Page 1
บทประพนธซาวดสเคป: จตวญญาณแหงปรางคก
โดย นายวฑฒชา เครอเนยม
วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรดรยางคศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงคตวจยและพฒนา แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต
บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2560
ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร
Page 2
บทประพนธซาวดสเคป: จตวญญาณแหงปรางคก
โดย นายวฑฒชา เครอเนยม
วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรดรยางคศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงคตวจยและพฒนา แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต
บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2560
ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร
Page 3
SOUNDSCAPE COMPOSITION: SPIRIT OF PRANG-KOO
By
MR. Wutticha KUANIUM
A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for Master of Music (Music Research and Development)
Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2017
Copyright of Graduate School, Silpakorn University
Page 4
หวขอ บทประพนธซาวดสเคป: จตวญญาณแหงปรางคก โดย วฑฒชา เครอเนยม สาขาวชา สงคตวจยและพฒนา แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต อาจารยทปรกษาหลก ผชวยศาสตราจารย ดร. ศกดศร วงศธราดล
บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ไดรบพจารณาอนมตใหเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรดรยางคศาสตรมหาบณฑต
คณบดบณฑตวทยาลย (รองศาสตราจารย ดร.จไรรตน นนทานช)
พจารณาเหนชอบโดย
ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. เอกราช เจรญนตย ) อาจารยทปรกษาหลก (ผชวยศาสตราจารย ดร. ศกดศร วงศธราดล ) ผทรงคณวฒภายนอก (ดร. รจภาส ภธนญนฤภทร )
Page 5
ง
บทคดยอภาษาไทย
58701329 : สงคตวจยและพฒนา แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต ค าส าคญ : ซาวดสเคป, เอคเพอรเมนทล, ซนทสส, มวสคคงเครต
นาย วฑฒชา เครอเนยม: บทประพนธซาวดสเคป: จตวญญาณแหงปรางคก อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : ผชวยศาสตราจารย ดร. ศกดศร วงศธราดล
"จตวญญาณแหงปรางคก" เปนบทประพนธทเลาประวตศาสตรความเปนมาของวด
ปรางคก จงหวดชยภม โดยจ าลองเหตการณทางเสยงดวยเทคนคการประพนธแบบซาวนสเคปและซาวนดไซน โดยบทประพนธแบงเปนสามชวงเวลา ไดแก ชวงอดต ชวงปจจบน และการคาดคะเนชวงอนาคต เพอศกษาเรองราวความเปนมาของสถานทวดปรางคกในชวงเวลาตาง ๆ ผานการไดยนและรสก
ผวจยไดแรงบนดาลใจในการสรางผลงานมาจากการรบรการไดยนของมนษยในการไดยนความถเสยงในลกษณะตาง ๆ ณ พนทสภาพแวดลอมทหลากหลายจากแหลงก าเนดธรรมชาต ผวจยจงบนทกเสยงตาง ๆ ทเกดจากธรรมชาตเหลานนมาจดวางเรยบเรยงเพอจ าลองเหตการณทางเสยงสภาพแวดลอม และใชสอสารเลาเรองราวผานทางเสยงใหผฟงไดเกดการรบรและรสกรวมไปกบเสยงแวดลอมใหมทถกจดวางและสอสารผานทางการจดวางเสยงในรปแบบบทประพนธ "จตวญญาณแหงปรางคก"
Page 6
จ
บทคดยอภาษาองกฤษ
58701329 : Major (Music Research and Development) Keyword : Soundscape, Experimental, Synthesis, Music Concrete
MR. WUTTICHA KUANIUM : SOUNDSCAPE COMPOSITION: SPIRIT OF PRANG-KOO THESIS ADVISOR : ASSISTANT PROFESSOR DR. SAKSRI VONGTARADON
“The Spirit of Prang-Koo” is the music composition that describes Prang-Koo, the old temple located in Chaiyaphum province. The story of Prang-Koo is narrated in the form of “Sound” by using soundscape and sound design composition techniques. The research is divided into 3 parts; Past, Present and Future expectation, in order to hearing and feeling the story in details.
The researcher is inspired by the human’s perceptions; hearing together with various frequencies of the sound. The natural sound from many sources were recorded, arranged and edited in order to simulate the environment of Prang-Koo. The audiences will perceive, sense and merge themselves with new environment that was communicated by music composition “The Spirit of Prang-Koo”
Page 7
ฉ
กตตกรรมประก าศ
กตตกรรมประกาศ
ผลงานบทประพนธชนนส าเรจลลวงไปไดดวยด เนองจากผประพนธไดรบความชวยเหลอ เอาใจใสเปนอยางด โดยเฉพาะอาจารยทปรกษาและกรรมการทงสองทาน คอ ผศ. ดร. ศกดศร วงศธราดล ผศ. ดร. เอกราช เจรญนตย และดร. รจภาส ภธนญนฤภทร ในการแนะน า ตรวจแกไข ใหขอเสนอแนะ ตดตามความกาวหนาในการด าเนนงาน ผประพนธรสกซาบซงในความกรณา และขอขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาศน
ขอขอบคณผทรงคณวฒ ผเชยวชาญ ทสละเวลาในกาตรวจแกไขขอบกพรองของตวเลมและบทประพนธ ตรวจทานความถกตองของภาษา และใหแนวคดตาง ๆ ทมประโยชน
วฑฒชา เครอเนยม
Page 8
สารบญ
หนา
บทคดยอภาษาไทย ............................................................................................................................ ง
บทคดยอภาษาองกฤษ ...................................................................................................................... จ
กตตกรรมประกาศ ............................................................................................................................ ฉ
สารบญ .............................................................................................................................................. ช
บทท 1 ............................................................................................................................................... 1
บทน า ................................................................................................................................................. 1
ทมาและความส าคญ ..................................................................................................................... 1
วตถประสงคของงานวจย ............................................................................................................. 2
สมมตฐานของการศกษา ............................................................................................................... 2
ขอบเขตของการศกษา .................................................................................................................. 3
วธการด าเนนงาน .......................................................................................................................... 4
นยามค าศพทเฉพาะ ...................................................................................................................... 5
บทท 2 ............................................................................................................................................... 6
เอกสารงานวจยทเกยวของ ................................................................................................................ 6
1.ปรางคกในมตทางวฒนธรรม .................................................................................................... 7
1.1 ประวตปรางคก ความหมายของค า จดประสงคในการสราง ........................................... 7
1.2 ดานสถาปตยกรรม .......................................................................................................... 9
1.3 มตทางดานศลปะ ........................................................................................................... 11
1.4 การแพรขยายของ “ศลปะแบบบายน” ในประเทศไทย ................................................. 13
2.เสยงของอสรภาพกบดนตรทดลอง ......................................................................................... 14
2.1 Experimental ............................................................................................................... 14
Page 9
ซ
2.2 การศกษางาน John Cage ............................................................................................. 15
2.3 ดนตรทดลองกบโลกปจจบน ........................................................................................ 17
3. Electroacoustic .................................................................................................................... 18
3.1 ตนก าเนด Electroacoustic .......................................................................................... 18
3.2 Musique Concrète ..................................................................................................... 19
3.3 Acousmatic ................................................................................................................. 20
3.4 Synthesis และ Computer Music .............................................................................. 21
3.4.1 การบนทกเสยง (Record) .................................................................................. 21
3.4.2 การสงเคราะหเสยง (Synthesis) ........................................................................ 22
3.4.3 ขนตอนการท างานแสดงผล (Process) .............................................................. 26
Arpeggiators and Sequencers ............................................................................................... 26
Harmonic Content .................................................................................................................. 27
Sound Component ................................................................................................................. 28
Equal Loudness Curve ........................................................................................................... 29
3.5 ซาวดสเคป (Soundscapes) ......................................................................................... 29
4. เทคนคการประพนธในชวงปลายศตวรรษท 19 - 20 ............................................................. 30
4.1 ลกษณะจงหวะแบบออตรา (Time Notation) .............................................................. 30
4.2 กราฟก โนเตชน (Graphic Notation)........................................................................... 31
4.3 มนมอล มวสค (Minimal Music) .................................................................................. 32
บทท 3 ............................................................................................................................................. 34
วเคราะหบทประพนธเพลง จตวณญาณแหงปรางคก ...................................................................... 34
ชวงท 1 อดต (Past) .................................................................................................................... 34
การสรางสรรคบทประพนธ................................................................................................. 34
Page 10
ฌ
จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 1 อดต (Past) ............................................................................. 34
การจดวางเอฟเฟคและการเลอกใช ............................................................................................. 40
ชวงท 2 ปจจบน (Present) ......................................................................................................... 44
การสรางสรรคบทประพนธ ........................................................................................................ 44
จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 2 ปจจบน (Present) .................................................................. 45
การจดวางเอฟเฟคและการเลอกใช ............................................................................................. 50
การสรางสรรคบทประพนธ ........................................................................................................ 52
จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 3 อนาคต (Future) .................................................................... 52
บทท 4 ............................................................................................................................................. 57
การจดวางต าแหนงของทศทางการเกดเหตการณเสยงของบทประพนธ ......................................... 57
บทท 5 ............................................................................................................................................. 59
บทสรป ............................................................................................................................................ 59
อภปรายผล .................................................................................................................................. 59
ภาคผนวก ........................................................................................................................................ 60
บทประพนธซาวดสเคป: จตวญญาณแหงปรางคก .......................................................................... 60
รายการอางอง .................................................................................................................................. 64
ประวตผเขยน .................................................................................................................................. 66
Page 11
บทท 1
บทน า
ทมาและความส าคญ
ศลปะ ประเพณตาง ๆ ในอดตลวนมพนฐานมาจากความเชอของมนษยซงตามความหมายทางดานมานษยวทยาแลวนน ถกเรยกรวมเปนค าวา “วฒนธรรม” ซงวฒนธรรมนนลวนแสดงในเหนถงความคดความเชอ ความเปนมา และความส าคญ อาจกลาวไดรวม ๆ วาเปนสงทถกสรางและกอเกดกลายเปนอารยธรรมอยางหนง ดงเชน ขนบธรรมเนยมประเพณไทยตาง ๆ ทมความส าคญตอการด ารงชวต และอยคกบคนไทยมาเปนเวลายาวนาน แตทวาวฒนธรรมนนกมชวงเวลาจ ากดในการด ารงอย ดวยเงอนไขทางกายภาพ ยกตวอยางเชน โบราณสถาน โบราณวตถ ทถกท าลายลงดวยสงแวดลอมรอบ ๆ สลายไปตามกาลเวลาและถกแทนทดวยเทคโนโลยแขนงใหมในแตละพนทแทน
จากทไดกลาวไปนน วฒนธรรมสามารถเสอมถอยไดตามกาลเวลา รากเหงาของวฒนธรรมทก าลงจะเลอนหายไปตามกาลเวลา ผวจยเลงเหนถงความส าคญของวฒนธรรมจงมความอยากทจะอนรกษ ศลปะวฒนธรรม และไดหยบยกโบราณสถานทางวฒนธรรม ณ วดปรางคก อ าเภอเมอง จงหวดชยภม ซงเปนโบราณสถานทถกสรางขนในสมยขอม และยงเปนโบราณสถานส าคญประจ าจงหวดชยภม รวมถงเปนสญลกษณ แหลงทองเทยวประจ าจงหวดชยภม และเปนพนททผวจยมความเกยวของดวยมาตงแตเดก โบราณสถานดงกลาวถกสรางขนเมอประมาณ 837 กอนยคของพระเจาชยวรมนท 7 โดยเปนกษตรยองคสดทายของอาณาจกรขอมโบราณ (ประเทศกมพชาในปจจบน) ซงเปนยคทเฟองฟดานศลปะและวฒนธรรม (วรรณวภา สเนตตา, 2548c) เชน เมองนครวด นครธม ไดถกสรางขนในยคดงกลาวอกดวย (สรศกด จนทรวฒนกล , 2552) ดวยกนศลาแลง (Laterite) คอ หนชนดหนงทมแรเหลกปนอย เมอขดขนมาใหม ๆ จะเปยกชน ตดแตงงาย เพอใชในการสรางอโรคยาศาลา (พลาดศย สทธธญกจ, 2555) ส าหรบเปนศาลารกษาโรค ผวจยจงไดน าประวตในสถานทนมาสรางเรองราวการน าเสนอและเรยนร ประวตตศาสตรทก าลงเลอนหายผานทางรปแบบสอทางเสยง ณ พนท เวลา (Soundscape คอ เสยงทผสมผสานจากสงแวดลอมรอบ ๆ ตวเรา หรอหากจะกลาวคอเสยงทเกดขนในสงแวดลอมรอบ ๆ ตวทกเสยง เชน เสยงจากธรรมชาต เสยงจากการกระท าของมนษย เสยงเครองจกรตาง ๆ เสยงสตว หรอแมกระทงเสยงซาวนดไซน เสยงดนตร ทก ๆ เสยงทเกดขนในสภาพแวดลอมหนง ๆ หรอแมกระทงเสยงรบกวน (Noise) กคอ Soundscape ทงสน)(Katrin, 2554)
Page 12
2
ดงทกลาวมาขางตน การน าเสนอและการเรยนรประวตศาสตรนอกจากการอานตามหนงสอประวตศาสตรและยงไดถกน ามาประยกตในเชงสอศลปะ เชน ภาพวาด ภาพยนตร ละครเวทตาง ๆ อาจมการแตงเตมเสรมแตงใหดสนกและเปนสอบนเทงมากขน งานทกชนทกลาวไปนนลวนมภาพเคลอนไหวและเสยงประกอบเพอใหเกดความรสกรวม ผวจยมความสนใจทางดานเสยงและงานทางดาน Soundscape จงไดเกดความคดน าเรองรางประวตศาสตร และหยบยกเสยงจากการบนทก (Recording) ในสถานทจรง เสยงสมภาษณ เสยงบรรยากาศ (Ambience) รวมไปถงการออกแบบเสยงบดเบอนไปในรปแบบเสยง (Sound Design) ใหเกดเสยงแบบใหม ๆ มาจดวางเรยบเรยง (Composition) ผสมรวมกบการเรยบเรยงดนตร “ดนตรยงสมพนธกบชวตคนตงแตเกดจนตาย ในทวทกหนทกแหงของโลกมทงดนตรทเปนทงดนตรพธกรรมและไมใชพธกรรม” น าเสยงพนถนมาเลาเรองราวประวตศาสตรผานทางเหตการณเสยง พนท เวลา จ าลองเรองราว เหตการณเส ยงในสถานทวดปรางคก จงหวดชยภม เพอใหผฟงไดเรยนรเรองราวประวตศาสตรผานเพยงการฟง และปลกสรางจนตนาการภาพสถานทนนอยางไมถกจจ ากดการมองเหน
วตถประสงคของงานวจย
1. สรางบทประพนธแบบซาวดสเคป จ าลองเสยง ณ พนทเวลาหนง เพอเลาเรองราวผานทางเสยง
2. เพอเรยนรเรองราวทางประวตศาสตรความเปนมา ความเชอมโยง การขยายอทธพลระหวางอาณาจกรเขมรมาทางตะวนออกเชยงเหนอของไทย
3. ทดลองเปลยนการรบรดวยการมองเหน เปนหลกมาเปนการฟงและการเรยนร เกดจนตนาการภาพตาง ๆ เหลานนดวยการน าของเสยงแทน
สมมตฐานของการศกษา
ผวจยไดเหนความส าคญของการเรยนรจากเสยงเหนอแทนการเรยนรจากการมองเหน เพราะวาการมองเหนจะถกจ ากดดวยสงทเหนอยตรงหนา และการเรยนรประวตศาสตรในสถานทเกาแกและเหตการณส าคญทเกดขนมาแลวนน ไมสามารถมองเหนและรสกรวมไดเลย นอกจากการศกษาประวตศาสตรจากการอาน ผวจยจงน ารปแบบการเรยนรจ าลองเหตการณ สถานท
Page 13
3
และประวตศาสตรความเปนมา สอน าดวยเสยง อาจจะมความส าคญทสดทท าใหมนษยเกดศกยภาพในการรบรและเรยนรเรองราวตาง ๆ อยางสมบรณทสด
ขอบเขตของการศกษา
1. ขอบเขตของสถานท
ผวจยไดเลอกพนทสถาปตยกรรมโบราณ วดปรางคก อ าเภอเมอง จงหวดชยภม โดยมเหตผลดงน
1.1 เปนสถานทส าคญทางประวตศาสตรของจงหวดชยภม
1.2 มเรองราวทางประวตศาสตรตงแตยคเขมรโบราณเชอมโยงมาจนถงวฒนธรรมทางภาคอสานในปจจบน
2. ขอบเขตของดนตรซาวดสเคป
ผวจยไดศกษาเกยวกบการสรางผลงานซาวดสเคปไวดงน
2.1 ดนตร พนท และเวลา
2.2 การจ าลองสถานทดวยเสยง
2.3 Experimental Music โดย John Cage
2.4 Soundscape Composition
3. ขอบเขตของพนฐานซนธซส
3.1 รปแบบของแหลงก าเนดเสยง
3.2 เอฟเฟคชนด Reverb, Delay
Page 14
4
วธการด าเนนงาน
ขนตอนการเกบขอมล
ผวจยไดลงพนท วดปรางคก อ าเภอเมอง จงหวดชยภม เพอทจะบนทกเสยงและหาขอมล ดงน
1. บนทกเสยงพนท ณ บรเวณวดปรางคก ณ ชวงเวลาตาง ๆ
2. สอบถามความเปนมา ความเชอของประวตวดปรางคกจากผคนบรเวณโดยรอบ
3. ศกษาดนตรซาวดสเคป
4. ศกษาพนฐานซนธสส
ขนด าเนนงาน
ผวจยไดลงพนทบนทกเสยงสถานทวดปรางคก ณ ชวงเวลาตางกน และสบคนขอมลจากชมชนบรเวณโดยรอบ เรองเลาจากบรรพบรษรนสรน และประวตความเปนมาของวดจากหอสมดอ าเภอเมองชยภม ก าหนดขอบเขตของการจ าลองเสยงสถานท ก าหนดชองเวลา การสอสารในบทประพนธ จ าลองชวงเวลาเหตการณการเลาเรองทางเสยงออกเปน 3 ชวงเวลา คอ เสยง ณ ชวงเวลาอดต ปจจบน และอนาคต ดงน
ชวงแรกอดต ประวตศาสตรความเปนมาชวงยคกอสรางพระเจาชยวรมนท 7 (พ.ศ. 1724 – 1762) สรางเพอประกอบพธกรรมทางศาสนา ความเชอ ประกอบพธกรรมการรกษาโรคภยไขเจบ
ชวงทสองปจจบน การเปลยนผานของยคสมย ความเชอทงมงายถกเปลยนผานเปนประเพณ วฒนธรรม และงานประเพณของคน ณ ยคปจจบน การบดเบอนความเชอ การเลอนหายของความจรงในอดต
ชวงเวลาอนาคต สมมตฐานสงทอาจเกดขนเมอการถกบดเบอนทางประวตศาสตรทผานตรงมาจากอดต ปจจบน เทคโนโลยทมาแทนทและการหกลางความเชอ จนไปถงการลมสลายไมมอย
Page 15
5
นยามค าศพทเฉพาะ
1. Soundscape หมายถง เสยงและองคประกอบทงหมดในพนทในชวงเวลาหนง
2. Experimental Music หมายถง ดนตรทดลองทไมไดก าหนดชวงเวลาทจะเกดขนของเสยง
3. Synthesis หมายถง สงเคราะห การสงเคราะห หรอเสยงสงเคราะห
4. Minimal Music หมายถง ดนตรทเรมจากโนตจดทนอยททสด ท าซ าวนซ า และคอย ๆ ขยายออก
5. Musique Concrète หมายถง ดนตรไฟฟาทมตนฉบบเสยงมาจากธรรมาชาตน ามาดดแปลง
6. Time Notation หมายถง การบนทกหรอการก าหนดชวงเวลาของโนตดวยเวลาจรง
ประโยชนทคาดวาจะไดรบ
1. สรางบทประพนธผสมกบรปแบบการจดวางเสยงในทศทางใหม
2. ทดลองศกษาความเปนไปไดในการฟงและรบรจนตนาการรปลกษณเหตการณไดอยางชดเจน
3. ศกษาความถ การบดเบอน และการสรางรปแบบการเกดเสยงตาง ๆ
4. เรยนรประวตศาสตรและวฒนธรรมทก าลงจะเลอนหายผานทางบทประพนธ
Page 16
6
บทท 2
เอกสารงานวจยทเกยวของ
ผวจยไดศกษาและรวบรวม รวมถงสบคนเอกสารงานจากแหลงขอมลตาง ๆ และก าหนดการทบทวนวรรณกรรมไว ดงน
1. ปรางคกในมตทางวฒนธรรม
1.1 ประวตปรางคก ความหมายของค า จดประสงคในการสราง
1.2 ดานสถาปตยกรรม
1.3 มตในดานศลปะ
1.4 การแผขยายของ “ศลปะแบบบายน” ในประเทศไทย
1.5 มตดานสงคม
2. เสยงของอสรภาพกบดนตรทดลอง
2.1 Experimental
2.2 การศกษางานของ John Cage
2.3 ดนตรทดลองกบโลกปจจบน
3. Electro Acoustic
3.1 ตนก าเนด Electro Acoustic
3.2 Musique Concrète
3.3 Acousmatic
3.4 Synthesis and Computer Music
3.5 ซาวดสเคป (Soundscape)
Page 17
7
4. เทคนคการประพนธในชวงปลายศตวรรษท 19 – 20
4.1 ลกษณะจงหวะแบบอตรา (Time Notation)
4.2 ทฤษฎของเสยงในการจดวางล าโพง
4.3 กราฟก โนเตชน (Graphic Notation)
4.4 มนมล มวสค (Minimal Music)
1.ปรางคกในมตทางวฒนธรรม
“ปรางคก” หรอ “ก” เปนศาสนสถานโบราณซงเปนทรจกแหงหนงในประเทศกมพชา แตกอนทปรางคกจะเปนทรจกและถกเรยกแบบในปจจบน ผวจยไดศกษาในสวนของประวตทมากอนหนา ซงมความสมพนธเกยวเนองกนทางประวตศาสตร โดยจะเรมตนตงแตสมย “พระเจาชยวรมนท 7” กษตรยผสรางนครธม ทงนเพอปพนฐานความเขาใจและความเชอมโยงระหวางประวตศาสตรกบศาสนสถานแหงน
1.1 ประวตปรางคก ความหมายของค า จดประสงคในการสราง
พระเจาชยวนมนท 7 กษตรยแหงราชอาณาจกรเขมร ทรงเปนพระโฮรสของ “พระนางจฑามณ” กบ “พระเจาธรณนทวรมนท 2” กษตรยผปกครองราชอาณาจกรเขมร พระเจาชยวรมนท 7 ทรงประสตในชวงป พ.ศ. 1668 หรอพทธศตวรรษท 18 ในชวงระยะเวลาระหวางการปกครองของพระเจาธรณนทรวรมนท 2 ผเปนพระราชบดานน ชวงเวลาดงกลาวอาณาจกรเขมรเกดความวนวายทงภายในและภายนอกราชส านก อนเนองมาจากปจจยภายนอก ไดแก การท าศกสงครามกบอาณาจกรปามรวมกบพระราชบดาหลายครง โดยภายหลงจากการสนพระชานมของพระราชบดา “พระเจาโศวรมนท 2” ผเปนพระญาตไดทรงขนครองราชยแทนเทานน สาเหตของการลมสลายของราชบลลงกมาจากความไมมนคงในพระราชอ านาจ (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) ท าใหการปกครองอาณาจกรเขมรสนคลอนสดทายจากความไมมนคงทางการปกครองไดน ามาสการถกลอบปลงพระชนมและชงราชบลลงกโดยกลมกบฏ ซงเปนขนนางในราชส านกนนเอง
Page 18
8
แมวาอาณาจกรเขมรจะถกยดครองโดยพวกกบฏ เจาชายวรมนกมไดทรงยอทอยงทรงออกท าสงครามขบไลพวกอาณาจกรปามทเขามาครอบครองราชยส านกเขมรยาวนานรวม 15 ป รวมไปถงทรงท าสงครามกบอาณาจกรปามอกหลายครง ซงในเวลาตอมาผนวกกบขณะเดยวกน การปกครองภายในอาณาจกรปามเองเกดความสนคลอน มการแยงชงราชบลลงกกนขน ท าใหในทายทสดนน เจาชายวรมนชนะเหนออาณาจกรปาม ทรงปราบดาภเษกตนขนเปนกษตรยตอจากพระเจาธรณนทรวรมนท 2 ผเปนพระราชบดา
เมอพระเจาชยวรมนท 7 ทรงปราบดาภเษกตนขนเปนกษตรยแหงราชอาณาจกรเขมรโดยสมบรณแลวนน วงราวป พ.ศ. 1724 (วรรณวภา สเนตตา, 2548b) ไดทรงบรณะและสรางราชธานขนใหม (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) เหตผลเนองมาจากความเสยหายทเกดขนระหวางศกสงครามจากเมองพระนคร โดยทรงสราง “นครธม” ทบลงบนนครเดม โดย “ธม” มความหมายวาใหญ ดงนนนครธมจงมความหมายวา “นครอนกวางใหญ” ดวยเหตประการน นครธมจงถกสรางซอนทบอยบนรองรอยของอาณาจกรเกา แตทวาวางผงเมอง ซมประต และคน าใหม ควบคไปกบการสรางศาสนสถานตาม “พทธศาสนามหายาน” (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) จ านวนมากทงภายในเมองและบรเวณโดยรอบนอกก าแพงเมอง ในประเดนการสรางศาสนสถานพทธศาสนามหายานรอบบรเวณเมองนน มความเกยวพนกบการอปถมภศาสนาของพระเจาชยวรมนท 7 โดยตรง มการพบหลกฐานส าคญในราวชวงทพระเจาชยวรมนท 7 ทรงครองราชยนน พทธศาสนานกายมหายานเฟองฟ สบเนองจากรากเหงาตนตระกลของพระองคเอง อนไดแก ราชวงศ “มหธรประ” ททรงสบเชอสาย โดยสนนษฐานวาราชวงศมหธรประ อาจเปนจดเรมตนของการน าศาสนาพทธมหายานใหเขามามบทบาทในราชส านกเขมรอยางแทจรง มหธรประไดตงราชวงศและการปกครองเมองพระนคร ชวงราวพทธศตวรรษท 17 – 18 จากหลกฐานทางประวตศาสตรพบวาตนตระกลราชวงศมหธรประอนนน (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) ไดแก พระเจาชยวรมนท 6 ซงเปนผกอตงอาณาจกรเขมร รวมไปถงจากจารกโคนยายหอมซงตรงกบสมยพระเจาชยวรมนท 6 ไดกลาวถงประดษฐสถานของพทธศาสนา รวมถงบรรดาพระราชวงศจ านวนมากทหนมาเคารพนบถอพทธศาสนามหายาน (วรรภภา สเนตตา, 2548)
แตกอนการขนครองราชยของ “พระเจาชยวมนท 2” (พระราชบดาของพระเจาชยวรมนท 7) แมวาอาณาจกเขมรจะไดเปลยนการนบถอศาสนากลบมาเปนฮนดลทธไวษณพนกายอกครง แตในทางกลบกนในรชกาลของพระเจาธรณนทรวรมนท 2 ไดกลบมาทรงอปถมภพทธศาสนามหายานอกครง ซงในการนบถอและการเปลยนศาสนาภายในราชส านกไมไดเปนเพยงเหตผลสวนตว แตยงเปนเรองของการถวงดลอ านาจการปกครองของพวกพราหมณในราชส านก
Page 19
9
ทมบทบาทตอการปกครองอาณาจกรของกษตรยไมตางจากศาสนาฮนด ดงนนเมอพทธศาสนามหายานเขามามบทบาทในราชส านกเตมตวในสมยพระเจาชยวรมนท 7 พระองคจงทรงสรางศาสนสถานขนเปนจ านวนมากจากความศรทธาและคตความเชอตามแบบพทธศาสนามหายาน สงผลใหพระองคทรงบรจาคทานและบ าเพญกศล ดวยการสราง “ธรรมศาลา” (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) หรอทพกคนเดนทาง 121 แหง ตามเสนทางโบราณจากศนยกลางเมองพระนครไปยงเมองตาง ๆ โดยรอบนครธม สรางเพอจดประสงคเพอเปนทพกส าหรบผคนทเดนทางแสวงบญตามเสนทางจากตวเมองนครธมไปยงดนแดนทางทศตะวนออก
“อโรคยาศาล” เปนอกหนงศาสนสถาน ทถกสรางขนจากอทธพลของการเปลยนแปลงระบบศาสนาในครงน พบหลกฐานจากจารกปราสาทพระขรรค วาการสรางอโรคยาศาลของพระองคเปนหนงในการบ าเพญกศลทางดานสาธารณสขตามความเชอทางศาสนา นอกเหนอไปจากนนเหตผลในการสรางยงไดเกยวพนกบ “โรคเรอน” ซงเปนโรคระบาดรายแรงทเกดขน คราชวตประชาชนและพระบรมวงศานวงศ
ดงนนทมาของชอปรางคก จงมาจากความหมายของอโรคยาศาล ในภายหลงรชสมยของพระเจาชยวรมนท 7 ซงมกลมชนเขาไปตงถนฐานใหม ท าการฟนฟและอาศยในพนทบรเวณรอบอโรคยาศาล ตอมาอโรคยาศาลจงถกเรยกกนในภาษาทองถนวา “ปรางคก” หรอ “ก” ซงในปจจบนพบปรางคกจ านวนกวา 30 แหง ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย
1.2 ดานสถาปตยกรรม
การเปลยนแปลงของอทธพลพทธศาสนามหายาน สงผลทางมตดานสถาปตยกรรมในการสรางเมองนครธมโดยตรง นครธมถกสรางโดยยดตามหลกการวางผงเมองเชนเดยวกบพระนคร แตทวาถกตงซอนทบอยบนเมองพระนครเดมเยองไปทางทศใต รอบตวเมองนนประดวยคน าลอมรอบ มซมประตเปนทางเขาเมองทงสทศเพอใหเกดความสะดวก ภายในก าแพงเมองเตมไปดวยศาสนสถานสรางอทศแดบรรพชล
ผลจากการเปลยนแปลงระบบศาสนาครงน นครธมจงถกสรางใหมลกษณะเลยนแบบจกรวาลโดยม “ปราสาทบายน” เปนศนยกลางของจกรวาล แทนความเชอเกยวกบโลกและสวรรคตาม รวมไปถงการสรางนครใหมความเกยวพนกบคตการบชารตนตรยมหายาน หรอการบชาพระพทธเจา พระโพธสตวอวโลกเตศวร และนางปรชญาปารมตา ซงทงสามมความหมายไดรบการเคารพรวมไปถงเปนตวแทนของพทธบารม ธรรมบารม และปญญาบารม และมจดมงหมาย
Page 20
10
เพอเปนศนยกลางการเคารพบชาสงสด เพราะฉะนนบรเวณรอบปราสาทบายน จงรายลอมไปดวยศาสนสถาน อโรคยาศาลทอยรอบบรเวณตวเมอง จงเปรยบสเมอนสถานทรกษาโรคแผนโบราณทงทางกายและทางใจ ทมอทธพลมาจากการเคารพบชาพระพทธเจา ไมไดเปนเพยงสถานทใชรกษาโรคทางกาย แตยงเปนศนยรวมของความศรทธาของคนทอาศยอยบรเวณโดยรอบ
ภาพท 1 ภาพผงเมองนครธม
ภาพท 2 ภาพปราสาทนครวด
Page 21
11
ภายในอโรคยาศาล ประดษฐานรปเคารพบชาประกอบดวย “พระศรสรยไวโรจนจนทรโรจ” และ “พระศรจนทรไวโรจนโรหณศะ” เปนสญลกษณและเปนตวแทนของผรกษาโรค ถกเคารพนบถอกนในดานการปดเปาโรคภยไขเจบความทกขโศก
ปรางคก จดเปนหนงในศาสนสถานภายในบรเวณอโรคยาศาล ปรางคกมลกษณะเปนอาคารทรงปราสาทขนาดเลก กอดวยอฐศลาแลง มองคประกอบบางสวนทท ามาจากหนทราย ตวปราสาทนนตงอยตรงศนยกลาง โดยหนหนาไปทางทศตะวนออก ลอมรอบดวยก าแพง มซมประตเปนทางเขาเพยงทางเดยว มสระน าซงกอดวยหนทรายหรอหนศลาแลง ลอมรอบภายนอกก าแพง ภายในตวอาคารประกอบไปดวยรปเคารพบชา
ภาพท 3 แผนผงภาพจ าลอง ปรางคก
1.3 มตทางดานศลปะ
ศาสนาพทธมหายานมอทธพลตอการแสดงออกทางศลปกรรมอยางชดเจนโดยฉพาะการเขามามบทบาทส าคญในราชส านกยงขนตงแตพระเจาธรณนทรวรมนท 2 (พระราชบดา) ไดทรงขนครองราชยในชวงป พ.ศ. 1698 จนกระทงในรชสมยของพระเจาชยวรมนท 7 ศลปกรรมของอาณาจกรเขมรไดรบอทธพลจากศาสนาอยางสงสดอนเนองมาจาก อทธพลทางพทธศาสนา
Page 22
12
ระลอกใหมทมาจากประเทศอนเดยซงผสมผสานเขากบอทธพลของศาสนาฮนดทมความสมพนธกบราชส านกเขมรมาอยางยาวนาน
เราสามารถพบหลกฐานจากจารกพระขรรคและจากจารกอกหลายหลกในสมยดงกลา ว โดยสามารถแบงและบอกความแตกตางของรปแบบศลปกรรมสมยบายน จากประตมากรรมส าคญนยมสรางในสมยบายน อนไดแก รปเคารพ 3 องค แทนความหมายการบชาดานการกษาโรคภยไขเจบ ปจจบนสามารถพบหลกฐานรปเคารพทง 3 องค ในประเทศไทยไดเชนกน
ในบรรดาจ านวนอโรคยาศาล กวา 30 แหงนน (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) มความคลายคลงกนในดานการบชา “พระไกษชยครไวฑรยประภา” หมายถง พระพทธเจาแพทยผเปนประธานของอโรคยาศาลแหงนน ๆ สวน “สรยไวโรจนจนทรโรจ” และ “จนทรไวโรจนโรหณศะ” หมายถง เหลาบรวารทงสอง โดยจากจารกสามารถพบรปเคารพทง 3 องคจ านวนมากในสมยบายน
ภาพท 4 พระไกษชยครไวฑรยประภา เจาผเปนบรมครแหงยารกษาโรค
สมยดงกลาวพระเจาชยวรมนท 7 ทรงสรางรปเคารพจ านวนถง 798 องคประดษสถานในอโรคยาศาลตามเมองตาง ๆ นอกเหนอจากประตมากรรมพระประธานและบรวารทงสอง รวมถงโดยพบหลกฐานการขดแตงอโรคยาศาลปรางคก ณ อ าเภอเมอง จงหวกชยภม
Page 23
13
โดยพบแทนรปเคารพซงท ามาจากกนทรายและชนสวนคมภรในบรเวณบรรณศาลาสนนษฐานวามการประดษฐานพระโพธสตวอวโลกเตศวรในบรรณศาลานอกเหนอไปจากรปเคารพภายในตวปราสาทและพบวาภาพสลกหนาบรรณรปพระโพธสตวองโลกเตศวรในอโรคยาศาล 2 แหงทปรางคก จงหวดชยภม ดงทไดกลาวไปขางตน
ภาพท 5 พระโพธสตวอวโลกเตศวร
1.4 การแพรขยายของ “ศลปะแบบบายน” ในประเทศไทย
การสบทอดความเชอและคตแบบพพทธศาสนาของพระเจาชยวรมนท 7 อนเหนเปนรปธรรมชดเจนอกรปแบบหนงซงขยายมายงประเทศไทย ไดแก การสรางอโรคยาศาล เพอการบ าเพญกศลทางดานสาธารณสขตามพทธศาสนาอยางแทจจรง มลกษณะเปนอาคารทรงปราสาทรปสเหลยมผนผาขนาดเลก ลอมรอบดวยก าแพงและสระน า กอดวยหนศลาแลงและหนทราย การสรางอโรคยาศาลนนมจดประสงคเพอปดเปารกษาโรคททางกาย เชน โรคระบาดรายแรง โรคเรอน โรคฝดาษ รวมไปถงโรคทางใจ ดงนนการสรางอโรคยาศาลจงปรากฏและกระจาย พบวามจ านวนมากกวา 30 แหง ในทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) โดยพระเจาชยวรมนท 7 ไดทรงสรางรปเคารพจ านวน 798 องค ประดษฐานตามอโรคยาศาลในเมองรอบบรเวณเมองและตามเสนทางตาง ๆ ดงเชน ศลปกรรมพระพทธรป
Page 24
14
ทพบในอโคยาศาลทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดแก แทนรปเคารพหนทรายและชนสวนพระกรถอคมภร พบทปรางคก อ าเภอเมอง จงหวกชยภม (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) ซงมความหมายในการบชาเพอการรกษาโรคภยไขเจบโดยหลงจากยคสมยไดผานพนไปแลวนน อโคยาศาลกไดถกกลมชน ซงสนนษฐานวาเปนคนไทยเขาไปตงถนฐานอาศยและไดท าการฟนฟอโรคยาศาลขน โดยเรยกกนในภาษาทองถนวา “ปรางคก” หรอ “ก” ซงเปนทรจกกนในปจจบน
2.เสยงของอสรภาพกบดนตรทดลอง
จากผลการประพนธของผวจยทไดรบแรงบนดาลใจจากผลงานของ Cage ซงเปนนกประพนธแนว Experimental Music(Wikipedia) ดนตรทดลอง การประพนธในรปแบบใบรปแบบหนงทไดผลมาแบบไมสามารถคาดเดาได สวนในความหมายหลวม ๆ แลว ค าวา “ทดลอง” (Experimental) ใชเปนตวเชอมกบแนวเพลงทอธบายถงดนตรในทางเฉพาะทดนเขตเขตหรอนยามอยางอนซงเปนสไตลลกผสมทแตกตางทอยางมาก หรอแนวรวม แบบนอกคอก หรอสวนผสมทโดดเดนแตกตางอยางเหนไดชด ผวจยไดสนใจทฤษฎของจอหน เคจ ทพดไววา “การแตง” “การบรรเลง” และ “การฟง” นนเปนเรองทแยกอออกจากกน ผวจยจงไดหยบยกเรอง “การฟง” มาใชเปนจดหลกในงาน ซงความส าคญของการฟงนนผฟงสามารถเลอกหรอรบรสงตาง ๆ ไดอยางมอสระและ “จนตนาการ” การรบรดวยเสยงทไดยนเหลานนได จงเกดสนทรยศาสตรในแบบไรขดจ ากดของตวผฟง “การฟง” (อตภพ ภทรเดชไพศาล, 2557a) ในความคดของดนตรแนว Experimental Music จงมความส าคญมากทสดและกลาวไดวาเปนจดเปลยนของสนทรยศาสตรแบบใหมนไมไดอยทประเดนการ “สรางงาน” แตเปนประเดนทวาดวย “การรบร” งานนน ๆ ตางหาก
2.1 Experimental
ดนตรจะวนตกในชวงทศวรรษทท 1950 มการเปลยนแปลงทรวดเรวและเตมไปดวยสสน เกดการทดลองและเขยนงานตาง ๆ อยางหลากหลาย ส าหรบนกดนตรและศลปนหวกาวหนาในสมยนนแยกออกเปนสองกลม คอ กลม Avant-Garde ทางฝงยโรปและกลม Experimental Music ทางฝงสหรฐอเมรกา
Page 25
15
จดนาสนใจของทงสองกลมคอมความคดพนฐานเหมอนกนคอตองการท าลายหลกระบบดนตรตะวนตกในขนบธรรมเนยมแตวธการททงสองกลมเลอกใชกลบแตกตางกนอยางสนเชง ทางฝงยโรปเลอกทจดการควบคมดนตรอยางเครงครดเพอสรางเสยงชนดใหมทหลดไปจากระบบ Tonal ดวยแนวคดแบบวทยาศาสตรและคณตศาสตร แตฝงอเมรกากลบพยายามทจะปลดปลอยเสยงตาง ๆ ใหเปนอสระอยางไรขอบเขตโดยไมผกตดกบเรองระบบใด ๆ
2.2 การศกษางาน John Cage
ค าพดของเคจทระบชดวา การแตงการบรรเลงและการฟงนบเปนเรองสามเรองทแยกออกจากกน และตวอยางทชดเจนทสดในเรองนคองาน 4’33” ของเคจ 4’33” เปนเพลงทนกดนตรไมจ าเปนตองเลนอะไรเพยงแตนงเฉย ๆ เปนเวลาสนาทสามสบสามวนาทและในระหวางนนกท าการเปดปดฝาครอบลมเปยโนสามครงเพอแสดงใหเหนวาเพลงมสามทอน เคจใหสมภาษณวาการแบงชวงเวลาทงสามทอนไดใชไพยปซเปนตวสมเลอกปรมาณเวลาของแตละทอน เพลงนจงถกเรยกวาบทเพลงแหงความเงยบหรอ silent piece กรณขนบนยมในเพลง 4’33” เปนเรองนาสงสย วาเคจยงยดตดกบรปแบบเดมของดนตรคลาสสค หรอเปนเพราะเคจตองการสร างกจกรรม performance art
ภาพท 7 ตวอยางสกอรพารท 1 ของเพลง 4’33”
Page 26
16
“การแตง” การบนทกเพลงนจงไมไดอยในรปแบบตวโนตตามรปแบบและเปนขอความสน ๆ ทระบใหนงเงยบสวนการ “การบรรเลง” นนเปนอกเรองหนงทแยกตางหากออกไปจากการ “การแตง” เพลงน
“การบรรเลง” นนเคจบอกวา ถงนกดนตรจะไมไดสรางเสยงอะไรเลยขนมากตาม แตในความเปนจรงแลวมเสยงตาง ๆ ทสามารถเกดขนไดตลอดเวลาในระหวางการแสดงดนตร
“การฟง” นนกยงแยกออกเปนอกเรองหนง เพราะผฟงแตละคนสามารถเลอกฟงสงตาง ๆ ในระหวางการแสดงดนตรนนในแบบตวเองไดอยางตามใจชอบ
ในหลกการของดนตรชนดน จะถกก าหนดกฎเกณฑไวอยางหลวม ๆ ซงสามารถโยกยายเปลยนแปลง และตความไปไดในหลายแบบ การแสดงเพลงเดยวกนในหลาย ๆ ครงจงใหผลลพธทออกมาไมเหมอนกนซงสงนเปนหวใจส าคญของ Experimental Music
เวลาในมมมองของ Experimental Music “เวลา” เปนสงทสามารถถกจดการใหสมบรณแบบ นนคอ รปทรงของเวลาในชวงหนง (ขณะทเพลงบรรเลง) อาจถกจดการใหมตอนตน ตอนกลาง ตอนจบ อยางเปนระเบยบของนกแตงเพลง และเพลงทสมบรณแบบกไมใชอะไรอน แตกคอ “เวลา” ชวงหนงทมรปทรงชดเจนแนนอนนนเอง จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวานกประพนธเพลงกเปรยบเสมอนนกจดการเวลา ใหอยในรปแบบของบทเพลงทประพนธนนเอง ซงเปนรปแบบแผนของนกประพนธเพลงตงแตยคเกาทเหน “เวลา” สามารถถกจดการไดนนเอง แตความคดเรอง “เวลา” ส าหรบนกประพนธเพลงแนว Experimental Music แลว เหน “เวลา” เปนสงทเคลอนไปอยางไมมหยดและเตมไปดวยการเปลยนแปลง ไมสามารถท าใหหยดหรอท าเปนรปรางทตายตวได ความคดดนตรในแบบขนบนยมทจะจดการกบชวงเวลาใหสมบรณแบบนน จงไมใชวธคดของผประพนธในแนว Experimental Music เพราะในการแสดงแตละครง จะไดผลลพธเฉพาะตว (Unique) ซงไมอาจท าซ าไดอก ดงนนความสมบรณแบบจงเปนสงทไมมอยจรง
“เวลา” ในมมมองของนกประพนธเพลง Experimental Music เชน จอหน เคจ มแนวคดทวา “เวลา” เปนสงทไมอาจแยกออกจาก “เหตการณ” หรอ “เวลา” เปนสงทบรรจ “เหตการณ” เรองราวนนเอง (อตภพ ภทรเดชไพศาล, 2557b) ดงนนการแสดงดนตรแนว Experimental Music จงไมสามารถก าหนดเวลาในการแสดงได จะปลอยใหการแสดงเปนไปตามอาการ (Action) โดยไมสามารถค านวณเวลาไดอยางแมนย า
Page 27
17
ภาพท 8 จอหน เคจ ขณะแสดงงาน Water Walk เมอ มกราคม ค.ศ. 1960
2.3 ดนตรทดลองกบโลกปจจบน
“เวลา”ทด าเนนไปเรอย ๆ โดยตวของมนเองดวยนาฬกาจงกลายเปนสงสรางความหมายให “เหตการณ” ตาง ๆ นนคอเวลากลายเปนสงทควบคมทกสงทกอยาง และกลายเปน “ความจรง” ททกคนตองตกอยภายใตปฏทน เขมบอกเวลา ชวโมง นาท และวนาทอยางไมอาจหลบเลยง และเวลาชนดนเองทนกแตงเพลงแนว Experimental Music ไดน ามาใชเปนแนวคดหลก นนคอเวลาในการแสดงนนผกตออยกบ “กจกรรม” (Activity) ในการแสดงนนอยางแยกออกจากกนไมได คอนเซปตของดนตรทดลองยงสงผลตอจนถงปจจบนและยงมศลปนยคปจจบนสรางงานแนวดนตรทดลอง เชน งานของ Steve Reich ทชอวา Pendulum Music นนเปนการก าหนดใหผแสดงแกวงไมโครโฟนทถกแขวนไวกบเพดานหอง ซงเมอไมโครโฟนนเคลอนผานหนาล าโพงทจงใจวางเปดทงไว กจะเกดเสยง Feedback ออกมาเปนจงหวะตามความเรวของไมโครโฟนทแกวงตวเองไปมา งานชนนจะจบลงกตอเมอไมโครโฟนหมดแรงสงและหยดนงอยกบท ซงนนคอ “เหตการณ” หรอ “กจกรรม” ตางหากทควบคมเวลาในการแสดง
Page 28
18
ภาพท 9 Pendulum Music – Steve Reich (1966)
3. Electroacoustic
อเลกโทรอะคสตก เปนค าทใชอธบายการเปลยนแปลงสญญาณจากเสยงไปเปนไฟฟา วธการเปลยนเสยงทว ๆ ไปเปนสญญาณไฟฟาท าไดงาย ๆ โดยการบนทกเสยงผานไมโครโฟนและแปลงสญญาณจากไฟฟาผานล าโพงกลบกลายเปนเสยงอกครง รวมไปถงการประมวลผลตาง ๆ ผานกระบวนการทางไฟฟา ทงการสงเคราะหเสยงขนมาใหมหรอเปลยนแปลงคณลกษณะเนอเสยง ความสน - ยาว หรอความหนาแนนของเสยงใหมความหลากหลายมากขน เมอมการจดวางเสยงเหลานนอยางมศลปะแลว กจะถกเรยกวา “ดนตรอเลกโทรอะคสตก” หรอ “ดนตรทมสวนผสมของไฟฟา”
3.1 ตนก าเนด Electroacoustic
ชวงตนศตวรรษท 20 การปฏวตอตสาหกรรมเทคโนโลยมผลอยางมากตอวงการศลปะ มกลมศลปนหวสมยใหม (Modernism) เรมหาสนรยะใหม ๆ ใหกบศลปะ ดนตรกรวมอยในนนดวย ศลปนและนกประพนธหลายทานพยายามหาสนทรยศาสตรของเสยงใหมทแตกตางไปจากกฎเกณฑเดม ๆ จะวาไปเสยงเครองจกรและความเปนระบบอตสาหกรรมกมความนาสนใจไมแพดนตรในยคคลาสสคหรอโรแมนตกเลย ดวยเทคโนโลยทเกดขนบวกกบยคทยโรปมการปฏวตอตสาหกรรม นกดนตรหวกาวหนาอยาง ลยจ รสโซโล (Luigi Russolo) ไดสรางเครองดนตรทจ าลองเสยงของ
Page 29
19
เครองจกรในโรงงานอตสาหกรรมขนมา และใหชอวา Intonarumori นอกจากนลยจ รสโซโล ยงไดเขยนหนงสอ Art of Noise ขนมา เนอหาภายในเกยวกบปรชญาใหม ๆ ทมตอเสยงรบกวน หรอทเรยกวา Noise รวมถงจ าแนกประเภทตาง ๆ ของเสยงตามลกษณะของเสยงดวย ปรชญาและสนทรยศาสตรของเสยงรปแบบใหมนเอง ท าใหดนตรแตกแขนงออกไปหลายสาขามากมาย หนงในนนกคอ “อเลกโทรอะคสตก”
ความกาวหนาของเทคโนโลยในชวงศตวรรษท 20 อยางเครองเลนแผนเสยง เทปบนทกเสยง อปกรณในการขยายเสยง อยางไมโครโฟน ล าโพง หรอแมแตเครองสงเคราหตาง ๆ เปนทแพรหลายมากขน จอหน เคจ (John Cage) นกประพนธ นกทฤษฎดนตร นกเขยน และศลปนชาวอเมรกน ผสนใจในดนตรอเลกโทรอะคสตกและคนพบทฤษฎอนดเทอรมเนซ (Indeterminacy) ถอเปนศลปนคนแรกทน าเอาความเปนไปไดของการผสมผสานดนตรแบบแผนตะวนตกเขากบดนตรทผลตจากกระบวนการทางอเลกทรอนกส ในป ค.ศ. 1939 เขาไดสรางสรรคผลงานทมชอวา Imaginary Landscape No.1 ส าหรบ เปยโนทอดสาย (Muted Piano) ฉาบ และเครองเลนแผนเสยง 2 เครอง โดยใหเครองเลนแผนเสยงผลตเสยงทเรยกวา “ไซนเวฟ” (Sine Wave) โดยผเลนแผนเสยงจะสรางเสยงจากเครองเลนแผนเสยงและเขมของเครองเลนดวยวธการตาง ๆ เชน การเปลยนความชา - เรวของแผนเสยง หรอเปลยนระดบเสยงของไซนเวฟ
3.2 Musique Concrète
ตอมาไดเกดแนวดนตรในรปแบบมวสคคงเครต (Musique Concrète) ขน มวสคคงเครตเปนดนตรไฟฟาท เกดขนในชวงหลงสงครามโลกครงท 2 ดนตรไฟฟาประเภทนจะหมายถง การบนทกเสยงอะคสตก (เสยงธรรมชาตเชนเสยงรอง หรอเสยงเครองดนตร) แลวน าไปดดแปลงตดตอ สลบท เลนกลบหลง เปลยนแปลงอตราการหมนของเทปหรอน าไปผสมกบดนตรไฟฟาชนดอน(ณรงคฤทธ ธรรมบตร) ผรเรมดนตรแนวนไดแก ปแอร เชฟเฟอร (Pierre Schaeffer) นกประพนธเพลงชาวฝรงเศส ผลงานชนแรก ๆ ของเขาเปนบทเพลงทสรางโดยการไปบนทกเสยงรถไฟแลวน าไปตดตอดดแปลงโดยใชเทคนคของเทปบนทกเสยง ผลงานของเชฟเฟอรเปนทไดรบการกลาวถงมาในสมยนน
Page 30
20
ภาพท 10 Pierre Schaeffer (1910 – 1995)
3.3 Acousmatic
ในป ค.ศ.1948 ปแอร แชฟเฟอร ไดคดคนดนตรท เรยกวา มวสคคงเครต (Musique Concrète) ขนมา ในการสรางงาน มสคคงเครต จะตองใชเสยงจากการบนทกสดมาเปนวตถดบในงานประพนธ กานฟงงาน มวสคคงเครต ปแอรแชฟเฟอรยงไดใหค าอธบายไวและเรยกการฟงแบบนวา “อะคสเมตก (Acousmatic)” ซง การฟงชนดนกคอการฟงเสยงทไดยนโดยทไมรแหลงทมาของเสยงวาเปนเสยงของอะไร จงท าใหเราตงใจและจดจออยกบเสยงนน ๆ การฟงเสยงแบบอะคสเมตก ไมจ ากดวาจะเปนเสยงจากธรรมชาตหรอเสยงทผานการสงเคราะห เพยงแตเสยงทไดยนไมทราบทมาหรอวตถกถอวาเปนการฟงแบบ “อะคสเมทก (Acousmatic)” ทงสน จากการทดลองและเรยนรดนตรทงในรปแบบมวสคคงเครตและอเลกทรอนกส มวสค ท าให สตอก ฮาวเซน ผสมผสานดนตรทงสองอย างน เข าไวด วยกน ในป ค .ศ . 1955 เขาได รบขอ เสนอจาก WDR (Westdeutscher Rundfunk) ซงเปนสถานวทยโทรทศนทตงอยในประเทศเยอรมนใหประพนธเพลงรปแบบใหม สตอก ฮาวเซน จงไดสรางสรรคผลงานทเกดจากการผสมดนตรทงสองชนดเขาดวยกนแตไมประสบความส าเรจมากนกในครงแรก อกทงยงถกวพากษวจารณ แตในทายทสดแลวเขากไดสรางสรรค
Page 31
21
ผลงานทออกมาอยางสมบรณ ภายใตชอ “เกสาง เด ยงกลง” (Gesang der Jünglinge) ทแปลวา “บทเพลงของหนมสาว” (Song of the Youths)
การใชเสยงทถกบนทกลงในเทป มาสรางสรรคเปนดนตร โดยถายทอดเสยงดนตรใหแกผฟงผานล าโพงนน มตนก าเนดมาจากกลมมนกประพนธดนตรหวกาวหนาทง 2 กลม อยาง มวสคคงเครตในประเทศฝรงเศสและอเลกทรอนกส มวสค ในประเทศเยอรมนซงนนถอเปนจดเรมตนในการสรางสรรคดนตรอเลกโทรอะคสตกทเกดขนในปจจบน
3.4 Synthesis และ Computer Music
การสรางสรรคดนตรในแนวอเลกทรอนกส เปนลกษณะและวธการพเศษทตองใชการสงเคราะหเสยงดวยกระบวนการทางคอมพวเตอร การศกษาทฤษฎส าหรบดนตรอเลกทรอนกสแบงหลกการท างานไว 3 แบบคอ การบนทกเสยง (Record), การสงเคราะหเสยง (Synthesis), และขนตอนการท างานแสดงผล (Process)
3.4.1 การบนทกเสยง (Record)
คอการจารกตวแทนคลนเสยงดวยวธการทางไฟฟาหรอทางกล และสรางคลนเสยงขนมาใหม อาทเชน เสยงพด เสยงรองเพลง เสยงเครองดนตร และเสยงประกอบอน ๆ การแบงชนของเทคโนโลยการบนทกเสยงในปจจบนมสองอยางคอ อดแบบอนาลอก (Analog Recording) และอดแบบดจตอล (Digital Recording)
การอดเสยงธรรมชาตแบบอนาลอก (Acoustic Analog Recording) คอผลจากการท ไดอะแฟรม diaphragm ขนาดเลกของไมโครโฟนสามารถจบความเปลยนแปลงของแรงดนอากาศ (คลนเสยงในอากาศ Acoustic Sound Waves) และบนทกพวกมนเหมอนเขยนภาพเหมอนของคลนเสยงลงบนสอ เชน จานหรอแผนเสยง (Phonograph) ซงใชหวเขมสมผสการบนทกทวนไปตามรองของแผนเสยง ในการอดดวยเทปแมเหลก (Magnetic Tape) คลนเสยงสนสะเทอนไดอะแฟรมของไมโครโฟนและถกเปลยนเปนกระแสไฟฟาทมการขน ๆ ลง ๆ (ตามคลนเสยง) และเปลยนเปน สนามแมเหลก (Magnetic Field) ทมการขน ๆ ลง ๆ ดวยแมเหลกไฟฟา Electromagnet (หวเทป) ซงเปนการสรางตวแทนของคลนเสยงดวยพนทแมเหลก (Magnetized Areas) บนพลาสตกเทปกบผงแมเหลกทฉาบบนผวของมน สวนการเลนหรอผลตซ า (Reproduction) ของเสยงแบบอนาลอกกท าดวยวธการยอนกลบจากการบนทก โดยมไดอะแฟรมของล าโพงซงใหญกวาเปนตวสรางความ
Page 32
22
เปลยนแปลงของแรงดนอากาศ เพอเกดคลนเสยงใหเราไดยนคลนเสยงสามารถสรางดวยวธการทางอเลกทรอนกส และอดจากอปกรณบางอยางไดโดยตรง เชน ปคอพกตารไฟฟา (Electric Guitar Pickup) หรอเครองสงเคราะหเสยง (Synthesizer) โดยไมตองใชอะคสตกในกระบวนการอดเสยง นอกเสยจากเสยงทนกดนตรตองการไดยน ขณะท าการบนทก (Recording Sessions) เทานน
การบนทกและการผลตซ าแบบดจตอล (Digital recording and Reproduction) เปนการแปลงสญญาณเสยงอนาลอกทมาจากไมโครโฟน แหลงก าเนดอน ๆ ให เปนรปแบบดจตอล ดวยกระบวนการค านวณทางตวเลข (Digitization) ท าใหมนสามารถบนทกและสงสญญาณ (Transmitted) ดวยสอตวกลาง (Media) ทกวางขวางหลากหลายและมประสทธภาพสง การบนทกแบบดจตอลเกบขอมลเสยงดวยชดของเลขฐานสอง (ชดรหส 1 กบ 0) เพอเปนตวแทนของตวอยางสม (Samples) ของความกวางคลน (Amplitude) ของสญญาณเสยง (Audio Signal) ทชวงเวลาของเสยงทเทากน ทอตราการสมตวอยาง (Sample Rate) ในความรวดเรวทหของมนษยสามารถรบรผลของการตอเนองของเสยงได การบนทกแบบดจตอลจงเปนทเชอถอวามคณภาพสงกวาการบนทกแบบอนาลอก ไมใชเพยงเพราะวามความถกตองแมนย ากวา (Higher Fidelity - การตอบสนองความถ Frequency Response หรอ ขอบเขตพลงงาน Dynamic Range) แตเปนเพราะวารปแบบดจตอล (Digital Format) สามารถปองกนการสญเสยคณภาพอยางมากซงเกดขนในการบนทกแบบอนาลอก ทงเสยงรบกวน (Noise) และการรบกวนจากคลนแมเหลกไฟฟา (Electromagnetic Interference) ในขณะเลนกลบ (Playback) และการเสอมสภาพของระบบกลไก หรอเกดการช ารดเสยหายขนกบ สอกลาง (Storage Medium) ทท าการบนทก
3.4.2 การสงเคราะหเสยง (Synthesis)
ออสซลเลเตอร (Oscillators) คอแหลงก าเนดเสยง อปกรณสรางเสยงสงเคราะหหากไมมออสซลเลเตอร รปแบบเสยงสงเคราะหจะเกดขนไมไดเลย ออสซลเลเตอรจะท าหนาทผลตเสยงตนฉบบหรอปลอยคลนความถซงจะไดยนในรปแบบเสยงตาง ๆ แลวจะถกน าไปผานเครองสงเคราะหเสยงซนธไซเซอร (Synthesizer) ออสซลเลเตอรจะปลอยสญญาณมาในรปแบบของคลนเสยง (Waveform) โดยแตละคลนเสยงกจะมรปแบบทตางกนออกไป รปแบบของคลนจะท างานตอเนองขนอยกบความเรวและระดบเสยงสง - ต าดงนนถาออสซลเลเตอรปลอยคลนความถชาและตอเนอง กจะเกดรปแบบของคลนความทมระดบเสยงต าลงดวยเชนกน รปแบบหลกของคลนเสยงทออสซลเลเตอรสรางขนคอ
Page 33
23
- Pulse Wave รปแบบความกวางและสงของเสยง แตละคลนเทากนสม าเสมอ
ภาพท 11 Pulse Wave
- Saw Wave รปรางคลายกบฟนบนใบเลอยท าใหเกดเสยงโทนแหลมกระดาง
- Square Wave รปรางเปนทรงสเหลยมท าใหเกดโทนต าทแนนขน
- Triangle Wave รปรางเปนทรงสามเหลยมโทนจะมความแหลมกระดางนอยกวา Saw Wave
- Sine Wave รปรางทลนและราบเรยบลกษณะเหมอนตว S แบบแนวนอน โทนเสยงเบานมนวล
- Noise ไมไดเปนรปแบบของคลนเสยงแตเปนแหลงก าเนดอกรปแบบนงของเสยง
ภาพท 12 รปภาพแสดงตวอยางคลนเสยงชนดตาง ๆ
Page 34
24
Low Frequency Oscillator (LFO) เปนแหลงก าเนดคลนเสยงอกแบบนงทจะปลอยคลนเสยงต ามากตงแตความถทไมสามารถไดยนเสยงและสามารถปรบแตงใหอยในชวงความถทไดยนได LFO ยงคงใชรปแบบคลนมาตรฐานเดยวกนออสซลเลเตอรเพยงแต LFO จะเปนการปลอยพลงงานแบบชาของคลนเสยงตงแตเรมตนและสนสดจงจะมโทนทต าอยางชดเจน
Filters หรอ ตวกรอง เปนอกสวนส าคญในการสรางเสยง ตวกรองจะท าหนาทกรองเสยง หรอลดคลนความถ ตาง ๆ ตามทเลอกหรอตงไว ซงจะท าใหแตกตางไปจากรปแบบของคลนความถเดม ตวควบคมหลกของฟลเตอร คอ “Cutoff” ซงจะเปนจดส าคญทจะท าใหความถถกกรองออกไมวาจะเปน ดานบน ดานลาง ระหวาง หรอดานนอกของจดตด ความถทงหมด แบงเปน
โลวพาส (Low Pass) การกรองสญญาณตงแตความถกลางถงความถสงเพอใหเหลอแตสญญาณต าผาน
ไฮพาส (High Pass) การกรองสญญาณตงแตความถกลางถงความถต าเพอใหเหลอแตสญญาณสงผาน
แบนดพาส (Band Pass) การกรองสญญาณจดกงกลางท เลอกไวใหผานไปไดแตจดนอกเหนอกจะถกกรองออกไปดวยเชนกน
แบนดนอทช/รเจค (Band Notch/Reject) การกรองสญญาณความถชวงกลางออกไปและนอกเหนอจากนนสามารถผานได
ตวกรองยงมคณสมบตหรอเรยกอกชอวา เรโซแนนซ (Resonance) จะท าหนาทชวยเพมจดตดความถใหมากขนตามไปไดอกดวย ยงเพมไปเทาไหรความถทตงไวกจะมากขนตามไปดวย
Envelopes เปนกญแจส าคญของรปแบบการเกดของคลนเสยง หรอกคอจดเรมตนของเสยงไปจนถงจดสนสดของเสยง 1 เสยง Envelopes ท าหนาทชวยใหสรางรปลกษณปรบแตงหรอขยายรปแบบคลนเสยงใหไดเสยงตามทตองการ รปแบบของ Envelopes ถกแบงออกเปน 4 แบบ มาตรฐาน ดงน
แอทแทค (Attack) เรมตงแตจดก าเนดเสยงไปจนถงจดทเสยงดงทสด
ดเลย (Decay) จดทเสยงดงทสดและคางไว
ซซเทน (Sustain) นคอจดทเสยงคงตวลงมาและเรมสลายไป
Page 35
25
รลซ (Release) จดระหวางเวลาการสลายของเสยงไปจนถงจดทเสยงทงหมดสนสดลง
ภาพท 13, 14 แสดงตวอยาง Envelopes
Page 36
26
3.4.3 ขนตอนการท างานแสดงผล (Process)
ซกแนลโปรเซสเซอร (Signal Processors) เปนเครองมอหรอวธการในการบดเบอนปรบเปลยน ปรบปรงลกษณะของเสยงในรปแบบตาง ๆ เพอใชในการน ามาสรางสรรคในรปแบบใหมและปรบปรงแกปญหาจากการบนทกเสยง มดงน
คอรส (Chorus) ความถทสงออกมาคกนกบความถหลกโดยพรอมเพรยง และมขนตอนในการปรบเสยงคขนานมากขน อาจมากกวาหนงความถซอนกนกได
ดสทอรชน (Distortion) เปนการบดเบอนและกระตนสญญานคลนความถใหสงขนเกนขดจ ากด ไปจนเกนถงจดตดของความถ (Clip) และบางความถถกตดออกไป นอกจากนยงบดเบอนสญญานความทใหสรางเปนรปแบบฮาโมนค เพมเตมในชวงความถได
เฟสเซอร (Phaser) การปลอยสสญญานแบบทงหมด (All Pass) โดยเลอกจดความถทตองการได มากกวาหนง เชน 2, 4, 6, 8, 12 เพอมาหนวงเฟส 90 องศา หรอ 180 องศา และน ากลบมารวมกลบความถเดมกจะเกดเปนความถคเสยง จะไมเปนฮาโมนคกได
แฟงเจอร (Flanger) หลกการเดยวกบเฟสเซอรแตแฟงเจอรจะตางออกไปโดยใชวธการหนวงเวลา เหมอนการเอาเทปมาดงใหเลนชาลงกวาปกต ดวยการหนวงสญญานเปนหนวยมลลวนาท (Milliseconds)
ดเลย (Delay) การหนวงน าสญญานของคลนความถในชวงเวลามลลวนาทเพอใหเกดการซอนกนในชวงเวลาทด าเนนอยและวงเทยบเทาเพอหกลางกนออกไป
รเวรบ (Reverb) การกองการสะทอนจากในหองขนาดใหญ หรอในพดทจ ากดตางกนทท าใหเสยงทออกไปสงไปจนถงจดกระทบและสะทอนกลบมาหาแหลงก าเนดเสยง ซงเสยงรเวรบจะเปลยนรปแบบไปตามลกษณของหอง ผลจะถกสรางขนดวยหลกการเดยวก าการหนวงสญญาณของ Delay และใชแบบจ าลองของขนาดหองตาง ๆ เปนตวแปลทจะสรางเสยงรเวรบ อยางเชน การจ าลองเสยงการสะทอนของเสยงพดในโบสถและเสยงพดในอโมงค
Arpeggiators and Sequencers
Arpeggiators และ Sequencers คอ การเลนซ าและการเลนแบบกระจายเสยงซ าวนไปไมวาจะเปนแบบขาขนหรอขาลงหรอไปจนถงการเรมทชวงตรงกลางและไลตอไปเปนขนบนใดไปจนครบ
Page 37
27
และกลบมาเรมใหมซ าไปเรอย ๆ จนเกดเปนการท าซ าและท าใหซบซอนมากขนไปอกไดดวย เปนสวนหนงของซนธไซเซอร เรมมมาตงแตป ค.ศ.1970 ตงแตเรมตนในการเลน Arpeggiators ผทเลนจะเลนเองทงหมด โดยไมเปนระบบอตโนมตทวไปทมปมกดเพยงฟงกชนเดยวแลวใน Synth Arpeggiators ถกออกแบบมาใหสราง รปแบบของการเลนวนซ าเชน ถาหากเรากดโนตตว C E และ G บนซนธไซเซอรและท างานคกบค าสง Arpeggiators โนตสามตวทจะถกเลนซ าวนไปจากตว C จนถง G และวนซ าไปมาจนกวาจะหยดกดคยทซนธไซเซอร Arpeggiators จงเปนอกหนงสวนส าคญในการคดคนไอเดยและสรางงานในการใชซนทสส
Harmonic Content
เสยงของเครองดนตรตาง ๆ ทเราไดยนเชนเปยโนเลน โนต A = 440Hz นนไมใชความถเดยวทเราไดยนแตในความถของโนตเปยโนทเลนออกมานนยงมความทซอนกนปนอยดวย เชน 880Hz 1320Hz 1760Hz 2200Hz ซ งเราจะเรยกความถท ซอนปนกนเหลาน วา ฮารโมนคคอนเทน(Harmonic Content) หรอทเรยกอกชอวา โอเวอรโทน (Overtone) โดยเราจะเรยก 440Hz เปน โนตพนฐาน (Fundamental Note) (1st Harmonic) และ 880Hz เปนสองเทาของ โนตพนฐาน (440) หรอ (2nd Harmonic) และ 1320Hz = 3rd Harmonic เปนตน ยกเวนเครองดนตรชนดเครองกระทบทฮารโมนคคอนเทนสมพนธกนเปนเทาตวของโนตพนฐาน
ภาพท 15 แสดงตวอยางฮารโมนคคอนเทนของโนตพนฐาน 50Hz
Page 38
28
Sound Component
องคประกอบของเสยง สงทจะท าใหเกดเสยง ความถ สงผานหรอเปรงออกมาจากตนก าเนด ตองผานองคประกอบส าคญ 3 สง ดงน
แหลงก าเนดเสยง (Sound Source) มมากมายหลายชนดเชนล าคอของมนษย เครองดนตร ล าโพง ฯลฯ โดยแหลงก าเนดเสยงเหลานจะท าใหเกดเสยงโดยการสนสะเทอน เคลอนท เคลอนไหว อยางสม าเสมอท าใหเกดความถและเกดเสยงขน
ตวกลาง พาหะ น าเสยง (Medium) เชน อากาศ น า หรออาจจะเปนของแขง คอนกรต ไม เหลก โดยตวกลางเหลานจะพาพลงงานความถทเกดขนไปหาตวรบ (Receptor) ดงนนในสภาพทปราศจากตวกลางเสยงหรอการสนสะเทอนจะไมสามารถสงไปถงผรบหรอตวรบเสยงได
ตวรบเสยง (Receptor) เชน หของมนษย หของสตวตาง ๆ รวมไปถงอปกรณรบเสยง เชนไมคโครโฟน หากแตหของมนษยจะเรมรบรการไดยนหรอความถการสนสะเทอนไดตงแต 20Hz เสยงต ามาก ๆ ไปจนถง 20,000Hz จนสงมาก แตทงนความถทต ากวาหรอสงกวาเปนความถเสยงทหของมนษยไมสามารถรบรได แตส าหรบสตว เชน สนข จะสามารถไดยนความถงสงกวา 20,000Hz ไดเปนตน
ภาพท 16 แสดงความถการรบร การไดยนของมนษย
Page 39
29
Equal Loudness Curve
คอการแสดงใหเหนวาหของมนษยมการตอบสนองตอความถตาง ๆ ไมเทากน โดยทหคนเราจะรบรเสยงกลางไดดทสด (โดยเฉพาะชวง 3 - 4kHz) และเสยงทต าลงจะรสกเบากวา ในระดบความดงทเสยงมาเทากน จงเปนขอสงเกตทวาถาเสยงทสงผานมาเบาลงการไดยนความถต าของมนษยกจะลดลงดวยเชนกน
3.5 ซาวดสเคป (Soundscapes)
ซาวดสเคปคอเสยงทผสมผสานจากสงแวดลอมรอบ ๆ ตวเรา หรอจะกลาววาคอเสยงทเกดขนในสง แวดลอมรอบ ๆ ตวทกเสยง เชน เสยงจากธรรมชาต เสยงจากการกระท าของมนษย เสยงเครองจกรตาง ๆ เสยงสตวหรอกระทงเสยงซาวดดไซน เสยงดนตร ทก ๆ เสยงทเกดขนในสภาพแวดลอมหนง ๆ หรอแมกระทงเสยงรบกวนตาง ๆ กคอ ซาวดสเคป การประพนธดนตรแบบซาวดสเคป (Soundscape Composition) วตถดบกมาจากเสยงทเกดขนจรงในแวดลอมทก าหนดหรอเสยงรบกวนเสยงบรรยากาศตาง ๆ ในสถานทนน ๆ รวมไปถงเสยงสงเคราะหตาง ๆ ในสภาพแวดลอมทเราจ ากดบรเวณ ในชวงเวลาทก าหนด ผลงานในรปแบบซาวดสเคปจงมองคประกอบส าคญหลก ๆ คอ เวลา สถาท และสภาพแวดลอม ("Proceedings of ICMEM 2015," 2558)
ภาพท 18 องคประกอบและแนวคดส าคญของ Soundscapes
Page 40
30
และอกตวแปลหลกส าคญทขาดไมไดเลยคอ พนหลง ฉากหลง (Background) หรอในความหมายของเสยงกคอเสยงสภาพแวดลอมโดยรอบเสยงบรรยากาศขางหลงทจะท าใหผฟงหรองานชนนนชดเจนขน รปแบบของดนตรซาวดสเคปกจะถกบนทกและตความตอเปนโนตหรอสกอรเชนกนเพลงแตอาจจะบนทกในรปแบบทตางออกไป เพราะวา ดนตรชนดนไมสามารถก าหนดเมโลด หรอสดสวนของจงหวะทชดเจนตายตวทงหมดไดแตสามารถน ามาเรยบเรยงจดวาง ใหเกดชวงเวลา ณ ขณะหนงและสรางรปแบบการฟงทจะใหผฟงรสกไปกบบรรยากาศและชวงเวลาทผประพนธไดสรางขน
4. เทคนคการประพนธในชวงปลายศตวรรษท 19 - 20
ในชวงปลายศตวรรษท 19 ไดเกดแนวคดใหม ๆ เกยวกบการประพนธดนตรอยางมากมาย นอกจากระบบองกญแจเสยงหรอดนตรโทนลทถกพฒนามาตลอดชวงเวลากอนหนานน (ชวง ค.ศ. 1900) องคประกอบอนของดนตรศตวรรษท 20 เชน จงหวะ แนวท านอง เสยงประสาน สสนเสยง ลวนถกพฒนาไปดวยพรอม ๆ กนอยางไรกตามการพฒนาองคประกอบมาสดนตรรวมสมย (Contemporary Music) ของศตวรรษนไมไดหมายความวารปแบบหรอลกษณะทางดนตรยคกอนหนานนจะศนยหายไป เพยงแตดนตรเหลานนไดผสมผสานและปรบเปลยนองคประกอบบางประการเพอสรางเอกลกษณใหเปนลกษณเฉพาะของดนตรประเภทนน ๆ (วบลย ตระกลฮน, 2558)
4.1 ลกษณะจงหวะแบบออตรา (Time Notation)
จงหวะแบบอตราผประพนธไดหลกเลยงการสรางลกษณะจงหวะจากจงหวะหลก แตใชการก าหนดลกษณะดวยชวงเวลา ของระดบเสยงนน ๆ ดงนนลกษณะจงหวะแบบนจงเรยกวา “ออตรา” (Ametric) ซงมกจะพบไดในบทเพลงทไมใชเครองหมายก าหนดจงหวะ แตกไมจ าเปนตองเปนดนตรอตราเสมอไป ดนตรอตราบางเพลงอาจจะใชชวงเวลาทแทจรงในการก าหนดความยาวของประโยคเพลงหรอของตวบทประพนธกได เชน Threnody to The Victims of Hiroshima ของ Krzysztof Penderecki
Page 41
31
ภาพท 17 ตวอยางสกอรเวลา Threnody to The Victims of Hiroshima ของ Krzysztof Penderecki
ซงผประพนธเพลงไดก าหนดความยาวเขาออกของโนตส าหรบเครองดนตรดวยเวลาเปนวนาท (ธรรมบตร) ระบเวลาทชดเจนไวดวย การบนทกโนตเวลานจะเรยกวา “โนตเวลา” (Time Notation) ซงมกจะพบเสมอไดเสมอในดนตรไฟฟา ลกษณะจงหวะแบบออตรา อาจพบไดในดนตรเสยงทายและดนตรทดลอง โดยประพนธเพลงอาจมเงอนไขตาง ๆ ส าหรบผบรรเลง เงอนไขอาจจะเปนสวนหนง เชน อณญาตใหผบรรเลงไดแตงสดในชวงเวลาทก าหนด โดยทผประพนธไดก าหนดเสนไวในโนตเวลาไวคราว ๆ ได จงเกดรปแบบใหม ๆ หรอเสยงทไมอาจคาดเดาได
4.2 กราฟก โนเตชน (Graphic Notation)
จากชวงศตวรรษท 19 ได เกดการคดคนดนตรแนว Avant-Garde ทางฝ งย โรปและ Experimental ทางฝงอเมรกา ดวยเงอนไขของการประพนธเพลง และความอสระในการใชเสยง รวมไปถงการน าเสยงสงเคราะหมาใชในบทประพนธและการขาดการหรอสมการตความการเกดเสยงระหวางบทประพนธท าใหการบนทกรปแบบโนตหรอสกอรตาง ๆ เกดรปแบบการบนทกสกอรรปแบบกราฟกขน คอการน าเครองหมายหรอสญลกษณมาแทนโนตในบนไดเสยงและถกก าหนดเงอนไขขน ในแตละสญลกษณ รวมไปถงการก าหนดเงอนไขเวลาอยางหลวม ๆ เพอใหผเลนไดตความอยางอสระและเปนไปตามเงอนไขของผประพนธ ทงนในการแสดงแตละครงบทประพนธกยงแสดงออกมาได ไม
Page 42
32
เหมอนกนอกดวย ซงแลวแตการตความของตวผเลนในแตละครงดวยเชนกน แตเงอนไขของเสยงยงคงเดม
ภาพท 19 การบนทกสกอรของงานซาวดสเคปในรปแบบของกราฟกสกอร
ดงตวอยางกราฟกสกอรดานบนแสดงการบนทกของงานซาวดสเคปในปาชวงเวลาหนงป จะเหนไดวาผประพนธไดใชสญลกษณะแทนการเกดของเสยงแมลง สตวตาง ๆ รวมถงสภาพอากาศ ทเปนเสยงลกษณะเฉพาะ โดยทเสนขางลางจะระบระยะเวลาของเดอนและเสนปะตาง ๆ จะแทนดวยเสยงแมลงตาง ๆ และชวงความสงต า แสดงถงชวงเสยงทดง - เบา ของเสยงนน ๆ
4.3 มนมอล มวสค (Minimal Music)
ตงแตปลายศตวรรษท 19 เปนตนมา การเปลยนแปลงลกษณะทางดนตรเรมทวความรนแรงมากขนเรอย ๆ จากการทนกประพนธเพลงเรมใชโนตโครมาตก จนกระทงเปนการใหอสระกบเสยงกระดาง จนมาถงดนตรทดลอง กระแสดนตรหลากหลายรปแบบทเกดขนในชวงศตวรรษท 20 ลวนมความซบซอนมากขนดวยวธการประพนธทนกประพนธพยายามคดคนขนใหม ซ งดนตรเหลานนลวนแลวแตเปนความตองการของผประพนธทจะหลกหนระบบและวธการตามแบบแผนดงเดม จนกระทง ปลายทศวรรษท 1950 กลมผประพนธชาวอเมรกนไดเรมคดคนหาวธใหม ๆ อกครง เพยงแตครงนกลมผประพนธไดหนไปสวธการประพนธทเรยบงายทสด กลมนกประพนธทรเรมกลมแรกเชน สตฟ
Page 43
33
ไรค (Steve Reich) และ ฟลลป กลาซ (Philip Glass) จากวธการประพนธทเรยบงาย และใชวตถดบทนอยมากในการประพนธ ดนตรของพวกเคาจงถกเรยกวา “ดนตรมนมอล”
ภาพท 20 ภาพแสดงเหตการณซงเปนแรงบนดาลใจใหผลงาน Come Out
สตฟ ไรค (3 ตลาคม 1936 – 1976) เปนคตกวชาวอเมรกนและเปนหนงในผบกเบกดนตรแนวมนมอล (Minimal Music) โดยงานสวนใหญของไรค จะใหความส าคญกบแนวคดของศลปะแบบมนมอล เชน การใชจงหวะทซ า และคอย ๆ เปลยนเสยงประสานหรอจงหวะอยางคอยเปนคอยไป หนงในผลงานทใชเสยงมนษยทนาสนใจของไรด ไดแก ผลงานทมชอวา Come Out ประพนธขนในป 1966 ซงเปนบทประพนธส าหรบเครองเลนเทปสองเครอง ไรทไดน าเสยงของหนงในผตองหาจากเหตการณจลาจลทยานฮารเลมในเมองนวยอรค โดยไรทน าเสยงนนมาตดเปนประโยคสน ๆ แลวเลนซ าจากเครองเลนเทปสองเครอง โดยทความเรวของเครองเลนเทปทงสองไมเทากน ท าใหเสยงทฟงดชดเจนในตอนแรก คอย ๆ ลดความชดเจนลงไป
Page 44
34
บทท 3
วเคราะหบทประพนธเพลง จตวณญาณแหงปรางคก
ชวงท 1 อดต (Past)
บทประพนธเพลงจตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 1 อดต ผประพนธถายทอดเรองราวจากประวต ศาสตรของวดปรางคกเมอชวง 837 ปกอน ชวงยคพระเจาชยวรมนท 7 ความศกดสทธ การบชายญ จดก าเนดของสภานทวดปรางคก
การสรางสรรคบทประพนธ
ในชวงนจะสอเรองราวการบชายญ ความเปนกมพชา รากเหงาจากแหลงก าเนดดวยเสยงบทสวดภาษาเขมรทมเนอความแปลวา “ขอใหโรคภยทงหลายจงหายไป” และปดเปาสงไมดออกไปเลอกใชกตารอะคสตคในการเลาท านองหลกจดวางเสยงบรรยากาศดวยการบนทกเสยงฆองทใชตในวด เสยงหยดน าเพอสอถงความเชอของเขมรทวาน าชวยในการลางสงชวราย และปดเปาโรคภยไขเจบได และเสยงพดภาษาเขมร มาเปนจดหวงเวลา การบอกเรองราวในชวงท 1 นดวย
จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 1 อดต (Past)
ผวจยไดเกบบนทกเสยงในพนทภมทศนปรางคกและเกบบนทกบทสมภาษณ บทสวดภาษาเขมร และน ามาจดวางในโปรแกรมบนทกเสยง Logic Pro X เพอเรยบเรยงและจดวางจ าลองเหตการณเสยง ชวงเวลาเขมร เมอ 873 ป กอน และสรางบรรยากาศการบชายญ ในสถานทปรางคก
ภาพท 21 แสดงการจดวางเหตการณเสยง จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 1 อดต
Page 45
35
ผวจยไดใชเทคนคในการบนทกโนตในรปแบบของกราฟคสกอรทใชในงานดนตรทดลอง (Experimental Music) เพอทจะก าหนดเงอนไขและบนทกเหตการณทางเสยงไวตความอยางอสระแตยงอยบนเงอนไขของผวจยโดยผวจยไดก าหนดสญลกษณและอธบายเงอนไขในการอานและใชเสยงตาง ๆ ไว
ภาพท 22 กราฟคสกอร จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 1 อดต
ในรปแบบกราฟคสกอรขางตนผวจยไดก าหนดสญลกษณและเงอนไขไวดงน
= เสยงหยดน า
= เสยงฆองใหญ
= เสยงตะโพน
= การใชฝามอตบสายกรตาลงไปอยางแรงชวงระหวางโฮลลของกตาร
= การใชดามปากกาเคาะทสายกตารอยางแรงระหวางเฟรต 5 - 8
Page 46
36
ภาพท 23 สญลกษณการดดสะบดสายกตารรว ๆ
ภาพท 24 สญลกษณ เสยงพดในภาษาเขมร
เสยงพดภาษเขมรผวจยไดบนทกค าพดมา 6 ค าพด แตละค าพดมความหมายในภาษาเขมรและแปลเปนไทยดงน
ก าเนด - กอมเนด - កណ ើត
ลมสลาย หรอลมสลาย - ดวล โรลม - ដលរល
บชายญ - โบเจย ยวญ - បជាយញញ
การรกษาโรคภย - กา พเยย บาล จม งอ - ការពយាបាលជង ( จม งอ แปลวา
โรค, เจบปวย)
แหง - เนย - នៃ
จตวญญาณ - ពពយះវញញញ - ดวง โป ลง
Page 47
37
ภาพท 25 สญลกษณแทนบทสวดภาษาเขมร
ภาพท 26 สญลกษณ เสยงบรรยากาศทผานเอฟเฟค ฟลเตอร
ในชวงเรมตนของบทประพนธ ชวงนาทท 0.01 ผวจยไดเรมดวยการเปดบทประพนธดวยเสยง ฆอง และเสยงตะโพนเพอเปนการบงบอกของการเรมบทประพนธ ผประพนธไดใชแนวคดของ บทประพนธ 4’33” ของ จอหน เคจ ทใชการเปดปดฝาของเปยโนในการบงบอกวาไดเรมทอนเพลง หรอเปลยนเขาสทอนใหม เนองจากบทประพนธ 4’33” เปนบทประพนธทผแสดงนงเฉย ๆ เปนเวลา 4 นาท 33 วนาท จงใชวธ การแสดงทางกายภาพ (Performance Art) เพอสอสารกบผฟง ผวจยไดประยควธการนมาใชเพอ “การฟง” แทน “การมองเหน” เพยงอยางเดยว
Page 48
38
ชวงเวลาท 0.03 ผวจยไดเลอกใชกตารอะคสตคในการเลาท านองหลก โดยผวจยไดวเคราะหและขยายท านองหลกมาจาก เสยงบทสวดภาษาเขมรมาหนงชด
ภาพท 27 ท านองหลกทไดจากเสยงบทสวดภาษาเขมร
ท านองหลกทไดผวจยไดใชเทคนคการสลบทกนของโนตบางชวงแทนดวยเหตผลของการไมปะตดปะตอและความไมชดเจนของชวงเวลาในอดต
ภาพท 28 การสลบทของท านองหลก
จากการน าท านองหลกมาสลบทจงเกดเปนท านองหลกใหมและน ามาใชเปนท านองส าคญในบทประพนธชวงท 1
Page 49
39
ภาพท 29 ท านองหลกใหมทไดจากการสลบท
ผประพนธยงไดใสเงอนไขทสองของการใชโนตกลมนดวยการครอบดวยโนตกลอง (Box Notation) ท าใหโนตกลมนสามารถเลนอยางอสระ ดวยจงหวะและท านองสามารถสลบทไดแตยงตองใชโนตทอยในกลองเทานน ผวจยไดท าเชนนเพราะตองการสอถงความสบสนความไมแนชดของประวตศาสตรการเลาเรองสบตอกนมาอาจมการบดเบอนจากความจรงและความไมแนนอนคลาดเคลอนขนได ในการเลนท านองหลกผวจยไดใส เงอนไขของโน ตอตราหรอโนตเวลา ทจะก าหนดเวลาการเลนหรอเกดเสยงอยางชดเจน
ชวงนาทท 0.01 - 3.24 ผประพนธไดเลอกการจดวางเสยงบทสวดภาษาเขมรเปนพนหลงยาวตอเนองตงแตตนจนจบชวงทหนง เสยงบทสวดเปนเสยงสวดภาษาเขมร ทมความหมาย เกยวกบการปดเปาโรคภยไขเจบออกไป และขอพรไมใหเจบไขไดปวย
นาทท 0.39 มการใชเทคนคดนตรทดลอง (Experimental Music) กบกตาร โดยผวจยก าหนดเงอนไขเปนการใชดามปากกาเคาะสายกตารระหวางเฟรต 5 - 8 อยางแรงเพอใหเกดกระแทก นาทท 0.39 เรมเคาะ 3 ครง เพอสอความหมายถงการสราง อโรคยาศาลซงปจจบนอยในพนทของไทยทงหมด 30 แหง
นาทท 1.27 เคาะหนงครง เพอสอถงการสรางอโรคยาศาลทงหมด 127 แหง (สอความหมายจากการเคาะหนงครงตรงนามท 1.27) ตงแตนาทท 1.36 เปนการเคาะแบบอสระ และปลอยใหผเลนตความอยางอสระ เพอสอถงชวงเวลาทไมประตดประตอ วนวาย นาทท 2.42 - 3.19 เปนการดดสายกตารรว ๆ เพอแสดงใหเหนความวนวายและความสบสนและเตรยมเขาส ชวงบทประพนธชวงท 2 หรออกความหมายของผวจยคอ เปนความวนวายของการเปลยนชวงเวลา จากอดตมาสปจจบน
Page 50
40
ภาพท 30 แสดงการเลนและการใชดนตรทดลองของกตารในชวงท 1 ของบทประพนธ
ผวจยไดใสเอกลกษณทางเสยงทบงบอกและเปนการเลาเรองราวของเขมรและปรางคกไวในชวงท 1 ของบทประพนธนคอเสยงบทพดภาษาเขมร 6 ค า ทมความหมายวา จตวญญาณแหงการก าเนด การรกษาโรค การบชายญ ไวในแตละเวลาในบทประพนธชวงน
ภาพท 31 แสดงการจดวางการเกดเหตการณเสยงค าพดภาษาเขมร
นอกจากนผประพนธยงไดเลอกใชเสยงหยดน า 3 ครง เพอสอความหมายการสรางอโรคยาศาลในไทย 30 แหง หยดน ายงสอถงความเชอของผคนในเขมรยคของพระเจาชยวรมนท 7 ทเชอวาน าสามารถช าระลางโรคภยไขเจบและโรครายไดอกดวย
การจดวางเอฟเฟคและการเลอกใช
ในบทประพนธจตวญญาณแหงปรางคกชวงทหนง ผวจยไดเลอกทจะใชการสรางเอฟเฟคดวยวธการทางธรรมชาตเพราะในสวนของชวงบทประพนธนจะอยในชวงเวลาของอดต ผ วจยจงอยากใหเสยงทเลอกใชวตถดบทงหมดเปนกระบวนการทางธรรมชาต
ผวจยเลอกใชการสรางเสยงเอฟเฟคดสทอรชนกบกตารทเลนท านองหลก เพอใหเสยงขนมว แสดงถงอดตเมอ 837 ปกอน
Page 51
41
ภาพท 32 แสดงการสรางเอฟเฟคดสทอรชน ดวยวธการทางธรรมชาต
จากภาพเปนการสรางเสยงพรามว สกปรก และเกา ของเสยงกตาร โดยใชกระดาษแขงและคลปหนบกระดาษแทรกไวกบสายกตาร จะไดโทนกตารทมเสยงรบกวนเหลกและกระดาษเขามา
ภาพท 33 แสดงการบนทกเสยงกตารทถกสรางเอฟเฟคธรรมชาต
Page 52
42
การใชดเลยกบเสยงหยดน าและเสยงพด
ภาพท 34 การตงคาดเลย
จากภาพแสดงการตงคาการใชดเลยกบเสยงพดและเสยงหยดน าโดยคาดเลยทใชจะเปนรปแบบสเตอรรโอดเลยขางซายจะตงการเกดเสยงสะทอนท 1000ms การสะทอนเปนโนตตวด าทจงหวะ 60 และขางขวาท 1000ms การสะทอนเปนโนตตวขเบตหนงชนทจงหวะ 60 การเลอกใชการสะทอนทจงหวะ 60 เพราะจงหวะนจะสมพนธกบการเดนของเขมนาฬกา ซงผวจยไดตองการใหสมพนธกบเงอนไขของเวลาคยเวรดส าคญ
Page 53
43
การสรางรเวรบในเสยงพดและเสยงหยดน า
ภาพท 35 การตงคาดเลย
จากภาพแสดงการตงคาดเลยไทม ทใชกบเสยงพดและเสยงหยดน า จ าลองการกองของเสยงและอาการพราของเสยงไวท 4.21s ซงหมายความวาการเกดของเสยงกจะกองตอจากเสยงหลกไปท 4.21 วนาทเสยงจงจะหายไป
การใชเอฟเฟคไฮพาสฟลเตอรและโลวพาสฟลเตอรกบเสยงบรรยากาศ
ภาพท 36 การใชไฮพาสและโลวพาสฟลเตอร
Page 54
44
จากภาพเปนการปดกนความถของเสยงเพอไมใหยานความถเสยง 0Hz - 200Hz ผาน ไฮพาสฟลเตอร และจาก 15000Hz-20000Hz ผานโลวพาสฟลเตอรกบเสยงบรรยากาศในนาทท 2.24 - 3.05 เพอใหเกดเสยงกลางทไมมโทนแหลมและต า ไมชดเจน พรามวจากชวงเวลาทไมชดเจนในอดต
การเลอกใชเสยงหลกท งหมดและการสรางเอฟเฟคในบทประพนธชวงท 1 ท งหมด จดประสงคของการสอความหมายของผวจย คอ ตองการปพนความเปนเขมรและแหลงการเปนมาความขลง ความเชอ ของปรางคกในชวงเรมกตงและบรรยากาศพนทปรางคก เมอ 873 ปกอน
ชวงท 2 ปจจบน (Present)
บทประพนธเพลงจตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 2 ปจจบน ผประพนธถายทอดเรองราวความเปนอยงานประเพณและถายทอดความเปนพนถนอสาน บรรยากาศงานวด วธชวตของสถานท ปรางคก
การสรางสรรคบทประพนธ
ปจจปน คอชวงเวลาทผประพนธไดใชชวตอยในพนทและไดรจก ปรางคก ทถกเปลยนผานตามยคสมยมาในชอวดปรางคกปจจบนไดอยในพนทของจงหวดชยภม ประเทศไทย ซงกลายเปนโบราณสถานประจ าจดหวดชยภม ทใชประกอบงานประเพณวฒนธรรมทองถนของผคนในพนทจงหวดชยภม ผประพนธจงไดจดวางเสยงและจ าลองสอถงเสยงการประกอบพธกรรมประเพณทางวฒนธรรมเสยงการพดบรรยากาศงานวด และเสยงหลกทผประพนธเลอกใชในชวงท 2 นคอเสยง พดส าเนยงภาษาถน (ภาษาอสาน) ค าวา ปรางคก โดยใชเทคนคการเลนซ าของค าวาปรางคก และผวจยไดบนทกเสยงเพลงพนบานโดยเครองดนตร พณ และแคน เครองดนตรประจ าภมภาคอสาน เลนในท านองของการเซงพนบาน ทจะสอถงวถชวตและความเปนไปของภมภาคอสาน มการใชเทคนครเวรบแบบดจตอลเขามาชวยผสมในเพลงเซงโดยจดวางใหอยในต าแหนงของพนหลงเพอใหไดยนรสกในแบบบรรยากาศโดยรวม
Page 55
45
จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 2 ปจจบน (Present)
รปแบบการเรยบเรยงและการจดวางเสยงในบทประพนธชวงท 2
ภาพท 37 แสดงการจดวางเหตการณเสยง จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 2 ปจจบน
ผวจยใชการจดวางและการบนทกในรปแบบของกราฟกสกอรดงเชน ชวงท 1 เพราะงายตอการตความและวเคราะหบทประพนธ
Page 56
46
ภาพท 38 กราฟคสกอร จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 2 ปจจบน
ดงภาพชวงทสองนผวจยไดลงพนทบนทกเสยงจรงของสถานทวดปรางคกในชวงงานประเพณสงกรานต และสมภาษณชาวบานในละแวกบานเกยวกบการเปลยนแปลงของสถานทวดปรางคก และผวจยไดบนทกเสยง พณ แคน ท านองพนบานอยางร าเพลน และเซง ซงเปนท านองประจ าภมภาคอสานทใชในการฟอนร าและละเลน ในสวนของชวงทสองผวจยไดใชแนวคดในการจดวางเสยงทเปนจรงและเขาถงบรรยากาศทสดจงเลอกถายทอดเสยงชวงงานประเพณผสมเสยงบทสมภาษณ และยงใชเทคนควนซ า (Loops) กบเสยงคนพนถน ทพดวา “ปรางคก” เพอใหเปนงายตอการจ า ผวจยไดจดวางองคกอบเสยงและเลอกใชเเสยงเพยงไมกเสยง เพอใหวตถดบทางเสยงนอยทสด (Minimal) แตสอบรรยากาศออกมาไดชดเจนทสดเชนกน
เรมตนของชวงท 2 กจะถกเปดดวยเสยงตะโพนและฆอง เปนการแสดงใหรวาเพลงไดเรมเขาสชวงท 2 แลว
Page 57
47
ภาพท 39 ฆองและตะโพน แสดงการเปดเขาชวงท 2 ของบทประพนธ
นาทท 3.25 - 4.36 ผวจยไดใชการจดวางเสยงเพลงท านองพนบานทถกเลนดวยพณและแคน เลนในท านองเซง ซงเปนท านองทางสนก เพอใชในการละเลน หรอประเพณตาง ๆ ของภาคอสาน ใชวางเปนพนหลงเพอใหเปนบรรยากาศและปรบโทนความรสกผฟง ชวงนาทท 4.48 - 6.00 กจะถกวางดวยดวยท านองพนบานร าเพลนเปนท านองทสนกขนและเรวขน
ภาพท 40 กราฟคสกอรแสดงการจดวางของเพลงท านองพนบานอสาน
สวนของกตารในชวงน จะมเพยงการใชเทคนคดนตรทดลองมาใชเทานน เพอใหคงลกษณะและการประตดประตอของเวลาทขาดหายในชวงท 1 อดต โดยก าหนดการเกดเหตการณเสยงดวยเวลาตายตวท 3:44
Page 58
48
ภาพท 41 ภาพแสดงการจดวางเสยงกตาร Experimental
จากภาพตวอยางผวจยยงคงใชเทคนคการเคาะสายดวยดามปากกาเพอใหเปนการสอความวนวายแลวการคอย ๆ คลคลายจากยคอดต มาจนถงชวงปจจบน
ภาพท 42 แสดงการเทคนค Experimental โดยใชดามปากกาเคาะสายกตาร
Page 59
49
ภาพท 43 กราฟคสกอรแสดงการจดวางเสยงพนหลงงานประเพณและเสยงบทสมภาษณ
นาทท 3.25 ผวจยไดเลอกใชการวางเสยงพนหลงยาวไวคอเสยงบรรยากาศงานประเพณสงกรานตในชวงป 2558 เสยงพระสวดอวยพร เสยงชาวบานในงานประเพณ ในชวงนผวจยไดเจาะจงค าวา ปรางคก และในชวงนาทท 4:44 ผวจยไดจดวางเสยงบทสมภาษณเกยวกบสถานท ปรางคก วาเปลยนแปลงไปอยางไร ดวยภาษาอสานจากชาวบานทอยบรเวณโดยรอบ
นาทท 4.50 ผวจยไดใชเสยงการเลนท านองหลกของกตารซอนเขามาเพราะรปแบบของโนตดนตรอสานและเพลงหมอล าท านองหลกของเพลงเหลานจะกลายมาจากเสยงท านองหลกของบทสวดภาษากมพชาตงแตอดตอยแลว ดงภาพท 44
Page 60
50
ภาพท 44 การใชท านองหลกในนาทท 4.50
ในการใชท านองหลกในบทประพนธชวงนผวจยไดก าหนดเงอนไขโดยการผสมเอฟเฟครเวรบเพอใหเกดเสยงทกองและมวเพอสอใหรสกวาภาพของอดตไดคอย ๆ เปลยนแปลงเลอนหายแตยงคงรบรและรสกถงรปแบบเกาไดอย ผานการไดยนท านองหลกทมาในนาทท 4.50
นาทท 3.25 - 6.32 ผวจยเลอกทจะปลอยสญญานเสยงเวฟฟอรมในความถ 50Hz - 150Hz (LFO) เปนเสยงสงเคราะหเสยงแรกทถกเพมเขามาในชวงท 2 เพอสอแทนโลกทถกพฒนา เครองจกรและยานพาหนะตาง ๆ ในยคปจจบน
การจดวางเอฟเฟคและการเลอกใช
สวนของชวงบทประพนธชวงทสองนผวจยกยงคงเลอกใชเอฟเฟคทนอยเพอคงความเปนจรงและธรรมชาตทสดของเสยงทไดไปบนทกมาจะเลอกใชเพยงเอฟเฟคโลวพาสฟลเตอรและไฮพาสฟลเตอรกบเสยง กตารท านองหลงเพอคงความเปนบรรยากาศทไมชดเจนเอาไว
ภาพท 45 แสดงการใชไฮพาสฟลเตอรและโลวพาสฟลเตอรกบเสยงกตารท านองหลก
Page 61
51
จากภาพจะเหนวาผวจยเลอกทจะปลอยใหความถตงแต 150Hz - 15000Hz ออกตามปกต เพอใหไดเสยงความถทไมมเสยงโทนต าและเสยงโทนแหลมท าใหลกษณะของท านองหลกนฟงไมชด และเปนบรรยากาศกลวง ๆ อยเพยงพนหลงของบทประพนธ
เลอกใชดเลยและรเวรบชนดเดยวกบชวงท 1 ของบทประพนธเพอคงความเปนเอกลกษณของเสยงเอฟเฟคและอาการของเหมอนกน
ภาพท 46 การตงคาดเลย ในเสยงบรรยากาศและบทสมภาษณ
ภาพท 47 การตงคาดเลยกบเสยงบทสมภาษณ
Page 62
52
ชวงท 3 อนาคต (Future)
บทประพนธเพลงจตวญญาณของปรางคก ชวงท 3 อนาคต (Future) เปนเหตการณทยงไมเกดขนจรงผวจยจงไดสรางและจ าลองเหตการณเสยงของสถานทปรางคก สบเนองจากปจจบนทปรางคกไดเรมแวดลอมดวยตกบานชองททนสมยและไดถกสรางสงอ านวยความสะดวก เชน รวกนบรเวณวด วางปายเหลกในตวปราสาท ดวยเทคโนโลยและยคสมยทพฒนา ท าใหปรางคกถกลดคณคาลง คนในพนทใหม ๆ ไมทราบเรองราวประวตความเปนมาของปรางคกมากนก
การสรางสรรคบทประพนธ
ในชวงนเปนชวงทยงไมมเหตการณเกดขนจรงและเปนชวงทยงไมมอยจรง ชวงนนจงเปนชวงทผประพนธสรางและจ าลองเสยงพนท ปรางคก ขนมาจากการคาดคะเนโดยมหลกการดงน
1. การลมสลายของความเชอความศรทธาในวฒนธรรมดวยเทคโนโลยเขาแทนท
2. การไมมอยจรง และยงไมเกดขนของเหตการณ
3. การยอนกลบ
จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 3 อนาคต (Future)
รปแบบการเรยบเรยงและการจดวางเสยงในบทประพนธชวงท 3
ภาพท 48 แสดงการจดวางเหตการณเสยง จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 3 อนาคต
Page 63
53
ผวจยใชการจดวางและการบนทกในรปแบบของกราฟฟคสกอรดงเชน ชวงท 1 และชวงท 2
ภาพท 49 แสดงการจดวางเหตการณเสยง จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 3 อนาคต
ในชวงเรมตนผวจยไดเลอกการเปดดวยเสยงความถต า (LFO) ตอเนองมาจากสวนท 2 ของบทประพนธเพอเปนจดเชองโยงและจดเปลยนของเสยงอคสตคไปเปนเสยงสงเคราะหชนดโดรนทงหมดในสวนของชวงท 3 นจะมคยเวรดส าคญของผวจย 3 อยาง คอความวนวาย การลมสลาย และการยอนกลบ
นาทท 6.33 จะเขาทอน ชวงท 3 ดวยสญลกษณทางเสยงอกเชนกนคอตะโพนและฆองเพอเปนการบงบอกวาบทประพนธไดเขาสชวงท 3 นนเอง
ภาพท 50 แสดงการเขาชวงท 3 ของบทประพนธ
Page 64
54
นาทท 7.16 ข 8.28 ผวจยเลอกใชเทคนคดนตรทดลอง (Experimental Music) มาใชกบกตารอะคสตคแตก าหนดเงอนไขใหมในการเลนวาจะตองเลนอยางไร
ภาพท 51 แสดงการก าหนดเงอนไขเฉพาะในกราฟกสกอร
จากภาพท 50 ผวจยไดก าหนดเงอนไขใหมเขาไป คอการเลน สไลดกตารตงแตเฟรต 1 - 12 ขนลงแบบสม ซงสงเกตไดวาเงอนไขดงกลางถกก าหนดไวอยางหลวม ๆ เพอทจะให นกดนตรไดตความเองดวยเชนกน
นาทท 6.33 ผวจยไดจดวางเสยงการเตอนของนาฬกา ดวยจงหวะ 60 ครงตอนาท (BPM = Beat per Minute) และคอย ๆ ชาลงและหายไปเพอแสดงใหรสกถงเวลาทเดนไปอยางตอและทกอยางอยบนพนฐานของเวลา
ภาพท 52 แสดงการจดวางเสยงเดนของเขมนาฬกาและเงอนไข
ในชวงเรมตนของชวงท 3 น ผประพนธไดเลอกจดวางเสยงพนหลง ดวยการเปลยนจากเสยง บทสวดและเสยงเพลงพนบานอกสายเปนเสยงความถชนดซอลเวฟ ปลอยความถตงแต 50Hz และคอย ๆ ไตความถไปจนถง 20000Hz และมากเกนทหมนษยจะไดยน เปนการสอใหเหนการเกดไปจนถงการลมสลายหายไปของความเชอ ความศรทธาทงหมด
Page 65
55
จดส าคญในชวงท 3 ของบทประพนธนผวจยไดน าเสยงค าพดภาษาเขมร 3 ค ามาใช เพอเปนการสอกลบไปถงรากฐานการก าเนดของปรางคกวามาจากเขมรโยผวจยเลอกจดวางการเกดเสยงในชวงเวลาตาง ๆ ดงภาพท 53
ภาพท 53 แสดงการจดวางเสยงค าพดภาษาเขมร
เงอนไขในการน าค าพดภาษเขมรมใชในครงน จะเปนการสอถงจดก าเนดของปรางคกและเปนการบอกเปนนย ๆ ค าทใช คอ การก าเนด และการลมสลาย ซ ากน และจบบทประพนธดวยค าวา “จตวญญาณ” ผวจยจงใจสอความหมายดวยรปประโยคในการตความคอ “การลมสลายของจตวญญาณ” นนเอง
การจดวางเสยงค าพดภาษาเขมร ผวจยไดใชวธการน าเสยงพดภาษาเขมรมาเลนยอนกลบ โดยการใชเทคนค ยอนกลบ (Reverse) และจดวางในชวงเวลาตองการสรางรปประโยคใหม
ภาพท 54 แสดงตวอยางเสยงปกตไมไดผานกระบวนการยอนกลบ
Page 66
56
ภาพท 55 แสดงตวอยางเสยงทผายกระบวนการยอนกลบ
หลงจากเสยงทผานกระบวนการยอนกลบและผวจยไดเลอกใชเอฟเฟครเวรบและดเลยตงคาเดยวกบชวงบทประพนธชวงท 1 เพอนใหเปนในรปแบบเดยวกน เปนการสอถงการยอนกลบไปสจดก าเนดกอนทจะลมสลายไปตามกาลเวลานนเอง
Page 67
57
บทท 4
การจดวางต าแหนงของทศทางการเกดเหตการณเสยงของบทประพนธ
ผวจยไดศกษาคนควาระบบทศทางของการเกดเสยงรอบทศทางและไดแนวคดรปแบบการจดแสดงบทประพนธในรปแบบ 4 ทศทาง คอ การวางล าโพง 4 ตว ขางหนา 2 ตว ซายและขวา ขางหลง 2 ตว ซายและขวาเชนกน
ภาพท 56 ภาพจากหนาโปรแกรมโลจค ก าหนดต าแหนงทศทางเสยง
ดวยเทคนคการจดวางล าโพงแบบนผวจยอยากใหผฟงเกดความรรวมเสมอนอยในสถานทปรางคกจรง ณ ชวงเวลาตางกน 3 ชวงเวลา
Page 68
58
โดยรปแบบการจดวางแบบดงกลาวไดมแนวคดพฒนาตอมาจากการจดวางแบบ สเตอรโอ(Stereo) คอระบบเสยงสองทศทาง ซ ายและขวา เพอท จะท าใหการฟงมมตลกและกวาง และผประพนธไดเพมการจดวางล าโพงแบบ สเตอรโอเขาไปอก 1 ค ซายและขวา จดวางเพมเตมสลบไวดานหลง ท าใหเกดรปแบบเสยงมต ลกและกวางดานหลง เพมเตมเขามา ลกษณะการจดวางล าโพงแบบนจะเรยกวา ควอดราโฟนค (Quadraphonic) จดในหมวดหม ระบบเสยงรอบทศทาง เพอจ าลองใหเกดมตของเสยงมตของสภาพแวดลอมจากดานหลง เพมมตการรบรและไดยนมากขน
ภาพท 57 แสดงการจดวางและองศาล าโพงแบบ 4 ทศทาง (Quadraphonic)
Page 69
59
บทท 5
บทสรป
จากการไดศกษาการประพนธดนตรในรปแบบซาว ดสเคปท ใชการบนทกเสยงจากสภาพแวดลอมของสถานทใดทหนงและน ามาจดวาง แสดง สรางเหตการณเสยง ณ ชวงเวลาขณะนน หรอจ าลองชวงเวลาและเหตการณสภาพแวดลอมทางเสยงใหมขน ผประพนธจงมแนวคดทจะหยบยกโบราณสถานทางวฒนธรรม ณ วดปรางคก อ าเภอเมอง จงหวดชยภม ซงเปนโบราณสถานทถกสรางในสมยขอมซงเปนโบราณสถานส าคญประจ าจงหวดชยภม และยงเปนสญลกษณแหลงทอง เทยวประจ าจงหวดชยภม ผวจยจงไดน าประวตในสถานทนมาสรางเรองราวการน าเสนอและเรยนรประวตศาสตรทก าลงเลอนหายผานทางรปแบบสอทางเสยง ณ พนท เวลา
อภปรายผล
ผวจยไดลงพนท วดปรางคก อ าเภอเมอง จงหวดชยภม เพอทจะบนทกเสยงและหาของมลไดคนพบวาประวตความเปนมาของปรางคกทผวจยไดทราบมาจากการไดอาศยอยและประกอบพธกรรมทางศาสนา เปนเพยงสวนหนงของประวตศาสตรของสถานทน ผวจยจงสนใจสบคนจากหอสมดประจ าจงหวดและสอบถามชาวบานเกาแกทอยบรเวณโดยรอบ จงไดทราบวาจรงแลวสถานทนถกสรางในยคขอมตงแต จงเกดไอเดยทจะเลาประวตศาสตรของสถานท ผานทางบทประพนธรปแบบซาวดสเคป จ าลองเสยงสภาพแวดลอม ของปรางคก ณ ชวงเวลา ตาง ๆ
ตลอดระยะเวลาการลงพนทศกษาขอมลผวจยไดรสกไดความรจากประวตศาสตร ความเชอ ของขอมและสงตอมายงความเชอของคนในพนทในปจจบน ไอเดยในการสรางเสยงและจ าลองเหตการณ การบนทกเสยงบทสวดภาษาเขมร และเสยงสมภาษณ ภาษาพนถนอสาน รวมไปถงดนตรพนบานของอสานซงมเอกลกษณและมเสนห
Page 70
60
ภาคผนวก
บทประพนธซาวดสเคป: จตวญญาณแหงปรางคก
Page 74
รายการอางอง
รายการอางอง
Katrin. (2554). เสยงกบสนทรยภาพของการไดยน. Retrieved from https://katrin.wordpress.com/2011/08/27/the-soundscape/
Proceedings of ICMEM 2015. (2558). Retrieved from https://www.hrionline.ac.uk Wikipedia. ดนตรทดลอง. Retrieved from https://th.wikipedia.org/wiki/ดนตรทดลอง#cite_ref-
2 ณรงคฤทธ ธรรมบตร. การประพนธเพลงรวมสมย (1st ed.). กรงเทพฯ: ส านกพมพ บ.ว.พรนท 1991. ธรรมบตร, ณ. การประพนธเพลงรวมสมย (1st ed.). กรงเทพฯ: ส านกพมพ บ.ว.พรนท 1991. พลาดศย สทธธญกจ. (2555). ตามรอยอารยธรรมขอม (1st ed.). กรงเทพฯ: ส านกพมพสยามความร. วรรณวภา สเนตตา. (2548a). ชยวรมนท 7 มหาราชองคสดทายของอาณาจกรกมพชา (1st ed.).
กรงเทพฯ: ส านกพมพมตชน. วรรณวภา สเนตตา. (2548b). ชยวรมนท 7 มหาราชองคสดทายของอาณาจกรกมพชา (1st ed.).
กรงเทพฯ: ส านกพมพมตชน. วรรณวภา สเนตตา. (2548c). ชยวรมนท ๗ มหาราชองคสดทายของอาณาจกรกมพชา ผเนรมตร
สถาปนาปราสาทบายนและเมองนครธม (1 ed.). กรงเทพฯ: ส านกพมพมตชน. วรรภภา สเนตตา. (2548). ชยวรมนท 7 มหาราชองคสดทายของอาณาจกรกมพชา (1st Ed.).
กรงเทพฯ: ส านกพมพมตชน. วบลย ตระกลฮน. (2558). ดนตรศตวรรษท 20 (1st ed.). กรงเทพฯ: ส านกพมพจฬาลงกรณ
มหาวทยาลย. สรศกด จนทรวฒนกล. (2552). ประวตศาสตรและศลปะแหงอาณาจกรขอใมโบราญ (2nd ed.).
กรงเทพฯ: ส านกพมพเมองโบราญ. อตภพ ภทรเดชไพศาล. (2557a). เสยงของอสรภาพ John Cage กบ Experimental Music (1st ed.).
กรงเทพฯ: ส านกพมพ Blacklist. อตภพ ภทรเดชไพศาล. (2557b). เสยงของอสรภาพ John Cage กบ Experimental Music (1st ed.).
กรงเทพฯ: ส านกพมพ Blacklist.
Page 76
ประวตผเขยน
ประวตผเขยน
ชอ-สกล นายวฑฒชา เครอเนยม วน เดอน ป เกด 2 สงหาคม 2531 สถานทเกด โรงพยาบาลศรราช วฒการศกษา พ.ศ. 2554 จบการศกษาศลปศาสตรบณฑต คณะมนษยศาสตรและ
สงคมศาสตร สาขาดนตรสากล แขนงเทคโนโลยดนตร มหาวทยาลยจนทรเกษม พ.ศ. 2558 ศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต สาขาสงคตวจยและพฒนา คณะดรยางคศาสตร มหาวทยาลยศลปากร
ทอยปจจบน 89/34 หมท 5 หมบานบษบาวลล ซอยทาอฐ ถนนรตนาธเบศร ต าบลบางรกนอย อ าเภอเมองนนทบร จงหวกนนทบร 11000