Statenvoorstel nr. PS/2016/871 #in - Overijssel innoveert en internationaliseert Datum GS-kenmerk Inlichtingen bij 04.10.2016 2016/0386843 mw. L. van der Veen, telefoon 06 - 21 20 81 67 e-mail [email protected]Aan Provinciale Staten Onderwerp Statenvoorstel ‘#in - Overijssel innoveert en internationaliseert’ Bijlagen I. Ontwerpbesluit nr. PS/2016/871 (bijgevoegd) II. Budgettaire gevolgen 19e wijziging van de begroting 2016 (bijgevoegd) III. Samenhang programma’s kerntaak 5: Economie IV. Programmaplan #in – Overijssel innoveert en internationaliseert (bijgevoegd) Samenvatting van het voorgestelde besluit Wij werken onder het motto ‘Overijssel werkt!’ aan een concurrerende economie. De wereld verandert in rap tempo, dit vraagt om een groot aanpassingsvermogen van ons allemaal. Voldoende toekomstige werkgelegenheid is geen vanzelfsprekendheid. Daarom beschouwen wij als onze centrale opgave: banen voor nu en in de toekomst. Het is onze ambitie om samen met partners - bedrijfsleven, kennisinstellingen, medeoverheden, maatschappelijke organisaties en inwoners – intensiever te werken aan maatschappelijke opgaven. Met ‘#in - Overijssel innoveert en internationaliseert’ vervlechten we deze uitdagingen. Bedrijven die innoveren en de internationale markt opzoeken, groeien sneller, zijn duurzamer en creëren meer banen dan gemiddeld. De afgelopen jaren hebben wij, samen met onze partners, al veel bereikt. Noodzaak is om deze inspanningen te continueren en ondernemersvriendelijk door te ontwikkelen, in het belang van een toekomstbestendige economie. Focus ligt op innovatieve oplossingen voor maatschappelijke opgaven en op nieuwe, technologische (internationale) businesskansen in de maakindustrie en belangrijke toepassingsgebieden (zoals gezondheidszorg, agrofood en energie). Die focus sluit aan bij onze kracht en internationale kansen. Onze uitvoeringsstrategie bestaat uit drie actielijnen: (1) #in de markt: van idee naar business, (2) #in én buiten Overijssel: internationale handelsbevordering en (3) #in de basis: infrastructuur voor innovatie op orde. Provinciale Staten stellen daarvoor € 24,3 miljoen beschikbaar voor de periode 2017–2019. Het begint #in Overijssel! Banen voor nu en in de toekomst. Inleiding en probleemstelling Wij werken aan een sterke regionale economie. Drie pijlers vormen hiervoor het fundament: (1) een aantrekkelijk vestigingsklimaat, (2) de aansluiting tussen arbeidsmarkt en onderwijs en (3) een concurrerend bedrijfsleven (Bijlage III) Met als centrale opgave: banen voor nu en in de toekomst. De Overijsselse economie is, met een groei van 2,4% in 2015 (NL 2%, CBS), aan het herstellen van de crisis die in 2008 begon. Het herstel van de werkgelegenheid zet door in 2015 (BIRO). In 2015 telde Overijssel 540.800 banen. Dit is echter nog onder het niveau van voor 2008. Willen we de werkgelegenheid toekomstbestendig laten groeien, dan blijft er nog veel te doen. De afgelopen jaren heeft de provincie samen met partners al veel bereikt. Dankzij onze bijdrage van € 50 mln in de periode 2012-2015 is ongeveer € 400 miljoen aan uitgelokte investeringen gerealiseerd, zijn 3.500 banen gecreëerd 1 en is een effectieve innovatie-infrastructuur neergezet. Vooral de High Tech Systemen en Materialen (HTSM) markt 2 (RVO) met haar toepassingsgebieden en de maakindustrie staan symbool voor 1 € 1 miljoen provinciale middelen lokt € 8 miljoen aan investeringen uit en levert gemiddeld 70 banen op. Dit is op basis van EFRO, ASV subsidies en de bijdrage aan Oost NV, excl. Innovatiefonds Overijssel. 2 De High Tech Systemen en Materialen markt richt zich op de toepassing van slimme materialen in componenten en het ontwikkelen van hightech systemen ter ondersteuning van het efficiënt gebruik van energie en materialen in verschillende toepassingen. Karakteristieke eigenschappen van hightech systemen zijn: 1) zeer intelligent
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Statenvoorstel nr. PS/2016/871
#in - Overijssel innoveert en internationaliseert
Datum GS-kenmerk Inlichtingen bij
04.10.2016 2016/0386843 mw. L. van der Veen, telefoon 06 - 21 20 81 67
Statenvoorstel ‘#in - Overijssel innoveert en internationaliseert’
Bijlagen
I. Ontwerpbesluit nr. PS/2016/871 (bijgevoegd)
II. Budgettaire gevolgen 19e wijziging van de begroting 2016 (bijgevoegd)
III. Samenhang programma’s kerntaak 5: Economie
IV. Programmaplan #in – Overijssel innoveert en internationaliseert (bijgevoegd)
Samenvatting van het voorgestelde besluit Wij werken onder het motto ‘Overijssel werkt!’ aan een concurrerende economie. De wereld
verandert in rap tempo, dit vraagt om een groot aanpassingsvermogen van ons allemaal.
Voldoende toekomstige werkgelegenheid is geen vanzelfsprekendheid. Daarom beschouwen
wij als onze centrale opgave: banen voor nu en in de toekomst. Het is onze ambitie om
samen met partners - bedrijfsleven, kennisinstellingen, medeoverheden, maatschappelijke
organisaties en inwoners – intensiever te werken aan maatschappelijke opgaven. Met ‘#in -
Overijssel innoveert en internationaliseert’ vervlechten we deze uitdagingen.
Bedrijven die innoveren en de internationale markt opzoeken, groeien sneller, zijn duurzamer
en creëren meer banen dan gemiddeld. De afgelopen jaren hebben wij, samen met onze
partners, al veel bereikt. Noodzaak is om deze inspanningen te continueren en
ondernemersvriendelijk door te ontwikkelen, in het belang van een toekomstbestendige
economie. Focus ligt op innovatieve oplossingen voor maatschappelijke opgaven en op
nieuwe, technologische (internationale) businesskansen in de maakindustrie en belangrijke
toepassingsgebieden (zoals gezondheidszorg, agrofood en energie). Die focus sluit aan bij
onze kracht en internationale kansen. Onze uitvoeringsstrategie bestaat uit drie actielijnen:
(1) #in de markt: van idee naar business, (2) #in én buiten Overijssel: internationale
handelsbevordering en (3) #in de basis: infrastructuur voor innovatie op orde. Provinciale
Staten stellen daarvoor € 24,3 miljoen beschikbaar voor de periode 2017–2019. Het begint
#in Overijssel! Banen voor nu en in de toekomst.
Inleiding en probleemstelling Wij werken aan een sterke regionale economie. Drie pijlers vormen hiervoor het fundament:
(1) een aantrekkelijk vestigingsklimaat, (2) de aansluiting tussen arbeidsmarkt en onderwijs
en (3) een concurrerend bedrijfsleven (Bijlage III) Met als centrale opgave: banen voor nu en
in de toekomst. De Overijsselse economie is, met een groei van 2,4% in 2015 (NL 2%, CBS),
aan het herstellen van de crisis die in 2008 begon. Het herstel van de werkgelegenheid zet
door in 2015 (BIRO). In 2015 telde Overijssel 540.800 banen. Dit is echter nog onder het
niveau van voor 2008. Willen we de werkgelegenheid toekomstbestendig laten groeien, dan
blijft er nog veel te doen. De afgelopen jaren heeft de provincie samen met partners al veel
bereikt. Dankzij onze bijdrage van € 50 mln in de periode 2012-2015 is ongeveer € 400
miljoen aan uitgelokte investeringen gerealiseerd, zijn 3.500 banen gecreëerd1 en is een
effectieve innovatie-infrastructuur neergezet. Vooral de High Tech Systemen en Materialen
(HTSM) markt2 (RVO) met haar toepassingsgebieden en de maakindustrie staan symbool voor
1 € 1 miljoen provinciale middelen lokt € 8 miljoen aan investeringen uit en levert gemiddeld 70 banen op. Dit is op
basis van EFRO, ASV subsidies en de bijdrage aan Oost NV, excl. Innovatiefonds Overijssel. 2 De High Tech Systemen en Materialen markt richt zich op de toepassing van slimme materialen in componenten en
het ontwikkelen van hightech systemen ter ondersteuning van het efficiënt gebruik van energie en materialen in
verschillende toepassingen. Karakteristieke eigenschappen van hightech systemen zijn: 1) zeer intelligent
de kracht van Overijssel. ‘Smart & sustainable industries’ en ‘concepts for a healthy life’ zijn
vlaggenschepen waar Overijssel met Gelderland zich internationaal mee onderscheidt
(PS/2016/530).
#in transitie: Technologie heeft grote impact op economie en samenleving
De onvoorspelbaarheid van ontwikkelingen en de snelheid van (technologische) veranderingen
vragen een groot aanpassingsvermogen van bedrijven, overheden, (kennis)instellingen en
inwoners (WRR, Lerende economie). Het Trendbureau Overijssel heeft recent een daarmee
gepaard gaande aantal trendbreuken en omslagpunten benoemd die hiermee te maken
hebben. Verwacht wordt dat de Overijsselse economie door haar sectorstructuur gevoelig en
kwetsbaar is voor alle doorbraaktechnologieën3 en bedrijven moeite gaan hebben om de
complexe veranderingen tijdig te verwerken (ING). Als het Overijsselse bedrijven lukt om het
adaptief vermogen te vergroten, dan betekent dat een grote economische boost voor de regio.
Het begint met #in
Bedrijven creëren de banen. Zij zijn hiertoe in staat als ze concurrerend zijn. Innovatieve en
internationaal georiënteerde bedrijven presteren beter (Panteia) en spelen beter in op
(technologische) veranderingen. Door ondernemersvriendelijk te faciliteren en te investeren in
innovatie en internationalisering kunnen we onze bedrijven helpen om in de toekomst zowel
economisch als maatschappelijk te renderen en banen te creëren. Het begint met #in.
Samen #in Overijssel
Overijssel heeft te maken met diverse maatschappelijke opgaven. Denk bijvoorbeeld aan
langer gezond thuis blijven wonen, (voedsel)veiligheid, een vitale infrastructuur of de transitie
naar een duurzame, circulaire economie (PBL, Vergroenen en verdienen). Deze opgaven
bieden businesskansen voor Overijsselse ondernemers. Voor het genereren van
businesskansen zijn creativiteit en innovaties nodig. Of het nu om de volgende industriële
revolutie gaat (‘Smart Industry’), of een dominante maatschappelijke trend, innovatie zorgt
ervoor dat er antwoorden komen op economische en maatschappelijke vraagstukken. De
investeringsbudgetten van overheden zijn een potentieel krachtig instrument om deze
innovaties te bevorderen. De overheid kan als eerste opdrachtgever c.q. launching customer
er (1) aan bijdragen dat bedrijven het initiatief durven te nemen bij het ontwikkelen van
nieuwe oplossingen, en (2) eerder concurrerend de wereldmarkt op kunnen. Het bevorderen
van innovatiegericht opdrachtgeverschap door ons en medeoverheden is noodzakelijk.
Doel en resultaat
Voor banen, nu én in de toekomst, willen wij aan de volgende doelen werken:
Bedrijven stimuleren innovatieve oplossingen te ontwikkelen voor maatschappelijke opgaven:
a. vaker vernieuwende oplossingen implementeren voor provinciale opgaven (bijvoorbeeld
op het gebied van bereikbaarheid, ecologische hoofdstructuur, asbest, energie);
b. medeoverheden stimuleren om vaker vernieuwende oplossingen te implementeren voor
hun opgaven (bijvoorbeeld voor gezondheid, veiligheid, verduurzaming van
energievoorzieningen en mobiliteit).
Aanjagen van nieuwe businesskansen in de HTSM markt en haar belangrijke
toepassingsgebieden (zoals gezondheidszorg, energie en agrofood4) met als doel:
a. meer business uit innovatie te genereren (stijging van de omzet uit innovatie);
b. meer actieve Overijsselse ondernemers op internationale markten;
c. meer buitenlandse investeringen aan te trekken in Overijssel;
d. meer Overijsselse maakbedrijven worden slimmer en schoner.
De inschatting, op basis van ervaring in de afgelopen jaren, is dat met onze bijdrage van € 24
mln in de periode 2017 – 2019, ongeveer € 190 miljoen aan investeringen worden uitgelokt en
1.650 banen worden gecreëerd.
Participatie samenleving Vanuit ons innovatie- en internationaliseringsbeleid zijn wij gewend om vraaggestuurd te
werken. Dit voorstel is dan ook tot stand gekomen samen met vele partijen. Stakeholders
worden op meerdere treden van de participatieladder betrokken bij de uitvoering: als
initiatiefnemer, cofinancier, samenwerkingspartner en adviseur.
Overwegingen Ons voorstel bouwt voort op de kaders van het regionaal economisch beleid 2012-2015
(PS/2012/107). In lijn met het advies van de WRR (Naar een lerende economie) gaan wij door
met het goed laten functioneren van het innovatiesysteem als geheel. Hiermee geven we
(embedded systemen, software, sensors), 2) zeer nauwkeurig (nano-elektronica, high percision manufactoring) en 3)
zeer efficiënt (mechatronica). Bron: Berenschot 2013 – ABC van de topsector HTS&M). 3 Doorbraaktechnologie: drastische innovatie die verreikende veranderingen tot gevolg heeft voor de economie als
geheel. Recente voorbeelden: Internet of Things, 3D printing, nanotechnology. 4 Voor agro en food PS/2016/508
Statenvoorstel nr. PS/2016/871 3
gehoor aan de oproep van de SER en het advies van de tussentijdse evaluatie (PS/2014/848;
PS/2014/900). Wij zijn verantwoordelijk voor het regionaal economisch beleid en de daarbij
passende ruimtelijke inrichting. Het Rijk heeft deze taak zonder bijkomende middelen
gedecentraliseerd en onder onze regie is een passend ecosysteem ontstaan. Samen met de
regionale economische boards werken wij verder aan de economische ontwikkeling van
Overijssel. Vanuit onze verantwoordelijkheid voor de regionale economie, onze continue
interactie met de samenleving, de gesignaleerde uitdagingen en de tussentijdse evaluatie,
komen wij tot de volgende uitgangspunten en actielijnen.
Uitgangspunten #in - innoveren en internationaliseren
De uitgangspunten voor beleid zijn: Koersvast en continuïteit, wendbaar en adaptief,
grensontkennend, meerschaligheid, vraaggestuurd, ondernemersvriendelijk en toegankelijk,
complementair en meer waarden koesteren dan alleen economische groei. Deze
uitgangspunten zijn leidend voor onze inzet in de drie actielijnen.
Actielijn 1 #in de markt - van idee naar business
Om continuïteit en groei van bedrijven te bewerkstelligen dagen wij bedrijven uit en faciliteren
wij kansrijke ondernemers en publiekprivate samenwerkingsverbanden bij innoveren. Om van
idee tot business te komen doorlopen ondernemers verschillende fasen: (1) ideevorming,
ontmoeting, en consortium vorming, (2) business development: ontwikkeling businessplannen
en zoeken van financiering, (3) ontwikkeling van demonstratieprojecten en implementatie, en
(4) (internationale) marktintroductie. Binnen iedere fase kan behoefte ontstaan aan kennis,
contacten, demonstratie omgevingen, financiën en een eerste opdrachtgever. Het onderscheid
tussen sectoren wordt steeds minder van belang. Kenmerkend voor de Overijsselse economie
is de sterke HTSM markt en haar toepassinggebieden. Binnen - #in de markt - zetten we in
op:
(A) innovatiegericht ontwikkelen cq. launching customership: de provincie als eerste
opdrachtgever of klant van innovaties voor het oplossen van maatschappelijke opgaven,
en voor een betere concurrentiepositie van ons bedrijfsleven. Wij stimuleren
medeoverheden dit ook te doen. Het bestaande ‘launching customer programma’ uit de
Innovatiedriehoek Twente (PS/2014/360) maken we breder toegankelijk.
(B) aanjagen van nieuwe businesskansen in de HTSM markt en toepassingsgebieden:
a. faciliteren van de actieagenda slimme maakindustrie Oost Nederland ‘BOOST’;
b. complementair financieel instrumentarium zoals vouchers
ten behoeve van onderzoek en ontwikkeling;
c. bijdragen aan publiekprivate samenwerkingen
in de vorm van openinnovatie- en demonstratiecentra;
d. facility sharing: beter benutten van bestaande en nieuwe onderzoeks- en
testfaciliteiten bij onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven.
Actielijn 2 #in én buiten Overijssel - internationale handelsbevordering
Ook het stimuleren van internationalisering draagt bij aan de toekomstige werkzekerheid voor
de inwoners van Overijssel. De actielijn zet in op het verbreden, verdiepen en intensiveren van
bestaande im- en exportactiviteiten voor het MKB op provinciaal, landsdelig en nationaal
niveau en ondersteunt het MKB bij het opzetten en vergroten van internationale handel. De
actielijn omvat tevens de afstemming met diverse partners binnen dit domein5. Voor de
versterking van de economische structuur is ook het aantrekken van grotere (buitenlandse)
ondernemers een belangrijke kans om in Overijssel werkgelegenheid te creëren. Het voorstel
is om acquisitiecapaciteit via Oost NV in de regio’s in te zetten en belangrijke internationale
vestigingsplaatsfactoren zoals internationaal onderwijs en een expatcentrum, waar nodig te
versterken.
Actielijn 3 #in de basis - infrastructuur voor innovatie op orde
Vanuit onze systeemverantwoordelijkheid stimuleren wij open innovatie door de inrichting van,
en regievoering op het innovatie-ecosysteem. Bedrijven kunnen zo ondersteuning krijgen -
van ideevorming tot marktintroductie. Het speelveld bestaat uit een samenhangend geheel
van intermediairs waaronder de open innovatiecentra en de centers of expertise. De basis van
het innovatie-ecosysteem bestaat uit de regionale ontwikkelmaatschappij Oost NV,
Kennispark, een provincie dekkende loketfunctie en de regionale economische boards.
Daarmee zijn we in staat de regionale economische samenwerking op verschillende niveaus
(regionaal, provinciaal en landsdelig) te stimuleren en te faciliteren (Maak het Verschil,
Studiegroep Openbaar Bestuur).
Deze infrastructuur wordt ook benut voor andere economische uitvoeringsprogramma’s en
draagt bij aan onze ambitie om de meest ondernemersvriendelijke provincie van Nederland te
zijn. De basisinfrastructuur - ingericht vanuit de ondernemersbehoefte - zorgt voor continuïteit
5 Zoals Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), Oost NV, WTC Twente, Kennispark, Kamer van
Koophandel, de loketten.
in economische stimulering, dat met het wegvallen van Syntens en de reorganisatie van de Kamer van Koophandel, is teruggebracht. Met motie Westert c.s. Afstemming economisch beleid (PS/2016/614) hebt u ons opgeroepen te zorgen voor een adequate dienstverlening aan het bedrijfsleven. Wij hebben hierover afspraken gemaakt via de Samenwerkingsagenda innovatief MKB IPO-Rijk. Ondernemersvriendelijk en toekomstbestendig organiseren zien wij als onze opgave.
Monitoring en communicatie Om de resultaten en effecten van onze inzet en dat van onze uitvoeringspartners te kunnen volgen, investeren wij in een goed monitoringsysteem. Hiermee kunnen we beter verantwoorden, leren en vooral ook sturen op effectiviteit en efficiency. We informeren u periodiek over de voortgang en resultaten via de P&C-cyclus. #in is het label dat we de komende jaren gebruiken om de provinciale inspanningen op gebied van innovatie en internationalisering te communiceren. #in dialoog met onze partners. Hoe we uitvoering willen gaan geven aan dit voorstel is beschreven in het programmaplan in bijlage IV.
Begroting Hieronder volgt de begroting voor het statenvoorstel #in. De middelen die wij inzetten worden tenminste voor 50% medegefinancierd door anderen (ondernemers, kennisinstellingen, medeoverheden). Dit geldt voor alle actielijnen. Actielijn 1 #in de markt: van idee naar business (Investeringsprestatie 5.3.2.) Innovatiegericht ontwikkelen / launching customership
Bevorderen launching customership medeoverheden
Nieuwe business: HTSM en haar toepassingsgebieden
Programmamanagement: monitoring en inzet
Acösltjn 2 #ln én Éanten Overijssel: taternattonate
handelsucvordedng {fr»vest«ftr»9spiies«sttie 5.4.2 en $.4.30
Bevordering van internationale handel
Acqu s t e / Investe nqsbevorder ng **
w^£^m^mm^'^mmmm0ppf^ " ' Oost NV**
Kennispark
Innovatieloketten
Economie Boards
Reservering financiering basislnfra na 2019 (incidenteel)
€ 12.825.000
* € 300.000
€ 11.125.000
€ 1.400.000
€3.800.000
€ 2.100.000
C 1 700 000
■G7&JHH& *
€ 1.650.000
€ 975.000
€ 3.000.000
€ 1.050.000
€ 1.000.000
TOTAAL BENODIGDE MIDDELEN € 24.300.000
Waarvan directe investeringen ***
€ 11.125.000
i
€ 500.000
€ 11.625.000 (48%)
* : € 12.000.000 al beschikbaar (PS/2014/360). Hiervan is €6,6 miljoen beschikbaar gesteld in de 2016 * * : aanvullend op de basissubsidie voor Oost NV voor innovatie en internationalisering * * * : Investeringen die direct ten goede komen aan bedrijven of publiekprivate samenwerkingen
Conclusie Wij bouwen voort op de lijn die in voorgaande jaren succesvol in gang is gezet, waarbij de focus is aangescherpt. Onze focus ligt op toekomstige banen door het innovatiegericht ontwikkelen voor maatschappelijke opgaven en het verder uitbouwen van de HTSM markt in sterke toepassingsgebieden. Wij geven hiermee gehoor aan de breed gedragen adviezen uit de regio's en geven invulling aan het coalitieakkoord en sluiten aan bij de economische kracht van Overijssel. Wij werken vanuit dit voorstel aan opgaven die raakvlakken hebben met andere prestaties binnen het provinciale beleid, zowel binnen het economisch domein (kerntaak 5) als daarbuiten. Samen met de voorstellen 'Iedereen in Overijssel doet mee' (PS/2016/196) en 'Versterken MKB en Ondernemerschap' (PS/2016/286) geeft Overijssel met de uitvoering van dit voorstel een impuls aan de economie én de maatschappij: samen aan de slag, het begint #in Overijssel!
Voorstel Gelet op het voorgaande stellen wij u voor het besluit te nemen, als in conj verwoord.
Gedeputeerde Staten van Overijssel,
in bijlage I
voorzifEêrT MW. DRS. A.TH.B. BHLEVELD-SCHOUTEN
secretaris, IR. J.M. OSINGA
4 Statenvoorstel nr. PS/2016/871
Statenvoorstel nr. PS/2016/871 5
Bijlage I
Ontwerpbesluit nr. PS/2016/871
Provinciale Staten van Overijssel,
gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten d.d. 4 oktober 2016 - kenmerk 2016/0386843
overwegende dat:
1. de uitvoering van het statenvoorstel #in, onder het motto ‘Overijssel werkt’, een bijdrage
levert aan banen voor nu en in de toekomst en maatschappelijke opgaven samen met de
samenleving oppakt;
2. naar verwachting, het Overijsselse bedrijfsleven hard geraakt dreigt te worden door alle
doorbraaktechnologieën, zodat de kracht van onze sectoren en daarmee de
werkgelegenheid onder druk komt te staan;
3. innovatie en internationalisering, naast goed ondernemerschap en een goede werking van
de arbeidsmarkt, van groot belang zijn voor de concurrentiepositie van het bedrijfsleven;
4. de provincie Overijssel systeemverantwoordelijkheid (inrichting en regievoering) draagt
voor het innovatie-ecosysteem, in de basis bestaand uit de regionale
ontwikkelmaatschappij Oost NV, Kennispark, de innovatieloketten en de economische
boards, dat zorgt voor continuïteit in het speelveld en dat met het wegvallen van
Syntens, en de reorganisatie van de Kamer van Koophandel fors in beweging is
gekomen;
5. juist met onze sterke, hightech maakindustrie en toepassingsgebieden
(zoals gezondheidszorg, agrofood en energie), we de kansen van de HTSM markt
herkennen;
6. er een uitvoeringsstrategie met uitgangspunten en actielijnen is ontwikkeld, gebaseerd op
de specifieke vraagstukken door de ondernemers zelf aangedragen;
besluiten:
1. in te stemmen met het statenvoorstel ‘#in Overijssel innoveert en internationaliseert’
met de volgende uitgangspunten als afwegingskader voor het innovatie- en
internationaliseringsbeleid 2017 – 2019:
a) koersvast en continuïteit
b) wendbaar en adaptief
c) grensontkennend
d) meerschaligheid
e) vraaggestuurd
f) ondernemersvriendelijk en toegankelijk
g) complementair
h) meer waarden dan alleen economische groei
2. in te stemmen met de inzet op de drie actielijnen:
(1) #in de markt: van idee naar business; beoogt door middel van nieuwe
businesskansen in de HTSM markt en haar toepassingsgebieden (zoals agro en
health) meer business uit innovatie te genereren (stijging van de omzet uit
innovatie) en meer innovatieve oplossingen voor Overijsselse maatschappelijke
opgaven;
(2) #in én buiten Overijssel: internationale handelsbevordering; beoogt meer
Overijsselse ondernemers actief op internationale markten en meer buitenlandse
investeringen in Overijssel;
(3) #in de basis: infrastructuur voor innovatie op orde; beoogt continuïteit te bieden
aan de Overijsselse basisinfrastructuur voor innovatie;
Statenvoorstel nr. PS/2016/871 6
3. hiervoor een bedrag van € 12.825.000,- te oormerken voor investeringsprestatie 5.3.2
(Van idee naar markt) en dit bedrag vanuit de Algemene reserve Kwaliteit van Overijssel
over te hevelen naar Reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel conform bijgevoegde
begrotingswijziging (bijlage II);
4. hiervoor een bedrag van € 3.800.000,- te oormerken voor investeringsprestatie 5.4.2
(Bevorderen van export) en 5.4.3. (Acquisitie) en dit bedrag vanuit de Algemene reserve
Kwaliteit van Overijssel over te hevelen naar Reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel
conform bijgevoegde begrotingswijziging (bijlage II);
5. hiervoor een bedrag van € 7.675.000,- te oormerken voor investeringsprestatie 5.3.1
(Basis infrastructuur) en dit bedrag vanuit de Algemene reserve Kwaliteit van Overijssel
over te hevelen naar Reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel conform bijgevoegde
begrotingswijziging (bijlage II).
6. hiervoor het uitgangspunt van het bestaande programma ‘Innovatie zichtbaar’ uit de
Innovatiedriehoek Twente (PS/2014/360) te verbreden van ‘de projecten vinden primair plaats
in één van de drie gebiedsontwikkelingen die samen de Innovatiedriehoek vormen’ naar
‘de projecten vinden plaats in Overijssel’
Zwolle,
Provinciale Staten voornoemd,
voorzitter,
griffier,
Bijlage II: overzicht budgettaire gevolgen van de 19e wijziging van de Begroting 2016
7 Kwaliteit openbaar bestuur I/S: betreft incidentele lasten & baten (I) of structurele lasten & baten (S) conform uitgangspunten Begroting 2016, paragraaf 4.4.2
8 Gebiedsontwikkelingen
9 Sociale kwaliteit
10 Bedrijfsvoering
20 Financiering en algemene dekkingsmiddelen
Beleids-
doel
Kern-
taak
Bijlage behorend bij Statenvoorstel PS/2016/871 Pagina 1 van 1
Werk
Vestigingsklimaat Concurrerend MKB
Werklocaties /Verblijven
• TechBaseTwente (PS/2016/486)
• Gastvrij Overijssel (PS/2016/287)
• Ondernemers vestigen in Overijssel (volgt nog)
• EFRO • Interreg • IFO • Wadinko • PPM Oost
Iedereen in Overijssel doet mee (PS/2016/196)
Versterken onder-nemerschap MKB (PS/2016/286)
Ondernemer-schap
Innovatie Internationaal
# in - Overijssel innoveert en internationaliseert (PS/2016/871)
Business development Launching customer
Acquisitie Handel
Talent Geld Kennis, netwerk en ondersteuning
Basis- infrastructuur
Agro food (PS/2016/508)
Bijlage III Samenhang programma’s kerntaak 5: Economie
05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert
05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert
Provincie van de toekomst - column Richard van Hooijdonk
De wereld verandert in rap tempo. Innovaties volgen elkaar steeds sneller op. Op de
werkvloer vergemakkelijken robots vele processen, maar ook in de huiselijke sfeer ontzien
robots ons van werk. Nu als stofzuig robot, binnen tien jaar als huishoudhulp! Big data
maakt alles kwantificeerbaar; het geeft ons informatie over onze gezondheid,
waterkwaliteit, verkeer en milieuverontreiniging. Deze informatie wordt onder andere
vergaard door drones en sensoren, die met ongekende snelheid voorspellingen kunnen
doen die ons kunnen helpen in het dagelijks leven. Zelfrijdende pods, auto’s en trucks
zorgen straks voor feilloze distributie van goederen. Alles wordt met elkaar verbonden
door het Internet of Things. De toekomst is efficiënt, voorspelbaar en onvermijdelijk.
Extreme versnelling
We leven in een wereld van extreme versnelling. Wat vijf jaar geleden een probleem was,
wordt nu opgelost door technologie. Jonge wetenschappers, universiteiten, startups en
innovatieve bedrijven zorgen ervoor dat er de komende tien jaar meer verandert dan in de
laatste honderd jaar. En we hebben vragen, heel veel vragen! ‘Wat gaan al die mensen
straks doen?’, ‘Wie heeft straks de macht?’, ‘Wat gebeurt er met mijn privacy?’. ‘Hoe kan
mijn bedrijf op tijd veranderen om zo het ‘kodakmoment’ te voorkomen?’.
De tijd dringt!
Wie geeft er antwoord op deze vragen? Wie helpt? De samenleving wil antwoorden op
vragen: men wil leren en meedenken. Dit begint al bij onze kinderen, het onderwijs, want
daar begint onze toekomst. Kinderen worden opgeleid voor banen die over tien jaar niet
meer bestaan. Onze toekomstige concurrentiepositie devalueert als mens en bedrijf zich
niet snel kan hervormen. Ieder bedrijf is over vijftien jaar in essentie een ‘tech-bedrijf’. Er
is dus haast geboden. Er zijn aanvoerders nodig die de focus op constante verandering kan
richten. In bedrijven zien we de functie van ‘Chief Disruption Officer’ontstaan; een functie
die bestaat om bestaande ideeën aan de tand te voelen en mogelijke alternatieven te
bedenken. Om ondernemers zo goed mogelijk te steunen dient de overheid een basis te
bieden die dit mogelijk maakt. De rol van de provincie moet hierin faciliterend zijn: de
handen ineen slaan, mensen bijeen brengen en het fundament bieden voor een
verregaande samenwerking.
Mindshift
Mensen zijn gewoontedieren. Mensen zijn niet gemaakt om te veranderen. En we hebben
processen die helpen om het verleden in tact te houden. Veel wetgeving dateert nog uit de
tijd dat de chip nog niet bestond. Gemaakte afspraken dateren uit een wereld, waar
internet en mobiele telefoons onvoorstelbaar waren. Het wordt tijd voor een ‘reset’, een
‘mindshift’. Het kan zo niet langer.
De provincie van de toekomst
‘De Provincie’ richt zich op de dagelijkse gang van zaken, maar met een blik op de
toekomst lijkt dit niet voldoende meer. Er moet worden geïnvesteerd in de toekomst, want
die begint vandaag al. Dit kan door de vrijheid te creëren door te experimenteren ter
voorbereiding op de toekomst. Samen met universiteiten, wetenschappers, partners, grote
bedrijven en een leger van slimme, wendbare startups moet er gewerkt worden aan de
toekomst van de provincie. Nu verandering een constante factor begint te worden, is niets
doen onrechtmatig. Vooroordelen moeten overboord. Gewoonte begraven. Met een focus
op innovatie is het tijd om te investeren in de toekomst. We moeten samen aan de slag!
Doen jullie mee?
Richard van Hooijdonk
Trendwatcher en Futurist
4
Managementsamenvatting
De wereld verandert in een rap tempo. De snelheid en onvoorspelbaarheid van deze ontwikkelingen vragen
om een groot aanpassingsvermogen van bedrijven, kennisinstellingen, overheden en inwoners. Voldoende
toekomstige werkgelegenheid is geen vanzelfsprekendheid. Met een groei van 2,4 procent in 2015 begint de
Overijsselse economie te herstellen van de crisis uit 2008. Overijssel telt 540.800 banen in 2015, nog altijd een
lager aantal dan vóór 2008 (546.700). Voor een toekomstbestendige economie is nog veel werk te verzetten.
Provincie Overijssel bouwt onder het motto Overijssel Werkt! aan een sterke regionale economie.
Met als belangrijkste doelstelling banen voor nu en de toekomst. Het is onze ambitie samen met partners
– bedrijfsleven, kennisinstellingen, medeoverheden, maatschappelijke organisaties en inwoners – intensiever te
werken aan maatschappelijke opgaven zoals betaalbare en toegankelijke zorg en de transitie naar een circulaire
economie. In dit programmaplan #in – Overijssel innoveert & internationaliseert vervlechten we deze uitdagingen.
Bedrijven die innoveren en de internationale markt opzoeken, groeien sneller, zijn duurzamer en creëren meer
banen dan gemiddeld. De afgelopen periode hebben wij met onze partners veel bereikt in versterking van de
concurrentiekracht van bedrijven, met bijvoorbeeld zo’n 400 miljoen euro aan uitgelokte investeringen, behoud
of ontwikkeling van 3.500 banen en een effectieve innovatie-infrastructuur.
Noodzaak is onze inspanningen te continueren voor een toekomstbestendige economie. Wij stellen voor
daarbij te focussen op innovatieve oplossingen voor maatschappelijke opgaven en op nieuwe, technologische
internationale businesskansen in de maakindustrie, in het bijzonder de Hightech Systemen en Materialen (HTSM)
en de belangrijke toepassingsgebieden daarvan, zoals gezondheidszorg, agrofood, energie. Deze focus sluit aan
bij onze kracht en internationale kansen.
Onze uitvoeringsstrategie bestaat uit drie actielijnen:
(1) #in de markt (€ 12.825.000): van idee naar business; beoogt door middel van nieuwe businesskansen in
de HTSM markt en haar toepassingsgebieden, meer business uit innovatie te genereren (stijging van de
omzet uit innovatie) en meer innovatieve oplossingen voor Overijsselse maatschappelijke opgaven;
(2) #in én buiten Overijssel (€ 3.800.000): internationale handelsbevordering; beoogt meer Overijsselse
ondernemers actief op internationale markten en meer buitenlandse investeringen in Overijssel;
(3) #in de basis (€ 7.675.000): infrastructuur voor innovatie op orde; beoogt continuïteit te bieden aan de
Overijsselse basisinfrastructuur voor innovatie;
Samen met de voorstellen ‘Iedereen in Overijssel doet mee’ (PS/2016/196) en ‘Versterken MKB en
Ondernemerschap’ (PS/2016/286) geven wij hiermee een impuls aan de economie én de maatschappij: Samen
aan de slag, het begint #in Overijssel!
Het nieuwe beleid grijpen wij aan voor een vernieuwende en herkenbare
aanpak van de communicatie en positionering. Laten zien waar we mee bezig
zijn. Wat we willen, produceren en kunnen. Wat we hebben gedaan, wat onze
successen zijn en waar we in de toekomst naar toe willen. Verbinden en delen,
kortom, zichtbaar zijn. Met het label #in framen we het beleid en alles wat we
doen op het gebied van innovatie en internationalisering. Alles begint letterlijk
en figuurlijk met #in.
in staat voor: de kernwoorden in dit beleid beginnen met in. Investeren, innoveren, internationaliseren,
infrastructuur. Maar ook #inspireren, #interactie, #initiatief, #internationaal, #inzet,
#informeren en #integraal. Overijsselse ondernemers maken veel halffabricaten die ook
ergens #in zitten. Een sterke regionale economie kan niet zonder #in. Niet zonder investeren,
innoveren en internationaliseren.
in is ook: fris, hip, modern, voor, aan en op; dit zorgt voor positieve associaties.
# staat voor: verbinden, delen, samen doen. Het hekje maakt het label af, zet het neer en maakt het
herkenbaar.
#in staat voor: investeren in innovatie en internationaliseren. Samen werken aan een sterke regionale
economie. Het begint met #in. Overijssel is #in.
05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert
Inhoudsopgave
Managementsamenvatting 4
1 #in samenhang 6 - 1.1 Regionale economie als provinciale kerntaak 6 - 1.2 Samenhang met andere provinciale programma’s 7 - 1.3 Europa biedt financieringsinstrumenten 8 - 1.4 Nationaal beleid 8 - 1.5 Samenwerking tussen provincies 9 - 1.6 Economische kracht van de stadsregio neemt toe 9 - 1.7 Totstandkoming 9
2 #in beeld 10 - 2.1 De Overijsselse economie begint te herstellen 10 - 2.2 HTSM als belangrijke motor en aanjager van de Overijsselse economie 11 - 2.3 #innoveren in Overijssel 12 - 2.4 #internationalisering in Overijssel 13 - 2.5 Trend#ing 13
3 #in innovatie en internationalisering 15 - 3.1 Doel en resultaat 15 - 3.2 Strategie 15 - 3.3 Uitgangspunten voor innovatie en internationalisering 15 - 3.4 #in actie 16
4 #in de markt: van idee naar business 17 - 4.1 Speelveld 17 - 4.2 Hoofdlijn van #in de markt 17 - A. Innovatiegericht ontwikkelen en launching customership 17 - B. Aanjagen businesskansen in de HTSM en toepassingsgebieden 19
5 #in en buiten Overijssel 23 - 5.1 Internationale handelsbevordering 23 - 5.2 Acquisitie 24
6 #in de basis 25 - 6.1 Inleiding 25 - 6.2 Eerste vragen 25 - 6.3 Ontwikkelingsmaatschappij Oost NV 25 - 6.4 Valorisatie van kennis voor HTSM - Kennispark 26 - 6.5 Agendasetting in de regio - Economic Boards 26 - 6.6 Uitdaging voor later 26
Ondersteunt de overgang van de agrofoodsector naar duurzaamheid voor milieu, economie en ruimte.
De provincie versterkt het innovatievermogen van de agrofoodsector. Innovaties in agrofood worden
gestimuleerd via dit programma.
- Gastvrij Overijssel (PS/2016/287)
De focus ligt op het vergroten van de aantrekkelijkheid van Overijssel als bestemming voor bezoek en
verblijf, het versterken van de sector zelf en promotie en marketing. Dit leidt tot extra bestedingen,
meer overnachtingen en groei van werkgelegenheid.
1.3 Europa biedt financieringsinstrumenten
De Europese Unie (EU) legde haar belangrijkste opgaven vast in Europe 2020. Eén van de opgaven is de
Innovation Union gericht op het veilig stellen van Europa’s wereldwijde concurrentiekracht. De EU zoekt
slimme, duurzame en inclusieve groei voor het herstel van de economie. De nadruk ligt op investeren in
onderzoek, innovatie en ondernemerschap.
Hiermee bieden de Europese programma’s volop kansen voor financiering, samenwerking, kennisuitwisseling en
profilering van onze regio. Over de provinciale inzet en cofinanciering bij Europese programma’s namen uw
Staten in maart 2016 een besluit (PS/2016/7).
De provinciale cofinanciering richt zich op de volgende Europese regionale programma’s:
- Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3/Leader)
- Operationeel programma Oost-Nederland (OP-Oost)
- Interreg A Nederland-Duitsland
- Europa agenda 2016-2020.
Naast deze regionale programma’s zijn er thematische programma’s voor de realisatie van onze beleidsdoelen
zoals Horizon 2020. Om meer te profiteren van Europese programma’s als Horizon 2020 ontwikkelde Overijssel
een gezamenlijk innovatieprofiel met provincie Gelderland, kennisinstellingen en het bedrijfsleven. Onder
leiding van prof.dr.ir. Van Vught kozen de partners in 2016 voor twee Oost-Nederlandse vlaggenschepen:
Smart and sustainable industries en Concepts for a healthy life (PS/2016/530). De komende tijd brengen de
partners het profiel onder de aandacht bij andere Europese regio’s en in Brussel.
De focus van #in op de HTSM-markt en toepassingsgebieden als gezondheidszorg, agrofood en energie, sluit
aan op het innovatieprofiel van Oost-Nederland en de internationale kansen.
1.4 Nationaal beleid
De rijksoverheid ondersteunt innovatieve ondernemers, bijvoorbeeld door vergroting van financierings-
mogelijkheden, bevordering van samenwerking tussen bedrijven en onderzoekers, vermindering van regeldruk voor
ondernemers, ontwikkeling van ICT-toepassingen voor ondernemers, toegang voor ondernemers tot internationale
netwerken, een goede aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt en de inzet van haar uitvoeringsorganisaties
zoals de Kamer van Koophandel (KvK) en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).
Nationaal innovatiebeleid
Het innovatiebeleid gaat uit van topsectoren. Het bedrijfsleven werkt in negen topsectoren3 samen met
kennisinstellingen en overheden om zijn concurrentiepositie te verbeteren. Nederland zet de topsectoren in
voor de oplossing van mondiale maatschappelijke vraagstukken. En dit gaan we ook doen in Overijssel, zoals u
kunt lezen in dit programmaplan en bijbehorend statenvoorstel. Dit sluit ook aan bij de wens van VNO-NCW
naar extra inzet op innovatie en internationalisering om Nederland te laten doorgroeien tot probleemoplosser
van de wereld (NL-Next Level, 2016).
De samenwerkingsagenda Regio-Rijk gaat over samenwerking binnen het economisch domein. Het betreft
afstemming over stroomlijning van innovatie-instrumenten tussen provincies en het rijk en de verbinding van
de regionale economie aan het nationale topsectorenbeleid. De afspraken zorgen ervoor dat het innovatieve
mkb betere ondersteuning krijgt en dat kansrijke bedrijven en innovaties uit de regio kunnen doorgroeien naar
een nationaal of internationaal niveau.
3 De negen topsectoren: Tuinbouw en uitgangsmaterialen, Agri & Food, Water, Life sciences & Health, Chemie, High tech,
Energie, Logistiek en Creatieve industrie.
05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert
Rijksbeleid internationalisering
Internationalisering wordt door het rijk vormgegeven door verschillende uitvoeringsorganisaties, structuren,
activiteiten en instrumenten. De KvK informeert en ondersteunt het mkb bij exportvragen en -documenten en
het RVO voert verschillende stimulerende instrumenten uit zoals de voucher International Business coach. De
Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) is gericht op de werving van buitenlandse bedrijvigheid.
Daarnaast is er het buitenlandse postennetwerk van ambassades, consulaten en Netherland Business Support
Offices. Ons beleid is gericht op verbreding, verdieping en/of intensivering van bestaande activiteiten en
instrumenten. Wij zoeken dan ook verbinding met voornoemde nationale activiteiten en netwerken.
1.5 Samenwerking tussen provincies
Onder andere Gelderland, Noord-Brabant en Drenthe zijn natuurlijke economische samenwerkingspartners voor
Overijssel. De samenwerking met Gelderland betreft bijvoorbeeld de verwerving van Europese fondsen zoals
Interreg en Horizon 2020 en de uitvoering van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) met
een gezamenlijk programmamanagement. Voorbeelden van samenwerking in het bedrijfsleven: de
Cleantechdevelopment in de Stedendriehoek en BOOST, de actieagenda slimme maakindustrie Oost-Nederland.
Deze laatste ook in samenwerking met Noord -Brabant. Met Drenthe werkt Overijssel samen op gebied van
innovatie en de arbeidsmarkt. Voorbeelden: IPRO-Noord en proeftuinen voor innovaties in de agrofood.
1.6 Economische kracht van de stadsregio neemt toe
Het belang van steden en stedelijke regio’s en vooral de verbinding daartussen neemt toe (Maak het verschil,
2016). Bij een toename van regionalisering van economische activiteiten wordt de economische kracht van de
stadsregio belangrijker (Maak het verschil, 2016).
Deze regionalisering heeft drie kenmerken:
- de schaal van economische activiteiten is groter geworden; - economisch succesvolle regio’s zijn in hoge mate verstedelijkt; - de structuurkenmerken van regio’s in Nederland verschillen aanzienlijk.
Op deze regionale schaal hebben ondernemers behoefte aan goede werklocaties, goede bereikbaarheid,
voldoende en gekwalificeerde arbeidskrachten en een aantrekkelijk woonklimaat. Daarom hecht de provincie
groot belang aan de regionale samenwerking via de economische boards.
We constateren dat de afstemming over het Europese, landelijk, provinciaal en gemeentelijk economische
beleid beter kan en voortdurende aandacht vraagt. Ook motie Westert cs. Afstemming economisch beleid roept
daartoe op. De komende periode zetten we ons in voor afspraken met het rijk, met als doel een krachtiger
focus en taakverdeling tussen het ministerie van Economische Zaken en de provincie.
1.7 Totstandkoming
Vanuit ons innovatie- en internationaliseringsbeleid zijn wij gewend vraaggestuurd te werken. Dit voorstel kwam
dan ook tot stand met bedrijven, kennisinstellingen, intermediaire organisaties en medeoverheden, zoals de
bijeenkomst Slimme maakindustrie op 16 maart 2016 en de Werkgroep internationaal, met vertegenwoordigers
van bedrijfsleven en kennisinstellingen. Daarnaast zijn reflectiemomenten georganiseerd voor stakeholders en
samenwerkingspartners op 8 en 15 september 2016 en is het programma geagendeerd in de regionale
economische boards waarin ondernemers, overheden en onderwijs- en onderzoeksinstellingen samenwerken
(13 en 14 september 2016). Stakeholders zijn op meerdere treden van de participatieladder betrokken bij de
uitvoering: als initiatiefnemer, cofinancier, samenwerkingspartner en adviseur.
1.8 Leeswijzer
Hoofdstuk 2 geeft een overzicht van de economie van Overijssel in cijfers. Doel, strategie en uitgangspunten
voor innovatie en internationalisering staan beschreven in hoofdstuk 3. In de hoofdstukken 4, 5 en 6 staan de
actielijnen voor de komende jaren. Hoe de provincie met haar partners de uitvoering van de acties en
monitoring organiseert staat in hoofdstuk 7. Hoofdstuk 8 geeft inzicht in ons investeringsplan.
10
2 #in beeld
2.1 De Overijsselse economie begint te herstellen
De economie in Overijssel groeit weer. Van 1,3 procent in 2014 (bruto nationaal product) naar 2,4 procent in
2015. Dit is hoger dan gemiddeld in Nederland (2 procent). Ook zet het herstel van de werkgelegenheid door
in 2015 (Biro/LISA, 2015). Overijssel bevindt zich echter nog onder het werkgelegenheidsniveau van voor de
crisis. Er is dus nog genoeg te doen om de werkgelegenheid te laten groeien.
Figuur 2.1: Banentotaal provincie Overijssel 2008 – 2015, LISA Vestigingsregister
Bedrijven zorgen voor werkgelegenheid. Het mkb is de banenmotor van Overijssel. 99 procent van de bedrijven
behoort tot het mkb. Zij zijn goed voor 60 procent van de werkgelegenheid in de private sector. In Overijssel
zijn 68.500 bedrijven, waarvan 105 grote bedrijven met meer dan 250 werknemers. Dit grootbedrijf is
belangrijk voor de regionale economie en het innovatieve vermogen van de regio: rondom deze bedrijven
ontstaan diverse ketens van toeleveranciers en klanten.
Bedrijven kunnen banen scheppen als ze concurrerend zijn. De concurrentiekracht van het mkb wordt bepaald
door de mate waarin bedrijven ondernemend zijn, innoveren en internationaal opereren.
Volgens onderzoek presteren innovatieve en internationaal georiënteerde bedrijven beter en zijn ze beter in de
omgang met veranderingen (Panteia, 2013). Als we bedrijven vandaag helpen met nieuwe businesscases rond
nieuwe producten en diensten met nieuwe processen, in nieuwe markten en aan de hand van nieuwe
businessmodellen, ontstaat de werkgelegenheid van morgen.
530000
532000
534000
536000
538000
540000
542000
544000
546000
548000
550000
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Banen totaal - Overijssel 2008 - 2015
05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert
2.2 HTSM als belangrijke motor en aanjager van de Overijsselse economie
Figuur 2.2 geeft de verdeling van werkgelegenheid in sectoren weer, met een aandeel van 13 procent voor de
industrie.
Figuur 2.2: Werkgelegenheid in Overijssel per sector, 2015
De bedrijvigheid in de markt van HTSM vormt een belangrijke motor en aanjager van de Overijsselse economie.
Deze HTSM-sector is zelf omvangrijk en heeft een grote verwevenheid met de rest van de economie door
toepassingsmogelijkheden bij thema’s als gezondheid, agrofood en energie.
HTSM is een dominante sector in Overijssel en belangrijk voor de innovatiekracht van Oost-Nederland. Het CBS
definieert deze topsector als een selectie van bedrijven uit de sectoren Industrie, Informatie en Communicatie
(software) en Advies en Onderzoek. Meestal zijn het producerende bedrijven, met een deel ondersteunende
bedrijven. Door de snelle integratie van ICT in product, proces en businessmodel staat de sector aan de
vooravond van ingrijpende verandering.
ICT raakt steeds meer betrokken bij industriële processen door middel van geïntegreerde systemen en
verbinding met internet. Deze ontwikkeling wordt Smart Industry genoemd, de samenloop van automatisering,
digitalisering, robotisering, productontwikkeling en productietechnologie.
Van de Overijsselse bedrijven behoort 7 procent tot de HTSM-sector, en zij creëren 8 procent van de
werkgelegenheid in Overijssel (Biro,2015). De HTSM-sector is in Overijssel beter vertegenwoordigd dan
gemiddeld. Het aandeel arbeidsplaatsen is 30 procent hoger en het aantal bedrijven 40 procent hoger dan
gemiddeld in Nederland (CBS). De sector doet het structureel beter dan gemiddeld. Vanaf 2009 tot 2015
vertoont deze een stijging in BNP van 2,1 procent, tegenover -1,3 procent van de economie als geheel.
12
2.3 #innoveren in Overijssel
Over het innovatief vermogen van bedrijven in Overijssel zijn weinig cijfers beschikbaar.
RVO deed in opdracht van de provincies Gelderland en Overijssel onderzoek naar het innovatief vermogen
van het bedrijfsleven, aan de hand van het aantal octrooiaanvragen, aantal patenten en gebruik van de
Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk, de WBSO-regeling·.
Uit dit onderzoek (RVO, 2016) blijkt dat bedrijven in Overijssel relatief veel innoveren ten opzichte van
andere regio’s. Twente staat in de top 5 van regio’s met het hoogste aantal octrooiaanvragen en in de top 3
van regio’s qua dichtheid van octrooiaanvragen, gerelateerd aan het aantal bedrijven.
Bij innovatieprojecten zetten Overijsselse bedrijven vooral in op elektrotechniek, mechanische techniek,
materialentechnologie en chemische engineering. Mechanische techniek is groot in aantal R&D-bedrijven
(1.602), absolute R&D-omvang en relatieve R&D-omvang (zie Figuur 2.3). Ook hierin komt de kracht
van HTSM markt in Overijssel naar voren.
Figuur 2.3: Focus HTSM-bedrijven op innovatie in Overijssel
De EU publiceert tweejaarlijks de Regional Innovation Scoreboard (RIS). De editie van september 2016 typeert
Overijssel als innovatievolger. Deze kwalificatie is gebaseerd op de Innovation Performance Index met twaalf
indicatoren. Hieruit blijkt dat er een groei in innovatief vermogen is van 6 procent ten opzichte van twee jaar
eerder. Deze komt voort uit een relatief sterke groei van R&D bij mkb-bedrijven en product- en
procesinnovaties (RIS, 2016).
Ook de export van medium- en hightechproducten laat relatieve groei zien. Wij volgen het RIS om de
innovativiteit van het bedrijfsleven in Overijssel te monitoren.
De European Regional Competitiveness Index 2013 van de EU vergelijkt de provincies met andere Europese
regio’s. Hieruit constateren de onderzoekers van de Kracht van Oost Nederland (Tordoir cs, 2016) dat het
Oost–Nederlandse concurrentieprofiel tot de top van Europa.
05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert
2.4 #internationalisering in Overijssel
Het tempo van internationalisering in het bedrijfsleven neemt toe. Uit de tweejaarlijkse Internationaliseringmonitor
van het CBS blijkt dat het belang van export voor onze economie groter wordt. Van 2010 tot en met 2013 steeg
het belang van de export in de Nederlandse economie met 3 procentpunt tot 32,4 procent van het bruto nationaal
product. Na de crisis herstelde de export zich sterk. De werkgelegenheid in Nederland door export nam toe, met
140.000 voltijdbanen tot 2,1 miljoen. En ook voor de komende jaren voorspelt het CBS een verdere groei van de
export. Daarmee blijft uitvoer volgens het CBS de belangrijkste steunpilaar voor herstel.
Dit macro-economische beeld is onderbouwd met micro-economisch onderzoek. Het CBS trok uit diverse
onderzoeken de conclusie dat internationaal actieve ondernemingen sneller groeien qua werkgelegenheid, dan
op binnenlandse markt gerichte bedrijven. De arbeidsplaatsen hebben een hogere arbeidsproductiviteit, bieden
stabielere werkgelegenheid en voegen per arbeidsplaats meer waarde toe. Bedrijven die actief zijn in import en
export hebben de beste overlevingskans geeft CBS aan.
Daarnaast wordt duidelijk dat de groei van export vooral ontstaat bij kleinere bedrijven. In 2012 exporteerden
126.000 bedrijven goederen. Dat is 10 procent van alle bedrijven in Nederland. Dit aandeel groeit omdat
ondernemers vaker exportmogelijkheden zien. Nederlandse bedrijven zijn exportgerichter dan andere Europese
bedrijven. Terwijl 10 procent van de Nederlandse bedrijven exporteerde in 2010, lag het Europees gemiddelde
tussen de 6 en 7 procent.
Landelijk is Duitsland ons belangrijkste exportland. De Nederlandse focus is gericht op Nordrhein-Westfalen: 41
procent van de export naar Duitsland gaat naar deze regio. Een studie van de ING geeft aan dat de
Nederlandse industrie verder kan groeien door een sterkere toeleveringspositie richting de Duitse industrie te
ontwikkelen. Duitsland exporteert sterk naar de snelgroeiende economieën, de Nederlandse industrie kan daar
op meeliften. Azië is goed voor meer dan 20% van de Duitse export”. Specialistische machinebouw en
elektrotechnische bedrijven hebben de grootste kansen in Duitsland.
Het aandeel internationale handelaren4 in Overijssel bedraagt 11 procent. Hiermee staat Overijssel landelijk op
de vierde plaats (CBS, 2015). De waarde van de export in het bruto regionale product bedraagt 22 procent.
Hiermee staat Overijssel op de vijfde plaats in vergelijking met alle andere provincies. Dit is deels te danken
aan de omvang van de industrie. Het grootste deel van regionale bedrijven met buitenlandse handel behoort tot
het mkb (79%). Duitsland is de belangrijkste exportpartner voor het mkb, met 76 procent van de Overijsselse
export. België en de VS zijn de tweede en derde exportbestemming (CBS, 2015).
Het CBS en de Internationaliseringsmonitor van Saxion geven aan dat internationalisering – met name export –
steeds belangrijker wordt voor het bedrijfsleven. De informatie laat niet zien of en op welke punten de overheid
kan ondersteunen bij internationalisering. Onze argumenten zijn gebaseerd op ervaring met eerder beleid en
projecten, en op detailstudies en evaluaties.
2.5 Trend#ing
Er zijn diverse macro-economische trends met kansen voor bedrijven, of bedreigingen voor bedrijven die er
onvoldoende op weten in te spelen. De trends zijn mondiaal en autonoom, en daarmee voor Overijssel een
gegeven. We noemen er een aantal.
Maatschappelijke opgaven
De samenleving staat voor uiteenlopende complexe opgaven. Denk bijvoorbeeld aan voedselveiligheid en
voedselzekerheid, gezond ouder worden, verduurzaming of de overgang naar nieuwe energie en circulaire
economie. Deze opgaven bieden kansen voor de Overijsselse ondernemer.
Technologie, samenleving en economie.
Technologische ontwikkelingen als ICT, Big Data, 3D printing en Internet of things hebben grote invloed op
onze manier van leven, en op de manier van produceren. De snelheid van die vernieuwing is enorm
toegenomen. Niet alleen de vernieuwing zelf, maar ook het gebruik ervan door de consument.
Voorbeeld: het duurde 75 jaar tot de telefoon wereldwijd 100 miljoen gebruikers had. Een eeuw later had de
mobiele telefoon na zestien jaar al 100 miljoen gebruikers. Het internet bereikte dit aantal in zeven jaar en de
App Store van Apple had na twee jaar al 100 miljoen gebruikers.
4 Internationale handelaren zijn bedrijven die voor minimaal € 5.000 goederen geïmporteerd of geëxporteerd hebben (CBS)
14
Wij zien deze versnelling ook breder, in de productlevenscyclus die steeds korter is geworden. Volgens onderzoek
ziet 47 procent van de ondernemers snellere technologische ontwikkeling dan vijf jaar terug. 42 procent verwacht
hun businessmodel te moeten aanpassen (ING, 2015). Naar verwachting is de complexiteit van de technologische
innovatie het grootst voor de maakindustrie en de landbouw. Een uitdaging voor Overijssel gezien de relatieve
oververtegenwoordiging van deze sectoren in onze economische structuur. Infrastructuur, instituties en menselijk
kapitaal moeten worden toegerust voor adequate omgang met wisselende omstandigheden (WRR, 2013).
Interactie en verwevenheid
Er vindt toenemende interactie plaats tussen verschillende domeinen (bedrijven, kennisinstellingen en overheid)
en sectoren. Daarnaast neemt het belang toe van de meerschaligheid. De onvoorspelbaarheid van ontwikkelingen
en de snelheid van veranderingen eisen aanpassingsvermogen van overheid, bedrijven, instellingen en burgers.
Partijen hebben elkaar nodig voor oplossingen en verbeteringen, lokaal, regionaal, landelijk en internationaal.
Partijen als de provincie moeten verbinding kunnen leggen tussen spelers in de economie, tussen bedrijven en
kennis- en onderwijsinstellingen en tussen overheidslagen, al dan niet internationaal.
Glokalisering
Dit is een samenstelling van twee trends: globalisering en lokalisering. Productie krijgt steeds meer vorm in
lange en gefragmenteerde ketens zodat landen afhankelijker van elkaar worden en bedrijven en medewerkers
minder gebonden zijn aan een land. Afstemming van het bedrijf op de activiteiten van andere bedrijven in de
productieketen wordt belangrijker, maar ook lastiger en vluchtiger. Nederland zal daarop een antwoord moeten
vinden. Bovendien zijn bedrijven steeds minder verbonden aan een land – dat vergt aandacht voor de manier
waarop bedrijven, en meer nog, mensen kunnen worden gebonden aan Nederland (Trendbureau Overijssel, 2016).
De globalisering van waardeketens en samenwerking komt door ICT in een stroomversnelling. De laatste jaren
ontstaat een tegenstroom, de civic economy, met een nieuwe consumentoriëntatie op duurzame producten, een
schonere leefomgeving en local for local producten (lokalisering). Hierbij past de opkomst van de decentralisatie
van energieopwekking naar energiecoöperaties, agrarische productie (urban gardening en teelt in kantoorpanden)
en nieuwe zorgarrangementen (social enterprises).
05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert
3 #in innovatie en internationalisering
Provincie Overijssel streeft samen met bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden naar behoud en groei
van de werkgelegenheid. Op basis van de sterktes in onze economie en de ontwikkelingen uit het vorige
hoofdstuk komen wij tot een aangescherpte focus op ons beleid.
Van 2017 – 2019 focussen wij op innovatieve oplossingen voor maatschappelijke opgaven en nieuwe,
technologische internationale businesskansen in de HTSM-markt en de belangrijke toepassingsgebieden, zoals
gezondheidszorg, agrofood en energie. Een focus die aansluit bij onze kracht en internationale kansen.
In dit hoofdstuk leest u op welke wijze deze doelstellingen worden geoperationaliseerd.
3.1 Doel en resultaat
Voor banen, nu en in de toekomst, werken wij aan de volgende doelen:
Bedrijven stimuleren innovatieve oplossingen te ontwikkelen voor maatschappelijke opgaven.
- vaker vernieuwende oplossingen implementeren voor provinciale opgaven, bijvoorbeeld op het gebied
van bereikbaarheid, ecologische hoofdstructuur, asbest, energie;
- medeoverheden stimuleren hetzelfde te doen voor hun opgaven, bijvoorbeeld voor gezondheidzorg,
veiligheid, verduurzaming van energievoorzieningen en mobiliteit.
Aanjagen van nieuwe businesskansen in de HTSM-markt en haar belangrijke toepassingsgebieden, zoals
gezondheidszorg, agrofood en energie. Voor:
- meer business uit innovatie, stijging van de omzet uit innovatie;
- meer actieve Overijsselse ondernemers op internationale markten;
- meer buitenlandse investeringen in Overijssel;
- slimmere en schonere Overijsselse maakbedrijven.
De inschatting, op basis van ervaring in de afgelopen jaren, is dat met onze bijdrage van € 24 mln in de
periode 2017 – 2019, ongeveer € 190 miljoen aan investeringen worden uitgelokt en 1.650 banen worden
gecreëerd.
3.2 Strategie
Overijssel realiseert deze doelstellingen door:
- innovatiegerichte ontwikkeling en launching customership of andere partijen daartoe te verleiden;
- te investeren in kenniscirculatie en daarmee in businesscases van bedrijven, met kennisinstellingen als
samenwerkingspartner;
- te investeren in de doorontwikkeling van een toegankelijk ecosysteem voor innovatie;
- samenwerking te bevorderen tussen bedrijven onderling en met kennisinstellingen.
3.3 Uitgangspunten voor innovatie en internationalisering
Bij deze strategie gebruiken we de volgende uitgangspunten.
Koersvast en continuïteit
Een bestendige omgeving, duurzame politieke en bestuurlijke steun met een stabiel meerjarenperspectief voor
het gezamenlijke innovatie ecosysteem zijn de voorwaarden voor het innovatiebeleid. Volgens de tussenevaluatie
uit 2014 is Overijssel op de goede weg. De provincie zorgt voor continuïteit in de basis en zorgt voor verdere
verbetering van het innovatie ecosysteem. Daarmee is Overijssel een koersvaste en betrouwbare partner.
Wendbaar en adaptief
De onvoorspelbaarheid en snelheid van ontwikkelingen vragen adaptief vermogen van overheden. Overijssel
zet niet alles vooraf vast: naast continuïteit moet de provincie wendbaar blijven. De basisinfrastructuur van
innovatie en internationalisering houdt ons wendbaar in de uitvoering.
16
Grensontkennend
Bij innovatie en internationalisering gaat het om meer dan geografische of bestuurlijke grenzen. In het beleid
gaat de provincie bij voorkeur uit van perspectieven in plaats van grenzen. Uitgaan van de maatschappelijke
opgaven betekent ook uitgaan van ‘wat er wel kan’ en kansen pakken waar de maatschappij en economie bij
gebaat zijn.
Meerschaligheid
Om ondernemers maximaal van dienst te zijn organiseert de provincie ondersteuning van het bedrijfsleven
dichtbij, met landelijke en Europese samenwerking voor een optimale internationale vermarkting.
Vraaggestuurd
De behoefte van ondernemers en de partijen die economische en maatschappelijke meerwaarde leveren staat
centraal.
Ondernemersvriendelijk en toegankelijk
Het is onze ambitie om de meest ondernemersvriendelijke provincie te zijn. Wij zetten ons in voor een verbetering
van de toegankelijkheid van onze instrumenten (voor zover binnen onze invloedsfeer) en zorgen voor meer
stroomlijning tussen organisaties in de basisinfrastructuur.
Complementair
De fondsen van PPM Oost en Wadinko, het Innovatiefonds Overijssel (IFO) en de Europese subsidieprogramma’s
zoals EFRO en Interreg vormen de ruggengraat van het Overijsselse financieringsinstrumentarium. De provincie
streeft ernaar hiaten te dichten in dit financieringslandschap.
Meer waarden koesteren dan alleen economische groei
Het gaat om economische en maatschappelijke meerwaarde.
3.4 #in actie
Bij de uitvoering van de strategie onderscheidt de provincie drie actielijnen:
Actielijn 1: #in de markt: van idee naar business
Actielijn 2: #in en buiten Overijssel: internationale handelsbevordering
Actielijn 3: #in de basis: infrastructuur voor innovatie op orde.
De uitwerking volgt in de volgende hoofdstukken.
05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert
4 #in de markt: van idee naar business
Om continuïteit en groei van bedrijven te bevorderen faciliteert de provincie kansrijke ondernemers en
publiekprivate samenwerking bij innovatie. Dit hoofdstuk beschrijft Actielijn 1.
Zie ook prestatie 5.3.2 ‘Van innovatie naar marktintroductie’ uit de provinciale doelenboom. De kosten voor de
uitvoering van deze lijn voor de periode 2017-2019 zijn begroot op € 12.825.000.
4.1 Speelveld
In deze actielijn zijn de ondernemers aan zet. Zij bepalen of en waarop zij willen innoveren. De intermediairs
binnen ons innovatie-ecosysteem helpen daarbij. Het ecosysteem is het geheel van intermediairen, subsidie- en
financieringsinstrumenten. Het ondersteunt ondernemers individueel of vanuit samenwerkingsverbanden in het
innovatieproces dat begint bij een idee en resulteert in een succesvolle marktintroductie (zie bijlage III).
De provincie heeft de afgelopen jaren mee geïnvesteerd in dit ecosysteem rondom HTSM en de
toepassingsgebieden in onder andere gezondheidszorg, Agrofood en energie. In dit systeem maken wij
onderscheid tussen een basisinfrastructuur, bestaande uit de Oost NV, Kennispark, de loketten en de economic
boards, en verschillende publiekprivate samenwerkingen. Het basisecosysteem wordt toegelicht in actielijn 3.
De publiekprivate samenwerkingen uit de afgelopen coalitieperiode zijn: open innovatiecentra, centers of
expertise en centra voor innovatief vakmanschap.
Open innovatiecentra, waarin de kennisinstellingen samenwerken met het bedrijfsleven, spelen in toenemende
mate een belangrijke rol bij de circulatie van kennis en businessontwikkeling. Overijssel kent op dit moment
verschillende open innovatiecentra voor HTSM (zoals TPRC, OICAM, PSP, Texperium, LEO Robotics, Hightech
Factory en het LAC) en verschillende toepassingsgebieden zoals Health (HIP, CMI-nen), Agro&Food (VKON) en
de bouw (Pioneering), zie bijlage IV.
Voor verbetering van de aansluiting van het onderwijs op de vraag uit het bedrijfsleven zijn de afgelopen jaren
publiekprivate samenwerkingverbanden opgezet tussen MBO en HBO en het regionale bedrijfsleven. Daarnaast
werken deze centra aan een betere circulatie van de kennis en toegepast onderzoek.
Provincie Overijssel investeerde in de vorige coalitieperiode mee in de Centres of Expertise TechYourFuture
(techniek), TechForFuture (HTSM) en GreenPAC (groene kunststoffen) in het HBO, en op MBO-niveau in het Centrum
voor Innovatief Vakmanschap Kunststoffen, HTSM (Techwise Twente), gezondheidszorg (Zorgtrainingscentrum),
chemie/agrofood (praktijkcentrum procestechnologie) en Regionaal Techniekcentrum en Technicampus (techniek).
4.2 Hoofdlijn van #in de markt
Om continuïteit en groei van bedrijven te bewerkstelligen dagen wij bedrijven uit en faciliteren wij kansrijke
ondernemers en publiekprivate samenwerkingsverbanden bij innovatie. Binnen #in de markt zetten we in op:
(A) innovatiegericht ontwikkelen en launching customership;
(B) aanjagen van nieuwe businesskansen in de HTSM-markt en toepassingsgebieden.
Deze twee pijlers worden hieronder apart besproken.
A. Innovatiegericht ontwikkelen en launching customership
Overijssel heeft te maken met diverse maatschappelijke opgaven. Denk bijvoorbeeld aan langer gezond thuis
blijven wonen, (voedsel)veiligheid, een vitale infrastructuur (zoals wegen en kanalen) of de transitie naar een
duurzame, circulaire economie (PBL, 2013). Deze opgaven bieden businesskansen voor Overijsselse ondernemers.
Voor businesskansen zijn creativiteit en innovaties nodig. Of het nu om de volgende industriële revolutie gaat, of
een dominante maatschappelijke trend, innovatie zorgt ervoor dat er antwoorden komen op economische en
maatschappelijke vraagstukken.
18
De investeringsbudgetten van overheden zijn een krachtig instrument om deze innovaties te bevorderen.
Innovatie is een middel om processen te optimaliseren en betere, vaak duurzamere, producten en diensten
te ontwikkelen tegen dezelfde of lagere kosten. Innovatiegericht aanbesteden is een effectief instrument om
innovatie en werkgelegenheid te stimuleren (CBS, 2016). Bij launching customership treedt de overheid op als
eerste klant van innovatieve oplossingen of producten. Innovatie wil hier zeggen dat het de eerste commerciële
toepassing betreft.
Launching customership heeft twee doelstellingen. In de eerste plaats krijgt de provincie hiermee een betere
en goedkopere dienstverlening tegenover de maatschappij, door lagere kosten en een hogere toegevoegde
waarde, in de vorm van bijvoorbeeld duurzaamheid. Daarnaast versterkt launching customership de
concurrentiepositie van bedrijven. Ze kunnen meer risico nemen bij de ontwikkeling, omdat ze al een eerste
klant hebben. Bovendien geeft een succesvol referentieproject de ondernemer zicht op een snellere doorgroei
naar grotere verkoopvolumes.
Onderstaand figuur duidt de relatie tussen launching customership en innovatie. Het koppelt de fase van innovatie aan de instrumenten voor launching customership.
Figuur 4.1: Launching Customership en Innovatie
De provincie paste het instrument launching customership voor het eerst toe bij de gebiedsontwikkeling van de Innovatiedriehoek (zie PS/2014/360, Innovatie Zichtbaar). De Innovatiedriehoek bestaat uit de projecten Hart van Zuid, Luchthaven Twente en Kennispark Twente. Eén van de uitdagingen van deze gebiedsontwikkeling is het zichtbaar maken van innovatie en ondernemerschap: laat zien dat er iets bijzonders gebeurt en maak dat zichtbaar in de uitstraling. Laat innovaties zien, geef ruimte aan experimenten, toon wat er achter de gevels gebeurt.
05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert
Actielijn 1 verbreedt het instrument van launching customership naar andere provinciale opgaven en naar heel Overijssel.
De selectie van vraagstukken vindt plaats op de volgende criteria:
- het vraagstuk is voor Overijssel van groot maatschappelijk belang; - het vraagstuk komt voort uit eigen beleidsopgaven; - het vraagstuk heeft een heldere scope; - de provincie speelt een doorslaggevende rol bij de toepassing; - de provincie kan en wil bestuurlijk en ambtelijk bijdragen aan de vernieuwende oplossing.
In het eerste jaar gaan we aan de slag met een drietal provinciale opgaven. Te denken valt aan het verwijderen
van asbest van daken, innovatief onderhoud van wegen, handhaving en toezicht. De definitieve keuze maken
we na goedkeuring van het voorstel en na intern overleg over de meest geschikte opgave.
Daarnaast gaan we onze expertise en ervaringen delen en medeoverheden steunen om actief als launching customer op te treden. Onder andere met een pilot voor een maatschappelijke opgave.
B. Aanjagen businesskansen in de HTSM en toepassingsgebieden
Het innovatieproces van idee naar business volgt grofweg dezelfde fasen: (1) ideevorming, ontmoeting, en
consortium vorming rond concrete thema’s, (2) business development: ontwikkeling businessplannen en
financiering zoeken, (3) ontwikkeling van demonstratieprojecten en implementatie, en (4) (internationale)
marktintroductie. Binnen iedere fase kan behoefte ontstaan aan kennis, contacten, demonstratie omgevingen,
financiën en een eerste opdrachtgever, zie figuur 4.2.
Figuur 4.2: Fasering innovatieproces (bron: energytransitiongroup.com)
Uitgangspunt in deze actielijn is dat de provincie zich net als voorheen blijft richten op de krachtige HTSM-markt
inclusief de kansrijke toepassingsgebieden voor Overijssel, zoals Agrofood (zie PS/2016/508), gezondheidszorg,
energie (programma Energie PS/2016/746).
De initiatieven van de provincie dragen bij aan kenniscirculatie, ontwikkeling en toepassing van nieuwe
technologieën en verhoogde effectiviteit en efficiency van het Overijsselse innovatiesysteem.
Overijssel zoekt daarbij steeds de samenwerking met Gelderland, voor een betere samenhang in het landsdeel
Oost. Daarmee maken we meer massa, kunnen we middelen bundelen en maken we innovatie overzichtelijker
voor de ondernemer.
Innovatiekansen HTSM en duurzame, circulaire economie – Slim en schoon
Wereldwijd groeit de noodzaak uitstoot van broeikasgassen te beperken en efficiënter om te gaan met
grondstoffen. De vraag naar slimme, schone toepassingen biedt kansen voor de sterke HTSM-sector, om
met gebundelde innovatiekracht concurrerende oplossingen te vermarkten.
Een belangrijke bijdrage van HTSM aan een duurzame, circulaire economie betreft slimme energienetten en
de daarvoor benodigde materialen en systemen (gebruik, vraag, opwekking en levering van verschillende
energiestromen op elkaar afstemmen en ontwikkeling van nieuwe en efficiëntere systemen voor
opwekking). Daarnaast zijn er veel mogelijkheden voor toepassing van HTSM voor duurzaamheid in de
gebouwde omgeving (slimme systemen bijvoorbeeld voor klimaatbeheersing, of ontwikkeling van nieuwe
materialen die recyclebaar, biobased of meer isolerend zijn).
20
We jagen businesskansen in de HTSM en de toepassingsgebieden aan door:
a. een complementair financieel instrumentarium, zoals vouchers
ten behoeve van onderzoek en ontwikkeling;
b. publiekprivate samenwerkingen in de vorm van open innovatie- en demonstratiecentra door
projectontwikkeling;
c. facility sharing: beter benutten van bestaande en nieuwe onderzoeks- en testfaciliteiten bij
onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven;
d. actieagenda BOOST voor slimme maakindustrie Oost-Nederland.
Nadere uitwerking vindt u hieronder.
a. Complementair financieel instrumentarium
Toegang tot kapitaal voor innovatieve bedrijven met groeiambitie is cruciaal voor de groei van economie en
werkgelegenheid. Dit blijft lastig voor ondernemers. Ruggengraat van ons financieringsinstrumentarium voor
innoveren en internationaliseren zijn de Europese subsidieprogramma’s EFRO, Interreg en POP. Voor deze
programma’s stelt provincie Overijssel cofinanciering ter beschikking (PS/2016/7). Daarnaast zijn het
Innovatiefonds Overijssel, het basisfonds PPM en Wadinko van belang.
Het Innovatiefonds Overijssel richt zich ten eerste op nieuwe en bestaande innovatieve mkb-bedrijven met
groeimogelijkheden en daarnaast op samenwerkingsverbanden met betrokkenheid van innovatief mkb, groot
bedrijf en kennisinstellingen. Op dit moment kan het Innovatiefonds participaties nemen in bedrijven en
converteerbare leningen verstrekken. Hierdoor kunnen kansrijke businesscases worden ondersteund, die
moeten leiden tot sterkere ondernemingen met meer exportwaarde en werkgelegenheid.
Regelingen en instrumenten verschillen echter per provincie. Voor ondernemers is dit niet altijd duidelijk,
afstemming op dit vlak is dus noodzakelijk.
De provincie streeft ernaar hiaten te dichten in het financieringslandschap. Op dit moment willen we twee
instrumenten inrichten: de kennisvoucherregeling en leningen voor marktintroductie.
Kapitaalmarktonderzoek Gereed: december 2016
Een bron van nieuwe werkgelegenheid is internationale groei en de doorgroei van bedrijven.
Randvoorwaarde voor deze groei is dat voldoende financiering beschikbaar is voor alle fasen (pre-seed,
seed, startup, groei en doorgroei en vervolgens volwassenheid).
De provincies Gelderland en Overijssel hebben instrumenten voor verstrekking van risicokapitaal (PPM Oost
NV, Topfonds Gelderland, Innovatiefonds Overijssel, Wadinko). De financieringsmarkt is sterk in beweging.
Gelderland en Overijssel laten onderzoek doen om inzicht te krijgen in vraag en aanbod van kapitaal tijdens
de fasen van bedrijfsgroei.
Het resultaat dient als basis voor beleid, bijvoorbeeld beschikbaar stellen of uitlokken van financiering, via
EFSI of EFRO. Het onderzoek brengt de vraagkant en de aanbodzijde in kaart. Welke toegang heeft het
bedrijfsleven in Gelderland en Overijssel tot kapitaal, maar ook andersom: de aantallen en de aard
(levenscyclus, sector) van bedrijven die behoefte hebben aan kapitaal.
Daarnaast geeft het onderzoek inzicht in opties, met voor- en nadelen en een advies over de wijze waarop
de provincies maximaal kunnen bijdragen aan vermindering van mismatches.
Innovatiekansen HTSM en gezondheid
Gezondheid is een interessante groeimarkt voor HTSM. Bewustwording en verhoging van het
aanpassingsvermogen bij zorgverlener en cliënt zijn van belang voor het behoud van werkgelegenheid van
welzijn-, care- en cure-instellingen, een van de grootste regionale werkgevers.
Healthbedrijven leveren een belangrijke bijdrage aan de regionale economie. Daarnaast koos Oost-
Nederland healthbedrijvigheid als focus voor Europa. Door de multidisciplinaire ontwikkeling en toepassing
van kennis en technologie is de healthsector onder de noemer Concepts for a healty life één van de twee
vlaggenschepen van het Europese innovatieprofiel voor Oost-Nederland.
Met deze Europese focus gaan Overijssel en Gelderland verder dan alleen kennisontwikkeling. Nieuwe
kennis, inzicht en techniek worden zorgen voor ontwikkeling van concepten die worden toegepast in de
gezondheidszorg. De sector streeft naar een paradigmaverandering: waar in het verleden innovatie
gezondheidskosten verhoogde door meer behandeling mogelijk te maken met extra vraag tot gevolg,
moeten toekomstige innovaties de kwaliteit van langer leven verhogen, de kosten verlagen en de zorg
hanteerbaar houden.
05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert
Voucherregeling
Verschillende partijen laten weten dat het bedrijfsleven behoefte heeft aan een laagdrempelige voucherregeling
om een haalbaarheidsonderzoek uit te voeren, of andersoortige kennis in te kopen. Het gaat om vouchers van
maximaal € 10.000, waarbij bedrijven zelf de helft van de kosten dragen. Deze vouchers willen we verstrekken in
nauwe samenwerking met de loketten of de open innovatiecentra (OIC’s). De vouchers genereren projectenleads
waarmee de loketten of innovatiecentra samen met bedrijven aan de slag kunnen. De regeling moet nog worden
ontworpen en is een aanvulling op EFRO en de mkb-innovatieregeling MIT5. In 2017 komen we met een
uitgewerkte regeling hiervoor die we maken in samenspraak met de loketten en de OIC’s.
Leningen (€50.000 - €200.000) voor marktintroductie
Deze regeling lost een witte vlek op in het huidige financieringsinstrumentarium. Het bedrijfsleven en onze
partners van de basisinfrastructuur gaven dit signaal af. Op dit moment voert de provincie
kapitaalmarktonderzoek uit, waaruit aard en omvang van de behoefte moet blijken.
b. Projectontwikkeling, open innovatie- en demonstratiecentra
Binnen deze actielijn willen we een bijdrage leveren aan publiekprivate samenwerkingen door
projectontwikkeling. Voorbeelden van projectontwikkeling zijn de Open Innovatie Centra (OIC’s) uit de vorige
collegeperiode, opgezet met middelen van onder andere de provincie Overijssel. Waar nodig verstrekt de
provincie opdrachten, subsidie of leningen aan deze innovatiecentra, zoals het Polymer Science Park in Zwolle,
OICAM in Nijverdal en TPRC in Enschede (zie bijlage IV). Voor de provincie een vraaggestuurde manier om de
doelstellingen te bereiken, direct gericht op het realiseren van meer business.
c. Facility sharing
Bedrijven hebben voor ontwikkeling van producten vaak kortstondig behoefte aan dure apparatuur. Nieuwe
producten worden eerst op kleine schaal gemaakt, getest en geoptimaliseerd. Tegelijkertijd willen grote
bedrijven de bezettingsgraad van hun dure apparaten en machines verhogen. Of willen Open innovatie- of
demonstratiecentra graag apparaten en machines aanschaffen, zodat ze voor een grotere groep ondernemers
ter beschikking komen.
De provincie spant zich in om de match tussen vraag en aanbod te verbeteren en partijen met elkaar in contact
te brengen. Op deze wijze kunnen de partijen meteen ervaring uitwisselen over de toepassing van faciliteiten.
In enkele gevallen voorziet de provincie in cofinanciering van een machine die noodzakelijk is voor een
gezamenlijke innovatie. Zoals aan de Technicampus voor een metaal 3D printer waarop het mkb nieuwe
toepassingen kan ontwikkelen.
d. Faciliteren Actieagenda Slimme Maakindustrie Boost
In het verlengde van de nationale agenda stelden bedrijfsleven, kennisinstellingen, overheden en intermediaire
organisaties in Gelderland en Overijssel een Actieagenda voor Oost-Nederland op, genaamd Boost, ter
stimulering van de smart industry –de vierde industriële revolutie- op Oost-Nederlandse schaal.
De Boost-agenda is gemaakt op initiatief van de werkgeversorganisatie FME in navolging van de nationale
Actieagenda (2015). Inmiddels sluiten zich meer branches, intermediairs en onderwijspartijen aan bij het
netwerk. Er is een ondernemerskopgroep en een brede kerngroep van organisaties die ondernemers
ondersteunen.
De agenda omvat de volgende zes strategische thema’s die voor krachtenbundeling en versnelling moeten
zorgen bij de omslag naar een slimme, schone industrie:
1. Bewustwording mkb: versnelling op eerste digitaliseringstappen.
2. Sociale innovatie: koppeling van digitalisering en nieuwe manieren van werken.
3. Regionale faciliteiten: voldoende ruimte voor experimenteren en leren.
4. Internationalisering: slimmer innoveren, produceren en exporteren.
5. Inspiratie & communicatie: best practices van industriële boegbeelden inzetten.
6. Slim organiseren: projectleider inzetten voor doorontwikkeling netwerk.
Naast technologisch gerichte innovatiebevordering besteedt de agenda aandacht aan sociale innovatie en
samenwerking.
5 MIT is de door het rijk beschikbaar gestelde subsidie-en financieringsregeling voor mkb en innovatie. En is erop gericht dat
mkb bedrijven aansluiting vinden bij de topsectoren. Regeling wordt uitgevoerd door de RVO.
22
In de agenda voert elke partij zijn eigen taken uit. De provincie voert de regie op Kennispark en Oost NV,
zorgt voor mede-uitvoering van het programma, opstellen van roadmaps, selectie en vormgeving van
gemeenschappelijke demonstratieprojecten en de besluitvorming over cofinanciering met betrokken financiers,
zoals het ministerie van EZ. Potentiële verbindingen tussen HTSM en de toepassingen krijgen actieve
ondersteuning in de vorm van capaciteit voor business cases.
De Boost-agenda is erop gericht dat 40 procent van de industrie in 2020 in meer of mindere mate digitaal
produceert en dat deze bedrijven 10 procent minder grondstoffen en energie verbruiken.
Europese netwerken #in HTSM: Vanguard & Manunet
Met Gelderland is de provincie Overijssel actief in Europese netwerken en consortia zoals het Vanguard-initiatief
en Manunet.
Vanguard richt zich op samenwerking en kennisuitwisseling van de sterke innovatieve sectoren in de regio.
Financiering van internationale R&D samenwerking in de maakindustrie is het terrein van Manunet.
In deze netwerken profileren we Oost-Nederland en helpen we bedrijven en kennisinstellingen bij
grensoverschrijdende samenwerking. Het netwerk biedt korte lijnen naar Europese decision makers.
In 2017 ondernemen we de volgende activiteiten:
- maken van de regeling voor vouchers
- verwerken van de resultaten van het kapitaalmarkt onderzoek naar een revolverend
financieringsinstrument
- verkenning naar facility sharing en de benodigde interventie daarop
- de uitvoering van de Boost agenda
05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert
5 #in en buiten Overijssel
Dit hoofdstuk gaat in op Actielijn 2: internationalisering en acquisitie. Welke maatregelen treft provincie
Overijssel om de internationale positie van het Overijssels bedrijfsleven te versterken? En hoe krijgen we
Nederlandse en buitenlandse bedrijven naar Overijssel?
Internationalisering draagt bij aan een toekomstige werkzekerheid van de inwoners van Overijssel. Hoe
internationaler de ondernemer, des te innovatiever, concurrerender en dus toekomstbestendiger. Hoe meer er
in het buitenland wordt verdiend of hoe meer investeerders uit het buitenland worden aangetrokken des te
meer werk ontstaat er in verzorgende sectoren, die het moeten hebben van onze eigen besteding. Buiten de
regio verdienen we het geld, zodat we het in de regio kunnen uitgeven.
De actielijn richt zich op verbreding, verdieping of intensivering van bestaande in- en exportactiviteiten voor het
mkb op provinciaal, landelijk en nationaal niveau. We onderscheiden drie onderdelen: internationale
handelsbevordering, acquisitie en internationale vestigingsklimaatfactoren
Zie ook de prestaties 5.4.2 ‘Internationalisering’ en 5.4.3 ‘Acquisitie’ uit de provinciale doelenboom. De kosten
voor deze lijn voor de periode 2017-2019 zijn begroot op € 3.800.000.
5.1 Internationale handelsbevordering
Met betrekking tot internationale handelsbevordering pakken we de knelpunten aan die het mkb in Overijssel
ondervindt. Uit ervaringen van de Expertgroep Internationalisering en diverse andere bronnen ervaren
bedrijven de volgende knelpunten bij internationalisering:
- ontbreken van hoogwaardige informatie en kennis van het land; zowel generieke als specifieke
informatie voor exportfinanciering en -verzekering, procedures en wet- en regelgeving;
- gebrek aan informatie en kennis van de afzetmarkt;
- tekort aan commerciële vaardigheden, strategische planvorming, in dealmaking en internationaal
relatiemanagement bij mkb’ers;
- gebrek aan inzicht in bedrijven in de regio die al zaken doen met doelmarkten;
- contact leggen met betrouwbare buitenlandse partners.
De provincie stelde in het voorjaar van 2016 met vertegenwoordigers van het mkb6 en onderwijs een
meerjarenplan op voor internationale handelsbevordering.
Zij stelden daarbij de volgende uitgangspunten vast:
- Overijssel draagt zorg voor verdieping, verbreding of intensivering van de bestaande instrumenten;
- het beleid van de provincie pakt de knelpunten bij het mkb aan;
- De provincie faciliteert, stimuleert en coördineert. Het beleid voorziet niet in een uitvoerende rol voor de
provincie;
- internationale handelsbevordering is een proces van lange adem. Activiteiten worden benaderd als
proces;
- internationalisering van bedrijfsleven en onderwijs richt zich op de HTSM-markt en haar
toepassingsgebieden als sterke punten van Overijssel;
- de nauwe relatie met buurland Duitsland wordt gebruikt voor verdere ontwikkeling van internationale
handelsbevordering.
Internationale handelsbevordering is van oudsher het domein van de Kamer van Koophandel. Maar ook andere
organisaties zijn actief. De internationaliseringsactiviteiten hebben een stevige coördinatie nodig van partners
zoals Kamer van Koophandel, RVO, Oost NV, WTC Twente, Kennispoort, Kennispark en andere provincies. In
het kader van internationale handelsbevordering zoeken we actief samenwerking en afstemming met ons
omringende provincies zoals Gelderland en Flevoland en met de Dutch Trade en Investment Board (DtiB).
De acties die de provincie onderneemt voor internationale handelsbevordering bestaan uit de categorieën
informeren, verbinden en faciliteren. De categorieën worden hieronder apart besproken.
6 Zoals RvO, Oost NV, VNO NCW, WTC Twente, Kennispark, provincie Gelderland.
24
Informeren en verbinden
De provincie steekt voor de periode 2017 tot en met 2019 energie in de verbinding van Overijsselse
mkb-bedrijven met ondernemersorganisaties en onderwijsinstellingen. Daarvoor ontwikkelt de provincie een
website-portal met informatie en activiteiten op lokaal, provinciaal en nationaal niveau. Internationaal actieve
mkb-bedrijven worden ermee verbonden.
Faciliteren
Handelsmissies zijn van belang voor de internationale handel. Uit de evaluatie van de missies van de afgelopen
jaren blijkt dat bedrijven meer inzicht krijgen in de buitenlandse markt, concrete contacten opdoen met
buitenlandse zakenpartners, hun netwerk uitbreiden door contacten met de deelnemende Nederlandse
bedrijven en dat ongeveer de helft van de bedrijven direct extra omzet realiseert.
De provincie faciliteert, door middel van een vergoeding van de voorbereidings- en organisatiekosten, daarom
jaarlijks drie handelsmissies. Dit zijn missies met ten minste tien bedrijven die door derden worden georganiseerd
op verzoek van het verenigde mkb-bedrijfsleven. Een goede voor- en nazorg maken deel uit van de missie. Door
Overijssel gefaciliteerde missies staan open voor deelname van bedrijven uit omringende provincies en Duitsland.
Op verzoek van het mkb of de organisator van de handelsmissie én indien er sprake is van toegevoegde waarde
wordt de provincie bestuurlijk vertegenwoordigd bij de handelsmissie.
Daarnaast faciliteert de provincie samenwerkingsprojecten tussen hoger onderwijsinstellingen en het mkb
voor kennis- en competentieontwikkeling in internationaal ondernemen. Bovendien faciliteert de provincie de
internationale profilering van de HTSM markt in Overijssel en Gelderland, inclusief de toepassingsgebieden.
De uitvoering gebeurt via beursbezoeken, deelname aan conferenties en samenwerkingsverbanden.
Tot slot investeert de provincie in verdere intensivering van de relatie met Duitsland, bijvoorbeeld
partnerorganisaties in de Duitse regio’s Niedersachsen, Bayern, Baden-Württemberg, Nordrhein-Westfalen.
In de relatie met China (provincie Liaoning) ondersteunt de provincie op verzoek van het mkb de oprichting
van een “landingsplek” voor het mkb in China. Door de ondersteuning van de “landingsplek” wordt het mkb
de mogelijkheid geboden beter zaken te doen op de Chinese en Aziatische markt. Uitgangspunt bij de
ondersteuning is vergoeding van de onrendabele top voor een maximale periode van drie jaar.
5.2 Acquisitie
Voor de versterking van de economische structuur is het aantrekken van grotere ondernemers een belangrijke
kans om werkgelegenheid te scheppen in Overijssel, nieuwe waardeketens van bedrijven te laten ontstaan en
bestaande ketens te versterken. De provincie speelt al jaren een rol in acquisitie met de uitvoeringsorganisatie
Oost NV.
Oost NV voert deze taak uit, samen met partners als de Netherlands Foreign Investment Agency en gemeenten.
Acquisitie is arbeidsintensief werk en een vak apart. De komende jaren intensiveert provincie Overijssel de
acquisitie-inspanningen. Naast generieke inspanningen biedt de provincie extra ondersteuning aan regionale
acquisitiestrategieën (Twente, regio Zwolle en regio Stedendriehoek). Overijssel maakt extra personele capaciteit
financieel mogelijk, waarbij de provincie en de regio’s in gelijke mate bijdragen. De capaciteit wordt regionaal
geworven en ondergebracht bij Oost NV.
Internationale vestigingsfactoren
De versterking van belangrijke internationale vestigingsfactoren, zoals internationaal onderwijs en een
expatcentrum is ook onderdeel van deze actielijn.
De provincie investeert mee in provinciedekkend, erkend internationaal voortgezet en basisonderwijs.
Vanzelfsprekend in nauwe afstemming met en tussen onderwijsinstellingen.
Tot slot onderzoekt de provincie de mogelijkheid van provinciedekkende dienstverlening voor expats, door
oprichting van een expatcentrum voor buitenlandse kenniswerkers. Blijkt het centrum haalbaar en heeft het
toegevoegde waarde, dan helpt de provincie bij de realisatie. Dergelijke voorzieningen zijn belangrijke
vestigingsfactoren voor internationale bedrijven, en daarmee ondersteunen ze de provinciale
acquisitiestrategie.
In 2017 ondernemen we de volgende activiteiten:
- minimaal faciliteren van drie economische missies
- Voor HTSM en Duitsland: analyse van de buitenlandse eco-systemen
- Intensivering handelscontacten met China
05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert
6 #in de basis
De provincie doet voorstellen om innovatie en internationalisering vooruit te helpen in Overijssel. Om dit te
kunnen waarmaken moet de provincie een sterke regionale basis hebben. Dit hoofdstuk gaat over Actielijn 3.
De infrastructuur op orde.
Zie ook 5.3.1 ‘Basis infrastructuur’ uit de provinciale doelenboom. De kosten voor deze lijn voor de periode
2017 - 2019 is begroot op € 7.675.000.
6.1 Inleiding
De provincie is verantwoordelijk voor het regionaal economisch beleid en stimuleert innovatie en internationalisering
in de Overijsselse economie. Bedrijven krijgen ondersteuning, van ideevorming tot marktintroductie (actielijn 1).
Volgens de WRR (2013) moet de overheid zich richten op een goed functionerend innovatiesysteem als geheel, · met
bevordering van netwerken, stimulerende reguleringen, ondersteunende instituties en een strategische koers.
Daarmee staat de overheid boven het deelbelang van de partijen, geografisch, sectoraal of wat betreft doelgroep.
De provincie neemt systeemverantwoordelijkheid. Misschien niet de meest zichtbare maatschappelijke taak,
directe product- en marktinterventies zijn gemakkelijker uit te leggen aan een breed publiek. Maar ze levert
wel meer op. Wij investeren in beide.
In Overijssel gebruiken we hiervoor een innovatie-infrastructuur bestaande uit de regionale
ontwikkelingsmaatschappij Oost NV, Kennispark, de innovatieloketten en de regionale economische boards. Deze
infrastructuur wordt gelijktijdig benut voor de overige programma’s, zoals ‘Versterken ondernemerschap in het
MKB’ en het ‘Uitvoeringsprogramma Agro&Food’. Deze basis is ingericht naar de ondernemersbehoefte, en zorgt
zo voor continuïteit in economische stimulering, dat met het wegvallen van Syntens en de reorganisatie van de
Kamer van Koophandel erg ingeperkt is. Ondernemersvriendelijk en toekomstbestendig organiseren is een
belangrijke opgave hierbij.
De provincie houdt de provinciedekkende basisinfrastructuur (zie bijlage III) op orde die toegankelijk is voor een
brede groep ondernemers, zowel koplopers als volgers. Zo vervolgt de provincie de lijn van het collegeakkoord
uit de vorige periode in overeenstemming met het advies van bureau Desicio en het pleidooi van
werkgeversorganisaties. Deze structuur functioneert goed, is bij ondernemers bekend en bewijst zich als
betrouwbaar.
De infrastructuur bestaat uit de volgende functies:
6.2 Eerste vragen
Bij het loket kunnen alle ondernemers terecht met innovatie-ideeën en innovatievragen. Het loket licht
ondernemers proactief voor over de kansen en bedreigingen van maatschappelijke opgaven en technologische
trends, ook degenen die er zich nog latent van bewust zijn. Het legt daarnaast contact tussen ondernemers en
kennisinstellingen. Daarmee is het de basis voor de samenwerking die nodig is voor innovatie.
Op dit moment heeft Overijssel de loketten Kennispoort en Stedendriehoek Innoveert. In Twente ontbreekt een
loket, Kennispark vervult namelijk een andere functie.
De provincie stelt voor de steun aan de loketfunctie voort te zetten en daarnaast voor de regio Twente een vorm
te zoeken waar ondernemers terecht kunnen met hun innovatievragen. Dit doen wij samen met de Regio Twente.
6.3 Ontwikkelingsmaatschappij Oost NV
Oost NV ontwikkelt innovatieprogramma’s voor specifieke sectoren of thema’s en innovatieprojecten,
bijvoorbeeld fieldlabs, zoals Smart Welding Factory. Tegelijkertijd helpt Oost NV bij de realisatie. Daarnaast
acquireert Oost NV voor Overijssel bedrijven uit binnen- en buitenland. Bovendien helpt het ondernemers bij
internationale handelsbetrekkingen.
26
6.4 Valorisatie van kennis voor HTSM - Kennispark
Kennispark valoriseert de kennis van de UT en Saxion in start-ups en groeiers, koppelt kennis aan kunde bij
bestaande bedrijven in Oost-Nederland en ontwikkelt de Oost-Nederlandse roadmaps voor HTSM en helpt deze
te realiseren. In een roadmap staat beschreven via welke route een bepaalde technologie of een bepaald thema
kan worden ontwikkeld en internationaal vermarkt.
6.5 Agendasetting in de regio - Economic Boards
Voor de gehele economie zijn de economische boards actief: Twente Board, Economic Board Zwolle en de
Economic Board Stedendriehoek. De boards zorgen voor een breed gedragen visie op de regionale economie
en de ambitie en slagkracht om die samen met de partijen te realiseren. De economic boards beperken de
bestuurlijke drukte, verbeteren de zichtbaarheid van de regio’s en onderhouden een sterke basis voor meer
intensieve economische samenwerking in Overijssel. De provincie volgt hiermee de trend en voldoet aan de
behoefte economische en maatschappelijke opgaven regionaal op te pakken. (Studiegroep Openbaar Bestuur,
2016). Het rijk benoemde de regio Zwolle recent tot voorbeeldregio om het effect van de regionale
samenwerking op de economie te bekijken.
6.6 Uitdaging voor later
Innovatiebevordering is nooit af. Het is een doorlopend proces van verbetering en verandering om de
internationale concurrentie voor te blijven. Iedere regio in de westerse wereld stimuleert innovatie en daarbij
blijft een belangrijke rol weggelegd voor de overheid. De provincie is verantwoordelijk voor het regionale
economische beleid en daarmee ook voor de innovatiebevordering.
Punt van aandacht is dat innovatiebevordering altijd nodig zal zijn, maar dat de innovatiebasisinfrastructuur
niet structureel wordt gefinancierd. Deze infrastructuur acht de provincie noodzakelijk om innovatie bij
bedrijven nu en in de toekomst te bevorderen, ongeacht de politieke keuze voor thema’s of sectoren.
Daarom stelt de provincie voor een deel van de middelen voor innovatie in deze collegeperiode te sparen voor
de periode 2020 en verder, zodat de provincie ook straks een deel van de basis op orde kan houden.
Onze acties in 2017 zijn:
- goed opdrachtgeverschap voor de partijen in ons ecosysteem;
- bevorderen van de samenwerking tussen de partijen;
- doorontwikkelen van het systeem zodat het speelveld overzichtelijker, toegankelijker en
ondernemersvriendelijker wordt;
- afstemming en gedeelde aanpak voor gemeenschappelijke opgaven, zoals launching customership,
facility sharing en ondersteuning bij projectontwikkeling.
05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert
7 #Monitoring, uitvoering & communicatie
Om de resultaten en effecten van de provincie-inzet en dat van de uitvoeringspartners te volgen, investeert
de provincie in de periode 2017 - 2019 in monitoring. Hiermee kan Overijssel zijn investering beter
verantwoorden, leren en sturen op effectiviteit en efficiency van de inzet. Ook onze ambitie om de meest
ondernemersvriendelijke provincie te zijn noopt ons te sturen op effectiviteit van onze instrumenten.
Voor een adequate uitvoering van de actielijnen en een stevige rol als wendbare samenwerkingspartner van
ondernemers en partners versterkt de provincie het ambtelijk apparaat voor de duur van het programma.
Onder het label #in communiceren we over de activiteiten en resultaten van de provincie en haar
uitvoeringspartners.
7.1 Monitoring
De provincie moet niet alleen presteren, maar ook laten zien wat de effecten zijn van eigen handelen en dat
van de partners in de basisinfrastructuur. In de regel worden de prestaties van de afzonderlijke partners
gemonitord, maar deze monitoring is niet uniform, de uitkomsten vaak niet realtime beschikbaar en het
ontdubbelen van opgegeven prestaties kost veel tijd.
De provincie investeert daarom in de periode 2017 - 2019 in een sluitend monitoringsysteem, zodat we in staat
zijn beter te verantwoorden wat de bestede euro’s hebben opgeleverd en beter lessen kunnen trekken uit de
bijsturing op effectiviteit en efficiency. Bovendien kan een monitor helpen onze antennefunctie te versterken,
waardoor de provincie beter vooruit kan kijken en zichzelf en de partners in staat stelt tijdig te anticiperen op
nieuwe ontwikkelingen. In de begroting is een post voor monitoring opgenomen. We willen per slot van
rekening de meest ondernemersvriendelijke provincie worden.
We monitoren langs de volgende lijn.
De doelstellingen uit hoofdstuk 3.2 betreffen ten eerste innovatieve oplossingen voor maatschappelijke
opgaven. Daarnaast stelt de provincie zich het aanjagen van nieuwe businesskansen in de HTSM-markt ten
doel.
We denken deze doelstellingen te bereiken tussen 2017-2019 met de volgende concrete acties als input:
- een effectieve en efficiënte basisinfrastructuur, gericht op bevordering van ondernemerschap, innovatie en
internationalisering bij het Overijsselse mkb;
- 450 evenementen voor bedrijven, gericht op inspiratie, ontmoeten, uitwisseling en samenwerking;
- 90 publiek-private consortia, gericht op kennisdeling en innovatie;
- 900 gefaciliteerde ondernemers op het gebied van innovatie en financiering;
- 30 spin-offs als gevolg van kennisvalorisatie;
- 9 gefaciliteerde handelsmissies;
- Coördinatie van publieke activiteiten, gericht op handelsbevordering en informatievoorziening voor het
bedrijfsleven;
- 30 geacquireerde bedrijven uit binnen- en buitenland;
- 6 launching customerprojecten.
Deze acties volgen we in de planning & controlcyclus van de Provincie, net als de outcome-indicatoren die
hiervoor zijn benoemd. Uiteindelijk streven we er naar om met onze bijdrage van € 24.000.000 in de periode
2017 – 2019 ongeveer 190.000.000 aan investeringen uit te lokken en 1.650 banen te creëren. De
ontwikkeling is te volgen via de economische barometer (www.overijssel.nl).
7.2. Programmamanagement
Momenteel zijn voor de innovatie- en internationaliseringsopgave ongeveer vier formatieplaatsen beschikbaar.
De provincie werkt nooit alleen en dat betekent dat voortdurend geschakeld moet worden met partners.
De provincie moet zich een goed opdrachtgever tonen voor de partijen die de innovatiebasisinfrastructuur
vormen en Overijssel helpt graag bij het aanjagen van nieuwe initiatieven. De provincie stelt zich open voor
partnerschap met de partijen die zich bezighouden met innovatie, zoals bedrijven, kennisinstellingen of het
intermediaire veld. De provincie springt niet zomaar overal in, maar wil graag de juiste en zorgvuldige
afwegingen maken, antwoorden en warm doorverwijzen waar dat kan. Dat kost tijd.
Om de actielijnen in dit voorstel naar behoren te kunnen uitvoeren, ons op te stellen als een goede eerste klant en ons een goede en efficiënte samenwerkingspartner te kunnen tonen tegenover de vele partners stellen we voor dat het ambtelijk apparaat voor de duur van het programma wordt versterkt. In de begroting hebben wij daarom een post programmamanagement opgevoerd.
7.3 Communicatie #in
Met dit voorstel hebben het label #in gepresenteerd. Een modern
label waarmee we het beleid en alles wat wij en onze partners
doen op gebied innovatie en internationalisering kunnen framen.
Het geeft ons de kans om herkenbaar en uniek te laten zien waar
we mee bezig zijn. Wat we willen, maken en kunnen. Laten zien
waar we mee bezig zijn. Met het label #in framen we het hele
beleid en alles wat we doen op het gebied van innovatie en
internationalisering. Alles begint letterlijk en figuurlijk met #in.
In de managementsamenvatting vindt u een nadere uitleg van ons label.
05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert
8 #Middelen
Actielijn 1 #in de markt: van idee naar business (investeringsprestatie 5.3.2.)
Drastische innovatie die verreikende veranderingen tot gevolg heeft voor de economie als geheel. Recente
voorbeelden: Internet of Things, 3D printing, nanotechnology.
Dutch Trade en Investment Board (DtiB)
Het DtiB is het publiek-private samenwerkingsverband op het gebied van internationaal ondernemen en
bilaterale economische relatie. Overijsselse onderneemster Thecla Bodewes is voorzitter van deze board. Doel is
het versterken van Nederlandse ondernemingen in het buitenland.
Economic Board
Een economic board is een strategisch samenwerksverband tussen ondernemers, onderwijs- en
kennisinstellingen en overheden met een geografische dekking. De economic boards beperken de bestuurlijke
drukte, verbeteren de zichtbaarheid van de regio’s en onderhouden een sterke basis voor meer intensieve
economische samenwerking in Overijssel.
Ecosysteem
Het ecosysteem is het geheel van intermediairen, subsidie- en financieringsinstrumenten. Het ondersteunt
ondernemers individueel of vanuit samenwerkingsverbanden in het innovatieproces dat begint bij een idee en
resulteert in een succesvolle marktintroductie (zie bijlage III).
EFSI
Europees Fonds voor Strategische Investering.
EFRO
Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling.
Europe 2020
Innovatie programma van de EU met als groot R&D subsidieprogramma ’Horizon 2020’. Horizon 2020
stimuleert Europees onderzoek en innovatie, loopt sinds 1 januari 2014 en bevat in totaal 80 miljard euro.
Export
Export of uitvoer is 'de verkoop van goederen of diensten aan of het overmaken van kapitaal naar het
buitenland'. Er is sprake van directe export als een bedrijf zelfstandig aan de buitenlandse markt en
klantenkring levert en factureert, inclusief de relaties met licentiehouders en agenten. Bij indirecte export
verloopt de export via een handelshuis of een andere binnenlandse intermediair (het bedrijf factureert niet
direct zelf in het buitenland).
HTSM
De Hightech Systemen en Materialenmarkt richt zich op de toepassing van slimme materialen in componenten
en ontwikkeling van hightech systemen ter ondersteuning van efficiënt gebruik van energie en materialen in
verschillende toepassingen. Karakteristieke eigenschappen van hightech systemen zijn: 1) zeer intelligent
(embedded systemen, software, sensors), 2) zeer nauwkeurig (nano-elektronica, high precision manufacturing)
en 3) zeer efficient (mechatronica). (Berenschot, 2013)
Launching customer
Eerste klant, maakt verdere ontwikkeling van innovatie mogelijk en kan dienen als referentie.
MIT – Mkb Innovatiestimulering regio en Topsectoren
MIT is de door het rijk beschikbaar gestelde subsidie-en financieringsregeling voor mkb en innovatie. MIT is
erop gericht dat mkb bedrijven aansluiting vinden bij de topsectoren. Regeling wordt uitgevoerd door de RVO.
05102016 #in Overijssel innoveert en internationaliseert
Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA)
De NFIA ondersteunt buitenlandse bedrijven die internationale activiteiten in Nederland opzetten of uitbreiden.
Daarnaast richt zij zich op de promotie van Nederland in het buitenland. De NFIA is een uitvoeringsorganisatie
van het Ministerie van Economische Zaken.
RVO
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Uitvoeringsorganisatie van diverse ministeries en ondergebracht onder het ministerie van Economische Zaken RVO stimuleert ondernemend Nederland bij duurzaam, agrarisch, innovatief en internationaal ondernemen. www.rvo.nl.
Smart industry / Slimme maakindustrie
De transitie van de industrie naar een digitale wereld waarin ICT diep doordringt in alle facetten van het
productieproces. Smart Industry wordt gedreven door een slimme inzet van ICT waardoor machines onderling
met elkaar verbonden zijn en slim kunnen worden aangestuurd. En niet alleen binnen de fabriek, maar ook
tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven en klanten. Het draait om een combinatie van de inzet van
productietechnologie, digitalisering en een netwerkaanpak. En het gaat om slimme producten, processen en
diensten.
WSBO
Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk. Deze wordt uitgevoerd door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland #in Label voor communicatie innovatie en internationalisering in Overijssel.