sıkıştırılmış toprak ile taşınan döşemenin altına duvar altı hatıl konulması gereklidir.

• Temel donatı planında asal donatıların TS500 de belirtildiği gibi Sürekli Temeldeki çekme donatısı oranı, herbir doğrultuda, hesapta göz önüne alınan kesite göre 0,002 den az ve donatı aralığı 250 mm den fazla olamaz.

• Ancak radye temel kirişsiz döşeme gibi çalıştığı için kirişsiz döşemelerde yer alan, «Donatı aralığı ise, tablasız döşeme kalınlığının 1,5 katından ve kısa doğrultuda 200 mm fazla olamaz» ibaresi dikkate alınmalıdır.

• Bindirme boyu beton ve donatı kalitesi ve çapa bağlı olarak

TS500 de aşağıdaki denklemdeki gibi tanımlanmıştır. Buna ek olarak Konum1 de olan donatılar için 1,4 ile çarpılması önerilmiş Deprem şartnamesinde 1,5 ile çarpılması önerilmiştir.

Genellikle kullandığımız C20 betonu ve S420 betonu için kenetlenme boyu denklemde 43,8Ødir. Deprem şartnamesine göre 43,6x1,5=66Ø alınmalıdır.

• Donatı yerleşimi ile ilgili kontrol edilmesi gereken kriterlerden biriside pas payıdır.

• Kolon aplikasyon Planı

• Kolon aplikasyonda boyuna donatı arası yazılı bir koşul bulunmasa da etriye kolları veya çirozlar arası mesafe 25Øw ve/veya 30cm aşamaz.

• Kolon sarılma bölgeleri için verilen sıklaştırma bölgeleri kontrol edilmelidir.

• Yapıda perde bulunuyor ise perde kalınlığının kat yüksekliğinin 1/15 inden daha az olmaması kontrol edilmelidir.

• Kalıp planı• Daha öncede

belirttiğimiz gibi Mimari proje ile tam uyumlu olmalıdır.

• Donatı Kalıp Planı

• Kalıp planlarında genellikle yapılan hatalardan biriside mesnet bölgesinde, özellikle süreksiz mesnetlerde alt donatı pilyesindengelen mesnet donatısıyla bırakılmasıdır. İlave donatıların atılmış olması kontrol edilmelidir.

• Kiriş detayı paftası

• Kiriş detaylarında dikkat etmemiz gereken önemli hususlarından biriside bindirme yerlerinin kontrolüdür. Açıklık donatısının ortada, mesnet donatısının mesnetlerde bindirilmemesi istenmektedir.

• Birden fazla çubuğa ek yapılması gereken durumlarda, ek yerleri şaşırtılmalıdır. İki ekin merkezinden merkezine ölçülen uzaklık en az 1,5 l0 kadarsa, ekler şaşırtılmış sayılır.

• Kirişlerde donatı ile diğer bir konuda donatı yığılmasıdır. Donatıların arasındaki mesafe betonun donatıyla beraber çalışabilmesi için şartnamede belirtilen donatı aralığının altına düşülmemesi gerekir.

• Bir önceki resimdeki gibi çok sık olan donatı düzenlemesinden kaçınmak için çift sıra yapılması düşünülebilir, bu durumda da çift sıraya geçtiğimizde donatıların ağırlık merkezi faydalı yüksekliği az da olduğu değiştirdiğini bilmeliyiz ve programın bunu hesapladığından emin olmalıyız.

Şekil Sn. Prf. Dr. Adem DOĞANGÜN’ün kitabından alınmıştır.

Teşekkürlerhttps://www.linkedin.com/in/yavuzbilgic/