Somnuk Limcharoenrms.pnu.ac.th/rdbms/fulltext/061117_114537f.pdf · เมล็ดมะขาม ก็น ามาใช้ รักษาโรคในสัตว์...

ประสทธภาพของพชสมนไพรมะขามทมตอพยาธตวกลมใน

โคเนอลกผสมอเมรกนบราหมน Anthelmintic Activity of Tamarind Seeds Against Parasites

in American Brahman Crossbred

นายสมนก ลมเจรญ Somnuk Limcharoen

รายงานผลการวจยนไดรบทนจากส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต(วช.)

ประจ าป 2557

ชอโครงการวจย ประสทธภาพของพชสมนไพรมะขามทมตอพยาธตวกลมใน โคเนอลกผสมอเมรกนบราหมน

ผวจย สมนก ลมเจรญ

บทคดยอ

การศกษาผลการใชเนอเมลดมะขามควผง มาใชในการก าจดพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของโคเนอลกผสมพนเมองอเมรกนบราหมน 50 เปอรเซนต เพศเมยอายระหวาง 4-5 เดอน น าหนกตวโดยเฉลย 26.96 +2.72 กโลกรม จ านวน 12 ตว โดยวธการดงน 1) ใหเนอเมลดมะขามควผง ขนาด 10 กรมตอน าหนกตว 1 กโลกรม โดยวธละลายน ากรอกปาก 2) ยาเลวามโซลปรมาณ 5 มลลกรมตอน าหนกโคเนอ 1 กโลกรม และ3) ใชยาถายพยาธไอเวอรเมกตน 0.02 มลลลตรตอน าหนกตว 1 กโลกรม. หลงจากใหยาและเนอเมลดมะขามควผง ในวนท 7, 14, 21, 28 , 35 และ 42 วน พบวา โคเนอทไดรบยาไอเวอรเมกตน มจ านวนไขพยาธลดนอยลงกวาโคเนอทไดรบเนอเมลดมะขามควผง (p<0.05) โดยมประสทธภาพการถายเฉลย 87.16, 75.49 , 87.94 , 91.05, 93.62 และ 94.94 เปอรเซนต ตามล าดบ สวนเมลดมะขามในวนท 42 ประสทธภาพการถาย 67.51 เปอรเซนต ยงไมมประสทธภาพเพยงพอในการก าจดพยาธ ค าส าคญ: เมลดมะขาม, เลวามโซล, ไอเวอรเมกตน, พยาธตวกลม, โคเนอลกผสมพนเมองอเมรกนบราหมน

ชอโครงการวจย Anthelmintic Activity of Tamarind Seeds Against Parasites in American Brahman Crossbred

ผวจย Somnuek Limcharoen

Abstract

This research was to understand the effect of using Tamarind Seeds Against in treating intestinal nematodes in American Brahman Crossbred . The sample size of this research was 12 female American Brahman Crossbred with a weight of 26.96 kg +2.72 kg. The following; 1)Tamarind Seeds Against 10 g/kg BW. 2) Laveamisol 5mg/kg BW, 3) Ivermectin 0.02 ml/kg BW. The results of the research showed taking the Ivermectin for 7, 14, 21, 28 , 35 and 42 days. had a significant (p<0.05) the efficacies were 87.16, 75.49 , 87.94 , 91.05, 93.62 and 94.94 %. The Tamarind Seeds Against 10 g/kg showed a slight decrease fecal egg count. The results also showed Ivermectin had a significant (p<0.05) this research suggest that the efficiencies of the Tamarind Seeds Against to eradicate gastro-intestinal nematodes were low Keywords: Tamarind Seeds Against, Parasites, Laveamisol, Ivermectin, American Brahman

Crossbred

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ทใหทนสนบสนนในโครงการวจยในครงน ท าใหงานวจยส าเรจลลวงไปดวยด ขอขอบพระคณวทยาลยเกษตรและเทคโนโลยนราธวาส และผอ านวยการวทยาลยเกษตรและเทคโนโลยนราธวาส มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร รวมทงคณาจารยทกทานในการสงเสรม และสนบสนนงานวจยของผวจยจนแลวเสรจ ผวจยขอขอบพระคณ คณพอ คณแม และญาตๆ ทดแลเอาใจใส สนบสนน กระตนเตอน รวมทงเปนก าลงใจทส าคญยง ทายทสดน ผวจยขอขอบคณทกทานทงทเอยนาม และไมไดเอยนาม ณ ทน และขอใหทกทานไดรบผลประโยชนอนบงเกดจากงานวจยเลมนโดยทวกน

นายสมนก ลมเจรญ

1

บทท 1

บทน า

1.1 ความส าคญและทมาของปญหาของการวจย

การผลตสตวในปจจบนผเลยงสตวมกเตมสารเคมหรอยาตานจลชพ ซงหมายถง ยาทออกฤทธตอการเจรญเตบโต และมฤทธตานการเพมจ านวนหรอการมชวตของจลชพทจะท าใหเกดโรคขนในรางกายของมนษยและสตว โดยยาตานจลชพจะหมายรวมถงสารสงเคราะหทางเคมตางๆ ทมฤทธเชนเดยวกบยาตานจลชพ หรอยาปฏชวนะ เชน ยาไตรเมทโธพรม ยาซลฟาและควนโนโลน 1) การเตมยาปฏชวนะลงในอาหารสตวเพอวตถประสงคปองกนไมใหสตวเลยงปวยเปนโรค และมการเจรญเตบโตเรวกวาการเลยงสตวตามสภาพธรรมชาต 2)ท าใหผลตภณฑจากสตวทผลตในปจจบนมกจะมการตรวจพบสงตกคางในอาหาร จากยาตานจลชพหรอยาปฏชวนะ ท าใหผบรโภคทรบประทานเนอสตวไดรบสงตกคางในสภาพอาหาร และมผลตอสขภาพของผทบรโภค โดยพบวาท าอนตรายกบสขภาพรางกาย และกอใหเกดโรค เชน ความดนโลหตสง ตบวาย ไตวาย นอกจากนเปนสาเหตหนงของการเกดมะเรงในมนษยโดยเปนสาเหตการตายสงถงอนดบ 1 ของประชาชนไทย (วศษย เกตปญญาพงศ,2550) การเลยงโคเปนอาชพหลกและอาชพเสรมทท ารายไดใหแกเกษตรกร การสงเสรมการเลยงโคของกรมปศสตว ชวยลดการน าเขาโคมชวตจากประเทศเพอนบานเชน พมา ลาว และเขมร เปนตน ลดการน าโรคตดตอระหวางประเทศได นอกจากนหากมผลผลตเหลอกสามารถสงออกท ารายไดใหแกประเทศ แตการเลยงโคมกพบปญหาตางๆ ทท าใหการเลยงโคไมประสบความส าเรจ เชน โรคพยาธในระบบทางเดนอาหารทเปนปญหาหนง ท าใหผลผลตลดลง ในโคเนอท าใหคณภาพซากลดลง ในโคนมท าใหปรมาณน านมลดลง รางกายผอมแมกนอาหารปกต (ศรกล, 2545) พยาธในทางเดนอาหารโคทระบาดในไทยไดแก พยาธใบไมในตบ (Liver fluke) พยาธใบไมในกระเพาะ (Rumen fluke) และพยาธตวกลม (Nematode) (รจรตน, 2550; สรสทธ และคณะ, 2549) พยาธตวกลมมหลายชนดบางชนดเปนปรสตของพช บางชนดเปนปรสตของสตว บางชนดหากนเปนอสระ (อาคม สงขวรานนท.,2538) พยาธตวกลมทพบในโคประเทศไทยมหลายชนดทมความส าคญไดแกพยาธตวกลมทอาศยอยในทางเดนอาหาร (GI nematode) (อาคม สงขวรานนท, 2541) เชน Haemonchus spp., Ostertagia spp., Trichostrongylus spp., Mecistocirrus spp., Oesophagostomum spp., Bunostomum spp., Trichuris spp. พยาธเหลานดดเลอดโฮสตเปนอาหารและเปนอนตรายตอโค เมอโคถายอจจาระลงในแปลงหญาไขพยาธและตวออนทปนออกมากบอจจาระจะเจรญเปนตวออนระยะตดตอ ในเวลาเชาตวออนระยะตดตอ (Infective stage) เคลอนมา

2

อยตามยอดหญาโคมากนจงตดพยาธ ในกรณทไมไดปลอยโคลงในแปลงหญาโคเปนโรคไดโดยกนหญาทมพยาธตวออนระยะตดตอทเจาของตดมาใหกน (ทศนยและคณะ, 2539) วงจรชวตของพยาธฮมอนคส พยาธฮมอนคสทโตเตมวยหรอตวแก อาศยอยในกระเพาะแทของโคเนอ เมอมการผสมพนธ ตวเมยจะออกไข ไขพยาธจะตดออกมากบมลโค เมอสภาพแวดลอมทมอณหภมและความชนทเหมาะสมจะฟกตวเปนตวออนระยะท 1, 2 และ3 ตามล าดบ โดยตวออนระยะท 3 จะเคลอนทไปอยทใบและล าตนของหญาเมอโคกนหญากจะรบตวออนระยะท 3 เขาไปในรางกาย ตวออนพยาธจะเขาสกระเพาะแท และพฒนาเปนตวออนระยะท 4, 5 และพยาธตวแกตามล าดบ ถาสภาพความชนและอณหภมเหมาะสมวงจรชวตนใชเวลาประมาณ 1 เดอน กลาวอกนยหนงกคอไขพยาธทตดออกมากบมลโค จะพฒนาไปเปนพยาธตวแกอยในกระเพาะแทภายใน 1 เดอน แตถาตวออนของพยาธ ไมไดเขาสรางกายโคเนอ และสภาพแวดลอมไมเหมาะสมตวออนของพยาธจะตาย (สรศกด คชภกด,2549) ปจจบนพชสมนไพรในพนทจงหวดชายแดนภาคใต ทสามารถน ามาใชเพอถายพยาธในคนและสตวมหลายชนด เชน เปลอกสะเดา ใบขเหลก ใบมะละกอ ผลมะเกลอ ใบแกว เปลอกตนทบทม เมลดมะขาม เมลดเลบมอนาง มะหาด ใบและเมลดนอยหนา มะขาม ลกสะแก ลกยอ มะละกอ หมาก เครอเขาค าหรอสงวาลพระอนทร ชะอม เปลอกตนเหมอดแอ และคน เปนตน โคมสขภาพด ราคาของโคจะขายไดราคาสง การใชสมนไพรทหาไดในทองถนน ามาถายพยาธเปนการลดตนทนใหต าลงและไมตองลงทนไปซอยาถายพยาธทเปนสารเคมมาใช เนองจากสามารถใชสมนไพรในทองถนมาใชก าจดพยาธภายในระบบทางเดนอาหารได สมนไพรทใชควบคมพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหาร ความสญเสยมลคาทางเศรษฐกจของเกษตรกรในการเลยงสตวสวนใหญมาจากการไมมการจดการดแลสขภาพสตวโรคทพบมกเกดจากโรคพยาธภายใน มผลท าใหสขภาพสตวทรดโทรม มการซม ไมราเรง ทองบวม ขนหยกหยอง โลหตจางสตวแคระแกรนโตชาท าใหผสมตดชาถาเปนมากอาจอดตนล าไสท าใหตายได โดยเพราะ ลกโค ชวงเวลาแรกเกด 6 เดอน จะไดรบพยาธเสนดายและพยาธไสเดอนผานมาทางนมแม และตามพนดนทวไป เปนสาเหตส าคญททาใหลกโคตายสง ดงนนจ าเปนตองไดรบการถายพยาธเมออายทกๆ 3 สปดาห 3 เดอน และ 6 เดอนขนอยกบสภาวะของโรคในพนท การถายพยาธดวยสมนไพรมกใชพชชนดเดยวทมสรรพคณฆาพยาธทเลอกใหใชตามพนท ทหาไดภายในชมชน ไดแก มะเกลอ มะหาด ใบและเมลดนอยหนา มะขาม ลกสะแก ลกยอ มะละกอ หมาก เครอเขาด า หรอสงวาลพระอนทร ชะอม เปลอกตนเหมอดแอ เปลอกสะเดาใบขเหลก หมาก และคน เปนตน

3

การใชสมนไพรในการรกษาโรคพยาธในลกสตว มการใชมานานและไดผล แตมการรายงานผลงานและการเผยแพรนอย เชน มะขาม ซงถอวาเปนพชสมนไพรชนดหนง ซงสามารถใชเปนสมนไพรในการรกษาโรคพยาธในสตวได เนองจากมะขามเปนไมยนตนทขนอยท วทกภมภาคของประเทศไทย ผลผลตของมะขามเมอน าไปบรโภคในครวเรอน แลวสวนทเหลอจากการใชคอเมลดมะขาม กน ามาใชรกษาโรคในสตว มะขามเปนไมยนตนขนาดใหญ มชอทางพฤษศาสตรวา“Tamarindus inidca Linn.“ วงศ Fabaceae (Leguminosac) ชอพนเมอง Asam, Indian Tamarind, Jawa, Khaam, Magyee, Tamarind ชอเรยกตามทองถน ภาคกลาง(มะขามไทย) ภาคใต(ขาม) จงหวดนครราชสมา(ตะลบ) กระเหรยง จ.กาญจนบร(มวงโคลง) เขมร แถบจงหวดสรนทร (อ าเปยก) สวนทใชเปนยา ไดแก เนอฝกแก เนอเมลดมะขามแก ชวงระยะเวลาทเกบเปนยาเกบในชวงฝกแก เปลอกสน าตาล รสและสรรพคณเปนยาไทย เนอฝกแกรสเปรยว เปนยาระบายขบเสมหะ เนอเมลดมะขามรสมนใช ขบพยาธ สนทร สงหบตรา.(2530) ไดรายงานถงการ ใชเนอเมดมะขามสามารถขบพยาธตวกลมได โดย น าเมดมาควแลว กะเทาะเปลอกออก เอาเนอในเมด แชน าเกลอ นมรบประทานครงละ 20-30 เมลด ครงเดยว เพราะเมลดมสารเคม Albuminoid 14-20%, Carbohydrate 59-65% ,Semi-Drying Fixed Oil 3.9-20% ,Mucilaginous Materral 60% จากทกลาวมาจะเหนวาขอมลทางดาน การศกษาพชสมนไพร ทใชในการรกษาโรคสตวโดยเฉพาะ ในสวนของสตวใหญเชน โค-กระบอ ยงมขอมลจ ากด จากบทบรรยายขางตนจะพบวาเนองจากเกษตรกรผเลยงโคเนอในประเทศไทยยงขาดความร ความเขาใจ และละเลยในการรกษาสขภาพของโคเนอ โดยเฉพาะการใหยาถายพยาธประจ าตามโปรแกรม อกทงยาถายพยาธมราคาแพง ท าใหตนทนคาใชจายในการเลยงโคเนอเพมสงขน ขณะทในตางประเทศหนมาสนใจเนอสตวทเลยงดวยสมนไพรเพมมากขน มการใชสมนไพรในการรกษาโรคพยาธ เชน ประเทศองกฤษ อเมรกา และยโรป เนองจากประเทศในกลมยโรปและญปนมการหามน าเขาเนอสตวทมยาปฏชวนะตกคาง (ประพมพพกต เถอนสคนธ, 2537) ดงนนจงเหนควรน าสมนไพรมาใชเปนยาถายพยาธ ซงคนไทยใชสบเนองมาตงแตสมยโบราณแลว เพยงแตมรายงานเกยวกบสาระส าคญทออกฤทธ และผลทางเภสชวทยาของสมนไพรนอยมาก จากเหตผลดงกลาวจงมความจ าเปนทตองท าการศกษา ผลของเนอเมลดมะขาม มสารแทนนน(tannins) มาใชก าจดพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของโคเนอ เพอน าผลทไดจากการศกษาไปใชประโยชน และศกษาเพมเตมเพอใหมประสทธภาพในการถายพยาธทชดเจน การศกษาจงมวตถประสงค เพอใหทราบถงผลและประสทธภาพของการใชเนอเมลดมะขามควผง ซงเปนพชสมนไพรชนดหนงทมมากและหาไดงายในพนทของประเทศโดยทวไปในการน าไปใชในการรกษาโรคพยาธในโค เพอลดอตราการตายของโคโดยเฉพาะในระยะเรมตนแรก

4

เกดจนถง 4-5 เดอน เปนการเพมผลผลตสตวในระยะแรกทส าคญและลดคาใชจายในการใชยาสตวซงมราคาแพงเปนการทดแทนการใชสารเคม ซงผลเสยตอสงแวดลอมท าใหไมมสารตกคางในสตวสงผลใหสงผลตอเนองท าใหสตวมสขภาพสตวดขน และเพมมลคาการใชประโยชนพชสมนไพรส าหรบสขภาพสตวอกดวยนอกจากนยงสามารถใชเปนขอมลเบองตนดานสมนไพร ทเปนตวอยางและเปนขอมลศกษาแกนกวจยและผสนใจการใชสมนไพรในการรกษาโรคสตวใหแพรหลายยงขน

1.2 วตถประสงคของโครงการวจย 1 เพอวเคราะหผลของการใชพชสมนไพรมะขามก าจดพยาธในระบบทางเดนอาหารของโคเนอ-ลกผสมพนเมอง-อเมรกนบารหมน 2 เพอน าผลทไดจากการวจยไปเผยแพรความรใหแกเกษตรกรผเลยงโคเนอตอไป 1.3 ขอบเขตของโครงการวจย

1 ระยะเวลาทใชในการทดลอง ปงบประมาณ 2557 ระยะเวลา 1 ป ( ตลาคม 2556 -กนยายน 2557) 2 ขอบเขตดานเนอหา เปนศกษาพชสมนไพรมะขามมาใชประโยชนในการก าจดพยาธภายในของโคเนอ 3 ขอบเขตดานพนท ท าการทดลองในโรงเรอนเลยงโคเนอ-โคนม สาขาวชาสตวศาสตร วทยาลยเกษตรและเทคโนโลยนราธวาส มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร 1.4 ทฤษฎ/สมมตฐาน พชสมนไพรมะขามสามารถใชก าจดพยาธในระบบทางเดนอาหารของโคเนอ-ลกผสมพนเมอง-อเมรกนบารหมน 1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

น าสมนไพรเนอในเมลดมะขามสามารถใชถายพยาธในโคเนอได เปนประโยชนตอเกษตรกรในพนทเลยงโคเนอ นอกจากนยงสามารถเผยแพรใหเกษตรกรและประชาชนน าไปใชประโยชนในการดแลสภาพสตว

5

1.6 นยามศพทเฉพาะ 1) พชสมนไพรมะขาม หมายถงมะขามเปนไมยนตนขนาดใหญมชอทางพฤกษศาสตรวา “Tamarindus Inidca Linn.“ วงศ Fabaceae (Leguminosac) ชอพนเมอง Asam, IndianTamarind, Jawa, Khaam, Magyee, Tamarind ชอเรยกตามทองถน ภาคกลาง (มะขามไทย) ภาคใต(ขาม) จงหวดนครราชสมา(ตะลบ) กระเหรยง จ.กาญจนบร (มวงโคลง) เขมร แถบจงหวดสรนทร(อ าเปยล) สวนทใชเปนยา ไดแกเนอฝกแก เนอเมดมะขามแก ชวงระยะเวลาทเกบเปนยาเกบในชวงฝกแก เปลอกสน าตาล รสและสรรพคณเปนยาไทยเนอฝกแกรสเปรยว เปนยาเปนยาระบายขบเสมหะ เนอเมดมะขามรสมนใชขบพยาธภายในระบบทางเดนอาหารของโคเนอ 2) พยาธภายในระบบทางเดนอาหาร (Barber pole worm) ชอวทยาศาสตร (Heamonchus controtus) หมายถง พยาธฮมอนคสทโตเตมวยหรอตวแก อาศยอยในกระเพาะแทของแพะ เมอผสมพนธ ตวเมย จะออกไข ไขพยาธจะตดออกมากบมลแพะ เมอสภาพแวดลอมทมอณหภมและความชนทเหมาะสม จะฟกตวเปนตวออนระยะท 1, 2 และ 3 ตามล าดบ โดยตวออนระยะท 3 จะเคลอนทไปอยทใบและล าตนของหญา เมอแพะกนหญากจะรบตวออนระยะท 3 เขาไปในรางกาย ตวออนพยาธจะเขาสกระเพาะแท และพฒนาเปนตวออนระยะท 4, 5 และพยาธตวแกตามล าดบ ถาสภาพความชนและอณหภมเหมาะสม วงจรชวตนใชเวลาประมาณ 1 เดอน กลาวอกนยหนงกคอ ไขพยาธทตดออกมากบมล จะพฒนาไปเปนพยาธตวแกอยในกระเพาะแทภายใน 1 เดอนแตถาตวออนของพยาธในระยะท 3 ไมไดเขาสรางกายแพะ และสภาพแวดลอมไมเหมาะสมตวออนของพยาธ

3) โคเนอลกผสมพนเมองอเมรกนบราหมน (Native Cattle x Brahman) หมายถง โคลกผสมพนเมอง – บราหทมเลอดบรามนหไมต ากวา 75 เปอรเซนต เพศผไมตอน อายประมาณ 1-1.6 ป น าหนกประมาณ 180 กโลกรม

6

บทท 2 การตรวจเอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาครงนผวจยไดศกษาแนวคด ทฤษฎ ขอมลและรายงานวจยทเกยวของอางองตางๆ

เพอใชเปนแนวทางการศกษาวจยในครงน โดยแบงกลมหวขอในการตรวจเอกสารประเดนทส าคญ

5 ประเดน คอ 1) องคความพชสมนไพรมะขาม 2) ขอควรรเกยวกบการใชสมนไพร 3) สมนไพร

ใชเปนยาถายพยาธ 4) พยาธภายในระบบทางเดนอาหาร 5) งานวจยทเกยวของ

2.1 องคความรเรองสมนไพรมะขาม

โดยทวไปในการผลตสตว พยาธภายในเปนปญหาส าคญในการเพมผลผลตสตวเลยง โดยเฉพาะอยางยงในสตวซงอยในระยะก าลงเจรญเตบโตมอตราการตายคอนขางสง โดยเฉพาะสตวใหญ เชนโค กระบอ ซงจากรายงานของประสบ และคณะ(2544) มรายงานวาลกกระบอทเลยงตามหมบานชนบท มอตราการตายกอนหยานมสงถง 20-30% นอกจากนวจตร(2520) ยงแสดงใหเหนวา อตราการเจรญเตบโตของลกโคทเปนพยาธ Strongylroids Papillosus จะลดลงกวาลกโคปกต ในป 1979 ไดมรายงานของภาคพยาธวทยามหาวทยาลย Bangladesh Agricultural University แสดงใหเหนถงอตราการตายของลกสตว(โค-กระบอ) ในประเทศบงคลาเทศวา ลกสตวทไมไดรบการรกษาพยาธ NeoascarisVitulorum จะมอตราการปวยถง 100% และมอตราการตายสงถง 90% พยาธทง 2 ชนดทกลาวมาแลวน เปนสาเหตท าลายสตวซงกอใหเกดการสญเสยทางเศรษฐกจของประเทศเปนจ านวนมาก การใชสมนไพรในการรกษาโรคพยาธในสตว มการใชมานานและไดผล แตมการรายงานผลงานและการเผยแพรนอย เชน มะขาม ซงถอวาเปนพชสมนไพรชนดหนง ซงสามารถใชเปนสมนไพรในการรกษาโรคพยาธในสตวได เนองจากมะขามเปนพชไมยนตนทขนอยทวทกภมภาคของประเทศไทย ผลผลตของมะขามเมอน าไปบรโภคในครวเรอนแลว สวนทเหลอจากการใช คอเมดมะขาม กน ามาใชรกษาโรคพยาธในสตว มะขามเปนไมยนตนขนาดใหญมชอทางพฤษศาสตรวา “Tamarindus Inidca Linn.“ วงศ Fabaceae (Leguminosac) ชอพนเมอง Asam, IndianTamarind, Jawa, Khaam, Magyee, Tamarind ชอเรยกตามทองถน ภาคกลาง (มะขามไทย) ภาคใต(ขาม) จงหวดนครราชสมา(ตะลบ) กระเหรยง จ.กาญจนบร(มวงโคลง) เขมร แถบจงหวดสรนทร(อ าเปยล) สวนทใชเปนยา ไดแกเนอฝกแก เนอเมดมะขามแก ชวงระยะเวลาทเกบเปนยาเกบในชวงฝกแก เปลอกสน าตาล รสและสรรพคณเปนยาไทยเนอฝกแกรสเปรยว เปนยาระบายขบเสมหะ เนอเมดมะขามรสมนใชขบพยาธ สนทร(2530) ไดรายงานถงการใชเนอเมด

7

มะขามสามารถขบพยาธตวกลมได โดยน าเมดมาควแลวกะเทาะเปลอกออก เอาเนอในเมดแชน าเกลอจนนมรบประทานครงละ 20-30 เมด ครงเดยว เพราะเมดมสารเคม Albuminoid 14-20%, Carbohydrate 59-65% ,Semi-Drying Fixed Oil 3.9-20% ,Mucilaginous Materral 60% จากทกลาวมาจะเหนวาขอมลทางดานการศกษาพชสมนไพรทใชในการรกษาโรคสตวโดยเฉพาะในสวนของสตวใหญ เชน โค-กระบอ ยงมขอมลจ ากด จงมวตถประสงค เพอใหทราบถงผลและประสทธภาพของการใชเนอในเมดมะขาม ซงเปนพชสมนไพรชนดหนงทมมากและหาไดงายในพนทของประเทศโดยทวไปในการน าไปใชในการรกษาโรคพยาธในลกกระบอ เพอลดอตราการตายของลกกระบอระยะเรมตนแรกเกด-3เดอน เปนการเพมผลผลตสตวในระยะแรกทส าคญและลดคาใชจายในการใชยาสตวซงมราคาแพงเปนการทดแทนการใชสารเคมซงผลเสยตอสงแวดลอมท าใหไมมสารตกคางในสตวสงผลใหสงผลตอเนองท าใหสตวมสขภาพสตวดขน และเพมมลคาการใชประโยชนพชสมนไพรส าหรบสขภาพสตวอกดวยนอกจากนยงไดขอมลเบองตนดานสมนไพร ทเปนตวอยางและเปนขอมลศกษาแกนกวจยและผสนใจการใชสมนไพรในการรกษาโรสตวใหแพรหลายยงขน 2.2 ขอควรรเกยวกบการใชสมนไพร

การน าสมนไพรไปใช เกษตรกรตองศกษาเรยนรตางๆ เกยวกบความรความเขาใจอยางทอง

แท เพอใชสมนไพรไดอยางมประสทธภาพและปลอดภย องคความรตางๆ ทจ าเปนตองเรยนร

เกยวกบสมนไพรไดแก ความรดานพฤกษศาสตร รจกจ าแนกพชสมนไพรอยางทองแท เรยนรและ

สงเกตลกษณะ ล าตน ดอก ผล และเมลดพช สงเกตรปราง ขนาด ส กลน และรส ความรดานการ

ปลกและการกระจายพนธ การใชประโยชนจากสมนไพรควรมการปลกพชสมนไพรเปนหลก

แหลง ทงแหลงขยายพนธและแหลงเปนวตถดบความรดานการเกบรกษาสมนไพร การท าใหแหง

และการเตรยมยาสมนไพร พชสมนไพรตองประกอบดวยปจจยหลายอยาง ตองรจกธรรมชาตของ

สมนไพรแตละชนด เพอเลอกวธการเกบและการเตรยมยาสมนไพรใหสอดคลองกบสมนไพรชนด

นนๆ ความรวทยาศาสตรเกยวกบสมนไพร ผใชควรมความรดนวทยาศาสตรเกยวกบสมนไพรแตละ

ชนด ขอมลพฤกษศาสตร เภสชวทยา พษวทยา เพราะชวยใหเกดความมนใจตอการใชสมนไพร และ

ความรดานวธการใชสมนไพร การใชสมนไพรในการรกษา ปองกนอาการเจบปวยเบองตน ในสตว

ควรรจกวธการใชและขอระวงของสมนไพร เพอจะใชสมนไพรไดอยางมประสทธภาพ (สธพงศ

ถนเขานอย,2552 )

8

การคดเลอกและการเตรยมสมนไพรส าหรบสตว

สมนไพรทผเลยงสตวไดน าองคความรตามแพทยแผนไทยมาประยกตใชในการเลยงสตว

ทงเพอใชเปนยาถายพยาธ ควรเลอกใชสมนไพรรสเมาเบอ ไดแก ลกมะเกลอสด เมลดสะแก เนอใน

เมลดมะขาม หมากสด และเลบมอนางเปนตน(สธพงศ ถนเขานอย,2552 )

2.3 สมนไพรใชเปนยาถายพยาธ

เพญพร รกษาบญ.(2553). มะเกลอ ชอวทยาศาสตร : Diospyros mollis Griff. วงศ :

Ebenaceae ชออน : ผเผา (ฉาน-ภาคเหนอ) มกเกลอ (เขมร-ตราด) ลกษณะทางพฤกษศาสตร : ไม

ตนขนาดกลางถงขนาดใหญ สง 10-30 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม โคนตนมกเปนพพอน ผว

เปลอกเปนรอยแตกสะเกดเลกๆ สด า เปลอกในสเหลอง กระพ สขาว กงออนมขนนมขนประปราย

ใบ เปนใบเดยวขนาดเลกรปไขหรอรเรยงตวแบบสลบ ปลายใบสอบเขาหากน โคนใบกลม หรอมน

ผวใบเกลยง ใบกวาง 3.5-4.0 ซม. ยาว 9-10 ซม. ใบทยงออนจะมขนปกคลมทงสองดาน ดอก

ออกเปนชอตามซอกใบ ดอกแยกเพศตางตน ดอกตวผมขนาดเลก สเหลองออน หนงชอม 3 ดอก

ดอกตวเมยเปนดอกเดยว ลกษณะดอกเหมอนกน คอ กลบรองดอกยาว 0.1-0.2 ซม. โครกลบดอก

เชอมตดกนเปนรปถวย ปลายกลบดอกแยกเปน 4 กลบ สเหลองเรยนเวยนซอนทบกน ตรงกลางดอก

มเกสร ผล กลม ขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 2 ซม. ผวเกลยง ผลออนสเขยว ผลแกสด า ผลแกจด

จะแหง มกลบเลยงตดบนผล 4 กลบ ผลแกราวเดอนมถนายน-สงหาคม เมลด แบน สเหลอง 4-5

เมลด ขนาดกวาง 0.5-0.7 ซม. ยาว 1-2 ซม. ขยายพนธโดยการเพาะเมลด

สวนทใช : ราก, ผลมะเกลอสด โตเตมทและสเขยวจด (หามใชผลสกสเหลองหรอผลสด า) สรรพคณ :ราก - ฝนกบน าซาวขาว รบประทานแกอาเจยน แกลม

ผลมะเกลอสดและเขยวจด - เปนสมนไพรยอดเยยมทสดในการถายพยาธ ก าจดตวตด หรอไสเดอนตวกลม พยาธปากขอ พยาธเขมหมด

วธการท าสมนไพรรกษาสตว สวนผสม : มะเกลอดบสเขยว เกลอ น าเปลา

วธปรง : น าผลมะเกลอ ประมาณ 10-15 ผล มาต าใหแหลกละเอยด ผสมกบเกลอ 1 ก ามอ ใสน า 1แกว คนเอาน า

วธใช : กรอกใสสตวกนกอนออกจากคอกตอนเชาครงเดยว สตวจะขบพยาธจะขบพยาธออกมา

9

นอยหนา ชอวทยาศาสตร : Annona squamosa Linn. วงศ : Anonaceae ชออน : หมกเขยบ

(ตะวนออกเฉยงเหนอ) , ลาหนง (ปตตาน) , มะนอแน, มะแน (เหนอ) , หนอเกละแซ (เงยว-

แมฮองสอน) , มะออจา, มะโอจา (เงยว-เหนอ) , เตยบ (เขมร) ลกษณะทางพฤกษศาสตร :นอยหนา

ไมยนตน สง 3-5 เมตร ใบเดยว เรยงสลบรปใบหอกแกมขอบขนาน กวาง 3-6 ซม. ยาว 7-13 ซม.

ดอกเดยว ออกทซอกใบ หอยลง กลบดอกสเหลองแกมเขยว 6 กลบ เรยง 2 ชน ชนละ 3 กลบ หนา

อวบน า มเกสรตวผและรงไขจ านวนมาก ผลเปนผลกลม คอนขางกลมผลมเนอสขาว เมลดด า รส

หวาน ถนก าเนดอยในแถบอเมรกากลาง และใต แตจะพบอยท วไปในเขตรอน ในประเทศไทยปลก

มากทางภาคกลางและตะวนออกเฉยงเหนอ

สรรพคณ : ใบสดและเมลดนอยหนาสามารถใชฆาเหา และโรคกลากเกลอน โดยเอาใบนอยหนาสดมาคนเอาแตน า แลวพอกหว ภายใน 7 วน กลากเกลอนและเหากจะหาย เปนเหา ซงมวธรกษาอย 2 วธคอน าใบนอยหนาประมาณ 3-4 ใบมาบดหรอต าให ละเอยดแลวคลกกบเหลา 28 ดกร คลกใหเคลากนจนไดกลนนอยหนา แลวน ามาทาหวใหทว เอาผาคลมไวสก 10-30 นาทและเอาผาออกใชหวสาง เหากตกลงมาทนทน าใบนอยหนา 7-8 ใบ มาต าใหละเอยดแลวผสมกบน าทาหวทงไวสกคร แลวลางออก ซงจะชวยท าใหไขฝอ และฆาเหาได และ แกขบพยาธล าไส ฆาเหา แกหด แกกลากเกลอน และแกฟกบวม ราก เปนยาระบาย ท าใหอาเจยน และแกพษง ถอนพษเบอเมา เปลอกตน เปนยาสมานล าไส สมานแผล แกทองรวง แกพษง แกร ามะนาด ยาฝาดสมาน ผล ผลดบ จะเปนยาแกพษง แกฝในคอ กลาก เกลอน ฆาพยาธ ผวหนง และผลแหง แกงสวด เรม แกฝในห

วธการท าสมนไพรรกษาสตว สวนผสม : ใบนอยหนา น าเปลา กะท วธปรง : ใบนอยหนา ๑ ก ามอใหญๆต าใหละเอยด ผสมน าเลกนอย กรองเอาแตน าผสม

กบกะท วธใช : น าไปกรอกใหสตวกนฆาพยาธ

สะแก ชอวทยาศาสตร : Combretum quadrangulare Kurz. วงศ : Combretaceae ชออน

: สะแกนา (ภาคกลาง) แก (ภาคอสาน) ขอยแข จองแข (ภาคเหนอ) ลกษณะทางพฤกษศาสตร :

สะแกเปนไมยนตนชนดหนง ใบรปไขหรอรปร ปลายใบมนหรอแหลม โคนใบเรยวเขาหากน ดอก

เปนชอขนาดเลก ผลเลกมปกยนออกมา 4 พดวยกน

สวนทใชเปนยา : เมลดแก ชวงเวลาทเกบเปนยา : เกบในชวงทผลแก

10

สรรพคณ: ตามชนบทใชเมลดสะแกทอดกบไขใหเดกรบประทาน ชวยขบพยาธไสเดอนและพยาธเสนดาย

ขอมลทางวทยาศาสตร : เมลดสะแกมน าและสาร Flavonoid. Combretol. Bsitosterol. Pentacyclic triterpene carboxylic acid เปนตน มรายงานการทดลองโดยใชสวนสกดดวยสารละลายอเทอร ออกฤทธฆาพยาธในหลอดทดลองได กองวจยทางแพทย กรมวทยาศาสตรการแพทย ศกษาเรองพษเฉยบพลนพบวา เมอใหเมลดสะแกทางปากในขนาด 1.5 กรม/กโลกรม สตวทดลองแสดงอาการพษ คอ ขาลาก ตาโปนแดง และตายเมอเพมขนาดสงขนมาอก ดงนน จงควรระวงเรองขนาดของยาใหมาก

วธการท าสมนไพรรกษาสตว สวนผสม : เมลดสะแกสด น าเปลา วธปรง : ใชเมลดสะแกสด ๑ ก ามอ บดใหละเอยดผสมน าครงลตร วธใช : น ามากรอกใหสตวกน พยาธจะถกขบออกมา

เหมอดแอ ชอวทยาศาสตร:Memecylon scutellatum Naudi วงศ :

MELASTOMATACEAE ชออน : พะงาด, เหมอดแอ ,พลองขนก ,เหมอดจ,เหมอดฟอง ลกษณะ

ทางพฤกษศาสตร : ตน เหมอดแอ เปนไมพม ตนขนาดกลาง ผลดใบ สงถง 9 เมตร เปลอกล าตนส

น าตาลแตกเปนขรขระเปนรองยาวไปตามตน ใบเปนใบเดยวเรยงตรงขาม แผนใบเรยบปลายใบ

แหลม ขอบใบขนาน สเขยวเปนมน ดอกออกเปนชอกระจกทใบ กลบดอกสมวง ผลเปนผลเดยว

กลม ผลดบสเขยว ผลสกสมวงเขม 1 ผล ม 1 เมลด สวนทใชเปนอาหารคอใบและยอดออน ผล

รบประทานไดรส ฝาด มน ผลสก รสหวาน

สรรพคณ : น ามาปรงเปนยาทาแกไฟไหม น ารอนลวกได เนอไมและรากสามารถน ามาฝน ตม ดมแกดบพษตางๆได

วธการท าสมนไพรรกษาสตว สวนผสม : ใบเหมอดแอ น าเปลา วธปรง : น าใบหรอสวนอนๆของตนเหมอดแอ 5 ก ามอ ใสน า 3 สวน ตมใหเหลอน า 1

สวน วธใช : น าน าทไดกรอกใหวว ควายกน พยาธจะถกขบออกมา หนอนตายยาก ชอวทยาศาสตร : Stemona spp.วงศ : Stemmonaceae ชออน : เครอปรง

(ล าปาง) ปงมดงาม โปงมดงาม (เชยงใหม) รากลง(พทลง) สลอดเชยงค า(อสานโบราณ) พญารอย

หว กระเพยดหน ตนสามสบกลบ ลกษณะทางพฤกษศาสตร : เปนพชลมลกอายหลายป มเหงาคอหว

11

อยใตดน ล าตนเหนอดนทงตงตรงหรอเลอย ใบเลยงเดยวเรยงสลบอยตรงขามกนเปนค หรอวงรอบ

ขอ เสนใบหลายเสน ออกจากโคนใบขนานกนไปตามความยาวของแผนใบ กานเกสรตวผสนมาก

เกสรตวเมย 1 อน รงไขอยเหนอชนตางๆของดอก ผลเปนแบบแหงแกแลวแตก

สรรพคณ : ฆาเชอโรคพยาธภายใน แกโรคผวหนง ผนคน น าเหลองเสย รมหวรดสดวง ฆาหด เหา ต าผสมน าฆาแมลงศตรพช และการยบย งการเจรญเตบโตของเชอราสาเหตของโรคพช

วธการท าสมนไพรรกษาสตว สตร 1 สวนผสม : เหงาหนอนตายยาก บอระเพด น า วธปรง : เหงาหนอนตายยากและบอระเพด อยางละเทากน ใสน าเลกนอย กรองเอาแตน า วธใช : กรอกใหสตวกนปละ 1 ครง สตร 2 สวนผสม : เหงาหนอนตายยาก น า วธปรง : เหงาหนอนตายยาก 1 ก ามอ ต าใหละเอยด ผสมน า 1 ขวด วธใช : น าไปกรอกใหสตวกน

2.4 พยาธภายใน พยาธภายในทพบทวไปในโค กระบอ แพะและแกะ

ชอวทยาศาสตร ชอทวไป อวยวะทพบ

พยาธตวแบน (cestodes) Moniezia expansa Helictometra giardi

Tapeworm Tapeworm

ล าไสเลก ล าไสเลก

พยาธใบไมในตบ (trematodes) Paramphistomum cervi Fasciola hepatica Faciola gigantic

Stomach fluke Liver fluke Liver fluke

กระเพาะหมก ตบ ตบ

พยาธตวกลม (nematode) Heamonchus controtus Osteragia circumcineta Trichostrougylus axei T.colubriformis T.virnus Nematodirus filicollis N.spathiger

Barber pole worm Medium brown Stomach worm Stomach hair worm Black scour worm Black scour worm Thin necked worm Thin necked worm

กระเพาะแท กระเพาะแท กระเพาะแท ล าใสเลก ล าใสเลก ล าใสเลก ล าใสเลก

12

ชอวทยาศาสตร ชอทวไป อวยวะทพบ

Bunostomum trigonocphalum Strongyloides papillosus Oesophagostomumcolumbianum O.vemlosum Trichuris ovis Dictyocaulus Protostronglus rufescens

Hookworm Threadworm Nodule worm Nodule worm Whipworm Lungworm Lungworm

ล าใสเลก ล าใสเลก ล าใสเลก ล าใสเลก ล าใสใหญ ปอด ปอด

2.5 งานวจยทเกยวของ เจษฏา จลไกวลสจรต (2551) ศกษาโรคพยาธในระบบทางเดนอาหารของโค ในจงหวดราชบร การศกษาท าขนเพอคนหาโคทตดพยาธในระบบทางเดนอาหารของ จงหวดราชบร ใน 8 อ าเภอ คอ บานคา สวนผง โพธาราม วดเพลง ด าเนนสะดวก บางแพ จอมบง และปากทอ ระหวางเดอนมกราคม 2549 ถงเดอน ธนวาคม 2550 รวมจ านวน 837 ตวอยาง โดยการตรวจหาไขพยาธดวยวธ การตกตะกอนอยางงายและวธท าใหไขพยาธลอยตว ผลการศกษาตรวจพบไขของพยาธใบไมในตบมากทสด 6.93% (58/837) รองลงมาไดแกพยาธตวกลม และพยาธใบไมในกระเพาะ อตราการตดพยาธคอ 1.67%(14/837)และ0.48%(4/837) ตามล าดบ โดยพยาธทส าคญและกอใหเกดอนตรายตอโคคอพยาธใบไมในตบพบมากทอ าเภอด าเนนสะดวก 28.86%(28/97) รองลงมาคออ าเภอบางแพ และอ าเภอวดเพลง 16.67%(1/6)และ 6.18%(6/97) ตามล าดบ ทวศลป จนดวง และคณะ (2552)ประสทธภาพของพชสมนไพรมะขามทมตอพยาธตวกลมในลกกระบอ ศกษาประสทธภาพการใชเนอในเมดมะขาม(Tamarindus Inidca L.) ส าหรบรกษาโรคพยาธตวกลมในลกกระบอ และการเจรญเตบโตของลกกระบอ โดยใชลกกระบอของเกษตรกร หมท1-7 ต าบลมะลวน อ าเภอพนพนจงหวดสราษฏรธาน อายตงแตแรกเกดถง 3 เดอน ทงเพศผและเพศเมย ทเลยงอยในสภาพแวดลอมเดยวกนโดยตดเชอพยาธตามธรรมชาต จ านวน 20 ตว โดยแบงลกกระบอออกเปน 2 กลมๆ ละ 10 ตว กลมท 1 ใหเนอเมดมะขามควผง ขนาด 10 กรมตอน าหนกตว 1 กโลกรม โดยวธละลายน ากรอกปาก กลมท 2 ใชส าหรบเปรยบเทยบ น าอจาระของลกกระบอกอนใหและหลงใหใหเนอเมดมะขามควผง ไปตรวจหาไขพยาธในอจจาระดวยวธ modified flotation method และนบไขพยาธดวยวธของ Mc Master หลงจากถายพยาธเปนเวลา 8 สปดาห

13

ผลการศกษาพบวาเมดมะขามควผง ขนาด 10 กรมตอน าหนกตว 1 กโลกรมมประสทธภาพสงมาก(100%) ในการลดจ านวนไขพยาธตวกลมพวก Strongyloides Papillosus ตงแตสปดาหแรกหลงการถายยา จนถงสปดาหสดทายของการทดลอง และน าหนกเฉลยของลกกระบอพวกทถายยาจะมากกวาน าหนกเฉลยของพวกทไมถายยาตลอดระยะการทดลอง น าหนกเฉลยของลกกระบอพวกทถายพยาธดวยเมดมะขามควผง เพมขน 67.22 กรมตอวนแตน าหนกของพวกทไมถายยาเพมขน 22.05 กรมตอวน แสดงวาเนอในเมดมะขามทใหลกระบอกนมประสทธภาพลดจ านวนไขพยาธตวกลมในลกกระบอได

14

บทท 3 วธวจย

3.1 กลมตวอยางทใชในการศกษา โคเนอลกผสมพนเมอง-อเมรกนบราหมนของฟารมโคเนอ-โคนม สาขาวชาสตวศาสตร อาย 4-5 เดอน โดยใชเพศเมยจ านวน 12 ตว น าหนกโดยเฉลย 26.96 +2.72 กโลกรม กลมท 1 ใหเนอเมลดมะขามควผง ขนาด 10 กรมตอน าหนกตว 1 กโลกรม โดยวธละลายน ากรอกปาก กลมท 2 ใชยาถายพยาธ เลวามโซล 5 มลลกรมตอน าหนกตว 1 กโลกรมฉดเขาใตผวหนง กลมท 3 ใชยาถายพยาธไอเวอรเมกตน 0.02 มลลลตรตอน าหนกตว 1 กโลกรมฉดเขาใตผวหนง ชงน าหนกโคเนอทกตว เพอค านวณหาปรมาณน าหนกของเนอเมลดมะขามควผงทจะใหกน ในกลมท 1 โดยใหเนอในเมลดมะขามควผง แกลกโคเนอกลมท 1 จ านวน 4 ตว ในตอนเชาครงเดยวในวนเรมทดลองโดยไมตองอดน าและอาหาร กลมท 2 ใชยาถายพยาธ เลวามโซล 5 มลลกรมตอน าหนกตว 1 กโลกรม. ฉดเขาใตผวหนง.แกลกโคเนอกลมท 2 จ านวน 4 ตว กลมท 3.ยาถายพยาธไอเวอรเมกตน 0.02 มลลลตรตอน าหนกตว 1 กโลกรมฉดเขาใตผวหนงแกลกโคเนอกลมท 3 จ านวน 4 ตว และลวงมลโคหลงใหเนอเมลดมะขามควผง และยาถายพยาธไปแลวทกสปดาหตดตอกน 6 สปดาห น าไปตรวจหาจ านวนไขพยาธตวกลม 3.2 ขอมลทใชในการศกษาและการเกบรวบรวมขอมล

จ านวนไขพยาธโดยเกบอจจาระโคเนอทงหมดน าไปตรวจหาจ านวนไขพยาธ และนบจ านวนไขพยาธทกสปดาหตดตอกน 6 สปดาห การตรวจหาไขพยาธในมลใชหลกของโมดฟายดแมกมาสเตอรเทคนค (Modified McMaster Technique) (Whitlock , 1948) และไขพยาธในระบบทางเดนอาหารแยกไดโดยการเปรยบเทยบกบรปภาพไขพยาธของ สลอส (Sloss, 1970)

15

3.3 การตรวจหาไขพยาธ การตรวจหาไขพยาธในมลของโคไดท าการตรวจไขถายพยาธและในวนท 7, 14, 21, 28 ,

35 และ42 วนหลงจากการใหยาถายพยาธเกบมลของโคทกตวเพอน ามาตรวจหาไขพยาธเกบโดยตรงจากทวารหนกใสกลองพลาสตกปดฝาแนนเขยนหมายเลขโค และวนทเกบเกบไวทอณหภม 4 องศาเซลเซยสน ามาตรวจนบจ านวนไขพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหาร เชน Haemonchus spp., Ostertagia spp., Trichostrongylus spp., Mecistocirrus spp., Oesophagostomum spp., Bunostomum spp., Trichuris spp. การตรวจหาไขพยาธในมลใชหลกของโมดฟายดแมกมาสเตอรเทคนค (Modified McMaster Technique) (Whitlock , 1948) โดยชงน าหนกมลโคสดดวยเครองชงละเอยดใหไดจ านวน 2 กรมใสในบกเกอรขนาด 50 มลลลตรละลายน าตาลอมตว 30 มลลลตร บดมลโคใหละเอยดแลวใชแทงแกวคนแลวกรองดวยตะแกรงลวดขนาดมาตรฐาน(ตะแกรงลวดขนาด 100 ชองตอตารางเซนตเมตร) เพอแยกเศษหญาทปะปนอยในมลออกไปน าสารละลายมาตรวจหาไขพยาธโดยใชหลอดหยดดดสารละลายทคนเขากนดแลวหยดลงในชองนบของสไลดนบไขพยาธ (Universal Egg Count Slide) ทมปรมาตรชองละ 0.3 มลลลตรน าสไลดมาตรวจนบจ านวนไขพยาธโดยใชกลองจลทรรศนก าลงขยาย10x ไขพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารแยกไดโดยการเปรยบเทยบกบรปภาพไขพยาธของสลอส (Sloss, 1970) จ านวนไขพยาธตวกลมทนบไดจะน ามาคณดวย 25 เพอใหไดจ านวนไขพยาธในมล 1 กรม (Egg per gram: EPG)

3.4 การวเคราะหขอมล 4.1 วเคราะหน าหนกของโคเนอทง 3 กลม ค านวณหาอตราการเจรญเตบโตของลกโคเนอ 3 กลม จากช วงกอนทดลอง เปรยบเทยบกบหลงทดลองเสรจสนในระยะเวลา 6 สปดาห โดยใชสถตเชงปรมาณ ไดแก คาสถตท ( t-Statistic) เพอวเคราะหความแตกตางอตราการเจรญเตบโต ซงผวจยใชการทดสอบแบบจบค (Pair test) โดยมขนตอนทดสอบดงน ส าหรบขนตอนของการวเคราะหมดงน 1) ตงสมมตฐานเพอการทดสอบคอ Ho: น าหนกลกโคเนอกอนและหลงท ากาทดลองไมแตกตางกน Ha : น าหนกลกโคเนอกอนและหลงท ากาทดลองแตกตางกน 2) ก าหนดระดบนยส าคญ (Significant Level) โดยใหมระดบนยส าคญทางสถตท

α = 0.05 หรอมระดบความเชอมน (Confidence Level) เทากบ 95%

16

3) ค านวณคา t จากสตรสถต

n

s

ddt

d

0 ทองศาอสระ n -1

1

2

N

ddS

i

d

โดยท Sd = คาเบยงเบนมาตรฐานของคาความแตกตางของขอมล Di = คาคาความแตกตางของขอมลคท I (i=1,2,….,n)=X1i = X2i d = คาเฉลยของความแตกตางของขอมล = ∑di / n d o = คาคงทซงอาจก าหนดใหเปน 0 n = ขนาดตวอยางเปนค n ค

4) หาขอบเขตในการปฏเสธสมสมตฐาน คอ การหาคาวกฤต (Critical Value) ซงเปนคาทปฏเสธ หรอยอมรบ Ho ซงเปดไดจากตาราง t 5) สรปผลการทดสอบ ถาคาทางสถตทค านวณในขนท 3)มากกวาคาวกฤตจากตารางในขนท 4)สรปผลการทดสอบวาปฏเสธสมมตฐาน Ho คอยอมรบ Ha แตถาตรงกนขาม สรปผลการทดสอบวายอมรบสมมตฐาน Ho คอปฏเสธ Ha 4.2 วเคราะหหาเปอรเซนตของจ านวนไขพยาธของโคเนอแตละกลม ในการตรวจสอบประสทธภาพของพชสมนไพรเนอเมดมะขามควผง จากขอมลจ านวนไขพยาธทนบไดจากการตรวจอจจาระ

17

ภาพท 1 ลกโคเนอลกผสมพนเมอง-อเมรกนบราหมนเพศเมย อาย 4-5 เดอน ทดลองวจย 12 ตว

ภาพท 2 แสดงวงจรชวตของพยาธระบบทางเดนอาหาร ทมา: http://www.pornchaiinter.com/

18

ภาพท 3 แสดงลกษณะไขพยาธตวกลม

19

บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผลการวจย

จากการใชยาเลวามโซล ในขนาด 5 มลลกรม/น าหนก1กโลกรม ยาไอเวอรเมกตนใน ขนาด 0.02 มลลลตรตอน าหนก 1 กโลกรม และเนอเมดมะขามควผง ในขนาด 10 กรมตอน าหนก 1 กโลกรม ( ตารางท 2 ) กรอกใหโคเนอกนเพอถายพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหาร พบวาหลงจากใหกนไป 14 วน โคเนอทไดรบยาเลวามโซลมจ านวนไขพยาธนอยลง โดยมประสทธภาพการถายเฉลยสงสด 93.18 เปอรเซนต สวนกลมทไดรบยาไอเวอรเมกตน และเนอเมดมะขามควผง มประสทธภาพการถายเฉลย 75.49 และ 1.60 เปอรเซนต ตามล าดบ สวนยาถายพยาธ ไอเวอรเมกตน มประสทธภาพมากขนท าใหจ านวนไขพยาธนอยลงในวนท 21,28,35 และ42วน โดยมประสทธภาพการถายเฉลย 87.94 , 91.05, 93.62 และ 94.94 เปอรเซนต ตามล าดบ แสดงวายาพยาธไอเวอรเมกตนมประสทธภาพสงในการก าจดพยาธภายในระบบทางเดนอาหารของโคเนอ สวนเนอเมดมะขามควผงในวนท 42 ประสทธภาพการถาย 67.51 เปอรเซนต ยงไมมประสทธภาพเพยงพอในการก าจดพยาธภายในระบบทางเดนอาหารของโคเนอลกผสม สวนน าหนกลกโคเนอเฉลยจากวนเรมทดลอง 26.96 กโลกรม เพมขนเฉลย 31.25 กโลกรม เมอสนสดการทดลอง 42 วนมความแตกตางกนทางสถต (P < .05) ( ตารางท 1 )

ตารางท 1 น าหนกของโคเนอกอนท าการทดลองและหลงการทดลองมน าหนกเพมขนแตกตางกนทางสถต

ประเดน กอนทดลอง หลงทดลอง คาสถต t ระดบนยส าคญ

น าหนกลกโคเนอ 26.96 กโลกรม 31.25 กโลกรม 8.856 *

หมายเหต * หมายถงมความแตกตางระดบความเชอมน รอยละ 95

20

ตารางท 2 คาเฉลยของไขพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของโคเนอ และประสทธภาพของเนอเมลดมะขาม

ควผง ยาถายพยาธเลวามโซล และยาถายพยาธไอเวอรเมกตน เมอเปรยบเทยบกบกอนไดรบยา

ยาถายพยาธ

จ านวนขาพยาธในมล (ฟอง/มล 1 กรม)

กอนถายพยาธ

หลงไดรบการถายพยาธ (วน)

7 14 21 28 35 42 เนอเมลดมะขาม เลวามโซล ไอเวอรเมกตน

1,308 a

1,247 a

1,285 a

1,950 b (-49.08%)

125 a (89.96%)

165 a (87.16%)

1,287 b (1.60%)

85 a (93.18%)

315 a (75.49)

1,065 b (18.58%)

385 a (69.13%)

155 a (87.94%)

1,035 b (20.87%)

825 a (33.84%)

115 a (91.05%)

962 b (63.55%)

525b (57.90%)

82. a (93.62%)

425 b (67.51%)

345 b (72.33%)

65 a (94.94%)

F-test ns ** ** ** * * * C.V.(%) 78.38 62.02 57.06 66.68 67.36 58.90 69.63 หมายเหต * * มความแตกตางกนอยางมนยส าคญยงทางสถตทระดบ .01 * มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ns ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ตวอกษรตางกนในสดมภเดยวกนมความแตกตางกนทางสถต (P <.05) จ านวนไขพยาธ (-49.08%) หมายถงมจ านวนไขพยาธมากกวากอนถายพยาธหรอกอนทดลอง

บทท 5 สรปผลการวจย

21

เนอเมลดมะขามในขนาด 10 กรมตอน าหนก 1 กโลกรม ใชเปนยาถายพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของโคเนอ โดยกรอกทางปากเมอครบก าหนดระยะเวลา 42 วน ท าใหไขพยาธลดลง 67.51เปอรเซนต เมอเปรยบเทยบกบกอนถายพยาธนน ยงไมมประสทธภาพเพยงพอในการก าจดพยาธภายในของลกโค สวนน าหนกลกโคเนอเฉลยจากวนเรมทดลอง 26.96 กโลกรม เพมขนเฉลย 31.25 กโลกรม เมอสนสดการทดลอง 42 วน มความแตกตางกนทางสถต (P <.05)

ขอเสนอแนะ การศกษาการใชการใชพชสมนไพรมะขามทมตอการก าจดพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของโคเนอ ลกผสมพนเมอง-อเมรกนบราหมนในครงน ท าใหเหนแนวโนมของฤทธเนอในเมลดมะขาม สามารถเปนแนวทางในการก าจดพยาธในระบบทางเดนอาหารของโคเนอได ควรเพมปรมาณเนอในเมลดมะขามใหมากขนเพอทจะไดมประสทธภาพเพยงพอในการก าจดพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหาร และควรมการทดลองซ าเพอศกษาผลการออกฤทธชดเจน

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณส านกคณะกรรมการวจยแหงชาตใหทนสนบสนนการวจยงบประจ าป 2557 และสาขาวชาสตวศาสตร วทยาลยเกษตรและเทคโนโลยนราธวาส ใหใชโรงเรอนและลกโคเนอลกผสมในการทดลองวจยจนส าเรจลลวงไปดวยด

22

เอกสารอางอง

ประพมพพกต เถอนสคนธ.(2537). สมนไพรตานหนอนพยาธ. ความกาวหนาของสมนไพรตานจลชพ. บรษท ท.พ.พรนท กรงเทพ

เพญพร รกษาบญ.(2553). สมนไพรพนบานรกษาสตว คณะเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลย ราชภฏมหาสารคาม มหาสารคาม

ทศนย ชมพจนทร มนสนนท ประสทธรตน และมนยา เอกทตร. (2539). คมอการดแลสขภาพโคนม สถาบนสขภาพสตวแหงชาต. กรมปศสตว.หจก.ฟนนพบบลสซง.กรงเทพฯ.188 หนา.

วศษย เกตปญญาพงศ.(2550).การใชสมนไพรเพอลดสารตกคางอนตรายในเนอสตว วารสารมหาวทยาลยราช ภฏยะลา 2(1) 82-94

รจรตน วรสงห. (2550) ปรสตในทางเดนอาหารและในเลอดโคทตรวจพบในพนทลมน าปากพนงจงหวด นครศรธรรมราช.[Online].Available:http://www.dld.go.th/niah/Publishing/eJournal/ v2/ n1/t5/full_text.pdf.

ศรกล กลนทอง.(2545) โรคพยาธในโคนม. [Online]. Available : http://www.dld.go.th/inform/ article/article23.html.

สนทร สงหบตรา.(2530) สมนไพรในสาธารณสขมลฐาน หนา 57-59 สธพงศ ถนเขานอย (2549) ภมปญญาไทยสมนไพรส าหรบสตว กรงเทพฯ : นออน บค มเดย, 2552 สรสทธ อวนพรมมา พทยา ภาภรมย คณต ชคนหอม สธดา จนทรลน สมบต แสงพล และอสระ

ปญญาวรรณ. (2549) การส ารวจพยาธภายในทางเดนอาหารของโค และกระบอพนธพนเมองในจงหวดมหาสารคาม. สตวแพทยสาร. 57(3): 26-36.

สรศกด คชภกด (2549) รวมบทความการเลยงแพะ คณะเทคโนโลยและการพฒนาชมชน มหาวทยาลยทกษณ

วงจรชวตพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของโค http://www.pornchaiinter.com/ สบคนเมอ 3 กรกฎาคม 2558 อาคม สงขวรานนท.(2538) ปาราสตวทยาทางการสตวแพทย.พยาธตวกลมของสตวเลยง พมพครง

ท 3. ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.กรงเทพฯ. 214 หนา. อาคม สงขวรานนท (2541). ปาราสตวทยาคลนกทางสตวแพทย. ส านกพมพมหาวทยาลย

เกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 412 หนา.

23

เอกสารอางอง (ตอ) Sloss, M.W. 1970. Veterinary Clinical Porasitology (4 th ed.). The Iowa State University

Press, Ames, USA. Whitlock, J.H.1948. Some modification of the McMaster egg counting technique and apparatus.

Journal of Council of Scientific and Industrial Research, Australia, 21:117-180

24

ภาคผนวก

25

ประวตผวจย

ชอ สกล นายสมนก ลมเจรญ วฒการศกษา วฒ ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา วทยาศาสตรบณฑต สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลา 2527 (สาขาเทคโนโลยการผลตสตว) เจาคณทหาร ลาดกระบง กรงเทพฯ ศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2551 (สาขาการจดการธรกจเกษตร) ปรชญาดษฎบณฑต มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ก าลงศกษา (สาขาสงเสรมและพฒนาการเกษตร) ต าแหนง ผชวยศาสตราจารย สนานทท างานปจจบน วทยาลยเกษตรและเทคโนโลยนราธวาส มหาวทยาลย

นราธวาสราชนครนทร โทรศพท 073-546544 089-9761753 ไดรบทนอดหนนวจยประเภท สาขาเกษตรศาสตรและชววทยา ประจ าปงบประมาณ 2557

จ านวนเงน 140,100 บาท ระยะเวลา 1 ป (1 ตลาคม 2556 – 30 กนยายน 2557)

26

การตพมพเผยแพรผลงาน สมนก ลมเจรญ. 2555.ศกษาประสทธภาพของยาถายพยาธอลเบนดาโซล เลวามโซล

แล ไอเวอรเมกตนในการก าจดพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของแพะลกผสมพนเมองแองโกลนเบย ในฟารมของวทยาลยเกษตรและเทคโนโลยนราธวาส การประชมระดบชาตมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทรครงท 1. 141 - 146 (วนท 7-8 สงหาคม 2555)

สมนก ลมเจรญ ปยวรรณ ไกรนรา และสทธรตน ขาวปากรอ. 2553. ผลการใชใบมะละกอ ใบขเหลก และเปลอกสะเดาในการก าจดพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของแพะ การประชมวชาการและเสนอผลงานวจยมหาวทยาลยทกษณครงท 20 ประจ าป 2553 16-18 กนยายน 2553 หนา 254-255

สมนก ลมเจรญ. 2553. ผลการใชน าสกดสมนไพรเปลอกสะเดาในการก าจดพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของแพะ วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร ปท 2 ฉบบท 3 กนยายน - ธนวาคม 2553 หนา 26 - 33

สมนก ลมเจรญ และมงคล คงเสน. 2556. การใชหมากสงสดตางอายกนตอการก าจดพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของแพะนมลกผสม .การประชมสตว

ศาสตรแหงชาตครงท 2. วารสารวทยาศาสตรเกษตร 44:1 )พเศษ( 379-382. (2556)

สมนก ลมเจรญ. มงคล คงเสน และสพฒน ศรสวสด.2556. สมนไพรในการก าจดพยาธในระบบทางเดนอาหารของแพะ วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร ฉบบพเศษ ประจ าป 2556 หนา 164-173

สมนก ลมเจรญ.2557. ผลของระดบอาหารขน และรปแบบอาหารหยาบตอสมรรถภาพการผลต และตนทนการผลตของโคขน วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร ปท 6 ฉบบท 1 มกราคม – เมษายน 2557 หนา 88-93

27

สมนก ลมเจรญ.2556. ลกษณะการเจรญเตบโต และการใหผลผลต ของหญากนนสมวง หญาซกแนลเลอย หญาอะตราตม และหญาเนเปยร ในจงหวดนราธวาส การประชมวชาการวชาการระดบชาต ครงท 2 ประจ าป 2556 มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร วนท 19 สงหาคม 2556 หนา 393-397

สมนก ลมเจรญ และมงคล คงเสน.2558. ผลของการใชพชสมนไพรเมลดมะขามทมตอการก าจดพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของโคเนอลกผสมอเมรกนบราหมน การประชมวชาการวชาการระดบชาต ครงท 4 ประจ าป 2558 มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร วนท 5 สงหาคม 2558 หนา 53-60

สมนก ลมเจรญ มะหะมะตอย ละเลง มะตะรา มะ และบนยา ลาเตะ.2558. สภาพการเลยงแพะของเกษตรกรในอ าเภอเมอง จงหวดนราธวาส การประชมวชาการวชาการระดบชาต ครงท 4 ประจ าป 2558 มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร วนท 5 สงหาคม 2558 หนา 61-71

มงคล คงเสน และสมนก ลมเจรญ.2555.ผลของจ านวนตวอสจทใชในการผสมเทยมดวยน าเชอสดของไกเบตงตออตราการผสมตดของไขในไกลกผสม.การประชมระดบชาตมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทรครงท 1. 134-140 (วนท 7 - 8 สงหาคม 2555)

มงคล คงเสน และสมนก ลมเจรญ.2555.ผลของหมกหญาซกแนลเลอยดวย กากน าตาล ร าหยาบ และปลายขาว ตออตราการกนได ในโคนม.การประชมระดบชาตมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทรครงท 1. 98-101 (วนท 7-8 สงหาคม 2555)

มงคล คงเสน และสมนก ลมเจรญ. 2556. การใชเมลดหมากสงแหงรวมกบ มะระขนก เมลดฟกทอง เมลดมะขามและลกใตใบในรปแคปซลตอการก าจดพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของแพะเนอลกผสม การประชมสตวศาสตรแหงชาตครงท 2. วารสารวทยาศาสตรเกษตร 44:1 )พเศษ ( 375-378. (2556)

มงคล คงเสน และสมนก ลมเจรญ.2557. ผลของการใชหมากสงและเปลอกสะเดาตอการก าจดพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของแพะเนอลกผสม วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร ปท 6 ฉบบท 1 มกราคม – เมษายน 2557 หนา 81-87

28

มงคล คงเสน และสมนก ลมเจรญ. 2556. ผลของการใชลกใตใบในการก าจดพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของแพะเนอลกผสมพนธนอร การประชมวชาการวชาการระดบชาต ครงท 2 ประจ าป 2556 มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร วนท 19 สงหาคม 2556 หนา 401-407

สพฒน ศรสวสด พนม สขจนทร จารวรรณ ประดบแสง และสมนก ลมเจรญ. 2557. พชสมนไพรประจ าถนและภมปญญาการประยกตใชส าหรบการแพทยพนบาน ในจงหวดชายแดนภาคใต วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร ฉบบพเศษ ประจ าป 2556 หนา 14 – 27