Temat: Oswiecenie w Europie Podręcznik str 132
Wprowadzenie
definicja „oświecenia”
Nazwa „oświecenie” pochodzi od słowa „światło”. Światło
umożliwia postrzeganie, a ono jest pierwszym krokiem do
rozumienia. To w sposób oczywisty wiązano z nauką
i nauczaniem (czyli z edukacją i kształceniem).
Oświecać znaczyło uczyć, stąd nacisk na rozwój powszechnego
szkolnictwa i zainteresowań naukowych.
https://www.youtube.com/watch?v=Xr8yAY_fKxc
W tradycyjnym społeczeństwie stanowym szkolnictwo od czasów
średniowiecza „przypisane” było do zadań Kościoła. Zatem każda chęć
oddziaływania na system szkolny oraz zakres i sposób nauczania
siłą rzeczy wiązała się w cywilizacji zachodniej
z problemem religii i kultu. Silne oparcie na tradycji
i niechęć do wszelkiego „nowinkarstwa” powodowały powstawanie
wielu obszarów konfrontacji między zwolennikami idei oświecenia
a Kościołami. Szczególnie odnosiło się to do najbardziej
sformalizowanego i zhierarchizowanego z nich, czyli
Kościoła katolickiego. Krytyka papiestwa, wielu instytucji
kościelnych, zakonów kontemplacyjnych czy nauczających (np.
jezuitów) stała się elementem krytyki całego systemu społecznego
i politycznego: stanowości, absolutyzmu, braku równości
społecznej, braku demokracji.
https://www.youtube.com/watch?v=mbGjlL10BAI
co to jest Oświecenie?
Oświecenie to epoka, która nastąpiła po baroku. Za jej ojczyznę
uznaje się Francję. Tam już w XVII stuleciu pojawiły się idee
(polityczne, społeczne, artystyczne), które z czasem objęły
resztę zachodniej Europy. Kulturowy punkt ciężkości przesunął się
więc nad Loarę, a Włochy przestały odgrywać rolę centrum.
Nazwa oświecenie sugeruje, że wcześniej panowały
ciemności. Sugeruje też, że ci, którzy w tych ciemnościach
żyli, nie mogli „zobaczyć” prawdziwego świata. Sugeruje wreszcie,
że właśnie taki los był udziałem Europejczyków w baroku.
Co więc oznacza oświecenie? Napisał o tym m.in.
Immanuel Kant, jeden z największych filozofów
oświeceniowych.
Odpowiedź na pytanie: Czym jest Oświecenie?
Oświecenie to wyjście człowieka z zawinionej przez niego
niedojrzałości. Niedojrzałość jest nieumiejętnością
w posługiwaniu się własnym rozumem bez przewodnictwa innych.
Niedojrzałość ta jest zawiniona przez człowieka, jeśli jej powód
tkwi nie w braku rozumu, ale zdecydowania i odwagi, by
swym rozumem posługiwać się bez zwierzchnictwa innych. BĄDŹ
ODWAŻNY! Odważ się posługiwać własnym rozumem! – oto maksyma
oświecenia.
świecenie, jako wiek rozumu, czy wiek filozofów –
nurt kulturalny oraz okres w historii Europy przypadający na
koniec XVII wieku do początku XIX wieku. W rozumieniu
szerszym: epoka w dziejach kultury europejskiej między
barokiem a romantyzmem. Wszystkie nazwy oddają przełomowy
charakter tej epoki. Oświecony, czyli wyzwolony z wszelkich
więzów rozum ludzki ma być światłem rozjaśniającym drogę do
poznania prawdy o świecie i człowieku.
Ludzie oświecenia najbardziej cenili to, co można pojąć rozumem.
Ważna cecha oświecenia to sekularyzacja państw europejskich oraz
sformułowanie praw człowieka. Wolność – podstawowa idea
oświecenia?
Podstawowa idea oświecenia to WOLNOŚĆ. Inne hasła, takie jak:
ROZUM, PRAWO, NATURA można uznać za pochodne tego pierwszego.
Pójście w kierunku badań empirycznych i doświadczenia nie
prowadziło do budowy wielkich, spekulatywnych opisów świata (co,
jak zresztą pokazała teoria kopernikańska i kłopoty
Galileusza, bywało niebezpieczne), ale do wyjaśniania wybranych
rzeczy i zjawisk. Składaniem tych elementów w całościowy
obraz zajmowała się „republika uczonych”, kontaktujących się
poprzez różne stare (uniwersytety) i nowe (akademie
i towarzystwa) fora wymiany myśli.
Monteskiuszowski trójpodział władzy
Najważniejszą zdobyczą francuskiej teorii myśli politycznej były
poglądy Monteskiusza (Charles’a Louisa de Montesquieu), który
sformułował zasadę trójpodziału władzy na: ustawodawczą, wykonawczą
i sądowniczą. Aby system polityczny był sprawny, konieczne
było zachowanie wzajemnej równowagi i częściowej niezależności
poszczególnych części.
Monteskiusz uznawany jest również za ojca myśli socjologicznej,
której podwaliny przedstawił w swoim głównym dziele „O duchu
praw” (1748), gdzie usiłował wyjaśnić reguły rządzące procesem
historycznym. Uznał, że logika i rozum nie stanowią
prawidłowości w powstawaniu i upadku państw.
Społeczeństwami rządzą bowiem pewne ogólne prawidła, których
poznanie dopiero pozwoli poznać „logikę historii”. Monteskiusz
dowodził, że nauki społeczne, podobnie jak przyrodnicze, podlegają
możliwym do poznania regułom, a dzieje są rodzajem
„eksperymentu”, który potwierdza owe reguły.
Encyklopedia i encyklopedyści
Idea opracowania całej wiedzy dostępnej ludzkości narodziła się
już w XVII w. W latach 16961697 powstał słownik Piotra
(Pierre) Bayle’a. Wydawnictwo to w latach 20. następnego
stulecia było kontynuowane przez angielską „Cyklopedię”. Publikacje
te były jednak stosunkowo niewielkie, bo zaledwie dwutomowe.
Dopiero dzieło wydane przez urodzonego we Wrocławiu Johanna
Heinricha Zedlera stało się prawdziwie pierwszą, wszechstronną
encyklopedią. Liczyło ono 72 tomy, 284 tys. haseł i 63 tys.
stron. Ukazywało się w latach 17321754 i dotarło do 1500
subskrybentów.
Grafika tytułowa w „Encyklopedii francuskiej”
przedstawiająca w centralnej części u góry narodziny
światła. Towarzyszące kobiece figury symbolizują filozofię (naukę)
i rozum. Z lewej strony widzimy prawdę.
Benoît Louis Prévost, 1804
Niestety, wydawnictwo Zedlera było w języku niemieckim,
dlatego wśród intelektualistów europejskich miało ograniczony
zasięg. Stąd największą sławę i znaczenie kulturalne zdobyło
przedsięwzięcie francuskie
Redaktorami Encyklopedii byli przede wszystkim Denis Diderot
i Jean d’Alambert, a wśród współpracowników wymienić
należy takich luminarzy, jak Monteskiusz, Wolter, Rousseau.
Wydawnictwo borykało się z ciągłymi atakami cenzury
i koniecznością pisania „nie wprost”. Przedsięwzięcie
zakończyło się jednak wielkim sukcesem. Zdobyło blisko 4000
subskrybentów i przyniosło niebagatelny dochód. Jego wadą
okazało się poświęcenie zbyt wiele miejsca naukom „stosowanym”,
czyli technologii i technice, gdyż przy ciągłym postępie
w tych dziedzinach informacje te w szybkim tempie się
dezaktualizowały
Oświecenie – krytyka epoki
Oświecenie przez wiele środowisk oceniane było bardzo
krytycznie. Kościół oskarżał „oświecenie” o szerzenie
liberalizmu, wolności prowadzącej do uwięzienia człowieka
w niewoli zmysłów (de Sade). Do dziś słowo „liberał” ma
wydźwięk pejoratywny, właściwie jest wyzwiskiem równoznacznym
z „dewiacją seksualną, rozpasanym kapitalizmem bez litości dla
biednych”. Oświecenie zapoczątkowało „technologizację życia”,
wikłając człowieka w postęp przemysłowy i globalizację.
Jednocześnie prezentowało naiwną wiarę w to, iż postęp
i rozum człowieka są w stanie rozwiązać wszystkie
problemy ludzkości.
Wynalazki Oswiecenia
https://www.youtube.com/watch?v=f3EejVAAibk
Podsumowanie: https://www.youtube.com/watch?v=SJcMjYJM4RY