SPIS TREŚCI - katowice.pip.gov.pl · uczniów kształcących się w zawodzie górnik eksploatacji podziemnej i technik górnictwa pod-ziemnego pod nazwą ezpieczny skok z bhp do

1

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie ........................................................................................................................ 3

2. Bezpieczeństwo i higiena pracy ............................................................................................ 8

Badanie przyczyn i okoliczności wypadków przy pracy ...................................................... 8

Ocena ryzyka zawodowego .................................................................................................. 17

Przestrzeganie przepisów dotyczących zatrudniania niepełnosprawnych........................ 18

3. Działalność kontrolna i prewencyjna w wybranych branżach .......................................... 24

Budownictwo ....................................................................................................................... 24

Górnictwo ............................................................................................................................ 30

Produkcja i przetwórstwo metalu ...................................................................................... 38

Energetyka ........................................................................................................................... 47

Handel .................................................................................................................................. 51

Służba zdrowia .................................................................................................................... 56

Przemysł chemiczny ............................................................................................................ 58

4. Działania w obszarze praworządności w stosunkach pracy ............................................... 61

Skargi .................................................................................................................................... 61

Umowy cywilnoprawne ....................................................................................................... 70

Czas pracy ............................................................................................................................. 73

Wynagrodzenia.................................................................................................................... 76

Legalność zatrudnienia ....................................................................................................... 78

5. Zadania własne .................................................................................................................... 87

Eliminacja zagrożeń przy wykonywaniu prac remontowych i konserwujących przez firmy zewnętrzne wykonujące prace na rzecz zakładów hutniczych ................................ 87

Ograniczenie naruszania praw pracowniczych u pracodawców prowadzących działalność handlową, zatrudniających do 10 pracowników ............................................ 89

Eliminacja zagrożeń podczas wykonywania prac budowlanych, przy których stosuje się niebezpieczne środki chemiczne ....................................................................... 91

Ograniczenie zagrożeń związanych z polami elektromagnetycznymi przy obsłudze diagnostycznych i terapeutycznych urządzeń medycznych .............................................. 95

2

Poprawa przestrzegania przepisów prawa pracy i bhp w firmach wykonujących prace na rzecz dystrybutorów i producentów energii elektrycznej ..................................................... 97

Promocja zasad bhp podczas wykonywania prac remontowych i konserwacyjnych – program kierowany do zakładów hutniczych, na rzecz których wykonywane są prace przez podmioty zewnętrzne ......................................................................................... 99

Konkurs wiedzy o bezpieczeństwie pracy w budownictwie dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, kształcących się w zawodach budowlanych ........................................ 100

Konkurs wiedzy o bezpieczeństwie i higienie pracy dla uczniów kształcących się w zawodzie górnik eksploatacji podziemnej i technik górnictwa podziemnego „Bezpieczny skok z bhp do górnictwa”..................................................................................... 102

Akademia SIP ............................................................................................................................ 103

6. Działalność prewencyjno-promocyjna .................................................................................... 105

7. Podsumowanie .......................................................................................................................... 120

8. Tradycje i historia inspekcji pracy na Śląsku ........................................................................... 126

9. Dane statystyczne ...................................................................................................................... 131

3

WPROWADZENIE

Państwowa Inspekcja Pracy jest organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli prze-strzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a tak-że przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w zakresie określo-nym w ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2012 r. poz. 404, z późn. zm.).

Państwowa Inspekcja Pracy podlega Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej, a nadzór nad nią sprawu-je Rada Ochrony Pracy, powołana przez Marszałka Sejmu. Marszałek Sejmu ustala statut Pań-stwowej Inspekcji Pracy, określający jej organizację wewnętrzną, oraz siedziby i zakres teryto-rialnej właściwości okręgowych inspektoratów pracy. Nadrzędnym celem PIP jest uzyskiwanie trwałej poprawy stanu bezpieczeństwa pracy oraz przestrzegania praworządności w stosunkach pracy.

Państwowa Inspekcja Pracy, realizując swoje zadania, współpracuje ze związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców, organizacjami samorządu załogi, radami pracowniczymi, społeczną inspekcją pracy, oraz z organami administracji rządowej i samorządowej, w szczególności z orga-nami nadzoru nad warunkami pracy, policją strażą graniczną, służbą celną, urzędami skarbowymi i Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.

Do zakresu działania Państwowej Inspekcji Pracy należy m.in. nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców prawa pracy, a w szczególności: przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wyni-kających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodziciel-stwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych oraz inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym, kontrola legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej oraz kontrola przestrzegania wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy.

Dla realizacji ustawowych zadań Państwowa Inspekcja Pracy została wyposażona w uprawnienie przeprowadzania czynności kontrolnych oraz zastosowania środków prawnych w przypadku stwierdzenia naruszania przepisów prawa, tj. m.in. nakazania usunięcia stwierdzonych naruszeń przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, nakazania wstrzymania prac lub działalno-ści, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia, a także skierowania do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy niezgodnie z przepisami, na-kazania wstrzymania eksploatacji maszyn, zakazania wykonywania pracy, nakazania zaprzestania prowadzenia działalności, nakazania ustalenia przyczyn i okoliczności wypadku przy pracy, naka-zania wypłaty wynagrodzenia, skierowania wystąpienia oraz wydania polecenia, a także nakłada-nia grzywien w drodze mandatów i kierowania wniosków do sądu o ukaranie.

Priorytetem w działalności kontrolno-nadzorczej PIP jest poprawa praworządności w stosunkach pracy, w szczególności przeciwdziałanie zjawiskom patologicznym, oraz podejmowanie działań

4

o charakterze prewencyjnym. Priorytety te znajdują odzwierciedlenie w wieloletnich programach działania PIP.

Oprócz działań długofalowych, realizowane są kontrole problemowe, egzekwujące poprawę prze-strzegania prawa, kontrole diagnozująco-pilotażowe i kontrole realizowane w ramach zadań wła-snych okręgowych inspektoratów pracy.

Kontrole problemowe prowadzone są w obszarach charakteryzujących się znaczną skalą naru-szeń prawa lub występowaniem problemów wymagających skoordynowanych działań urzędu w skali kraju. Natomiast kontrole diagnozujące to monitoring wybranych zagadnień ochrony pracy, w celu uzyskania danych umożliwiających ukierunkowanie działań kontrolnych i prewencyjnych w latach następnych. Kontrole diagnozujące realizowane są, zależnie od specyfiki tematu, przez wszystkie lub wybrane okręgowe inspektoraty pracy i nadzorowane centralnie.

Z uwagi na szczególny charakter woje-wództwa śląskiego – jednym z głównych obszarów działalności Okręgowego In-spektoratu Pracy w Katowicach są kon-trole w zakładach przemysłowych, w tym górniczych. Ponadto w ubiegłym roku Inspektorat realizował dziewięć tematów własnych, tj.: „Eliminacja zagrożeń pod-czas wykonywania prac budowlanych, przy których stosuje się niebezpieczne środki chemiczne”, „Poprawa stanu przestrzegania przepisów prawa pracy i bhp w firmach wykonujących prace na rzecz dystrybutorów i producentów energii elektrycznej”, „Ograniczenie za-grożeń związanych z polami elektroma-gnetycznymi przy obsłudze diagnostycz-nych i terapeutycznych urządzeń me-dycznych”, „Eliminacja zagrożeń przy wykonywaniu prac remontowych i kon-serwacyjnych przez firmy zewnętrzne pracujące na rzecz zakładów hutniczych”, „Ograniczenie naruszania praw pracow-niczych w pracodawców prowadzących działalność handlową, zatrudniających do 10 pracowników”, „Promocja zasad bhp podczas wykonywania prac remontowych i konserwacyjnych – program kierowany do zakła-dów hutniczych, na rzecz których wykonywane są prace przez podmioty zewnętrzne”, „Konkurs wiedzy o bezpieczeństwie pracy w budownictwie dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych kształ-cących się w zawodach budowlanych”, „Konkurs wiedzy o bezpieczeństwie i higienie pracy dla uczniów kształcących się w zawodzie górnik eksploatacji podziemnej i technik górnictwa pod-ziemnego pod nazwą Bezpieczny skok z bhp do górnictwa” oraz Projekt „Akademia SIP”.

Okręgowy Inspektorat Pracy w Katowicach, zgodnie ze swoją właściwością terenową, sprawuje nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, na obszarze województwa śląskiego. Siedziba Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowi-

5

cach znajduje się na ulicy Granicznej 29. Ponadto ze względów organizacyjnych, oprócz siedziby w Katowicach działa 5 oddziałów terenowych:

1. Bielsko-Biała

2. Częstochowa

3. Gliwice

4. Rybnik

5. Zawiercie

W Okręgowym Inspektoracie Pracy w Katowicach zatrudnionych było – wg stanu na dzień 31.12.2014 r. – 298 osób. Poniżej zostały przedstawione szczegółowe dane o stanie osobowym Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach.

STAN OSOBOWY OKRĘGOWEGO INSPEKTORATU PRACY W KATOWICACH NA DZIEŃ 31.12.2014 r.

Wyszczególnienie Liczba pracowników OIP

Ogółem: w tym:

298

kierownicze stanowiska inspektorskie (OIP oraz zastępcy OIP)

3

nadinspektorzy pracy – kierownicy oddziałów 5

pozostałe stanowiska inspektorskie 200

stanowiska podinspektorskie 2

pracownicy merytoryczni niewykonujący czynności kon-trolnych

33

pracownicy ds. ewidencjonowania i analizowania działal-ności inspektorów pracy

26

służby finansowe, w tym główni księgowi 6

pracownicy administracyjni 21

pracownicy obsługi 2

6

STRUKTURA WIEKU, WYKSZTAŁCENIA ORAZ STAŻ PRACOWNIKÓW PIP

WIEK Liczba osób Procent ogółu zatrudnionych do 30 lat 19 6,38 %

31-40 lat 80 26,85 %

41-50 lat 111 37,25 %

51-60 lat 67 22,48 %

powyżej 60 lat 21 7,05 %

Wykształcenie Liczba osób Procent ogółu zatrudnionych WYŻSZE, w tym: 271 90,94%

prawnicze 66 24,35 %

administracyjne 13 4,80 %

techniczne 145 53,51 %

inne specjalności 47 17,34 %

POMATURALNE 3 1,01 %

ŚREDNIE 23 7,72 %

PODSTAWOWE 1 0,34 %

STAŻ PRACY W OIP Liczba osób Procent ogółu zatrudnionych

do 10 lat 107 35,91 %

11-20 lat 140 46,98 %

21-30 lat 40 13,42 %

ponad 30 lat 11 3,69 %

W 2014 roku inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach przeprowadzili 11 479 kontroli, badając wszystkie aspekty zarówno prawnej ochrony pracy, jak i bezpieczeństwa i higieny pracy. Zasadnicza część działalności kontrolnej oparta jest o realizację tematów ujętych w programie działania Państwowej Inspekcji Pracy.

7

Okręgowy Inspektorat Pracy

w liczbach

11 479 kontroli w podmiotach z terenu województwa śląskiego

9 557 skontrolowanych podmiotów

728 850 pracujących w skontrolowanych podmiotach

1 824 decyzji płacowych na łączną kwotę

32 617 471,57 zł

431 wnioski do sądu wobec osób winnych wykroczeń

9 373 ujawnione wykroczenia

2 103 kontroli legalności zatrudnienia

3 636 kontroli związanych z rozpatrywaniem skarg

2 449 rekontroli sprawdzających realizację środków prawnych

3 235 kontroli wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy

2 065 kontroli w branży budowlanej

68 440 udzielonych porad i odpowiedzi na zapytania

8

BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY

Badanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy

W 2014 roku do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach zgłoszono 570 wypadków, w których poszkodowanych zostało 657 osób, w tym 84 zdarzenia nieuznane za wypadki przy pracy, dotyczące 83 osób. Inspektorzy pracy zbadali okoliczności i przyczyny 441 wypadków przy pracy (śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych, a także niektórych powodujących czasową niezdol-ność do pracy), w których poszkodowanych zostało ogółem 526 osób, w tym 127 doznało cięż-kich obrażeń ciała, a 63 poniosły śmierć. Dane odnośnie liczby poszkodowanych zawarto w tabeli nr 1, natomiast w zakresie podstawy prawnej zatrudnienia poszkodowanych w tabeli nr 2.

Tabela 1 Zestawienie danych o poszkodowanych w wypadkach w latach 2012-2014

ROK Liczba zbadanych wy-padków

Liczba poszkodowanych

ogółem ze skutkiem śmiertelnym

ciężkie uszkodzenie

ciała

lżejsze uszkodzenie

ciała

2014 ogółem 441 526 63 127 336

w tym wypadki zbiorowe

42 127 10 21 96

2013 ogółem 343 453 52 109 292


59 169 11 7 151

2012

ogółem 375 449 71 114 264


55 129 12 6 111

Wypadki zbiorowe stanowiły 9,5% ogólnej liczby zbadanych wypadków (ponad 38% tych zdarzeń to wypadki drogowe, w których poszkodowanych zostało 40 osób).

9

Tabela 2 Liczba poszkodowanych w wypadkach zbadanych wg podstawy prawnej zatrudnienia

ROK Status zatrudnienia Liczba poszkodowanych ogółem ze skutkiem

śmiertelnym ciężkie

uszkodzenie ciała

lżejsze uszkodzenie

ciała

2014 pracownicy 446 52 114 280

osoby pracujące na innej pod-stawie niż stosunek pracy

61 6 11 44

osoby niepodlegające ubezpie-czeniu wypadkowemu*)

19 5 2 12

2013 pracownicy 412 45 97 270 osoby pracujące na innej pod-stawie niż stosunek pracy

41 7 12 22

2012 pracownicy 394 57 98 239 osoby pracujące na innej pod-stawie niż stosunek pracy

55 14 16 25

*) – grupa poszkodowanych w statystyce nie była wyodrębniona w latach poprzednich

Wśród badanych wypadków, najliczniejsza grupa poszkodowanych zatrudniona była w przetwór-

stwie przemysłowym, budownictwie oraz górnictwie, co odzwierciedla specyfikę regionu.

W wypadkach ze skutkiem śmiertelnym najwięcej poszkodowanych zatrudnionych było w bu-

downictwie, w górnictwie, transporcie i gospodarce magazynowej oraz usługach administrowa-

nia. W tej kategorii wypadków od kilku lat następuje systematyczny spadek poszkodowanych

zatrudnionych w przetwórstwie przemysłowym.

Wśród wypadków ciężkiego uszkodzenia ciała najwięcej poszkodowanych zatrudnionych było

w przetwórstwie przemysłowym, budownictwie, górnictwie oraz handlu i naprawach. W branży

górniczej, w 2014 roku nastąpił wzrost liczby poszkodowanych w tej kategorii wypadków w sto-

sunku do lat poprzednich w związku z wypadkiem zbiorowym, który wydarzył się w jednym

z zakładów górniczych, w wyniku, którego poszkodowanych zostało 30 pracowników, w tym 5 ze

skutkiem śmiertelnym oraz 15 osób doznało ciężkich obrażeń ciała.

Dane o osobach poszkodowanych w wypadkach według sekcji PKD zostały zobrazowane na ry-

sunkach 1-2.

10

Rysunek 1 Poszkodowani ogółem wg sekcji PKD

Rysunek 2 Poszkodowani wg skutków w sekcjach PKD (w % w danej grupie)

W ogólnej liczbie poszkodowanych największy udział mają poszkodowani w wieku 30-39 lat oraz 19-29 lat. Ponadto wypadkom uległo 2 pracowników młodocianych (rysunek 3).

13%

6%

7%

9%

13% 24%

28%

Pozostałe

H.Transport i gospodarkamagazynowa

N.Usługi administrowania

G.Handel i naprawy

B.Górnictwo, wydobywanie

F.Budownictwo

C.Przetwórstwoprzemysłowe

12,7

6,5

7,2

9,1

12,9

23,8

27,8

11,1

11,1

11,1

7,9

25,4

27,0

6,3

13,4

6,3

3,9

7,9

16,5

22,0

29,9

0,0 10,0 20,0 30,0 40,0

Pozostałe

H.Transport i gospodarka magazynowa

N.Usługi administrowania

G.Handel i naprawy

B.Górnictwo, wydobywanie

F.Budownictwo

C.Przetwórstwo przemysłowe

ciężko

śmiertelnie

wszyscy poszkodowaniw wypadkach

11

Rysunek 3 Poszkodowani wg grup wiekowych

Z analizy danych dotyczących stażu pracy osób poszkodowanych wynika, iż największy udział miały osoby o zatrudnieniu dłuższym niż 1 rok – 58,9%, podobnie jak w roku poprzednim, kiedy odsetek ten wynosił 64,7% (dane przedstawia rysunek 4).

Rysunek 4 Poszkodowani wg stażu pracy

Pod względem wydarzenia będącego odchyleniem od stanu normalnego (rysunek 5), najwięcej osób zostało poszkodowanych z powodu utraty kontroli nad maszyną, środkami transportu lub

0,4%

6,1%

19,2%

20,7%

27,4%

25,9%

0,4%

70 i więcej lat

od 60 do 69 lat

od 50 do 59 lat

od 40 do 49 lat

od 30 do 39 lat

od 19 do 29 lat

od 16 do 18 lat

do 7 dni 10,3%

od 8 do 30 dni 5,9%

od 31 do 90 dni 7,2%

od 91 do 180 dni 8,0%

181 dni - 1 rok 9,7%

od 1 roku do 2 lat 19,4%

od 3 do 5 lat 15,0%

od 6 do 8 lat 9,3%

9 i więcej lat 15,2%

12

transportowanym ładunkiem. W tej grupie najwięcej poszkodowanych zostało na skutek utraty kontroli nad środkami transportu lub sprzętem ruchomym – 13,1% wszystkich poszkodowanych.

Kolejnymi, dominującymi wydarzeniami były:

poślizgnięcie, potknięcie się upadek osoby, w tym przede wszystkim upadek osoby z wysoko-ści na niższy poziom – w roku 2014 roku nastąpił wzrost liczby poszkodowanych w stosunku do roku poprzedniego, w którym odnotowano znaczący spadek poszkodowanych,

uszkodzenie, rozerwanie, pęknięcie, upadek czynnika materialnego – liczba poszkodowanych utrzymuje się na jednakowym poziomie.

Rysunek 5 Poszkodowani wg odchylenia od stanu normalnego (w %)

Na zaistnienie badanych wypadków, w których poszkodowanych zostało 526 osób wpływ miało ogółem 1 809 przyczyn – w tym według częstotliwości ich występowania (rysunek 6):

907 przyczyn wynikających z zachowań ludzkich (50,1 % ogółu przyczyn),

654 przyczyny organizacyjne (36,2 %),

248 przyczyn technicznych lub technologicznych (13,7%).

3,0

3,8

7,6

8,2

12,0

12,9

25,1

27,4

9,5

11,1

3,2

3,2

11,1

20,6

20,6

20,6

2,4

2,4

3,9

6,3

17,3

12,6

29,9

25,2

Pozostałe

Wstrząs, strach, przemoc, atak, zagrożenie, obecność

Ruchy ciała bez wysiłku fizycznego

Wyrzut, wyciek, emisja substancji szkodliwych

Odchylenia związane z elektrycznością, wybuch,pożar

Uszkodzenie, rozerwanie, pęknięcie, ześlizgnięcie,upadek, załamanie się czynnika materialnego

Poślizgnięcie, potknięcie się, upadek osoby

Utrata kontroli nad: maszyną, środkami transportu,transportowanym ładunkiem

ciężko

śmiertelnie

wszyscy poszkodowaniw wypadkach

13

Rysunek 6 Przyczyny wypadków przy pracy

Z przedstawionych powyżej danych wynika, że najwięcej poszkodowanych zostało z powodu:

wad konstrukcyjnych lub niewłaściwych rozwiązań technicznych i ergonomicznych czynnika materialnego,

nieodpowiedniej ogólnej organizacji pracy,

nieprawidłowych zachowań pracowników.

Najczęściej występujące przyczyny wypadków

brak urządzeń zabezpieczających,

brak instrukcji prowadzenia procesu technologicznego,

tolerowanie przez osoby sprawujące nadzór odstępstw od przepisów i zasad bhp,

brak nadzoru,

niedostateczna koncentracja uwagi na wykonywanej czynności,

lekceważenie występującego zagrożenia,

przechodzenie, przejeżdżanie lub przebywanie w miejscach niedozwolonych,

nieużywanie przez pracownika środków ochrony indywidualnej. Dane odnośnie przyczyn wypadków zostały zobrazowane na rysunku 7.

Przyczyny ludzkie 50,1%

Przyczyny organizacyjne

36,2%

Przyczyny techniczne

13,7%

14

Rysunek 7 Przyczyny wypadków przy pracy (w % w danej grupie)

Profilaktyczne badania lekarskie

Profilaktyczne badania lekarskie pracowników stanowią przedmiot większości kontroli inspekto-

rów pracy. Ze względu na wagę problemu, stanowią one także stały element harmonogramów

opracowywanych centralnie na kolejne lata. Podobnie było w roku 2014 – w ramach realizacji

samego tylko tematu „Profilaktyczne badania lekarskie” inspektorzy pracy Okręgowego Inspek-

toratu Pracy w Katowicach przeprowadzili 40 kontroli w różnego rodzaju podmiotach gospodar-

czych, w których zatrudniano łącznie 1 509 osób.

Na łączną liczbę 274 zbadanych przypadków całkowity brak wstępnych badań lekarskich stwier-

dzono w odniesieniu do 24 osób (8,8%), a u 47 pracowników (17,1%) ujawniono przypadki do-

puszczania do pracy przez kilka dni, tygodni lub miesięcy, zanim zostały przeprowadzone wstęp-

ne badania lekarskie. W odniesieniu do 8 przypadków (2,9%) stwierdzono inne uchybienia w tym

zakresie.

Nadal lekceważony jest obowiązek przekazywania lekarzowi informacji o warunkach pracy,

w tym o czynnikach szkodliwych wraz z aktualnymi wynikami badań i pomiarów lub o warunkach

17,1

6,6

21,3

5,0

40,2

9,8

11,0

69,1

19,9

10,1

73,0

7,7

9,3

Brak lub niewłaściwe posługiwanie się czynnikiemmaterialnym przez pracownika

Nieużywanie sprzętu ochronnego przez pracownika

Niewłaściwe samowolne zachowanie się pracownika

Stan psychofizyczny pracownika, nie zapewniającybezpiecznego wykonywania pracy spowodowany

Nieprawidłowe zachowanie się pracownika

Inna Przyczyna

Niewłaściwa eksploatacja czynnika materialnego

Niewłaściwa ogólna organizacja pracy

Niewłaściwa organizacja stanowiska pracy

Niewłaściwy stan czynnika materialnego

Wady konstrukcyjne lub niewłaściwe rozwiązaniatechniczne i ergonomiczne czynnika materialnego

Niewłaściwe wykonanie czynnika materialnego

Wady materiałowe czynnika materialnego

Przyczyny techniczne Przyczyny organizacyjne Przyczyny ludzkie

15

uciążliwych. Na 195 pracowników objętych analizą, w odniesieniu do 30 osób (15,4%) ujawniono

całkowity brak realizacji ww. obowiązku. W dalszych 24 przypadkach (12,3%) informacje te były

niepełne.

Wciąż stosowaną praktyką ze strony pracodawców kierujących pracowników na profilaktyczne

badania lekarskie jest kierowanie ich do lekarzy nieuprawnionych do ich przeprowadzenia. Rów-

nież lekarze, którzy podejmują się przeprowadzenia badań nie posiadają odpowiedniej specjali-

zacji. Na 264 zbadane przypadki, w 12 badania przeprowadzili lekarze nieposiadający uprawnień.

Spośród 34 zakładów, w których sprawdzono, czy mają podpisaną pisemną umowę z podstawo-

wą jednostką służby medycyny pracy m.in. o wykonywanie profilaktycznych badań lekarskich

pracowników, w 21 przypadkach stwierdzono brak takiej umowy. Stanowi to 52,5% wszystkich

kontrolowanych zakładów i 61,7% podmiotów, w których dokonano sprawdzenia tego zagadnie-

nia.

Podobnie jak w latach ubiegłych, przyczyną stwierdzanych nieprawidłowości są warunki ekono-

miczne i społeczne. Pracodawcy w części przypadków nie dokonali rzetelnej oceny warunków

pracy i nie przeprowadzili pomiarów czynników szkodliwych. Dążąc do zmniejszenia kosztów

badań – świadomie lub nieświadomie kierowali pracowników do lekarzy nieposiadających sto-

sownych uprawnień, wydawali skierowania na badania bez pełnej informacji o narażeniach lub

nie wydawali ich wcale oraz nie zawierali umów z podstawowymi jednostkami służby medycyny

pracy.

Wpływ na współpracę pracodawców z lekarzami medycyny pracy ma zależność finansowa leka-

rzy działających w ramach podstawowych jednostek medycyny pracy, w tym indywidualnych

praktyk lekarskich, od pracodawców, połączona w skrajnych przypadkach z korzyścią finansową

i poczuciem bezkarności. Pracodawcy co do zasady ograniczają się do wypełnienia podstawo-

wych obowiązków, których wykonanie mogą potwierdzić stosownymi dokumentami przed orga-

nami kontrolnymi. Kontrole nie wykazały pozytywnych przykładów uczestnictwa lekarza w wizy-

tacjach stanowisk pracy, współpracy z pracodawcą w zakresie oceny ryzyka zawodowego, szko-

leń w dziedzinie bhp, czy przedstawiania pracodawcom wniosków dotyczących poprawy warun-

ków pracy, wynikających z analizy stanu zdrowia pracowników.

Podczas kontroli realizowanych w ramach tematu „Profilaktyczne badania lekarskie” inspektorzy

pracy współpracowali z wojewódzkimi ośrodkami medycyny pracy, następnie skierowali zawia-

domienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, a do Urzędu Transportu Kole-

jowego – informację o dokonanych w trakcie kontroli ustaleniach.

W wyniku przeprowadzonych kontroli w 28 zakładach inspektorzy pracy wydali 35 decyzji obej-

mujących łącznie 58 pracowników, w tym 26 na piśmie dotyczących 42 pracowników i 9 ustnych,

których wykonanie potwierdzono jeszcze w trakcie trwania czynności. Decyzje ustne dotyczyły

łącznie 16 pracowników w 8 zakładach. W większości przypadków na podstawie informacji pra-

codawców za zrealizowane uznano 18 decyzji pisemnych (69,2% wydanych). Uznane za zrealizo-

wane decyzje pisemne dotyczyły 24 pracowników w 16 zakładach. Oprócz tego w 30 zakładach

skierowano 46 wniosków w 30 wystąpieniach, dotyczących łącznie 168 pracowników, z czego za

zrealizowane lub przyjęte przez pracodawców do bieżącego stosowania w przyszłości, w więk-

16

szości na podstawie informacji pracodawców uznano 38 z nich (82,6% wydanych). Zrealizowane

wnioski dotyczyły łącznie 146 pracowników (86,9%) w 25 zakładach.

Ustalono, że w wyniku realizacji wydanych środków prawnych ponownym profilaktycznym ba-

daniom lekarskim poddano łącznie 40 pracowników. Oprócz tego w odniesieniu do 8 osób wy-

konano badania profilaktyczne przez lekarzy uprawnionych do ich przeprowadzenia. W ramach

realizacji 7 wniosków spośród 10 skierowanych, a dotyczących 42 pracowników – pracodawcy

poinformowali o przyjęciu do wiadomości i bieżącego stosowania obowiązku przekazywania

lekarzowi informacji o warunkach pracy, w tym czynnikach szkodliwych wraz z aktualnymi wyni-

kami badań i pomiarów lub warunkach uciążliwych.

W związku ze stwierdzonymi podczas kontroli nieprawidłowościami do sądów skierowano

2 wnioski o ukaranie osób odpowiedzialnych za popełnienie wykroczeń. Oprócz tego wydano 10

mandatów karnych na łączną kwotę 12.500,00 zł. Do 8 pracodawców skierowano środki wycho-

wawcze.

Podsumowanie

Ujawnione uchybienia w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących badań wskazują,

że chociaż stanowią one przedmiot wielu kontroli, to – choć nie są nagminne – ich występo-

wanie jest nadal dostrzegalne. Istotną rolę w tym zakresie odgrywa brak pisemnych umów

pomiędzy pracodawcami a podstawowymi jednostkami służby medycyny pracy. Jednak kwe-

stia kompetencji instytucjonalnych w zakresie regulacji tego problemu pozostaje w dalszym

ciągu nierozstrzygnięta.

Doświadczenia wskazują, że kluczowa w aspekcie skuteczności oddziaływania pozostaje współ-

praca z wojewódzkimi ośrodkami medycyny pracy. Na uwagę zasługuje fakt, iż w trakcie połowy

kontroli realizowanych w ramach tematu „Profilaktyczne badania lekarskie” inspektorzy pracy

ujawniali nieprawidłowości, w następstwie których wobec osób odpowiedzialnych za ich popeł-

nienie wszczynano postępowanie w sprawach o wykroczenia lub stosowano środki oddziaływa-

nia wychowawczego.

Wyniki przeprowadzonych kontroli wskazują na konieczność:

stałego monitorowania w toku czynności kontrolnych przestrzegania przez pracodawców

obowiązku poddawania pracowników wstępnym, okresowym i kontrolnym profilaktycznym

badaniom lekarskim, a także dotrzymywania terminów ich realizacji,

kontynuowania dalszej współpracy z wojewódzkimi ośrodkami medycyny pracy w zakresie

profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz organizowanie regularnych spo-

tkań roboczych, narad i seminariów z udziałem przedstawicieli WOMP i PIP, celem zwiększe-

nia skuteczności działań kontrolno-nadzorczych,

zintensyfikowania współpracy z organami sciągania, w tym policją i prokuraturą poprzez

kierowanie w uzasadnionych przypadkach zawiadomień o możliwości popełnienia prze-

stępstw z art. 271 § 1 kodeksu karnego oraz z art. 270 § 1, w związku z art. 273 ww. ustawy,

polegających na podejrzeniu potwierdzania nieprawdy w zaświadczeniach z profilaktycznych

17

badań lekarskich określających zdolność do pracy na zajmowanych stanowiskach, przerabia-

nia tych zaświadczeń, a także używania ww. dokumentów przez pracodawców jako wiary-

godnych,

zmiany przepisów prawa pracy w taki sposób, aby jednoznacznie regulowały kwestię tego,

kto jest uprawniony do sprawdzania, czy pracodawcy zawarli pisemną umowę z podstawową

jednostką służby medycyny pracy, na podstawie której wykonywane są profilaktyczne bada-

nia lekarskie pracowników zakładu,

zmiany rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie

zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosun-

kiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika lub innych przepisów

prawa pracy w zakresie nakładającym na pracodawcę obowiązek przechowywania kopii skie-

rowania pracownika na badania lekarskie.

Ocena ryzyka zawodowego

W ramach realizacji tematu „Ocena ryzyka zawodowego” inspektorzy pracy przeprowadzili 40

kontroli. W ich wyniku wydanych zostało 55 decyzji oraz 57 wniosków w wystąpieniach. Decyzje

najczęściej wydawano w sprawie nieuwzględnienia w ocenie ryzyka zawodowego wszystkich

czynników środowiska pracy oraz nieuwzględnienia wszystkich stanowisk pracy, na których taka

ocena winna być przeprowadzona. W wystąpieniach natomiast inspektorzy pracy najczęściej

zwracali uwagę na niedociągnięcia dotyczące dokumentacji oceny ryzyka zawodowego.

Stwierdzone nieprawidłowości wskazują, że pracodawcy nadal nie doceniają roli i znaczenia oce-

ny ryzyka zawodowego związanego z pracą w kształtowaniu bezpiecznych i higienicznych warun-

ków pracy oraz w ograniczaniu zagrożeń związanych występujących na stanowiskach pracy. Mi-

mo różnic w liczbach obrazujących wyniki kontroli przeprowadzanych w tym zakresie w latach

2011-2014, nie można mówić o jakichkolwiek radykalnych zmianach istniejącego stanu. Tylko

niewielka część pracodawców wykorzystuje informacje wynikające z przeprowadzonej oceny

ryzyka zawodowego jako materiał służący analizie stanu bezpieczeństwa pracy oraz traktuje jako

punkt wyjścia do opracowania skutecznej profilaktyki.

Działania inspektorów pracy w ramach realizacji tematu spowodowały:

przeprowadzenie udokumentowanej oceny ryzyka zawodowego związanego z pracą na sta-

nowiskach pracy, na których pracodawcy nie dokonali takiej oceny,

poprawienie błędów w już wykonanych ocenach ryzyka zawodowego, polegających głównie

na niewłaściwym identyfikowaniu zagrożeń, niezgodnej z obowiązującymi przepisami ich

formie i treści, niewłaściwej realizacji działań naprawczych, braku wymaganych konsultacji

i udziału przedstawicieli pracowników,

18

podniesienie stanu wiedzy i przestrzegania prawa w zakresie objętym kontrolą u wszystkich

pracodawców, u których była ona prowadzona,

poprawę jakości dokumentacji oceny ryzyka zawodowego związanego z pracą.

W oparciu o ustalenia dokonane przez inspektorów pracy należy stwierdzić, że większość praco-

dawców wie o obowiązku oceny ryzyka zawodowego i stara się go wypełnić. Znaczna część pra-

codawców, szczególnie małych, nie ma wiedzy pozwalającej na wypełnienie tego obowiązku

samodzielnie w związku z czym angażują specjalistów spoza zakładu lub wykorzystując służbę

bhp. Sporządzenie dokumentacji oraz zapoznanie z nią pracowników kończy wszelkie działania

w tej sferze. W ten sposób ocena ryzyka zawodowego sprowadzona zostaje do kolejnego for-

malnego wymogu, który na realne bezpieczeństwo w zakładzie ma niewielki wpływ. W celu

zmiany tego niekorzystnego stanu należy:

szczególnie wnikliwie badać prawidłowość oceny ryzyka zawodowego występującego na

stanowiskach pracy, na których aktywizacja zagrożeń doprowadziła do wypadku przy pracy,

kontynuować działania na rzecz upowszechnienia wśród pracodawców zatrudniających do 9

pracowników wiedzy dotyczącej oceny ryzyka zawodowego jako narzędzia służącego do wła-

ściwego organizowania stanowisk pracy, np. opracować materiały promocyjne zawierające

opisy dobrych praktyk jakimi powinny kierować się osoby przeprowadzające ocenę ryzyka

zawodowego, co w znacznym stopniu pozwoliłoby, szczególnie małym pracodawcom, przy-

bliżyć zagadnienia związane z oceną ryzyka zawodowego.

Przestrzeganie przepisów dotyczących zatrudniania osób niepełnospraw-nych

W ramach realizacji tematu „Przestrzeganie przepisów dotyczących zatrudniania osób niepełno-

sprawnych”, inspektorzy pracy przeprowadzili ogółem 197 kontroli. Głównym zadaniem związa-

nym z realizacją tematu był nadzór i kontrola w zakresie dostosowania obiektów, pomieszczeń

oraz stanowisk pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych zatrudnionych zarówno na chronio-

nym, jak i otwartym rynku pracy.

Główne nieprawidłowości

W zakresie technicznego bezpieczeństwa pracy stwierdzone uchybienia dotyczyły przede wszyst-

kim:

badań i pomiarów i czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy,

uwzględnienia w ocenie ryzyka zawodowego szczególnych uwarunkowań związanych z nie-

pełnosprawnością pracownika,

19

stanu technicznego wynikającego z przepisów bhp,

zabezpieczenia i oznakowania dróg i przejść komunikacyjnych,

wyposażenia pomieszczeń higieniczno-sanitarnych,

pomiarów parametrów oświetlenia elektrycznego na stanowiskach pracy,

wyposażenia użytkowanych maszyn i urządzeń w urządzenia ochronne,

eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych.

Przyczyny nieprawidłowości

pracodawcy chronionego rynku pracy jako najczęstszą przyczynę naruszeń prawa wskazują

problemy finansowe związane ze zmianą polityki państwa, polegającą na ograniczeniu

wsparcia zatrudnienia osób niepełnosprawnych na rynku chronionym na rzecz rynku

otwartego, co miało swoje odzwierciedlenie chociażby w zrównaniu dofinansowania do

wynagrodzeń pracowników chronionego i otwartego rynku pracy. Jest to kolejna zmiana,

która ogranicza przywileje chronionego rynku pracy, zmniejszająca opłacalność tego rodza-

ju działalności,

pracodawcy otwartego rynku pracy wskazują na brak lub niejednoznaczne przepisy dotyczą-

ce zatrudniania osób niepełnosprawnych, brak literatury fachowej, poradników, itp.,

inspektorzy pracy przeprowadzający kontrole w zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych

wskazują natomiast na częste przypadki lekkomyślnego podejścia do zagadnień związanych

z tworzeniem miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych. W toku prowadzonych kontroli zda-

rzało się bowiem, że kontrola stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej przeprowadzona na

wniosek samego pracodawcy wykazywała demontowanie urządzeń ochronnych lub też użyt-

kowanie maszyn niespełniających wymagań zasadniczych i nieoznaczonych znakiem CE.

Wydane środki prawne

W wyniku przeprowadzonych kontroli skierowano do sądu jeden wniosek o ukaranie pracodaw-

cy oraz nałożono 3 mandaty karne na kwotę 3.600 zł. Środki wychowawcze stosowano 4 razy.

Wydane środki prawne ujęto w tabeli nr 3 oraz tabeli nr 4.

20

Tabela 3

Liczba decyzji wynikających z realizacji tematu

Wyda-

nych

ogółem

(pisemne

i ustne)

pisemnych

ogółem bhp płatniczych termino-

wych

rygor

natych.

wykon.

kpa

wstrzymań skierowań

do innych

prac ogółem na kwotę orz.

przez inspek-

tora

331 205 20

5

0 0,00 164 41 0 0

Tabela 4

Liczba decyzji ustnych wynikających z realizacji tematu

ogółem rygor natychmiastowej wykonalności kpa wstrzymań skierowań do innych

prac

126 77 3 1

Przykładowa kontrola

Jako przykład nieprawidłowości można przytoczyć stan faktyczny stwierdzony w zakładzie pro-

dukującym stolarkę aluminiową oraz świadczącym usługi pralnicze z siedzibą w Katowicach,

gdzie zatrudnione były 63 osoby niepełnosprawne. Inspektor pracy stwierdził między innymi, że:

na rusztowaniu typu „warszawskie” wykonywał pracę pracownik niepełnosprawny zaliczony

do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Na wysokości ok. 2 m brak było stabilnego

podestu o szerokości zapewniającej bezpieczną pracę (fotografia 1),

posadowienie rusztowania było niestabilne (fotografia 2),

do stanowisk pracy związanych z produkcją stolarki aluminiowej nie zapewniono dojść

o szerokości, co najmniej 0,75 m (fotografia 3),

w jednym z pomieszczeń, gdzie zlokalizowane były maszyny do szycia i stanowisko do pra-

sowania, nie zapewniono co najmniej 2m2 wolnej powierzchni podłogi na każdego pracują-

cego pracownika oraz 13m3 wolnej objętości pomieszczenia na pracownika (fotografia 4).

W wyniku skierowanych decyzji ustnych, w tym wstrzymania pracy oraz zastosowaniu postępo-

wania mandatowego, wszystkie stwierdzone nieprawidłowości, tym również mające charakter

rażącego naruszenia prawa pracy, zostały wyeliminowane jeszcze podczas trwania kontroli.

21

Fotografia 1 Użytkowane ruszowanie typu „Warszawa”

Fotografia 2 Posadowienie rusztowania

22

Fotografia 3 Brak wymaganych przejść na terenie zakładu

Fotografia 4 Pomieszczenie ze stanowiskami do szycia i prasowania

Działania prewencyjne realizowane w ramach tematu

W 2014 roku inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach w zakresie za-

trudniania osób niepełnosprawnych podejmowali szeroką współpracę, między innymi ze stowa-

rzyszeniami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych, Państwowym Funduszem Rehabilita-

cji Osób Niepełnosprawnych, urzędami pracy, Polską Organizacją Pracodawców Osób Niepełno-

sprawnych, Centralnym Instytutem Ochrony Pracy. I tak na przykład:

23

W lutym w Katowicach odbyło się spotkanie informacyjne, pt.: „Postaw na pracę – osoby nie-

pełnosprawne na otwartym rynku pracy” połączone z Targami Pracy Osób Niepełnosprawnych.

Organizatorem spotkania było Centrum Edukacji i Aktywizacji Osób Niepełnosprawnych z siedzi-

bą w Opolu. Na stoisku informacyjnym zorganizowanym przez pracowników Okręgowego In-

spektoratu Pracy w Katowicach udzielano porad osobom niepełnosprawnym, jak również praco-

dawcom.

W czerwcu odbyła się konferencja w ramach programu realizowanego na rzecz osób niewido-

mych, pt.: „Krok Do Samodzielności”. Podczas konferencji inspektor pracy Okręgowego Inspekto-

rat Pracy w Katowicach przedstawił prezentację dotyczącą praw i obowiązków wynikających

z zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

W dniu 29 sierpnia 2014 r. odbyło się posiedzenie Kapituły IX edycji Konkursu Lodołamacze 2014

roku. W jej składzie zasiadał przedstawiciel OIP w Katowicach. Na posiedzeniu Kapituły wybrano

pracodawców i osoby prywatne wybitnie angażujących się w rozwiązywanie problemów osób

niepełnosprawnych w różnych dziedzinach życia społecznego i zawodowego, w następujących

kategoriach: Otwarty rynek pracy, Lodołamacz Instytucja, Zatrudnienie Chronione. Z każdej ka-

tegorii wyłoniono zwycięski zakład, oraz osoby do nagród „Super Lodołamacz 2014” oraz „Lodo-

łamacz specjalny 2014”. W dniu 23 września 2014 r. w Chorzowskim Centrum Kultury odbyła się

śląska gala konkursu.

Podsumowanie

Analiza wyników przeprowadzonych kontroli wskazuje jednoznacznie, że pracodawcy otwartego

rynku pracy nie są w wystarczającym stopniu przygotowani do zatrudniania osób niepełno-

sprawnych. Najczęściej jedynym bodźcem do zatrudnienia takiej osoby jest możliwość refundacji

ze środków PFRON kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej. Inspektorzy

pracy niejednokrotnie mieli do czynienia z sytuacją, kiedy ilość i rodzaj zakupionego sprzętu czy

też maszyn tylko w niewielkim stopniu związana była z tworzonym stanowiskiem pracy osoby

niepełnosprawnej. Dlatego też kontrole pracodawców otwartego rynku pracy wykazały zwięk-

szoną ilość nieprawidłowości w zakresie eksploatacji maszyn i urządzeń czy też organizacji sta-

nowisk pracy.

Natomiast pracodawcy chronionego rynku pracy, pomimo ograniczania ich przywilejów na prze-

strzeni ostatnich lat, wykazują wciąż wysoki poziom zaangażowania w kwestie bezpieczeństwa

pracy osób niepełnosprawnych. Ich działania niejednokrotnie wykraczają poza „ramy” stanowisk

pracy na rzecz poradnictwa czy też usług rehabilitacyjnych. Zapewnienie doraźnej i specjalistycz-

nej opieki medycznej, poradnictwa i usług rehabilitacyjnych jest bowiem warunkiem uzyskania

statusu zakładu pracy chronionej. Dlatego też ilość stwierdzonych nieprawidłowości jest mniej-

sza, a rażące naruszenia przepisów prawa pracy mają charakter incydentalny.

24

DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA I PREWENCYJNA W WYBRANYCH BRANŻACH

Budownictwo

W roku sprawozdawczym działalność nadzorcza w budownictwie, podobnie jak w latach po-

przednich, była jednym z priorytetowych zadań kontrolnych oraz prewencyjnych i promocyjnych

prowadzonych przez Okręgowy Inspektorat Pracy w Katowicach. „Kontrole prac budowlanych

i rozbiórkowych” realizowane były jako zadanie stałe, wieloletnie. W ramach realizacji tego te-

matu inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach przeprowadzili 500 kon-

troli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy na 322 budowach, gdzie skontrolowano 444 podmio-

ty. Wytypowano również 14 budów, które zostały objęte stałym nadzorem inspektora pracy.

Na przestrzeni ostatnich lat można zauważyć powtarzalność stwierdzanych nieprawidłowości,

które najczęściej występują w małych i średnich firmach budowlanych, a należą do nich:

brak zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości osób wykonujących roboty budowlane,

nieprawidłowo zmontowane rusztowania metalowe (w szczególności typu „Warszawa”),

brak zabezpieczenia ścian wykopów o pionowych ścianach przed możliwością osunięcia się

gruntu do ich wnętrza.

Przyczyny stwierdzanych nieprawidłowości

Na podstawie dokumentacji pokontrolnych, jak również wymiany doświadczeń między inspekto-

rami pracy a przedsiębiorcami – wykonawcami robót budowlanych, można stwierdzić, iż nie-

zmiennie podnoszonych jest kilka powodów mających bezpośredni wpływ na niezadawalający

stan bezpieczeństwa pracy podczas wykonywania robót budowlanych i rozbiórkowych. Do naj-

ważniejszych przyczyn mających wpływ na nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa pracy

w budownictwie można zaliczyć:

25

wyłanianie wykonawców prac budowlanych w drodze przetargów, w których jedynym kryte-

rium jest cena, często zaniżana przez nieuczciwych kontrahentów,

narzucanie wykonawcom bardzo krótkich terminów wykonania inwestycji, w tym wymogu

prowadzenia ich w okresie zimowym, niezależnie od warunków pogodowych,

kłopoty finansowe inwestorów oraz generalnych lub głównych wykonawców robót, skutku-

jące zatorami płatniczymi, co powoduje oszczędności przedsiębiorców w zakresie nakładów

na bezpieczeństwo pracy.

Ponadto kontrole wykazały także inne nieprawidłowości, leżące bezpośrednio po stronie wyko-

nawców robót budowlanych:

słabą znajomość obowiązujących przepisów prawa pracy wśród właścicieli oraz kadry zarzą-

dzającej małych i średnich przedsiębiorstw budowlanych,

niską świadomość zagrożeń występujących podczas wykonywania prac budowlanych przez

samych pracowników oraz osób świadczących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy,

niedostateczną wiedzę kadry kierowniczej małych i średnich firm w zakresie nowych techno-

logii budowlanych umożliwiających prowadzenie prac budowlanych, w sposób eliminujący

zagrożenia lub ich ograniczający do poziomu minimalnego – akceptowalnego.

Zastosowane środki prawne

Na skutek działań inspektorów pracy w ramach realizacji tematu „Kontrole prac budowlanych

i rozbiórkowych” wydano:

decyzje nakazowe

Wyszczególnienie za rok 2014 liczba Ilość decyzji nakazowych ogółem:

ustnych,

wpisów do dziennika budowy, w tym:

decyzje wstrzymania prac,

wstrzymania eksploatacji maszyn,

zakazania wykonywania prac,

pracownicy, których dotyczyły decyzje wstrzymania prac i eksploatacji

decyzje skierowania do innych prac

pracownicy skierowani do innych prac

3.160 2.734

3

293 174 19

2.440

138 332

wystąpienia

Wyszczególnienie za rok 2014 liczba Ilość wystąpień ogółem:

wniosków w wystąpieniach

ilość pracowników

75 118 465

26

postępowania w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracowniczym

Wyszczególnienie za rok 2014 liczba Ilość mandatów łączna kwota w zł Wnioski do sądów Środki wychowawcze

206 254.250

7 80

Poniżej w formie wykresu przedstawiono ilości wydawanych środków prawnych w przeliczeniu

na jedną kontrole w latach 2012, 2013 , 2014.

Rysunek 8 Ilość wydanych środków prawnych w przeliczeniu na jedną kontrolę

Przykłady nieprawidłowości

kontrola robót związanych z usuwaniem awarii sieci gazowej w Katowicach wykazała,

że prowadzono prace w wykopie wąskoprzestrzennym o głębokości około 2 metrów, o ścia-

nach pionowych nieumocnionych. Ponadto wykop były usytuowany bezpośrednio przy czyn-

nym pasie drogowym ulicy Brynowskiej w Katowicach. Pracownik wykonujący prace w wy-

kopie nie posiadał hełmu ochronnego. Nie zapewniono prawidłowego zejścia do wykopu

(zbyt krótka drabina). Skrajnia wykopu była nieprawidłowo zabezpieczona barierami, które

ustawiono bezpośrednio przy ścianie wykopu na pasie jezdni, który nie był wyłączony z ruchu

(fotografie 5-6).

6,6 6,3

6,1

1 1,1 0,93

0,4 0,3 0,28

4,4 4,3

3,9

0,3 0,3 0,24 0,5 0,5 0,41

0,01 0,01 0,014 0,1 0,1 0,16

1,1 1,2 1,15

0

1

2

3

4

5

6

7

2012 2013 2014

decyzje ogółem wstrzymania skierowania do innych prac

tryb 108 kpa wnioski w wystąpieniach ilość mandatów

wnioski o ukaranie środki wychowawcze wykroczenia

27

Fotografia 5 Ogólny widok wykopu Fotografia 6 Wnętrze niezabezpieczonego

wykopu

podczas robót dekarskich używano rusztowania ramowe wieżowe typu warszawskiego

o wysokości około 6 metrów (fotografie 7-8). Rusztowania zostały nieprawidłowo posado-

wione (przy użyciu bloczków betonowych, cegieł i stosu desek), brak było pionów komunika-

cyjnych oraz pełnych obarierowanych podestów roboczych. Ponadto rusztowania nie zostały

w ogóle zakotwione, a prowizoryczny pomost roboczy ułożono pomiędzy dwoma wieżami

rusztowania, łącząc dwie kolumny,

Fotografia 7 Użytkowane rusztowanie

Fotografia 8 Posadowienie rusztowania

podczas kontroli budowy domu jednorodzinnego (fotografie 9-10) stwierdzono wykonywa-

nie robót dekarskich na wysokości około 6 metrów bez zabezpieczenia pracowników przed

upadkiem z wysokości. Ponadto pracownicy nie stosowali hełmów ochronnych. Nie zapew-

niono strefy bezpieczeństwa wokół prac prowadzonych na wysokości. Nie zapewniono wej-

ścia/zejścia na dach wznoszonego budynku.

28

Fotografia 9 Pracownicy wykonujący prace bez zabezpieczeń

Fotografia 10 Roboty dekarskie

Przykład wypadku

Podczas prowadzenia prac termomodernizacyjnych dwupiętrowego domu jednorodzinnego

w Orzeszu wykorzystano rusztowanie systemowe o wysokości około 4,00 metrów (fotografia 11).

Montaż rusztowania wykonały osoby nieposiadające uprawnień w tym zakresie. Rusztowanie nie

zostało protokolarnie dopuszczone do użytkowania. Ponadto rusztowanie zostało nieprawidłowo

zmontowane, tj. nieprawidłowo zamontowano bariery ochronne, na których częściowo wsparto

prowizoryczny podest roboczy. Nie zapewniono nadzoru nad prowadzonymi pracami. Pomimo

takich uchybień, dopuszczono do wykonania prac w rejonie pasa podrynnowego dwie osoby,

które wykonywały prace z prowizorycznego podestu wspartego na poręczach pośrednich.

W trakcie prowadzonych prac na wysokości, jeden z wykonawców stracił równowagę i przytrzy-

mując się współpracownika spadł wraz z nim z wysokości. Doprowadziło to do wypadku zbioro-

wego, gdzie jedna osoba zginęła, a druga odniosła poważne obrażenia ciała. Dla wykonywanych

robót nie opracowano instrukcji bezpiecznego wykonywania prac, a osoby wykonujące prace nie

zostały przeszkolone w dziedzinie bhp oraz nie posiadały badań lekarskich.

Fotografia 11 Rusztowanie systemowe użytkowane w chwili wypadku

Fotografia 12

29

Działania prewencyjne

W Okręgowym Inspektoracie Pracy w Katowicach podejmowano różne działania o charakterze

prewencyjnym, które skierowane były do pracodawców branży budowlanej. Przykładowo:

w ramach realizacji „Programu informacyjno-prewencyjnego w budownictwie” przeprowa-

dzono 8 szkoleń, w których wzięło udział 77 firm, reprezentowanych przez pracodawców

i osoby działające w ich imieniu lub kierujące pracownikami. Łącznie w szkoleniach udział

wzięły 192 osoby,

w roku 2014 w ramach „Tygodnia bezpieczeństwa” inspektorzy pracy przeprowadzili 8 spo-

tkań i szkoleń na budowach, gdzie generalnymi wykonawcami byli Sygnatariusze Porozumie-

nia dla Bezpieczeństwa w Budownictwie.

Podsumowanie

Na podstawie prowadzonych czynności kontrolnych w 2014 roku oraz analizy lat poprzednich,

należy wskazać pozytywne zmiany, jakie zachodzą w sektorze budowlanym. Duże inwestycje

prowadzone były w sposób zdecydowanie ukierunkowany na zapewnienie bezpiecznych warun-

ków pracy, a nie tylko na realizację inwestycji najniższym kosztem. Na taki stan rzeczy wpływali

generalni wykonawcy o znacznym potencjale i doświadczeniu, w tym przedsiębiorstwa będące

sygnatariuszami Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budownictwie, a także inne aspirujące do

grona wykonawców prowadzących prace budowlane w sposób bezpieczny. Na taką pozytywną

ocenę sytuacji w branży budowlanej ma wpływ fakt, iż wiele z inwestycji realizowanych przez te

przedsiębiorstwa to inwestycje znaczące, sztandarowe dla województwa śląskiego, które były

objęte przez inspektorów pracy szczególnym nadzorem. Skutkowało to m.in. nawiązaniem

współpracy z wykonawcami robót budowlanych, realizowaniem programów prewencyjnych oraz

systematycznymi kontrolami. Stwierdzane przez inspektorów pracy nieprawidłowości najczęściej

nie zagrażały bezpośrednio życiu i zdrowiu osób wykonujących roboty budowlane i były nie-

zwłocznie usuwane. Natomiast inwestycje o mniejszym znaczeniu dla regionu, lokalne, małe

roboty budowlane, prowadzone przez mniejsze przedsiębiorstwa, borykające się często z kłopo-

tami finansowymi, prowadzone były w sposób dalece odbiegający od standardów bezpieczeń-

stwa pracy. Częstokroć niska cena przetargu przekładała się bezpośrednio na brak środków

technicznych i organizacyjnych dotyczących bezpiecznego prowadzenia prac budowlanych. Nie-

dofinansowanie inwestycji bądź też zaniżanie wartości przetargu prowadziło do praktyki obniża-

nia kosztów pracy poprzez obchodzenie przepisów w zakresie zawierania umów o pracę. Kontro-

le wykazały, iż małe firmy budowlane preferowały zatrudnianie na podstawie umów o dzieło.

Taka forma zatrudnienia powodowała, iż żadna ze stron nie czuła się odpowiedzialna za zapew-

nienie i prowadzenie robót budowlanych w sposób bezpieczny.

W celu zapewnienia zmian w zakresie bezpieczeństwa pracy w budownictwie konieczne jest

poza czynnościami kontrolnymi podejmowanie dalszych działań informacyjno-promocyjnych dla

małych i średnich przedsiębiorstw budowlanych oraz promowanie „dobrych praktyk”, które

wdrażają duże firmy budowlane, w celu poprawy bezpieczeństwa i warunków pracy w budow-

nictwie.

30

Górnictwo

W 2014 roku inspektorzy pracy realizowali w branży górnictwa podziemnego zagadnienia objęte

dwoma tematami zawartymi w harmonogramie PIP na rok 2014:

„Ograniczenie narażenia pracowników zatrudnionych w warunkach przekroczenia norm

czynników szkodliwych dla zdrowia (w szczególności pyłów) w podziemnych wyrobiskach za-

kładów górniczych” – (ogółem 32 kopalnie, w tym 27 na terenie OIP Katowice).

„Egzekwowanie przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy w firmach świadczących usługi górnicze w podziemnych zakładach górni-

czych” – (ogółem 26 podmiotów, w tym 16 na terenie OIP Katowice).

Niezależnie od kontroli tematycznych, na przestrzeni roku 2014 szereg kontroli prowadzonych

w zakładach górniczych i podmiotach świadczących usługi górnicze w podziemnych zakładach

górniczych dotyczyło problemów prawnej ochrony pracy podnoszonych w skargach kierowanych

do OIP Katowice przez pracowników i organizacje związkowe, a także ustalania okoliczności

i przyczyn zaistniałych wypadków przy pracy.

Najczęściej występujące nieprawidłowości

Najczęściej stwierdzano uchybienia dotyczące następujących zagadnień:

stan maszyn i urządzeń (rysunek 9),

Rysunek 9 Nieprawidłowości dotyczące maszyn i urządzeń

urządzenia transportu zmechanizowanego (rysunek 10),

17%

70%

13%

1. Maszyny urabiające

2. Urządzenia odstawyurobku

3. Urządzenia i systemywentylacji

31

Rysunek 10 Nieprawidłowości dot. stanu technicznego urządzeń transportu zmechanizowa-nego

stan technicznego dróg dojściowych do stanowisk pracy (rysunek 11).

Rysunek 11 Nieprawidłowości dot. stanu technicznego dróg dojścia do stanowisk pracy

W zakresie prawnej ochrony pracy problemem jest nieprzestrzeganie norm czasu pracy w zakła-

dach górniczych, w szczególności zatrudnianie pracowników w godzinach nadliczbowych na sta-

nowiskach, na których występują przekroczenia NDS i NDN czynników szkodliwych oraz prze-

strzegania prawa pracowników do odpoczynku dobowego i tygodniowego (dane zobrazowane

na rysunku 12).

36%

7% 22%

14%

21% brak urządzeń zabezpieczających

brak możliwości przeprowadzeniacodziennej kontroli doraźnej

niewłaściwa konstrukcja urządzeńzabezpieczających

stosowanie niebezpiecznychtechnologii, procesów

niesprawność urządzeń doawaryjnego zatrzymywania

48%

28%

24%

brak ładu i porządku

nieodpowiednie rozmieszczenie iskładowanie

niewłaściwe zabezpieczenie spągu

32

Rysunek 12 Nieprawidłowości w zakresie czasu pracy

Przyczyny najczęściej występujących nieprawidłowości

lekceważenie obowiązków zarówno przez osoby dozoru ruchu, jak i przez samych pracowni-

ków, spowodowane priorytetyzacją prowadzenia wydobycia, kosztem stanu technicznego

urządzeń,

warunki, w jakich eksploatowane są maszyny – coraz głębsze i dalsze pokłady węgla, pogor-

szone warunki klimatyczne, zapylenie, agresywne środowisko powodujące przyspieszoną ko-

rozję, szybsze zużywanie się części maszyn i urządzeń oraz zanieczyszczenie elementów od-

powiedzialnych za bezpieczeństwo,

tolerancja osób dozoru i samych pracowników zachowań niezgodnych z przepisami i zasadami

bezpieczeństwa i higieny pracy, rozpoczynanie i wykonywanie czynności technologicznych bez

ich odpowiedniego przygotowania, brak odpowiedniej kontroli zarówno maszyn i urządzeń,

jak i szeroko rozumianego sprzętu zapewniającego bezpieczne wykonywanie pracy,

zakładanie zbyt wygórowanych celów przez kierownictwo w stosunku do zbyt małych możli-

wości przeróbczych zatrudnionych pracowników oraz wydajności stosowanych maszyn

i urządzeń,

brak dostatecznej wiedzy pracowników o sposobach prawidłowego stosowania środków

ochronnych, co może świadczyć o niewystarczających szkoleniach i instruktażach w zakresie

stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej zgodnie z instrukcją oraz to-

lerowaniu tego stanu przez dozór,

niewłaściwa organizacja czasu pracy przez pracodawcę, a także braki wiedzy,

brak wykwalifikowanych pracowników.

61%

5%

14%

20% 1. Zatrudnianie w godzinachnadliczbowych przyprzekroczeniu NDN i NDS

2. Zatrudnianie powyżejskróconych norm czasu pracy

3. Niezachowanie odpoczynkudobowego

4. Niezachowanie odpoczynkutygodniowego

33


W wyniku ustaleń dokonanych w czasie kontroli inspektorzy pracy zastosowali następujące środ-

ki prawne dotyczące zagadnień objętych tematem kontroli:

1. Ogółem wydano 295 decyzji, w tym:

a) 189 decyzji z rygorem natychmiastowej wykonalności – art. 108 kpa,

b) 3 decyzje wstrzymania prac,

c) 7 decyzji wstrzymania eksploatacji maszyn,

d) 103 decyzji usunięcia stwierdzonych uchybień w określonym terminie.

2. Do pracodawców skierowano 199 wniosków w wystąpieniach dotyczących usunięcia

stwierdzonych nieprawidłowości.

Ponadto w związku ze stwierdzeniem popełnienia 72 wykroczeń, przewidzianych w art. 281,

art. 282 i art. 283 kodeksu pracy, inspektorzy pracy podjęli następujące działania:

nałożono 30 mandatów karnych kredytowanych na łączną kwotę 31.900 złotych,

w 10 przypadkach poprzestano na zastosowaniu środka wychowawczego.

W wyniku ustaleń kontroli nie kierowano wniosków o ukaranie do sądu karnego oraz zawiado-

mień do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przeciwko prawom osób wykonu-

jących pracę zarobkową. W czasie kontroli udzielono licznych porad technicznych.

Przykład wypadku

W maju 2014 roku doszło do uszkodzenia kabla 6 kV łączącego dwie rozdzielnie 6 kV na terenie

jednej z kopalni. Brygada pracowników zlokalizowała uszkodzony kabel, którym okazał się jeden

z sześciu kabli łączących rozdzielnie RGW i RG-2. Do zapalenia się łuku elektrycznego i wypadku

doszło w momencie, gdy jeden z pracowników zbliżył głowicę praski do prasowania kabli do

końca kabla. W wyniku powstania łuku elektrycznego zapaliła się odzież na poszkodowanym.

Współpracownicy natychmiast przystąpili do gaszenia odzieży na poszkodowanym i po ugaszeniu

ułożyli go na skarpie przy kanale, przykrywając kocem ratowniczym. Poszkodowany doznał opa-

rzeń termicznych 95% powierzchni ciała, oparzeń dróg oddechowych, wstrząsu oparzeniowego,

niewydolności wielonarządowej, w wyniku czego zmarł.

W toku późniejszych czynności w miejscu zdarzenia ustalono, że przecięty i naprawiany w kanale

kabel podłączony był do innego pola w rozdzielni niż ten, który wyłączono.

34

Do wypadku przyczyniły się:

nieprawidłowa organizacja wykonywania prac przy urządzeniach elektroenergetycznych

przez osoby dozoru i elektromonterów kopalni oraz spółki,

stosowanie nieprecyzyjnych instrukcji stanowiskowych w zakresie zasad identyfikacji linii

kablowych prowadzonych w wiązkach kablowych lub obok siebie, w których nie uwzględnio-

no konieczności potwierdzenia identyfikacji wytypowanej do naprawy linii kablowej, po wy-

konanej wcześniej lokalizacji miejsca,

niezapoznanie pracowników wykonawcy robót naprawczych z instrukcją dotyczącą bez-

piecznego wykonywania prac dla szczególnie niebezpiecznych stanowisk lub miejsc pracy

przy eksploatacji urządzeń elektrycznych,

nieokreślenie w poleceniu pisemnym przez poleceniodawcę warunków i środków bezpiecz-

nego wykonywania pracy w przypadku braku możliwości wyłączenia wszystkich kabli spod

napięcia,

wykonywanie prac o zakresie szerszym niż ujęte w poleceniu,

dopuszczenie do podjęcia pracy przy naprawie kabla przez dopuszczającego w obsadzie

dwuosobowej niezgodnej ze składem określonym w poleceniu pisemnym,

wykonywanie przez dopuszczającego czynności niewchodzących w zakres jego obowiązków

dopuszczenie przez osobę nadzorującą miejsca wykonywania pracy po ustnym wstrzymaniu

robót bez dokonani odpowiedniej adnotacji o przerwie w wykonywaniu pracy oraz niewy-

prowadzenie zespołu wykonawcy robót poza wyznaczoną strefę niebezpieczną (pracownicy

wykonawcy przebywali w strefie niebezpiecznej wykonując prace przygotowawcze przy ka-

blu przygotowanym do wstawienia).

Fotografia 13 Fotografia miejsca wypadku

35

Inne efekty

KWK „Kazimierz-Juliusz” sp. z o.o.

W wyniku wydanych środków prawnych w związku z prowadzonymi kontrolami wyegzekwowa-

no od pracodawcy wypłatę świadczeń pieniężnych z tytułu nagród jubileuszowych oraz odpraw

emerytalnych w wysokości 1.957.123,52 zł oraz kwotę 1.278.045,62 zł z tytułu niewypłaconego

wynagrodzenia za pracę za miesiąc sierpień.

W trakcie ostatniej kontroli ustalono, że KWK „Kazimierz-Juliusz” sp. z o.o. została zakupiona od

Katowickiego Holdingu Węglowego SA przez Spółkę Restrukturyzacji Kopalń, a po zakupie zostały

uregulowane zaległości w pozostałych zobowiązaniach pracowniczych (wypłacono m.in. zaległe

nagrody jubileuszowe, odprawy emerytalne). Ponadto ustalono, że wynagrodzenie za pracę za

wrzesień zostało wypłacone terminowo.

Kompania Węglowa SA

W podmiocie z uwagi na trudną sytuację finansową prowadzone były działania zarządu mające

na celu obniżenie wydatków:

1) likwidacja wydawania posiłków profilaktycznych (w formie bonów żywnościowych) dla części

pracowników. Wypowiedziano zapisy dotyczące wydawania posiłków profilaktycznych dla

tzw. „pozostałych pracowników” (zaliczonych do tzw. grupy pracowników administracji),

2) zawieszenie wypłaty dodatkowej nagrody rocznej,

3) likwidacja zwiększonego świadczenia przysługującego w okresie czasowej niezdolności do

pracy. W przypadku świadczeń w pkt 2 i 3, w ramach porozumienia zawartego z organiza-

cjami związków zawodowych zawieszono wypłatę dodatkowej nagrody rocznej tzw. 14 dla

pracowników administracji za lata 2014-2016, w zamian za odstąpienie przez Zarząd od roz-

wiązania z pracownikami administracji stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowni-

ków założonego w „Programie restrukturyzacji Kompanii Węglowej SA na lata 2014-2020”

oraz zlikwidowano zapis dotyczący zwiększonego świadczenia przysługującego w okresie cza-

sowej niezdolności do pracy. Grupie pracowników, których dotyczyła zmiana, dokonano

zmian treści stosunku pracy w drodze porozumień stron lub wypowiedzeń zmieniających,

4) likwidacja zwiększenia wysokości odpisu podstawowego na emerytów i rencistów w ramach

Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Wobec powyższego dokonano zmian w zasa-

dach korzystania z ZFŚS poprzez niezgodne z ustawą ograniczenie dostępu do części świad-

czeń emerytom i rencistom oraz członkom ich rodzin,

5) wypowiedzenie porozumienia z 2004 r. i 2014 r. w zakresie deputatu węglowego przysługu-

jącego emerytom i rencistom, który nie będzie wydawany od 2015 r.,

6) próba zmniejszenia o połowę wypłatę premii dla pracowników administracji. Z uwagi na to,

że zasady premiowania określone są w regulaminach oraz wobec sprzeciwu organizacji

związków zawodowych odnośnie zmian tychże regulaminów, zmniejszono wysokość premii

dla pracowników centrali spółki w zakresie, w jakim umożliwia to regulamin (premia uzna-

niowa).

36

W związku z tymi działaniami pracodawcy prowadzono kontrole, które w głównej mierze doty-

czyły wypowiadania warunków pracy i płacy pracownikom.

Jastrzębska Spółka Węglowa SA

Analiza prowadzonych w 2014 r. kontroli w podmiocie wskazuje, że głównym problemem jest

brak jednolitych źródeł prawa pracy obejmujących całego pracodawcę. W związku z obowiązują-

cym porozumieniem zbiorowym zawartym w dniu 5.05.2011 r. pomiędzy Zarządem Jastrzębskiej

Spółki Węglowej SA, a organizacjami Związków Zawodowych działających w JSW SA dotychcza-

sowe warunki umów o pracę pracowników nie ulegają zmianom i nie będą podlegać wypowie-

dzeniom do czasu zarejestrowania i wdrożenia w życie jednolitego ZUZP, jak również wszystkie

pozostałe uregulowania wynikające ze stosowanych postanowień wypowiedzianych zakłado-

wych układów zbiorowych pracy oraz obowiązujących w dniu zawarcia niniejszego porozumienia

regulaminów i porozumień w jednostkach organizacyjnych JSW SA pozostają bez zmian i są obo-

wiązujące do czasu zarejestrowania i wdrożenia w życie ZUZP dla pracowników JSW SA. Powyż-

sze porozumienie uniemożliwia dokonywanie jakichkolwiek zmian w zakresie wewnątrzzakłado-

wych uregulowań do czasu zarejestrowania zakładowego układu zbiorowego pracy, wobec prze-

dłużających się negocjacji z organizacjami związków zawodowych, stosuje się przepisy co naj-

mniej 7 różnych wypowiedzianych układów zbiorowych lub regulaminów.

W 2014 roku w efekcie prowadzonych kontroli stwierdzono działania pracodawcy naruszające

ww. porozumienie. Zarząd spółki podjął uchwały dot. przyjęcia wykazu stanowisk uprawnionych

do otrzymywania posiłków profilaktycznych oraz zmiany sposobu realizacji zapisów art. 233 ko-

deksu pracy wobec pracowników zatrudnionych na stanowiskach, na których praca nie rodzi

konieczności mycia twarzy lub całego ciała (dot. wydawania środków czystości i ręczników).

Wprowadzeniu zmian dokonano w formie uchwał (niebędących źródłem prawa pracy) i bez sto-

sowanych uzgodnień z organizacjami związków zawodowych. Po zakończeniu kontroli skierowa-

no do pracodawcy wystąpienia dot. niestosowania przedmiotowych uchwał, jako wprowadzo-

nych niezgodnie z przepisami oraz podjęcia działań w celu wprowadzenia poszczególnych zmian

zgodnie z przepisami. Pracodawca poinformował o podjęciu uzgodnień ze stroną związkową,

jednakże wobec braku porozumienia nadal stosowane są uchwały zarządu.

Podsumowanie i wnioski

Skomplikowana sytuacja górnictwa węgla kamiennego, zarówno pod względem finansowym,

jak i warunków wykonywania pracy oraz eksploatacji maszyn i urządzeń, decyduje o tym,

że osiągnięcie niezwłocznej poprawy może być trudne. Nie umniejsza to celowości podejmowa-

nia systematycznych kontroli w zakresie realnego wpływu na bieżącą poprawę stanu przestrze-

gania prawa pracy. Nie bez znaczenia jest również fakt, że kontrole te wpływają na zmianę po-

dejścia do przepisów zarówno przez pracodawców, jak i pracowników. Pozwalają również na

wyeliminowanie bezpośrednich zagrożeń występujących na kontrolowanych stanowiskach pracy,

a co za tym idzie na podniesienie bezpieczeństwa zatrudnionych tam pracowników. Świadczy

o tym realizacja przez pracodawców lub osoby działające w ich imieniu, decyzji nakazowych wy-

37

danych w trakcie kontroli stanowisk pracy na dole, która zapewniła usunięcie nieprawidłowości

powodujących bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników. Przykładowo:

w wyniku realizacji 23 decyzji usunięte zostały nieprawidłowości dotyczące niesprawnych

urządzeń i systemów ograniczających wielość zapylenia na przesypach przenośników oraz na

trasach transportu urobku, czym poprawiono warunki pracy 123 pracowników,

w wyniku realizacji 37 decyzji usunięte zostały nieprawidłowości dotyczące urządzeń odsta-

wy urobku, powodujące bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników.

Powyższe działania zlikwidowały bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia łącznie dla 447 pra-

cowników.

w 28 przypadkach usunięte zostały nieprawidłowości dotyczące użytkowania środków

ochrony indywidualnej układu oddechowego, a realizacja 4 decyzji pozwoliła na usunięcie

nieprawidłowości dotyczących nieszczelności systemów wentylacyjnych.

Działania te zlikwidowały bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia 53 pracowników

W czasie kontroli skierowano również do pracodawców wystąpienia zawierające wnioski doty-

czące ujawnionych nieprawidłowości związanych z zatrudnianiem pracowników w godzinach

nadliczbowych na stanowiskach, na których występują przekroczenia NDS i NDN, a także z nie-

przestrzeganiem prawa odnośnie zapewnienia pracownikom odpoczynku dobowego i tygo-

dniowego.

Oprócz kontynuowania kontroli w zakładach górniczych, zarówno z zakresu czasu pracy jak i bez-

pieczeństwa i higieny pracy, celowe wydaje się podjęcie działań profilaktycznych podnoszących

świadomość wpływu naruszeń przepisów prawa pracy na stan zdrowia pracowników.

Niezależnie od ujawnionych w trakcie kontroli nieprawidłowości, należy wskazać rozwiązania

organizacyjne i techniczne, których wdrożenie może prowadzić do poprawy stanu bezpieczeń-

stwa tzw. dobre praktyki. Przykładem może być zastosowanie ruchomego pomostu technolo-

gicznego PDT P1 przy drążeniu przekopu III zachodniego poz. 700 m w KWK „Chwałowice”

w Rybniku w obudowie ostatecznej V-32/12 czteroelementowej w rozstawie co 0,5m (fotografia

13).

Ruchomy pomost roboczy za pośrednictwem wózków zawieszony jest na dwóch równoległych

szynociągach wykonanych z szyn kolejki podwieszanej KSP. Poziomy ruch roboczy pomostu jest

realizowany za pomocą dwóch ciągników pneumatycznych (A), natomiast pionowy ruch roboczy

zapewnia zespół wciągników pneumatycznych (B).

Zastosowanie ruchomego pomostu technologicznego PDT P1 pozwala na:

eliminację ręcznego transportu materiałów wsadowych na odcinku od stacji materiałowej do

przodka,

bezpieczne wykonanie obrywki części przystropowej czoła przodka,

bezpieczne wykonanie obudowy tymczasowej.

38

Fotografia 14 Ruchomy pomost roboczy

Produkcja i przetwórstwo metalu

W 2014 roku kontrole w zakładach hutniczych prowadzone były z uwzględnieniem zagadnień

związanych z bezpieczeństwem pracy, jak również organizacją i planowaniem pracy z zachowa-

niem norm czasu pracy wynikających z postanowień kodeksu pracy.

Zakłady hutnicze charakteryzują się złożonymi procesami technologicznymi, z którymi związane

są różnorodne zagrożenia dla pracowników, charakterystyczne dla przemysłu przetwórczego.

Poza zagrożeniami występującymi powszechnie w zakładach produkcyjnych, mamy do czynienia

przede wszystkim z ryzykiem związanym z ciekłym metalem, gorącymi powierzchniami, promie-

niowaniem podczerwonym, strefami gazowo-niebezpiecznymi, strefami zagrożonymi wybu-

chem.

Dodatkowo część procesów w ruchu ciągłym wymusza na pracodawcach zapewnienie stałej obsłu-

gi urządzeń. Wprowadzane są zatem przez pracodawców brygadowe systemy organizacji pracy.

Bezpieczeństwo pracy w odlewniach metali

Realizując temat „Ograniczenie wpływu szkodliwych czynników środowiska pracy w zakładach

odlewniczych” przeprowadzono kontrole w 20 odlewniach metali, które pozwoliły na ocenę

przestrzegania przez pracodawców przepisów prawa pracy. Kontrolą objęto zagadnienia wystę-

powania czynników szkodliwych w środowisku pracy i ograniczania ich wpływu na zatrudnionych

A

B

39

pracowników, w tym wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, przygotowania

pracowników do pracy, organizacji stanowisk pracy oraz stanu technicznego maszyn i urządzeń.

Zebrano również informacje statystyczne dotyczące chorób zawodowych.

Główne nieprawidłowości i ich przyczyny

Praktycznie we wszystkich zagadnieniach objętych kontrolą, inspektorzy pracy stwierdzali nie-

prawidłowości, które związane były z oceną ryzyka zawodowego, szkoleniami okresowymi

w dziedzinie bhp, badaniami i dokumentowaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występu-

jących w środowisku pracy, instrukcjami stanowiskowymi bhp, systemami zabezpieczającymi

przed emisją pyłów i gazów do środowiska pracy, wyposażeniem pracowników w odpowiednio

dobrane środki ochrony indywidualnej. Strukturę nieprawidłowości przedstawia poniżej za-

mieszczony wykres (rysunek 13).

Rysunek 13 Struktura nieprawidłowości

Analiza czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy w zakładach odlewniczych,

które bezpośrednio wpływają na zdrowie zatrudnionych pracowników, wykazała, że pracownicy

narażeni są przede wszystkim na hałas i pył zawierający wolną krzemionkę, w tym pył respirabil-

ny. Prawie co trzeci pracownik narażony jest na hałas oraz zapylenie. Znajduje to odzwierciedle-

nie w stwierdzonych chorobach zawodowych u pracowników zatrudnionych w kontrolowanych

zakładach. Niestety kontrole potwierdziły, że pracodawcy nadal lekceważą problem wpływu śro-

dowiska pracy na zdrowie pracownika, co potwierdzają zamieszczone poniżej przykładowe zdję-

cia.

Przygotowanie do pracy

8% Ocena ryzyka zawodowego

13%

Czynniki szkodliwe,

niebezpieczne i uciązliwe

zawodowego 27%

Stanowiska, procesy pracy i

procesy technologiczne

10%

Środki ochrony indywidualnej

29%

Maszyny i urządzenia techniczne

13%

40

Przyczyn stwierdzonych nieprawidłowości należy upatrywać w wieloletnich zaniedbaniach i nie-

doinwestowaniu branży odlewniczej, które doprowadziły do wyeksploatowania używanych ma-

szyn. Stan maszyn urządzeń ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo pracowników, jak rów-

nież na środowisko pracy, w jakim pracują. Nie bez znaczenia jest również niedostateczna świa-

domość skutków narażenia pracowników na czynniki szkodliwe i niebezpieczne występujące

w środowisku pracy lub też lekceważenie tych zagrożeń. Zbyt niska jest również wiedza osób

zajmujących się odzieżą ochronną i środkami ochrony indywidualnej o zasadach ich doboru.

Fotografia 15 Krata wstrząsowa do wybijania odlewów bez obudowy i odciągu powstających pyłów, powoduje rozprzestrzenianie się hałasu i pyłu podczas wybijania odlewów z formy

41


Inspektorzy pracy realizujący kontrole w zakładach odlewniczych wydali łącznie 189 decyzji oraz

skierowali do pracodawców 15 wniosków w wystąpieniach. Za stwierdzone nieprawidłowości

stanowiące wykroczenia przeciwko prawom pracownika, w stosunku do 2 osób winnych zasto-

sowano postępowanie mandatowe.

Inne zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy

Pozostałe kontrole prowadzone w zakładach przemysłu hutniczego związane były rozpatrywa-

niem skarg pracowniczych i zakładowych organizacji związkowych, badaniem okoliczności i przy-

czyny wypadków przy pracy w nadzorowanych zakładach oraz realizacją kontroli tematycznych

dotyczących wzmożonego nadzoru i eliminowania nieprawidłowości związanych z niewłaściwą

organizacją stanowisk pracy w strefach zagrożenia wybuchem. Wśród zakładów charakteryzują-

cych się największym nasileniem zagrożeń zawodowych i wypadkowych, znalazły się również 4

zakłady przemysłu hutniczego. Rok 2014 był drugim rokiem, w którym prowadzono w tych za-

kładach kontrole związane ze wzmożonym nadzorem. Niestety kontrole potwierdziły, że w dal-

szym ciągu największym problemem dla pracodawców jest dostosowanie używanych maszyn do

wymagań minimalnych. Długoletnie zaniedbania oraz brak remontów trudno nadrobić w tak

krótkim czasie.

Fotografia 16 Brak hermetyzacji procesu, systemów zabezpieczających przed rozprze-strzenianiem się pyłu, ale również bieżącego usuwania przepadów powoduje nagro-madzenie dużej ilości zalegającego pyłu i masy formierskiej. Jest to przyczyną wtórne-go zapylenia

42

Trudno natomiast ocenić przeprowadzone kontrole dotyczące eliminowania nieprawidłowości

związanych z niewłaściwą organizacją stanowisk pracy w strefach zagrożenia wybuchem. Łącznie

w zakładach przemysłu hutniczego przeprowadzono 4 kontrole, po 2 w hutach i odlewniach me-

tali. Te cztery kontrole dały cały przekrój możliwych do wystąpienia sytuacji. Poczynając od kon-

troli w jednej z odlewni, gdzie występują atmosfery wybuchowe związane z lakierowaniem

proszkowym wyrobów oraz pyłem aluminium. Pracodawca nie przeprowadził oceny ryzyka zwią-

zanego z możliwością wystąpienia atmosfery wybuchowej oraz nie sporządził dokumentu zabez-

pieczenia przed wybuchem. Pomimo to pracodawca zastosował metody zapobiegające wybu-

chowi, w tym stałe urządzenia gaśnicze, detekcje iskier w urządzeniach odciągowych oraz urzą-

dzeń w wykonaniu przeciwwybuchowym. Natomiast w jednej z hut i jednej z odlewni pracodaw-

cy co prawda ocenili ryzyko związane z możliwością wystąpienia atmosfery wybuchowej, jednak

nie sporządzili dokumentu zabezpieczenia przed wybuchem. I tylko w jednej z hut proces oceny

ryzyka i następnie na jej podstawie sporządzenia dokumentu zabezpieczenia przed wybuchem

został całkowicie zakończony. We wszystkich kontrolach stwierdzono nieprawidłowości związane

z brakiem lub niewłaściwym oznakowaniem stref zagrożonych wybuchem. Inne nieprawidłowo-

ści wynikały np. z braku pomiarów instalacji odgromowej, która była uznana za środek zapobie-

gający wystąpieniu wybuchu, czy też umieszczania urządzeń elektrycznych w strefach zagrożo-

nych wybuchem bez potwierdzenia, że są urządzeniami przeciwwybuchowymi z określeniem

odpowiedniej grupy i kategorii.

Prawo pracy

W zakładach przemysłu hutniczego prowadzone były również kontrole dotyczące prawa pracy,

przeważnie zagadnień czasu pracy i wypłaty wynagrodzenia. Kontrole wykazały problem, na jaki

napotykają pracodawcy przy organizacji pracy zapewniających stałą obsługę maszyn i urządzeń

w ruchu ciągłym. Przyjęta czterobrygadowa organizacja pracy, którą należy uznać za pracę zmia-

nową w podstawowym systemie czasu pracy, nie spełnia norm czasu pracy określonych w ko-

deksie pracy. Pracownicy zatrudniani są w godzinach nadliczbowych wynikających z przekrocze-

nia średniotygodniowej normy czasu wynikającej z zapewnienia pięciodniowego tygodnia pracy.

Praca ta odbywa się zgodnie z rozkładem czasu, jaki ustalił pracodawca w harmonogramach, co

jednoznacznie wskazuje na „planowanie” godzin nadliczbowych – od 3 do 5 dni w okresie rozli-

czeniowym powyżej normy wynikającej z zachowania pięciodniowego tygodnia pracy. Ponadto

pracownikom zatrudnionym w czterobrygadowej organizacji pracy, za każdy miesiąc pracy w tym

systemie należy się dzień wolny od pracy. Jednak przepisy wewnętrzne nie ustalają, kiedy ten

dzień ma być pracownikowi udzielony. Powoduje to, że trudno jednoznacznie rozliczyć czas pra-

cownika, który powinien być dokonany w każdym okresie rozliczeniowym zgodnie z postanowie-

niami kodeksu pracy. Ponadto ustalono, że pracodawca nie wypłaca pracownikom dodatku za

pracę zmianową za wszystkie godziny pracy, ograniczając się wyłącznie do godzin, które wynikają

z ustalonego harmonogramu. Zaniża również pracownikom należne wynagrodzenie poprzez

niewłaściwe obliczanie normalnego wynagrodzenia za pracę, nie wliczając wszystkich składników

stałych i systematycznie wypłacanych pracownikom.

43

Nieprawidłowości w przestrzeganiu przepisów o czasie pracy dotyczą również pracowników za-

trudnionych poza systemem czterobrygadowej organizacji pracy. Odnoszą się one przede

wszystkim do zapewnienia pracownikom pięciodniowego tygodnia pracy, ale dotyczą również

zatrudniania pracowników w godzinach nadliczbowych, gdy praca w wykonywana jest w naraże-

niu na czynniki szkodliwe, których wartości przekraczają dopuszczalne normy. Innym przykładem

może być zatrudnianie pracowników w równoważnym systemie czasu pracy, gdy praca w niektó-

re dni przekracza 8 godzin, a praca ta również wykonywana jest w narażeniu na ponadnorma-

tywnym poziomie hałasu.

Przykładowy wypadek

Pracownik zatrudniony na stanowisku pracy wytapiacz żelazostopów – spustowy, rozpoczął pra-

cę na zmianie I o godz. 6:00 i do obowiązków pracownika należało między innymi przygotowanie

i prowadzenie spustu żelazostopu z pieca. Zgodnie z kartą technologiczną produkcji pierwszy

spust na I zmianie wykonuje się ok. godz. 7:00. Spust prowadzi się poprzez przepalenie otworu

spustowego prętem stalowym (wykorzystanie ciepła powstałego łuku elektrycznego). Przepala-

nie otworu spustowego pieca dokonuje się z podestu przejezdnego. Ustalono, że tuż po rozpo-

częciu przepalania otworu spustowego nastąpił gwałtowny wyrzut metalu. Struga ciekłego meta-

lu spowodowała zalanie podestu spustowego i jego częściowe stopienie. Najprawdopodobniej

poszkodowany uciekając z miejsca zdarzenia, został oblany metalem wydostającym się pod ci-

śnieniem z otworu spustowego. Spowodowało to poparzenia głównie kończyn dolnych i pleców.

Pracownik uciekając zdzierał z siebie odzież ochronną oraz spodnie z nagolennikami.

Przyczyny wypadku przy pracy to:

niestosowanie przez pracownika ochron indywidualnych odpowiednio dobranych do istnie-

jących zagrożeń, tj. spodni ochronnych aluminizowanych posiadających cechy ochronne E –

chroniące przed kroplami ciekłego żelaza ,

brak właściwego nadzoru – dopuszczenie do wykonywania prac spustowego bez użycia

wszystkich środków ochrony indywidualnej, prowadzenie procesu spustu metalu bez nadzo-

ru,

niewłaściwe przygotowanie pracownika do wykonywania pracy wytapiacza żelazostopów –

spustowy, brak potwierdzenia zapoznania pracownika z obowiązującymi zasadami przydziału

odzieży ochronnej.

44

Fotografia 17 Uszkodzony podest, z którego pracownik prowadził przepalanie otworu spusto-wego

Fotografia 19 Częściowo stopiona podłoga podestu

Fotografia 18 Pozostałości ze spodni

45


Działalność kontrolna inspektorów pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach w zakła-

dach przemysłu hutniczego wspierana jest działalnością prewencyjno-promocyjną, która ma

przede wszystkim podnieść świadomość pracodawców, osób kierujących pracownikami,

jak i samych pracowników, w zakresie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

W 2014 roku wzorem lat ubiegłych inspektorzy pracy OIP w Katowicach uczestniczyli w „Dniu

Bezpieczeństwa Pracy ArcelorMittal". W Dąbrowie Górniczej zorganizowano dla pracowników

punkt udzielania porad prawnych oraz wydawania bezpłatnych wydawnictw dotyczących prawa

pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. W wydarzeniu wzięło udział kilkuset pracowników

oddziału ArcelorMittal w Dąbrowie Górniczej.

Następnym przedsięwzięciem było zorganizowanie przez Krajową Sekcje Hutnictwa OIP w Kato-

wicach seminarium na temat „Organizacja bezpiecznej pracy wykonawców podczas inwestycji

i dużych remontów – wymiana dobrych praktyk”, które odbyło się w Dąbrowie Górniczej 7 maja

2014 r. na terenie Oddziału ArcelorMittal Poland SA. W seminarium wzięło udział ponad 70

uczestników wywodzących się z zakładów hutniczych i firm remontowych, w tym również obję-

tych wzmożonym nadzorem tj. ArcelorMittal Poland SA Oddział w Dąbrowie Górniczej i Huty

Cynku „Miasteczko Śląskie” w Miasteczku Śląskim. Celem seminarium było przede wszystkim

przekazanie uczestnikom dobrych praktyk przy organizowaniu prac remontowych.

Dla społecznych inspektorów pracy przekazano ponad 750 sztuk wydawnictw PIP dotyczących

prawa pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy.

Podsumowanie

W przemyśle hutniczym, zwłaszcza żelaza i stali, rok 2014 był rokiem zwiększonej produkcji

i polepszenia kondycji finansowej. Na poprawę tych wskaźników miało wpływ ożywienie gospo-

darcze i związane z nim zapotrzebowanie na wyroby metalowe, ale również wprowadzenie od-

wróconego sposobu naliczania VAT, co wpłynęło na urealnienie cen wyrobów, zwłaszcza stali

zbrojeniowej, jak również wyeliminowało z rynku nieuczciwych dystrybutorów.

Poprzedni rok, odmiennie do lat poprzednich, minął bez zwolnień grupowych w zakładach hutni-

czych, a nawet zauważyć wzrost zatrudnienia. Przykładem może być tu ISD Huta Częstochowa,

która po ponad półtora roku uruchomiła pod koniec roku stalownię. Wcześniej zamknięto ją

z przyczyn ekonomicznych, a uruchomiono przede wszystkim z problemami dostaw surowców

z Ukrainy. W związku z otwarciem stalowni do pracy zamierza się przyjąć ok. 200 pracowników,

w tym najprawdopodobniej będą to pracownicy zwolnieni z przyczyn ekonomicznym w 2013

roku (zwolnienia grupowe objęły wówczas ponad 1200 pracowników). W roku ubiegłym zakoń-

czono również prowadzone wcześniej inwestycje, które zwiększają asortyment produkowanych

wyrobów jak również wprowadzają nowe wyższe standardy pracy. Można do nich zaliczyć:

46

oficjalne uruchomienie produkcji długiej szyny kolejowej o długości 120 m w ArcelorMittal

Poland Oddział w Dąbrowie Górniczej. Należy zauważyć, że zakład w Dąbrowie Górniczej jest

jedynym w Europie i trzecim na świecie produkującym długą szynę, co ma znaczenie strate-

giczne, szczególnie w kontekście inwestycji kolejowych w wielu krajach, w tym również

w Polsce.

zakończenie III etapu inwestycji instalacji do przerobu zużytych akumulatorów, za pomocą

której odzyskuje się surowce ołowionośne stanowiące wsad do procesu hutniczego. Ponadto

odzyskuje się tworzywa sztuczne (polipropylen) z obudów akumulatorów oraz kwas siarkowy

(elektrolit). W 2014 roku prowadzony był rozruch instalacji do przerobu złomu

akumulatorowego Zakładu Przerobu Złomu Akumulatorowego „Orzeł Biały” SA w Piekarach

Śląskich.

Zagrożenia, które występują w procesach hutniczych, wymagają ciągłej kontroli i wprowadzania

coraz to nowszych i lepszych procedur zapewniających bezpieczne warunki pracy. Należy mieć tu

na względzie, że praca w hutach i odlewniach powierzana jest coraz częściej osobom bez przygo-

towania praktycznego, z powodu zaniechania szkolnictwa zawodowego. Ponadto w dalszym

ciągu utrzymuje się tendencja w przemyśle hutniczym zatrudniania na stanowiskach bezpośred-

nio produkcyjnych pracowników tymczasowych lub korzystania z outsourcingu pracowników.

Najwięcej nieprawidłowości z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy stwierdza się w stosunku

do eksploatowanych maszyn i urządzeń technicznych, ich stanu technicznego, a zwłaszcza urzą-

dzeń mających wpływ na bezpieczeństwo pracowników. Kolejne kontrole potwierdzają, że pra-

cownicy i pracodawcy postrzegają ocenę ryzyka zawodowego, ocenę ryzyka możliwości wystą-

pienia atmosfery wybuchowej, procedur, instrukcji wykonywania prac itp. jako konieczność wy-

nikającą z przepisów nie zaś jako element systemu zarządzania bezpieczeństwem.

Przestrzeganie przepisów prawa pracy odnosi się przede wszystkim do czasu pracy, a szczególnie

pracy w ruchu ciągłym. Błędy popełniane są już na etapie planowania i organizowania pracy.

Niejednokrotnie wynika to z niewłaściwych ustaleń w wewnątrzzakładowych źródłach prawa

pracy, regulaminach pracy, zakładowych układach zbiorowych pracy, które „nie nadążają” za

zmianami przepisów w kodeksie pracy. Rozkłady czasu pracy, harmonogramy często dostosowu-

je się do chwilowych potrzeb produkcji, co jest powodem spiętrzenia godzin nadliczbowych,

których pracodawca nie jest w stanie zrekompensować udzieleniem czasu wolnego. Natomiast

nieprawidłowości w naliczaniu wynagrodzenia wynikają przede wszystkim z zawiłości systemów

płacowych, czy kolejnych porozumień podpisywanych ze związkami zawodowymi.

47

Energetyka

W ramach działań zmierzających do poprawy warunków pracy w energetyce w 2014 roku prze-

prowadzono kontrole przemysłowych odbiorców energii elektrycznej przyłączonych bezpośred-

nio do sieci dystrybucyjnej. Kontrole realizowano w ramach tematu „Eliminowanie zagrożeń

występujących podczas eksploatacji urządzeń energetycznych u odbiorców przyłączonych bezpo-

średnio do sieci średnich napięć”.

Uzasadnieniem do podjęcia działań kontrolnych było wejście w życie w październiku 2013 roku

nowego rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 28.03.2013 r. w sprawie bezpieczeństwa

i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych. Rozporządzeniem tym wprowadzono nowe

obowiązki w zakresie opracowania i stosowania zasad eksploatacji urządzeń oraz całkowicie

zmieniono zasady organizacji prac wykonywanych przy urządzeniach elektroenergetycznych.

W wyniku kontroli stwierdzono przykładowo, że w przedsiębiorstwie z siedzibą w Gliwicach

opracowano instrukcję organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach elektroenergetycznych

nieprecyzującą jednoznacznie kwestii zasad bezpiecznej organizacji prac przy urządzeniach elek-

troenergetycznych. Na skutek tego braku w maju 2014 r. doszło do wypadku przy pracy podczas

wykonywania ocieplenia wieżowej stacji elektroenergetycznej, w obrębie której ustawiono rusz-

towanie metalowe bezpośrednio pod czynną linią napowietrzną z gołymi przewodami roboczymi

pod napięciem 20 kV bez żadnego nadzoru osoby kwalifikowanej – pracownik spółki zwarł swoim

ciałem jeden z torów linii napowietrznej, doznając poparzenia łukiem elektrycznym. Na fotografii

nr 20 pokazano opisany wyżej sposób ustawienia rusztowania metalowego pod czynną linią na-

powietrzną 20 kV.

Fotografia 20 Widok podestu roboczego rusztowania metalowego ustawionego między od-

gromnikami

48

Opisany stan faktyczny został spowodowany brakiem jakiegokolwiek nadzoru osób z kwalifika-

cjami na stanowisku eksploatacji podczas robót budowlanych w obrębie czynnych urządzeń elek-

troenergetycznych.

Jak ustalił inspektor pracy, braki w opracowaniu zasad organizacji bezpiecznej pracy przy urzą-

dzeniach elektroenergetycznych w spółce wynikały z faktu, że osoby odpowiedzialne za prowa-

dzenie ruchu urządzeń elektroenergetycznych nie posiadały wiedzy w zakresie organizacji bez-

piecznej pracy w energetyce, określonej w nowym rozporządzeniu.

Powtarzalne nieprawidłowości w obszarze eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych

W wyniku kontroli przeprowadzonych u odbiorców zasilanych bezpośrednio z sieci dystrybucji

energii elektrycznej na poziomie średnich napięć stwierdzono, że w skontrolowanych podmio-

tach występowały powtarzalne nieprawidłowości. Dotyczyły one zarówno sfery organizacji pracy,

jak i prowadzenia eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, i obejmowały takie sytuacje jak:

brak kwalifikowanego personelu obsługi urządzeń

elektroenergetycznych,

brak poleceniodawców upoważnionych do wysta-

wiania poleceń na prace wykonywane przy urzą-

dzeniach elektroenergetycznych,

wykonywanie prac szczególnie niebezpiecznych

przy urządzeniach elektroenergetycznych bez pole-

ceń pisemnych na prace,

zły stan techniczny urządzeń elektroenergetycz-

nych,

brak określonych zasad eksploatacji urządzeń

w formie instrukcji eksploatacji,

brak badań ochrony przeciwporażeniowej dla

urządzeń elektroenergetycznych zasilanych śred-

nim napięciem oraz obwodów odbiorczych niskie-

go napięcia.

Przykładem ilustrującym powyższe ustalenia może być

stan techniczny stacji wieżowej średnich napięć, eks-

ploatowanej przez przedsiębiorstwo z Gliwic (fotogra-

fia 21).

Fotografia 21 Widok odpadającego tynku

49

Procesy przekształceń w obszarze energetyki zawodowej, jakie miały miejsce w 2014 roku

W związku z opisaną wyżej zmianą w stanie prawnym, a także z uwagi na występowanie niepra-

widłowości związanych z prowadzeniem eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, należy

stwierdzić, że nastąpiło pogorszenie warunków pracy. Ustalenia kontrolne wskazują, że przyczy-

ną takiego stanu rzeczy jest dążenie pracodawców do ograniczania kosztów związanych z pro-

wadzeniem eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych.

Natomiast w dziedzinie energetyki zawodowej stosowanie przepisów cytowanego rozporządze-

nia skutkowało tym, że w spółkach wytwarzania energii elektrycznej – TAURON WYTWARZANIE

SA wydzielono pion remontów z pionu wytwarzania, co spowodowało, że wydzielone spółki re-

montowe prowadzą remonty urządzeń energetycznych w różnych lokalizacjach elektrowni.

W rezultacie takiej praktyki pracownicy spółek remontowych każdorazowo muszą być zapozna-

wani ze specyfiką i zagrożeniami występującymi na terenie obiektów, na których wykonują pra-

ce. Również w pionie dystrybucji wydzielono serwis odpowiedzialny za prowadzenie eksploatacji

urządzeń elektroenergetycznych systemu dystrybucyjnego, a jednocześnie dokonano konsolida-

cji spółek dystrybucyjnych na obszarze południa kraju w ramach struktury organizacyjnej spółki

TAURON DYSTRYBUCJA SA.

W obu ww. podmiotach zarówno w zakresie wytwarzania, jak i dystrybucji energii elektrycznej,

nie skorzystano z regulacji zawartych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 28.03.2013 r.

do łączenia funkcji w organizacji bezpiecznej pracy w energetyce, co mogło spowodować zmniej-

szenie obsad ruchowych obsługi urządzeń energetycznych, a w rezultacie – pogorszyć bezpie-

czeństwo pracy przy urządzeniach energetycznych. Natomiast praktyka stosowania w energetyce

zawodowej przez okres jednego roku zapisów tego rozporządzenia wskazuje, że powyższy prze-

pis wymaga w trybie pilnym nowelizacji w zakresie zasad dopuszczania do prac przy urządze-

niach energetycznych osób nieposiadających zaświadczeń kwalifikacyjnych do wykonywania prac

eksploatacyjnych.

Przykładowy wypadek

Przykładem wypadku, do którego doszło podczas wykonywania prac eksploatacyjnych przy urzą-

dzeniach elektroenergetycznych eksploatowanych w energetyce zawodowej, może być poparze-

nie łukiem elektrycznym podczas demontażu układu licznikowego na działce odbiorcy.

Elektromonter spółki TAURON DYSTRYBUCJA POMIARY sp. z o.o. na skutek bezpośredniego do-

tknięcia śrubokrętem elementów konstrukcji układu licznikowego będących pod napięciem,

spowodował zwarcie łukowe. W efekcie zwarcia wywołanego przewodzącym narzędziem trzy-

manym przez poszkodowanego, powstał łuk elektryczny, który spowodował u niego poparzenia

twarzy i dłoni (fotografie 22-23).

50

Fotografia 22 Widok skrzynki licznikowej po zainicjowaniu łuku elektrycznego wskutek zwarcia łukowego spowodowanego przez elektromontera podczas wymiany licznika w przyłą-

czu klienta

Fotografia 23 Widok poszkodowanego poparzonego łukiem elektrycznym

51

Handel

W 2014 roku w placówkach handlowych zlokalizowanych na terenie działania Okręgowego In-

spektoratu Pracy w Katowicach przeprowadzono w sumie 25 kontroli kompleksowych. W 5 przy-

padkach kontrole przeprowadzono w placówkach wielkopowierzchniowych, a w 20 w pozosta-

łych placówkach handlowych. Ponadto w ramach sprawdzenia stanu przestrzegania przepisów

prawa pracy o zakazie pracy w handlu w święta, przeprowadzono 32 kontrole, w tym 8 w pla-

cówkach wielkopowierzchniowych i 24 w małych sklepach.


Do najczęściej stwierdzanych nieprawidłowości w zakresie prawnej ochrony w placówkach wiel-

kopowierzchniowych zaliczyć należy:

nierzetelne prowadzenie kart ewidencji czasu pracy,

nieprawidłowe sporządzanie rozkładów czasu pracy i nieprawidłowe stosowanie systemów

czasu pracy,

nieterminowe wypłacanie ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop

W pozostałych placówkach handlowych stwierdzano:

nierzetelne prowadzenie dokumentacji pracowniczej,

niezapewnienie pracownikom należnych odpoczynków oraz niezapewnienie dnia wolnego

w zamian za pracę w dniu wolnym z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy,

niewypłacenie wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych i/lub dodatku do wyna-

grodzenia z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych,

brak określenia systemów i rozkładów czasu pracy.

Do najczęściej stwierdzanych nieprawidłowości w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

w placówkach wielkopowierzchniowych należało:

nierzetelnie przeprowadzone szkolenia w dziedzinie bhp (wstępne i okresowe),

niewydawanie bądź nieewidencjonowanie wydania odzieży i obuwia roboczego,

niestosowanie barw i znaków bezpieczeństwa w miejscach niebezpiecznych,

niewłaściwe zabezpieczenie środków transportu wewnątrzzakładowego przed uruchomie-

niem przez osoby nieupoważnione.

Natomiast w pozostałych placówkach handlowych braki dotyczyły:

profilaktycznych badań lekarskich pracowników oraz szkoleń w dziedzinie bhp,

instrukcji bhp obsługi maszyn i urządzeń oraz wykonywania prac na stanowiskach pracy,

eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych,

składowania oraz magazynowania materiałów.

52


Ustalonymi w trakcie przeprowadzonych kontroli przyczynami zaistniałych nieprawidłowości

w zakresie prawnej ochrony były:

brak odpowiedniej wiedzy wśród pracowników dokonujących zmian w grafikach (harmono-

gramach czasu pracy), powodujący naruszenia przepisów prawa w zakresie czasu pracy,

konieczność wykonywania dodatkowych zadań nałożonych na placówkę handlową przez

centralę, które przekraczają jej możliwości kadrowe,

brak możliwości technicznych do terminowego wypłacania ekwiwalentu pieniężnego za nie-

wykorzystany urlop wypoczynkowy,

brak znajomości przepisów prawa pracy u pracodawców, a przede wszystkim kadry kierow-

niczej,

wadliwe zapisy zamieszczane w wewnątrzzakładowych źródłach prawa pracy, sprzeczne

z przepisami o charakterze powszechnie obowiązującym,

nieprawidłowe zachowania pracowników, którzy np. wbrew obowiązkowi nie potwierdzali

w sposób przyjęty w zakładzie pracy swojego przybycia i obecności w pracy,

nieprawidłowe stosowanie prawa, poprzez jednoczesne stosowanie zarówno zadaniowego,

jak i równoważnego systemu czasu pracy.

Natomiast w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w wymienić należy:

brak nadzoru ze strony kadry kierowniczej oraz nierespektowanie ustalonych procedur i po-

leceń przełożonych oraz nieudostępnienie pracownikom instrukcji bhp,

nierzetelne przeprowadzanie szkoleń bhp, co mogło mieć znaczący wpływ na świadczenie

pracy przez pracowników niezgodnie z przepisami i tzw. „dobrymi praktykami”,

przyzwolenia osób kierujących pracownikami na świadczenie pracy przez pracowników firm

zewnętrznych niezgodnie z zasadami bezpieczeństwa,

brak właściwej organizacji pracy, spowodowany m.in. niedostateczną obsadą liczebną pra-

cowników na poszczególnych zmianach i „posiłkowaniem się” pracownikami firm zewnętrz-

nych, np. agencji pracy tymczasowej,

zbyt dużą ilość zadań do wykonania oraz ograniczona liczba pracowników,

nieświadomość zagrożeń wynikających z procesów pracy,

minimalizację wydatków na utrzymanie obiektu i pomieszczeń pracy oraz ograniczenie

wydatków na pracowników, tj. badania lekarskie, szkolenia bhp,

nieprzywiązywanie należytej wagi do obowiązków spoczywających na pracodawcy,

niedostosowanie wielkości powierzchni magazynowych do ilości magazynowanego towaru,

ograniczenia kosztów związanych z wydatkami na bezpieczeństwo i higienę pracy.

53


W wyniku przeprowadzonych w hipermarketach kontroli wydano ogółem 162 decyzje, w tym 92

decyzje ustne oraz 70 decyzji pisemnych. W ramach decyzji pisemnych wydano 162 decyzje do-

tyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Ponadto do pracodawców skierowano 39 wniosków

pokontrolnych, które zawarto w 7 wystąpieniach.

W wyniku stwierdzonych wykroczeń przeciwko prawom pracownika, które ujawniono na terenie

hipermarketów, na osoby winne nieprawidłowości, nałożono 7 mandatów karnych w łącznej

wysokości 10.000 zł. Nie kierowano wniosków o ukaranie do sądów karnych.

Natomiast w pozostałych placówkach handlowych wydano w sumie 187 decyzji oraz 205 wnio-

sków w wystąpieniach.

W wyniku stwierdzonych wykroczeń przeciwko prawom pracownika, na osoby winne nałożono

w pozostałych placówkach handlowych 23 mandaty karne, w łącznej wysokości 27.600 zł, skie-

rowano 1 wniosek o ukaranie do sądu karnego oraz wydano 5 środków wychowawczych.


Wzorem lat ubiegłych w lutym 2014 r. w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Katowicach zorgani-

zowano spotkanie z przedstawicielami organizacji związkowych, społecznymi inspektorami pracy

między innymi o zasięgu ogólnokrajowym prowadzącymi działalność na terenie placówek han-

dlowych różnych sieci np. sieci: Tesco, Jysk, Real, Auchan, JMD „Biedronka”. Coroczne spotkania

z partnerami społecznymi przyczyniają się do wymiany doświadczeń pomiędzy uczestnikami oraz

nawiązania współpracy.

W roku sprawozdawczym w ramach działań promocyjno-prewencyjnych inspektorzy pracy orga-

nizowali oraz brali udział w spotkaniach z partnerami społecznymi np. organizacjami związko-

wymi, społecznymi inspektorami pracy działającymi na terenie placówek handlowych np. sieci

TESCO czy CASTORAMA. Z inicjatywy sieci TESCO Polska Sp. z o.o. w kwietniu 2014 r. przepro-

wadzono na terenie Hipermarketu TESCO w Katowicach szkolenie dla społecznych inspektorów

pracy reprezentujących organizacje związkowe działające w wyżej wymienionej sieci handlowej.

Na zaproszenie TESCO Polska sp. z o.o. w styczniu 2014 r. inspektorzy pracy Zespołu Branżowego

„Handel” powołanego w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Katowicach wzięli udział w spotkaniu

z menadżerami (dyrektorami) placówek handlowych sieci TESCO prowadzących działalność na

terenie województwa śląskiego. Tematyka spotkania obejmowała zagadnienia dotyczące między

innymi współpracy z partnerami społecznym oraz bezpieczeństwa pracy i działań podejmowa-

nych, w celu poprawy warunków pracy.

W pozostałych placówkach handlowych, prócz prowadzenia czynności kontrolnych, inspektorzy

pracy w wielu przypadkach udzielali pracodawcom i osobom kierującym pracownikami porad

prawnych z zakresu prawa pracy oraz praktycznych wskazówek.

54

Podsumowanie

Kontrole przeprowadzone w placówkach wielkopowierzchniowych w części dotyczącej przestrze-

gania przepisów z zakresu prawnej ochrony pracy nie wykazały, w odniesieniu do lat ubiegłych,

istotnie odmiennych uchybień w przestrzeganiu przepisów prawa pracy.

Kontrole ujawniły problem nieterminowego wypłacania ekwiwalentu za niewykorzystany urlop

wypoczynkowy. Przedstawiciele kontrolowanych podmiotów wskazują, że bardzo dla nich nieko-

rzystnym i bardzo często niemożliwym do zrealizowania jest przepis kodeksu pracy, który zobo-

wiązuje pracodawcę do wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypo-

czynkowy w dniu ustania stosunku pracy (w związku z ustaniem stosunku pracy).

Z uwagi na fakt, że w zakresie wypłaty wynagrodzeń za pracę inspektorzy pracy nie stwierdzili

licznych nieprawidłowości, należy przyjąć, że w placówkach wielkopowierzchniowych pracownicy

otrzymują wynagrodzenie za pracę w prawidłowej wysokości i w terminach wynikających

z przepisów prawa pracy. W żadnej z placówek nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie

udzielania pracownikom urlopu wypoczynkowego, jak również przypadku wykonywania pracy

w święto.

Natomiast w wyniku kontroli przeprowadzonych w hipermarketach ponad dwukrotnie więcej

wydano środków prawnych regulujących przypadki nieprzestrzegania przepisów w zakresie bhp.

Stwierdzane nieprawidłowości dotyczyły między innymi wykonywania ręcznych prac transpor-

towych przez pracowników z ładunkiem o masie przekraczającej dopuszczalne normy, składowa-

nia i magazynowania materiałów w miejscach do tego nieprzeznaczonych oraz na urządzeniach,

na których brak było informacji o dopuszczalnym ich obciążeniu, eksploatacji instalacji elektrycz-

nej, dla której brak było udokumentowania pomiarami skutecznej ochrony przeciwporażeniowej,

eksploatowanie wózków jezdniowych z napędem silnikowym przez pracowników w obuwiu wła-

snym niezabezpieczającym przed urazem czy braku udokumentowania okresowych przeglądów

stanu technicznego środków transportu wewnątrzzakładowego zgodnie z zapisami zawartymi

w dokumentacja producenta.

Kontrole w części dotyczącej prawnej ochrony stosunku pracy przeprowadzone w pozostałych

placówkach ujawniły występowanie istotnych uchybień w przestrzeganiu przepisów prawa pracy

w zakresie nawiązywania stosunku pracy oraz prowadzenia dokumentacji pracowniczej, akt oso-

bowych, w tym indywidualnych kart ewidencyjnych środków ochrony indywidualnej, odzieży

i obuwia roboczego. Stwierdzono także nieprawidłowości polegające na braku potwierdzenia

zawartej z pracownikiem umowy o pracę na piśmie w dniu rozpoczęcia pracy, a także zawierania

umów cywilnoprawnych w warunkach, w których zgodnie z art. 22 § 1 kp powinna być zawarta

umowa o pracę.

Istotnym problemem pozostają zagadnienia dotyczące czasu pracy. Przede wszystkim jest to

związane z nagminnym, nierzetelnym prowadzeniem ewidencji czasu pracy, występowały rów-

nież przypadki, gdy ewidencja czasu pracy w ogóle nie była prowadzona. Inspektorzy pracy nie

stwierdzili natomiast licznych nieprawidłowości w zakresie wypłaty wynagrodzenia za pracę. Poja-

wiały się uchybienia polegające na nieudzieleniu urlopu przysługującego z upływem 30 września

następnego roku, co często jest spowodowane zbyt małą liczbą pracowników. Pracodawcy wska-

55

zują na trudną sytuację finansową, która ma związek z konkurencyjnością na rynku pracy i po-

wstawaniem handlowych placówek wielkopowierzchniowych.

Z kolei stan przestrzegania przepisów bhp w małych sklepach nie był zadowalający. Skala ujaw-

nionych nieprawidłowości świadczy o braku dostatecznej wiedzy w zakresie bezpieczeństwa

i higieny pracy u osób zarządzających placówkami handlowymi, a także kierujących pracownika-

mi. Przyczyną takiego stanu rzeczy było lekceważenie przepisów bhp oraz działania nastawione

na minimalizację kosztów prowadzonej działalności. Należy też zwrócić uwagę na problematykę

dotyczącą oceny ryzyka zawodowego, na podstawie której pracodawcy powinni ograniczać

prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą,

poprzez wprowadzenie właściwej organizacji pracy oraz stosowanie środków profilaktycznych.

Wnioski

Nieprawidłowości stwierdzone w czasie przeprowadzonych kompleksowych kontroli placówek

wielkopowierzchniowych, jak również pozostałych sklepów, potwierdzają potrzebę dalszego

monitorowania stanu przestrzegania przepisów prawa pracy. O ile stan przestrzegania przepisów

prawnej ochrony stosunku pracy jest na ogół nieco lepszy w hipermarketach, niż w pozostałych

sklepach, o tyle stan przestrzegania przepisów bhp jest równie niezadowalający. We wszystkich

rodzajach placówek handlowych nadal istnieje konieczność prowadzenia kontroli w zakresie

przestrzegania przez pracodawcę przepisów o czasie pracy, ze szczególnym uwzględnieniem

rzetelności jego ewidencjonowania, ponieważ prawidłowe ewidencjonowanie czasu pracy jest

ściśle związane z prawidłową wypłatą należnego pracownikowi wynagrodzenia za pracę.

Głównie w zakresie poprawy przestrzegania przepisów technicznego bezpieczeństwa pracy

wskazane jest podejmowanie niezapowiedzianych kontroli, tak aby naocznie możliwe było usta-

lenie przez inspektora pracy stanu przestrzegania przepisów bhp.

Istotne jest kontynuowanie ścisłej współpracy ze Społeczną Inspekcją Pracy oraz organizowanie

spotkań z partnerami społecznymi, w ramach których możliwa jest wymiana spostrzeżeń przy-

datnych w trakcie przeprowadzenia czynności kontrolnych, celem poprawy skuteczności działań

inspektorów pracy.

56

Służba zdrowia

W 2014 roku inspektorzy pracy OIP w Katowicach przeprowadzili łącznie 261 kontroli podmiotów

leczniczych. W ramach realizacji tematu „Kontrole podmiotów leczniczych. Prawna ochrona pra-

cy. Bezpieczeństwo i higiena pracy“, podobnie jak w roku ubiegłym, przeprowadzono łącznie 20

kontroli. Ponadto inspektorzy pracy OIP w Katowicach przeprowadzili 15 kontroli realizując te-

mat własny „Ograniczenie zagrożeń związanych z polami elektromagnetycznymi przy obsłudze

diagnostycznych i terapeutycznych urządzeń medycznych”.


W zakresie prawnej ochrony pracy inspektorzy pracy ujawnili w toku kontroli przypadki:

stosowania przez pracodawców rozwiązań, które powodowały wykonywanie przez pracow-

nika pracy tego samego rodzaju i w tym samym miejscu pracy, bez zachowania wymaganego

odpoczynku, jednak na podstawie kilku stosunków prawnych (zatrudnianie tej samej osoby

na podstawie stosunku pracy i w oparciu o umowę cywilnoprawną, zawartą przez pracodaw-

cę z osobą prowadzącą działalność gospodarczą, lub też na podstawie drugiego stosunku

prawnego zawartego przez pracownika z firmą zewnętrzną),

nieprawidłowego ustalania rozkładów czasu pracy, m.in. poprzez planowanie pracy po raz

drugi w tej samej dobie,

sporządzania harmonogramów czasu pracy bez uwzględnienia dni, które mają charakter dni

wolnych od pracy wynikających z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygo-

dniu pracy oraz dni wolnych od pracy udzielanych pracownikowi w zamian za pracę w nie-

dziele lub święta,

zamieszczania w regulaminach pracy nieprawidłowych postanowień, w szczególności doty-

czących czasu pracy.

Do najczęściej występujących nieprawidłowości w zakresie technicznego bezpieczeństwa pracy

zaliczyć należy uchybienia polegające na:

nieprzeprowadzaniu postępowań w celu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy

pracy

w związku ze zranieniami ostrymi narzędziami medycznymi,

niewyposażaniu pracowników w odzież i obuwie robocze,

niezapewnianiu pracownikom właściwie dobranych środków ochrony indywidualnej (w tym

zakresie stwierdzano niewłaściwy dobór rękawic ochronnych oraz okularów ochronnych dla

pracowników przygotowujących i stosujących mieszaniny chemiczne, niebezpieczne w pro-

cesach dezynfekcji powierzchni i sprzętu medycznego),

niewłaściwym dokumentowaniu oceny ryzyka zawodowego, w tym błędnej identyfikacji za-

grożeń występujących w środowisku pracy pracowników podmiotów leczniczych.

57


W ocenie inspektorów pracy stwierdzone podczas kontroli naruszenia dotyczące prawnej ochro-

ny pracy spowodowane były przede wszystkim:

nieznajomością obowiązujących przepisów prawa pracy, na co wskazuje duża liczba uchybień

dotyczących treści regulaminów pracy,

problemami interpretacyjnymi związanymi ze stosowaniem przepisów o czasie pracy,

niewłaściwym nadzorem pracodawcy nad osobami planującymi i rozliczającymi czas pracy,

niewystarczającą liczbą pracowników udzielających świadczeń zdrowotnych, w tym lekarzy

oraz pielęgniarek.

Nieprawidłowości w zakresie bhp były efektem:

niewystarczającej znajomości przepisów i zasad bhp oraz ich niewłaściwej interpretacji, co znajduje

potwierdzenie m.in. w skali nieprawidłowości w zakresie dokumentowania oceny ryzyka zawodo-

wego,

brakiem środków finansowych przeznaczonych na działalność bieżącą, co było przyczyną

naruszeń w zakresie wyposażania pracowników w odzież i obuwie robocze.


Celem uregulowania stwierdzonych nieprawidłowości stwierdzonych w toku 261 kontroli prze-

prowadzonych w 2014 r. w podmiotach leczniczych wydano 671 decyzji. Skierowano 901 wnio-

sków w 221 wystąpieniach. Osoby winne popełnienia wykroczeń ukarano 15 wnioskami do sądu

bądź nałożono mandaty karne kredytowane – 26 na łączną kwotę 32.700 zł. Zastosowano także

40 środków oddziaływania wychowawczego.


w kwietniu 2014 r. inspektor pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach wziął

udział w konferencji pn. „VI Konferencja Dyrektorów Szpitali Klinicznych Śląskiego Uniwersy-

tetu Medycznego w Katowicach” w Siewierzu, na której przedstawił uczestnikom wyniki kon-

troli przeprowadzonych w 2013 roku w podmiotach leczniczych działających na terenie wo-

jewództwa śląskiego oraz zadania kontrolne planowane w tych podmiotach w 2014 roku,

24.04.2014 r. w Wiśle odbyło się wyjazdowe posiedzenie Śląskiej Rady Wojewódzkiej Fede-

racji Związków Zawodowych Pracowników Ochrony Zdrowia i Pomocy Społecznej. W nara-

dzie uczestniczyło 30 osób, w tym inspektor pracy OIP w Katowicach. W trakcie spotkania in-

spektor pracy wygłosił wykład dotyczący zasad postępowania w przypadku wystąpienia zda-

rzeń związanych z ekspozycją pracowników na czynniki biologiczne w drodze zakłucia lub

skaleczenia (zranienia ostrym narzędziem medycznym),

w październiku 2014 r. w Ośrodku Szkoleniowym Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych

w Łaziskach Górnych inspektor pracy przedstawił referat dotyczący zagrożeń zawodowych

w środowisku pracy pielęgniarek i położnych, pt. „Wymagania w zakresie bezpieczeństwa

i ochrony zdrowia w odniesieniu do organizacji czasu pracy w podmiotach leczniczych”.

58

Podsumowanie

Odnosząc się do wyników kontroli należy podkreślić, że inspektorzy pracy nie stwierdzili dużej

liczby uchybień w zakresie zatrudniania pracowników w ramach dopuszczalnych limitów godzin

nadliczbowych, a także powierzania pracownikom pracy w ramach dyżuru medycznego, w tym

w ramach tzw. „klauzuli opt-out”. Nie stwierdzono również nieprawidłowości dotyczących zgod-

ności charakteru świadczonej pracy z rodzajem zawartej umowy. Ustalenia z kontroli wykazały

poprawę stanu przestrzegania przepisów prawa pracy w podmiotach leczniczych. Rodzaj ujaw-

nionych nieprawidłowości, jak również ich przyczyny, świadczące o braku dostatecznej wiedzy

wśród osób kierujących pracownikami oraz zarządzających placówkami służby zdrowia, wskazu-

ją, podobnie jak w latach ubiegłych, na potrzebę propagowania wiedzy na temat przestrzegania

przepisów prawa pracy.

Uwagę zwraca bardzo duża skala zjawiska związanego z nieujawnianiem przypadków zranienia

ostrymi narzędziami medycznymi, jako wypadków, tj. nieustalania okoliczności i przyczyn tych

zdarzeń w trybie przewidzianym przez przepisy prawa pracy. Uzasadnia to potrzebę kontynuowa-

nia przez Państwową Inspekcję Pracy w tym zakresie działań kontrolnych i nadzorczych. Wskazane

byłoby także podjęcie działań w zakresie propagowania wiedzy na temat spoczywającego na

pracodawcach obowiązku przeprowadzania postępowań powypadkowych w powyższych przy-

padkach.

Przemysł chemiczny

W 2014 roku w obszarze zainteresowania inspektorów pracy mieściły się takie zagadnienia jak:

organizacja pracy w miejscach występowania atmosfer wybuchowych, stosowanie produktów

biobójczych, produkcja i stosowanie mieszanin zawierających nanomateriały, magazynowanie

paliw, stosowanie substancji i mieszanin chemicznych w zakładach produkujących szeroko pojętą

„chemię budowlaną”.

Ustalenia inspektorów pracy wskazują, że o skali i zakresie nieprawidłowości decyduje nie tyle

branża, co wielkość i poziom organizacyjny danego podmiotu. Z reguły w zakładach małych, nie-

dysponujących dostateczną ilością środków finansowych i zasobów ludzkich, nieprawidłowości

jest zdecydowanie więcej. Najwięcej z nich było związanych z magazynowaniem niebezpiecznych

substancji i mieszanin chemicznych, które przechowywane były w miejscach nieoznakowanych

lub oznakowanych niewłaściwie. Brakowało zarówno opisów, jak i piktogramów ostrzegających

o niebezpiecznych własnościach przechowywanych surowców chemicznych. Brak lub wadliwe

oznakowanie stwierdzano również w odniesieniu do rurociągów, zbiorników i opakowań (za-

stępczych) zawierających niebezpieczne substancje i mieszaniny chemiczne. W znacznej części

zakładów nie sporządzano szczegółowych instrukcji magazynowania, a sporządzane spisy sub-

stancji / mieszanin niebezpiecznych / stwarzających zagrożenie nie były aktualizowane.

Liczne nieprawidłowości notowano także na etapie bezpośredniego prowadzenia prac z czynni-

kami chemicznymi. Były one związane przede wszystkim ze stosowaniem środków ochrony in-

dywidualnej oraz wprowadzaniem procedur określających zasady bezpiecznego posługiwania się

produktami chemicznymi. Stwierdzano niezapewnienie lub niewłaściwe (zwykle zbyt ogólne,

w tym pomijające istotne informacje ujęte w kartach charakterystyk substancji / mieszanin nie-

59

bezpiecznych) opracowanie instrukcji bhp, dotyczących prowadzonych w zakładach procesów

technologicznych oraz ustalających zasady postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia

i niebezpiecznymi. Znaczna część pracodawców nie dostrzegała potrzeby opracowywania in-

strukcji sądząc, że już sam fakt posiadania kart charakterystyki jest wystarczający. Często też brak

instrukcji tłumaczono posiadaniem innej dokumentacji dotyczącej zbliżonej problematyki,

np. instrukcji mycia i dezynfekcji opracowanej na potrzeby systemu HACCP.

Inspektorzy pracy stwierdzali braki w wyposażaniu pracowników we właściwie dobrane środki

ochrony indywidualnej. Dotyczyło to zwłaszcza rękawic ochronnych, które w ocenie pracodawców

były wystarczające, w praktyce jednak nie spełniały wymagań normy EN 374, nie stanowiąc tym

samym odpowiedniej ochrony przed czynnikami chemicznymi. Część pracodawców nie przywiązy-

wała też należytej wagi do kwestii poinstruowania pracowników o sposobach właściwego stoso-

wania i konserwowania środków ochrony indywidualnej, nie przekazując im instrukcji określają-

cych sposoby używania, kontroli i konserwacji tych środków. Ponadto stwierdzano przypadki nie-

zapewnienia w rejonie stanowisk, na których występuje niebezpieczeństwo oblania pracowników

środkami żrącymi lub zapalenia się odzieży, natrysków ratunkowych oraz oddzielnych natrysków

do przemywania oczu.

Kontrole przeprowadzone w zakładach produkujących lub stosujących nanomateriały wykazały,

że pod względem przestrzegania przepisów bhp nie odbiegają one w sposób istotny od innych

podmiotów. Pracodawcy traktują zagrożenia związane z nanomateriałami tak jak zagrożenia

powodowane przez szeroko rozumiane chemikalia, bez specjalnego podkreślania faktu obecno-

ści w mieszaninach chemicznych nanocząsteczek. U podstaw takiego postępowania leży z jednej

strony to, iż żadna ze skontrolowanych mieszanin chemicznych zawierających nanomateriały nie

została sklasyfikowana jako niebezpieczna wyłącznie ze względu na ich obecność w tej mieszani-

nie (o takiej klasyfikacji decydowała zawartość innych składników, charakteryzujących się przy-

kładowo łatwopalnością lub działaniem drażniącym). Z drugiej strony postawa taka wynika

z braku chociażby elementarnych uregulowań prawnych uwzględniających specyfikę nanomate-

riałów. Z innym podejściem do problemu można spotkać się jedynie w firmach prowadzących

prace badawczo-rozwojowe nad oryginalnymi rozwiązaniami i zastosowaniami nanomateriałów

w przemyśle, które dysponują wiedzą na poziomie uniwersyteckim. Kształtowaniu właściwych

postaw nie sprzyjają także błędy pojawiające się w kartach charakterystyki. Inspektorzy pracy

ujawnili przypadki zamieszczania w nich zapisów niezasadnych lub będących w sprzeczności

z informacjami zamieszczanymi na opakowaniu, np. takich jak: zakwalifikowanie produktu do

grupy mieszanin toksycznych, przy zawartości składnika niebezpiecznego na poziomie 0,001%;

przypisanie mieszaninie łatwopalnej, zawierającej w większości alkohol etylowy, mylącej nazwy -

„wodna dyspersją nanosrebra”, z jednoczesnym umieszczeniem na opakowaniu wyłącznie pikto-

gramu wskazującego na właściwości drażniące. Tego typu przypadki były przekazywane do roz-

patrzenia zgodnie z właściwością rzeczową Państwowej Inspekcji Sanitarnej, która podejmowała

stosowne działania.

Z ustaleń dokonanych w podmiotach, w których występują atmosfery wybuchowe wynika,

że stopień przestrzegania przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r.

w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych

z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej jest nadal niezadawalający.

Choć ilość miejsc pracy, dla których nie przeprowadzono oceny ryzyka wybuchu osiągnęła

w 2014 r. jeden z najniższych, na przestrzeni ostatnich 4 lat wskaźników, nieznacznie przekracza-

60

jący 18%, to jednak jakość powstających w tym zakresie opracowań była już zdecydowanie gor-

sza. Jedynie 56% skontrolowanych dokumentów zabezpieczenia przed wybuchem zostało opra-

cowanych w sposób nie budzący żadnych zastrzeżeń. Do głównych wad sporządzanych doku-

mentów należy zaliczyć: nieokreślanie terminów dokonywania przeglądów stosowanych środ-

ków ochronnych (lub uchybienia w tym zakresie), niezgodności związane z ustalaniem i klasyfi-

kowaniem przestrzeni zagrożonych wybuchem oraz brak procedur dotyczących koordynacji prac

wykonywanych na rzecz różnych pracodawców w tym samym miejscu pracy. Najwięcej trudności

pojawia się podczas oceny ryzyka stwarzanego przez atmosfery pyłowo-powietrzne. Materia

regulowana cytowanym na wstępie rozporządzeniem jest na tyle skomplikowana, że pracodawcy

dążą do korzystania z pomocy podmiotów wyspecjalizowanych. Jakość świadczonych przez nie

usług jest jednak mocno zróżnicowana, co sprawia, że obok opracowań przydatnych pojawiają

się, zwłaszcza w małych podmiotach, które nie są w stanie dokonać samodzielnej weryfikacji,

dokumentacje bezużyteczne.

W praktyce problemy stwarza też sprawowanie nadzoru nad stanem technicznym środków

ochronnych podejmowanych w celu eliminowania możliwości powstawania atmosfer wybucho-

wych i pojawiania się źródeł zapłonu. Występują one zarówno w zakładach zatrudniających kilku

pracowników, jak i w podmiotach o średnim i dużym poziomie zatrudnienia, w tym z tzw. „bran-

ży chemicznej”. Odnotowano je również w jednym zakładzie o zwiększonym ryzyku wystąpienia

poważnej awarii przemysłowej. Najwięcej z nich dotyczy tych środków ochronnych, dla których

szczegółowy zakres przeglądu winien zostać ustalony samodzielnie przez pracodawcę. Stąd też

znaczna część uchybień związana jest ze środkami stanowiącymi ochronę przed elektrycznością

statyczną. Z ustaleń wynika, że w zakładach nie tyle nie dotrzymuje się terminów dokonywania

przeglądu tych środków, co w ogóle nie dostrzega takiej potrzeby. W rezultacie nie przeprowa-

dza się okresowych kontroli oporu upływu posadzek antyelektrostatycznych, a także nie ustala

innych kryteriów pozwalających na ocenę ich stanu technicznego czy też nie sprawdza ciągłości

połączeń wyrównawczych.

Reasumując należy stwierdzić, że w kontrolowanych podmiotach, pomimo dobrego w ocenie

inspektorów pracy, poziomu stosowanych rozwiązań technicznych, niezależnie od branży i wiel-

kości zatrudnienia, występują problemy z wdrożeniem przepisów bhp dotyczących stosowania

i magazynowania substancji / mieszanin niebezpiecznych. Wynika to prawdopodobnie z niedo-

strzegania zagrożeń towarzyszących pracy z czynnikami chemicznymi. Pośredni wpływ na taki

stan rzeczy może mieć również to, że w części kontrolowanych zakładów prace tego typu wypeł-

niają jedynie niewielką część dniówki roboczej, w związku z czym ryzyko występujące podczas

tych prac postrzegane jest jako niewielkie.

61

DZIAŁANIA W OBSZARZE PRAWO-RZĄDNOŚCI W STOSUNKACH PRACY

Skargi

W roku 2014 do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach wpłynęło ogółem 5.878 skarg,

w tym 1.415 były to skargi anonimowe. W zakresie podmiotów zgłaszających skargi, najwięcej

spraw pochodziło od pracowników i byłych pracowników oraz osób zatrudnionych – 57% wszyst-

kich pism skargowych, natomiast od związków zawodowych wpłynęło w granicach 3% ogólnej

liczby pism. W pozostałym zakresie skargi pochodziły od instytucji, organów państwowych oraz

samorządowych, osób trzecich, itp.

W związku z rozpatrzeniem skargi lub wniosku – 853 sprawy zostały uznane za zasadne, częścio-

wo zasadnych było 1.244 spraw, a bezzasadnych – 1.176 spraw. W pozostałym zakresie skargi,

z uwagi na datę wpływu lub problemy z rozpatrzeniem skargi, będą rozpatrzone w roku 2015

(411 pism), bądź pozostały bez rozpatrzenia z powodu niemożności przeprowadzenia kontroli

w zakładzie pracy lub konieczności rozpatrzenia skargi na drodze postępowania sądowego, albo

zostały przekazane do rozpatrzenia do innej instytucji / inspektoratu pracy, zgodnie z właściwo-

ścią rzeczową / miejscową (2.194 sprawy).

Dane statystyczne za lata 2009-2014 wskazują, że liczba skarg utrzymuje się mniej więcej na po-

równywalnym poziomie. Poniższy wykres (rysunek 14) obejmuje ogólną liczbę skarg, w tym ano-

nimy, za lata 2009-2014.

62

Rysunek 14 Ilość wpływających skarg

W celu zbadania zasadności wniesionych w roku 2014 skarg i wniosków, inspektorzy pracy prze-

prowadzili 3.636 kontrole. Najwięcej kontroli zostało przeprowadzonych w sektorach: handel

hurtowy i detaliczny (23%), przetwórstwo przemysłowe (18%), budownictwo (11%), transport-

składowanie (9%) oraz usługi administrowania (9%). Najmniejsza liczba kontroli skargowych zo-

stała przeprowadzona w zakładach z branży: rolnictwo, łowiectwo i rybołówstwo (1%), kultura,

rozrywka i rekreacja (1%), administracja publiczna (1%), obsługa rynku nieruchomości (1%), gór-

nictwo i wydobywanie (2%), dostawy wody, ścieki (2%), informacja i komunikacja (2%), finanse

i ubezpieczenia (1%).

Poniższy wykres (rysunek 15) obejmuje zestawienie kontroli skargowych według rodzajów dzia-

łalności w gospodarce narodowej (wg PKD).

4878

6196 5763 5966 5996 5878

808

1313 1184 1329 1383 1415

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

2009 2010 2011 2012 2013 2014

ogółem

anonimy

63

Rysunek 15 Procentowe zestawienie kontroli skargowych

W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami do podmiotów kontrolowanych skierowano

1.247 wystąpień, zawierających 2.460 wniosków. Do pracodawców skierowano ogółem 1.710

decyzji administracyjnych, w tym 962 decyzje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz 748

decyzji płatniczych, na łączną kwotę ponad 17.776.272 zł. Ogółem w trakcie kontroli skargowych

stwierdzono, że dopuszczono się popełnienia 1.579 wykroczeń przeciwko prawom pracowników,

przy czym największa liczba wykroczeń dotyczyła art. 282 kodeksu pracy. W związku z powyż-

szym w stosunku do osób winnych popełnienia wykroczeń sporządzono 120 wniosków o ukara-

nie oraz zastosowano 604 mandaty karne, na łączną kwotę 790.500 zł, natomiast w 233 przy-

padkach zastosowano środki wychowawcze. Do dnia sporządzenia niniejszej informacji praco-

dawcy zrealizowali 1.504 wnioski zawarte w wystąpieniach oraz 689 decyzji, przy czym 383 decy-

zje zostały zrealizowane jeszcze w trakcie kontroli.

Zakres tematyczny

Przedmiotem skarg skierowanych w roku 2014 były w głównej mierze zagadnienia dotyczące

prawnej ochrony pracy. Zagadnienia te stanowiły ponad 80% ogółu spraw. W pozostałym zakre-

sie skargi dotyczyły zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy.

Najliczniejszą grupę w obszarze prawnej ochrony pracy – jak co roku - stanowiły skargi dotyczące

naruszenia przepisów prawa pracy w zakresie wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń ze

stosunku pracy. W roku 2014 do OIP w Katowicach wpłynęło w sumie 4.631 takich spraw. Nie-

prawidłowości w powyższym zakresie objęły prawie 35% przedmiotów wszystkich skarg. Najwię-

18

11

23

5

9

4

9

21

0 5 10 15 20 25

Przetwórstwo przemysłowe

Budownictwo

Handel hurtowy i detaliczny

Zakwaterowanie i gastronomia

Usługi administrowania

Opieka zdrowotna i społeczna

Transport, składowanie

Pozostała działalność

64

cej nieprawidłowości w grupie wynagrodzenia za pracę i inne świadczenia ze stosunku pracy

dotyczyło: niewypłacenia lub nieterminowej wypłaty wynagrodzenia i innych świadczeń przysłu-

gujących pracownikowi, niewypłacenia wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych i/lub

dodatku do wynagrodzenia z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych oraz niewypłacenia ekwi-

walentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. W tej kategorii, stosunkowo często, porusza-

no również problemy dotyczące należności z tytułu podróży służbowej, dokonywania potrąceń

z wynagrodzenia za pracę, niewypłacenia lub obniżenia wynagrodzenia za czas niezdolności do

pracy wskutek choroby, jak również niewypłacenia lub obniżenia dodatkowego wynagrodzenia

za pracę w porze nocnej.

Kolejną – pod względem wielkości – grupą problemów z zakresu prawa pracy były zagadnienia

dotyczące stosunku pracy (2.611). W tej kategorii naruszenia przepisów dotyczyły: braku lub

nieterminowego potwierdzenia na piśmie rodzaju umowy o pracę i jej warunków, niewydania

i nieterminowego wydania świadectwa pracy lub błędów w jego treści, zawierania umów cywil-

noprawnych w warunkach wskazujących na istnienie stosunku pracy, jak również nieprawidło-

wości przy rozwiązywaniu umowy o pracę, w szczególności przy rozwiązywaniu umów o pracę za

wypowiedzeniem.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na grupę nieprawidłowości dotyczących legalności zatrud-

nienia (464 sprawy), w której to grupie najwięcej naruszeń dotyczyło niezgłoszenia lub nietermi-

nowego zgłoszenia osoby zatrudnionej do ubezpieczenia społecznego.

Trzecią co do wielkości grupą zagadnień, objętych przedmiotem skarg w zakresie prawnej

ochrony pracy, były naruszenia przepisów o czasie pracy (1.364). Problemy z zakresu naruszenia

przepisów o czasie pracy dotyczyły takich zagadnień jak: brak lub nierzetelne powadzenie

ewidencji czasu pracy, zatrudnianie pracowników powyżej przeciętnie 5 dni w tygodniu

w przyjętym okresie rozliczeniowym lub niezapewnienia dnia wolnego w zamian za pracę w dniu

wolnym z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy. W skargach podnoszono również zarzuty doty-

czące zatrudniania pracowników powyżej dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych przeciętnie

w tygodniu lub w roku kalendarzowym, jak również zatrudniania pracowników z naruszeniem

przepisów o odpoczynku dobowym i tygodniowym.

W pozostałym zakresie przedmiotem skarg były następujące zagadnienia:

urlopy pracownicze (285 spraw),

zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (139 spraw),

rozwiązywanie z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (91

spraw),

uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem (41 spraw),

ochrona pracy młodocianych (38 spraw),

zakładowe układy zbiorowe pracy (14 spraw).

Najmniej spraw dotyczyło takich zagadnień jak: funkcjonowanie rad pracowników (6 spraw)

i społeczna inspekcja pracy (8 spraw).

65

Zagadnienia bhp stanowiły niecałe 20% ogółu spraw poruszanych w skargach (2.560). Największa

liczba zgłoszonych nieprawidłowości dotyczyła przygotowania pracowników do pracy oraz innych

zagadnień dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym: dopuszczenia pracowników do

pracy bez wymaganych szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz badań

lekarskich, jak również nieprawidłowości w zakresie wyposażania oraz stosowania przez

pracowników odzieży i obuwia roboczego. Odnośnie technicznego bezpieczeństwa i higieny

pracy, w głównej mierze skargi dotyczyły: niezapewnienia pracownikom właściwych pomieszczeń

i urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz środków ochrony osobistej, właściwej wentylacji,

ogrzewania i oświetlenia, czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy, jak również

stanowisk i procesów pracy oraz procesów technologicznych, a ponadto obiektów i pomieszczeń

pracy.

Analiza zarzutów zawartych w skargach wykazuje, że ich przedmiot i proporcje są podobne od

kilku lat. Niezmiennie od roku 2011 najwięcej skarg zawiera zarzuty dotyczące nieprawidłowości

w wypłacie wynagrodzenia za pracę i świadczeń ze stosunku pracy. Utrzymywanie się liczby skarg

dotyczących zagadnień płacowych, na tak wysokim poziomie wskazuje, że na terenie wojewódz-

twa śląskiego wielu pracodawców nadal boryka się z trudnościami ekonomicznymi. Sytuacja jaka

miała miejsce pod koniec 2014 roku w górnictwie wskazuje, że rok 2015 może być rekordowy

pod względem liczby skarg dotyczących nieprawidłowości w zakresie wypłaty wynagrodzenia za

pracę. Jednakże biorąc pod uwagę konieczność dokonania w niektórych zakładach pracy zwol-

nień grupowych, należy zwrócić uwagę na niewielki odsetek skarg dotyczących nieprawidłowości

przy przeprowadzaniu zwolnień grupowych, które stanowią jedynie 0,7% ogółu zarzutów skar-

gowych.

Niepokojącym zjawiskiem jest wzrost liczby skarg niemożliwych do ustalenia. W roku 2012 odse-

tek spraw nie rozpatrzonych wynosił 31%, w roku 2013 – 33%, a w roku 2014 już 37%. W głównej

mierze dotyczy to zakładów, w stosunku do których zostało wszczęte postępowanie upadłościo-

we bądź podmiot zaprzestał działalności. Inspektorzy pracy bardzo często mają problemy ze zna-

lezieniem podmiotu wskazanego w treści skargi. W Krajowym Rejestrze Sądowym lub w Central-

nej Ewidencji Działalności Gospodarczej widnieje adres siedziby, zgodny z danymi zawartymi

w treści skargi, jednakże pod tym adresem podmiot nie prowadzi już swojej działalności. W dużej

mierze podmioty, które zmieniły swoją siedzibę lub zaprzestały prowadzenia działalności, nie

dopełniają obowiązku dokonania odpowiednich zgłoszeń do organów rejestrujących. W takich

przypadkach inspektor pracy nie jest w stanie ustalić miejsca prowadzenia działalności, a tym

samym przeprowadzić kontroli i rozpatrzyć skargi.

Analiza kontroli skargowych pokazuje również problem nieskuteczności działań organów inspek-

cji pracy. Dotyczy to spraw z zakresu prawa pracy, które mogą być regulowane wyłącznie w dro-

dze wniosków wystąpienia. Kontrole pokazują, że pomimo wielokrotnego kierowania do praco-

dawcy środków prawnych, w postaci wystąpienia, nadal są nieprzestrzegane przepisy prawa

pracy. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy nie przewiduje żadnej

sankcji administracyjnej za nierespektowanie wystąpienia inspektora pracy przez jego adresata.

Nie jest też ono poddane egzekucji, więc nie ma wpływu na sytuację prawną strony. Brak konse-

kwencji w przypadku niezrealizowania wniosków wystąpienia powoduje, że pracodawcy celem

ograniczenia kosztów prowadzonej działalności, naruszają obowiązujące przepisy. Szczególnie

66

widoczne jest to na przykładzie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów o czasie pracy. Na-

wet mimo nakładanych na pracodawcę kar za wykroczenia, wnioski wystąpienia nadal nie są

realizowane, a tym samym w dalszym ciągu naruszane są normy dotyczące czasu pracy.

Rezultaty przeprowadzonych kontroli skargowych – tak jak w roku ubiegłym – wskazują również

na pogłębiające się zjawisko zawierania umów cywilnoprawnych, w warunkach wskazujących na

istnienie stosunku pracy. W porównaniu z rokiem ubiegłym wzrosła liczba zarzutów w przedmio-

tach skarg dotycząca zawierania umów cywilnoprawnych zamiast umowy o pracę. Dużym pro-

blemem w rozpatrywaniu tego typu skarg jest brak jednolitej polityki ze strony organów pań-

stwowych, w zakresie oceny zatrudniania osób w ramach umów cywilnoprawnych. Nawet

w sytuacji uznania przez inspektora pracy, że mamy do czynienia ze sposobem świadczenia pracy

charakterystycznym dla stosunku pracy, to i tak sądy pracy uznają za naczelną, cywilnoprawna

zasadę swobody zawierania umów. Kolejnym utrudnieniem w rozpatrywaniu tego typu spraw

jest brak zgody skarżącego na ujawnienie, że kontrola jest przeprowadzona w następstwie skar-

gi. Rozpoznanie zasadności złożonej skargi, nie może ograniczać się wyłącznie do oceny zawartej

umowy cywilnoprawnej, a jest związane z przeprowadzeniem postępowania wyjaśniającego,

w tym przesłuchania osób świadczących pracę w ramach stosunku cywilnoprawnego. Brak zgody

na ujawnienie stanowi zatem znaczne utrudnienie w prowadzonych czynnościach kontrolnych.

Powyższe kwestie wymagają przyjęcia rozwiązań mających na celu ograniczenie liczby zawiera-

nych umów cywilnoprawnych w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę,

w taki sposób, aby omijanie przepisów o zatrudnianiu pracowników stało się dla przedsiębiorców

nieopłacalne, jak również przyjęcie rozwiązań mających na celu ułatwienie rozpoznania zasadno-

ści skargi.

W dalszym ciągu pojawiają się problemy przy rozpatrywaniu skarg, gdzie w stosunku pracy poja-

wia się tzw. „element obcy”, tzn. pracownika zatrudnia polski przedsiębiorca, jednakże praca

wykonywana jest za granicą. Zasadniczym problemem, przy tego typu kontrolach jest ustalenie

zakresu, w jakim inspektorzy pracy mogą wydawać środki prawne. W powyższym zakresie wska-

zane by było ustalenie wytycznych w zakresie jednolitych zasad postępowania przy wydawaniu

środków prawnych.

Natomiast w zakresie przyczyn powstałych nieprawidłowości można stwierdzić, iż niezmienne od

wielu lat wśród powodów naruszeń uprawnień pracowniczych są: sytuacja ekonomiczno-

finansowa pracodawców, nieznajomość przepisów prawa przez pracodawców lub osoby działa-

jące w ich imieniu, błędna interpretacja obowiązujących przepisów, stosowanie nieprawidłowych

metod naliczania świadczeń, a w niektórych przypadkach również świadome naruszanie upraw-

nień pracowniczych, celem ograniczenia kosztów prowadzonej działalności.

W związku z powyższym w dalszym ciągu istnieje potrzeba kontynuowania przez Państwową

Inspekcję Pracy działań w zakresie propagowania wiedzy o prawach pracowniczych, jak również

prowadzenia działalności kontrolno-nadzorczej. W zakresie podnoszenia świadomości tej pro-

blematyki, na pewno pomocne są prowadzone od kilku lat, kampanie promocyjne, zarówno

w skali województwa, jak i całego kraju.

67

Przykłady nieprawidłowości

W związku z anonimową skargą dotyczącą niewypłacenia wynagrodzenia za pracę, przeprowa-

dzono kontrolę w zakładzie produkcyjnym w Sosnowcu, w firmie zajmującej się produkcją lin

stalowych. W wyniku kontroli stwierdzono, że pracodawca częściowo wypłacił wynagrodzenia za

pracę za styczeń 2014 r., jednakże nie wypłacił wynagrodzenia za luty 2014 r. dla 140 pracowni-

ków na kwotę przekraczającą 200 tysięcy złotych. Podczas kontroli pracodawca wypłacił wszyst-

kim pracownikom zaległe wynagrodzenia za styczeń 2014 r. oraz pracownikom produkcyjnym

należne wynagrodzenie za luty 2014 r., a pozostała cześć wynagrodzenia za pracę, na kwotę po-

nad 125 tysięcy złotych, została objęta nakazem płatniczym. Kolejne skargi, które wpłynęły do

Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach, również dotyczyły nieprawidłowości w zakresie

wypłaty wynagrodzenia za pracę. W sumie w roku 2014 w firmie tej przeprowadzono cztery kon-

trole, a wydane nakazy płatnicze dotyczyły kwoty przekraczającej 1,3 mln złotych. We wszystkich

przypadkach, w stosunku do osób odpowiedzialnych za naruszenie praw pracowniczych, zostało

wszczęte postępowanie w sprawach o wykroczenia.

Zarzut dotyczący niewypłacenia wynagrodzenia za pracę był również przedmiotem skarg, jakie

zostały złożone w OIP w Katowicach w roku 2014, na firmę zajmującą się produkcją szkła kryszta-

łowego. W wyniku przeprowadzonych czynności kontrolnych ustalono, że pracodawca zalega

z wypłatą wynagrodzenia za pracę dla ponad 200 pracowników, na kwotę przekraczającą 1 mln

złotych. Kolejna skargowa kontrola wykazała, że pracodawca nie zrealizował w pełni nakazu

płatniczego, a ponadto pojawiły się kolejne zaległości w wypłacie wynagrodzenia za pracę

i świadczeń ze stosunku pracy, w tym między innymi odpraw pieniężnych z tytułu rozwiązania

stosunku pracy z przyczyn nieleżących po stronie pracownika, odpraw emerytalnych i rentowych.

Łączna kwota świadczeń objętych nakazem płatniczym wyniosła 1,8 mln zł. W stosunku do osoby

odpowiedzialnej wszczęto postępowanie wykroczeniowe.

SKARGI I WNIOSKI ZGŁOSZONE PRZEZ ORGANIZACJE ZWIĄZKOWE

W okresie od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Ka-

towicach zarejestrowano 176 spraw skargowych wniesionych przez organizacje związkowe. Po

rozpoznaniu sprawy, inspektorzy pracy uznali 48 spraw za w pełni zasadne, 46 spraw – zostało

uznanych za częściowo zasadne, a w 46 przypadkach zarzuty wykazane w skardze były bezzasad-

ne. W 27 przypadkach nie można było ustalić w postępowaniu kontrolnym zasadności skargi,

natomiast 9 spraw zostanie rozpatrzonych w roku 2015.

Największa liczba spraw została zgłoszona przez Niezależny Samorządny Związek Zawodowy

„Solidarność” (120), ZZ OPZZ (19), ZZ Ogólnopolski Pielęgniarek i Położnych (14), ZZ Solidarność

80 (19). W pozostałym zakresie skargi składali: ZZ Kadra, ZZ Kontra, ZZ Pracowników Ochrony

Zdrowia, ZZ ZNP.

68

W przedmiotach skarg związkowych, zgłoszonych w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Katowi-

cach, dominowały sprawy z zakresu prawnej ochrony pracy, które stanowiły ponad 70% ogólnej

liczby skarg. Najliczniejszą grupę nieprawidłowości, w tej kategorii, stanowiły zagadnienia doty-

czące wynagrodzenia za pracę i świadczeń ze stosunku pracy (77 spraw), a wśród nich sprawy

dotyczące niewypłacenia lub obniżenia wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych (11

spraw), jak również niewypłacenia lub nieterminowego wypłacenia wynagrodzenia za pracę

i świadczeń ze stosunku pracy (10 spraw).

Kolejną grupą zagadnień poruszanych przez związki zawodowe były naruszenia dotyczące czasu

pracy (74 sprawy), wśród których dominowały zarzuty naruszenia przepisów o odpoczynku do-

bowym i tygodniowym, zatrudnianiu pracowników z naruszeniem przeciętnie pięciodniowego

tygodnia pracy, zatrudniania pracowników powyżej dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych

w roku kalendarzowym i przeciętnie w tygodniu oraz nierzetelnego prowadzenia ewidencji czasu

pracy.

W zakresie stosunku pracy stosunku pracy (65 spraw), przeważały zagadnienia dotyczące nie-

prawidłowości przy rozwiązywaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem oraz dotyczące sporzą-

dzenia umowy o pracę. Stosunkowo duża liczba spraw dotyczyła również zakładowego funduszu

świadczeń socjalnych (38 spraw), a w nich nieprawidłowości w regulaminach zfśs oraz nieprawi-

dłowości w zakresie przyznawania świadczeń bez uzgodnienia z zakładową organizacją związko-

wą. Dużo mniej spraw dotyczyło takich zagadnień jak: urlopy wypoczynkowe (18 spraw), układy

zbiorowe pracy (12 spraw), mobbing i dyskryminacja (17 spraw). Natomiast najmniejsza liczba

skarg dotyczyła zagadnień związanych z uprawnieniami rodzicielskimi (3 sprawy), radami pra-

cowników (2 sprawy), jak również społeczną inspekcją pracy (2 sprawy).

Skargi dotyczące naruszenia przepisów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy objęły niecałe

30% ogółu spraw zgłoszonych przez związki związkowe. W przeważającej większości zarzuty do-

tyczyły: magazynowania i składowania, pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych, stanu

obiektów i pomieszczeń pracy, transportu, wentylacji, ogrzewania i oświetlenia.

Zakres przedmiotowy problemów zgłaszanych przez organizacje związkowe w większości pokry-

wa się z ogólnymi przedmiotami skarg. Zarówno związki zawodowe, jak i pracownicy, zgłaszają

problemy dotyczące głównie spraw płacowych, naruszenia norm czasu pracy oraz przepisów

dotyczących nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy. Jednakże o ile w roku 2012 przewa-

żały sprawy dotyczące stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach pracy, to w latach 2013

i 2014 większość skarg pochodzących od organizacji związkowych dotyczyła nieprawidłowości

w zakresie wypłaty wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń ze stosunku pracy.

Organizacje związkowe często poruszają również sprawy dotyczące naruszenia uprawnień związ-

kowych. Przepisy ustawy o związkach zawodowych mają niejednolity charakter i obejmują za-

równo normy kształtujące treść indywidualnego stosunku pracy, jak i normy odnoszące się do

stosunków zachodzących pomiędzy organizacjami związkowymi, a innymi podmiotami. Dlatego

też rola inspekcji pracy jest ograniczona, gdyż przedmiotem kontroli i nadzoru, nie może być

zbiorowe prawo pracy, które tworzą normy prawne określające wzajemne stosunki, pomiędzy

związkami zawodowymi a pracodawcą i innymi podmiotami.

69

Natomiast pozytywnym efektem współpracy związków zawodowych z inspekcją pracy, jest moż-

liwość dotarcia do problemów zgłaszanych przez organizacje związkowe, wybiegających poza

standardowy katalog naruszeń praw pracowniczych. Dotyczy to podejmowanych przez praco-

dawców rozwiązań, będących na granicy prawa, a mających służyć między innymi obniżeniu

kosztów działalności przedsiębiorstwa. Dzięki sygnałom ze strony związkowej, często udaje się

wyeliminować niewłaściwe praktyki stosowane przez pracodawców.

SKARGI I WNIOSKI DOTYCZĄCE RÓWNEGO TRAKTOWANIA W ZATRUDNIENIU, MOLESTOWA-

NIA I MOBBINGU

W roku 2014 do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach wpłynęło w sumie 371 spraw,

w których poruszono problem dyskryminacji, molestowania i mobbingu, przy czym w większości,

bo aż w 293 przypadkach zarzuty dotyczyły zjawiska mobbingu. W związku ze zgłoszeniem zarzu-

tu dyskryminacji lub mobbingu przeprowadzono 266 kontroli.

Po rozpoznaniu sprawy, w 23 przypadkach stwierdzono zasadność skargi, a 101 spraw zostało

uznanych za bezzasadne. Natomiast w 247 przypadkach nie było możliwości ustalenia zasadności

skargi.

W kategorii spraw zakwalifikowanych jako dyskryminacja, najczęściej wskazywano na naruszenie

zakazu dyskryminacji przy kształtowaniu wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrud-

nienia oraz nawiązywaniu lub rozwiązywaniu stosunku pracy (w sumie 61 spraw), a najmniej

zagadnień dotyczyło dyskryminacji przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwali-

fikacje zawodowe (6 spraw).

Zarzuty dotyczące mobbingu i dyskryminacji stanowią niewielki procent spraw poruszanych w

skargach i wnioskach skierowanych w roku 2014 do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowi-

cach. Biorąc pod uwagę ogólną liczbę skarg, zagadnienia mobbingu i dyskryminacji, objęły około

6% spraw. Stosunkowo niewielka grupa – bo tylko 4,5% spraw – zostało zgłoszonych przez związ-

ki zawodowe. W większości skargi te pochodzą od pracowników lub byłych pracowników.

Analizując dane z lat 2012-2014 należy stwierdzić, że co roku nieznacznie podwyższa się liczba

zgłoszeń dotyczących dyskryminacji, molestowania i mobbingu, a jednocześnie obniża liczba

spraw uznanych zasadne. W porównaniu z rokiem 2013, liczba skarg uznanych za zasadne w roku

2014, zmniejszyła się z 36 do 23. Powyższe wynika głównie z faktu, że dla dochodzenia roszczeń

z tego tytułu przewidziana jest głównie droga sądowa. W większości przypadków, w trakcie po-

stępowania kontrolnego, nie ma możliwości ustalenia zasadności skargi, a tym samym potwier-

dzenia występowania zjawiska mobbingu, molestowania, czy dyskryminacji. Jedynie w przypadku

zarzutu dyskryminacji przy kształtowaniu wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrud-

nienia, na podstawie analizy dokumentów pracowniczych, można wykazać nierówne traktowanie

w zatrudnieniu. Natomiast w pozostałych przypadkach, w szczególności dotyczących mobbingu

lub molestowania, stwierdzenie występowania tego zjawiska jest praktycznie niemożliwe.

70

Rola organów Państwowej Inspekcji Pracy, w badaniu powyższych zjawisk ogranicza się jedynie do

przeprowadzenia anonimowego badania wśród pracowników. Na podstawie wyników takiego

badania nie można jednoznacznie ustalić, że w zakładzie pracy występuje mobbing, jednakże wyni-

ki raportu wskazują na istnienie u pracodawcy problemów, które mogą odpowiadać zjawisku mob-

bingu. Zatem rezultaty takiego badania powinny spowodować podjęcie przez pracodawcę dodat-

kowych działań, mających na celu przeciwdziałanie mobbingowi, zgodnie z obowiązkiem wynikają-

cym z art. 943 §1 kodeksu pracy.

Umowy cywilnoprawne

W ramach realizacji tematu „Przestrzeganie przepisów prawa pracy przy zatrudnianiu. Zawiera-

nie umów cywilnoprawnych w warunkach wskazujących na istnienie stosunku pracy” w Okręgo-

wym Inspektoracie Pracy w Katowicach w roku 2014 przeprowadzono 293 kontrole. Pośród

podmiotów objętych kontrolą przeważały zakłady w następujących sektorach działalności: han-

del hurtowy i detaliczny (56%), budownictwo (30%), przetwórstwo przemysłowe (25%), zakwate-

rowanie i gastronomia (9%), usługi administrowania (28%), opieka zdrowotna i społeczna (10%),

kultura, rozrywka i rekreacja (5%), dostawy wody, ścieki (4%), obsługa rynku nieruchomości (4%),

transport, składowanie (10%), rolnictwo, łowiectwo i rybołówstwo (1%), informacja i komunika-

cja (3%), administracja publiczna (3%), finanse i ubezpieczenia (1%), edukacja (4%), działalność

profesjonalna (7%), pozostała działalność usługowa (4%).


W wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdzono, że w 506 przypadkach została zawarta umo-

wa- zlecenie w warunkach wskazujących na istnienie stosunku pracy. W 76 przypadkach zawarto

umowę o dzieło. W 1 przypadku umowa cywilnoprawna została zawarta w warunkach wskazują-

cych na istnienie stosunku pracy z osobą prowadzącą jednoosobowo działalność gospodarczą,

a w 7 przypadkach nieprawidłowość dotyczyła innego rodzaju umowy (dane zawarto w tabeli 5).

71

Tabela 5 Informacja o liczbie stwierdzonych przypadków zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach wskazujących na istnienie stosunku pracy

Rodzaj umów cywilno-prawnych zawartych w warunkach właściwych

dla stosunku pracy

zlecenie o dzieło z osobami prowa-dzącymi jednoo-sobowo działal-

ność gospodarczą

inne

Forma umowy pisem-na

ustna pisem-na

ustna pisem-na

ustna pisem-na

ust-na

Liczba umów cywilno-prawnych zawartych (w ocenie inspektorów pracy) w warunkach właściwych dla sto-sunku pracy

494 12 72 4 1 0 7 0

Rodzaj umów cywilno-prawnych zawartych w warunkach właściwych

dla stosunku pracy

Zlecenie o dzieło z osobami prowa-dzącymi jednooso-bowo działalność

gospodarczą

inne

Forma umowy pisemna ustna pisem-na

ustna pisemna ustna pisem-na

ustna

Liczba pracodawców zawierających (w oce-nie inspektorów pracy) umowy cywilnopraw-ne w warunkach wła-ściwych dla stosunku pracy

213 6 45 3 0 0 0 0


unikanie przez pracodawców kosztów prowadzonej działalności oraz odpowiedzialności,

chęć uwolnienia się od obowiązków, jakie ciążą na pracodawcy zatrudniającego pracow-

nika,

niedostateczna znajomość przepisów prawa w zakresie zawierania umów cywilnopraw-

nych w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę,

zatrudnianie na podstawie umów cywilnoprawnych w celu sprawdzenia przydatności

osoby do wykonywania danej pracy.

72


W wyniku przeprowadzonych kontroli i stwierdzonych nieprawidłowości do pracodawców zosta-

ły skierowane 103 wystąpienia, zawierające w sumie 109 wniosków, z czego 63 wnioski wystą-

pienia zostały zrealizowane. W stosunku do osób odpowiedzialnych za wykroczenia przeciwko

prawom pracownika, polegających na zawieraniu umów cywilnoprawnych, w warunkach wska-

zujących na istnienie stosunku pracy, nałożono 44 mandaty kredytowe na łączną kwotę 53.800 zł

oraz zastosowano 51 środków wychowawczych. Skierowano 2 wnioski do sądu. W związku ze

stwierdzeniem przypadków zawarcia umowy cywilnoprawnej, w miejsce umowy o pracę, wyda-

no 59 poleceń dotyczących przekształcenia w trakcie kontroli dotychczas zawartych umów cywil-

noprawnych w umowy o pracę, w stosunku do 116 osób. Na podstawie przeprowadzonych re-

kontroli oraz odpowiedzi udzielonych przez pracodawców ustalono, że 56 wniosków zostało

zrealizowanych, tj. pracodawcy zawarli umowy o pracę lub zaprzestali zatrudniania na podstawie

umów cywilnoprawnych w warunkach wskazujących na istnienie stosunku pracy.

Przykład kontroli

Kontrola przeprowadzona w przedsiębiorstwie z Sosnowca wykazała zatrudnianie 46 osób na

podstawie umów cywilnoprawnych, przy prowadzeniu robót budowlanych, z naruszeniem art.

22 kodeksu pracy. Stwierdzono, że prace ww. osób były wykonywane w miejscu i czasie wyzna-

czonym przez pracodawcę oraz pod jego nadzorem i kierownictwem na terenach budów prowa-

dzonych przez przedsiębiorstwo. Stwierdzono jednocześnie, że na terenie budów prowadzonych

przez ww. spółkę, świadczą pracę również osoby zatrudnione na podstawie umów o pracę na

stanowiskach np.: cieśla, zbrojarz, murarz, monter konstrukcji, spawacz, operator sprzętu bu-

dowlanego.

W trackie kontroli pracodawca dokonał analizy zawartych umów-zleceń oraz dokonał oceny pra-

cy poszczególnych osób i podjął decyzję o wykonaniu polecenia inspektora pracy.

W wyniku kontroli zawarto zatem z 46 osobami umowy o pracę w miejsce dotychczasowych

umów cywilnoprawnych.

Podsumowanie

Podobnie jak i w roku ubiegłym, inspektorzy pracy zauważają, że najczęstszym powodem zawie-

rania umów cywilnoprawnych w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę,

jest unikanie przez pracodawców kosztów prowadzonej działalności oraz odpowiedzialności

związanej z tą formą zatrudnienia. Przedsiębiorcy zatrudniający na podstawie umowy-zlecenia

korzystają z prawa do ograniczonego opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, a w przy-

padku umowy o dzieło są całkowicie zwolnieni z tego obowiązku. Podmiot zatrudniający nie ma

obowiązku zapewnienia takiej osobie płacy w wysokości równej co najmniej minimalnemu wy-

nagrodzeniu. Przedsiębiorca nie ponosi także kosztów związanych z nieobecnością pracownika,

spowodowanej chorobą, bądź korzystaniem z urlopu wypoczynkowego. Nie jest również zobo-

73

wiązany do przestrzegania kodeksowych norm czasu pracy, a co za tym idzie do wypłacania do-

datkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.

Nie bez wpływu na wybór takiej formy zatrudnienia przez przedsiębiorców, pozostaje łatwość

rozwiązania tego rodzaju stosunku prawnego. Zleceniodawcy nie obowiązują wymogi formalne,

które występują w przypadku zawarcia umowy o pracę, w szczególności te dotyczące formy pi-

semnej oraz okresu wypowiedzenia. Przedsiębiorcy chętniej zawierają też umowy cywilnopraw-

ne z uwagi na istnienie możliwości przerzucenia na osoby zatrudnione ryzyka prowadzonej dzia-

łalności, w przypadku braku możliwości świadczenia pracy z przyczyn leżących po stronie zakładu

pracy. Na podmiocie zatrudniającym na podstawie umowy o pracę ciążyłby wówczas obowiązek

wypłacania wynagrodzenia postojowego, natomiast zleceniodawca nie musi wypłacać tego ro-

dzaju świadczenia. Inną z przyczyn analizowanego stanu faktycznego jest nieznajomość przepi-

sów prawa pracy. Często się zdarza, że przedsiębiorcy zawierając umowy cywilnoprawne, nie

mają wystarczającej wiedzy na temat ustawowego obowiązku zawierania umowy o pracę w wa-

runkach, gdy charakter świadczonej pracy spełnia przesłanki właściwe dla stosunku pracy. Za-

wieranie umów cywilnoprawnych w celu sprawdzenia umiejętności i kwalifikacji potencjalnych

pracowników to kolejne zjawisko, szczególnie widoczne w branży handlowej.

Konkludując, z informacji, jakie inspektorzy pracy uzyskali od przedsiębiorców podczas kontroli,

wynika, że najczęstszymi powodami, które skłaniają ich do zawierania umów cywilnoprawnych

w warunkach umowy o pracę są:

niedostateczna znajomość przepisów prawa w zakresie zawierania umów cywilnoprawnych

w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę,

zatrudnianie na podstawie umów cywilnoprawnych w celu sprawdzenia przydatności osoby

do wykonywania danej pracy,

chęć zminimalizowania kosztów zatrudnienia,

brak zainteresowania ze strony osoby zatrudnionej do zawarcia stosunku pracy.

Czas pracy

W ramach realizacji tematu „Czas pracy - kontrole różnych branż i zatrudnienia w niepełnym

wymiarze czasu pracy” w 2014 roku kontrole OIP w Katowicach objęły 40 pracodawców, którzy

zatrudniali łącznie 1 937 pracowników, w tym 856 kobiet i 89 pracowników w niepełnym wymia-

rze czasu pracy


brak lub niewłaściwe określenie w źródłach wewnątrzzakładowego prawa systemów i roz-

kładów czasu pracy oraz długości okresów rozliczeniowych,

74

nieprzestrzeganie nowych uregulowań kodeksu pracy dotyczących ustalania pracownikom

rozkładów czasu pracy, jak i informowania o nich pracowników,

brak lub nierzetelna ewidencja czasu pracy,

zatrudnianie pracowników dwukrotnie w ciągu tej samej doby pracowniczej,

nierekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych z tytułu przekroczenia normy do-

bowej lub przeciętnie tygodniowej normy czasu pracy

niezapewnianie pracownikom przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy i nieudzielaniu w za-

mian za pracę w dniu wolnym innego dnia wolnego,

niezapewnienie wymaganego odpoczynku dobowego i tygodniowego,

uchybienia przy przekazywaniu kopii porozumienia w sprawie przedłużonego okresu rozli-

czeniowego czasu pracy właściwemu okręgowemu inspektorowi.


W ocenie inspektorów pracy przyczynami stwierdzonych nieprawidłowości były:

nieznajomość lub błędna interpretacja obowiązujących przepisów prawa,

niedostateczna obsada osobowa stanowisk pracy, spowodowana dążeniem do obniżenia

kosztów działalności przy założeniu osiągnięcia maksymalnych zysków ekonomicznych,

zbyt duża ilość zadań nałożona na pracowników,

zła organizacja czasu pracy,

wprowadzenie zbyt krótkich okresów rozliczeniowych przy zmiennym natężeniu produkcji,

brak należytej staranności przy ewidencjonowaniu czasu pracy,

lekceważenie obowiązujących w przepisów.


W wyniku przeprowadzonych kontroli, inspektorzy pracy skierowali 40 wystąpień zawierających

142 wnioski dotyczące tematu, obligujące pracodawców m.in. do:

prowadzenia w sposób rzetelny ewidencji czasu pracy,

określenia obowiązującego systemu czasu pracy, rozkładu czasu pracy oraz przyjętego okre-

su rozliczeniowego w regulaminie pracy bądź w obwieszczeniu, w sposób zgodny z obowią-

zującymi przepisami,

właściwego ustalania rozkładów czasu pracy i terminowego informowania o nich pracowni-

ków,

zachowania właściwego trybu przy wprowadzaniu przedłużonego okresu rozliczeniowego,

terminowego i kompletnego przekazywania właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy

kopii porozumienia o przedłużonym okresie rozliczeniowym,

zgodnego z przepisami rekompensowania pracy z tytułu przekroczenia normy dobowej

i przeciętnie tygodniowej czasu pracy,

jednokrotnego zatrudniania pracowników w dobie pracowniczej,

75

zatrudniania pracowników w granicach dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych przecięt-

nie w tygodniu oraz w roku kalendarzowym,

udzielania pracownikom należnego odpoczynku dobowego i tygodniowego,

zapewniania dnia wolnego w zamian za pracę w dniu wolnym od pracy z tytułu przeciętnie 5-

dniowego tygodnia pracy, jak również przynajmniej raz na cztery tygodnie niedzieli wolnej

od pracy,

właściwego rekompensowania pracy w niedziele, święto innym dniem wolnym lub dodatko-

wym wynagrodzeniem.

Wydano 1 nakaz płatniczy, zawierający 2 decyzje na łączną kwotę 1.251,82 zł. W stosunku do

osób winnych wszczęto postępowania w sprawach o wykroczenia z tytułu popełnienia 11 wykro-

czeń nałożono 5 mandatów karnych na łączną kwotę 6.900 zł. Ponadto zastosowano 7 środków

wychowawczych, z tytułu popełnienia 9 wykroczeń.

Podsumowanie

Przeprowadzone w 2014 roku kontrole czasu pracy, objęły również nowe regulacje wprowadzo-

ne do przepisów kodeksu pracy na mocy ustawy z dnia 12.07.2013 r. o zmianie ustawy - kodeks

pracy oraz ustawy o związkach zawodowych (Dz.U. poz.896). Zrealizowane kontrole wykazały

nieprawidłowości w zakresie przestrzegania przepisów o czasie pracy w przypadku 92% skontro-

lowanych zakładów. Jest to odsetek nieprawidłowości nieznacznie wyższy w porównaniu do kon-

troli czasu pracy w roku ubiegłym, w którym wyniósł on 90%.

Nieprawidłowości stwierdzone w toku przeprowadzonych kontroli potwierdzają, że przepisy o

czasie pracy nadal stanowią grupę najczęściej naruszanych regulacji z zakresu prawnej ochrony

pracy, zarówno z uwagi na ich złożoność, jak też kierowanie się przez pracodawców wyłącznie

motywami ekonomicznymi, z pominięciem obowiązujących regulacji prawnych. Ponieważ jedną z

przyczyn stwierdzonych naruszeń przepisów o czasie pracy była ich nieznajomość lub trudności

w ich interpretacji i stosowaniu, należałoby poświęcić odpowiednie miejsce tej problematyce w

działalności promocyjnej i profilaktycznej Państwowej Inspekcji Pracy. Szeroka nowelizacja prze-

pisów o czasie pracy czyni niezbędnym położenie, w roku 2015, zdecydowanego akcentu na

uwzględnianie w kontrolach tematycznych z tego zakresu oceny prawidłowości ich stosowania,

rzeczywistego znaczenia dla pracodawców nowych rozwiązań, a także skutków ich wprowadze-

nia dla pracowników, mając na uwadze zasadę prawa do odpoczynku.

76

Wynagrodzenia

W 2014 roku zagadnienia dotyczące wynagrodzeń były objęte 2 tematami, tj. tematem realizo-

wanym przy rozpatrywaniu skarg dotyczących problematyki wynagrodzeń i innych świadczeń

wynikających ze stosunku pracy oraz tematem realizowanym w wybranych zakładach pracy za-

kwalifikowanych do różnych branż.

W wyniku realizacji pierwszego tematu przeprowadzono 1.922 kontroli w 1.676 zakładach pracy

zatrudniających łącznie 377.716 pracowników.


Jako główne nieprawidłowości ujawnione w czasie kontroli przeprowadzonych w związku z reali-

zacją tematu należy wskazać:

niewypłacanie pracownikom wynagrodzeń za pracę, co stwierdzono wobec 5.478 pracow-

ników,

nieterminowe wypłacanie pracownikom wynagrodzeń za pracę, co stwierdzono wobec 4.044

pracowników,

niewypłacanie ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, co stwierdzono wobec 793 pracown i-

ków,

niewypłacanie pracownikom wynagrodzeń za czas niewykonywania pracy, za który przysłu-

guje im wynagrodzenie, co stwierdzono wobec 726 pracowników,

niewypłacanie ekwiwalentu za pranie i konserwację odzieży i obuwia roboczego, co stwier-

dzono wobec 540 pracowników,


W wyniku kontroli, w ramach których realizowano temat przy rozpatrywaniu skarg, skierowano

do zakładów pracy środki prawne w postaci:

831 decyzji płacowych, dotyczących wypłacenia 7.645 pracownikom łącznej kwoty

16.308.678,16 zł,

1.275 wniosków dotyczących 11.239 pracowników,

80 poleceń.

Ponadto, w związku ze stwierdzeniem popełnienia łącznie 946 wykroczeń nałożono 519 manda-

tów kredytowanych, skierowano 260 wniosków o ukaranie do sądu oraz w odniesieniu do 167

przypadków zastosowano środki wychowawcze.

77

W wyniku realizacji drugiego tematu przeprowadzono 100 kontroli w 100 zakładach pracy, za-

trudniających łącznie 3.558 osób.

Zakresem kontroli objęto zakłady zaliczane do sektora publicznego i prywatnego, prowadzące

różną działalność gospodarczą. Nieprawidłowości stwierdzono w 89 ze skontrolowanych zakła-

dów pracy.


Jako główne nieprawidłowości ujawnione w czasie kontroli przeprowadzonych w związku z reali-

zacją tematu należy wskazać:

nieterminowe wypłacanie pracownikom wynagrodzeń za pracę, co stwierdzono wobec 341

pracowników,

niewypłacanie pracownikom wynagrodzeń za pracę w godzinach nadliczbowych, co stwier-

dzono wobec 195 pracowników,

niewypłacanie pracownikom wynagrodzeń za pracę, co stwierdzono wobec 128 pracowni-

ków,

niewypłacanie wynagrodzenia za pracę w porze nocnej, co stwierdzono wobec 116 pracow-

ników,

niewypłacanie ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, co stwierdzono wobec 55 pracowni-

ków.


W wyniku kontroli przeprowadzonych w ramach realizacji tematu skierowano do skontrolowa-

nych zakładów środki prawne w postaci:

73 decyzji płacowych, dotyczących wypłacenia 1.342 pracownikom łącznej kwoty 882.569,00 zł,

163 wniosków, dotyczących 651 pracowników,

15 poleceń.

Poza tym, w związku ze stwierdzeniem popełnienia 114 wykroczeń przeciwko prawom pracow-

niczym, nałożono 26 mandatów karnych na łączną kwotę 30.300,00 zł, skierowano 3 wnioski o

ukaranie do sądu oraz w 32 przypadkach zastosowano środki wychowawcze.

Podsumowanie

Kontrole w dalszym ciągu ujawniają nieprawidłowości odnośnie naliczania i wypłacania wyna-

grodzenia za pracę i innych świadczeń pieniężnych wynikających ze stosunku pracy. Zaznaczyć

również należy, iż z każdym rokiem wzrasta liczba zakładów pracy, w których dochodzi do naru-

szeń obowiązujących w ww. zakresie przepisów prawa pracy.

78

Najczęściej jako przyczyny stwierdzonych naruszeń przepisów prawa pracy wskazywano: „nie-

znajomość obowiązujących przepisów prawa pracy”, „brak środków finansowych” i „niewłaściwa

metoda obliczania”. W związku z powyższym, celowe wydaje się, a szczególnie w odniesieniu do

małych zakładów pracy, szersze propagowanie przepisów dotyczących prawnej ochrony pracy,

w tym zasad obliczania wynagrodzeń i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy oraz

uproszczenie zasad naliczania należnych pracownikom wynagrodzeń za pracę i świadczeń pie-

niężnych wynikających ze stosunku pracy. Obecnie obliczając wynagrodzenia często zachodzi

konieczność posiłkowania się istniejącym orzecznictwem czy interpretacjami prawnymi, które

dodatkowo w odniesieniu do niektórych zagadnień są sprzeczne.

Tak jak i w poprzednich latach, nie można jednoznacznie wskazać branży, w której pracodawcy

w sposób szczególnie rażący naruszali przepisy obowiązujące w zakresie wypłat wynagrodzeń

i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy. Przyjąć zatem można, iż skala nieprawidło-

wości jest uzależniona od sytuacji finansowej danego zakładu i jego organizacji, a nie od jego

rodzaju produkcji, działalności czy branży.

Mając na uwadze społeczne skutki związane z niewypłacaniem, nieterminowym wypłacaniem

czy nieprawidłowym naliczaniem należnych pracownikom wynagrodzeń za pracę i innych świad-

czeń wynikających ze stosunku pracy, kontrole w ww. zakresie powinny być kontynuowane.

Środki prawne kierowane w wyniku przeprowadzanych kontroli do pracodawców zobowiązują

ich do wypłacania pracownikom należnych im świadczeń oraz wskazując podstawy prawne po-

zwalają usunąć nieprawidłowości dotyczące nieznajomości przepisów odnośnie metod obliczania

świadczeń pieniężnych wynikających ze stosunku pracy.

Legalność zatrudnienia

Kontrola legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli polskich

W 2014 r. inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach przeprowadzili łącz-

nie 2103 kontrole, podczas których zrealizowano temat z harmonogramu zadań Państwowej

Inspekcji Pracy pt.: „Kontrola legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej”. Przeprowadzone

postępowania kontrolne ujawniły nieprawidłowości we wszystkich zagadnieniach legalności za-

trudnienia, tj. potwierdzenia na piśmie rodzaju i warunków zawartej z pracownikiem umowy

o pracę, zgodności rodzaju umowy z charakterem świadczonej pracy, zgłoszenia do ubezpieczeń

społecznych oraz zawiadomienia bezrobotnego o podjęciu zatrudnienia lub innej pracy zarobko-

wej. Ponadto realizując kontrole legalności zatrudnienia stwierdzono nieprawidłowości w zakre-

sie opłacania składek na Fundusz Pracy.

79

Najistotniejsze nieprawidłowości wynikające z przeprowadzonych kontroli

brak lub nieterminowe potwierdzenie na piśmie rodzaju umowy i warunków zawartej z pra-

cownikiem umowy o pracę – nieprawidłowości dotyczyły 375 ogólnej liczby badanych osób,

brak lub nieterminowe zgłoszenie osób zatrudnionych lub wykonujących inną pracę zarob-

kową do ubezpieczeń społecznych – nieprawidłowości dotyczyły 3.398 ogólnej liczby bada-

nych osób,

zawarcie umowy cywilnoprawnej w warunkach, w których zgodnie z art. 22 § 1 kp powinna

być zawarta umowa o pracę – nieprawidłowości dotyczyły 712 ogólnej liczby badanych

umów cywilnoprawnych,

niezgłoszenie lub nieterminowe zgłoszenie faktu podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobko-

wej oraz działalności pozarolniczej przez bezrobotnego – nieprawidłowości dotyczyły 211

ogólnej liczby badanych przypadków,

niepłacenie składek na Fundusz Pracy – nieprawidłowość dotyczyła 4.912 pracowników obję-

tych kontrolą. Łączna wartość ujawnionych, nieopłaconych składek na Fundusz Pracy wynio-

sła 1.261.767 zł.


Poddając analizie nieprawidłowości stwierdzone podczas kontroli legalności zatrudnienia i innej

pracy zarobkowej należy stwierdzić, że najczęstszą przyczyną naruszenia przepisów było:

ograniczanie kosztów prowadzonej działalności,

zatrudnianie na tzw. „okres próbny”, bez żadnej umowy,

łatwy i szybki sposób nawiązania oraz zakończenia pracy z osobą zatrudnianą,

niższy koszt powierzenia pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej niż umowy o pracę,

stosunkowo niskie sankcje w odniesieniu do potencjalnych zysków z nielegalnego zatrudnie-

nia oraz przeświadczenie o uniknięciu kary.


W wyniku prowadzonych w 2014 roku kontroli legalności zatrudnienia obywateli polskich inspek-

torzy pracy ujawnili szereg nieprawidłowości z zakresu prawnej ochrony pracy oraz przestrzega-

nia przez podmioty kontrolowane i osoby pracujące przepisów ustawy o promocji zatrudnienia

i instytucjach rynku pracy, a także przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. W ramach

stwierdzonych nieprawidłowości skierowano do pracodawców 2.503 wniosków w wystąpieniach

oraz 76 poleceń, które zostały wykonane w trakcie kontroli. W wystąpieniach regulowano głów-

nie sprawy związane z usunięciem nieprawidłowości dotyczących nielegalnego zatrudnienia

obywateli polskich lub mające na celu uniknięcie naruszeń przepisów w przyszłości. Ujawnione

wykroczenia skutkowały skierowaniem do sądów 242 wniosków o ukaranie, nałożeniem 146

mandatów karnych na łączną kwotę 201.750 zł, oraz wydaniem 257 środków wychowawczych.

80

Rysunek 16 Wydane środki prawne z zakresu legalności zatrudnienia obywateli polskich z podziałem na ich rodzaj

Przykładowe kontrole

Wskutek skargi dotyczącej m.in. nielegalnego wykonywania pracy na rzecz spółki w Chełmie Ślą-

skim inspektorzy pracy sekcji legalności zatrudnienia przeprowadzili czynności kontrolne, w wy-

niku których potwierdzili fakt nielegalnego wykonywania pracy przez 5 osób, tj. bez zgłoszenia

do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. W trakcie trwania kontroli pracodawca dokonał

zgłoszenia ww. osób do ubezpieczeń. Ponadto na podstawie okazanych dokumentów oraz prze-

prowadzonych czynności kontrolnych stwierdzono niezgodność rodzaju umowy z charakterem

świadczonej pracy - proceder dotyczył 8 zleceniobiorców. Ustalono, że świadczący pracę na pod-

stawie umów-zleceń wykonywali proste prace montażowe stolarki PCV w dziale produkcji

w systemie organizacji tożsamym jak pracownicy produkcyjni, zatrudnieni na podstawie umów

o pracę, tj. podlegają kierownictwu/nadzorowi kierownika produkcji, wykonują pracę w czasie

i w miejscu oraz w sposób ustalony przez pracodawcę, za określonym wynagrodzeniem (stawką

stałą miesięczną) oraz na ryzyko pracodawcy. W trakcie trwania kontroli pracodawca przekształ-

cił 7 osobom umowy-zlecenia w umowy o pracę oraz dokonał zgłoszeń do ubezpieczeń społecz-

nych. Nadto postępowanie kontrolne ujawniło nieprawidłowość polegającą na niedopełnieniu

obowiązku opłacenia składek na Fundusz Pracy. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowo-

ściami wobec osób winnych wykroczeń zastosowano sankcje przewidziane przepisami prawa,

tj. skierowano do sądu wniosek o ukaranie.

2503

76 146

242 257

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

Wystąpienia

Polecenia

Mandaty

Wnioski do sądu

Środki wychowawcze

81


W ramach działalności prewencyjnej, wspomagającej działalność kontrolną z zakresu realizacji

kontroli legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli polskich zorganizowane zo-

stały szkolenia dla pracowników OIP oraz przedsięwzięcia skierowane do podmiotów zewnętrz-

nych np.:

spotkanie inspektora pracy realizującego kontrole legalności zatrudnienia w Powiatowym

Urzędzie Pracy w: Będzinie, Dąbrowie Górniczej i Sosnowcu. Podczas spotkania z przedstawi-

cielami ww. urzędów ustalone zostały m.in. zasady dalszej współpracy,

spotkanie zorganizowane w Parafii pw. Błogosławionej Karoliny w Tychach, w ramach kam-

panii informacyjno-promocyjnej „Zanim podejmiesz pracę” nt. obowiązujących przepisów

prawa pracy przy zatrudnianiu oraz warunkach legalnego wykonywania pracy. Podczas spo-

tkania przedstawiono m.in. zagadnienia dotyczące legalności zatrudnienia, w tym przestrze-

gania przez osoby bezrobotne przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku

pracy. W trakcie spotkania była możliwość skorzystania z bezpłatnej porady prawnej.

Podsumowanie

W 2014 r. zmniejszyła się w porównaniu do lat ubiegłych liczba naruszeń polegających na braku

potwierdzenia na piśmie rodzaju i warunków zawartej z pracownikiem umowy o pracę, natomiast

odnośnie uchybienia terminu potwierdzenia z pracownikiem umowy o pracę liczba ujawnionych

naruszeń utrzymywała się na porównywalnym poziomie. Proceder ten jest często nastawiony – ze

strony pracodawców – na osiągnięcie odpowiednio niższych kosztów prowadzenia działalności

oraz – ze strony pracujących – na osiągnięcie wyższego nieopodatkowanego dochodu za wyko-

nywaną pracę. Ponadto ujawniony sposób postępowania dotyczył na ogół osób nowo przyjętych,

podejmujących pracę dla potwierdzenia swojej przydatności (tzw. zatrudnienie „na próbę”).

Kolejny rok wzrasta skala ujawnionych naruszeń przepisów prawa w zakresie braku zgłoszenia

lub nieterminowego zgłoszenia osób zatrudnionych lub wykonujących inną pracę zarobkową.

Wyniki kontroli obejmują przypadki braku zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych, który występo-

wał łącznie z brakiem pisemnej umowy o pracę. Pozostałe przypadki dotyczą umów cywilno-

prawnych. Kontrole wykazały, że na wysoki poziom liczby nieprawidłowości wpływ miało zleca-

nie wykonania obowiązku podmiotom zewnętrznym, np. biurom rachunkowym, które otrzymy-

wały komplet niezbędnych dokumentów od podmiotów kontrolowanych z opóźnieniem lub też

ignorowały obowiązujące terminy.

Poddając analizie nieprawidłowości stwierdzone w 2014 roku w zakresie powierzania pracy na

podstawie umów cywilnoprawnych, w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę

odnotowano trzykrotny spadek ujawnionych nieprawidłowości w stosunku do roku 2013. Na

taką sytuację może mieć wpływ niższa o 1.256 liczba badanych przypadków w stosunku do 2013

roku oraz realizowanie – zgodnie z harmonogramem zadań PIP – innego tematu obejmującego

umowy cywilnoprawne. Należy również zauważyć sytuacje, w których osoby pracujące wyrażają

na etapie kontroli brak zainteresowania przekształceniem umowy cywilnoprawnej w umowę

82

o pracę. Analizując wyniki kontroli w zakresie umów cywilnoprawnych, należy mieć na uwadze,

że liczba nieprawidłowości nie uwzględnia sytuacji spornych, niedookreślonych, które przy braku

zainteresowania osoby wykonującej pracę nie są możliwe do wyjaśnienia przez inspektora pracy

w postępowaniu kontrolnym lub wykroczeniowym, a także cywilnosądowym w sprawach o usta-

lenie istnienia stosunku pracy. Ponadto aktualnie obowiązujące regulacje prawne w zakresie za-

trudnienia cywilnoprawnego, które nie wymagają od podmiotów powierzających pracę pisemnego

zawierania umów powodują liczne możliwości obejścia przepisów. W przypadku kontroli inspekto-

ra pracy przedsiębiorcy oraz osoby wykonujące pracę często oświadczają, że praca wykonywana

jest „od dziś” lub „od wczoraj”. Tymczasem dalsze ustalenia pokazują, że praca wykonywana była

znacznie wcześniej.

W porównaniu do lat 2012 i 2013 wzrasta liczba naruszeń przepisów polegających na wykonywa-

niu pracy przez bezrobotnych, pozostających jednocześnie w rejestrze powiatowego urzędu pracy .

W tym zakresie podkreślić należy zwiększenie skuteczności działania inspektorów pracy, którzy

trafnie typują osoby do kontroli tego obowiązku.

Kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cu-

dzoziemców

W 2014 roku inspektorzy pracy przeprowadzili 201 kontroli, w czasie których skontrolowano

2.263 cudzoziemców, z czego 846 to obywatele Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospo-

darczego lub Szwajcarii. Od 1.215 cudzoziemców wymagane było zezwolenie na pracę bądź

oświadczenie o zamiarze powierzenia pracy. Przeprowadzone przez inspektorów pracy kontrole

legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej cudzoziemców wykazały, że nielegalną pracę

wykonywało 114 cudzoziemców. W stosunku do 57 obywateli UE delegowanych do Polski nieza-

chowane zostały minimalne warunki zatrudnienia na terytorium Polski. Ujawnione zostały także

nieprawidłowości polegające na zaniżeniu wynagrodzenia w porównaniu z uzyskanym zezwole-

niem dla 44 cudzoziemców na łączną kwotę 288.495 zł. W stosunku do 33 cudzoziemców przed-

siębiorcy nie dochowali obowiązku zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, a 282 zostało zgło-

szonych nieterminowo.

Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości dotyczyły:

niezachowania minimalnych warunków zatrudnienia w stosunku do cudzoziemców delegowa-

nych do pracy na terytorium Polski – 57 cudzoziemców,

wykonywania pracy na innym stanowisku i na innych warunkach niż określone w zezwoleniu

na pracę – 53 cudzoziemców,

wykonywania pracy bez zezwolenia na pracę, w tym z naruszeniem przepisów dotyczących

rejestracji w powiatowym urzędzie pracy oświadczeń o zamiarze powierzenia wykonywania

pracy cudzoziemcowi – 53 cudzoziemców,

zaniżenia wynagrodzenia cudzoziemcom w porównaniu do uzyskanego zezwolenia na pracę na

terytorium Polski – 44 cudzoziemców,

83

braku pisemnego potwierdzenia umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej – 24 cudzoziem-

ców,

braku informowania wojewody w przypadku niepodjęcia przez cudzoziemca wykonywania

pracy w okresie 3 miesięcy od daty rozpoczęcia ważności zezwolenia na pracę, przerwie w pra-

cy trwającej dłużej niż 3 miesiąc lub zakończenia wykonywania pracy przez cudzoziemca wcze-

śniej niż 3 miesiące przed upływem ważności zezwolenia na pracę – 27 cudzoziemców.

Przyczyny nieprawidłowości:

obniżenie kosztów pracy przedsiębiorców, skutkiem czego w proces zatrudniania cudzoziem-

ców zaangażowanych jest zbyt mała liczba osób lub osoby nieprzygotowane do prowadzenia

spraw,

ignorowanie polskich przepisów prawa dotyczących zatrudniania cudzoziemców na podstawie

oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy oraz warunków zezwolenia na pracę cudzoziemca

na terytorium Polski (w tym stanowiska pracy, wynagrodzenia za pracę), w następstwie czego

dochodziło do ich naruszenia,

niedostateczna kontrola przedsiębiorców na faktycznymi warunkami pracy w odniesieniu do

uzyskanego zezwolenia na pracę w Polsce,

przekonanie przedsiębiorców o uniknięciu kary za naruszenie przepisów,

błędne przeświadczenie, że brak obowiązku prowadzenia dokumentacji w Polsce pozwoli na

obejście przepisów i obniżenie kosztów pracy – dotyczy naruszeniu ich praw pracowniczych

wobec cudzoziemców delegowania na terytorium RP.

Informacja o wydanych środkach prawnych

W wyniku prowadzonych w 2014 roku kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców inspekto-

rzy pracy ujawnili szereg nieprawidłowości. Inspektorzy wydali 32 decyzje administracyjne,

z czego 27 pisemnych i 5 ustnych. Przedmiotem decyzji były przede wszystkim naruszenia prze-

pisów odnośnie przygotowania do pracy: braku aktualnych orzeczeń lekarskich oraz przeszkoleń

w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. W ramach stwierdzonych nieprawidłowości skiero-

wano do pracodawców 299 wniosków w wystąpieniach oraz 4 polecenia, które zostały wykona-

ne w trakcie kontroli. W wystąpieniach regulowano głównie sprawy związane z usunięciem nie-

prawidłowości dotyczących nielegalnego zatrudnienia cudzoziemców lub mające na celu unik-

nięcia naruszeń przepisów w przyszłości. Ujawnione wykroczenia skutkowały skierowaniem do

sądów 24 wniosków o ukaranie, nałożeniem 14 mandatów karnych na łączną kwotę 18.400 zł

oraz wydaniem 9 środków wychowawczych.

84

Rysunek 17 Wydane środki prawne z zakresu legalności zatrudnienia cudzoziemców z podzia-łem na ich rodzaj

Przykład kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców

W trakcie kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców w spółce wykonujące prace budowlane –

drogowe, inspektorzy pracy dokonali analizy zatrudnienia 188 obywateli Ukrainy. W trakcie

czynności kontrolnych stwierdzono, że przedsiębiorca nielegalnie zatrudnił 79 cudzoziemców, tj.:

powierzył wykonywanie pracy 40 cudzoziemcom na innych warunkach, niż w zezwoleniu na

pracę na terytorium RP, w zakresie wysokości wypłacanego wynagrodzenia. Różnica pomię-

dzy wynagrodzeniem ustalonym w zezwoleniu na pracę, a wypłaconym wynagrodzeniem

wyniosła łącznie 282.828 zł,

powierzył wykonywanie pracy 27 obywatelom Ukrainy bez zezwolenia na pracę (bez zareje-

strowanego oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcom oraz w stosunku do

których okres pracy przekroczył 6 miesięcy w ciągu 12 miesięcy),

powierzył wykonywanie pracy 12 obcokrajowcom bez zawarcia pisemnej umowy na pracę.

stwierdzono również brak zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w stosunku do 22 cudzo-

ziemców oraz w stosunku do 97 zgłoszenie nieterminowe. Działania inspektorów pracy do-

prowadziły również do ujawnienia naruszenia polegającego na świadczeniu usług w zakresie

pracy tymczasowej bez certyfikatu potwierdzającego wpis do rejestru podmiotów prowa-

dzących agencje zatrudnienia, uprawniającego do świadczenia usług w zakresie pracy tym-

czasowej.

W związku z ujawnionymi wykroczeniami wobec osoby odpowiedzialnej został skierowany wnio-

sek o ukaranie. O nieprawidłowościach poinformowano zgodnie z właściwością rzeczową: mar-

szałka województwa śląskiego, wojewodę śląskiego, komendanta Śląsko-Małopolskiego Oddziału

Straży Granicznej w Raciborzu, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Chorzowie.

32

299

4 14

24 9

0

50

100

150

200

250

300

350

Decyzje

Wystąpienia

Polecenia

Mandaty

Wnioski do sądu

Środki wychowawcze

85

Ponadto na podstawie uzyskanych od przedsiębiorcy list potwierdzających wypłatę wynagrodzeń

stwierdzono, że podpisy zawarte w części z tych list nie wskazują na podpisy cudzoziemców. Z

uwagi na fakt podejrzenia popełnienia przestępstwa w sprawie podrobienia lub przerobienia

dokumentu oraz używania dokumentu podrobionego jako autentycznego, tj. podpisów na listach

wynagrodzeń dla cudzoziemców skierowane zostanie zawiadomienie do prokuratury

o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 270 § 1 oraz art. 273 kodeksu karnego.


W ramach działań w zakresie legalności zatrudnienia cudzoziemców przedstawiciele OIP

w Katowicach prowadzili działania prewencyjne polegające na udziale w szkoleniach

i konferencjach, prowadzeniu szkoleń na rzecz innych instytucji i organów oraz inspektorów pra-

cy. Jako przykłady należy wskazać:

udział Okręgowego Inspektora Pracy w Katowicach w spotkaniu w siedzibie Śląskiego Urzędu

Wojewódzkiego w Katowicach, zorganizowanym przy współudziale Departamentu Polityki Mi-

gracyjnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Biura Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji

(IOM), dotyczącym przeciwdziałaniu handlowi ludźmi do pracy przymusowej. Celem przedsię-

wzięcia była wymiana informacji na temat handlu ludźmi i wykorzystania do pracy przymuso-

wej oraz możliwości przeciwdziałania tym zjawiskom,

udział nadinspektora pracy sekcji legalności zatrudnienia w OIP w konferencji pt.: „Polska

a migracje – wyzwania na dziś i jutro” zorganizowanej wspólnie przez Międzynarodową Orga-

nizację ds. Migracji (IOM), Państwową Inspekcję Pracy oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrz-

nych. Konferencja została zrealizowana w ramach projektu poświęconego sytuacji migrantów

w Polsce: „Prawa migrantów w praktyce 2”,

udział przedstawiciela OIP w Katowicach w Konferencji Międzynarodowej dot. handlu ludźmi

pt.: „Praca ludzka jako przedmiot handlu i wyzysku. Uwarunkowania i rozwiązania organizacyj-

no-prawne w państwach UE.” W trakcie panelowej części pt. „Imigranci w Polsce – uwarunko-

wania prawne, społeczne, kulturowe” przedstawiciel OIP w Katowicach zaprezentował zagad-

nienia związane z działalnością PIP w zakresie ochrony praw pracowników - migrantów w świe-

tle przeciwdziałania handlowi ludźmi i pracy przymusowej na przykładzie OIP w Katowicach,

udział koordynatora legalności zatrudnienia cudzoziemców, wraz Dyrektorem Departamentu

Legalności Zatrudnienia GIP oraz nadinspektorami pracy z OIP w Krakowie i Lublinie

w spotkaniu zorganizowanym na terenie Słowacji z przedstawicielami Krajowego Inspektoratu

Pracy Republiki Słowacji. W czasie 3-dniowej wizyty uczestnicy zapoznali się wymogami praw-

nymi, procedurami oraz metodyką kontroli prowadzonych przez słowackie Oddziały Kontroli

Nielegalnego Zatrudniania („KOBRA“). Dyskutowano o praktycznych problemach polskich i

słowackich inspektorów pracy w zakresie kontroli legalności zatrudnienia oraz wykonywania

pracy przez pracowników delegowanych.

86

Podsumowanie

Analizując nieprawidłowości dotyczące zatrudniania cudzoziemców w 2014 roku należy wskazać,

że w porównaniu do roku 2013 nastąpił niemal dwukrotny wzrost liczby ujawnionych przypadków

nielegalnej pracy cudzoziemców – 114, wobec 68 w 2013 roku. Najwięcej nieprawidłowości

stwierdzono w branży budowlanej. Na uwagę zasługuje także fakt ujawnienia nieprawidłowości

dotyczących cudzoziemców delegowanych do pracy pod ziemią w zakładzie górniczym działającym

w Polsce.

Wskutek kontroli ujawniono rażące nieprawidłowości polegające wypłacaniu cudzoziemcom niż-

szych wynagrodzeń niż wynikające z warunków określonych w zezwoleniu na pracę. W tym zakre-

sie stwierdzono prawie 7-krotny wzrost ujawnionej kwoty zaniżonych wynagrodzeń. Inspektorzy

pracy wykryli naruszenia na prawie 300 tys. zł w 2014 roku, wobec 43 tys. zł w 2013 roku.

Nadal przedsiębiorcy wykazywali znaczne problemy z praktycznym zastosowaniem przepisów do-

tyczących zezwoleń na pracę cudzoziemców. Stwierdzono, że w odniesieniu do liczby wszystkich

cudzoziemców pracujących w oparciu o zezwolenie na pracę podmioty kontrolowane naruszyły

warunki zezwolenia wobec co 7. cudzoziemca.

W 2014 roku utrzymał się wysoki odsetek naruszeń przepisów polegających na wykonywaniu pracy

przez cudzoziemców bez wymaganej rejestracji w powiatowych urzędach pracy oświadczeń

o zamiarze wykonywania pracy. Prawie 25% wszystkich stwierdzonych przypadków nielegalnej

pracy cudzoziemców odnosiło się do naruszenia procedury zatrudnienia w tym trybie. Blisko 90%

przypadki dotyczyło obywateli Ukrainy.

Powtarzającym się i występującym w porównywalnej skali jak w poprzednim roku zjawiskiem było

wykonywanie pracy bez pisemnego potwierdzenia cudzoziemcom umowy o pracę lub umowy cy-

wilnoprawnej – nieprawidłowość dotyczyła prawie co 5 nielegalnie zatrudnionego cudzoziemca.

Wyniki kontroli wskazują, że podmioty powierzające pracę cudzoziemcom na ogół przestrzegają

wymagań związanych z podstawą pobytu cudzoziemców uprawniającą do pracy. W 2014 roku

naruszenie tego obowiązku dotyczyło 2 przypadków powierzenia pracy cudzoziemcowi, który nie

posiadał tytułu pobytowego do pracy. Można zatem stwierdzić, iż w zakresie tego zagadnienia

jednostki powierzające posiadają dostateczną wiedzę oraz są świadome ewentualnych konse-

kwencji działań niezgodnych z prawem.

Najliczniejszą grupę osób nielegalnie wykonujących pracę w 2014 roku stanowili obywatele: Ukrai-

ny – 96 osób, Republiki Korei i Wietnamu – po 4 osoby oraz Białorusi i Chin po 2 osoby.

W stosunku do liczby cudzoziemców objętych kontrolą z podziałem na obywatelstwa, dane te są

porównywalne (liczna cudzoziemców objętych kontrolą: Ukraina – 1 144, Republika Korei – 55,

Białoruś i Chin – po 20, Wietnam – 22).

87

ZADANIA WŁASNE

Eliminacja zagrożeń przy wykonywaniu prac remontowych i konserwują-cych przez firmy zewnętrzne pracujące na rzecz zakładów hutniczych

Przyczynkiem do podjęcia zagadnień zagrożeń przy organizowaniu i prowadzeniu prac remonto-

wych oraz konserwacyjnych wykonywanych przez firmy zewnętrzne na terenie zakładów hutni-

czych, były wypadki przy pracy, które wydarzyły się w ostatnich latach. Ich przyczyny wskazywa-

ły, że wykonujący nie mieli wystarczającej wiedzy i świadomości o występujących zagrożeniach

w obszarach prowadzonych prac, jak również braku lub niewłaściwej koordynacji prowadzonych

prac przez kilku pracodawców w tym samym miejscu.

Celem prowadzonych kontroli była ocena wprowadzonych procedur zapewniających organizo-

wanie i wykonywanie prac remontowych i konserwacyjnych prowadzonych przez firmy ze-

wnętrzne w sposób zapewniający bezpieczeństwo wykonawcom tych prac, jak również osobom

postronnym. Kontrolami należało objąć wprowadzone procedury, sposób przekazywania infor-

macji o zagrożeniach, szkolenia pracowników, wyznaczenie koordynatora i koordynowanie tych

prac, wyposażanie pracowników w środki ochrony indywidualne adekwatne do istniejących za-

grożeń, jak również warunki prowadzonych prac.

Kontrole wykazały, że pracodawcy, na terenie których prowadzone są prace przez firmy ze-

wnętrzne, wprowadzili procedury doboru firm zewnętrznych, dopuszczania ich do pracy, a także

informowania o zagrożeniach. W znaczącej większość procedury te jednak zawierały pewne braki

i nie dawały gwarancji pełnej kontroli nad wykonywanymi pracami przez firmy zewnętrzne. Je-

dynie ArcelorMittal Poland SA posiada wprowadzoną instrukcję „Realizacja prac i usług wykony-

wanych przez dostawców usług w obszarze utrzymania ruchu”. Celem tej instrukcji jest zapew-

nienie, że realizacja prac i usług wykonywanych w obszarze utrzymania ruchu w AMP SA jest

odpowiednio nadzorowana, zgodnie z wymaganiami Zintegrowanego Systemu Zarządzania oraz

Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem Procesowym. Również wyłącznie w tym podmiocie do-

konuje się wspólnie przez przedstawicieli AMP SA oraz firmy zewnętrznej oceny ryzyka zawodo-

wego przed dopuszczeniem do wykonywania prac przez firmę zewnętrzną.

88

Fotografia 24 Zabezpieczenie miejsca wykonywania prac, przy usuwaniu warstwy azbestu wykładziny króćca nagrzewnicy wielkiego pieca

Stwierdzone główne nieprawidłowości i ich przyczyny

Do głównych przyczyn stwierdzonych podczas kontroli można zaliczyć:

brak wyznaczonej osoby do koordynowania prowadzonych prac przez kilka podmiotów

w tym samym obszarze,

brak oceny ryzyka zawodowego oszacowanego przed przystąpieniem do wykonywania prac,

nierzetelne informowanie pracowników firm zewnętrznych o występujących zagrożeniach,

w tym wynikających z prowadzonego procesu technologicznego w obszarze prowadzonych

prac,

niewłaściwie wyznaczone lub zabezpieczone miejsce prowadzonych prac.

Przyczyn stwierdzonych nieprawidłowości należy upatrywać w:

systemie prawnym, który w sposób ogólny – art. 208 kodeksu pracy – określa zasady organi-

zowania prac na terenie firmy zewnętrznej,

89

obniżaniu kosztów prowadzonych prac poprzez pomijanie oceny ryzyka zawodowego, szko-

leń pracowników, przekazywania informacji o zagrożeniach, wyznaczania koordynatora,

dbaniu o ograniczenie ryzyka wyłącznie w przypadku własnych pracowników.

Podczas prowadzonych kontroli organizowania prac remontowych inspektorzy wydali łącznie 16

decyzji, w tym 1 decyzję wstrzymania prac oraz skierowali do pracodawców 22 wnioski wystą-

pienia.

Ograniczenie naruszania praw pracowniczych u pracodawców prowadzą-

cych działalność handlową, zatrudniających do 10 pracowników

W celu oceny przestrzegania praw pracowniczych u pracodawców prowadzących działalność

handlową zatrudniających do 10 pracowników, inspektorzy pracy w roku 2014 w ramach realiza-

cji tematu przeprowadzili łącznie 20 kontroli w wybranych placówkach handlowych. Kontrole

powyższych placówek zostały przeprowadzone w zakresie przestrzegania przepisów prawa pra-

cy, jak również przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Liczba zatrudnionych

pracowników w kontrolowanych placówkach handlowych wyniosła łącznie 84 osoby.

Główne nieprawidłowości oraz ich przyczyny

W kontrolowanych placówkach stwierdzono nieprawidłowości w większości analizowanych ob-

szarów. Nierzadko stwierdzone nieprawidłowości stanowiły wykroczenia przeciwko prawom

pracownika. W szczególności nieprawidłowości dotyczyły:

czasu pracy, w tym najczęściej spotykane naruszenia to nieprzestrzeganie przeciętnie pięcio-

dniowego tygodnia pracy, zatrudniane pracowników w święto, jak również niezapewnianie

pracownikom, co najmniej raz na cztery tygodnie niedzieli wolnej od pracy,

wypłaty wynagrodzeń za pracę oraz innych świadczeń związanych ze stosunkiem pracy,

zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach, w których powinna być zawarta umowa

o pracę.

Powyższe nieprawidłowości w opinii inspektorów pracy wynikały przede wszystkim z braku zna-

jomości przez pracodawców przepisów z zakresu prawa pracy, bądź też z ignorowania tych prze-

pisów przez osoby odpowiedzialne. Ponadto zatrudnienie zbyt małej liczby pracowników, nie-

zbędnych do wykonywania powierzonych zadań prowadziło do powstania stwierdzonych pod-

czas kontroli nieprawidłowości.

90

W zakresie technicznego bezpieczeństwa pracy główne nieprawidłowości dotyczyły:

przygotowana do pracy (zaświadczeń lekarskich oraz szkoleń w dziedzinie bhp),

przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego,

magazynowania i składowania towaru,

eksploatacji instalacji elektrycznych.

Zdaniem inspektorów pracy głównymi przyczynami nieprawidłowości w zakresie bezpieczeństwa

i higieny pracy były: nieznajomość obowiązujących przepisów, maksymalizowanie zysku kosztem

wydatków na bhp, brak właściwego nadzoru i lekceważenie zagrożeń oraz zaniedbywanie obo-

wiązku okresowej kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy.


Inspektorzy pracy stwierdzili nieprawidłowości we wszystkich kontrolowanych placówkach han-

dlowych. W związku z kontrolą zagadnień ujętych w założeniach do tematu do pracodawców

skierowano 17 nakazów zawierających łącznie 154 decyzji nakazowych, 20 wystąpień zawierają-

cych 119 wniosków oraz 7 poleceń.

W wyniku stwierdzonych wykroczeń przeciwko prawom pracownika, na osoby winne nieprawi-

dłowości nałożono 6 mandatów karnych na kwotę 6.500 zł oraz wydano 8 środków wychowaw-

czych.

Podsumowanie

Nieprawidłowości stwierdzane w skontrolowanych placówkach handlowych najczęściej dotyczyły

przepisów związanych z czasem pracy i wynagrodzeniami pracowników. Nieprawidłowości w tym

zakresie dotyczyły przede wszystkim niewłaściwego rozliczania czasu pracy, czego efektem było

niewłaściwe naliczanie pracownikom wynagrodzeń.

Uzyskane wyniki kontroli dowodzą, że zagadnienia związane z czasem pracy stanowią jeden

z najważniejszych problemów w kontrolowanych placówkach handlowych. W toku kontroli

stwierdzano przypadki nieprzestrzegania przepisów dotyczących zapewnienia przeciętnie pięcio-

dniowego tygodnia pracy, zachowania należnych pracownikom dobowych okresów odpoczynku,

zakazu wykonywania pracy w placówkach handlowych w święto oraz zapewnienia pracownikom

co najmniej raz na cztery tygodnie niedzieli wolnej od pracy. Nieznajomość przepisów dotyczą-

cych czasu pracy powoduje brak prawidłowego rozliczania czasu pracy, a tym samym problemy z

naliczaniem należnej wysokości wynagrodzeń i innych świadczeń związanych z pracą.

Kontrole w zakresie technicznego bezpieczeństwa pracy wykazały, że stan przestrzegania przepi-

sów nie jest zadowalający. Największym problemem w tym obszarze jest dopuszczanie pracow-

ników do pracy bez orzeczeń lekarskich o zdolności do pracy oraz wymaganych szkoleń w dzie-

dzinie bhp. Innym problemem jest stan techniczny pomieszczeń pracy. Przede wszystkim należy

91

zwrócić uwagę na niewłaściwie eksploatowane instalacje elektryczne, jak też brak okresowych

kontroli tych instalacji. Ponadto – jak wykazały kontrole – znacznym problemem jest magazyno-

wanie i składowanie towarów. Skala ujawnionych nieprawidłowości w powyższym zakresie

świadczy o braku dostatecznej wiedzy u osób zarządzających placówkami handlowymi.

Podjęte przez inspektorów pracy w ramach kontroli działania pozwoliły na wyeliminowanie lub

też ograniczenie nieprzestrzegania przepisów prawa pracy, jak również usunięcie bądź zreduko-

wanie zagrożeń związanych z wykonywaniem pracy w placówkach handlowych.

Eliminacja zagrożeń podczas wykonywania prac budowlanych, przy któ-

rych stosuje się niebezpieczne środki chemiczne

Kontrole w zakresie eliminacji zagrożeń podczas wykonywania prac budowlanych, przy których

stosowano niebezpieczne środki chemiczne, przeprowadzono u 23 pracodawców zatrudniają-

cych od 2 do 115 pracowników oraz 2 przedsiębiorców powierzających wykonywanie robót bu-

dowlanych z użyciem niebezpiecznych preparatów chemicznych 2 osobom fizycznym na podsta-

wie umowy o dzieło oraz osobie prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą. Kontrolo-

wano zarówno pracodawców wykonujących proste prace termomodernizacyjne, przy których

stosowano zwykle 1 substancję sklasyfikowaną jako niebezpieczna, tj. mineralną zaprawę kleją-

cą, jak i u pracodawców wykonujących prace specjalistyczne związane z antykorozyjnym zabez-

pieczeniem powierzchni betonowych obiektów mostowych i obiektów technologicznych oczysz-

czalni ścieków, przy których stosowano kilka substancji niebezpiecznych.

Kontrolą objęto również 2 pracodawców wykonujących prace malarskie instalacji wewnętrznych

farbami oznakowanymi jako produkty niebezpieczne oraz 2 wykonawców robót remontowych

dróg. Jeden z kontrolowanych pracodawców wykonywał specjalistyczne prace związane z głębo-

kim fundamentowaniem za pomocą ścianek szczelinowych, przy których realizacji stosowana jest

zawiesina stabilizująca sporządzona z użyciem substancji niebezpiecznej, a inny pracodawca

prowadził prace związane z wykonaniem syntetycznej nawierzchni boiska sportowego z użyciem

mieszaniny niebezpiecznej. Przeprowadzono także kontrolę u pracodawcy wykonującego prace

rozbiórkowe żelbetowych budynków wielokondygnacyjnych metodą wybuchową, podczas któ-

rych stosowano materiały wybuchowe sklasyfikowane jako preparaty niebezpieczne.

92

Czynności kontrolno-nadzorcze

W 2014 roku przeprowadzono 25 kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym przepi-

sów bhp podczas wykonywania robót budowlanych, przy których stosowano niebezpieczne

środki chemiczne. Podczas kontroli wydano 89 decyzji, w tym 48 decyzji pisemnych, a do 7 pra-

codawców skierowano wystąpienia zawierające 18 wniosków dotyczących ujawnionych niepra-

widłowości. Ujawnione 23 wykroczenia spowodowały skierowanie 1 wniosku o ukaranie do są-

du, a 6 osób odpowiedzialnych za 19 wykroczeń ukarano mandatami karnymi w wysokości łącz-

nej 7 900 zł. Wobec sprawców 3 wykroczeń zastosowano środki wychowawcze w postaci ostrze-

żeń.


Wykonawcy niektórych rodzajów robót budowalnych wskazanych w ustawie prawo budowalne,

w tym prac prowadzonych z użyciem niebezpiecznych substancji chemicznych, winni przed ich

rozpoczęciem opracować instrukcję bezpiecznego wykonywania robót budowlanych określającą

sposób zapobiegania zagrożeniom związanym z wykonywanymi pracami wskazującą także spo-

sób postępowania w przypadku wystąpienia tych zagrożeń. Podczas przeprowadzonych kontroli

ujawniono, że 8 spośród 25 kontrolowanych pracodawców nie opracowało instrukcji bezpiecz-

nego wykonywania prac, a nieprawidłowość ta dotyczyła 41 pracowników.

Ujawniono, że 7 pracodawców nie sporządziło wykazu stosowanych substancji i preparatów

niebezpiecznych, bądź też nie uwzględniło w opracowanych spisach wszystkich niebezpiecznych

środków chemicznych stosowanych w procesach pracy. Przykładowo pracodawca wykonujący

prace malarskie montowanych elementów wewnętrznej instalacji grzewczej i chłodniczej farba-

mi oznakowanymi jako niebezpieczne uwzględnił w spisie substancji niebezpiecznych używane

farby, lecz nie zamieścił w nim rozcieńczalnika uniwersalnego stosowanego do ich rozcieńczania.

Ustalono, że 81 pracowników zatrudnionych przez 7 pracodawców stosowało 9 niebezpiecznych

środków chemicznych, mimo iż pracodawcy nie posiadali ich kart charakterystyki.

Kontrole ujawniły, że 13 pracodawców nie dokonało oceny ryzyka zawodowego przy pracach

z użyciem niebezpiecznych substancji chemicznych prowadzonych przez 129 pracowników. Nie-

prawidłowość ta dotyczyła zarówno pracodawców wykonujących proste technologicznie prace

termoizolacyjne ścian realizowanych budynków, jak i pracodawców wykonujących od wielu lat

specjalistyczne prace zabezpieczające przed korozją elementy konstrukcyjne obiektów mosto-

wych. 2 pracodawców nie zapewniło bezpośredniego nadzoru nad pracami szczególnie niebez-

piecznymi, tj. pracami z użyciem niebezpiecznych substancji chemicznych prowadzonymi na wy-

sokości. Ponadto stwierdzono, że 2 pracodawców, w tym pracodawca zatrudniający na budowie

odcinka drogi ekspresowej 125 pracowników, nie ustaliło wykazów prac szczególnie niebez-

piecznych.

Największą liczbę nieprawidłowości ujawniono w zakresie wyposażenia pracowników w środki

ochrony indywidualnej adekwatne do zagrożeń oraz w zakresie stosowania przez pracowników

dostarczonych środków ochrony indywidualnej. Nieprawidłowości w tym zakresie ujawniono

93

podczas 20 przeprowadzonych kontroli i dotyczyły one niedostarczenia 211 pracownikom środ-

ków ochrony rąk, a 20 pracownikom środków ochrony oczu i układu oddechowego Ujawniono

także niestosowanie ww. środków ochrony indywidualnej przez 11 pracowników wykonujących

pracę na rzecz 4 pracodawców.

Przeprowadzone kontrole ujawniły, że 2 pracodawców nie zapewniło w miejscu wykonywania

prac apteczek I pomocy, a 1 z kontrolowanych pracodawców nie opracował instrukcji jej udziela-

nia. Stwierdzono także, że 5 pracodawców nie wyznaczyło osób do udzielania I pomocy i nie

zapewniło właściwego przeszkolenia osób do jej udzielania.

Podczas 3 kontroli stwierdzono przechowywanie 4 niebezpiecznych substancji w nieoryginal-

nych, nieoznakowanych pojemnikach. Ujawniono także przypadek nieprawidłowego składowa-

nia substancji wysoce łatwopalnej, która winna być przechowywana w wentylowanym magazy-

nie, a składowano ją w szczelnym i nieoznakowanym magazynie. Stwierdzono także, że praco-

dawca wykonujący prace malarskie wewnętrznej instalacji grzewczej i chłodniczej farbami ozna-

kowanymi jako niebezpieczne tolerował przechowywanie w miejscu wykonywania tych prac

butelek z napojami i posiłków pracowników, mimo iż w kartach charakterystyki stosowanych

farb zawarto jednoznaczne zakazy jedzenia i picia w miejscu stosowania ww. farb.


Stwierdzone nieprawidłowości podczas wykonywania robót budowlanych z użyciem niebez-

piecznych środków chemicznych były konsekwencją błędów popełnionych przede wszystkim na

etapie organizacji i przygotowania do wykonania tych prac. Zaliczyć do nich można:

niezapewnienie kart charakterystyki substancji niebezpiecznych wskazanych w opraco-

wanych projektach wykonawczych i specyfikacjach planowanych robót budowlanych,

nieustalenie rodzajów środków ochrony indywidualnej adekwatnych do zagrożeń wska-

zanych w kartach charakterystyki stosowanych substancji, a w konsekwencji nie dostar-

czenie pracownikom wymaganych środków ochrony indywidulanych,

nieopracowanie instrukcji bezpiecznego wykonywania robót uwzględniających sposób

ochrony przed zagrożeniami związanymi ze stosowanymi środkami, a także brak analizy

zagrożeń związanych ze stosowaniem innych niż dotychczas środków chemicznych,

całkowity brak lub niepełna analiza warunków wykonywania prac, nie uwzględniająca

ilości stosowanych środków niebezpiecznych oraz ich sposób stosowania, co skutkowało

nie dokonaniem prawidłowej oceny ryzyka zawodowego przy ww. pracach.

Natomiast najczęstszym błędem popełnionym w trakcie realizacji robót jest dopuszczanie do

wykonywania prac z użyciem niebezpiecznych substancji chemicznych bez środków ochrony

indywidualnych wskazanych w ich kartach charakterystyki.

94

Przeprowadzone kontrole pozwalają stwierdzić, że pracodawcy wykonujący nieskomplikowane

technologicznie i technicznie prace termoizolacyjne i naprawcze przy użyciu zapraw mineralnych

nie identyfikują prac prowadzonych z ich użyciem jako prac szczególnie niebezpiecznych. Pod-

czas wykonywania ww. robót pracodawcy całkowicie pomijają zagrożenia wynikające ze stoso-

wania niebezpiecznych substancji chemicznych.

Efekty działalności kontrolnej

Decyzje wydane w trakcie czynności kontrolnych wyeliminowały bezpośrednie zagrożenie życia

i zdrowia pracowników wykonujących pracę z użyciem niebezpiecznych środków chemicznych

bez środków ochrony indywidualnej chroniących pracowników przed ich działaniem. Wydane

środki prawne zapewniły uzyskanie przez pracodawców kart charakterystyki stosowanych sub-

stancji chemicznych oraz ustalenie rodzajów środków ochrony indywidualnej koniecznych pod-

czas prac z ich użyciem. Karty charakterystyk substancji niebezpiecznych stanowiły także pod-

stawę do określenia w opracowanych instrukcjach bezpiecznego wykonywania robót budowal-

nych sposobów ochrony przed zagrożeniami związanymi ze stosowaniem tych substancji, a także

podstawę do oceny ryzyka zawodowego. Wydane decyzje spowodowały opracowanie lub uaktu-

alnienie przez pracodawców spisów stosowanych na budowach substancji i preparatów niebez-

piecznych oraz zapewniły usunięcie zagrożeń w zakresie ich magazynowania i składowania. Wy-

dane decyzje zapewniły także właściwy nadzór nad pracami szczególnie niebezpiecznymi z uży-

ciem substancji chemicznych.

Działania informacyjno-promocyjne

Inspektorzy pracy prowadzący działania kontrolne udzielali porad dotyczących bhp podczas wy-

konywania robót budowlanych, w tym także zasad bezpiecznej pracy podczas stosowania w ww.

procesach substancji i preparatów niebezpiecznych. Pracodawcom udostępniano broszury i wy-

dawnictwa PIP dotyczące środków ochrony indywidualnej oraz wskazujące obowiązki w zakresie

technicznego bezpieczeństwa pracy podczas wykonywania robót z użyciem niebezpiecznych

środków chemicznych. Podczas kontroli przeprowadzonej na budowie odcinka Drogowej Trasy

Średnicowej w Gliwicach zorganizowano spotkanie informacyjno-promocyjne z kierownictwem

budowy i podwykonawcami, podczas którego omówiono między innymi wymagania bhp podczas

wykonywaniem prac szczególnie niebezpiecznych, w tym prac z użyciem niebezpiecznych sub-

stancji chemicznych. W trakcie spotkania wskazano obowiązki w zakresie nadzoru nad pracami,

a także konieczność określenia zasad ochrony przed zagrożeniami związanymi z wykonywania

prac z użyciem niebezpiecznych środków chemicznych w planie Bezpieczeństwa i Ochrony Zdro-

wia oraz w opracowanych przez wykonawców instrukcjach bezpiecznego wykonywania robót.

95

Podsumowanie

Kontrole przeprowadzone u pracodawców stosujących podczas robót budowlanych niebezpiecz-

ne środki chemiczne wskazują na konieczność intensyfikacji działań promujących zasady bez-

piecznego wykonywania prac z ich użyciem oraz konieczność systematycznych i konsekwentnych

kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy podczas wykonywania takich. Działania te winny

obejmować w szczególności:

udzielanie porad dotyczących obowiązków pracodawców i osób kierujących pracownikami

w przypadkach, gdy na kontrolowanych budowach planowane jest stosowanie niebezpiecz-

nych substancji i preparatów chemicznych;

kontrolowanie przestrzegania przepisów bhp przy stosowania niebezpiecznych substancji

chemicznych w trakcie kontroli przeprowadzanych na budowach,

ścisłą współpracę z kierownictwami kontrolowanych budów, koordynatorami ds. bhp oraz

inspektorami nadzoru inwestorskiego w zakresie promocji zasad bezpiecznego stosowania

niebezpiecznych środków chemicznych,

prowadzenie szeroko pojętej akcji doradczej skierowanej do małych i średnich pracodawców

oraz do kadry inżynieryjno-technicznej, w tym we współpracy z izbą budownictwa i stowa-

rzyszeniami naukowo technicznymi.

Ograniczenie zagrożeń związanych z polami elektromagnetycznymi przy obsłudze diagnostycznych i terapeutycznych urządzeń medycznych

Inspektorzy pracy w ramach realizacji tematu „Ograniczenie zagrożeń związanych z polami elek-

tromagnetycznymi przy obsłudze diagnostycznych i terapeutycznych urządzeń medycznych”

przeprowadzili 15 kontroli w wybranych podmiotach leczniczych, posiadających w swojej struk-

turze komórki organizacyjne, w których eksploatowane były urządzenia będące źródłem ekspo-

zycji zawodowej na pola i promieniowanie elektromagnetyczne, w tym urządzenia obrazowania

metodą rezonansu magnetycznego – tomografy MRI (z zakładach, pracowniach diagnostyki ob-

razowej), diatermie fizykoterapeutyczne oraz urządzenia do magnetoterapii (w zakładach, pra-

cowniach fizykoterapii) oraz urządzenia elektrochirurgiczne (m.in. w gabinetach zabiegowych,

w poradniach K, w blokach operacyjnych). Celem kontroli była ocena przestrzegania przez pra-

codawców przepisów prawa pracy w zakresie dotyczącym zapewnienia bezpiecznych i higienicz-

nych warunków pracy pracownikom podmiotów leczniczych, narażonym na działanie pól i pro-

mieniowania elektromagnetycznego przy obsłudze wybranych diagnostycznych i terapeutycz-

nych urządzeń medycznych, jak również oddziaływanie prewencyjne w ramach zapobiegania

występowaniu u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych wywoływanych zagroże-

niami zawodowymi związanymi z ww. czynnikami fizycznymi.

96

Główne nieprawidłowości oraz ich przyczyny

Do głównych nieprawidłowości stwierdzonych w wyniku kontroli można zaliczyć:

nieprzeprowadzanie badań i pomiarów pól oraz promieniowania elektromagnetycznego

w otoczeniu diagnostycznych i terapeutycznych urządzeń medycznych,

niewłaściwą identyfikację i oznakowanie źródeł i miejsc występowania pól i promieniowania

elektromagnetycznego,

nieudostępnianie pracownikom instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy określających spo-

soby wykonywania przez pracowników pracy, w tym stosowania w praktyce procedur redu-

kujących możliwość wystąpienia niepożądanych skutków zdrowotnych w wyniku nadmiernej

ekspozycji na pola i promieniowanie elektromagnetyczne,

niewskazywanie w skierowaniach na badania lekarskie, wydawanych pracownikom, w przy-

padku których ma miejsce ekspozycja zawodowa na pola i promieniowanie elektromagne-

tyczne, informacji o występowaniu na stanowiskach pracy wskazanych czynników fizycznych

oraz niezamieszczanie w skierowaniach aktualnych wyników badań i pomiarów tych czynni-

ków,

niedostosowanie programów szkoleń do rodzaju i warunków pracy wykonywanej przez pra-

cowników, w tym nieuwzględnianie zagrożeń związanych z ekspozycją na pola i promieniowa-

nie elektromagnetyczne.

W opinii kontrolujących uchybienia spowodowane były brakiem środków finansowych przezna-

czonych na działalność bieżącą podmiotów oraz brakiem właściwego nadzoru oraz wiedzy

w zakresie stosowania przepisów.


Inspektorzy pracy stwierdzili nieprawidłowości we wszystkich 15 poddanych kontroli podmiotach

leczniczych. Do pracodawców skierowano łącznie 42 decyzje pisemne oraz 25 decyzji ustnych.

W związku z dokonanymi w trakcie kontroli ustaleniami wydanych zostało ponadto 7 wystąpień,

zawierających łącznie 13 wniosków.

Wyniki kontroli wskazują na dużą skalę nieprawidłowości w zakresie realizacji podstawowych

obowiązków pracodawcy w zakresie eksploatacji diagnostycznych i terapeutycznych urządzeń

medycznych będących źródłami pól i promieniowania elektromagnetycznego, w tym uchybień

dotyczących badań i pomiarów, identyfikacji i oznakowania źródeł i miejsc występowania pól

i promieniowania elektromagnetycznego, skierowań na badania lekarskie, jak również progra-

mów szkoleń w dziedzinie bhp. Odnosząc się do wyników kontroli należy natomiast zwrócić

uwagę na zadowalający stan techniczny eksploatowanych urządzeń.

Ustalenia dokonane w toku kontroli wskazują ponadto, że w przypadku urządzeń do magnetote-

rapii nie występowała ekspozycja zawodowa, która przekraczałaby dopuszczalne wartości nor-

matywów higienicznych (miar ustalonych w ogólnie obowiązujących przepisach). Ekspozycja taka

miała natomiast miejsce w przypadku urządzeń elektrochirurgicznych oraz tomografów MRI.

97

Warto również zauważyć, że opisany powyżej niewystarczający stan przestrzegania przepisów

i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy nie skutkował wystąpieniem wypadków przy pracy zwią-

zanych z eksploatacją diagnostycznych i terapeutycznych urządzeń medycznych. Stwierdzone

uchybienia przyczyniły się jednakże do nadmiernej ekspozycji zawodowej pracowników na szko-

dliwe czynniki fizyczne.

Podjęte przez inspektorów pracy w ramach kontroli działania pozwoliły na wyeliminowanie lub

też znaczne ograniczenie zagrożeń związanych z ekspozycją pracowników na pola i promienio-

wanie elektromagnetyczne.

Poprawa przestrzegania przepisów prawa pracy i bhp w firmach wykonu-

jących prace na rzecz dystrybutorów i producentów energii elektrycznej

Podstawowym celem programu była ocena podmiotów wykonujących prace na sieci

dystrybucyjnej w zakresie spełnienia jednolitych kryteriów dotyczących przestrzegania przepisów

prawa pracy i bhp, a także wykonywania prac przy urządzeniach elektroenergetycznych sieci

dystrybucyjnej, wypadków przy pracy oraz rozwiązań systemowych dotyczących zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy. Istotą programu była jego dwuetapowość, tj.: samokontrola

podmiotów biorących udział w programie oraz weryfikacja działań podjętych przez

pracodawców na podstawie audytów przeprowadzonych przez inspektorów pracy.

Podczas spotkania rozpoczynającego program podkreślono rolę dobrych praktyk stosowanych

dla przeciwdziałania zagrożeniom występującym przy produkcji i dystrybucji energii elektrycznej.

Dużo czasu poświęcono na omówienie kwestii poprawności wystawiania poleceń pisemnych na

prace wykonywane przy urządzeniach elektroenergetycznych, przygotowania miejsca pracy oraz

składu brygad, ich kwalifikacji oraz upoważnień członków zespołu wykonawczego. Wszystkim

zgromadzonym przypomniano również o obowiązku pracodawcy wyposażenia pracowników

w odpowiednie środki ochrony indywidualnej oraz sprzęt ochronny do wykonywania pracy na

wysokości. W ramach szkolenia omówiono zagadnienia dotyczące organizacji bezpiecznej pracy

w energetyce po wejściu w życie rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 28.03.2013 r.

w sprawie bezpieczeństwa pracy przy urządzeniach energetycznych. Ponadto przedyskutowano

wymagania branżowe w zakresie bezpieczeństwa pracy podczas robót wykonywanych na liniach

kablowych i liniach napowietrznych oraz podczas wykonywania prac w technologii prac pod

napięciem.

W szkoleniu uczestniczyli reprezentanci sześciu firm wykonujących prace eksploatacyjne na

urządzeniach elektroenergetycznych systemu dystrybucji energii elektrycznej na sieci będącej

w zarządzie operatywnym spółki TAURON DYSTRYBUCJA SA, tj. firmy, które w ramach nadanych

upoważnień mogą samodzielnie wystawiać polecenia na prace oraz dopuszczać pracowników do

prac na polecenia pisemne. Ustalono również zasady i zakres audytów firm, które dobrowolnie

zgłosiły się do udziału w programie w 2014 roku.

98

W trakcie kontroli poaudytowych sprawdzeniem objęto między innymi: akta osobowe,

ewidencję czasu pracy, listy płac pracowników wykonujących prace przy urządzeniach

elektroenergetycznych – terminowość oraz wysokość wypłaty wynagrodzenia oraz innych

świadczeń związanych z pracą, poprawność zawieranych umów o pracę, przeprowadzanie

szkoleń bhp, poddawanie pracowników profilaktycznym badaniom lekarskim, ocenę ryzyka

zawodowego, stan techniczny obiektów, pomieszczeń, stanowisk pracy oraz zaplecza

higieniczno-sanitarnego i warsztatowego, stan oraz jakość zabezpieczeń maszyn i urządzeń,

bezpieczeństwo transportu wewnątrzzakładowego, magazynowania i składowania.

W dniu 16 czerwca 2014 r. w siedzibie Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach odbyło się

uroczyste podsumowanie tematu oraz wręczenie dyplomów. Na spotkaniu omówiono

najczęściej występujące nieprawidłowości. Na podkreślenie zasługują następujące fakty: we

wszystkich podmiotach nie wystąpiły nieprawidłowości w zakresie wypłat wynagrodzeń za pracę

i innych świadczeń związanych z wykonywaną pracą, dodatkowo w ciągu ostatnich trzech lat nie

zaistniały wypadki przy pracy: śmiertelne i zbiorowe oraz ciężkiego uszkodzenia ciała. Ponadto

wszystkie podmioty biorące udział w programie zatrudniają na podstawie umów o pracę trzon

kwalifikowanej kadry elektromonterów wyznaczonych do wykonywania poszczególnych

zabiegów eksploatacyjnych, tj. nie występowało w odniesieniu do tej grupy zawodowej zjawisko

doraźnego zatrudniania pracowników na podstawie umów „śmieciowych”.

Fotografia 25 Uroczyste zakończenie programu

Na uznanie zasługuje fakt, że wszystkie podmioty biorące udział w konkursie zatrudniają

kwalifikowanych elektromonterów wykonujących prace eksploatacyjne na sieci dystrybucji

energii elektrycznej. Ponadto we wszystkich podmiotach poddanych audytom stwierdzono,

że stosowana jest organizacja bezpiecznej pracy przyjęta wprost z energetyki zawodowej.

99

Program zrealizowano mając na względzie promowanie pracodawców, którzy organizują pracę

w sposób zapewniający wysoki poziom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników oraz

przestrzeganie przepisów prawa pracy. Dzięki udziałowi w programie wszystkie podmioty

gospodarcze dostosowały swoje zakłady do obowiązujących przepisów, by następnie przejść

pozytywnie audyt wewnętrzny oraz po kontroli przeprowadzonej przez inspektora pracy OIP

Katowice uzyskać dyplom potwierdzający realizację programu.

Promocja zasad bhp podczas wykonywania prac remontowych i konser-

wacyjnych – program kierowany do zakładów hutniczych, na rzecz których

wykonywane są prace przez podmioty zewnętrzne

Celem programu było ograniczenie zagrożeń związanych z wykonywaniem prac remontowych,

konserwacyjnych itp. wykonywanych bez zatrzymania cyklu produkcyjnego, realizowanych na

terenie zakładów hutniczych przy udziale firm obcych – mogących doprowadzić do wypadków

oraz chorób zawodowych. Ponadto – zapewnienie pracownikom, osobom i strukturom odpo-

wiedzialnym za bezpieczeństwo przy takich pracach dostępu do informacji i wiedzy o procedu-

rach umożliwiających ich wykonywanie w sposób skoordynowany, bezpieczny i pod nadzorem.

Docelową grupą realizowanego programu „Promocji zasad bhp podczas wykonywania prac re-

montowych i konserwacyjnych” były zakłady hutnicze na terenie, których prowadzi się prace

remontowe oraz firmy zewnętrzne wykonujące te prace, wśród których podejmowano działania

promujące przestrzeganie przepisów i zasad bhp, jak również dobre praktyki w tym zakresie.

7 maja 2014 r. Okręgowy Inspektorat Pracy w Katowicach zorganizował we współpracy z Arce-

lorMittal Poland SA seminarium „Organizacja bezpiecznej pracy wykonawców podczas inwestycji

i dużych remontów – wymiana dobrych praktyk”, w którym wzięło udział ponad 70 osób. Nadin-

spektor pracy Krajowej Sekcji Hutnictwa omówił regulacje prawne i zasady bhp dotyczące wyko-

nywania prac remontowych przez firmy zewnętrzne. Doświadczenia AMP S.A. przedstawili spe-

cjaliści spółki, którzy m.in. wskazali podstawy teoretyczne dobrych praktyk wprowadzonych

w spółce dzięki zastosowaniu modelu świadomości w zakresie bezpieczeństwa i tzw. krzywej

Bradleya, wypracowanych przez firmę DuPont. W dyskusji doświadczeniami w zakresie procedur

przy pracach wykonywanych przez wykonawców zewnętrznych podzielili się m. in. szef służby

bhp Huty Bankowej oraz przedstawiciele firm: CMC Poland z Zawiercia i HUTREM Serwis z Dą-

browy Górniczej.

100

Fotografia 26 Seminarium „Organizacja bezpiecznej pracy wykonawców podczas inwestycji

i dużych remontów – wymiana dobrych praktyk”

W celu realizacji przyjętych celów programu inspektorzy OIP w Katowicach podczas kontroli prac

remontowych na terenie 13 zakładów hutniczych zatrudniających ok. 8 tys. pracowników przy-

pominali podstawowe obowiązki zlecających i wykonawców. Podczas realizacji programu roz-

prowadzono m.in. kilkaset sztuk ulotek i broszur informacyjnych PIP oraz ZUS.

Konkurs wiedzy o bezpieczeństwie pracy w budownictwie dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, kształcących się w zawodach budowlanych

Konkurs wiedzy o bezpieczeństwie pracy w budownictwie dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych

kształcących się w zawodach budowlanych realizowany jest przy współudziale Śląskiej Rady ds.

Bezpieczeństwa Pracy w Budownictwie działającej przy Okręgowym Inspektorze Pracy wspólnie

ze Śląskim Kuratorem Oświaty. Celem konkursu jest działanie na rzecz poprawy bezpieczeństwa

pracy w budownictwie, a przede wszystkim kształtowanie kultury bezpieczeństwa pracy wśród

młodzieży.

101

Fotografia 27 Drużyny podczas eliminacji finałowych wraz z komisją konkursową

Fotografia 28 Uczestnicy konkursu wraz z komisją konkursową i zaproszonymi gośćmi

W tegorocznej, XV edycji konkursu udział wzięło 25 szkół kształcących w zawodach budowlanych

z terenu Śląska. Po przeprowadzonych eliminacjach szkolnych, a następnie międzyszkolnych do

udziału w finale zakwalifikowanych zostało 5 dwuosobowych zespołów reprezentujących 5 róż-

nych szkół. Pytania, na które odpowiadali uczniowie obejmowały zagadnienia związane z bezpie-

czeństwem i higieną pracy w budownictwie, podstawami prawa pracy, jak również z zakresu

pierwszej pomocy przedlekarskiej. Laureatami XV finału konkursu została drużyna z Zespołu

Szkół Zawodowych w Jastrzębiu-Zdroju.

102

Konkurs wiedzy o bezpieczeństwie i higienie pracy dla uczniów kształcą-cych się w zawodzie górnik eksploatacji podziemnej i technik górnictwa podziemnego „Bezpieczny skok z bhp do górnictwa”

W 2014 roku Okręgowy Inspektorat Pracy w Katowicach wspólnie z Wyższym Urzędem Górni-

czym zorganizowali IV edycję konkursu „Bezpieczny skok z bhp do górnictwa”. Honorowy patro-

nat nad tegorocznym konkursem objął wojewoda śląski Piotr Liwa. Nadrzędną rolą konkursu jest

popularyzacja wśród młodzieży szkół o profilu górniczym zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

które w przyszłości zaprocentują lepszym przygotowaniem do bezpiecznej i bezwypadkowej pra-

cy.

Fotografia 29 Zmagania konkursowe

W bieżącym roku w finałowych zmaganiach wzięło udział łącznie ośmioro uczniów wyłonionych

podczas szkolnych i międzyszkolnych eliminacji konkursu. Zmagania konkursowe miały bardzo

emocjonujący przebieg. Uczniowie kształcący się w zawodzie górnik eksploatacji podziemnej

oraz w zawodzie technik górnictwa podziemnego w pierwszej kolejności musieli zjechać pod

ziemię, by zmierzyć się z częścią praktyczną konkursu. W ramach tej części konkursowej, każdy

uczestnik odpowiadał na 3 pytania problemowe dotyczące m.in. urządzeń odstawy i transportu

materiałów, zagrożeń naturalnych i technicznych oraz profilaktyki w ich zwalczaniu. Po zaciętej

walce „na dole” uczestnicy rozwiązywali test sprawdzający ich wiedzę teoretyczną składający się

z 30 pytań. Suma wyników części praktycznej i teoretycznej pozwoliła wyłonić zwycięzców

IV edycji konkursu.

Wszyscy uczestnicy otrzymali dyplomy uznania oraz nagrody rzeczowe ufundowane przez Okrę-

gowy Inspektorat Pracy w Katowicach, Wyższy Urząd Górniczy, Centrum Informacji Naukowej

i Biblioteki Akademickiej w Katowicach, Kuratorium Oświaty w Katowicach, Kompanię Węglową

SA, Katowicki Holding Węglowy SA, Południowy Koncern Węglowy SA oraz Jastrzębską Spółkę

Węglową SA.

103

Fotografia 30 Okręgowy Inpektor Pracy Beata Marynowska z uczestnikami konkursu i przedstawicielami partnerów

Akademia SIP

IV edycja projektu szkoleniowego przeznaczonego dla społecznych inspektorów pracy „Akademia

SIP” w bieżącym roku sprawozdawczym była realizowana w ramach kampanii informacyjno-

promocyjnej „Bezpieczeństwo pracy zależy od Ciebie". Celem projektu jest podnoszenie kompe-

tencji społecznych inspektorów pracy w zakresie przepisów prawa pracy, zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy oraz psychologii pracy i tradycji społecznego nadzoru nad warunkami pracy. Part-

nerami „Akademii SIP” są regionalne centrale związków zawodowych: Zarząd Regionu Niezależ-

nego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, Rada Ogólnopolskiego Porozumienia

Związków Zawodowych Województwa Śląskiego oraz Zarząd Wojewódzki Forum Związków Za-

wodowych.

W ramach realizacji IV edycji projektu szkoleniowego „Akademia SIP” na rok 2014, przyjęto zgło-

szenia i zakwalifikowano do udziału w zajęciach 30 społecznych inspektorów pracy branży kole-

jowej.

5 lutego 2014 r. w siedzibie Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach odbyła się uroczysta

inauguracja IV edycji Akademii SIP oraz pierwsze zajęcia, poświęcone omówieniu uprawnień,

obowiązków i odpowiedzialności społecznych inspektorów pracy. Ponadto przybliżone zostały

zasady współpracy SIP ze związkami zawodowymi oraz organami nadzoru nad warunkami pracy.

104

Fotografia 31 Zastępca Okręgowego Inspektora Pracy ds.Prawno-Organizacyjnych Renata Pięta omawia projekt „Akademia SIP”

Cykl sześciu szkoleń obejmował takie zagadnienia jak: funkcjonowanie organów nadzoru nad

warunkami pracy, nawiązywanie i rozwiązywane umów o pracę, systemy czasu pracy, regulami-

ny wynagradzania, identyfikacja zagrożeń w środowisku pracy, wypadki przy pracy, mobbing

i dyskryminacja w miejscu pracy oraz tradycje społecznego nadzoru nad warunkami pracy na

Śląsku.

Zajęcia zakończyły się 14 maja 2014 r. Trzydziestu społecznych inspektorów pracy zakładów

branży kolejowej po rozwiązaniu końcowego testu wiedzy otrzymało z rąk Okręgowego Inspek-

tora Pracy Beaty Marynowskiej dyplomy za udział w ww. programie.

Fotografia 32 Wręczenie dyplomów

105

DZIAŁALNOŚĆ PROMOCYJNO-PREWENCYJNA

Kampania informacyjno-promocyjna „Zanim podejmiesz pracę”

Na szczególną uwagę zasługuje realizowana w roku sprawozdawczym kampania informacyjno-

promocyjna pt.: „Zanim podejmiesz pracę”. Jej odbiorcami byli pracownicy i osoby przygotowu-

jące się do podjęcia pracy, studenci, uczniowie, a także pracodawcy, partnerzy społeczni i insty-

tucjonalni. Celem podjętych działań było upowszechnianie wiedzy o obowiązujących przepisach

prawa pracy przy zatrudnianiu, specyfice zatrudnienia pracowniczego w stosunku do zatrudnie-

nia niepracowniczego w zakresie przysługujących praw, obowiązków, a także warunków ubez-

pieczenia społecznego. Realizacja kampanii koncentrowała się głównie na organizacji szkoleń,

prelekcji i konkursów dla uczniów i młodocianych zatrudnionych w celu przygotowania zawodo-

wego. W okresie od maja do czerwca 2014 r. pracownicy OIP w Katowicach zorganizowali cykl

prelekcji pt. „Zanim podejmiesz pracę wakacyjną” – organizowanych dla uczniów szkół ponad-

gimnazjalnych połączonych z konkursem sprawdzającym nabytą wiedzę.

Fotografia 33 Lauraci konkursu sprawdzajacego wiedzę

106

W trakcie spotkań z uczniami omawiano zagadnienia związane z zatrudnianiem, ze szczególnym

uwzględnieniem praw i obowiązków przysługujących młodym ludziom wkraczającym na rynek

pracy. Przedstawiano realia panujące na rynku zatrudnienia związane z coraz powszechniejszym

zawieraniem umów prawa cywilnego oraz zwracano uwagę na konsekwencje wyboru tej formy

zatrudnienia, by młodzi ludzie mieli świadomość tego, że rezygnując z podpisania umowy o pracę

– tracą gwarancję uprawnień określonych przepisami kodeksu pracy. Umowy prawa cywilnego

zakładają równość stron, strony mogą więc dowolnie regulować swoje wzajemne zobowiązania

i od świadomości osób zależą wynegocjowane warunki umowy.

Fotografia 34 Spotkanie z uczniami

Wspierając praktyczne przygotowanie młodego pokolenia do bezpiecznego i zgodnego z prawem

pracy wykonywania zawodu akcją objęto również studentów Politechniki Śląskiej w Gliwicach

oraz Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Spotkania ze studentami zamierzającymi odbyć prak-

tyki zawodowe, staż lub podjąć pierwszą pracę zarobkową poświęcone były głównie tematyce

prawa pracy oraz organizacji bezpiecznej pracy. Działania te realizowano w ramach podpisanych

w 2013 r. porozumień o wzajemnej współpracy pomiędzy OIP w Katowicach i rektorami wyżej

wymienionych uczelni, a także we współpracy z Federacją Stowarzyszeń Naukowo Technicznych

NOT.

Ponadto pracownicy Okręgu starali się dotrzeć z przekazem kampanii do pracodawców, w tym

tych, którzy zatrudniają pracowników młodocianych. Działania te były realizowane między inny-

mi we współpracy z cechami rzemiosł różnych oraz Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.

107

W ramach realizacji kampanii pracownicy OIP w Katowicach uczestniczyli również w targach pra-

cy, dniach otwartych oraz młodzieżowych dniach pracy, by tą drogą dotrzeć z programem do

pracowników, pracodawców, jak również młodych ludzi podejmujących pierwszą w swej karierze

zawodowej pracę; w tym m.in. w mini Giełdzie Pracodawcy i Przedsiębiorczości, która została

zorganizowana na Wydziale Zamiejscowym Politechniki Śląskiej w Katowicach oraz w najwięk-

szych uczelnianych targach pracy w Polsce – XVI edycji „Inżynierskich Targów Pracy i Przedsię-

biorczości" zorganizowanych przez Politechnikę Śląską w Gliwicach.

Organizowane przez OIP Katowice stoiska informacyjno-promocyjne cieszyły się ogromnym zain-

teresowaniem osób zwiedzających. Uczestnictwo w targach stanowiło dobrą okazję do prezen-

towania oferty skierowanej do studentów, absolwentów i pracowników naukowych określonych

specjalizacji i kierunków kształcenia. Była również kolejnym krokiem do utrwalania wizerunku

Państwowej Inspekcji Pracy, jako nowoczesnej instytucji państwowej wspierającej pracowników

i pracodawców.

Realizując kampanię „Zanim podejmiesz pracę” wprowadzono nową – do tej pory nierealizowa-

ną formę popularyzacji, jaką jest poradnictwo w kościele. W trakcie spotkania nt. obowiązują-

cych przepisów prawa pracy przy zatrudnianiu oraz warunkach legalnego wykonywania pracy

uczestnicy mieli możliwość skorzystania z bezpłatnej porady prawnej. Kampania „Zanim podej-

miesz pracę” rozpowszechniana była również poprzez środki masowego przekazu. Koordynator

programu uczestniczył w audycji radiowej Radia eM poświęconej w całości realizowanej przez

PIP kampanii informacyjno-prewencyjnej „Zanim podejmiesz pracę”. Ponadto prawnik z bielskie-

go oddziału OIP Katowice nawiązała współpracę z redakcją gazety „Nad Sołą i Koszarawą”, gdzie

publikowane są artykuły o tematyce prawa pracy.

Forum Górnicze „Uwaga! Pył! Zabezpiecz się! Na wszelki wypadek…”

W ramach kampanii informacyjno-prewencyjnej „Bezpieczeństwo pracy zależy od Ciebie” 13

marca 2014 r. na Wydziale Górnictwa i Geologii Politechniki Śląskiej w Gliwicach odbyło się Fo-

rum Górnicze pn. „Uwaga! Pył! Zabezpiecz się! Na wszelki wypadek...", którego pomysłodawcą

była Beata Marynowska – Okręgowy Inspektor Pracy w Katowicach. Wydarzenie zostało zorgani-

zowane przy współudziale Rektora Politechniki Śląskiej w Gliwicach prof. dr. hab. inż. Andrzeja

Karbownika, a wśród gości honorowych był Leszek Zając – Zastępca Głównego Inspektora Pracy,

który odczytał adresowany do uczestników Forum list Głównego Inspektora Pracy Iwony Hickie-

wicz.

Forum skierowane było do pracowników sektora górniczego, jak również studentów kierunków

związanych z górnictwem, którzy swoją zawodową przyszłość wiążą z tą branżą.

108

Fotografia 35 Panel dyskusyjny podczas Forum Górniczego

W dyskusji wzięli udział zaproszeni eksperci z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach,

Politechniki Śląskiej w Gliwicach, Wyższego Urzędu Górniczego w Katowicach, Instytutu Medycy-

ny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu oraz przedstawiciele spółek węglowych z tere-

nu województwa śląskiego. Poruszane zagadnienia obejmowały m.in. kwestie dotyczące edukacji

dla górnictwa w zakresie bhp, minimalizowania zagrożeń związanych z zapyleniem, skuteczności

środków ochrony indywidualnej, a także wpływu profilaktyki przeciwpyłowej na zmniejszenie

ilości zachorowań na pylicę. W forum uczestniczyło 46 przedstawicieli pracodawców oraz 257

studentów.

Zarządzanie bezpieczeństwem pracy – prewencja wypadkowa w małych

zakładach pracy

Celem programu było ograniczenie zagrożeń wypadkowych w zakładach zatrudniających do 50

pracowników, w których odnotowano wypadki ciężkie i śmiertelne przy pracy. Realizację pro-

gramu oparto rozpowszechnianiu wiedzy poprzez organizację szkoleń dla pracodawców, rozdy-

sponowaniu materiałów wydanych nakładem PIP oraz wsparciu merytorycznym przedsiębiorstw,

które są zaangażowane w osiągnięcie poprawy bezpieczeństwa pracy i ograniczenie zagrożeń

wypadkowych. Doboru zakładów pracy do programu dokonano na podstawie analizy danych

z bazy ZUS IWA oraz bazy danych znajdującej się w Okręgowym Inspektoracie Pracy. W roku

sprawozdawczym programem objęto 40 pracodawców.

109

W ramach realizacji programu inspektorzy pracy przeprowadzili szkolenie dla pracodawców

i pracowników. Prowadzący szkolenia inspektorzy pracy omówili zasady postępowania powy-

padkowego, a także wybrane aspekty oceny ryzyka zawodowego w oparciu o listę kontrolną.

W kontrolowanych zakładach pracy w wyniku uczestnictwa w programie dokonano ponownej

wewnętrznej analizy dokumentacji ryzyka zawodowego oraz procesów technologicznych stoso-

wanych przez zakłady w ramach procesów produkcji. Po analizach dokumentacji, pracodawcy

zapoznali z dokumentacją wszystkich zatrudnionych w zakładach pracy pracowników oraz prze-

prowadzali dodatkowe szkolenia pracowników w zakresie występujących podczas pracy zagro-

żeń.

Z opinii uczestników wynika, że uczestnictwo w programie poszerza wiedzę na temat bezpie-

czeństwa pracy i zapobiegania wypadkom przy pracy. Ankieta specjalistyczna przekazana pod-

czas szkolenia w opinii pracodawców, pozwala samodzielnie sprawdzić, jak kwestie oceny ryzyka

zawodowego

i wypadków przy pracy realizowane są w praktyce, czy nie pominięto istotnych problemów anali-

zując ryzyko zawodowe lub sporządzając protokół powypadkowy. Uczestnictwo w szkoleniu we-

dług pracodawców pozwoliło im w inny sposób spostrzegać zagrożenia występujące na stanowi-

skach pracy.

Program prewencyjny dla mikro zakładów „Zdobądź dyplom PIP”

Głównym celem programu prewencyjnego jest wsparcie mikro przedsiębiorstw, które przystąpiły

do działań zmierzających do poprawy warunków bhp oraz doprowadzenia do stanu zgodnego

z obowiązującymi przepisami prawa pracy, jak również upowszechnianie wiedzy i przykładów

dobrych praktyk w zakresie zapobiegania i ograniczania ryzyka zawodowego.

Program ten adresowany jest do małych pracodawców (zatrudniających do 9 pracowników),

którzy chcą zwiększyć bezpieczeństwo własne i wszystkich zatrudnionych w zakładzie. Idea pro-

gramu oparta jest na zasadzie samokontroli prowadzonej przez pracodawcę przy eksperckiej

pomocy inspektora pracy. Na podstawie zdobytej wiedzy pracodawca identyfikuje występujące

w zakładzie nieprawidłowości, ocenia skalę problemów i zagrożeń, a następnie określa sposoby

i terminy ich likwidacji. Wyeliminowanie nieprawidłowości zaowocuje – po przejściu audytu

przeprowadzonego przez inspektora pracy – przyznaniem Dyplomu PIP.

W ramach realizacji programu prewencyjnego Państwowej Inspekcji Pracy „Zdobądź Dyplom

PIP” w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Katowicach podjęto szereg działań mających na celu

zachęcanie przedsiębiorców do wzięcia udziału w programie. W okresie pierwszego półrocza

przeprowadzono dwa szkolenia: w dniu 15.01.2014 r. w Oddziale OIP w Bielsku-Białej dla grupy

24 pracodawców oraz w dniu 18.02.2014 r. w siedzibie OIP Katowice dla grupy 21 pracodawców.

110

Podczas szkolenia uczestnicy, którzy zadeklarowali swój udział w programie uzyskali informacje

na temat tego, jak korzystać z wydawnictwa PIP „Lista kontrolna z komentarzem”, jak również

zostali powiadomieni o czasie przeznaczonym na dostosowanie swojego zakładu pracy i przygo-

towaniu do audytu.

Fotografia 36 Szkolenie dla pracodawców

Szkolenia podzielone na dwa bloki tematyczne: prawo pracy oraz BHP prowadzili inspektorzy pracy OIP Katowice omawiając poszczególne zagadnienia, odnosząc się do przykładów z wielo-letniej praktyki inspektorskiej.

Korzystając ze zdobytej w trakcie szkolenia wiedzy, pracodawcy samodzielnie identyfikowali występujące w ich zakładach pracy nieprawidłowości, a następnie eliminowali je – zasięgając dodatkowej pomocy pracowników OIP w Katowicach. Z chwilą dostosowania swoich zakładów do wymagań prawnych i obowiązujących standardów bhp pracodawcy zgłaszali się do przystą-pienia do audytów. Inspektorzy pracy przeprowadzili łącznie 43 kontrole audytowe, z czego na podstawie oceny stopnia dostosowania zakładów do obowiązujących przepisów wydali 18 pozy-tywnych ocen uprawniających do uzyskania dyplomu PIP.

W dniu 20 listopada 2014 r. w siedzibie Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach odbyło się uroczyste rozdanie Dyplomów dla najlepszych pracodawców.

111

Fotografia 37 Wręczenie dyplomów PIP

W trakcie uroczystego podsumowania realizacji programu pracodawcy mieli również okazję wzięcia udziału w szkoleniu z zakresu udzielania pierwszej pomocy. Podczas kursu, wykładom teoretycznym towarzyszyły ćwiczenia praktycznej.

„Pracodawca – organizator pracy bezpiecznej”

W 2014 roku Okręgowy Inspektorat Pracy w Katowicach po raz 21 zorganizował konkurs „Praco-dawca – organizator pracy bezpiecznej”, w którym uczestniczyło 23 pracodawców.

Etap regionalny odbył się 15 października 2014 r. w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskie-go w Katowicach. Finał konkursu został połączony z uroczystą galą związaną z obchodami 95-lecia Inspekcji Pracy w Polsce. Wzięli w niej udział przedstawiciele władz wojewódzkich, organów nadzoru i kontroli warunków pracy, środowisk naukowych, stowarzyszeń działających w ochro-nie pracy, związków zawodowych i organizacji pracodawców.

Komisja konkursowa pod przewodnictwem Okręgowego Inspektora Pracy w Katowicach uhonoro-wała następujących pracodawców: w kategorii do 50 zatrudnionych pierwsze miejsce otrzymała firma „WĘGLOSPED” Karol Gwóźdź i Wspólnicy spółka jawna w Lędzinach, na drugim miejscu upla-sowało się Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe „ADW” sp. z o.o. w Wyrach, trzecie miejsce zajęła firma MEKMED s.c. Przychodnia Lekarska Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Katowi-cach. W kategorii od 51 do 250 zatrudnionych pierwsze miejsce zajęła firma POL-EKO-APARATURA sp.j. A. Polok-Kowalska, S. Kowalski w Wodzisławiu Śląskim, drugie miejsce zdobyła firma BGH POLSKA sp. z o.o. w Katowicach, trzecie miejsce wywalczyła URSA Polska sp. z o.o. w Dąbrowie Górniczej, ponadto w wymienionej kategorii przyznano wyróżnienie firmie PREVAC sp. z o.o. w Rogowie.

112

Fotografia 38 Uczestnicy konkursu „Pracodawca – organizator pracy bezpiecznej”

W kategorii powyżej 250 zatrudnionych zaszczytne pierwsze miejsce zdobył TAURON Wytwarza-nie Spółka Akcyjna – Oddział Elektrownia Jaworzno III w Jaworznie, drugie miejsce MAGNETI MARELLI SUSPENSION SYSTEMS BIELSKO sp. z o.o. w Bielsku – Białej, na trzecim miejscu znalazło się Uniwersyteckie Centrum Okulistyki i Onkologii Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 5 Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.

Fotografia 39 Laureaci konkursu

113

„Poznaj swoje prawa w pracy”

W roku 2014 do pierwszego etapu konkursu przystąpiło 30 szkół i 60 uczniów, do drugiego – 29 szkół oraz 58 uczniów. Konkurs „Poznaj Swoje Prawa w Pracy” ma na celu upowszechnianie pro-blematyki przepisów prawa pracy wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Przebiega w trzech etapach: szkolnym, regionalnym i centralnym, które realizowane są w ciągu roku szkolnego 2014/2015.

Fotografia 40 Finał II etapu konkursu

Finał II etapu odbył się 18 grudnia 2014 r. w Centrum Informacji Naukowej i Bibliotece Akade-mickiej w Katowicach. W zmaganiach wzięło udział 47 uczniów z 25 szkół ponadgimnazjalnych biorących udział w programie edukacyjnym PIP „Kultura Bezpieczeństwa”. Uczestnicy odpowia-dali na 35 pytań z zakresu prawa pracy i BHP. Poziom wiedzy uczniów był bardzo wysoki, dwie osoby rozwiązały test bezbłędnie, a siedmioro uzyskało 34 na 35 możliwych do zdobycia punk-tów, w związku z czym zaistniała konieczność zorganizowania dogrywki. Ostatecznie laureatami Konkursu zostały:

I miejsce - Kinga Frankowska z Zespołu Szkół Technicznych w Wodzisławiu Śląskim. II miejsce – Dominika Lankocz z Zespołu Szkół Ekonomicznych im. Oskara Langego w Wodzisławiu Śląskim. III miejsce – Karolina Glin z VI Liceum Ogólnokształcącego im. Jarosława Dąbrowskiego w Często-chowie.

Zwycięzcy otrzymali nagrody rzeczowe ufundowane przez Okręgowy Inspektorat Pracy oraz Cen-trum Informacji Naukowej i Bibliotekę Akademicką, a także okolicznościowe dyplomy. Nauczycie-le oraz uczniowie mieli ponadto okazję spotkania z rzecznikiem prasowym CINiBA, specjalistą ds. public relations, która przedstawiła możliwości praktycznego korzystania z zasobów naukowych biblioteki. Po skończonej prezentacji uczniowie mogli wziąć dodatkowo udział w quizie dot. CI-NIB-y; trójka z nich otrzymała nagrody rzeczowe jako wyróżnienie za wiedzę dotyczącą tej no-woczesnej placówki naukowej. Dodatkowo dla nauczycieli, opiekunów uczniów zorganizowano szkolenie z zakresu udzielania pierwszej pomocy. Wykładom teoretycznym towarzyszyły również ćwiczenia praktyczne.

114

Konkurs dla pracowników młodocianych

W marcu i kwietniu 2014 roku inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach

przewodniczyli Komisjom Konkursowym XIV edycji etapu regionalnego Ogólnopolskiego Konkur-

su Wiedzy o zasadach bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników młodocianych zatrudnio-

nych w rzemiośle „BEZPIECZNIE OD STARTU”.

W dniu 28 marca 2014 r. w siedzibie Beskidzkiej Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Bielsku

Białej w konkursie wzięło udział 21 uczniów. W dniu 10 kwietnia 2014 r. w częstochowskiej Izbie

Rzemiosła i Przedsiębiorczości zgłosiło się do konkursu 6 uczniów, natomiast 8 kwietnia 2014 r.

w siedzibie Izby Rzemieślniczej oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Katowicach uczestni-

czyło 18 uczniów z całego województwa śląskiego.

Laureatami na szczeblu regionalnym XIV ogólnopolskiego Konkursu dla pracowników młodocia-

nych z zakresu znajomości prawnej ochrony pracy oraz technicznych warunków pracy zostali,

a tym samym do etapu ogólnopolskiego zakwalifikowali się z rejonu Katowic: Kamil Doroz i Maria

Sobota, z rejonu Bielska-Białej: Magdalena Krzanak i Justyna Gołek, z rejonu Częstochowy: San-

dra Kania i Tomasz Opara.

Buduj bezpiecznie

W trakcie uroczystości wręczenia nagród laureatom I etapu XXI edycji konkursu „Pracodawca –

organizator pracy bezpiecznej” w dniu 15 października 2014 r. w Teatrze Śląskim im. Stanisława

Wyspiańskiego odbyło się także uroczyste rozstrzygnięcie konkursu pt. „Buduj bezpiecznie”. Or-

ganizatorem konkursu są okręgowe inspektoraty pracy, a celem jest upowszechnianie bezpiecz-

nych i higienicznych warunków pracy na placach budów, w tym promowanie wykonawców robót

budowlanych, którzy zapewniają bezpieczne stanowiska pracy w procesie realizacji obiektów

budowlanych oraz przyczynia się do ogólnego wzrostu poziomu bezpieczeństwa pracy w budow-

nictwie w skali kraju.

W roku 2014 do ww. konkursu zgłosiło się 5 budów. Komisja Konkursowa przyznała nagrody dla

następujących budów:

I miejsce

SKANSKA SA Oddział Budownictwa Ogólnego w Katowicach Filia w Kielcach

Budowa SILESIA BUSINESS PARK w Katowicach

115

II miejsce

Warbud SA w Warszawie

Budowa wielofunkcyjnego budynku międzynarodowego Centrum Konferencyjnego w Katowi-cach

III miejsce

Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego Chemobudowa – Kraków SA w Krakowie

Budowa Archiwum Państwowego w Bielsku-Białej

Bezpieczne Gospodarstwo Rolne

Do tegorocznej edycji konkursu „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne” na terenie województwa

śląskiego zgłosiło się 31 osób pełnoletnich, prowadzących produkcyjną działalność rolniczą.

W województwie śląskim konkurs przebiegał w dwóch etapach: regionalnym (OR KRUS Często-

chowa i PT KRUS Katowice) i wojewódzkim. Pracownicy Okręgowego Inspektoratu w Katowicach

w etapie regionalnym przeprowadzili wizytacje 25 gospodarstw oraz 6 gospodarstw w etapie

wojewódzkim.

3 lipca 2014 r. w siedzibie Oddziału Regionalnego KRUS w Częstochowie odbył się wojewódzki

finał konkursu Bezpieczne Gospodarstwo Rolne 2014, w którym wzięło udział 6 gospodarstw

z terenu woj. śląskiego. Spośród sześciu zwizytowanych w tym roku gospodarstw komisja, w

której skład wchodzili przedstawiciele OIP w Katowicach nagrodziła trzy najlepsze gospodarstwa.

Fotografia 41 Laureaci konkursu „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne”

116

Laureatami konkursu „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne" 2014 zostali:

I miejsce – Elżbieta i Janusz Trendowie ze Ślęzan, powiat częstochowski II miejsce – Agnieszka i Bogdan Rusinowie z Przyszowic, powiat gliwicki III miejsce – Jadwiga i Zenon Galiczakowie z miejscowości Ługi Radły, powiat kłobucki

Kampania informacyjno-prewencyjna „Szanuj życie! Bezpieczna praca w gospodarstwie rolnym”

W ramach kampanii informacyjno-prewencyjnej „Szanuj życie! Bezpieczna praca w gospodar-

stwie rolnym” pracownicy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach wspólnie z partnerami

społecznymi przeprowadzili:

5 szkoleń dla 167 rolników,

18 prelekcji dla 639 uczniów szkół rolniczych, podstawowych i gimnazjów położonych na

terenach wiejskich.

W trakcie szkoleń omawiano zagadnienia związane z przyczynami wypadków rolnictwie indywi-

dualnym i informowano o sposobach zapobiegania im.

Na terenie województwa śląskiego zostało przeprowadzonych 7 konkursów, w których uczestniczy-

ło 257 rolników. Tak jak w latach poprzednich, prowadzono działania prewencyjne wśród dzieci

i młodzieży. Przeprowadzono akcje pod nazwą: „Bezpieczne Ferie”, „Bezpieczne dziecko na wsi”

i „Bezpieczne wakacje”. Zagadnienia związane z ochroną zdrowia i życia w procesie pracy rolniczej

pracownicy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach promowali podczas dożynek i na innych

imprezach masowych organizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Przedstawiciele

Okręgowego Inspektoratu Pracy zorganizowali stoiska informacyjne PIP podczas następujących

imprez:

Dni Otwarte Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Mikołowie,

XV Dożynki Wojewódzkie Województwa Śląskiego w Pilchowicach.

W 2014 r. pracownicy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach przeprowadzili łącznie 150

wizytacji gospodarstw, w tym :

26 wizytacji wiosennych prac polowych,

60 wizytacji prac żniwnych,

21 wizytacji jesiennych prac polowych,

12 wizytacji gospodarstw rolników indywidualnych,

31 wizytacji gospodarstw w ramach konkursu „ Bezpieczne gospodarstwo rolne ”.

W wizytowanych gospodarstwach pracowało 183 rolników.

117

Porozumienia Okręgowego Inspektora Pracy

Znaczącym zakresem działalności prewencyjno-promocyjnej są porozumienia z partnerami spo-

łecznymi. W roku 2014 Okręgowy Inspektor Pracy w Katowicach Beata Marynowska wraz z sze-

fami OIP z Opola – Arkadiuszem Kapuścikiem oraz z Krakowa – Tadeuszem Ficem zawarli poro-

zumienie dotyczące współpracy ze Śląsko-Małopolskim Oddziałem Straży Granicznej. Uroczyste

podpisanie dokumentów w sprawie zasad wzajemnej współpracy miało miejsce 7 stycznia 2014 r.

w siedzibie Śląsko-Małopolskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu. Porozumienie sygno-

wał także Komendant Śląsko-Małopolskiego Oddziału Straży Granicznej ppłk SG Waldemar Ho-

łodniuk.

Główne obszary współpracy mają obejmować m. in. przekazywanie informacji na temat cudzo-

ziemców pracujących nielegalnie, podejmowanie wspólnych kontroli przestrzegania przepisów

dotyczących legalności zatrudnienia, wykonywania pracy oraz prowadzenie szkoleń doskonalą-

cych.

Fotografia 42 Podpisanie porozumienia ze Strażą Graniczną

Dnia 9 października zawarto porozumienie o współpracy między Okręgowym Inspektorem Pracy

w Katowicach Beatą Marynowską a Śląskim Komendantem Wojewódzkim Państwowej Straży

Pożarnej nadbryg. Markiem Rączką. Strony zobowiązały się do stałego współdziałania na rzecz

poprawy bezpieczeństwa pracy i ochrony przeciwpożarowej. Współpraca obejmować ma działa-

nia mające na celu ochronę życia i zdrowia pracowników przed zagrożeniami w środowisku pra-

cy, zwłaszcza poprzez wzajemne przekazywanie istotnych informacji dotyczących stanu bezpie-

118

czeństwa pracy i ochrony przeciwpożarowej w zakładach. Porozumienie obejmuje również m. in.

wzajemne informowanie i koordynację działań zmierzających do eliminacji zagrożeń zawodo-

wych i wypadkowych oraz przeciwpożarowych w zakładach pracy, jak również niezwłoczne prze-

kazywanie informacji o zaistniałych katastrofach związanych z działalnością pracodawców lub w

których uczestniczyli pracownicy oraz śmiertelnych, zbiorowych i ciężkich wypadkach przy pracy.

Fotografia 43 Okręgowy Inspektor Pracy Beata Marynowska oraz Śląski Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej nadbrygadier Marek Rączka

W dniu 4 listopada 2014 r. miało miejsce podpisanie porozumienia o współpracy, jakie Okręgowy

Inspektorat Pracy w Katowicach zawarł z Izbą Rzemieślniczą oraz Małej i Średniej Przedsiębior-

czości w Katowicach, Beskidzką Izbą Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Bielsku-Białej, Częstochow-

ską Izbą Rzemiosła i Przedsiębiorczości oraz Izbą Rzemieślniczą w Rybniku. Uroczystość odbyła

się w siedzibie Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach. Swoje podpisy pod dokumentem

złożyli: Okręgowy Inspektor Pracy w Katowicach Beata Marynowska, prezes Izby Rzemieślniczej

oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Katowicach prof. dr hab. Jan Klimek, prezes Beskidzkiej

Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Bielsku-Białej Kazimierz Góralczyk, prezes zarządu Często-

chowskiej Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości dr Włodzimierz Biniek oraz prezes Izby Rzemieślni-

czej w Rybniku Andrzej Korbasiewicz.

119

Współpraca obejmować będzie m. in. wymianę informacji na temat zagrożeń występujących

w procesach pracy w zakładach rzemieślniczych, działania mających na celu eliminowanie zagro-

żeń lub ograniczanie ich oddziaływania, podniesienie poziomu wiedzy w zakresie prawa pracy,

przepisów bhp wśród pracodawców i pracowników zakładów rzemieślniczych, a także wspólne

przedsięwzięcia o charakterze informacyjno-promocyjnym oraz prewencyjnym. Ponadto, współ-

działanie w zakresie działalności szkoleniowej ma polegać na wspólnych naradach szkoleniowo –

konsultacyjnych oraz organizowaniu akcji i imprez o charakterze promocyjnym (np. konkursów

dla pracodawców czy konkursów wiedzy o bhp dla młodzieży zatrudnionej w rzemiośle).

Fotografia 44 Spotkanie z przedstawicielami izb rzemieślniczych

Na zakończenie spotkania prof. dr hab. Jan Klimek – Prezes Izby Rzemieślniczej oraz Małej i Śred-

niej Przedsiębiorczości w Katowicach wręczył Okręgowemu Inspektorowi Pracy Beacie Mary-

nowskiej dyplom będący wyrazem wdzięczności i uznania za dotychczasową 20-letnią współpra-

cę obu instytucji.

120

PODSUMOWANIE

Wraz ze zmieniającą się sytuacją ekonomiczno-społeczną i pogorszeniem się koniunktury gospo-

darczej w Unii Europejskiej, zmieniały się także priorytety polityki gospodarczej i społecznej

w naszym kraju, a w następstwie tego także plany działalności inspekcji pracy w zakresie ochrony

pracy. Niezmienny pozostawał jednak cel i podmiot działalności inspekcji pracy, skierowany na

poprawę warunków pracy człowieka w procesie produkcyjnym. Celowi temu służą, oprócz po-

dejmowanych kroków administracyjnych, w coraz większym stopniu przedsięwzięcia o charakte-

rze promocyjnym i prewencyjnym, skierowane do stron stosunku pracy, partnerów społecznych,

ale również środowisk małych społeczności lokalnych.

Przedstawiona w sprawozdaniu ocena stanu praworządności w stosunkach pracy oraz realizo-

wanych przez Okręgowy Inspektorat Pracy w Katowicach zadań nie obejmuje całokształtu dzia-

łalności, ale wskazuje na najważniejsze obszary działalności urzędu, a zakres nieprawidłowości

stwierdzanych w trakcie kontroli prowadzonych przez organy PIP odzwierciedla stan praworząd-

ności w stosunkach pracy. Stan ten i poziom nieprawidłowości w zasadzie nie zmieniają się na

przestrzeni kolejnych okresów sprawozdawczych. Podobne są również przyczyny powstania nie-

prawidłowości, tj.: sytuacja ekonomiczno-finansowa pracodawców, nieznajomość przepisów

prawa przez pracodawców lub osoby działające w ich imieniu, a w niektórych przypadkach świa-

dome naruszanie uprawnień pracowniczych.

W obszarze prawnej ochrony pracy, najbardziej rażące i budzące największy społeczny sprzeciw

są przypadki niewypłacania wynagrodzenia za pracę lub wypłacania wynagrodzenia z opóźnie-

niem, a także wypłacania wynagrodzeń ustalonych w nieprawidłowej wysokości. W przeważają-

cej liczbie przypadków nieprawidłowości te pozostają w prostym związku z faktem nierzetelnie

prowadzonej ewidencji czasu pracy, której zapisy niejednokrotnie znacznie odbiegają od rzeczy-

wistego stanu faktycznego. Kontrole inspekcji pracy niewątpliwie przyczyniają się w pewnym

stopniu do poprawy praworządności również w omawianym zakresie, choć w tej dziedzinie ist-

nieje ścisły związek pomiędzy sytuacją ekonomiczną a stopniem realizacji obowiązków praco-

dawcy. Utrzymująca się ciągle duża liczba skarg dotyczących niewypłacenia lub nieterminowego

wypłacenia wynagrodzenia za pracę świadczy o tym, że skutki kryzysu ekonomicznego znajdują

odbicie również u polskich pracodawców. Brak środków finansowych wskazywany jest jako naj-

częstsza przyczyna niewypłacenia należności ze stosunku pracy. W dalszym ciągu dla wielu pra-

codawców priorytetem jest także ograniczanie kosztów pracy, czy to przez redukcję zatrudnienia

i zmiany organizacyjne, czy nawet działania bezprawne lub na granicy prawa.

Zrealizowane w 2014 roku kontrole, zarówno tematyczne, jak i przeprowadzone w wyniku skarg,

nie wskazują na poprawę w zakresie przestrzegania przepisów o czasie pracy. Stwierdzane naru-

121

szenia sprowadzały się najczęściej do zaniedbywania obowiązków w zakresie dokumentowania

czasu pracy. Praktyki takie bezpośrednio wpływają na pozbawianie pracowników należnych im

świadczeń, ponadto uniemożliwiają praktycznie dochodzenie roszczeń pracowniczych przed są-

dami pracy, a także skuteczną interwencję organów nadzoru. Inne najczęstsze od lat problemy

w zakresie przepisów o czasie pracy dotyczą przestrzegania obowiązku zapewnienia przeciętnie

pięciodniowego tygodnia pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym i rekompensowania w spo-

sób przewidziany prawem, pracy wykonywanej w dniach wolnych od pracy.

Obowiązujące przepisy o czasie pracy, jak i nowe regulacje wprowadzone w 2013 roku stwarzają

dosyć szerokie możliwości dostosowywania systemów i rozkładów czasu pracy oraz okresów

rozliczeniowych do indywidualnych potrzeb poszczególnego pracodawcy, a niekiedy także i pra-

cownika.

Taka organizacja pracy powinna być jednak pod stałą kontrolą państwa, gdyż może okazać się

w praktyce niezmiernie uciążliwa i krzywdząca dla pracowników. Stosowanie przedłużonego

okresu rozliczeniowego jest bowiem w wielu aspektach praktycznie nieograniczone, zaś skutecz-

ny i praktyczny nadzór nad jego funkcjonowaniem niewielki.

Jednoznacznie pozytywnie natomiast ocenić trzeba wprowadzenie tzw. ruchomego czasu pracy

i uregulowanie zasad odpracowywania udzielanych pracownikowi zwolnień od pracy dla zała-

twienia spraw osobistych, będące odpowiedzią na praktyczne problemy organizacji czasu pracy

występujące w przeszłości.

Nie ulega wątpliwości, że wraz z ogromnym postępem techniki i wzrostem rywalizacji rynkowej,

jednym z największych zagrożeń człowieka w procesie pracy staje się stres. Prawo europejskie

wprost definiuje i wskazuje na niego jako jeden z najpoważniejszych czynników chorobotwór-

czych dzisiejszych czasów i wymaga od pracodawców zapewnienia ochrony pracy także w tym

aspekcie. Problemy związane z atmosferą w miejscu pracy, obciążenie pracą, brak kultury przeło-

żonych mogą być doświadczane przez pracowników z większą uciążliwością niż praca w złych

warunkach środowiskowych. Zagrożenia psychospołeczne mogą mieć równie szkodliwy wpływ

na zdrowie pracownika, jak warunki fizycznego środowiska pracy.

W roku 2014, podobnie jak w latach ubiegłych, działalność Okręgowego Inspektoratu Pracy

w zakresie nadzoru i kontroli przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pra-

cy koncentrowała się na tych gałęziach i rodzajach działalności gospodarczej i usługowej, w któ-

rych zagrożenie życia i ryzyko utraty zdrowia jest szczególnie wysokie.

Z przeprowadzanych kontroli, jak również z analiz badania okoliczności i przyczyn wypadków

przy pracy wynika, iż najwięcej nieprawidłowości wynikających z nieprzestrzegania przepisów

prawa pracy odnotowuje się w budownictwie. Jest to druga po górnictwie branża, w której wy-

stępuje najwięcej zagrożeń wypadkowych i zawodowych powodujących w konsekwencji wypadki

śmiertelnie i ciężkie uszkodzenia ciała. Stan przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym bez-

pieczeństwa i higieny pracy w budownictwie uznać należy za niezadowalający. Do najczęściej

ujawnianych nieprawidłowości należy eksploatacja wadliwie zmontowanych rusztowań, brak

zabezpieczenia pracowników przed upadkiem z wysokości, jak również wykonywanie prac

w niezabezpieczonych wykopach.

122

Występujące zagrożenia wypadkowe podczas wykonywania robót budowlanych są konsekwen-

cją błędów popełnianych na etapie przygotowania procesu budowy oraz wykonawstwa robót,

spowodowanych w dużej mierze brakiem dostatecznej wiedzy z zakresu bezpiecznej organizacji

prac budowlanych. Istotne oddziaływanie na bezpieczeństwo pracowników ma również odpo-

wiedni dobór kadry sprawującej nadzór nad prowadzonymi robotami.

Jak co roku wiele uchybień w zakresie bezpiecznej pracy wykazały kontrole w górnictwie, przy

czym kontrolowane były także firmy świadczące usługi górnicze na rzecz poszczególnych kopalń.

Stwierdzone nieprawidłowości świadczą generalnie o braku dbałości o pełną sprawność maszyn

i urządzeń, a także o tym, że zapewnienie ciągłości procesu technologicznego stawiane jest ciągle

wyżej niż zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy podległym pracownikom

W wyniku kontroli przeprowadzonych u odbiorców zasilanych bezpośrednio z sieci dystrybucji

energii elektrycznej na poziomie średnich napięć stwierdzono, że w kontrolowanych podmiotach

występowały powtarzalne nieprawidłowości zarówno w sferze organizacji pracy, jak i prowadze-

nia eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych takie jak:

brak kwalifikowanego personelu obsługi urządzeń elektroenergetycznych,

brak poleceniodawców upoważnionych do wystawiania poleceń na prace wykonywane

przy urządzeniach elektroenergetycznych

wykonywanie prac szczególnie niebezpiecznych przy urządzeniach elektroenergetycz-

nych bez poleceń pisemnych na prace,

Wiele nieprawidłowości odnotowano w zakresie realizacji obowiązku wyposażania przez zakłady

pracy pracowników w środki ochrony indywidualnej. Analogicznie ocenić należy stan przestrze-

gania przepisów bhp przy stosowaniu i magazynowaniu produktów biobójczych oraz innych nie-

bezpiecznych substancji chemicznych.

Przeprowadzone kontrole w zakresie profilaktyki zawodowej potwierdziły brak oczekiwanego

zaangażowania lekarzy medycyny pracy w organizację bezpiecznych i higienicznych warunków

pracy w poszczególnych przedsiębiorstwach. Ciągle powtarzają się zaniedbania w zakresie profi-

laktycznych badań lekarskich i szkoleń bhp.

W handlowych placówkach wielkopowierzchniowych stan przestrzegania przepisów bhp nadal

wymaga poprawy. Dotyczy to szczególnie tych placówek, które działają już dłużej na rynku i za-

miast inwestować w poprawę warunków pracy usilnie dążą do minimalizacji kosztów działalno-

ści. Dużym nasileniem różnorodnych nieprawidłowości charakteryzuje się także organizacja pra-

cy w małych placówkach handlowych, w szczególności brak służby bhp, wymaganych szkoleń

bhp czy nieustalenie zasad przydziału odzieży i obuwia roboczego.

Kontrole legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej przeprowadzone w roku 2014 wyka-

zały jak w latach ubiegłych, nieprawidłowości we wszystkich zakresach, tj.: w kwestii potwier-

dzania na piśmie rodzaju i warunków zawartej z pracownikiem umowy o pracę, zgodności rodza-

ju umowy z charakterem świadczonej pracy, zgłoszeń do ubezpieczenia społecznego czy wreszcie

obowiązku zawiadomienia urzędu pracy o podjęciu zatrudnienia przez bezrobotnego.

123

Za najistotniejszy problem w zakresie legalności zatrudnienia uznać trzeba coraz częstsze powie-

rzanie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych, w warunkach, w których powinna być za-

warta umowa o pracę. Poprzez takie zatrudnienie przedsiębiorcy unikają obowiązków wynikają-

cych z ubezpieczenia społecznego, kosztów opieki socjalnej, jak również realizacji kodeksowych

uprawnień pracowniczych. Zawieranie umów cywilnoprawnych ma też na celu obejście przepi-

sów o czasie pracy, w szczególności przepisów o zakazie pracy w placówkach handlowych

w święto, limitów godzin nadliczbowych czy pięciodniowym przeciętnie tygodniu pracy. Przyjęcie

cywilnoprawnej formy zatrudnienia powoduje, że znaczna część kosztów prowadzenia działalno-

ści gospodarczej przerzucona zostaje na zatrudnionych.

Zadaniem inspekcji pracy nadal musi być podejmowanie działań skierowanych na eliminację

nieuprawnionego zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi i w konsekwencji

ucieczki od rygorów prawa pracy.

W ramach czynności kontrolnych kontynuowano doraźną współpracę z powiatowymi urzędami

pracy, jednostkami organizacyjnymi ZUS, urzędami skarbowymi i kontroli skarbowej oraz policją.

Współpraca polegała głównie na wzajemnym wnioskowaniu o przeprowadzenie postępowania

kontrolnego lub wyjaśniającego, wymianę informacji oraz działalności promocyjno-

prewencyjnej. Nie ulega wątpliwości, że skuteczna walka z nielegalnym zatrudnieniem uzależ-

niona będzie w przyszłości od znacznego zacieśnienia współpracy w zakresie choćby szybkości

wymiany informacji czy też zbieżnej wykładni obowiązujących przepisów ubezpieczeniowych czy

podatkowych.

Problemy w zakresie rozpatrywania skarg pracowniczych, a tym samym skuteczności działań

inspektorskich, pojawiają się szczególnie często właśnie przy ustalaniu legalności zatrudnienia.

Częściej bowiem niż podczas innych kontroli inspektorzy pracy napotykają na trudności organiza-

cyjno-techniczne uniemożliwiające sprawne przeprowadzenie kontroli. Wynika to ze specyfiki

kontroli legalności zatrudnienia, która obejmuje przede wszystkim podmioty małe, niedysponu-

jące własną obsługą kadrową.

Dla inspekcji pracy działalność prewencyjna i promocja zasad bezpiecznej pracy musi być nie-

zbędnym uzupełnieniem działalności kontrolno-nadzorczej. Jest oczywiste, że osiągnięcie pod-

stawowego celu działania inspekcji pracy, jakim jest poprawa warunków pracy, nie jest możliwe

wyłącznie przez działalność kontrolną i sankcyjną. Niezbędne jest kształtowanie w społeczeń-

stwie nawyków bezpiecznej i higienicznej pracy, świadomości swych praw i reagowania na ich

łamanie czy lekceważenie. Z tego względu w działalności Okręgowego Inspektoratu Pracy w Ka-

towicach coraz większe znaczenie przywiązuje się do działań o charakterze informacyjnym czy

edukacyjnym. Chcemy z tym przekazem dotrzeć nie tylko do pracowników i przyszłych pracowni-

ków, ale także do partnerów społecznych – związków zawodowych, organizacji pracodawców,

stowarzyszeń czy mediów.

W 2014 roku kontynuowano szereg działań o charakterze popularyzatorskim, które promowały

bezpieczne i higieniczne wykonywanie pracy, w tym kolejną edycję „Akademii SIP”, która była

realizowana w ramach Śląskiej Strategii Ograniczania Wypadków przy Pracy.

124

Celem „Akademii SIP” jest m.in. podnoszenie kompetencji społecznych inspektorów pracy

w zakresie przepisów prawa pracy, zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz psychologii pracy

z uwzględnieniem podziału na branże. Ponadto „Akademia” służy realizacji idei partnerstwa spo-

łecznego oraz integracji środowiska społecznej inspekcji pracy.

Dzięki inicjatywom podejmowanym wspólnie z partnerami społecznymi zorganizowano wiele

oczekiwanych i akceptowanych społecznie kampanii, konkursów, seminariów. Poprzez organiza-

cje pracodawców i jednostki samorządu terytorialnego inspektorzy pracy dotarli do dużej rzeszy

pracodawców, poznając lepiej ich problemy. Kontakty te służyły często wspólnemu poszukiwaniu

rozwiązań konkretnych problemów skutkujących poprawą stanu praworządności i bhp w prowa-

dzonych przez nich przedsiębiorstwach.

Organizowane szkolenia dały przedstawicielom Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach

możliwość podzielenia się wiedzą i doświadczeniem z ich uczestnikami oraz proponowania prak-

tycznych rozwiązań do zastosowania w konkretnych zakładach pracy. Uczestnicy szkoleń mieli

natomiast możliwość wyjaśnienia wątpliwości związanych z interpretacją przepisów prawa pracy,

w tym przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. W roku 2014 rozszerzono zakres szkoleń, także

o praktyczne zasady udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym.

Na podstawie przedstawionych w sprawozdaniu problemów ochrony pracy należy uznać za uza-

sadnione następujące wnioski na przyszłość:

Dokonana w 2013 roku nowelizacja przepisów o czasie pracy niewątpliwie wychodzi naprzeciw

zgłaszanym potrzebom pracodawców, zwłaszcza w zakresie racjonalizacji zatrudnienia i obniże-

nia tzw. kosztów pracy. Taka organizacja pracy powinna być jednak pod stałą kontrolą państwa,

gdyż może okazać się w praktyce niezmiernie uciążliwa i krzywdząca dla pracowników. Niepra-

widłowości stwierdzone w toku dotychczas przeprowadzonych kontroli potwierdzają, że przepisy

o czasie pracy nadal stanowią grupę najczęściej naruszanych regulacji z zakresu prawnej ochrony

pracy, zarówno z uwagi na ich złożoność, jak też kierowanie się przez pracodawców wyłącznie

przesłankami ekonomicznymi, z pominięciem obowiązujących regulacji prawnych. Ponieważ

jedną z przyczyn stwierdzonych naruszeń przepisów o czasie pracy była ich nieznajomość lub

trudności w ich interpretacji i stosowaniu, należałoby poświęcić odpowiednie miejsce tej pro-

blematyce w działalności promocyjnej i profilaktycznej Państwowej Inspekcji Pracy. Działania te

winny być kierowane zarówno do pracodawców, jak i pracowników.

Szeroka nowelizacja przepisów o czasie pracy czyni niezbędnym położenie zdecydowanego ak-

centu na uwzględnianie w kontrolach tematycznych z tego zakresu oceny prawidłowości ich sto-

sowania, rzeczywistego znaczenia dla pracodawców nowych rozwiązań, a także skutków ich

wprowadzenia dla pracowników, mając na uwadze zasadę prawa do odpoczynku,

Stosowanie przez pracodawców elastycznych form czasu pracy nie powinno być uzależnione

wyłącznie od potrzeb pracodawcy, ale uwzględnione być powinny takie czynniki, jak stan zdro-

wia, ciąża czy wreszcie negatywne skutki przemęczenia. Zastanawia brak zakazu lub nawet ogra-

125

niczenia stosowania przedłużonych okresów rozliczeniowych w systemach równoważnego czasu

pracy, czy w skróconym czasie pracy. W szczególności krytycznie ocenić można dopuszczalność

stosowania przedłużonych okresów rozliczeniowych w odniesieniu do grup pracowników szcze-

gólnie chronionych, jak np. kobiety w ciąży, młodociani czy pracownicy w wieku przedemerytal-

nym.

Stosowanie elastycznych form czasu pracy prowadzi w praktyce do wielu kłopotów interpreta-

cyjnych w zakresie wyliczania i wypłacania wynagrodzeń pracowniczych, szczególnie w sytua-

cjach nieprzepracowania pełnego okresu rozliczeniowego. Ponieważ jedną z przyczyn stwierdzo-

nych naruszeń w ww. kwestiach była ich nieznajomość lub trudności w ich interpretacji i stoso-

waniu, należałoby poświęcić odpowiednie miejsce tej problematyce w działalności promocyjnej

i profilaktycznej Państwowej Inspekcji Pracy.

Bardzo istotnym zadaniem inspekcji pracy musi być nadal ograniczanie nadmiernej tendencji do

zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi i w konsekwencji ucieczki od rygorów

prawa pracy. Budzi to często rozgoryczenie pracowników i może stymulować konflikty społeczne.

Musi być znalezione zrównoważone rozwiązanie tego narastającego problemu, respektującego

zarówno niekwestionowaną potrzebę uelastycznienia rynku pracy, jak i gwarantującego prze-

strzeganie reguł ochronnych prawa pracy. W tym zakresie bardzo pozytywnym znakiem są za-

powiedzi polskiego rządu dotyczące stopniowego likwidowania tzw. problemu umów śmiecio-

wych.

W zakresie walki z nielegalnym zatrudnieniem niezbędne jest zacieśnienie i instytucjonalizacja

współpracy z organami skarbowymi i ZUS, zwłaszcza ułatwienie dostępu do posiadanych wza-

jemnie informacji.

126

Tradycje i historia inspekcji pracy

na Śląsku

W tym roku mija 95 lat od podpisania przez Naczelnika Państwa, brygadiera Józefa Piłsudskiego, dekretu tymczasowego o urządzeniu i działalności inspekcji pracy, na mocy którego od 3 stycznia 1919 r. inspekcja działała na terenie byłego zaboru rosyjskiego i województwa białostockiego. Na przełomie 1919/1920 r. byłych cesarsko-królewskich inspektorów przemysłowych zaboru au-striackiego, czyli w Galicji, oraz na Śląsku Cieszyńskim przejęło Ministerstwo Pracy i Opieki Spo-łecznej. W 1922 r. inspekcja zaczęła działać na Wileńszczyźnie, kresach wschod-nich wcielonych do Polski po wojnie z Rosją bolszewicką oraz na zie-miach byłego zaboru pruskiego (Wielkopolsce i Pomorzu Gdańskim). Jej scalanie zakończyła ustawa Sejmu Śląskiego z kwietnia 1928 r., na mocy której – zastępując działającą od 1922 r. inspekcję przemysłową woje-wody śląskiego – inspekcja pracy objęła autonomiczne województwo śląskie. Pierwszym inspektorem okręgowym IX Okręgu Inspekcji Pracy w Katowicach został inż. Józef Bogusław Gallot z Sosnowca (lata 1928-1931).

127

Tu warto wspomnieć, że śląskie tradycje urzędów nadzoru nad

warunkami pracy sięgają najstarszego prawa górniczego Euro-

py, spisanego ok. 1248 r. w Jihlavie na południu Moraw, w któ-

rym określono m.in. kompetencje montes iuratores (przysię-

głych górniczych), którzy w górnictwie kruszcowym rozsądzali

m.in. spory o warunki pracy i płacy gwarków z ich robotnikami.

Odpis owego prawa igławskiego uzyskał opat klasztoru cyster-

sów w Lubiążu Miko-

łaj i w 1268 r. książę

legnicki Bolesław

Rogatka nałożył obo-

wiązek stosowania

igławskiej ordynacji

górniczej, dzięki cze-

mu na ziemie polskie

trafił też urząd owych przysięgłych. Jego działalność

potwierdziła Ordynacja górnicza olkuska, siostry Kazi-

mierza Wielkiego, królowej Węgier i regentki Polski,

Elżbiety Łokietkówny z 1374 r., przywilej Władysława

Jagiełły z 1426 r. i Olkuskie statuty górnicze Aleksandra

Jagiellończyka z 1505 r. Dowodzą one implementacji w

Polsce prawa igławskiego wraz z urzędem przysięgłych

górniczych.

Przysięgli gorni, już jako urzędnicy państwowi, bo opłacani z kasy książęcej, powołani zostali

w 1528 r. Ordunkiem gornym ostatniego Piasta opolsko-raciborskiego, Jana II Dobrego.

Fotografia 47 Pierwsza karta polskiego odpisu „Ordunku Gornego”

Po pruskim podboju Śląska i ogłoszeniu w 1769 r. dla górnictwa kruszcowego i węglowego oraz

hutnictwo żelaza i cynku Zrewidowanej ordynacji górniczej – działali pruscy Berggeschworene,

czyli nadal… przysięgli górniczy. Od 1856 r. na terenie Prus w górnictwie przysięgłych zastępowali

inspektorzy górniczy, a w przemyśle – inspektorzy fabryczni. W 1874 r. we Wrocławiu został nim

Alfred Frief, a w 1876 r. w Opolu – Friedrich A. Bernoulli. Po 1891 r. Królewską Inspekcję Przemy-

słową w Katowicach zorganizował m.in. inspektor przemysłowy dr Ludwig Czimatis.

Fotografia 46 Karta prawa igławskiego (ok. 1248 r.)

Fotografia 45 Pieczęć piesza księcia Bole-sława II Rogatki

128

Tymczasem w 1883 r. w austriackiej części Śląska i pod zaborem

w Galicji władze cesarsko-królewskie mianowały inspektorów

przemysłowych, z których śląski miał siedzibę w Opawie, a gali-

cyjski od 1884 r. – we Lwowie. Ów pierwszy inspektor przemy-

słowy dla Galicji i Bukowiny, inż. Arnulf

Wilhelm Ignacy Nawratil (1853–1935)

był pierwszym Polakiem–inspektorem

przemysłowym, a po odzyskaniu nie-

podległości – do 1927 r. Okręgowym

Inspektorem Pracy we Lwowie i jeszcze

na początku lat 30-tych w komisji

Głównego Inspektora Pracy egzami-

nował kandydatów na inspektorów

pracy. Oprócz niego z c.k. inspekcji

przemysłowej do polskiej inspekcji

pracy przeszedł m.in. urodzony w Pol-

skiej Ostravie na Śląsku dr inż. Hugo Bartonec, który zorganizował ob-

wód bielski inspekcji pracy, w latach 30-tych XX w. był inspektorem

pracy IX Okręgu Inspekcji w Katowicach, okręgowym inspektorem w Krakowie, a do 1939 r. –

w Toruniu.

Z pruskiej administracji do inspekcji pracy w woj. śląskim

trafił inż. Artur Maske, okręgowy inspektor w Katowi-

cach w latach 1931-1939 r.

W latach 30-tych XX wieku działający na obszarze auto-

nomicznego województwa śląskiego IX Okręg Inspekcji

Pracy w Katowicach liczył

około 10 inspektorów, któ-

rzy działali w obwodach:

Katowice, Królewska Huta

(późniejszy Chorzów), Ryb-

nik i Bielsko, a od 1938 r.

dodatkowo Tarnowskie Góry

i po aneksji Zaolzia – na

ziemiach Śląska Cieszyń-

skiego.

W wyniku faszystowskiej okupacji niemieckiej zginęło ponad dwudziestu inspektorów pracy,

wielu po 1945 r. nie wróciło do pracy w inspekcji. Również stalinizacja ustroju Polski nie sprzyjała

inspekcji, która przez pięć lat działała jeszcze na mocy ustawy z 1927 r., ale w marcu 1950 r. włą-

Fotografia 49 Ludwig Czi-matis (1894-1899)

Fotografia 48 Arnulf Na-wratil (1884-

Fotografia 50 Hugo Bartonec (1915-1960)

Fotografia 51 Artur Maske (1931-1939)

129

czono ją w skład wydziałów i referatów wojewódzkich i powiatowych prezydiów rad narodo-

wych. Było to sprzeczne z uchwałą Międzynarodowej Organizacji Pracy z 1923 r., zgodnie z którą

inspekcja pracy nie może podlegać władzom lokalnym. W tym czasie katowickim okręgiem in-

spekcji obejmującym województwo śląskie z Zagłębiem Dąbrowskim, Opolem i Nysą kierował

najpierw przedwojenny związkowiec górniczy z PPS – Jan Bielnik, następnie – przedwojenny in-

spektor pracy z Częstochowy Aleksander Radłowski, a wreszcie – już w ramach prezydium Wo-

jewódzkiej Rady Narodowej – mgr Tadeusz Ziemski, były dowódca AK w Zawierciu.

Fotografia 52 Od lewej: Jan Bielnik (1945-1948), Aleksander Radłowski (1949-1950), Tade-usz Ziemski (1951-1954)

W 1954 r. Rada Państwa przekazała kompetencje byłego ministerstwa w zakresie ochrony, bez-

pieczeństwa i higieny pracy Centralnej Radzie Związków Zawodowych. Na czele katowickiej in-

spekcji związkowej stanęła wówczas mgr Maria Ceglarska-Wierzchacz, jako starszy inspektor

CRZZ przy WKZZ, a w latach 1960-1980 inż. Paweł Chojecki od 1975 r. jako okręgowy inspektor

pracy.

W tym czasie działały w Katowicach trzy związkowe ogól-

nopolskie inspektoraty pracy: górników, hutników i che-

mików. Oprócz inspekcji tych

trzech głównych zarządów

związkowych, na obszarze

śląsko-dąbrowskim działali

inspektorzy pracy innych za-

rządów głównych, m.in.

Związku Zawodowego Ener-

getyków, Związku Zawodo-

wym Metalowców, Związku

Zawodowym Transportow-

ców, Związku Zawodowego

Pracowników Budownictwa i

Przemysłu Materiałów Bu-

dowlanych, ZZP Leśnych i Przemysłu Drzewnego, ZZP Handlu i Spółdzielczości, czy ZZP Przemysłu

Włókienniczego, Odzieżowego i Skórzanego.

Fotografia 54 Maria Ceglarska-Wierzchacz (1954-1960)

Fotografia 53 Paweł Chojec-ki (1960-1980)

130

Gdy w grudniu 1980 r. zakończyła działalność CRZZ, związkowa inspekcja pracy straciła praco-

dawcę, a pluralizm związkowy (NSZZ „Solidarność”, związki branżowe i autonomiczne) spowo-

dował odtworzenie ustawą z marca 1981 r. Państwowej Inspekcji Pracy podległej Radzie Państwa

oraz Prezesowi NIK. Po 1989 r. nadzór nad PIP przejął marszałek Sejmu i Rada Ochrony Pracy.

W tych latach Okręgowym Inspektorem Pracy w Katowicach był inż. Henryk Chrobak, a od 1991

do 2010 r. jego następcami byli: mgr Renata Grabska, mgr Krystyna Pietroń-Wróżyna, inż. Jerzy

Wydmański i mgr Teresa Różańska.

Fotografia 55 Od lewej: Henryk Chrobak (1981-1991), Renata Grabska (1991-2000), Krystyna Pietroń-Wróżyna (2000-2003), Jerzy Wydmański (2003-2006), Teresa Różańska (2006-2010)

Obecnie Okręgowy Inspektorat Pracy w Katowicach za-

trudnia około 200 inspektorów pracy działających z sie-

dziby na terenie Katowic oraz z oddziałów terenowych w

Bielsku Białej, Częstochowie, Gliwicach, Rybniku i Za-

wierciu. Od lipca 2010 r. Okręgowym Inspektorem Pracy

w Katowicach jest mgr Beata Marynowska.

Zmiany prawa związane z nową Konstytucją i wejściem

Polski do Unii Europejskiej nie zmieniły istoty działalno-

ści PIP. Zgodnie z ustawą z dnia 13 kwietnia 2007 r.

„Państwowa Inspekcja Pracy jest organem powołanym

do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa

pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności

zatrudnienia i innej pracy zarobkowej” – kontynuując

tradycje przysięgłych gornych, inspektorów fabrycz-

nych oraz inspekcji przemysłowych.

Fotografia 56 Beata Marynowska (od 201o)

http://www.google.pl/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&docid=iN18R-DhTdRYrM&tbnid=0iDBSOPHBrP3HM:&ved=0CAUQjRw&url=http://gornicza.com.pl/aktualnosc/1361/na-zlecenie-pod-ziemia&ei=RUsAVKD3JcWbPer4gLgO&psig=AFQjCNHD-kgqcGq60jNXgqQO-ULH1AlcEA&ust=1409391801201431

131

DANE STATYSTYCZNE

Dane statystyczne z działalności kontrolno-nadzorczej Państwowej Inspekcji Pracy w 2014 roku (wg sekcji gospodarki narodowej PKD)

Wyszczególnienie

Liczba decyzji za-przestania

działalności

wystąpień wniosków w wystąpieniach

poleceń

kontroli decyzji

ogółem wstrzyma-nia prac

skierowania pracownik. do innych

prac

wstrzymania eksploatacji

maszyn

nakazujących wypłatę

świadczeń pieniężnych

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

OGÓŁEM, w tym: 11 479 38 222 975 584 834 1 824 0 8 182 38 428 1 079

1 Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo

102 400 12 13 5 6 0 74 330 5

2 Górnictwo i wydoby-wanie

183 750 6 4 24 50 0 114 377 11

3 Przetwórstwo przemy-słowe

2 499 11 113 235 79 304 540 0 1 789 7 819 237

4 Wytwarzanie energii 31 189 1 0 2 13 0 25 102 4

5 Dostawa wody 185 1 030 10 7 14 54 0 131 655 15

6 Budownictwo 2 065 8 293 608 360 397 315 0 1 248 4 714 124

7 Handel, naprawy 3 313 10 420 52 73 45 249 0 2 618 13 780 362

8 Transport i gospodarka magazynowanie

534 937 10 6 8 124 0 391 2 022 29

9 Zakwaterowanie i usługi gastronomiczne

324 899 3 3 8 24 0 265 1 618 28

132


Wyszczególnienie


działalności


poleceń

kontroli decyzji

ogółem wstrzyma-nia prac


prac


maszyn



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

OGÓŁEM, w tym: 11 479 38 222 975 584 834 1 824 0 8 182 38 428 1 079

10 Informacja i komunika-cja

111 206 3 4 2 32 0 83 411 17

11 Finanse i ubezpieczenia 102 145 0 0 3 19 0 81 340 14

12 Obsługa rynku nieru-chomości

110 257 9 6 3 10 0 81 389 17

13 Działalność profesjonal-na

247 558 12 11 6 125 0 183 840 39

14 Usługi administrowania 524 643 6 9 7 92 0 307 1 235 47

15 Administracja publicz-na

98 135 1 1 0 1 0 45 169 5

16 Edukacja 342 524 0 0 0 61 0 223 951 38

17 Opieka zdrowotna i pomoc społeczna

333 671 0 2 1 32 0 221 901 32

18 Kultura, rozrywka i rekreacja

128 547 5 3 3 27 0 104 595 23

19 Pozostała działalność usługowa

246 503 1 2 2 50 0 197 1 166 32

20 Gospodarstwa domowe 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

21 Organizacje eksteryto-rialne

1 0 0 0 0 0 0 1 13 0

22 Działalność nieokreślo-na

1 2 1 1 0 0 0 1 1 0

133

Dane statystyczne z działalności kontrolno-nadzorczej Państwowej Inspekcji Pracy w 2014 roku (wg wielkości zatrudnienia)

Wyszczególnienie


działalności


poleceń

kontroli decyzji

ogółem wstrzymania prac


prac


maszyn



1 2 3 4 5 6 7 9 10 11 12

OGÓŁEM, w tym zakłady o zatrudnieniu:

11 479 38 222 975 584 834 1 824 0 8 182 38 428 1 079

1 1 - 9 6 214 19 522 546 366 409 684 0 4 518 22 304 574

2 10 - 49 3 016 11 156 294 138 282 758 0 2 171 10 421 331

3 50 - 249 1 417 4 940 85 48 90 348 0 974 4 027 127

4 250 i powyżej 832 2 604 50 32 53 34 0 519 1 676 47

134

Dane statystyczne z działalności kontrolno-nadzorczej Państwowej Inspekcji Pracy w 2014 roku (wg form własności)

Wyszczególnienie

L I C Z B A decyzji za-przestania

działalności


poleceń

kontroli

decyzji

ogółem wstrzy-mania prac


prac


maszyn



1 2 3 4 5 6 7 9 10 11 12

OGÓŁEM, w tym: 11 479 38 222 975 584 834 1 824 0 8 182 38 428 1 079

1

Sektor publiczny ogółem, w tym własność:

983 2 712 21 6 23 59 0 614 2 413 85

1. państwowa 313 915 9 4 16 12 0 166 509 10

2. samorządowa 618 1 639 6 2 4 34 0 417 1 793 73

3. mieszana 52 158 6 0 3 13 0 31 111 2

2

Sektor prywatny ogółem, w tym własność:

10 495 35 506 954 578 811 1 765 0 7 567 36 013 994

1. prywatna krajowa 9 272 31 192 874 535 749 1 535 0 6 758 32 477 901

2. prywatna zagraniczna 655 2 464 52 34 25 64 0 440 1 928 42

3. prywatna mieszana 568 1 850 28 9 37 166 0 369 1 608 51

3 Sektor mieszany zrów-noważony

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

4 Nieokreślona własność 1 4 0 0 0 0 0 1 2 0

135


Wyszczególnienie

L I C Z B A

ujawnionych wykroczeń podjętych środków prawnych zawiado-mień proku-

ratury o przestęp-

stwach

w tym: nałożonych mandatów

skierowanych wniosków do

sądu

zastosowanych środków wy-chowawczych

ogółem objętych man-datami

zawartych we wnioskach do

sądu

objętych środ-kami wycho-

wawczymi

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

OGÓŁEM, w tym: 9 373 5 093 1 548 2 731 2 303 431 1 857 91

1 Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo

81 60 3 18 26 1 14 0

2 Górnictwo i wydobywa-nie

151 97 29 25 49 7 20 1

3 Przetwórstwo przemy-słowe

1 805 1 016 386 403 485 100 293 12

4 Wytwarzanie energii 18 4 12 2 2 1 2 0

5 Dostawa wody 170 102 31 37 40 12 24 0

6 Budownictwo 2 233 1 429 287 517 680 72 381 16

7 Handel , naprawy 2 513 1 152 280 1 081 491 91 684 22

8 Transport i gospodarka magazynowanie

531 375 88 68 161 26 48 9

9 Zakwaterowanie i usługi gastronomiczne

391 227 81 83 81 26 57 8

10 Informacja i komunika-cja

110 60 19 31 24 5 22 4

11 Finanse i ubezpieczenia 64 37 8 19 16 4 15 1

12 Obsługa rynku nieru-chomości

68 39 4 25 19 3 19 0

13 Działalność profesjo-nalna

260 117 86 57 54 19 40 4

14 Usługi administrowania 274 143 54 77 69 26 67 9

136


Wyszczególnienie

L I C Z B A

ujawnionych wykroczeń podjętych środków prawnych zawiado-mień proku-

ratury o przestęp-

stwach

w tym: nałożonych mandatów


sądu

zastosowanych środków wy-chowawczych

ogółem objętych man-datami


sądu

objętych środ-kami wycho-

wawczymi

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

OGÓŁEM, w tym: 9 373 5 093 1 548 2 731 2 303 431 1 857 91

15 Administracja publicz-na

20 9 0 11 6 0 7 1

16 Edukacja 105 46 14 45 24 5 37 2

17 Opieka zdrowotna i pomoc społeczna

153 45 47 61 26 15 40 0

18 Kultura, rozrywka i rekreacja

124 62 17 45 22 7 25 0

19 Pozostała działalność usługowa

298 69 102 127 27 11 62 1

20 Gospodarstwa domowe 0 0 0 0 0 0 0 0

21 Organizacje eksteryto-rialne

4 4 0 0 1 0 0 0

22 Działalność nieokreślo-na

0 0 0 0 0 0 0 1

137

Dane statystyczne z działalności kontrolno-nadzorczej Państwowej Inspekcji Pracy w 2014 roku (wg wielkości zatrudnienia)

Wyszczególnienie

L I C Z B A

ujawnionych wykroczeń podjętych środków prawnych

zawiadomień prokuratury o

przestępstwach ogółem

w tym:

objętych mandatami

zawartych we wnio-skach do

sądu

objętych środkami wychowawczymi

nałożonych mandatów


sądu

zastosowanych środków wycho-

wawczych

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

OGÓŁEM, w tym zakłady o zatrud-nieniu:

9373 5093 1548 2732 2303 431 1857 91

1. 1 - 9 5633 2777 1031 1825 1230 271 1192 60

2. 10 - 49 2288 1379 313 596 605 99 431 22

3. 50 - 249 1001 632 167 202 301 45 150 6

4. 250 i powyżej 461 305 47 109 167 17 84 3

138

Dane statystyczne z działalności kontrolno-nadzorczej Państwowej Inspekcji Pracy w 2014 roku (wg form własności)

Wyszczególnienie

L I C Z B A

ujawnionych wykroczeń podjętych środków prawnych zawiadomień prokuratury o

przestępstwach ogółem w tym: nałożonych mandatów


sądu

zastosowa-nych środków wychowaw-

czych

objętych manda-

tami


sądu

objętych środka-mi wychowaw-

czymi

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

OGÓŁEM, w tym: 9373 5093 1548 2732 2303 431 1857 91

1 Sektor publiczny ogółem, w tym wła-sność:

423 195 45 183 89 17 115 3

1. państwowa 154 107 5 42 50 4 28 1

2. samorządowa 243 69 39 135 32 12 82 2

3. mieszana 26 19 1 6 7 1 5 0

2 Sektor prywatny ogółem, w tym wła-sność:

8949 4898 1503 2548 2214 414 1741 88

1. prywatna krajowa 8083 4402 1338 2343 1983 370 1591 78

2. prywatna zagraniczna 460 268 71 121 129 19 83 5

3. prywatna mieszana 406 228 94 84 102 25 67 5

3 Nieokreślona wła-sność

1 0 0 1 0 0 1 0

(dane statystyczne wg stanu na dzień: 20.02.2015 r.)

SPIS TREŚCI - katowice.pip.gov.pl · uczniów kształcących się w zawodzie górnik eksploatacji podziemnej i technik górnictwa pod-ziemnego pod nazwą ezpieczny skok z bhp do

Documents