SPATIAL SPILLOVER EFFECTS ANALYSIS OF …...ส ทธ ปร ท ศน ฉบ บพ เศษ55 บทนíา การท องเท ยวเป นอ ตสาหกรรมภาคบร

สทธปรทศน ฉบบพเศษ 53

การวเคราะหผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองในประเทศไทย

SPATIAL SPILLOVER EFFECTS ANALYSIS OF TOURISM ON URBAN ECONOMIC GROWTH IN THAILAND

อนพนธ สมบรณวงศ* Anuphan Somboonwong*พมพมล แกวมณ** Pimpimon Kaewmanee**กฤตวทย อจฉรยะพานชกล***Kittawit Autchariyapanitkul***

*นกศกษาปรญญาเอก สาขาวชาเศรษฐศาสตรประยกต คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยแมโจ*Ph.D. Candidate, Doctor of Philosophy Program in Applied Economics, Faculty of Economics, Maejo University*Email: [email protected]**อาจารย และปรญญาเอก, คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยแมโจ**Lecturer and Ph.D., Faculty of Economics, Maejo University** Email: [email protected]***อาจารย และปรญญาเอก, คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยแมโจ*** Lecturer and Ph.D., Faculty of Economics, Maejo University***Email: [email protected]

54 SUTHIPARITHAT Special edition

บทคดยอ

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษารปแบบการกระจายเชงพนท และผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองในประเทศไทยโดยศกษาจากขอมลทตยภมรายป ของ 76 จงหวดในประเทศไทย ตงแตป พ.ศ. 2549 - 2557 และใชการวเคราะหอตสหสมพนธเชงพนทและแบบจ�าลองเชงพนทของขอมลพาแนลตามกรอบแนวคดของแบบจ�าลองการลเขาแบบมเงอนไขผลการศกษารปแบบการกระจายเชงพนทพบวานกทองเทยวมรปแบบการทองเทยวแบบสมจงหวด แตเรมมการทองเทยวเปนแบบกลมจงหวดมากขนเลกนอย ตงแตป พ.ศ.2554 และมแนวโนมการทองเทยวเปนแบบกลมจงหวดเพมมากขนทกปสวนการศกษาผลกระทบของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองพบวานอกจากการทองเทยวจะสามารถกระตนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจภายในจงหวดใหเพมสงขนได แลวการทองเทยวของจงหวดหนงยงชวยใหการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของจงหวดทอยใกลเคยงเพมสงขนไดผานผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวโดยปราศจากการลดชองวางทางเศรษฐกจของแตละจงหวด

ค�ำส�ำคญ:การทองเทยวผลกระทบลนไหลเชงพนทเศรษฐกจเมอง

Abstract This study investigates the spatial patterns and the spatial spillover effect of tourism on urbaneconomicgrowthusingpaneldatafrom76provincesinThailandduring2006to2014.Spatialautocorrelation and spatial panel data model have been used, based on conditional convergence frameworktodemonstratetherelationshipamongvariables.Theresultsofthespatialpatternsshow that the visiting of the tourists are spread in random pattern, but it has slightly increased inclusteredpatternsince2011,andthereisanincreasingtendencyinclusteredpatterneveryyear.Theanalysisofthespatialspillovereffectsanalysisoftourismonurbaneconomicgrowthresultsintourismdevelopmenthasasubstantialimpactonurbaneconomicgrowth.Moreover,tourism development has increased the economic growth of neighboring provinces through the spillovereffectsoftourismwithoutdecreasingtheeconomicgapamongprovinces.

Keywords:Tourism,SpatialSpilloverEffect,UrbanEconomic


บทนíา การทองเทยวเปนอตสาหกรรมภาคบรการทมการเจรญเตบโตสง(รอยละ3.5-4.5ตอป)และมบทบาทส�าคญทงในการสรางรายไดใหกบประเทศในรปเงนตราตางประเทศทสามารถชวยชดเชยการขาดดลการคาในชวงทการสงออกสนคาของประเทศมแนวโนมชะลอตวลงตามภาวะเศรษฐกจโลก และการหมนเวยนเงนตราภายในระบบเศรษฐกจของประเทศ ท�าใหประเทศก�าลงพฒนาหลายๆ ประเทศตองการอาศยการทองเทยวเปนแนวทางในการพฒนาเศรษฐกจและตางมงหวงใหการทองเทยวเปนภาคอตสาหกรรมบรการทจะน�าผลประโยชนมาสระบบเศรษฐกจของตน ซงประเทศไทยเปนประเทศหนงทใหความส�าคญกบการทองเทยวมาอยางตอเนอง โดยในปจจบนประเทศไทยมชอเสยงเปนทยอมรบจากนกทองเทยวทวโลกในการเปนแหลงทองเทยวทมความหลากหลายและสามารถตอบสนองความตองการของนกทองเทยวทกกลมเปาหมาย ดงจะเหนไดจากการจดอนดบขดความสามารถทางการแขงขนดานการทองเทยวของWorldEconomicForum(WEF)ในปพ.ศ.2560ซงประเทศไทยอยในอนดบท3ของภมภาคอาเซยน(อนดบท34ของโลก)รองจากประเทศสงคโปรและประเทศมาเลเซย(WorldEconomicForum,2017)ประกอบกบตวเลขสถตนกทองเทยวตางประเทศทเดนทางมาทองเทยวในประเทศไทยซงมแนวโนมเพมขนอยางตอเนองท�าใหการทองเทยวเปนอตสาหกรรมหลกในระบบเศรษฐกจของประเทศทสรางรายไดในรปเงนตราตางประเทศปละหลายแสนลานบาทดงภาพท1(ส�านกเศรษฐกจการทองเทยวและกฬา,2559)

ภำพท 1จ�านวนและรายไดจากนกทองเทยวตางประเทศในประเทศไทยตงแตปพ.ศ.2540–2557 การศกษาเชงประจกษทเกยวของกบผลกระทบทางเศรษฐกจของการทองเทยว(TourismEconomicImpact)ทผานมาสวนใหญเปนการศกษาทใชKeynesianMultiplierมาอธบายถงผลกระทบของการทองเทยวทมตอระบบเศรษฐกจในภาคอตสาหกรรมตางๆ(ArcherandBrian,1984b;Mayer,Mueller,Woltering,ArneggerandJob,2010)ภายใตแนวความคดพนฐานทางทฤษฎเศรษฐศาสตรทพยายามอธบายพฤตกรรมของหนวยเศรษฐกจตางๆในการตดสนใจผลตรวมถงการบรโภคสนคาเพอใหไดรบประโยชนสงสดภายใตเงอนไขดานความจ�ากดของทรพยากรทมอยโดยใหความส�าคญกบความสมพนธระหวางหนวยเศรษฐกจ(EconomicAgents)ตางๆในระบบเศรษฐกจหรอทเรยกวาแบบจ�าลองเศรษฐกจรายสาขา(MultisectoralModel)ซง


เครองมอหรอแบบจ�าลองทถกน�ามาใชในการวเคราะหผลกระทบทางเศรษฐกจเหลานนไดแกแบบจ�าลองปจจยการผลตและผลผลต(Input-OutputModel)แบบจ�าลองเมตรกซบญชทางสงคม(SocialAccountMatrixModel)และแบบจ�าลองค�านวณดลยภาพทวไป(ComputableGeneralEquilibriumModel)ในการอธบายความสมพนธระหวางหนวยเศรษฐกจ(Kehoe,1996;RossouwandSaayman,2011;WattanakuljarusandCoxhead,2008)เพอประมาณคาของMultiplierทบงบอกถงผลกระทบทางตรง(DirectEffects)จากอปสงคการทองเทยวทสงผลโดยตรงตอการเปลยนแปลงการผลตในอตสาหกรรมการทองเทยวผลกระทบทางออม(IndirectEffects)จากอปสงคการทองเทยวทสงผลตอความตองการปจจยการผลตชนดตางๆเพมขนท�าใหเกดการเปลยนแปลงการผลตในอตสาหกรรมอนทเกยวของในระบบเศรษฐกจและผลกระทบชกน�า(InducedEffects)จากอปสงคการทองเทยวอนเนองมาจากการเพมการผลตของอตสาหกรรมตางๆสงผลใหเกดการใชปจจยการผลตขนพนฐานเพมขนท�าใหรายไดของเจาของปจจยขนพนฐานเหลานนเพมขนสงผลตอเนองใหความตองการขนสดทายในการบรโภคสนคาชนดตางๆเพมขนและในทสดจะมการขยายการผลตสนคาชนดตางๆเพมขนเพอใหเพยงพอกบความตองการโดยรวม อยางไรกตามเปนทสงเกตวาผลลพธจากการวเคราะหโดยใชแบบจ�าลองทกลาวมาขางตนไมไดมการกลาวถงหรออธบายความสมพนธในมตเชงพนทและผลกระทบของการทองเทยวระหวางเมอง ซงเปนทตงของหนวยเศรษฐกจตางๆ ทอาจเปนสวนส�าคญทสงผลกระทบตอการตดสนใจในการผลตและการบรโภคสนคาตางๆในระบบเศรษฐกจซงทฤษฎเศรษฐศาสตรและการคลงสาธารณะไดใหความส�าคญอยางมากกบบทบาทของผลกระทบภายนอกหรอผลกระทบลนไหลเชงพนท (Spatial Externalities orSpillovers) ในการวางแผนนโยบายและการจดการดานตางๆ เพอใหบรรลเปาหมายทางเศรษฐกจของประเทศ ดวยเหตนการศกษาผลกระทบเชงพนท และรปแบบของการกระจายเชงพนทของการเจรญเตบโตของเศรษฐกจของเมองทเกดขนจากการเจรญเตบโตของการทองเทยว จงมความส�าคญอยางยงตอการพจารณาวางแผนและก�าหนดนโยบายสนบสนนการพฒนาดานการทองเทยวใหสอดคลองกบขนาดของผลกระทบ และรปแบบของการกระจายเชงพนทของการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจใหเหมาะสมกบแนวโนมการพฒนาดานการทองเทยวของประเทศไทย

วตถประสงค เพอศกษารปแบบการกระจายเชงพนทและผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองในประเทศไทย

แนวคดและวรรณกรรมทเกยวของ วรรณกรรมทเกยวของกบทฤษฎเศรษฐศาสตรและการคลงสาธารณะใหความส�าคญอยางมากกบบทบาทของผลกระทบภายนอกหรอผลกระทบลนไหลเชงพนท(SpatialExternalitiesorSpillovers)ในการจดการทางดานรายไดรายจายและหนสนของรฐบาลตลอดจนการใชนโยบายการคลงในการเกบภาษและควบคมการใชจายของรฐบาลเพอใหบรรลเปาหมายทางเศรษฐกจของประเทศอนไดแกการกระจายรายไดทเปนธรรมเศรษฐกจเจรญเตบโตและมเสถยรภาพและการจดสรรทรพยากรทมประสทธภาพและยงเปนหนงในรากฐานส�าคญของแบบจ�าลองของสหพนธการคลง(TheModelsofFiscalFederalism)(InmanandRubinfeld,1996;Oates,1972)ทไดรบการยอมรบในต�าราหลกทงในประเทศสหรฐอเมรกา(เชนMusgraveandMusgrave,1986;Wildasin,1986)และประเทศองกฤษ(เชนBennett,1980;King,1984)ซงวรรณกรรมเหลานนไดจ�าแนกความแตกตางทหลากหลายของผลกระทบลนไหลออกเปน3ประเภทไดแก ผลประโยชนลนไหล (Benefit Spillovers) ทเกดจากผทไมใชประชากรทอาศยอยในพนทไดรบประโยชนจากสนคาสาธารณะของทองถนโดยไมไดเพมตนทนหรอลดคาของสงทไดรบประโยชนเหลานนผลกระทบลนไหลจากความแออด(CrowdingSpillovers)ทเกดจากการใชสงอ�านวยความสะดวกโดยผทไมใชประชากรทอาศยอยในพนทซงเปนการเพมตนทนและการแกงแยงในพนทและผลกระทบลนไหลจากการใชจายการแขงขนหรอการเลยนแบบ(Spilloversfromexpenditurecompetitionormimicking)เมอ


มการแขงขนของหนวยพนทใกลเคยงในรปแบบของการเลอกตงและภาษในทองถนโดยในชวงไมกปทผานมาการศกษาผลประโยชนลนไหลและปฏสมพนธระหวางเมองหรอหนวยงานทองถนเพอใชก�าหนดกลยทธนโยบายและชวยตดสนใจในการจดสรรงบการเงนของทองถนไดรบความสนใจในการศกษาดานเศรษฐมตมากกวาการศกษาผลกระทบลนไหลในดานอนซงใชเทคนคเศรษฐมตเชงพนท(SpatialEconometric)เปนเครองมอในการศกษาผลกระทบลนไหลและปฏสมพนธระหวางเมองหรอหนวยงานทองถนดงกลาว(BivandandSzymanski,2000;Case,Rosen,andHines,1993;Lundberg,2001) งานวจยเชงประจกษทวเคราะหเกยวกบความสมพนธเชงพนทและการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองโดยสวนใหญจะเปนการศกษาระหวางทตงของอตสาหกรรมและการขยายตวของเมองซงมแนวคดทคลายกบความสมพนธของพนททองเทยวและการขยายตวของเศรษฐกจเมองภายใตกฎพนฐานขอท1ของภมศาสตรทเชอวาทกสงทกอยางเกยวของกบสงอยางอนซงสงทอยใกลกนยอมเกยวของกนมากกวาสงทอยไกลออกไป(Tobler,1970)โดยงานศกษาของDuranton(2007)ไดน�าเสนอแนวคดเรองQuality-LadderของGrossmanandHelpman(1991)มาใชกบกรอบการวเคราะหเชงพนท(Spatialframework)เพออธบายกระบวนการเปลยนแปลงของเมองซงพบวากระบวนการเปลยนแปลงทท�าใหบางเมองเตบโตอยางรวดเรวในขณะทอกหลายๆเมองคอยๆเตบโตขนทละนอยและบางเมองทไมมการเปลยนแปลงหรอเปลยนแปลงนอยมากมผลมาจากการเปลยนแปลงสวนผสมหรอองคประกอบของประเภทของกจกรรมอตสาหกรรมการผลตในพนทนนๆเมอเวลาผานไป(IndustryChurning)สอดคลองกบการศกษาทผานมาของGlaeser,Kallal,ScheinkmanandShleifer(1992)ซงไดประมาณคาสมการลดรป(ReducedForm)ทพฒนามาจากกรอบความคดเรองฟงกชนการผลต(ProductionFunction)ของหนวยผลตในประเทศสหรฐอเมรกาผลการศกษาพบหลกฐานทสนบสนนทฤษฎของPorterทเชอวาการกระจายของความรในสาขาการผลตทพนทนนๆ มความเชยวชาญ (Specialization) จะท�าใหเกดการขยายตวทางเศรษฐกจ และการแขงขน(LocalCompetition)จะชวยใหเกดการพฒนาความรใหมๆในพนทไดมากกวาการผกขาดและทฤษฎของJacob ทเชอวา ความเชยวชาญเฉพาะทางในสาขาการผลตของพนทหนงๆ จะไมมผลตอการถายทอดความรในพนทนนๆ หากแตเปนเพราะการมความหลากหลายของสาขาการผลตของพนทนนๆ ทท�าใหเกดผลกระทบลนไหลของความร(KnowledgeSpilloverEffect)ในหมผผลตในอตสาหกรรมอนในพนทเดยวกนอยางมนยส�าคญซงผลการศกษายนยนวาการกระจกตวของทตงอตสาหกรรมตางๆนนกเพอใชประโยชนจากผลกระทบลนไหลของความรในแตละพนทและแหลงพนททสามารถสรางนวตกรรมความรใหมๆกมกจะอยใกลหรอไมหางไกลจากเขตชมชนเมองท�าใหการขยายตวของอตสาหกรรมทใชฐานความรในการผลตนมกจะมความสมพนธกบการขยายตวของพนทเขตเมองดวยเปนไปในทางเดยวกบงานศกษาของDuranton(2007)และRossi-HansbergandWright.(2007)ทใชความสมพนธนอธบายผลการศกษาเกยวกบการแจกแจงของการกระจายตวของขนาดเมอง (Size Distribution of Cities) ในกลมประเทศตะวนตก(อารยะปรชาเมตตา,2554)สวนการศกษาของMa,HongandZhang(2015)ซงใชขอมล272หนวยการบรหารระดบจงหวดของประเทศจนชวงป2002–2011ในการวเคราะหผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมอง พบวา การพฒนาการทองเทยวมผลกระทบตอการเตบโตทางเศรษฐกจของเมองในประเทศจนโดยปราศจากการลดชองวางทางเศรษฐกจระหวางเมองและชนบท ซงผลกระทบลนไหลทเกดจากการเจรญเตบโตของการทองเทยวจะท�าใหเกดการกระจายการพฒนาในทองถนมากกวาผลกระทบโดยตรงจากการทองเทยว ในกรณของประเทศไทยนนKittiprapasandMcCann(1999)ไดท�าการศกษาเกยวกบพฤตกรรมการเลอกทตงของอตสาหกรรมอเลกทรอนกสในประเทศไทยโดยใชแบบจ�าลองโลจท(LogitModel)และใชตวแปรคาจางแรงงานทแทจรง(RelativeRealWage)โดยเปรยบเทยบของพนทนนๆกบพนทอนมาเปนตวแทนตนทนของการมทตงในพนทนนๆ(RegionalCost)ซงผลการศกษายนยนพฤตกรรมการเลอกทตงของอตสาหกรรมอเลกทรอนกสในประเทศไทยทสอดคลองกบแนวคดเรองการประหยดจากภายในพนท(LocationAgglomerationEconomies)มากกวาเรองขอจ�ากดในเรองของการมโครงสรางพนฐานทแตกตางกนในแตละพนท เนองจากแมวาตนทนคาเดนทางและขนสงระหวางพนทเหลานกบเขตกรงเทพ


และปรมณฑลในชวงหลายสบปทผานมาจะไดลดลงอยางมากแตคาจางแรงงานทแทจรงโดยเปรยบเทยบของพนทในเขตกรงเทพและปรมณฑล (ซงใชแทน Regional Cost) กลบไมไดลดต�าลงอยางรวดเรวเมอเทยบกบพนทรอบนอก(PeripheralRegions)ในชวงเวลาเดยวกนซงแสดงใหเหนวาการทอตสาหกรรมตองการเลอกทตงอยในพนทเขตกรงเทพและปรมณฑลเนองจากอตสาหกรรมเหลานไดรบประโยชนจากการประหยดจากภายในพนททอยในเขตพนทเดยวกนสอดคลองกบอารยะปรชาเมตตา(2550)ทใชวธการประมาณการฟงกชนการผลตรวมจากการใชมลคาผลตภณฑจงหวด(GrossProvincialProduct)ณราคาคงทปพ.ศ.2531ในสาขาอตสาหกรรมการผลตเปนตวแทนของผลผลตอตสาหกรรมในแตละจงหวดทวประเทศไทยในระหวางปพ.ศ.2542ถงพ.ศ.2548พบวาฟงกชนการผลตรวมมลกษณะทเปนผลไดตอขนาดสวนเพม(IncreasingReturns)ซงหมายความวาจงหวดหรอกลมจงหวดทเปนทตงของอตสาหกรรมและกจกรรมทางเศรษฐกจ(CoreArea)นนจะมแนวโนมทจะดงดดอตสาหกรรมจากพนทรอบๆ(PeripheralRegions)เขามาเพมขนเรอยๆและงานศกษากอนหนาของPotipiti(2009)เกยวกบแนวโนมการลเขาหากน(Convergence)ของมลคาผลตภณฑจงหวดทวประเทศไทยในระหวางพ.ศ.2524ถงพ.ศ.2538ทพบวาในกลมจงหวดทมผลผลตมวลรวมสงดวยกนแตมโครงสรางการผลตทแตกตางกนนนจะมแนวโนมทมลคาผลตภณฑจงหวดของแตละจงหวดจะลเขาหากนในชวงเวลาทท�าการศกษาขณะเดยวกนพบวาในกรณของจงหวดทอยใกลกนจะมแนวโนมทมลคาผลตภณฑจงหวดของแตละจงหวดจะลออกจากกน(Divergence)มากกวาจงหวดทตงอยหางไกลกน(อารยะปรชาเมตตา,2554)

วธการด�าเนนการวจย 1.ขอมลและวธการเกบรวบรวมขอมลขอมลทใชในการศกษาครงนเปนขอมลทตยภม(SecondaryData)รายปตงแตปพ.ศ.2549-2557ในรปแบบขอมลพาแนล(PanelData)ของจงหวดในประเทศไทยทงหมด76จงหวดซงรวบรวมมาจากส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและกรมการทองเทยว 2.วธการวเคราะหขอมล วธการวเคราะหขอมลในการศกษาครงน เปนการวเคราะหเชงปรมาณ(QuantitativeAnalysis)โดยศกษารปแบบการกระจายเชงพนทและผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองดวยการสรางแบบจ�าลองทางเศรษฐมต(EconometricModel) ตวแปรทใชในการวเคราะหเปนขอมลพาแนลทมลกษณะเปนอนกรมเวลา ดงนนจงตองท�าการทดสอบUnitRootซงเปนการตรวจสอบคณสมบตนง(Stationary)ของตวแปรเพอหลกเลยงปญหาความสมพนธทไมแทจรง(SpuriousRegression)ทเกดจากการน�าตวแปรทมคณสมบตไมนง(Nonstationary)ไปประมาณการสมการถดถอยโดยหลงจากทดสอบUnitRootแลวไดท�าการศกษาผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองซงประกอบไปดวยกระบวนการทส�าคญ3ขนตอนไดแก ขนตอนแรกคอการสรางเมตรกซถวงน�าหนกเชงพนท(SpatialWeightsMatrix)ทแสดงความสมพนธเชงพนทระหวางพนททแตกตางกนภายในขอบเขตทางภมศาสตรทก�าหนดซงอาศยแนวความคดพนฐานจากเมตรกซถวงน�าหนกแบบทวภาค(ABinaryWeightMatrix)ประกอบกบการRow-Standardizationและมาตรวดระยะทางทแสดงความใกลชดระหวางหนวยเชงพนทโดยการศกษาในครงนใชรปแบบการถวงน�าหนกแบบผกผนตามระยะทาง(InverseDistanceWeight:IDW)ซงใหความส�าคญกบเมองทมระยะทางใกลมากกวาเมองทอยหางออกไป ขนตอนทสองคอการวเคราะหรปแบบเชงพนท(SpatialPatternsAnalysis)เปนการทดสอบอตสหสมพนธเชงพนทของขอมลโดยอาศยหลกทางสถตเพอหารปแบบลกษณะของตวแปรทสนใจในพนทโดยการศกษาในครงนไดเลอกใชวธการของมอแรน(Moran’sI)ซงสามารถค�านวณคาอตสหสมพนธเชงพนทของมอแรนไดดงสมการตอไปน(Anselin,1995)

1d

1d


เมอIเปนคาอตสหสมพนธของมอแรนχi, χjเปนตวแปรอสระχเปนคาเฉลยของตวแปรอสระwijเปนคาถวงน�าหนกของต�าแหนงiกบjและnเปนจ�านวนตวแปรอสระ ทงนคาIจะมคาอยระหวาง-1ถง1โดยคาIทคานอยกวา0จะมรปแบบการจดตวแบบกระจายตว(DispersedPattern)คาIทคามากกวา0จะมรปแบบการจดตวแบบเปนกลม(ClusteredPattern)และคาIเทากบ0แสดงวามการกระจายตวแบบสมหรอไมมรปแบบแนนอน(RandomPattern)ซงการวเคราะหคาคะแนนมาตรฐานของมอแรน(z1)สามารถค�านวณไดดงสมการตอไปน

โดยสมมตฐานหลก (NullHypothesis) ของการวเคราะหคาอตสหสมพนธเชงพนทของมอแรนคอตวแปรอสระมรปแบบกระจายตวแบบสมหรอไมมรปแบบแนนอนซงมคาคะแนนมาตรฐานของมอแรน(z1)จะอยระหวาง1.68ถง-1.68หรอมคาวกฤต(P-Value)มากกวา0.10 ขนตอนทสามคอการประมาณคาความสมพนธของผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมอง โดยการศกษาครงนใชแบบจ�าลองเชงพนทของขอมลพาแนล(SpatialPanelDataModel)ตามแนวความคดของElhorst(2010)ทตงอยบนกฎพนฐานขอท1ของภมศาสตรทเชอวาทกสงทกอยางเกยวของกบสงอยางอนซงสงทอยใกลกนยอมเกยวของกนมากกวาสงทอยไกลออกไป (Tobler, 1970) มาประยกตใชกบแบบจ�าลองการลเขาแบบมเงอนไข (ConditionalConvergenceModel)ตามแนวคดการลเขาของการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ(EconomicConvergence)ของBarro and Sala-i-Martin (1992) ทตงอยบนพนฐานทฤษฎการเจรญเตบโตของส�านกนโอคลาสสค(Solow,1956)ซงสามารถสรปเปนแบบจ�าลองทางเศรษฐมตในรปแบบLog-LinearFunctionไดดงน

และ

เมอ Yit คอผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหวของจงหวดiในปทt(หนวย:บาท) Yit-1 คอผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหวของจงหวดiในปทt-1(หนวย:บาท) Tit คอจ�านวนนกทองเทยวทงหมดทเดนทางมาทองเทยวในจงหวดiในปทt(หนวย:คน) w คอเมตรกซถวงน�าหนกเชงพนท εij คอคาความคลาดเคลอนของจงหวดiในปทt In(Yit /Yit-1) คออตราการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหวของจงหวดiในปทt เมอพจารณาแยกจ�านวนนกทองเทยวทงหมดออกเปน จ�านวนนกทองเทยวภายในประเทศและจ�านวนนกทองเทยวตางประเทศ จะสามารถสรางแบบจ�าลองเพอใชพจารณาผลกระทบเชงพนทของการทองเทยวจากภายในประเทศและการทองเทยวจากตางประเทศทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองในประเทศไทยไดดงน

และ

7

( )( )

( )∑

∑ ∑∑∑

=

= = ==

−

−−= n

jii

n

i

n

i

m

jijj

m

jiij

nxx

wxxxxwI

/

/

2

1 1 11

เมอ I เปนคาอตสหสมพนธของมอแรน ix , jx เปนตวแปรอสระ x เปนคาเฉลยของตวแปรอสระ

ijw เปนคาถวงนาหนกของตาแหนง i กบ j และ n เปนจานวนตวแปรอสระ

ท งนคา I จะมคาอยระหวาง -1 ถง 1 โดยคา I ทคานอยกวา 0 จะมรปแบบการจดตวแบบกระจายตว (Dispersed Pattern) คา I ทคามากกวา 0 จะมรปแบบการจดตวแบบเปนกลม (Clustered Pattern) และคา I เทากบ 0 แสดงวามการกระจายตวแบบสมหรอไมมรปแบบแนนอน (Random Pattern)

ซงการวเคราะหคาคะแนนมาตรฐานของมอแรน ( )1z สามารถคานวณไดดงสมการตอไปน [ ][ ]Iv

IEIZ I−

= โดยท [ ] ( )11−−

=n

IE และ [ ] [ ] [ ]22 IEIEIV −=

โดยสมมตฐานหลก (Null Hypothesis) ของการวเคราะหคาอตสหสมพนธเชงพนทของมอแรนคอ ตวแปรอสระมรปแบบกระจายตวแบบสมหรอไมมรปแบบแนนอน ซงมคาคะแนนมาตรฐานของมอแรน (ZI) จะอยระหวาง 1.68 ถง -1.68 หรอมคาวกฤต (P-Value) มากกวา 0.10

ข นตอนทสาม คอ การประมาณคาความสมพนธของผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมอง โดยการศกษาคร งนใชแบบจาลองเชงพนทของขอมลพาแนล (Spatial Panel Data Model) ตามแนวความคดของ Elhorst (2010) ทต งอยบนกฎพนฐานขอท 1 ของภมศาสตร ทเชอวา ทกสงทกอยางเกยวของกบสงอยางอน ซงสงทอยใกลกนยอมเกยวของกนมากกวาสงทอยไกลออกไป (Tobler, 1970) มาประยกตใชกบแบบจาลองการลเขาแบบมเงอนไข (Conditional Convergence Model) ตามแนวคดการลเขาของการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ (Economic Convergence) ของ Barro and Sala-i-Martin (1992) ทต งอยบนพนฐานทฤษฎการเจรญเตบโตของสานกนโอคลาสสค (Solow, 1956) ซงสามารถสรปเปนแบบจาลองทางเศรษฐมตในรปแบบ Log-Linear Function ไดดงน

itititititit YYwYYY ερβα +++= −−− )/ln(ln)/ln( 111 (1) ititititititit TYYwYYY εφρβα ++++= −−− ln)/ln(ln)/ln( 111 (2)

และ itititititititit TwTYYwYYY εδφρβα ++++= +−−− lnln)/ln(ln)/ln( 111 (3) เมอ itY คอ ผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหวของจงหวด i ในปท t (หนวย: บาท)

1−itY คอ ผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหวของจงหวด i ในปท t-1 (หนวย: บาท) itT คอ จานวนนกทองเทยวท งหมดทเดนทางมาทองเทยวในจงหวด i ในปท t (หนวย: คน)

w คอ เมตรกซถวงนาหนกเชงพนท itε คอ คาความคลาดเคลอนของจงหวด i ในปท t

)/ln( 1−itit YY คอ อตราการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหวของจงหวด i ในปท t เมอพจารณาแยกจานวนนกทองเทยวท งหมดออกเปน จานวนนกทองเทยวภายในประเทศ และจานวน

นกทองเทยวตางประเทศ จะสามารถสรางแบบจาลองเพอใชพจารณาผลกระทบเชงพนทของการทองเทยวจากภายในประเทศ และการทองเทยวจากตางประเทศ ทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองในประเทศไทย ไดดงน

itititititititit ForTDomTYYwYYY εφφρβα +−−− ++++= lnln)/ln(ln)/ln( 21111 (4) และ ititititititit DomTwDomTYYwYYY lnln)/ln(ln)/ln( 11111 δφρβα ++++= −−−

ititit ForTwForT εδφ +++ lnln 22 (5) เมอ itDomT คอ จานวนนกทองเทยวภายในประเทศทเดนทางมาทองเทยวในจงหวด i ในปท t (หนวย: คน)

7

( )( )

( )∑

∑ ∑∑∑

=

= = ==

−

−−= n

jii

n

i

n

i

m

jijj

m

jiij

nxx

wxxxxwI

/

/

2

1 1 11





IEIZ I−

= โดยท [ ] ( )11−−

=n

IE และ [ ] [ ] [ ]22 IEIEIV −=











7

( )( )

( )∑

∑ ∑∑∑

=

= = ==

−

−−= n

jii

n

i

n

i

m

jijj

m

jiij

nxx

wxxxxwI

/

/

2

1 1 11





IEIZ I−

= โดยท [ ] ( )11−−

=n

IE และ [ ] [ ] [ ]22 IEIEIV −=











7

( )( )

( )∑

∑ ∑∑∑

=

= = ==

−

−−= n

jii

n

i

n

i

m

jijj

m

jiij

nxx

wxxxxwI

/

/

2

1 1 11





IEIZ I−

= โดยท [ ] ( )11−−

=n

IE และ [ ] [ ] [ ]22 IEIEIV −=












เมอDomTit คอจ�านวนนกทองเทยวภายในประเทศทเดนทางมาทองเทยวในจงหวดiในปทt(หนวย:คน) ForTit คอจ�านวนนกทองเทยวตางประเทศทเดนทางมาทองเทยวในจงหวดiในปทt(หนวย:คน)

ตำรำงท 1ขอมลทางสถตของตวแปรทใชในการศกษาตวแปร จ�ำนวน คำต�ำสด คำสงสด คำเฉลย คำเบยงเบน

มำตรฐำน

In(Yit /Yit-1) 684 -0.2633 0.3505 0.0267 0.0620

InYit-1684 9.9214 13.2732 11.0707 0.7578

InTit 684 11.1504 17.4303 13.3537 1.0767

In DomTit684 10.6038 16.8145 13.1701 0.9952

In ForTit684 4.3944 16.6759 10.1534 2.3873

ทมา:จากการค�านวณส�าหรบงานวจยน

ผลการวจย 1. ผลกำรศกษำรปแบบกำรกระจำยเชงพนทของกำรทองเทยวในประเทศไทย

ตำรำงท 2ผลการทดสอบอตสหสมพนธเชงพนทของจ�านวนนกทองเทยวตงแตปพ.ศ.2549–2557 โดยวธการของมอแรน(Moran’sItest)

ป พ.ศ.

จ�ำนวนนกทองเทยวทงหมด จ�ำนวนนกทองเทยวภำยในประเทศ

จ�ำนวนนกทองเทยวตำงประเทศ

Moran’s I z-Score p-Value Moran’s I z-Score p-Value Moran’s I z-Score p-Value

2549 0.0455 1.0541 0.2918 0.0462 1.0627 0.2879 0.2412 4.4934 0.0000

2550 0.0629 1.3627 0.1729 0.0598 1.3035 0.1923 0.2082 3.9102 0.0000

2551 0.0716 1.5168 0.1293 0.0430 1.0035 0.3155 0.2137 4.0044 0.0000

2552 0.0829 1.7137 0.0865 0.0308 0.7853 0.4322 0.2049 3.8450 0.0001

2553 0.0591 1.2900 0.1970 0.0025 0.2825 0.7775 0.1848 3.4976 0.0004

2554 0.1015 2.0468 0.0406 0.0602 1.3049 0.1919 0.2040 3.8415 0.0001

2555 0.1280 2.5241 0.0115 0.0930 1.8906 0.0586 0.2299 4.2940 0.0000

2556 0.1312 2.5779 0.0099 0.0925 1.8808 0.0599 0.2405 4.4812 0.0000

2557 0.1382 2.7010 0.0069 0.0969 1.9590 0.0501 0.2469 1.5935 0.0000

ทมา:จากการค�านวณส�าหรบงานวจยน

ผลการทดสอบอตสหสมพนธเชงพนทโดยวธการของมอแรน (Moran’s I test) ในตารางท 2พบวาจ�านวนนกทองเทยวทง3รปแบบมคาMoran’sIมากกวา0แสดงใหเหนวาจ�านวนนกทองเทยวทง 3 รปแบบมอตสหสมพนธในเชงบวก แตมเพยงจ�านวนนกทองเทยวตางประเทศเทานนทมอตสหสมพนธในเชงบวกอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบนยส�าคญ0.01นนคอนกทองเทยวตางประเทศมรปแบบการทองเทยวเปนแบบกลมจงหวด(ClusteredPattern)สวนนกทองเทยวทงหมดมอตสหสมพนธ


ในเชงบวกอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบนยส�าคญ0.05ตงแตปพ.ศ.2554-2557และนกทองเทยวภายในประเทศมอตสหสมพนธในเชงบวกอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบนยส�าคญ0.10ตงแตปพ.ศ.2555–2557 โดยเมอพจารณาคาMoran’sIของนกทองเทยวทงหมดในแตละปพบวาทงคาMoran’sIและระดบนยส�าคญของนกทองเทยวทงหมดมคาเพมสงขนในแตละป(ยกเวนปพ.ศ.2553ซงมเหตการณความไมสงบทางการเมองภายในประเทศ)นนคอนกทองเทยวมรปแบบการทองเทยวเปนแบบกลมจงหวดเพมมากขนทกปและเมอเปรยบเทยบระหวางคาMoran’sIของนกทองเทยวภายในประเทศและนกทองเทยวตางประเทศพบวาทงคาMoran’sIและระดบนยส�าคญของนกทองเทยวตางประเทศมคาสงกวานกทองเทยวภายในประเทศประเทศ นนคอ นกทองเทยวตางประเทศมรปแบบการทองเทยวเปนแบบกลมจงหวดสงกวานกทองเทยวภายในประเทศ

2. ผลกำรศกษำผลกระทบลนไหลเชงพนทของกำรทองเทยวทมตอกำรเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมอง ผลการทดสอบHausmanTestพบวาFixedEffectModelมความเหมาะสมทสดในการประมาณคาความสมพนธของผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองซงสามารถสรปผลการประมาณคาความสมพนธของผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองของทง5แบบจ�าลองโดยใชFixedEffectModelในการประมาณคาไดดงตารางท3

ตำรำงท 3 ผลการประมาณคาความสมพนธของผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอ การเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมอง

ตวแปร คำสมประสทธ

แบบจ�ำลองท (1)





InYit-1-0.1409***(0.0197)

-0.1743***(0.0224)

-0.1904***(0.0233)

-0.1675***(0.0223)

-0.1909***(0.0234)

w In(Yit /Yit-1) 0.6641***(0.0654)

0.6675***(0.0650)

0.6747***(0.0648)

0.6634***(0.0651)

0.6733***(0.0648)

InTit 0.0259***(0.0085)

0.0047(0.0153)

w InTit 0.0362**(0.0153)

InDomTit0.0151*(0.0089)

-0.0093(0.0118)

w InDomTit0.0470***(0.0175)

InForTit0.0056(0.0048)

0.0049(0.0049)


ตวแปร คำสมประสทธ






w InForTit-0.0013(0.0107)

R-sq within 0.2620 0.2732 0.2798 0.2706 0.2824

R-sq between 0.1699 0.1914 0.1592 0.1881 0.1610

R-sq overall 0.0631 0.0622 0.0538 0.0631 0.0537

หมายเหต:***ระดบนยส�าคญ0.01,**ระดบนยส�าคญ0.05และ*ระดบนยส�าคญ0.10 และตวเลขในวงเลบคอคาStandarderrorทมา:จากการค�านวณส�าหรบงานวจยน

ผลการประมาณคาความสมพนธของผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองในตารางท3สามารถอธบายไดดงน จากแบบจ�าลองท(1)เมอพจารณาการลเขา(Convergence)หรอลออก(Divergence)ของการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองพบวาผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหว(InYit-1)มความสมพนธในทศทางตรงกนขามกบอตราการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหว(In(Yit /Yit-1))อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบนยส�าคญ0.01นนคอจงหวดทมพฒนาการทางเศรษฐกจนอยจะมการเจรญเตบโตอยางรวดเรวกวาจงหวดทมพฒนาการทางเศรษฐกจมากซงน�าไปสการลเขาหรอการลดชองวางทางเศรษฐกจของแตละจงหวด และเมอพจารณาผลกระทบเชงพนทของการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมอง พบวาอตราการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหวทถวงน�าหนกดวยเมตรกซถวงน�าหนกเชงพนท (w In(Yit /Yit-1))มความสมพนธในทศทางเดยวกนกบอตราการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหวอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบนยส�าคญ0.01นนคอการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหวของจงหวดหนงมผลกระทบลนไหลเชงพนทในเชงบวกตอการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหวของอกจงหวดหนงหรออาจกลาวไดวาการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของจงหวดทอยใกลเคยงจงหวดหนงชวยใหการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของจงหวดดงกลาวเพมสงขน จากแบบจ�าลองท(2)เมอพจารณาผลกระทบโดยตรงของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองพบวาจ�านวนนกทองเทยวทงหมด(InTit)มความสมพนธในทศทางเดยวกนกบอตราการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหว(In(Yit /Yit-1))อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบนยส�าคญ 0.01 นนคอ การทองเทยวสงผลกระทบโดยตรงในเชงบวกตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของจงหวด หรออาจกลาวไดวา การทองเทยวสามารถกระตนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจภายในจงหวดใหเพมสงขนไดแตอยางไรกตามเมอพจารณาการลเขา(Convergence)หรอลออก(Divergence)ของการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองทเกดจากการทองเทยวโดยเปรยบเทยบคาสมประสทธβของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหว(InYit-1)ในแบบจ�าลองท(1)และ(2)พบวาคาสมประสทธβมเครองหมายเปนลบในแบบจ�าลองท(1)และมคาเพมขนในแบบจ�าลองท(2)นนคอการทองเทยวสงผลใหเกดการลออกของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหวหรออาจกลาวไดวาการทองเทยวท�าใหชองวางทางเศรษฐกจของแตละจงหวดเพมสงขน

ตำรำงท 3 ผลการประมาณคาความสมพนธของผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอ การเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมอง(ตอ)


จากแบบจ�าลองท (3) เมอพจารณาผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมอง พบวา จ�านวนนกทองเทยวทงหมดทถวงน�าหนกดวยเมตรกซถวงน�าหนกเชงพนท(w InTit)มความสมพนธในทศทางเดยวกนกบอตราการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหว(In(Yit /Yit-1))อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบนยส�าคญ0.01นนคอการทองเทยวมผลกระทบลนไหลเชงพนทในเชงบวกตอการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหวหรออาจกลาวไดวาการทองเทยวของจงหวดทอยใกลเคยงจงหวดหนงชวยใหการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของจงหวดดงกลาวเพมสงขนแตอยางไรกตามเมอพจารณาเปรยบเทยบคาสมประสทธβของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหว(InYit-1)ในแบบจ�าลองท(2)และ(3)พบวาคาสมประสทธβมเครองหมายเปนลบในแบบจ�าลองท(2)และมคาเพมขนในแบบจ�าลองท(3)นนคอการทองเทยวสงผลใหเกดการลออกของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหว หรออาจกลาวไดวา การทองเทยวท�าใหชองวางทางเศรษฐกจของแตละจงหวดเพมสงขน จากแบบจ�าลองท (4) เมอพจารณาผลกระทบโดยตรงของการทองเทยวจากนกทองเทยวภายในประเทศและนกทองเทยวจากตางประเทศทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองพบวาจ�านวนนกทองเทยวจากภายในประเทศ(InDomTit)มความสมพนธในทศทางเดยวกนกบอตราการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหว (In(Yit /Yit-1)) อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบนยส�าคญ 0.10นนคอการทองเทยวจากนกทองเทยวภายในประเทศสามารถกระตนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจภายในจงหวดใหเพมสงขนไดสวนจ�านวนนกทองเทยวตางประเทศ(InForTit)มความสมพนธในทศทางเดยวกนกบอตราการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหวอยางไมมนยส�าคญทางสถตทระดบนยส�าคญ 0.10 แตอยางไรกตามเมอพจารณาเปรยบเทยบคาสมประสทธ β ของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหว (InYit-1) ในแบบจ�าลองท (1) และ (4) พบวา คาสมประสทธβมเครองหมายเปนลบในแบบจ�าลองท (1)และมคาเพมขนในแบบจ�าลองท (4)นนคอการทองเทยวจากนกทองเทยวภายในประเทศท�าใหชองวางทางเศรษฐกจของแตละจงหวดเพมสงขน จากแบบจ�าลองท(5)เมอพจารณาผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวจากนกทองเทยวภายในประเทศและนกทองเทยวจากตางประเทศทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองพบวาจ�านวนนกทองเทยวจากภายในประเทศทถวงน�าหนกดวยเมตรกซถวงน�าหนกเชงพนท(w InDomTit)มความสมพนธในทศทางเดยวกนกบอตราการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหว(In(Yit /Yit-1))อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบนยส�าคญ 0.01 นนคอ การทองเทยวจากนกทองเทยวภายในประเทศของจงหวดทอยใกลเคยงจงหวดหนงชวยใหการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของจงหวดดงกลาวเพมสงขน แตอยางไรกตามเมอพจารณาเปรยบเทยบคาสมประสทธβของผลตภณฑมวลรวมรายจงหวดตอหว(InYit-1)ในแบบจ�าลองท(4)และ(5)พบวาคาสมประสทธβมเครองหมายเปนลบในแบบจ�าลองท(4)และมคาเพมขนในแบบจ�าลองท (5)นนคอการทองเทยวจากนกทองเทยวภายในประเทศท�าใหชองวางทางเศรษฐกจของแตละจงหวดเพมสงขน

บทสรปและอภปรายผล จากผลการศกษารปแบบการกระจายเชงพนทพบวาในชวงปพ.ศ.2549–2553นกทองเทยวทงหมดมรปแบบการทองเทยวเปนแบบสมจงหวดสวนในชวงปพ.ศ.2555–2557นกทองเทยวทง 3 รปแบบ (นกทองเทยวทงหมด นกทองเทยวภายในประเทศ และนกทองเทยวจากตางประเทศ)เรมมรปแบบการทองเทยวเปนแบบกลมจงหวดมากขนเลกนอยและมรปแบบการทองเทยวเปนแบบกลมจงหวดเพมมากขนทกป สวนหนงอาจเนองมาจาก การสงเสรมการทองเทยวอยางตอเนองของรฐบาลโดยการก�าหนดยทธศาสตรการพฒนาการทองเทยวรวมถงผนวกแผนพฒนาดานการทองเทยวและแหลงทองเทยวของกลมจงหวดเขาเปนสวนหนงของแผนพฒนากลมจงหวดน�ามาสการพฒนาโครงสรางพนฐานและสงอ�านวยความสะดวกเพอการทองเทยว โดยเฉพาะการคมนาคมขนสงในเมองทองเทยวทส�าคญ


ท�าใหเกดการเชอมโยงระหวางแหลงทองเทยวและเสนทางในการเขาถงแหลงทองเทยวของแตละจงหวดมากขนและหากมองในมตทางเศรษฐศาสตรแลวความสะดวกสบายตางๆทเกดขนนจะเปนการลดตนทนดานการทองเทยวของนกทองเทยวซงเปนผบรโภคลงท�าใหนกทองเทยวสามารถเพมจดหมายปลายทางในการทองเทยวไดหลากหลายแหลงมากขนสวนนกทองเทยวตางประเทศมรปแบบการทองเทยวแบบเปนกลมจงหวดสงกวานกทองเทยวภายในประเทศสาเหตอาจเนองมาจากโดยปกตนกทองเทยวตางประเทศมกมการวางแผนการทองเทยวในหลายจงหวดทอยตดกนเพอใหคมคาในการทองเทยว1ทรปมากกวานกทองเทยวภายในประเทศทมกมจดหมายปลายทางในการทองเทยวกระจายไปตามจงหวดตางๆเพยงแคจงหวดเดยวดวยเหตนจงท�าใหนกทองเทยวตางประเทศมอตสหสมพนธในเชงบวกทสงกวานกทองเทยวภายในประเทศ จากผลการศกษาผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจเมองในประเทศไทย พบวา นอกจากการทองเทยวจะสามารถกระตนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจภายในจงหวดใหเพมสงขนไดจากการใชจายของนกทองเทยวในการบรโภคสนคาและบรการ สอดคลองกบการศกษาความสมพนธระหวางการทองเทยวและการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจในประเทศไทย ของอครพงศอนทอง(2557)ทพบวาหลงจากปพ.ศ.2522เปนตนมาจนถงปจจบนการทองเทยวมสวนชวยกระตนใหเศรษฐกจของประเทศไทยเจรญเตบโต(Tourism-LedGrowth)แลวการทองเทยวของจงหวดหนงยงชวยใหการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของจงหวดทอยใกลเคยงเพมสงขนไดผานผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวในลกษณะหรอรปแบบทแตกตางกนไปอาทเชนการท�างานขามจงหวดแบบเชาไปเยนกลบของแรงงานการซอขายสนคาหรอวตถดบทางการเกษตรระหวางจงหวดเปนตน(BridaandRisso,2010;SahliandNowak,2007) นอกจากนยงพบวา การทองเทยวท�าใหชองวางทางเศรษฐกจของแตละจงหวดเพมสงขนทงผลกระทบโดยตรงและผลกระทบลนไหลเชงพนทสาเหตหนงอาจเนองมาจากผลกระทบลนไหลเชงพนทถกจ�ากดดวยระยะหางระหวางแตละจงหวดผลในดานการสงเสรมกนระหวางจงหวดทมระยะหางนอยจะมมากกวาจงหวดทมระยะหางระหวางจงหวดมากในทางตรงกนขามยงจงหวดทมระยะหางมากกจะยงเกดผลในดานการแขงขนดานการทองเทยวระหวางกนสง ซงเมอเกดความไดเปรยบระหวางจงหวดจากการแขงขนดานการทองเทยวมาก กจะยงท�าใหจงหวดทมความไดเปรยบจากการแขงขนดานการทองเทยวมการเจรญเตบโตของการทองเทยวและการเจรญเตบโตของเศรษฐกจอยางรวดเรวมากกวาจงหวดทไมมความไดเปรยบจากการแขงขนดานการทองเทยว(Maetal.2015)

ขอเสนอแนะ ภาครฐบาลและหนวยงานทเกยวของทงในสวนกลางและระดบจงหวด ควรมการศกษาขอมลทางเศรษฐกจของจงหวดในภาคธรกจและหนวยงานภาครฐฯ ทสนบสนนการทองเทยวตลอดหวงโซอปทาน(SupplyChain)ไมวาจะเปนการทองเทยวในจงหวดตนเองหรอการทองเทยวในจงหวดใกลเคยงเพอวางแผนพฒนา บรหารจดการ และสนบสนนใหภาคธรกจและหนวยงานดงกลาวมศกยภาพทสงขนในดานทตนเองมความพรอมทงทรพยากรและความถนด โดยทพนทจงหวดของตนไมจ�าเปนตองเปนจงหวดทองเทยวทส�าคญ เพอกระจายผลประโยชนดานการทองเทยวผานผลกระทบลนไหลเชงพนทของการทองเทยวทมตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของจงหวดทมคอนขางสงนนเอง


บรรณานกรม

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.(2557,พฤษภาคม).ผลตภณฑมวลรวม ภายในประเทศ.สบคน20พฤษภาคม2557,จากhttp://www.nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=95ส�านกเศรษฐกจการทองเทยวและกฬากระทรวงการทองเทยวและกฬา.(2559,มกราคม).รายงานภาวะ เศรษฐกจทองเทยว.สบคน5มกราคม2559,จากhttp://www.mots.go.th/ewt_dl_link.php?nid=7622อครพงษอนทอง.(2557).การตรวจสอบสมมตฐานTourism-ledGrowth:กรณศกษาประเทศไทย. วารสารเศรษฐศาสตรประยกต, 21(2),30-51.อารยะปรชาเมตตา.(2550).การศกษาเชงประจกษวาดวยทฤษฎภมศาสตรเศรษฐกจใหม:กรณของ ประเทศไทย.วารสารเศรษฐศาสตรธรรมศาสตร, 25(3),102-141.อารยะปรชาเมตตา.(2554).การยกระดบขดความสามารถและนยตอการขยายตวของอตสาหกรรม ในระดบจงหวด: กรณศกษาอตสาหกรรมยานยนตและอเลกทรอนกส(รายงานผลการวจย). กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรรมศาสตร.Anselin,L.(1995).Localindicatorsofspatialassociation–LISA.Geographical Analysis, 27,93-115.Barro,R.J.&Sala-i-Martin,X.X.(1992).Convergence.Journal of Political Economy 100,223-251.Bennett,R.J.(1980). The geography of public finance: welfare under fiscal federalism and local government finance.London:Methuen.Bivand,R.&Szymanski,S.(1997).Spatialdependencethroughlocalyardstickcompetition:theory andtesting. Economics Letters, 55,257-265.Brida,J.G.&Risso,W.A.(2010).Tourismasadeterminantoflong-runeconomicgrowth.Journal of Policy Research in Tourism, Leisure & Events, 2(1),14-28.BrianArcher.(1984b).Tourismandthebritisheconomy.Rivista Internazionale di Scienze Economoche e Commerciali, 31(7),597-613.Case,A.C.,Rosen,H.S.,&Hines,J.R.(1993).Budgetspilloversandfiscalpolicyinterdependence: evidencefromtheStates.Journal of Public Economics, 52,285-307.Duranton,G.(2007).Urbanevolutions:Thefast,theslow,andthestill.American Economic Review, 97(1),197-221.ElhorstJ.P.(2010).Spatialpaneldatamodels.In:FischerM.,GetisA(eds)Handbookofapplied spatialanalysis.Springer,Berlin,Heidelberg,377-407.Glaeser,E.L.,Kallal,H.D.,Scheinkman,J.A.,&Shleifer,A.(1992).Growthincities.Journal of Political Economy, 100(6),1126-1152.Grossman,G.,Helpman,E.(1991).Qualityladdersinthetheoryofgrowth.Review of Economic Studies, 58(1),43-61.Inman,R.P.&Rubinfeld,D.L.(1996).Designingtaxpolicyinfederalisteconomies:Anoverview. Journal of Public Economics, 60(3),307-334.Kehoe,T.J.(1996).Socialaccountingmatricesandappliedgeneralequilibriummodels.Applied Economics and Public Policy,59-87.King,D.N.(1984).Fiscal tiers: The economics of multi-level government.London:GeorgeAllen andUnwin.Kittiprapas,S.&McCann,P.(1999).Industriallocationbehaviorandregionalrestructuringwithinthe ‘Fifth’tigereconomy:EvidencefromtheThaielectronicsindustry. Applied Economics, 31(1),37-51.


Lundberg,J.(2001).A spatial interaction model of benefit spillovers from locally provided public services.(WorkingPaper35)Finland:UmeaUniversity.Ma,T.,Hong,T.,&Zhang,H.(2015).Tourismspatialspillovereffectsandurbaneconomicgrowth. Journal of Business Research, 68,74–80.Mayer,M.,Mueller,M.,Woltering,M.,Arnegger,J.,&Job,H.(2010).Theeconomicimpactof tourisminsixGermannationalparks. Landscape and Urban Planning, 97(2),73-82.Musgrave,R.&Musgrave,P.(1986).Public finance in theory and Practice(4thed.).NewYork: McGraw-Hill.Oates,W.E.(1972).Fiscal federalism.NewYork:HarcourtBraceJovanovich.Potipiti,T.(2009).OutputconvergenceamongprovincesinThailand.Thammasat Economic Journal, 27(4),1-21.Rossi-Hansberg,E.&Wright,M.(2007).Urbanstructureandgrowth.Review of Economic Studies, 74(2),597-624.Rossouw,R.&Saayman,M.(2011).Assimilationoftourismsatelliteaccountsandappliedgeneral equilibriummodelstoinformtourismpolicyanalysis.Tourism Economics, 17(4),753-783.Sahli,M.&Nowak,J.J.(2007).Doseinboundtourismbenefitdevelopingcountries?Atrade theoreticapproach.Journal of Travel Research, 45(4),426-434.Solow&RobertM.(1956).Acontributiontothetheoryofeconomicgrowth.Quarterly Journal of Economics, 70,65-94.Tobler,W.(1970).AcomputermoviesimulatingurbangrowthintheDetroitregion.Economic Geography, 46(2),234-240.Wattanakuljarus,A.&Coxhead,I.(2008).Istourism-baseddevelopmentgoodforthepoor? AgeneralequilibriumanalysisforThailand.Journal of Policy Modeling, 30(6),929-955.Wildasin&DavidE.(1986).Urban public finance.London:HarwoodAcademic.WorldEconomicForum.(2017,January).The travel & tourism competitiveness report 2017.Retrieved January5th,2017,fromhttp://reports.weforum.org/travel-and-tourism-competitiveness-report-2017/

SPATIAL SPILLOVER EFFECTS ANALYSIS OF …...ส ทธ ปร ท ศน ฉบ บพ เศษ55 บทนíา การท องเท ยวเป นอ ตสาหกรรมภาคบร

Documents