Special Sense Organs Special Sense Organs Ophthalmicus, Ophthalmicus, Vestibulo-Cochlear is Vestibulo-Cochle aris
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 1/108
Special Sense OrgansSpecial Sense Organs Ophthalmicus,Ophthalmicus,
Vestibulo-Cochlearis Vestibulo-Cochlearis
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 2/108
Organ Ophthalmicus
Penglihatan
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 3/108
Bola Mata
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 4/108
Dinding Orbita
Tunica fibrosa
› Sclera,cornea
Tunica vasculosa/Uvea
› Choroid
› Corpus ciliaris
› Iris
Tunica interna
› Retina
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 5/108
Tunica Fibrosa
1. Sclera
› Jaringan penyambung
padat, insertio darimusculus extrinsic bolamata
› Putih, opaque, melapisi5/6 bagian posterior bolamata.
› Membentuk bagian putihbola mata. Bersambungandengan cornea padalimbus “corneoscleral
junction”)
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 6/108
! 2. Cornea
! Menutupi "/6 bagiananterior bola mata
› #ransparan, lebih con$ex
dari sclera, radiusnya lebih
kecil cornea % & mm,sclera% "' mm(
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 7/108
2. Tunica vasculosa – Uvea
Lapis edua dinding orbita1. Choroid
›
Mempunyai pigmen melanin.Berwarna coklat gelap› i anterior mem!entuk
corpus ciliaris dan iris› Banyak "ascular# melekat
erat dengan lap. $pitel!erpigmen retina melaluimem!rana Bruch
› Mem!erikan nutrisi untukretina
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 8/108
Choroid terbagi dalam 4lapisan:
Lamina suprachoroidea› Terdiri dari !aringan pen"a#bung padat tipis, berbatasan dengan
sclera
Substantia propria / stroma choroid
›
Terdiri dari !aringan anasto#ose arteri dan vena Lapisan choriocapillaris
› Terdiri dari !aringan apiler tipe fenestrata
› $e#beri nutrisi untu lapisan luar retina, dari lapisan epitel pig#en sa#pai e #e#brana li#itans e%terna
Lamina basalis / membrana Bruch
› &'S positive, Orcein positive (elastin)
› $e#isahan lapisan epitel pig#en dengan choroid
› Te#pat berdirin"a sel epitel pig#en retina
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 9/108
2. Corpus ciliaris
› Merupakan kelanjutanchoroid dari ora serrata keanterior
›
Berupa pene!alan# menonjolkedalam# tepat di posteriorcorneo scleral junction%lim!us)
› &erdapat m. ciliaris %m.
intrinsic) otot polos yang!erperan pada akomodasi
› Memproduksi humor a'ueous
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 10/108
Corpus ciliaris
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 11/108
(. ris › Bagian paling anterior dari tunica "ascularis
› *emisah antara camera oculi anterior dan posterior
› Mempunyai m. polos# constrictor dan dilator pupilae› &erdapat sel pigment yang mengandung melanin
› Ber+ungsi se!agai diaphragma# mengatur !esarnya
pupil# untuk mengontrol !anyaknya cahaya yang
masuk
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 12/108
Iris dan corpus ciliaris
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 13/108
ris
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 14/108
3. Tunica interna / retina,apis ketiga dinding or!ita
&erdiri dari dua lapisan-› ,apisan epitel pigmen %retinal pigment epithelium /*$)
› *ars ner"osa retina
/*$# terletak dise!elah luar.,engket ke mem!rana !asalischoroid. !erasal dari lapisan luaroptic cup
*ars ner"osa retina# !agian dari
otak# !erasal dari lapisan dalamoptic cup %neuro ectoderm)
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 15/108
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 16/108
,apisan /etina
1. Retinal Pigment Epithelium )P*(
Lapisan paling luar retina,selapis sel uboid,
$engandung #elanin $eleat erat pada membrana
Bruch dari lapisan choroid &ada per#uaan terdapat
microvilli "ang #enon!ol #asudiantara seg#en u!ung sel
batang dan erucut
Tida terdapat !unctionalco#ple% dengan sel batang danerucut, #udah ter!adi “retinaletachment!
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 17/108
Retinal Pigment Epithelium )P*( %Continued)
*unctional co#ple% terdapat antara sel epitel satu
dengan lainn"a (#e#bentu “bloo retina barrier"
Fungsi:
› Absorbsi cahaya untuk mencegah reflexi
› “Bloo retina barrier!
› “Restoration o# photosensitivit$!
› Esteri#i%asi vit & untuk sel batang dan kerucut
› Phagocytosis
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 18/108
2. Sel Batang dan 0erucut
Mem!elakangicahaya %in"erted)#inti terletak padalapisan inti luarretina
ungsi- tranduksisignal cahayamenjadi impuls listrik
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 19/108
Sel Batang dan 0erucut%continued)
Mengandung "isual pigment tersimpan pada discus yang
terletak padasegmen luar sel *ada setiap
transduksi# discus
dilepaskan dari seldan di+agositosisoleh sel epitelpigmen
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 20/108
a. Sel Batang
Batang !acili %23 124 juta) le!ihsensiti"e terhadap cahaya#
/eseptor pada cahaya !erintensitasrendah
Mengandung pigmen rhodopsin Molekul chromophore %retinal) #
!erikatan dengan molekul protein
scotopsin e+isiensi "it 5 menye!a!kan ra!un
senja
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 21/108
!. Sel 0erucut
0erucut coni %23 64 juta)#sensiti"e terhadap warna#sensiti"itas ma7imal untuk warna
merah# hijau dan !iru. Mengandung pigmen odopsin# yang
terdiri dari chromatophore dan
protein photopsin # tersimpandidalam discus
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 22/108
3. Membrana limitansexterna
Terbentu oleh
susunan +onulaadherens dari
u!ung apical
sel $uller
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 23/108
4 Lapisan inti luar
!erisi oleh inti sel
batang dan kerucut
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 24/108
5. Lapisan plexiform luar
Te#pat sinaps antara sel
coni dan bacili dengan
sel interneuron (sel
hori+ontal, a#acrine dan bipolar)
Terisi ai sel batang dan
erucut, sel hori+ontal,
sel a#acrin dan sel
bipolar
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 25/108
6. Lapisan inti dalam
Te#pat inti dari sel
hori'ontal , sel bipolar ,
sel amacrine dan sel
(uller
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 26/108
7. Lapisan plexiformdalam
Tersusun oleh hubungansinaps "ang ru#it dariai-ai sel a#acrine,
sel bipolar dan selganglion
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 27/108
8. Lapisan sel ganglion
Tersusun oleh badansel ganglion
#ultipolar "ang besar
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 28/108
9. Lapisan serat syaraf
Tersusun oleh
a%on dari sel
ganglion, berupaserat saraf tipis
tida ber#"elin
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 29/108
10. Membrana limitansinterna
$erupaan
#e#brana basalisdari sel (uller
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 30/108
Sel
Muller
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 31/108
Sel pada retina:
&. )euron
1. Photo receptor . coni dan bacili
2. Penghantar .sel bipolar, sel ganglion
3. &sosiasi/penghubung .
sel a#acrin, sel hori+ontal B *upporting cells.
› sel $uller, neuroglia
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 32/108
*ars 8er"osa /etina tidak semuanya
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 33/108
*ars 8er"osa /etina# tidak semuanya+otosensiti+. &er!agi menjadi-
aerah non photosensiti"e *ars caeca
› &idak mengandung sel photo receptor› ari se!elah anterior ora serrata#!eru!ah menjadi
epitel selapis dan !ersama /*$ melapisi corpusciliaris dan permukaan posterior iris
aerah photo sensiti"e pars optica
› Mengandung sel photoreceptor› *ada 2( !agian retina posterior dari ora serrata
› *ada dinding posterior tempat masuknya n. opticus#
%papilla ner"i optici optic disc " retina juga tidakmengandung sel photo sensiti"e# dise!ut “!lind
spot” › ekat dengan kutu! posterior terdapat Macula
lutea %“yellow spot“) +o"ea centralis. Merupakan daerah paling photo sensiti$. +idasar o$ea hanyaterdapat sel kerucut coni(
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 34/108
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 35/108
"acula lutea
Fo#eola centralis
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 36/108
$acula lutea
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 37/108
Papilla nervi optici
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 38/108
Blind spot
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 39/108
+isual signal transuction mechanism
,9:&
P$%!%&S
Rhoopsin
All-trans
Retinol
*cotopsin
&ctivate c,(P
phosphoiesterase
c,(P
-bin to )a channel"
'"P
(ytosol c)'"P le#el
&a* channel
closed
:;*$/*<,5/=5&<8
$,$C&/CS985,(L+A,A'+
S-A.AF
.etinal * Scotopsin0
*
')Protein
!randucin
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 40/108
Media /e+ractile Mata
Cornea
u#or a0uaeous
Lensa cr"stallinaCorpus vitreus
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 41/108
Cornea lens
iris Dinding bola mataN. opticus
Corpus siliaris
Corpus Vitreus
COPCOA
Pupil
Refractile Media› Cornea
› Humor aqueous
› Lens
› Corpus vitreous Aparatus dioptric, e!er"a
memfo!us!an sinar !eretina
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 42/108
Cornea
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 43/108
C</8$5C</8$5Bagian dari &. +i!rosa Bagian dari &. +i!rosa
!ransparan
A #ascular Sangat sensitif
1apat menangkap %2
secara langsung dari udara
bebas
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 44/108
apisan 0ornea apisan 0ornea
+pitel cornea anterior
Lap Bo3man/lamina
limitans anterior
Substantia propria
"embr 1escemeti/
membr Limitans posterior
+pitel cornea posterior
+ndotel cornea0
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 45/108
Epitel 0ornea
+pitel berlapis gepengtanpa lapisan tanduk
Banyak uung sarafbebas diantara selepitel
"embrana basalisdisebut membr
Bo3man
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 46/108
Lapisan CorneaLapisan Cornea
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 47/108
)utrisi cornea
Cornea adalah a "ascular# nutrisididapatkan dengan cara-
i++usi dari humor a'ueous melaluilapisan endothel cornea
Mengam!il <7ygen langsung dari udara
!e!as# melalui lapisan permukaan epitelcornea
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 48/108
:umor a'ueous
(airan dengan index refraksi sama
dengan air
1iproduksi oleh pars plicata corpusciliaris
1ikeluarkan melalui kanal Schlemm
Berfungsi menaga stabilitas alat intraocular dan memberi nutrisi untuk lensa
dan cornea
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 49/108
:umor a'ueous berbeda dengan plasma
darah:
5andungan &a*6 (l)6 ion bicarbonat6 #it
(6 dan asam amino bebas lebih tingi dari
plasma
5adar glukosa dan urea lebih rendah
5adar protein sangat rendah
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 50/108
:umor a'ueous DAN
Tekanan intra ocular
!ekanan intra ocular diaga melalui
keseimbangan sekresi dan drainage
Sekresi berlebihan atau sumbatan pada
drainage mengakibatkan naiknya tekanan
intra ocular klinis disebut: ,laucoma0
"eningkatnya tekanan intra ocular akanmengganggu nutrisi dan fungsi retina
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 51/108
'laucoma
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 52/108
Sirkulasi $umor A7ueous
P.%(+SS8S(9L9A.9S
(A"+.A
%(8L9
P%S!+.9%.
P8P9L(A"+.A
%(8L9
A&!+.9%.
(A&AL
S($L+""
,+&A+P9S(L+.A
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 53/108
S/0>,5S :>M</ 5?>$<>S
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 54/108
,$8S5
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 55/108
,ensa crystallina ,ensa crystallina
!ransparan6 a #ascular6 bicon#ex6 terletak antara iris dan corpus vitreous
1iikat ke corpus ciliaris oleh 'onula 'innii 6 yang
mengatur akomodasi lensa +lastisitas lensa dan kemampuan untuk ber)
akomodasi berkurang mulai usia 4 tahun presb$opia"
0ataract 6 kekeruhan lensa 1apat disebabkab karena usia6 penyakit metabolik6
trauma atau sinar 8,
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 56/108
,ensa crystallina
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 57/108
C. ciliaris3=. @innii3,ensa
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 58/108
8utrisi ,ensa 8utrisi ,ensa
Pada masa embrionalnutrisi berasal daria. h$aloi
&utrisi lensa de3asasecara diffusi melaluihumor aueous dibagian anterior dan
corpus vitreous diposterior
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 59/108
Corpus "itreus
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 60/108
C</*>S A&/$<>SC</*>S A&/$<>S
1Penyokong lensa dan retina
1"enempati ruang antara lensa dan retina
camera #itreous bola mata0
1"engkerut pada usia lanut sehingga
memudahkan operasi pengangkatan lensa
pada katarak dan memudahkan teradinya
ablatio retina
1"emberi nutrisi untuk lensa
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 61/108
C</*>S A&/$<>S C</*>S A&/$<>S
Berbentuk gel homogen6 transparan1"engandung air ;;<06 gl$cosaminogl$can6terutama as $yaluronat
1!erdapat alinan halus microfibril colagen
11ibagian pinggir terdapat h$aloc$te
1 $aloc$te mensekresi glycosaminoglycan1$yaloid canal / (lo7uet=s canal6 antara nopticus sampai posterior lensa6 merupakan sisa
a hyaloid pada masa perkembangan mata
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 62/108
B,<< S>**,; M5&5B,<< S>**,; M5&5 5. centralis retina
› "emperdarahi n opticus danretina sampai lapisan intidalam retina
› "erupakan end arteri6 tidak
terdapat anastomose
*le7us pada lapisanchoriocapillaris choroid› "emperdarahi lapisan luar
retina: .P+
Lapisan batang dan kerucutsel reseptor0
sampai ke lapisan plexiform
luar
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 63/108
A. Centralis retina A. Centralis retina
!erlihat pada pemeriksaan
dengan ophthalmoscope
Perubahan #ascular
terlihat pada:
Peningkatan tekanan
intra cranial
$ipertensi 'laucoma
1iabetes mellitus
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 64/108
5paratus Aisualis5cessorius
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 65/108
Apparatus visualis accessoriusApparatus visualis accessorius
> "usculus orbitalis
2 (onuncti#a
? Palpebra
4 Apparatus lacrimalis
@ Bulu mata Alis mata
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 66/108
1. Musculi or!italis e7trinsic
" rectus
› "edialis: & oculomotorius 9990
›
Lateralis: & abducens ,90› Superior: n oculomotorius 9990
› 9nferior: n oculomotorius 9990
" obli7ues
› Superior: n trochlearis 9,0
› 9nferior: n oculomotorius 9990
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 67/108
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 68/108
1.!ulit
".Sub #utan
3.M. orbi#ularis
$.%arsus dan septumorbitalis
5.&landula tarsalis
'Meibom
6.&landula #iliaris(eiss
7.&landula apo#rinMoll
(. *5,*$B/5
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 69/108
. 5pparatus lacrimalis
1. &landula la#rimalis• !elen)ar serosa*
se+resi air mata*mengandung lyso,yme
". -anali#uli la#rimalis
• u#tus ex#retorius*bermuara +e fornixsuperior sa#us#on)un#ti/a
3. Sa#us la#rimalis
• pitel berlapis tora+*selan)utnya men)adidu#tus naso la#rimalis
$. u#tus nasola#rimalis• ermuara diba2a
#on#a inferior #a/umnasi
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 70/108
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 71/108
Histologi Indera Khusus :Pendengaran danKeseimbangan
#r$ %$ A$ &alal Ph$#
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 72/108
#idalam telinga terdapat
'ndera (husus Pendengaran
'ndera (husus (eseimangan
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 73/108
'ndera (husus Pendengaran
)elinga luar
)elinga tengah
)elinga dalam
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 74/108
'ndera (husus Pendengaran
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 75/108
Auricula * pinna
Berfungsi menang!apdan memfo!us!ansuara !earah meatus
auditorius * acusticuse+ternus (erang!a dari tulang
raan elastis, !eduapermu!aann-a dilapisi!ulit
Pada !ulit terdapat!elen"ar seacea dan!elen"ar !eringat
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 76/108
Ossiculus auditorius
Menghuung!an memranat-mpani dangan foramen
ovale$ Berfungsi menghalus!an virasi memran t-mpani
1. Malleus› Menempel pada sisi dalam
memrana t-mpani› 'nsertio dari m$ tensor
t-mpani
2. Incus› Penghuung malleus dan
stapes
3. Stapes› )ulang paling !ecil didalam
adan› 'nsertio m$ stapedius› (a!i stapes persis menutup
foramen ovale
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 77/108
)elinga dalam
.la-rinth/
Aparatus vestibulo
cochlearis
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 78/108
La-rinth
La-rinth vestiularis
›
0estiulum› Canalis semi sir!ularis
La-rinth Cochlearis› Cochlea
ab!rinth ossea inside Os Petrosum
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 79/108
ab!rinth ossea inside Os Petrosum
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 80/108
La-rinth ossea
› erupa !anal erdinding tulang
› didalam ospetrosum
›
saling erhuungan
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 81/108
La-rinth memranosa
La-rith vestiularis
› 1triculus
› Sacculus
› #uctus semi circularis
La-rinth cochlearis› #uctus cochlearis
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 82/108
La-rinth cochlearis
Cochlea Berentu! rumah siput
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 83/108
Cochlea
Modiolus
p
Sumu cochlea erupatulang erentu!
!erucut,.modiolus/ #i!elilingi oleh !anal
meling!ar 2$3 !aliling!aran
#asar modiolusditemus oleh luang2sepan"ang sumu
modiolus .canaliscentralis/
)empat percaangann$ cochlearis
Cochlea dan ganglion spiralis
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 84/108
Cochlea dan ganglion spiralis
Ganglion spiralis
Organ corti
Skala vestibuli
Skala timpani
Skala media
Membran vestibular
reissner!
Ganglion spiralis
"amina SpiralisMo
Dio
lus
Scala vestibuli dimulai dari
foramen ovale . fenestravestibuli/ didasar cochlea
Scala tympani dari foramenrotundum . fenestra cochlea/sampai !e punca! cochlea$
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 85/108
Cochlea
Punca! diseutcupula, tinggi !ira2 3
cm dengan garis tengah4 mm$
#isini terdapathelicotrema, loang
-ang menghuung!anscala vestiuli dan scalat-mpani
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 86/108
Cochlea
1"ung lamina spiralisossea disamung oleh "aringan i!at.memrana asillaris/
sampai !e crista asillaris pada dindingluar cochlea
Scala vestiuli dan
scala t-mpani dialirioleh peril-mph (omposisi peril-mph
mirip dg liquor cererospinalis
#uctus cochlearis memranosa
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 87/108
Scala media
Pada potongan erentu!men-erupai segitiga
› Atap5 memrana Reissner
› #inding luar * dinding lateral5stria vascularis agian dari
penealan periosteum5 ligamentum spiraliscochlea
› Lantai5 Lamina spiralisossea dan membranabasillaris$
›
Pada permu!aan atasmemrana asillaris terdapatorgan Corti
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 88/108
Memrana vestiularis Reissner
)erentang dari periosteumlamina spiralis sampai !eperiosteum permu!aan dalamdinding cochlea
)erentu! oleh 2 lapisan epitel
gepeng -ang dipisah!an olehlamina asalis Sel epitel pada permu!aan
!earah scala vestiulimerupa!an sel peri l-mphatic,sangat gepeng
%pitel -ang menghadap !e scalamedia erupa selapis sel gepeng -ang mempun-ai mi!rovili, erfungsi mengang!ut cairandan ele!trolit
Mematasi scala vestiulidengan scala media
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 89/108
Stria vascularis
Bagian utama dinding luarductus cochlearis
)erentu! dari5› Ligamentum spiralis,
penealan periosteumdinding cochlea
› %pitel6 terentu! oleh sel asal dan sel marginal$ Selmarginal men-erupai seldinding ductus pro+imal
gin"al, diduga turut erperandalam pementu!anendol-mph
› &ala !apiler diaah epitel,tida! dipisah!an oleh lamina asalis
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 90/108
Memrana asillaris
)eragi atas5› 7ona arcuata, terdapat diaah
organ Corti› 7ona pectinata, sisa memrana
asillaris sampai !e crista asillaris
Pada lamina asillaris terdapatserat2 se"a"ar er"alan melintangdari lamina spiralis ossea !e crista asillaris .enang auditorius/
Pan"angn-a secara ertahapmenurun dari epe+ !e asal
Ber!aitan dengan fungsimenang!ap nada suara$ Suara erfrequensi tinggi ditang!apdidaerah asal, sedang!an suara erfrequensi rendah ditang!apdidaerah ape+$
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 91/108
Memrana tectorial
Merupa!an memran dari ahan e+tra selular, erupafiril2 protein men-erupai!eratin -ang terenam didalammatri+ e+tra cellular dari
gl-cosaminogl-can #iduga hasil se!resi sel8sel
interdental -ang !emudiandileta!!an di permu!aan selinterdental di iir vestiularislimus lamina spiralis
Men"ulur sampai mencapai sel atas luar organ Corti
Cilia terpan"ang dari sel ramutluar terenam didalam agianpaling luar memrana tectorial
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 92/108
Organ spiralis Corti
Sel reseptor› Sel ramur luar› Sel ramut dalam
Sel pen-o!ong Cuniculum internum
.teroongan Corti/› Memisah!an sel pilar dalam dan
sel pilar luar Cuniculum medium .ruang
9uel/› Antara sel pilar luar dan sel
ramut luar Cuniculum externum .teroongan luar/› Antara arisan paling luar sel8
sel ramut luar dengan arisanpaling dalam sel8sel atas luar.sel Hensen/
l
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 93/108
Sel reseptor
Sel rambut dalam› Searisan sel pada
permu!aan seelah dalamsel pilar dalam
› Stereocilia tersusun sepertihuruf 1
› Seluruhn-a di!elilingi olehsitoplasma sel phalan+dalam
›
Sel phalan+ dalammemung!us u"ung seratsaraf cochlearis dalamper"alanann-a !e agian asal sel ramut
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 94/108
Sel rambut luar
› )erleta! seelah luar darisel pilar luar
› Mementu! :83 arisan
sel, erentu! tora! leihtinggi dari sel ramutdalam
› Stereocilia tersusun sepertihuruf ;
› Han-a <*: agian aahsel -ang di!elilingi olehsitoplasma sel phalan+ luar
Organ corti
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 95/108
Organ corti
Sulcus spiralis
interna
Sel interdental
Sulcus spiralisinterna
Sel rambut dalam
Sel rambut luar
Sel
#alang
luar
Sel tiang
dalam
Sel tiang luar
Sel #alang
dalam$ero%ongan luar
$ero%ongan dalam&uang Nuell
Sel #alang luar Sel tiang luar
Sel rambut dalam
'
()
' * tero%ongan dalam
( * ruang nuell
) * tero%ongan luar
Sel hensen
Sel claudius
Sel tiang dalam
"igamentum spiralis
S l ! d C i
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 96/108
Sel pen-o!ong pada organ Corti
Sel penyoong dalam! 1. Sel batas dalam5 deretan sel dari
sulcus spiralis interna sampai selphalan+ dalam
2. Sel phalanx dalam! pada agian asal sel ramut dalam, seluruhsitoplasman-a memung!us selramut dalam
3. Sel pilar dalam! erentu! segitigadengan dasar lear, eratasan denganteroongan Corti
". Sel pilar luar! eratasan denganteroongan Corti dan diseelah luardengan sel phalan+ luar
#. Sel phalanx luar $%eiters&! pen-o!ong untu! sel ramut luar
'. Sel batas luar $(ensen&! eerapa
aris sel tora! pada agian paling luarorgan Corti
Sel penyoong luar! sel Claudius dan sel )ottcher ,8tida! termasu! !edalam organ corti8menutupi agian paling luar memrana asillaris
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 97/108
Organ cortiOrgan cortiSel HensenSel Hensen
Sel phalang luarSel phalang luar Sel phalang dalamSel phalang dalam
(sel Deiters)(sel Deiters)
Sel tiang luarSel tiang luar
Sel tiang dalamSel tiang dalam
Sel batasSel batas
Sel rambur luarSel rambur luarSel rambut dalamSel rambut dalam
Terwongan luarTerwongan luarRuang NuelRuang Nuel
Terowongan dalamTerowongan dalam
(terowongan corti)(terowongan corti)
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 98/108
La-rinth vestiularis
'ndera (eseimangan
' d (h ( i
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 99/108
'ndera (husus (eseimangan
0estiulum
› Sacculus
› 1triculus
Canalis semi sir!ularis
› #uctus semi sir!ularis
› Ampulla
0 i l
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 100/108
0estiulum
Sentral la-rinth tulang (earah posterior
ersamungan dengancanalis semi circularis,
(earah anterior dengan
cochlea #i dinding lateral terdapat
foramen ovale .venestra vestiuli/ menghadap!earah cavum t-mpani dan
ditutupi oleh !a!i stapes #idalam vestiulum
terdapat utriculus dansacculus
C li i i l i
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 101/108
Canalis semi circularis )uulus
erdinding!an tulang, erentu! usur 2*:ling!aran
)ertata dalam : idang -ang ereda,superior, posterior danhori=ontal
1"ung lateral canalissemi circularis meleardide!at vestiulum,diseut ampulla
# t i i l i
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 102/108
#uctus semi circularis
Berupa usur setengahling!aran mengi!uti entu!canalis semi circularis ossea
Pada pang!al masing2ductus semi circularisterdapat pelearan diseutampulla
Memu!a !edalam utriculusmelalui 3 pintu$
#uctus semi circularis
anterior dan posterior ergaung men"adi crusmembranaceumcommune * cruscommunis, seelummemasu!i utriculus$
Crista ampularis cupula
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 103/108
Crista ampularis cupula
Sel rambut
Crista ampullaris pada
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 104/108
p p Ampulla ductus semi circularis
1t i l
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 105/108
1triculus Macula utriculi
› )erdapat di dinding lateral$Berorientasi hori=ontal
› Sel epitel pada ma!ula eruahmen"adi sel tora! tinggi terdiridari sel ramut dan selpen-o!ong$
›
Sel ramut mempun-ai 3>8<>>mi!rovili pan"ang * stereo ciliadan < !inocilia$
› )erdapat 2 "enis sel ramut, tipe' dan '', -ang ereda padapers-arafann-a,
› Membrana otolith , memran erupa gel darigl-cosaminogl-can dengan!ristal statoconia
› Statoconia erupa i!atan proteindengan calcium caronat
S l
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 106/108
Sacculus
Macula sacculi terleta!pada dinding medialsacculus
Stru!tur sama denganmacula utriculi dengan selramut dan memranotolith
Han-a posisin-a terleta!
tega! lurus terhadap maculautriculi
Memran otolith ergera!!arena gravitasi, peruahanposisi .!eseimangan statis/
Macula sacculiMacula sacculi
7/26/2019 Special Sense Organs Ophthalmicus and Vestibulocochlearis
http://slidepdf.com/reader/full/special-sense-organs-ophthalmicus-and-vestibulocochlearis 107/108