Rozdział III Rozmiary zjawiska wypalenia zawodowego na przykładzie Funkcjonariuszy Służby Więziennej Wypalenie zawodowe to problem, który ciężko zanalizować w kilku linijkach tekstu. Aktywność zawodowa jednostki, jest często dużym czynnikiem sprawczym zadowolenia jak również samorealizacji. Jeśli spojrzymy na wymienione elementy w sposób bardziej krytyczny, może pojawić się poczucie porażki, niespełnienie, gniew czyli ogólnie rozumiana frustracja. Bazując na literaturze fachowej, która została opisana w pierwszym rozdziale powyższej, pracy należy pamiętać iż zespół burnout jest bardzo często mylony z innymi jednostkami chorobowymi, posiadającymi podobne syndromy. Depresja, nerwica jak również zwykłe zmęczenie mogą stać się elementami składowymi powstania wypalenia zawodowego. Znacząca jest tu również rola stresu rozumiana jako: ,, niespecyficzna reakcja organizmu na dowolne wymaganie stawiane mu z zewnątrz” DODAC PRZYPIS Jeśli naszej pracy zawodowej, której poświęcamy wiele uwagi towarzyszą silne stresory, bardzo prawdopodobne jest stwierdzenie iż zyskaliśmy gotową receptę powstania wypalenia zawodowego. Z drugiej strony należy pamiętać iż praca w charakterze Funkcjonariusza Służby Więziennej jest dosyć specyficzna. Jej wyjątkowość polega głównie na hermetycznym środowisku w którym przebywają na co dzień więziennicy.
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Rozdział III
Rozmiary zjawiska wypalenia zawodowego na przykładzie Funkcjonariuszy
Służby Więziennej
Wypalenie zawodowe to problem, który ciężko zanalizować w kilku linijkach tekstu.
Aktywność zawodowa jednostki, jest często dużym czynnikiem sprawczym zadowolenia jak
również samorealizacji. Jeśli spojrzymy na wymienione elementy w sposób bardziej
krytyczny, może pojawić się poczucie porażki, niespełnienie, gniew czyli ogólnie rozumiana
frustracja. Bazując na literaturze fachowej, która została opisana w pierwszym rozdziale
powyższej, pracy należy pamiętać iż zespół burnout jest bardzo często mylony z innymi
jednostkami chorobowymi, posiadającymi podobne syndromy. Depresja, nerwica jak
również zwykłe zmęczenie mogą stać się elementami składowymi powstania wypalenia
zawodowego. Znacząca jest tu również rola stresu rozumiana jako:
,, niespecyficzna reakcja organizmu na dowolne wymaganie stawiane mu z zewnątrz”
DODAC PRZYPIS
Jeśli naszej pracy zawodowej, której poświęcamy wiele uwagi towarzyszą silne
stresory, bardzo prawdopodobne jest stwierdzenie iż zyskaliśmy gotową receptę powstania
wypalenia zawodowego. Z drugiej strony należy pamiętać iż praca w charakterze
Funkcjonariusza Służby Więziennej jest dosyć specyficzna. Jej wyjątkowość polega głównie
na hermetycznym środowisku w którym przebywają na co dzień więziennicy. Socjolodzy jak
również liczne grono psychologów zajmujący się zawodowo badanym problem bardzo często
podkreślają iż nie bez znaczenia są cechy charakteru poszczególnych jednostek. Brak
asertywności, nieśmiałość czy konfliktowość z biegiem czasu mogą być stymulatorami które
nie pozwalają na poprawne wykonywanie obowiązków zawodowych. Powstaje więc
pytanie: jak duży odsetek funkcjonariuszy, nosi znamiona stresu który w konsekwencji
prowadzi do wypalenia zawodowego oraz prawidłowego wykonywania powierzonych
zobowiązań.
1. Bodźce wpływające na wybór zawodu Funkcjonariusza Służby Więziennej
Badana grupa jednostek na pytanie: ,, Dlaczego wybrał Pan/Pani zawód Funkcjonariusza
Służby Więziennej?” najczęściej decydowała się na odpowiedź: szybka emerytura.
Pracownicy Służby Więziennej, podobnie jak policja czy straż pożarna, ze względu na trudny,
specyficzny charakter pracy mają prawo do wcześniejszej emerytury, która należy się po 15
latach służby. Jest to niewątpliwie bardzo duży plus. Osoba która rozpoczyna pracę w wieku
23- 25 lat w momencie kiedy osiągnie 40 rok życia może stać się emerytem/ emerytką.
Należy jednak pamiętać iż mimo nabycia wieku emerytalnego większość osób decyduje się
pozostać w czynnej służbie, głównie ze względu na ilość uzyskanego dochodu który wynosi
40% dotychczasowej pensji. W kafeterii znajdowała się również odpowiedź: dobre zarobki.
Reakcja na to stwierdzenie była zerowa. Żaden spośród 30 ankietowanych funkcjonariuszy
nie zdecydował się na zaznaczenie właśnie tej odpowiedzi. Człowiek który zaczyna służbę w
jednostce penitencjarnej, otrzymuje przeciętnie 1550 zł brutto. Sądzę że jest to bardzo niska
kwota, biorąc pod uwagę charakter pracy, oraz stres z jakim jest ona związana. Pozostałe
reakcje na zadane pytanie to: praca państwowa 16,7% , przypadek 26,7%, członek rodziny
pracuje w tym zawodzie 3,3%
Wykres nr 1. Graficzna prezentacja danych dotycząca powodów, wyboru zawodu Funkcjonariusza Służby
Więziennej.
0.00%10.00%20.00%30.00%40.00%50.00%60.00%
53%
0%17% 27% 3%
0% 0%
Dlaczego wybrał/wybrała Pan/Pani zawód Funkcjonariusza Służby Więziennej ?
Przypuszczałam, że badana zbiorowość nie jest zadowolona z wykonywanej pracy.
Wyniki badania prezentują się jednak trochę inaczej. Badana grupa w większości
usatysfakcjonowana jest z wykonywanej przez siebie pracy. Jest to 56,7% spośród
ankietowanych. Natomiast 43,3% odpowiada negatywnie na pytanie o zadowolenie w
wykonywanej przez siebie profesji. Pytanie to ma wpływ na kolejne dotyczące awansu
zawodowego. Sądzę że istnieje zależność między satysfakcją zawodową a możliwością
awansu. Całkiem prawdopodobny wydaje się fakt że większość funkcjonariuszy liczy na
awans w swoim miejscu pracy, co zresztą potwierdza zaprezentowana poniżej graficzna
prezentacja nr 3, gdzie 56,7% deklaruje możliwość mianowania na wyższe stanowisko.
Perspektywa zrobienia kariery, wiąże się oczywiście z wyższymi zarobkami, szacunkiem jak
również pewnego rodzaju awansem społecznym, co akurat w tym zawodzie wpływa
pozytywnie na psychikę funkcjonariusza. Warto również dodać iż zwiększone zarobki to
wyższa emerytura.
Wykres nr 2. Graficzna prezentacja danych dotyczących, zadowolenia ankietowanych z wykonywanej
pracy
56.70%
43.30%
Czy jest Pan/Pani zadowolony/ zadowolona z wykonywanej pracy ?
TAKNIE
Wykres nr 3. Graficzna prezentacja danych dotyczących możliwości awansu zawodowego więzienników.
56.70%
43.30%
Czy ma Pan/ Pani możliwość awansu zawodowego ?
TAKNIE
Najczęściej pojawiające się odpowiedzi dotyczące, przyczyn braku awansu zawodowego jeśli
to:
-„brak znajomości”
-„brak wykształcenia wyższego”
Sadziłam że w pracy funkcjonariusza, niektórym jednostką ciężko awansować, głównie
dlatego iż nie mają tzw. znajomości. Przytoczona powyżej wypowiedź potwierdza moją
hipotezę.
2. Wiedza ankietowanych na temat stresu oraz wypalenia zawodowego
Istotnym zagadnieniem w ankiecie było to, które dotyczyło znajomości pojęcia ,, stres”.
Było to pytanie otwarte. Reakcja na to zagadnienie wydaje się dosyć oczywista. Najczęściej
pojawiające się odpowiedzi to:
- „uczucie napięcia wewnętrznego”
- „dyskomfort psychiczny”
- „ciągła presja”
- „wewnętrzny chaos”
- „permanentny niepokój”
- „zdenerwowanie”
-„presja, obawa, strach”
Więziennicy w większości zdają sobie sprawę co oznacza ten wyraz. Na zadane pytanie
badani udzielili krótkich, zwięzłych odpowiedzi. Pojawiły się również stwierdzenia bardziej
rozbudowane. Najbardziej godne przytoczenia to:
- „brak możliwości racjonalnej, spokojnej oceny sytuacji”
- „psychiczne oddziaływanie innych na mnie”
-„czepianie się do głupot przez przełożonych którzy sami bardzo źle rządzą nie przez
osadzonych”
- „myślenie o przyjściu do pracy kiedy jest się jeszcze na urlopie”
Pierwsza zacytowana wypowiedź jest doskonałym przykładem, klasycznego
symptomu stresu, w którym jednostką targają tak silne emocje których nie jest w stanie
opanować. Miejsce sprawnego działania zajmuje dezorganizacja, która jest stymulatorem do
powstania takich uczuć jak brak asertywności, brak racjonalnej oceny sytuacji lub silne
wybuchy złości które prawdopodobnie, mają swoje ujście w kontaktach z osobami
osadzonymi. Kolejna opinia dotycząca stresu to psychiczne oddziaływanie na badaną
jednostkę. Być może osoba udzielająca takiej odpowiedzi miała na myśli swoich
zwierzchników lub samych osadzonych
Kolejnym ważnym pytaniem w ankiecie było to które dotyczyło, samego pojęcia
wypalenia zawodowego. Na zadane pytanie: „Czy kiedykolwiek spotkał się Pan/Pani z
pojęciem wypalenie zawodowe?” Zdecydowana większość bo aż 70% więzienników
odpowiedziała tak. Druga część pytania dotyczyła krótkiego streszczenia tego terminu.
Odpowiedzi prezentują się następująco:
- „zobojętnienie na wszystko co się dzieje”
- „niechęć do wykonywanej pracy, zło konieczne”
- „brak zaangażowania, marazm”
- „brak wiary w sens wykonywanej pracy”
- „od lat to samo, monotonia”
Duży procent Funkcjonariuszy wykazał się znajomością analizowanej definicji. Na
podstawie uzyskanych danych można wnioskować iż badana grupa zdaje sobie sprawę ze
specyfiki wykonywanego przez siebie zawodu. Należy również dodać iż kolejne pytania
potwierdzają fakt występowania w tej grupie zawodowej zjawiska burnout. Wniosek ten
wysuwam na podstawie analizy kolejnych pytań omówionych poniżej
3. Zjawisko wypalenia zawodowego wśród Funkcjonariuszy Służby Więziennej
Kolejna grupa pytań miała ścisły związek z klasycznymi symptomami wypalenia,
wymienianymi przez takich autorów jak H. Sęk czy CH. Marslah. W ankiecie pytałam przede
wszystkim o problemy ze snem, angażowanie się w wykonywane obowiązki, empatie w
stosunku do osób osadzonych. Wyniki prezentują się w większości pozytywnie i potwierdzają
postawione hipotezy. W wypowiedziach dotyczących odpowiedzialności za wykonywaną
pracę 86,7% więzienników deklaruje iż solidnie wykonuje swoją profesję. Pozostały odsetek
ankietowanych liczący 13,3% jest przeciwnego zdania. Kolejne pytanie miało ścisły związek z
poprzednim. Chodziło w nim o to, aby funkcjonariusze wypowiedzieli się na temat
angażowania się w powierzone im obowiązki. Rezultat zadanego pytania w którym
odpowiedzi ograniczały się do zaznaczenia odpowiedzi tak lub nie, prezentuje się identycznie
jak w kwestii w której chodziło o odpowiedzialność za wykonywana pracę. Wynik tych dwóch
pytań i ich identyczny odsetek wydaje się być oczywisty. Sądzę iż angażowanie się w
powierzone obowiązki, sprawia iż nasza praca realizowana jest z zapałem oraz brakiem
szukania pretekstu dla argumentów typu: muszę to zrobić więc to zrobię. Jednak z drugiej
strony jednostka która z oddaniem wykonuje wszystkie zadane jej polecenia służbowe,
bardziej narażona jest na syndrom wypalenia zawodowego. Analizując wyniki powyższych
pytań z całą odpowiedzialnością można stwierdzić iż więziennicy odznaczają się cechami
społeczników, ludzi którzy chętni są do niesienia pomocy ludziom, którzy zgubili podstawowe
wartości przez co zostali w pewien sposób wykluczeni ze społeczeństwa.
Wykres nr 4. Graficzna prezentacja danych dotyczących odpowiedzialności oraz angażowania się w
wykonywane obowiązki. WŁACZYĆ PYTANIA TO WYKRESU
A Czy jest Pan/ Pani zaangażowany/zaangażowana w powierzone obowiązki ?
B Czy czuje się Pan/Pani odpowiedzialny/odpowiedzialna za wykonywaną prace ?
A B0.00%
10.00%
20.00%
30.00%
40.00%
50.00%
60.00%
70.00%
80.00%
90.00%86.70% 86.70%
13.30% 13.30%
TAKNIE
W związku z powyższymi danymi interesujący wydaje się również fakt braku
cierpliwości, drażliwości w stosunku do osób osadzonych. Osoby które wzięły udział w
badaniu w 40% wykazały takie cechy. Pozostała część stanowiąca 60% ogółu badanych
deklaruje iż nie zauważyła u siebie takiej postawy.
Wykres nr 5. Graficzna prezentacja danych dotyczących braku cierpliwości, drażliwości funkcjonariuszy
w stosunku do osób osadzonych
Czy zaobserwował Pan/ Pani u siebie brak cierpliwości, drażliwość w stosunku do osób osadzonych ?
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
40%
60%
TAKNIE
PYTANIE W RAMCE PRZENIEŚ NA GÓRE. Pojęcie wypalenie zawodowe w dużym
stopniu związane jest z brakiem zrozumienia w stosunku do osób, którymi w bardziej lub
mniej pośredni sposób jesteśmy związani w swojej pracy zawodowej. Dlatego w swoim
badaniu postanowiłam zapytać respondentów, o empatię w stosunku do więźniów. Badani
blisko w 70% stwierdzili iż nie przejawiają braku zrozumienia w stosunku do osób skazanych.
Wykres nr 6. Graficzna prezentacja danych dotycząca uczucia empatii w stosunku do skazanych.
Czy odczuwa Pan/ Pani brak zrozumienia w stosunku do osób osadzonych ?
33.30%
66.70%
NIE
TAK
Poniższy wykres ukazuje nam, że 63,3% ankietowanych skarży się na uczucie
wyczerpania, zmęczenia psychicznego po zakończeniu pracy.
Wykres nr 7. Graficzna prezentacja danych dotyczących, występowania uczucia wyczerpania,
zmęczenia psychicznego po zakończeniu pracy.
63.30%
36.70%
Czy towarzyszą Panu/ Pani częste uczucia wyczerpania, zmęczenia psychicznego po zakończeniu pracy ?
TAKNIE
Ankietowane jednostki z racji wykonywanego przez siebie zawodu, bardzo często
angażują się w sprawy osobiste osadzonych. Przebywają z nimi średnio 8 godzin dziennie.
Nieświadomie przejmują ich problemy. Kolejnym czynnikiem negatywnie wpływającym na
badanych jak również na samych więźniów są często przepełnione więzienia. W wyniku
takiej sytuacji na jednego funkcjonariusza przypada kilkudziesięciu osadzonych, co wiąże się
wielokrotnie z koniecznością podejmowania ważnych decyzji, przy jednoczesnej kontroli
przez zwierzchników. Ponadto Funkcjonariusz Służby Więziennej bardzo często, narażony
jest na sytuacje stresowe, którym mogą towarzyszyć wydarzenia traumatyczne. Wiąże się to
głównie z faktem iż więziennik nie wie nic na temat zdrowia jednostek osadzonych.
Przychodzi mi tu na myśl sytuacja, opowiedziana przez pewnego funkcjonariusza. W czasie
codziennej służby, do zakładu w którym pracował, został przywieziony mężczyzna
uzależniony od substancji narkotycznych, który nosił znamiona zespołu odstawiennego.
Pogotowie które przyjechało na miejsce zdarzenia w celu podania odpowiednich leków,
użyło strzykawki. Funkcjonariusz niefortunnie, zranił się narzędziem pracy sanitariuszy.
Można sobie więc wyobrazić jego wielkie przerażenie i panikę która w danym momencie mu
towarzyszyła. Nie wiedział przecież czy dana osoba jest nosicielem HIV, żółtaczki czy choroby
wenerycznej. Wywołany stres tak traumatycznym przeżyciem, może wywołać problemy ze
snem, czy też silnym zmęczeniem psychicznym po zakończeniu służby, co zresztą potwierdza
wynik pytania przedstawiony na wykresie nr 7
Jeśli chodzi o analizę pytania dotyczącego problemów ze snem to 56,7% badanych
nie stwierdziło takich dolegliwości. Pozostała część czyli 43,3% zaznaczyła odpowiedź: tak.
Graficzna ilustracja tego pytania została przedstawiona na poniższym wykresie
Wykres nr 8. Graficzna prezentacja danych dotyczących występowania problemów ze snem u
jednostek ankietowanych.
TAK NIE0.00%
10.00%20.00%30.00%40.00%50.00%60.00%
43.30%56.70%
6. Czy odczuwa Pan/ Pani problemy ze snem ( trudności w zasypianiu i wstawaniu, częste budzenie się w nocy) ?
Moim zdaniem jest to dosyć duży odsetek. Sen jest najbardziej efektywna formą
wypoczynku, podczas którego nieświadomie analizujemy wydarzenia dnia codziennego, jak
również zdarzenia o których nie chcemy pamiętać. Różnica procentowa między
odpowiedziami tak i nie, tak naprawdę nie jest zbyt duża, co potwierdza fakt stresogenności
pracy więziennika. Jak wynika z przeprowadzonego przeze mnie badania 66,7%
ankietowanych nie wykazuje zniechęcenia do wykonywanej pracy natomiast 33,3% tak.
Wynik tego pytania prezentuje wykres nr 9. Zadając kolejne pytanie o charakterze otwartym,
chciałam uzyskać odpowiedź, jeśli tak to dlaczego funkcjonariusze pałają zniechęceniem do
wykonywanej przez siebie pracy? Najczęściej pojawiające się wypowiedzi to:
-,, stres, monotonia, bezcelowość”
-,, ponoszenie konsekwencji za sprawy na które nie ma się wpływu”
-,, mijanie się obowiązków z celem”
-,,nadmierna kontrola przez przełożonych”
Analizując powyższe cytaty można stwierdzić, iż w większości przypadków za
występowanie rozgoryczenia odpowiedzialni są przełożeni. Z drugiej strony po analizie
poruszonej kwestii można dojść do wniosku iż zwierzchnicy więzienników również, mają
swoje obowiązki określone przez ustawę.
Wykres nr 9. Graficzna prezentacja danych dotyczących zniechęcenia badanych do wykonywanej pracy
33.30%
66.70%
Czy przejawia Pan/ Pani zniechęcenie do wykonywanej pracy ?
TAKNIE
Interesująca wydała mi się również kwestia docenienia przez przełożonych, za
wykonywaną pracę. 70% ankietowanych nie czuje się docenianym za pełnione obowiązki.
30% tak.
Wykres nr 10. Graficzna prezentacja danych dotyczących występowania docenienia Funkcjonariuszy
Służby Więziennej przez ich przełożonych
TAK
NIE
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
Czy czuje się Pan/ Pani doceniany/ doceniana za wykonywaną pracę?
Jak dowiodły moje badania, pomimo iż zdecydowana większość ankietowanych, nie
jest doceniana za wykonywaną pracę, nie myśli o jej zmianie. 93,3% więzienników
stwierdziło iż nie jest zainteresowana zmianą pracy. Wynik procentowy tego pytania
przedstawia poniższa graficzna prezentacja.
Wykres nr 11. Graficzna prezentacja danych dotyczących chęci zmiany przez badanych.