Software voor Engineering Bton mei WEB.pdf · 30: hoog, hoger, hoogst 36: goud in handen... en het kost bijna niets 38: uitstekende resultaten op van der meij college 42: techniek:

P l a t f o r m v o o r h e t o n t w e r P e n , f a b r i c e r e n , b o u w e n e n g e b r u i k e n v a n P r e f a b b e t o n P r o d u c t e n

m e i 2 0 0 9#13

uitdaging om hetonmogelijke mogelijkte maken

kwaliteit ssprongvoor bestaandeflatwoningen

fluwelen bolster,blanke pit

Software voor Engineering

W W W . C O N S T R U S O F T . C O M

Construsoft BV

Hengelder 16

6902 PA Zevenaar

T 0316 340 192

F 0316 342 454

E [email protected]

Model en Foto:

MODELLEREN

Prefab & In-Situ

Kolommen & Balken

Wanden & Vloeren

3D Wapening

Gains & Stekken

UITWERKEN

Palenplan

Overzichttekening

Vormtekening

Wapeningstekening

Buigstaten

UITWISSELEN

IFC (2x3)

3D DWG / DGN

Links machines

Multi-user

.NET

ONTWERPMODEL

CONSTRUCTIEF VO / DO

VOLLEDIGE DETAILLERING

PRODUCTIEMODEL

Bton09omslag.indd 1 18-5-2009 16:45:25

b:ton mei 2009

3

voorwoord:

de kracht van samenwerken. meer dan ooit nodig in deze economisch lastige tijd, waarin de markt nog

sneller dan gebruikelijk verandert en partijen in de bouw daar stuk voor stuk op moeten anticiperen. dat

betekent als organisatie vanzelfsprekend je eigen plan trekken. maar dat betekent evenzeer zoeken naar

mogelijkheden om samen nog sterker op te treden in deze woelige tijden. niet alleen structurele samen-

werking, maar misschien veel vaker een ‘spontaan’, tijdelijk huwelijk tussen vraag, idee of ontwikkeling

enerzijds en prefab beton anderzijds.

dan heb ik het bijvoorbeeld over flatwoningen uit de jaren zestig, zeventig die dankzij een huwelijk tussen

techniek en prefab beton bij de renovatie qua woonruimte kunnen worden vergroot. over een huwelijk

tussen een gebouwgevel en prefab beton, omdat beton als constructief materiaal zich bovendien archi-

tectonisch vrij laat vormen. of de eisen voor een levensduur van minimaal 100 jaar voor de fundering

onder een nieuw spoortracé, een huwelijk tussen duurzaamheid en prefab beton.

in deze uitgave van b:ton komt naar mijn idee juist de koppeling van een specifieke vraag, wens of ge-

dachte met prefab beton onmiskenbaar naar voren. vormen van eenmalige of structurele samenwerking

als antwoord op eigentijdse en toekomstige vragen. Zo hebben wij als sector een antwoord op de vraag

van een particuliere woningopdrachtgever voor een slim betoncasco. daarnaast bieden wij een aannemer

de gelegenheid een bijzondere brug om te bouwen van in situ beton naar prefab beton.

hoe verrassend prefab beton al is, het kan kennelijk altijd nóg verrassender. Juist als men dat huwelijk aan-

gaat tussen idee en materiaal. het is vaak ook een kwestie van ontdekking. dit laat bij uitstek de expo in

een jachthaven zien, waar alternatieven voor fout hout worden getoond. Prefab beton is zo’n alternatief.

ontdek zelf in uw eigen vraag(stuk) hoe u een huwelijk kunt sluiten tussen opgave en meest geëigende

product. Samen sterker.

veel leesplezier.

bart van melick

voorzitter bfbn

veelbelovend huwelijk

b:ton mei 2009

4

inhoud:03: voorwoord

10: Spotlight: groeien bij een krimpende woningmarkt

13: column

22: honderd jaar vooruit met funderingspalen hanzelijn

6 “Snelle en gemakkelijke montage naast een eerder gebouwde woning”

Structuur schept juist vrijheid

14 in vier weken 250 m brug bij lexkesveer gemonteerd

nieuwe brug naaSt rivier

18 cbS-kantoor double u: een gebouw om je en jij tegen te zeggen


als je weet wat je wilt maken, is een prefab betonnen casco een gunstig bouw-systeem. niet alleen voor een serie woningen, maar zelfs voor die ene woning, zoals een tussenwoning op iJburg. als de plattegrond en de installatietechnieken zijn uitgekristalliseerd, kun je met een prefab casco prima uit de voeten.

een brug in de uiterwaarden vervangt de strekdam en schept ruimte voor de rivier. aanvankelijk werd gedacht aan een in situ oplossing. maar dan was men anderhalf jaar bezig geweest met bekistingen en betonstorten. daarom werd ondanks de gecompliceerde vorm van de pijlers voor prefab beton gekozen en is de brug in vier weken gebouwd.

de prefab betonnen gevel van het cbS-kantoor heeft een vrij grof profiel, maar door de rondingen, kleur, profilering en schaduwwerking is een zeer aangename, fluwelen textuur ontstaan. bijna aaibaar. beton wordt regelmatig als klinisch en kil bestempeld, maar het prefab beton bij dit project is zacht en vriendelijk.

b:ton mei 2009

5

24: actualiteiten

26: Productnieuws

30: hoog, hoger, hoogst

36: goud in handen... en het kost bijna niets

38: uitstekende resultaten op van der meij college

42: techniek: volste vertrouwen in gekleurd beton

44: Snel, slim en slank

53: krachtig lijnenspel ordent variatie

56: in jachthaven akkrum valt veel te winnen

58: colofon

32 techniek zorgt voor meer dan nieuwe jas

kwaliteits sprong voor bestaande flatwoningen

46 Parkeergarage onder tramviaduct

uitdaging om het onmogelijke mogelijk te maken

50 woon- en kantoortorens Symphony amsterdam

Snel de hoogte in met prefab sandwich gevels

wil men de kwaliteit van een bestaande flat écht op een hoger niveau brengen, dan kan men niet aankomen met een nieuwe jas voor het gebouw. de indivi-duele flatwoningen zijn namelijk eenvoudig te verbeteren door aan de buiten-zijde prefab betonnen bordessen te maken, als verruiming van de woonkamer, en als balkons.

de parkeergarage onder het anna van buerenplein in den haag, gebouwd onder een tramviaduct, zorgt voor uitdagingen. Zoals de beperkte werkhoogte, zodat een speciaal hijsvoertuig de prefab betonelementen moeiteloos en zonder hijs-hoogte onder het tramviaduct plaatst.

Zonder enig steigerwerk een woontoren en een kantoortoren van 105 meter hoogte realiseren met prefab betonnen sandwichgevelelementen. door de ele-menten just-in-time aan te voeren worden de torenkranen maximaal ingezet. bouwen met deze methode betekent ook dat men minder afhankelijk is van de buitenomstandigheden.

b:ton mei 2009

woon- en architectuurgenot met prefab betoncasco voor stadswoning iJburg

Structuur schept juist vrijheid

6

b:ton mei 2009

7

bij een herenhuis horen grote raampartijen, vindt florian eckardt van architec-

tenburo florian eckardt bna uit amsterdam. “Precies datgene wat wij bij deze

vierlaagse nieuwbouwwoning met serre en dakterras wilden bereiken. het pre-

fab betonnen casco is consequent in de plattegrond opgenomen, met interne

stabiliteitswanden langs het trapgat. op die manier wordt de gevel vrijgelaten.

dan kun je veel meer met die gevel doen. dat is het grote voordeel van zo’n

casco. het is een dankbare structuur, die je de mogelijkheid geeft om alle di-

mensies in een woning te benutten.”

de opdrachtgever voor de nieuwbouwwoning met zijn indonesische achter-

grond wilde iets terugzien van de vertrouwde tropische openheid. elizabeth

nurre vervolgt: “die wens konden wij vertalen naar een red ceder lamellengevel

en een open voorgebied met een markante poortdeur. het karakteristieke ge-

velscherm past goed tussen de vlakke witte en blauwe buurpanden. de alumi-

nium puien met grote glasoppervlakken hebben boven elkaar een 2-, 3-, 4- en

5-deling. het lamellenscherm loopt extra hoog door tot en met de glasplaten

van het dakterras. daarbij is gevarieerd met de vrije opening van de ramen als-

mede met de onderlinge afstand van de lamellen.”

Logische keuze: voor de architecten was niet alleen de open gevel een groot

voordeel van het prefab casco. ook fysische eigenschappen van beton speelden

mee, zoals de thermische en geluidsisolerende werking. florian eckardt: “de

keuze voor beton kwam van de opdrachtgevers (ernst graaff en caspar van der

heiden). Zij wilden graag een prefab betoncasco vanwege de korte bouwtijd.

anderen denken misschien niet zo snel aan beton, maar wanneer je materiaal

en producttoepassing in deze woning beschouwt, dan is het een logische en

lucratieve keuze. belangrijk is de afstemming tussen toepassing en materiaal.

omdat het een tussenwoning betreft is in overleg met fabrikant Spaansen cas-

co bouwsystemen gekozen voor 12 cm dikke betonwanden van lichtbeton met

een geëxpandeerde kleikorrel. de geluidsisolatie is van zeer hoog niveau en er

is enige thermische isolatie. het gaf ons aanknopingspunten om een geavan-

ceerd klimaatconcept toe te passen met een luchtwarmtepomp op het dak en

wanden vloerverwarming. het geheel leidt tot een zeer lage ePc waarde.”

ook architectonisch bood het casco aanknopingspunten. elizabeth nurre:

“onze opdrachtgevers wilden 3 meter hoge verdiepingen en wij wilden in de

breedte van de woning werken, bijvoorbeeld met een badkamer over de volle

breedte van de woning. conform die gedachten is het casco opgezet en is de

stabiliteit aan het trappenhuis gekoppeld. het trapgat vormt de enige verti-

cale verbinding tussen de bouwlagen. langs dit trapgat is ook een smalle lift-

schacht opgenomen. dan krijg je een ruggengraat die vrij baan geeft aan die

beoogde breedtewerking in de plattegrond en de vides.” florian eckardt haakt

in: “dat neemt niet weg dat je qua maatvoering moet puzzelen om zoveel

mogelijk modulair te werken. het moet natuurlijk ook een efficiënt systeem

zijn. bovendien moet je vooraf alle sparingen overdenken en aangeven. Prefab

bouwen luistert nauw. voor de zekerheid zijn de kozijnen ingemeten nadat het

casco was gemonteerd. feitelijk was dat niet nodig, want de casco’s waren be-

hoorlijk maatvast. ook is er vooraf goed nagedacht over de aansluiting tussen

wanden en vloeren. Strakke oplossingen, die passen in de krachtige beelden-

taal van deze woning.”

Als een stabiel kaartenhuis geeft het prefab lichtbetonnen casco structuur aan een geschakeld heren-

huis op het welstandsvrije Steigereiland op IJburg. Tegelijk geeft het casco juist ook vrijheid aan de

woning, omdat de architecten Florian Eckardt en Elizabeth Nurre de gevel open konden houden om er

zoveel mogelijk licht te laten binnentreden. Grote glasoppervlakken, maar wel in een subtiel samen-

spel met horizontale houten lamellen, zorgen voor privacy en een warm gevelbeeld. door Paul engelS

adv

DEMU Metaalindustrie B.V.

Atoomweg 1, Postbus 8486, 3503 RL Utrecht

Tel.: (030) 241 24 21 • Fax: (030) 241 44 69

E-mail: [email protected] • Internet: www.demu.nl

Voor bevestigingen in de betonbouw

staat DEMU in Europa te boek als één

van de grootste, veelzijdigste en meest

innovatieve producenten. Bewezen

topkwaliteit in hijsankers, schroefhulzen,

stekkenbakken, boutankers, doorkoppel-

ankers en koppelbussen. In een veelheid

aan toepassingen. Met een hoogstaande

service. Bovendien snel, flexibel en

betrouwbaar. Niet zo gek dus dat in de

bouw steeds te horen is:

Bevestigingssystemen

Hijsankersystemen

Constructievesystemen

Doorkoppelsystemen

Accessoires ‘t is VAST ...van DEMU

M et het DEHA kogelkop-systeem biedt HALFEN u

een hoogwaardig, robuust en economisch systeem voor het transporteren en monteren van prefab beton elementen.

OnverwisselbaarAlle DEHA kogelkopankers, uitsparingen en hijshaken zijn duidelijk zichtbaar met de belastingsklasse gekenmerkt, zodat verwisselingen uitge-sloten zijn.

MultifunctioneelDEHA kogelkopankers zijn leverbaar in belastingklasse 1,3 t/m 45 ton en ideaal in gebruik, omdat ze nagenoeg alle afmetingen van prefab betonelementen kunnen hijsen en transporteren.

SnelHet snelkoppelsysteem garandeert een eenvoudige en zeer snelle koppeling en ontkoppeling van de hijshaak aan het anker.

VeiligUitgebreide testen garanderen veilig transport van zelfs de zwaarste prefab beton-elementen.

Naast de belastingsklasse vermeldt het label op de ankerkop de lengte van het anker en de naam van de fabrikant.

Kampioen zwaargewicht.

DEHA kogelkopanker / transportsysteem ook voor uitzonderlijk zware belastingen.

HALFEN b.v. · Postbus 3 · 7468 ZG Enter

Tel.: (0547) 38 30 30 · Fax: (0547) 38 30 35 · www.halfen.nl

Veel argumenten met één resultaat: HALFEN biedt veiligheid, betrouwbaarheid en effi ciency voor u en uw collega’s.

HD_Bton2009.indd 1 23-4-2009 15:49:58

b:ton mei 2009

9

Snel bouwsysteem: een doordacht verlichtingsplan, een houten vloer uit

indonesië, een roze kader in de buitengevel die de positie van de wastafel in

het van links naar rechts doorlopende badkamermeubel binnen benadrukt, een

met prefab betonwanden ommuurde balinese tuin als contrast met de strakke

vormen, de woning zit vol met persoonlijke inbreng van de opdrachtgevers.

“het is het samengaan van structuur, ruimte en materiaalgebruik. bij een vrij-

staande woning is een prefab betoncasco meer voor de hand liggend dan bij

zo’n tussenwoning, maar het systeem heeft zich hier al uitbetaald in de zin

van architectuurvrijheid en snelle montage. omdat één van de buren pas later

ging bouwen, terwijl de andere buurwoning al in gebruik was in deze straat

met individueel opdrachtgeverschap, was er voldoende plaatsingsruimte be-

schikbaar voor de grote kraan. daardoor kon het prefab betonnen casco snel

en gemakkelijk worden gemonteerd door een montageploeg van de fabrikant.

tijd was een belangrijk punt bij dit project. verder gold het voordeel dat je met

een hoogwaardig materiaal bouwt in een relatief droog bouwsysteem. wan-

den uit één stuk en dus nauwelijks scheuren. dat is toch een groot contrast met

bijvoorbeeld kalkzandsteen.”

nu de woning enkele maanden in gebruik is, blikken de architecten tevreden

terug op het resultaat. “als je weet wat je wilt maken, is dit een gunstig bouw-

systeem. niet alleen voor een serie woningen, maar zelfs voor die ene woning.

een bruikbaar systeem met een duurzaam bouwmateriaal als je in een vroeg

stadium alles hebt kunnen vastleggen. natuurlijk zijn er nog wel eens aanpas-

singen voor inbouwverlichting of een stopcontact op een andere plek. als ech-

ter de plattegrond en de installatietechnieken zijn uitgekristalliseerd, kun je

met een prefab casco prima uit de voeten voor die ene particuliere (tussen-)

woning. het herenhuis op iJburg bewijst het.”

“Snelle en gemakkelijke montage naast een eerder gebouwde woning”

b:ton mei 2009

10

b:ton mei 2009

spotlight:

In een markt waar vastgoedontwikkelaars hun plannen vooruit schuiven en orderportefeuilles van aan-

nemers onder druk komen te staan, liggen er ook kansen. Mits men die ziet en erin durft te investeren.

door liliane verwoolde

groeien bij een krimpende woningmarkt

vertrouwen in de toekomst van prefab

b:ton mei 2009

11

karakteristiek voorbeeld is prefab betonfabrikant appel beton opmeer, die

investeerde in een nieuwe centrale. directeur earl kemp: "de overwegingen

om een nieuwe centrale te bouwen, lopen al lange tijd. de definitieve beslis-

sing namen we een jaar geleden. er was dus volop ruimte om de beslissing

terug te draaien, maar we hebben er een rotsvast vertrouwen in dat de markt

in prefab funderingsbalken gaat groeien. de voordelen en mogelijkheden van

prefab funderingsbalken zijn nog lang niet bij iedereen bekend. aannemers

die gebruik maken van prefab elementen kunnen op één dag heien, balken

monteren en vloeren vastzetten. hebben ze dit systeem eenmaal ontdekt,

dan zijn ze om. daarom ben ik ervan overtuigd dat we zelfs bij een krimpende

woningmarkt kunnen groeien.”

Van veeroosters naar prefab balken: de fabrikant was van origine ge-

richt op producten voor de agrarische sector, zoals veeroosters, mestsilo’s

en erfverhardingsplaten. daarnaast legde het bedrijf zich voorzichtig toe op

de productie van funderingsbalken en andere prefab elementen. maar juist

deze nieuwe tak van sport bracht zo’n groot succes, dat werd besloten om

te verhuizen naar een locatie, waar de productie van funderingsbalken kan

groeien. op dit moment wordt zo’n vijftig kilometer funderingsbalken per

jaar geproduceerd.

Bundeling van activiteiten: door de snelle groei is het vertrouwen in de

productie van prefab elementen groot. daarbij blijkt deze markt allerlei ma-

nieren te bieden om het marktaandeel te blijven vergroten. eén ervan is de

aanbieding van omliggende diensten. op het moment dat producenten zich

niet langer beperken tot de productie van de funderingsbalken, maar ook de

omliggende diensten - zoals heiwerkzaamheden en de maatvoering van de

fundering - aanbieden, blijken zij veel kleine en middelgrote aannemers naar

zich toe te trekken. maar ook grote bouwers gaan steeds vaker overstag voor

een totaalconcept. deze zijn immers al gewend om zoveel mogelijk uit te be-

steden en ze doen dit het liefst aan een beperkt aantal kleinere partijen. nu zij

het hele pakket bij één partij kunnen neerleggen, genieten zij hiermee groot

gemak en pure winst.

Flexibiliteit: Soms is sprake van grote seriematige productie, soms van een

enkele funderingsbalk voor die ene specifieke woning. het tekent de reik-

wijdte van de markt. dit vraagt om een hoge mate van flexibiliteit. van de

aannemer en dus ook van de betonproducent. Juist deze flexibiliteit is een

sterk pluspunt van prefab beton.

De nieuwe centrale: ook nieuwe technische mogelijkheden maken het

voor betonproducenten mogelijk om op allerlei manieren op de laatste wen-

sen in te spelen. earl kemp: “onze nieuwe centrale produceert op dit mo-

ment ruim 200 m³ beton per dag. de centrale is uitgerust met een moderne

besturing. we kunnen hierdoor gemakkelijk mixen met grondstoffen en flexi-

bel inspelen op de wensen van de opdrachtgevers. de moderne centrale le-

vert een uitstekende kwaliteit en kan het productieproces in zomer en winter

voortzetten. al deze factoren tezamen zorgen voor een forse besparing.”

Klaar voor de markt: de prefab betonfabrikant heeft met de nieuwe be-

toncentrale een flinke kwaliteitsslag gemaakt. hij kan nu twee keer per dag

storten. de grondstoffen liggen in de nieuwe centrale binnen. de woning-

bouwmarkt mag dan op korte termijn iets krimpen, kemp is ervan overtuigd

dat de prefab industrie hier niet onder gebukt hoeft te gaan.

“groei door de aanbieding van een totaalconcept”

adv

SPANWAND®, de betonnen damwand van Spanbeton voor landhoofden, duikers en oeverbeschermingen!

• Grondkerend vermogen

• Grote buigstijfheid en vormvastheid

• Groot verticaal draagvermogen

• Grond- en vloeistofdicht door voegprofiel

• Onderhoudsarm

• Technisch en ecologisch duurzaam

• Esthetisch uiterlijk

Waarom betonnen damwanden?

Meer info: www.spanbeton.nl of bel ons (071) 3420200

Inbrengen spanwanden SPW 350 Lisserweg, Haarlemmermeer

Adv. Damwanden in Beton0409.indd 1 05-05-2009 09:43:00

b:ton mei 2009

13

column:

de titel doet anders vermoeden: mijn column gaat niet over de kredietcrisis maar over het hoger beroepsonderwijs.

de bama structuur, voortgekomen uit de vrijmetselarij (gezel-meester) is in ons land ingevoerd en dus worden de

vertrouwde ingenieurstitels vervangen; ing door bachelor en ir door master. in hoofdletters wordt de titel achter de

naam geplaatst en dat is wennen, ook administratief. Zo ben ik recentelijk zeker twee keer mijn mastertitel kwijtge-

raakt, doordat de personeelsadministratie, door het systeem gedwongen, mijn titel (mSe) achter mijn achternaam

had gezet, in hetzelfde (database)veld. Probleem for the time being opgelost. echter, oplettende collega’s dachten

dat iemand mijn initialen achteraan had gezet, terwijl deze elders al genoteerd stonden; deleten maar. tot twee keer

toe hemel en aarde bewogen om te undeleten.

ook aan de nieuwe titels zelf moet iedereen wennen. in de titels ing en ir zit het herkenbare woord ingenieur opge-

sloten. de nieuwe bachelor-titel in ons vakgebied heet voluit bachelor of built environment (bbe). toen ik dit voor

de eerste keer hoorde, associeerde ik dit niet met het ingenieursvak maar meer met milieuproblematiek. what’s in

a name? men zou verwachten dat de ‘e’ zou slaan op engineering, zoals de ‘e’ in mijn titel. dit is niet zo en betekent

dat alle afgestudeerde hbo-ers bouwkunde en civiele techniek door hun titel niet geassocieerd worden met het

ingenieursvak maar met bebouwde omgeving. niet herkenbaar en gevoelsmatig onjuist.

als lector constructief ontwerpen heb ik mij ook de vraag gesteld wat de stand van zaken is met betrekking tot

hbo-ers constructief en civiel. uit de vele gesprekken met het bedrijfsleven bleek dat vanwege het opleidingsniveau

in verreweg de meeste gevallen hbo-ers worden ingezet als tekenaar in plaats van constructeur, waarbij vervolgstu-

dies, zoals hbo+ en hti, gestimuleerd worden. op de hogescholen regeert het projectgestuurd onderwijs, waarbij

alle theorie in projecten wordt gestopt. in gesprekken met docenten werd mijn vrees bewaarheid: aan het eind van

het jaar is er minder (belangrijke) mechanica gedoceerd dan voorheen.

een verdere verlaging van het constructieve kennisniveau is een slechte ontwikkeling. ook complete onderdelen zijn

vervallen in het lesprogramma, zoals prefab beton. een hogeschooldocent toonde mij de beschikbare lesstof prefab

beton; er werd niets meer mee gedaan. Jammer en irreëel, want ik kan me geen nederlandse bouwpraktijk voorstel-

len zonder prefab beton. gelukkig zijn er ook positieve ontwikkelingen. vanuit de docentencommissie van ab-fab

is het gelukt een 4e-jaars constructieve minor te realiseren in samenwerking met de hogeschool arhem-nijmegen

(han), inclusief de inzet van eigen docenten.

het projectgestuurd hbo-onderwijs hoeft niet op gespannen voet te staan met een hoog kennisniveau van de

bachelor. maar dan dient dit kennisniveau te worden beschreven en gehandhaafd, zodat noodzakelijke theorie die

onverhoopt niet in de projecten gekomen is, nog additioneel kan worden gedoceerd. de afglijdende schaal van het

kennisniveau moet worden omgebogen, zodat de arbeidsmarktrelevantie wordt vergroot en een afgestudeerde

hbo-er met trots kan zeggen: ing is passé, maar ik voel me een bachelor of building engineering.

Van ING naar BBE

André Jongenelen,

Lector Constructief Ontwerpen

b:ton mei 2009

14

nieuwe brug naaSt rivier

b:ton mei 2009

15

Insectenpoten: in zo’n natuurvriendelijk decor vormt een rechttoe recht-

aan bouwwerk een vlag op een modderschuit, om in de termen van de rivier te

blijven. niet verwonderlijk dus dat rijkswaterstaat de brug een karakteristiek

schetsontwerp gaf, alsof een rij grote insectenpoten in het landschap staat. dit

vormidee werd samen met overige specifi caties uitgezet in de markt als design

& construct vraag, waarop ballast nedam een doortastend antwoord gaf. on-

der andere door de vorm constructief te optimaliseren en effi ciënte oplossin-

gen aan te dragen. “we hebben bijvoorbeeld de overspanning tussen de pijlers

van 20 m naar 25 m getild, omdat dit economisch beter uitpakt. ook naar de

complexe vorm van de pijlers is gekeken. die is licht gewijzigd, zonder conces-

sies te doen aan het oorspronkelijke beeld van de kromme ‘insectenpoten’.”

aanvankelijk werd gedacht aan een in het werk gestorte oplossing voor pijlers

en brugdek. ”maar dan waren we anderhalf jaar bezig geweest met bekistingen

en betonstorten,” vervolgt robbert burger. “we hebben vervolgens naar een

prefab oplossing gezocht, hoewel dit complexe vraagstukken met zich mee-

bracht, zoals de natte knopen. grontmij en haitsma beton zijn ingeschakeld

om zich over respectievelijk de engineering en productie te buigen, waarbij

alle partijen hun kennis bundelden, gesteund door geavanceerde 3d modellen.

Je had in die fase van uitdokteren regelmatig het idee dat je een stap vooruit

zette, maar soms meerdere stappen terug moest, omdat zich meteen nieuwe

vraagstukken aandienden. als je praat over benodigde wapeningsstaven van

50 mm dikte - niet vaak toegepast in ons land - dan is direct duidelijk dat je

aan constructieve grenzen raakt. tegelijkertijd wil je toe naar een zo simpel mo-

gelijk bouwpakket, dat je als een soort ikea- of lego-systeem in elkaar zet. te

beginnen met prefab heipalen, zware funderingssloven die de nodige krachten

moeten opvangen, de pijlers, kokerbalken en prefab randbalken.”

“het is zondermeer een bijzondere brug,” bevestigt robbert burger, werk-

voorbereider bij ballast nedam infra midden. “niet alleen qua vorm en

techniek, maar ook qua functie. de brug is onderdeel van een omvattend

rivierverruimingsproject rond lexkesveer, het veer tussen wageningen en

randwijk, om de veiligheid te vergroten en de natuur te ontwikkelen. er is

een hoogwatergeul in de uiterwaarden gegraven en de veerdam wordt gro-

tendeels vervangen door een 250 m lange brug om het rivierwater vrij spel

te geven. tegelijk worden de uiterwaarden natuurlijker ingericht. dit project

is een uitvloeisel van het convenant ‘nadere uitwerking voor riviergebied

nurg’ tussen het ministerie van verkeer en waterstaat en het ministerie

van lnv, met europese subsidie.”

in vier weken 250 m brug bij lexkesveer gemonteerd

Het is een raar gevoel: een brug oprijden richting de Nederrijn en bij de rivier

houdt de brug op en wacht de veerpont. Zelfs de medewerkers van Ballast

Nedam keken vreemd op toen zij zich moesten omdraaien, omdat de nieuwe

brug die zij moesten bouwen niet over de rivier, maar achter hun rug in de

uiterwaarden moest verrijzen. Een brug die een veerdam vervangt en ruimte

biedt aan de rivier bij hoog water. Aanvankelijk gedacht in situ beton, maar

opgebouwd in prefab beton. Een huzarenstukje, gelet op de bijzondere vorm

en afmetingen. door Paul engelS

Evolutie is een feit. Nieuwe ontwikkelingen zijn aan de orde van de dag. En toch: sommige producten overleven de tand des tijds. Minerale anorganische oerpigmenten, om eens wat te noemen.

Grottekeningen bewijzen het... duurzame kleurpigmenten van natuurlijke mineralen zijn al zo oud als de mensheid. En nu? Vandaag de dag worden anorganische pigmenten syn-thetisch gefabriceerd. Dit garandeert strikte specificaties en kleurtonen.

Beton en kleur... Een aantrekkelijk duo. Of het nu om aardvochtig, transport- of zelfver-dichtend beton gaat, de kleurechtheid van het eindproduct is van groot belang. Duurzaamheid, daar gaat het om. Scholz Benelux BV staat daarvoor. Onderscheidend op het gebied van kleurpigmenten, technische ondersteuning en snelle service. Kortom: uw partner bij de inzet van pigment in beton.

Een tijdperkvol kleur...

b:ton mei 2009

17

Spectaculair: betrokken partijen zijn prima uit dat spanningsveld tussen

complexe techniek en eenvoudig op te bouwen systeem gekomen. door de

pijlers in twee helften te delen, konden ze worden geprefabriceerd. alle vak-

kennis was nodig om de in meerdere richtingen gebogen houten mallen te ver-

vaardigen. daarnaast praat je over een bijzondere wapening, waarin ook alle

voorzieningen zoals hemelwaterafvoer moesten worden opgenomen. halfen

was ingeschakeld om de hijsvoorzieningen voor het ontkisten, kantelen en

monteren te engineeren. voorts was de storthoogte van beton voor de pijlers

met hun afmeting van 16 meter breed en 9 meter hoog behoorlijk groot. “die

technische uitdagingen zijn goed opgelost door de prefab betonfabrikant. de

prefab betonpijlers kwamen goed uit de mallen. een enkele plek behoefde wat

nabehandeling, maar je was getuige van een uniek stukje betonwerk. in het

veld ziet het er allemaal nog spectaculairder uit.”

de pijlers zijn medio april met speciaal transport over de weg naar de bouw-

plaats gereden. daar zijn ze in luttele dagen geplaatst, ruwweg één complete

pijler per dag. vervolgens zijn de bouwputten van de fundering volgestort, zijn

de damwanden getrokken en konden de 80 kokerliggers worden geplaatst,

waarvan 20 stuks een afgeschuinde zijde bezitten. robbert burger besluit: “in

vier weken tijd een brug van 250 m lengte opbouwen. die snelheid lijkt niet

zo belangrijk als je zo in de vrije ruimte bouwt, maar in de uiterwaarden zit je

met het gevaar voor hoog water. dan wil je wel vaart maken. als je de animatie

van het hele project ziet, waarbij de brug van droogligging tot zwevend boven

het hoge water wordt getoond, op het moment dat de uiterwaarden onder

water staan, dan is de betekenis van dit project in één oogopslag duidelijk. dan

weet iedereen waarom je een brug naast en niet over de rivier hebt gebouwd.”

Zie: www.rijkswaterstaat.nl/lexkesveer.

“Puzzelen in prefab”

b:ton mei 2009

18

Als variatie op de ruwe bolster, blanke pit is het kantoorgebouw ‘Double U’ in Leidschenveen meer

het type ‘fluwelen bolster, blanke pit’. Qua interieur is sprake van een aangenaam gebouw waarin

de medewerkers prima aarden en bezoekers het gevoel hebben welkom te zijn. Qua exte-

rieur zorgen de gebouwgevels voor een boeiend beeld. De architectonische,

terracottakleurige prefab betongevels bezitten zelfs een soort

fluwelen textuur. Niks geen ruwe bolster van

beton dus. door Paul engelS

b:ton mei 2009

19

het nieuwe kantoor waar het centraal bureau voor de Statistiek is gehuisvest,

is een gebouw om u tegen te zeggen. niet alleen vanwege de naamgeving

‘double u, verwijzend naar de twee u-vormige bouwvolumes die compact in

elkaar zijn geschoven. het is een gebouw dat door innerlijk en uiterlijk respect

afdwingt. “het staat er ook als een eigenwijze donder bij, op een prominente

locatie naast randstadrail,” beschrijft ing. willem benschop, projectmanager

bij de architekten cie. tegelijkertijd is het een vriendelijk gebouw. een gebouw

waar je van het u al gauw overgaat in het je en jij. omdat het namelijk nergens

afstandelijk voelt, maar juist betrokken en sociaal.

door de twee u-vormige delen van vier en zes bouwlagen in elkaar te schuiven

en te verbinden met een glazen, paviljoenachtige bouwlaag, met daarbovenop

een vrij toegankelijke daktuin, ontstaat een wereld met patio’s, vides en veel

groen. de begane grond heeft eveneens een open karakter en biedt plaats aan

diverse algemene functies, zoals een restaurant, vergaderzalen en een biblio-

theek. de entreepartij met strakke rijen grootformaat betontegels, met daar-

tussen rijen plantjes en epoxygebonden steenslag. voorts zorgen de glazen

verbindingsbruggen tussen de gebouwdelen voor veel interactie en contact

tussen medewerkers. kortom, het voelt als een familiair gebouw, waarin ieder-

een zich snel thuis voelt.

Kleur en expressie: dit gevoel wordt versterkt door de speelse, terracotta-

kleurige gevel. hoewel het om een omvangrijk gebouw gaat met 32.000 m2

kantooroppervlak, toont het gebouw ‘losjes’ en open. Zeker aan de stadskant

waar de entree is gesitueerd. willem benschop: “we wilden als cie. in elk geval

geen wit of grijs gebouw op deze plek. we wilden kleur en expressie. dan denk je

meteen aan beton, omdat je daarmee op een eenvoudige manier aparte vormen

kunt maken. we dachten aan een gevel die als een soort vlies voor de glazen pui-

en zou hangen. een vlies met bijzondere vormen rond de raamopeningen. op de

begane grond ligt de glazen gevel nog iets verder terug achter een rij terracotta-

kleurige prefab betonkolommen. Zulke vliesgevels zijn feitelijk niet in baksteen

te realiseren. vandaar de keuze voor een dragende prefab betonnen gevel op

poten. eén en ander in combinatie met kanaalplaatvloeren met een overspan-

ning van 14,4 meter. de stabiliteit wordt ontleend aan de liftkernen, eveneens

opgebouwd in prefab beton. op die manier bouw je snel en gemakkelijk.”

cbS-kantoor double u: een gebouw om je en jij tegen te zeggen


D E O N Z I C H T B A R E K R A C H TSCHÖCK, HET GEHEIM ACHTER DUURZAME CONSTRUCTIES

Schöck Nederland b.v. · Amersfoortseweg 15a · Postbus 4194 · 7320 AD ApeldoornTelefoon: +31 (0)55 526 88 20 · Fax: +31 (0)55 526 88 22 · Internet: www.schock.nl · E-mail: [email protected]

Wat wij ook bedenken, bij Schöck staat steeds de gedachte centraal dat wij bouwtechnische oplossingen willen ontwikkelen die duurzaam, flexibel en efficiënt zijnen van hoge kwaliteit. Daarin schuilt de kracht van Schöck.

SCHÖCK COMBAR® : DE BESTE COMBINATIE VAN EIGENSCHAPPENAls specialist op het gebied van bouwsystemen ontwikkelen wij voortdurend nieuwe materialen en oplossingen. Zo is ComBAR® glasvezelwapening een innovatie van opstaal gelijkend wapeningsmateriaal. ComBAR® is echter niet-magnetisch, niet-elektrisch geleidend en ongevoelig voor corrosie. Een unieke combinatie van eigenschappen diede bouw ongekende nieuwe mogelijkheden biedt.

SCHÖCK ISOKORF® : DE BESTE ONDERBREKING IS EEN VERBINDINGDoor in te spelen op de markt en de wensen van onze klanten leggen we altijd de meest optimale verbinding. En altijd samen met architecten, constructeurs, aannemers en de prefab-industrie. Goed voorbeeld zijn de Schöck Isokorf® koudebrug onderbrekings-systemen, ontwikkeld voor zowel toepassing in beton- als staalconstructies.

Benieuwd welke oplossingen Schöck kan bieden voor uw bouwplannen?Op www.schock.nl vindt u onze inspiratie om eenvoudig beter te bouwen.Of bel vrijblijvend voor een afspraak of gedetailleerde productinformatie:(055) 526 88 20.

b:ton mei 2009

21

in totaal zijn een kleine 900 betonelementen voor de gevel verwerkt. “natuur-

lijk kies je prefab beton vanuit een repeterend effect. toch is het grootste deel

van die 900 elementen onderling net even anders, omdat de wapening in de

hoeken anders is, de inwendige hoeken verschillen of het profiel boven, onder,

links of rechts kan variëren. het is zeker geen project met standaard prefab be-

ton. het gaat om complexe detailleringen bij kolommen en aansluitingen van

kozijnen. tevens zoek je naar de juiste betonkwaliteit en uiteraard naar de juiste

kleursamenstelling in casu de hoeveelheid ijzeroxide voor de terracottakleur

van het beton. de fabrikant heeft z’n kennis ingebracht in het proces van engi-

neering. ook zijn er vooraf kleurmonsters en proefelementen gemaakt.”

Aaibaar: willem benschop vervolgt: “het grappige was dat we bij het eerste

betonelement toch blij werden verrast door het fluwelen oppervlak van het

beton. Je praat over een vrij grof profiel, maar door de rondingen en de kleur,

de profilering en de schaduwwerking krijg je een zeer aangename textuur. het

wordt bijna aaibaar. beton wordt regelmatig als klinisch en kil bestempeld,

maar het prefab beton bij dit project is zacht en vriendelijk. die fluwelen tex-

tuur hadden we van tevoren niet zo krachtig kunnen bedenken. geen klomp

beton, maar een wonderlijk aangename gevel.”

de architekten cie. zal bij iedere opdracht, opdrachtgever en welstandseis zoe-

ken naar het meest bijpassende materiaal voor een gebouwgevel. “alle mate-

rialen zijn mogelijk. het is wel zo dat prefab beton je ook bij dit project weer

meer heeft verrast dan je vooraf had gedacht. dat maakt het wel spannend om

bij een volgend project weer een nieuwe uitdaging aan te gaan.” het gebouw is

nu eigenwijs én vriendelijk van karakter. volgende keer kan het een recalcitrant

of juist zachtaardig gebouw zijn, met weer een geheel ander type structuur,

inhoud en gevel. nieuwe kansen dus voor prefab beton.

“Nieuwe kansen voor prefab beton nu dit materiaal wederom verrast”

Projectgegevens

opdrachtgever: bouw Project leizo (bPl), capelle a/d iJssel

architect: de architekten cie.

bouwer: heijmans bouw leiderdorp, trebbe bouw west

constructeur: ingenieurs bureau bartels, utrecht

Prefab beton: loveld (dragende gevelelementen, kolommen),

Schellevis beton (betonplaten entreeplein)

b:ton mei 2009

22

betonproducent en adviesbureau iJb groep leverde in totaal 1268 palen voor

de fundering van het oude land gedeelte van de hanzelijn. dat is het spoor-

traject vanaf het vasteland bij het drontermeer tot aan Zwolle. de hanzelijn

bestaat straks uit een vijftig kilometer lange tweesporige verbinding tussen

lelystad en Zwolle en is geschikt voor zowel personen- als goederenvervoer.

het gedeelte tussen het drontermeer en Zwolle, krijgt de genoemde vijftien

met palen onderheide kunstwerken. daaronder drie verkeersviaducten, acht

spoorviaducten en twee voetgangerstunnels. de toekomstige spoorgedeel-

ten tussen de kunstwerken is van het type fundering ‘op staal’.

nadat dura vermeer was begonnen met grondwerkzaamheden voor het

overijsselse traject van de hanzelijn, tussen de tunnel drontermeer en het

emplacement Zwolle, kon heibedrijf advano van februari tot oktober 2008 de

vierkante palen slaan. afhankelijk van de grootte van het viaduct of de tun-

nel, zijn per kunstwerk tot ongeveer 150 palen toegepast. om toekomstige

horizontale krachten op te vangen, zijn sommige palen schuin de grond inge-

heid. nu de funderingswerkzaamheden bijna afgerond zijn, is dura vermeer

bezig met de bouw van de kunstwerken. daarna worden de sporen en instal-

laties gerealiseerd en volgt een uitvoerige testfase. volgens Prorail loopt het

bouwproject volgens schema.

Duracrete: bij alle heipalen is zachtstaal feb 500 en voorspanstaal feP 1860

toegepast. 95 Procent van de gebruikte prefab palen meet 45 x 45 cm in

doorsnede. voor de fundering van kleinere kunstwerken zijn palen vierkant

32 en 38 cm gebruikt. Pier Santema, projectleider en constructeur van de

betonwarenproducent uit lemmer, licht het ontwerp en het gebruik van de

heipalen toe. “een technische levensduur van honderd jaar was voorgeschre-

ven voor de palen bij het hanzelijn project, daar waar tachtig jaar vaak bij an-

dere infraprojecten wordt toegepast. wij gebruikten voor het vertalen van

deze eis naar een producttoepassing het zogeheten duracrete rekenmodel.

het beton moet de wapening voldoende beschermen tegen indringing van

schadelijke stoffen, zodat het staal onaangetast blijft. het voorspanstaal is

met 50 millimeter beton goed beschermd. om een dichte beton te krijgen

is een combinatiemengsel gebruikt van Portland- en hoogovencement. de

watercementfactor is beperkt tot 0,4. gezien de dichte structuur van de in de

fabriek verwerkte beton en het aanbrengen van voorspanning in de palen die

alle constructieve scheurvorming voorkomt, is de prefab betonpaal dan ook

als enige paal in staat om aan de hoge duurzaamheidseisen te voldoen. dank-

zij het gebruik van voorspanning in combinatie met zachtstaal is bovendien

de scheurvorming ten gevolge van belastingen door transport, heien en het

eigen gewicht van de kunstwerken tot een minimum beperkt.”

Treinen zullen volgens opdrachtgever ProRail vanaf 2012 met snelheden tot 200 km per uur

over de Hanzelijn razen. Eens te meer reden voor strikte bouwtechnische eisen aan onder an-

dere de vijftien kunstwerken en in het verlengde daarvan aan de fundering in het algemeen

en de prefab betonnen heipalen in het bijzonder. Deze dienen minstens 100 jaar mee te gaan.

Vanwege de vereiste sterkte, duurzaamheid en prijs koos hoofdaannemer Dura Vermeer op

advies van heier Advano voor voorgespannen heipalen met betonsterkte C45/55 en dekking

op de beugels van 43,5 millimeter. door martiJn van den bouwhuiJSen

b:ton mei 2009

23

b:ton mei 2009

24

actualiteiten:

artikel 9

vernuft en creativiteit in (de synergie tussen) vormen en functies van beton

worden doorlopend aan de dag gelegd bij (prefab) betonprojecten. voor die

projecten waarbij dit exceptioneel is gebeurd en waarbij de eigenschappen van

beton op voorbeeldige wijze zijn benut, is er de kans op de betonPriJS 2009.

iedereen kan projecten indienen voor deze prijs, die onderscheid maakt in de

categorieën: woningbouw, utiliteitsbouw, bruggen en viaducten, constructies

in de waterbouw, uitvoering en beton en samenleving.

deze laatste categorie is nieuw en biedt de kans een gebouw te bekronen, waarin

beton - samen met andere materialen - een essentiële en herkenbare rol vervult.

het gebouw moet voorts de belangen van de opdrachtgever en gebruikers over-

stijgen en de lokale, regionale en/of nationale samenleving dienen. voor alle

inzendingen geldt dat deze tussen medio augustus 2007 en 2009 in gebruik

genomen/gebruiksgereed moeten zijn. de winnaars dingen ook mee naar de eu-

ropese betonprijs. de betonPriJS wordt mede mogelijk gemaakt dankzij finan-

ciële ondersteuning van betonvereniging, bfbn, cement&betoncentrum, nvlb,

rijkswaterstaat, Stubeco en vobn. meer informatie: www.betonvereniging.nl.

inschrijving betonPriJS 2009 geopend

huzarenstukjes voor nieuw hadriani

de casestudies Prefab beton zijn winnaar van de bouwprijs 2009 in de categorie

dienstverlening en communicatie. de casestudies zijn een initiatief/coproduc-

tie van ab-fab en cement&betoncentrum in samenwerking met bureaubak-

ker uit delft en met ondersteuning van zeven producenten van architectonisch

beton. in geconcentreerde, eendaagse brainstormsessies worden ideeën ont-

wikkeld tot werkbare beschrijvingen voor prototypes. de jury zei eenstemmig:

‘creatief met beton! kennisuitwisseling bewijst dat beton veel meer is dan hard, grijs, rechttoe rechtaan.’ de afgelopen jaren zijn verrassende betonideeën en

betoninnovaties naar voren gekomen. de één na laatste editie leverde bijvoorbeeld nieuwe kansen op voor licht en beton en de laatste editie voor groen beton.

Zo bleek beton met olivijn als toeslagmateriaal grote hoeveelheden co2 te kunnen absorberen. in growcrete, een betonsamenstelling getest op ‘begroeibaar-

heid’, is inmiddels de eerste bloemknop ontdekt. ook bij volgende casestudies worden producenten en architecten aan het werk gezet met de ontwikkeling van

experimentele prototypen in beton. tot de deelnemers behoren gerenommeerde prefab betonfabrikanten (hurks beton, hurks oosthoek kemper, geelen beton,

betonindustrie de veluwe, loveld, decomo, Prefadim en verheyen beton) de bouwprijs werd uitgereikt door juryvoorzitter mevrouw drs. karla Peijs.

in voorburg, op het voormalige effatha-terrein, verrijst onder de naam nieuw

hadriani een viertal villa’s met in totaal 74 luxe appartementen. het complex

grenst aan de vliet en is in goede harmonie met de monumentale villa’s arents-

burgh en hoekenburg ontworpen. de locatie is één van de vijf bewaard geble-

ven buitenplaatsen van nederland. een unieke plaats, die door het statige karak-

ter vraagt om bijzondere bouw, met daarin bijzonder prefab beton. voor bam

utiliteitsbouw uit den haag levert van den berg beton uit raalte de 92 schaal-

elementen voor de ronde trappenhuizen, met daarin 36 stuks meelopende

muizentrappen, en de schaalelementen voor de liftschachten in wit beton. de

moeilijkheidsfactor zit vooral in het feit dat de muizentrappen rondom schoon

uit de kist geleverd moeten worden. naast een optimaal mengsel in Zvb, het

storten door een smalle ‘brievenbus’, zijn eveneens de nodige huzarenstukjes

geleverd om opsluiting van lucht in de mal zoveel mogelijk te voorkomen. het

eindresultaat mag er dan ook zeker zijn. het werk bestaat verder uit 518 stuks

wanden en 69 kolommen, totaal goed voor 436 m3 prefab beton.

bouwprijs 2009

b:ton mei 2009

25

het transport van prefab betonelementen gaat grotendeels over de weg. trans-

port over het water is echter een lucratief alternatief. een vrachtschip heeft

veel meer laadvermogen, kent geen hinder van asdruklasten, transportvergun-

ningen en tolheffing en vermindert congestie op de wegen, slijtage van het wegdek en co2-uitstoot. bovendien kan het tot 40% goedkoper uitpakken dan weg-

transport, afhankelijk van de transportafstand. aantrekkelijk voor de bouwsector. haitsma beton, dat beschikt over een eigen insteekhaven en unieke ligging aan

het Prinses margrietkanaal, maakt steeds meer gebruik van watertransport. Zoals voor de levering van 34.600 prefab heipalen voor de reconstructie van de n210.

maar ook voor de verbreding van de a2 wordt gebruik gemaakt van deze vorm van duurzaam transport van duurzaam prefab beton.

meer wegen én vaarwegen leiden naar rome

genieten dankzij prefab betoncasco’s

op bedrijvenpark 't oosterveld in hengelo, tussen de a1 en de oldenzaalse-

straat, ter hoogte van de wijk hasseler es, heeft de morssinkhof groep hengelo

150 vlakke-voet-zwaarbuizen met een inwendige diameter van 80 cm geleverd.

daarnaast omvatte de opdracht 30 vlakke-voet-zwaarbuizen met een inwen-

dige diameter van 60 cm. vijf putten completeren het werk, waardoor het

bedrijven park weer over een prima functionerende riolering kan beschikken.

de prefab betonnen vvZ-buizen voldoen aan de eisen van de europese norm

nen-en 1916 en de complementaire nederlandse norm nen 7126.

riolering bedrijvenpark ’t oosterveld weer tip top in orde

wederom krijgt middelburg een project met huurappartementen bedoeld voor

55+ers. nadat recent aan de gerbrandylaan een eerste deelproject van in totaal

150 appartementen (verspreid over drie locaties) is opgeleverd, verrijzen nu 41

royale sociale huurappartementen aan Papisland. net als bij het vorige project

wordt de ruwbouw opgetrokken met het flexcasco van vbi. voor de toekom-

stige bewoners is niet alleen het zeer hoge bouwtempo welkom, grote voordeel

van dit systeem is dat de woning vrij indeelbaar is. voorts kunnen nu en in de toe-

komst specifieke wensen omtrent voorzieningen worden gehonoreerd doordat

ze eenvoudig in het casco zijn op te nemen. de ruim opgezette apparte menten

zijn minimaal 75 m² en hebben een woonkamer, twee slaapkamers en royale

sanitaire ruimtes, een ruim balkon en een berging. in het complex komt een slim

klimaatbeheersingssysteem, waarmee op een energiezuinige manier met aard-

warmte wordt gekoeld en verwarmd. met dit nieuwe concept zet opdracht gever

woonzorg nederland een nieuwe trend voor woonzorg concepten. het project

aan de gerbrandylaan is inmiddels genomineerd voor de building business

golden green awards. bij de 56 levensloopbestendige woningen is gekozen

voor de combinatie van het flexcasco en het ecoPrefab concept. meer infor-

matie www.buildingbusiness.com/awards/nominaties/.

b:ton mei 2009

26

productnieuws:

bia metallic zijn betonstenen met een toplaag van 8 metaalsoorten; Zink, messing, brons,

koper, aluminium, iJzer, nikkel en roestvaststaal. de betonstenen zijn behandeld met een

productieproces waarmee koud spuitbaar metaal naadloos op beton producten wordt ge-

spoten. omdat de behandelde oppervlakte voor meer dan 95% uit metaal bestaat, oogt,

voelt en gedraagt het als gegoten metaal. het resultaat is een duurzaam gemetalliseerd

oppervlak, dat niet zal afbladeren of loslaten.

de betonstenen zijn uitermate geschikt voor projecten waarbij het metalen dakvlak een een-

heid moet vormen met de gevel. een andere toepassing is het creëren van een opvallende me-

talen entreewand met de textuur van beton of het accentueren van wandonderbrekingen met

een samenhang van hout, baksteen of glas. het principe van metaallook kan ook worden toe-

gepast in straatmeubilair en voor interieur van huis of kantoor. informatie: www.bia-beton.nl.

beton met metaallook

recent heeft diamant beton het dubokeur® voor de betonstraatstenen ontvan-

gen. het milieukwaliteitslabel voor bouwproducten is gebaseerd op een levens-

cyclusanalyse en wordt toegekend door het nederlands instituut voor bouwbio-

logie en ecologie (nibe) aan producten met een geringe(re) milieubelasting. de

betonstraatstenen behoren daartoe. Ze zijn milieuvriendelijker en duurzamer dan

concurrerende bestratingsmaterialen in eenzelfde toepassing. de onderzochte

betonproducten voldoen aan dubokeur® criteria en zijn daarmee bestempeld als

milieuvriendelijk. criteria zijn onder meer energieverbruik, afmetingen, transport-

kosten en grondstoffenverbruik. de fabrikant kan daarom de markt een product

aanbieden, waarmee opdrachtgevers, architecten en aannemers hun dubo-beleid

concreet kunnen invullen. het label helpt overheden (rijk, provincie en gemeente),

die vanaf 2010 duurzaam dienen te gaan inkopen, bij hun verantwoorde keuzes.

daarbij tellen voor het begrip duurzame bestrating ook andere aspecten mee.

Zo zijn arbovriendelijke verwerking, geluidsreductie en waterbeheer eveneens

bepalend bij de keuze voor duurzame bestrating.

dubokeur voor een duurzame bestrating

b:ton mei 2009

27

de iJb Smartfoot® van de iJb groep is een prefab fundering op staal, een

manier van funderen wanneer de bovengrond voldoende draagkracht

heeft en heien niet nodig is. wanneer op staal gefundeerd dient te wor-

den, valt de bouw vaak terug op een traditionele methode die meestal

niet goed aansluit bij het verdere bouwproces. een tijdrovende en door de

vaak slechte kwaliteit van de bouwputten, lastig werk. het plaatsen van dit

innovatieve betonelement in een afgevlakte bouwput gaat razend snel.

eenmaal gepositioneerd kunnen de elementen in het zandbed worden ge-

legd. dit levert enorme tijdswinst op de bouwplaats op en is dus kosten-

besparend. andere bijkomende voordelen zijn de verbetering van arbeids-

omstandigheden en er is geen sprake meer van afval op de bouw. daarbij

is deze manier van funderen duurzaam. voorts zijn er minder uitvoerings-

risico’s en faalkosten. het product is voor diverse bouwprojecten inzetbaar.

informatie: www.ijbgroep.nl.

revolutionair funderingsconcept

hogere isolatiewaarde vloertypen, minder energieverbruikdoor het verbeteren van het isolatiemateriaal is dycore erin geslaagd de isola-

tiewaarden van zowel de ribbenvloer als de kanaalplaatvloer te verhogen. het

energiezuinig bouwen wordt steeds meer nagestreefd en ook voor beide pre-

fab betonnen vloertypen is er dus nu een aantrekkelijke energiezuinige optie.

door toevoeging van grafiet aan het ‘klassieke’ witte ePS is het isolatiemateri-

aal verbeterd. hierdoor is een ribbenvloer beschikbaar met de hoge isolatie-

waarde van rc = 6,5 m²k/w en een kanaalplaatvloer met isolatiewaarden van

rc = 4,5 en 5,0 m²k/w. een groot voordeel van de vloeren met de hogere isola-

tiewaarden is dat de inbouwhoogte niet wijzigt. de nieuwe vloertypen zijn bin-

nen de bestaande vloerafmetingen aangepast en kunnen hierdoor eenvoudig

in een project worden toegepast. de ribbenvloer met rc = 6,5 m²k/w voldoet

aan de aanbevelingen van het Passiefhuis. het concept van het Passiefhuis ken-

merkt zich door een minimaal energieverbruik. bij hogere belastingen en/of bij

overspanningen > 7,2 m is de geïsoleerde kanaalplaatvloer een prima alterna-

tief. informatie: www.dycore.nl.

Hakron-Terwa: totaaloplossing voor de prefab-betonindustrieDe combinatie Hakron-Terwa staat voor een jarenlange ervaring in de productie, advisering en verkoop van instortvoorzieningen. De kwaliteit van onze producten wordt onder meer bewezen via diverse certificaten en beproevingsrapporten.

Compleet leveringsprogramma o.a.

• EGCObox (Bouwbox) koudebrugonderbr.• Gevelplaatankers• Hulpmaterialen en bevestigingsmiddelen• Konnektieankers• Sandwichplaatankers• T-slotankers• TSS bordesoplegging

Meer weten? Voor een toelichting op ons programma of het aanvragen van documentatie belt u: 0341 27 80 95. E-mail: [email protected] Of kijk op internet: www.hakronterwa.nl

Hakron-Terwa Voltweg 10, 8071 CZ NunspeetPostbus 46, 8070 AA Nunspeet

b:ton mei 2009

29

baS research & technologie uit venlo biedt een innovatieve technologie waarmee de druksterkte-

ontwikkeling van beton op afstand kan worden gemeten, op elk moment met de hoogste precisie.

concremote® is een modern managementinformatiesysteem dat kan worden ingezet tijdens het

productieproces van prefab betonelementen en betonwerken. het systeem registreert continu de

druksterkteontwikkeling in het jonge beton alsmede de omgevingscondities en geeft advies over

gewenste aanpassing van betonmengsels, de ontkisting, het koelingsproces en dergelijke. de meet-

resultaten en gegevens worden naar een website gestuurd waarop de gebruiker - waar ook ter wereld -

inlogt. de informatie ontvangt de gebruiker ook via een sms- of emailbericht. deze actualiteit helpt

het bouwproces te versnellen, zodat efficiënter kan worden geproduceerd en gebouwd. bij toepas-

sing in de productie van prefab betonelementen kan tevens aansturing van de verwarmingsinstallatie

plaatsvinden. informatie www.concremote.com en www.basbv.com.

het materiaal beton is in hoge mate bestand tegen brand. dat is algemeen bekend, maar niet ieder-

een is zich daar van bewust. in de europese en nationale wetgeving op het gebied van brandveiligheid

staat het redden van mensenlevens centraal. maar ook de belangen van gebouweigenaren, verze-

keringsmaatschappijen en overheidsinstanties vormen een aandachtspunt. denk aan economische

factoren, gegevensopslag, milieubescherming en instandhouding van infrastructuur. iedereen in de

bouwketen, van ontwerper tot constructeur en van bouwer tot gebruiker, heeft te maken met of is

zelfs verantwoordelijk voor brandveiligheid. om alle brandwerende eigenschappen van beton on-

der de aandacht te brengen, hebben enkele partijen, waaronder de bfbn, een brochure uitgebracht.

daarin vindt u nuttige informatie over (prefab) beton en de gunstige eigenschappen ten aanzien van

brand. meer informatie: www.betonbrandtniet.nl.

meten op afstand

beton brandt niet

het bia lockblock is een betonblok dat droog kan worden gestapeld, zonder ge-

bruik te maken van metsel- of lijmmortels. een groot voordeel daarvan is dat men

het gehele jaar kan doorwerken. een zekerheid voor de opdrachtgever en voor de

verwerker. door de centrische vormgeving passen de blokken moeiteloos in elkaar.

het droog stapelen betekent in veel gevallen veiliger en gezonder werken. door

geen gebruik te maken van cementmaterialen vermindert de kans op huidirritatie

bij de verwerker. en niet onbelangrijk: het systeem vergt minder tijd en dus geld.

er zijn minder arbeidshandelingen per m2 en het ontlast de verwerker ook nog

eens. het betonblok kan eenvoudig worden geknipt; geen zaagwerk dus ook

geen fijnstof. informatie: www.bia-beton.nl.

droog stapelen, het hele jaar doorwerken

b:ton mei 2009

30

b:ton mei 2009

31

een blikvanger (en windvanger) op het

duitse testcentrum voor windturbines in

grevenbroich: de hybride windmolen van

133 m hoogte, met een prefab betonnen

onderbouw van 76,5 m, in een efficiënte

stapeling van schilelementen. een innova-

tie van het nederlandse advanced tower

Systems (atS), dat laat zien dat met extra

hoge windmolens een hoog rendement

te halen valt. een interessante optie voor

veel oudere windmolenparken in neder-

land, waarbij men een paar lagere masten

zou kunnen vervangen door één hoge. met

eenzelfde capaciteit, maar met minder hori-

zonbeslag, minder onderhoud en een mast

in een hoge betonkwaliteit. het onderste

deel van de windmolen wordt opgebouwd

met vijf ringen van acht prefab betonseg-

menten van circa 15,5 m hoog. de prefab

beton elementen worden door middel van

natte knopen en inwendige naspankabels

gefixeerd. daarboven komt een prefab

beton nen adaptor van 5 meter hoogte en

een stalen toren. atS is een joint venture

van het ingenieursbureau mecal uit en-

schede, de hurks groep (hurks beton levert

de betonelementen) en het duitse Juwi

holding. Siemens participeert in de bouw en

exploitatie van de turbine in grevenbroich.

hogere masten

b:ton mei 2009

32

techniek zorgt voor meer dan nieuwe jas

kwaliteit ssprong voor bestaande flatwoningen

b:ton mei 2009

33

harry Sipkens constateert dat nogal snel over sloop en nieuwbouw wordt ge-

sproken voor bestaande woningbouw. “er is vaak de voorkeur voor nieuwbouw,

omdat we dat proces in nederland goed kunnen organiseren. renovatie loopt

doorgaans minder effi ciënt, omdat partijen elkaar in de weg lopen en er on-

verwachte zaken opduiken. om de exploitatie van nieuwbouw rond te krijgen,

moeten voorts duurdere woningen worden gerealiseerd, wat ten koste gaat

van (goedkope) huurwoningen. en als er desondanks voor renovatie van fl at-

woningen wordt gekozen, dan is het overgrote deel van de architecten bezig

om in vormgeving te denken en niet in volkshuisvesting. dit laatste heb je juist

nodig bij dit vraagstuk van oudere fl at- en portiekwoningen. een lift kan al het

verschil maken om een portiekwoning bij de tijd te brengen. bij fl atwoningen

kan de woning via effi ciënte, prefabachtige ingrepen een prima toekomstwaar-

de krijgen. het zal niet voor elke fl at het ei van columbus zijn, maar als de ma-

ten van de woningen adequaat zijn en de ruimte in een wijk is goed - sloop en

nieuwbouw veranderen voorgoed de mooie ruimtelijke structuur en het vele

groen in een wijk - dan liggen hier grote kansen voor corporaties en gemeen-

ten. ook de huurders willen vaak dolgraag in hun woningen blijven.”

Metamorfose De Valk: een mooi voorbeeld van de mogelijkheid tot wo-

ningupgrading is de fl at de valk in apeldoorn. van de zes fl ats uit de jaren ’60

werden er vijf gesloopt, maar één huurfl at werd door corporatie ons huis aan-

gewezen voor een grootschalige renovatie. “daarmee stak de corporatie haar

nek uit. wij zagen als architectenbureau de waarde van de fl at, mooi gelegen in

het groen en dichtbij een nieuw winkelcentrum. wanneer je zo’n fl at wilt reno-

veren, dan moet je de kwaliteit écht op een hoger niveau brengen. niet aanko-

men met een nieuwe jas voor het gebouw. weliswaar heeft de fl at twee nieuwe

Nederland heeft een erfenis van de volkshuisvesting uit de jaren ’60 en ’70: de na-oorlogse fl atwonin-

gen in menige buitenwijk, groot en klein, bij stad en dorp, als antwoord op de toen prangende sociale

huisvestingsvraag. Maar het is geen verkeerde erfenis als men de wijken en (fl at)woningen goed be-

schouwt. “Want sloop blijkt in veel gevallen helemaal niet nodig. De (technische) mogelijkheden zijn

er om die woningen met gebruikmaking van prefab beton te vergroten en eigentijds wooncomfort

mee te geven,” benadrukt ir. Harry Sipkens van Groosman Partners Architecten uit Rotterdam. door

Paul engelS

Zijn architectenbureau stond in de persoon van e.f. groosman middenin de

toenmalige volkshuisvestingsopgave en industrialisatie van de woningbouw.

“een tijd waarin voortvarende betonwoningbouw z’n intrede deed. daar zit-

ten mede door de toenmalige bouwregelgeving te kleine en ineffi ciënte (por-

tiek)woningen bij als je kijkt naar de wensen van nu, maar er zitten ook veel

geschikte (fl at)woningen bij met een prima betonconstructie. als wij die wo-

ningen weten te renoveren met niet alleen een betere badkamer en keuken,

maar juist ook door de woning te vergoten en balkons toe te voegen, kun je

een geweldige kwaliteitssprong in de woningbouw maken. Zonder potentieel

goede woningen te slopen.”

Zelfde gebouw…

K i j k o p w w w. e c o p re f a b . n l

Het VBI EcoPrefab Concept®

M e e r c o m f o r t , m i n d e r e n e r g i e

Nieuw!

VBI-Klimaatvloer AK450

voor vrije overspanningen

tot ruim 16 meter!

Postbus 31, 6850 AA Huissen Telefoon: (026) 379 79 79Info: [email protected] | www.vbi.nl

VBI introduceert het EcoPrefab Concept en creëert daarmee een gezonde toekomst voor

nieuwe kantoorgebouwen. VBI ontwikkelde dit slimme, energiebesparende klimaatsysteem

op basis van de VBI Klimaatvloer. Het VBI EcoPrefab Concept maakt op een handige en

energiezuinige manier gebruik van de thermisch actieve vloer door koude of warmte te

bufferen en af te geven. Dit zorgt voor aangename verkoeling in de zomer en comfortabele

verwarming in de winter. Het levert de gebruiker een jaarlijkse besparing van meer dan 60%

van de energiekosten op. Terwijl de EPC-waarde van het gebouw daalt van 1,5 naar 0,8.

Het VBI EcoPrefab Concept vraagt geen extra investering. U bespaart dus direct op de

exploitatie van het gebouw. Dankzij de vrije overspanning van meer dan 16 meter ontstaat

een vrij indeelbaar kantoorgebouw. Dat alles maakt het VBI EcoPrefab Concept tot

hét klimaatsysteem voor nieuwe kantoorgebouwen.

Ook u kunt jaarlijks meer dan 60% op energiekosten

besparen met het VBI EcoPrefab Concept®

andere energienota.

VBI0910-01_Adv_EcoPrefab_225x297.indd 1 13-5-09 10:39

b:ton mei 2009

35

gezichten gekregen, maar dat is slechts één facet. de flat is tot op het betonske-

let gestript en daarna zijn hoogwaardige woningen gerealiseerd, waarbij deze

woningen ook nog eens zijn vergroot door aan de buitenzijde prefab betonnen

bordessen te maken, als verruiming van de woonkamer en balkons. ook zijn

er galerijplaten aan opgehangen. de flatwoningen leenden zich uitstekend qua

plattegrond en beukbreedte voor zo’n extra (groot) balkon. voorts leende ook

de betonconstructie zich voor een dergelijke ingreep. we zijn dankzij de over-

dimensionering van betonconstructies uit het verleden flats nu soms aan het

optoppen, maar de verruiming van de individuele woningen is een andere, zeer

interessante optie.”

voor de bevestiging van de prefab balkon- en galerijplaten van betonindustrie

de veluwe is gebruik gemaakt van het heli-systeem van normteq. dit systeem

berust op de voorspantechniek, bekend uit de gww-sector. in elke verdieping

worden in de bestaande betonvloer gaten geboord en verankeringsbouten

aangebracht. door de zich in de consoles bevindende stalen strengen hieraan

te bevestigen en aan te spannen, ontstaat een verbinding met enorme trek-

kracht. de verbinding kan met gemak het prefab betonelement dragen.

Ook voor nieuwbouw: harry Sipkens: “voor ons was het een kennismaking

met deze techniek. we hadden het al in de praktijk bij een ander project ge-

zien, maar juist bij zo’n renovatievraagstuk waarbij je grote betonnen elemen-

ten aan een gebouw wilt bevestigen, is het systeem een uitkomst. en het gaat

ook razendsnel. we liepen bij de renovatie 9 weken vertraging op als gevolg van

diverse tegenslagen. dankzij het soepel werkende heli-systeem liepen wij die

vertraging ruimschoots in; we wonnen zelfs nog twee weken tijd. behalve voor

renovatiedoeleinden is het systeem ook interessant bij nieuwbouwprojecten,

omdat je onafhankelijk van de ruwbouw in een later stadium de uitkragende

betonelementen kunt aanbrengen. Zonder verstoring van de bouwstromen en

met minimale kans op schade en faalkosten.”

terug naar de gezonde toekomst voor gedateerde flatwoningen. harry Sipkens

besluit: “als men nu meer vanuit de volkshuisvesting gaat denken bij zulke flats

en de architectonische en technische mogelijkheden goed in ogenschouw

neemt, dan zijn er overal in het land projecten die zich voor zo’n tweede leven

lenen. het zijn echt niet alleen de prachtwijken, maar feitelijk alle buitenwij-

ken in steden en dorpen waar zulke flatwoningen staan.” de architect besluit

met een waarschuwing aan corporaties, gemeenten, architecten en andere

bouwpartijen: “hoedt u voor een gemiste kans. laat u niet verleiden tot sloop

en nieuwbouw, daar waar woningen het alleszins waard zijn - ook vanuit het

perspectief van het milieu - om rigoureus te worden opgeknapt. hoedt u ook

voor enkel een facelift, als je tegelijkertijd de individuele woningen kunt ver-

beteren. en dat is goed betaalbaar dankzij dergelijke innovatieve technieken.

ik ben ervan overtuigd dat we door innovaties en meer prefab denken nog een

hoop voor de volkshuisvesting van nederland kunnen betekenen.”

“van jaren ’60 naar eigentijdse huisvesting”

b:ton mei 2009

36

goud in handen... en het kost bijna niets

Voor Harrie Evers, directeur van NormTeq, is het project De Valk

het ‘levende’ bewijs dat zijn Heli-systeem volop kansen biedt.

Vanzelfsprekend qua technische oplossing, maar in veel ruimer

verband voor de exploitatie van oudere flatwoningen. “Derge-

lijke woningen zijn in principe al lang afgeschreven, los van een

eventuele boekwaarde. Als je dan voor een investering van pak-

weg € 5.000 per woning er een groot leefbalkon aan maakt, dan

praat je bij een rentestand van 3% à 4% over € 150 tot € 200 per jaar, ofwel een bedrag tussen de € 10

en € 20 per maand, de prijs van een kratje bier voor de bewoner die dan een grotere en comfortabeler

woning huurt. Wat let corporaties om hier niet naar te kijken?” door Paul engelS

b:ton mei 2009

37

harrie evers wil niet op de stoel van de corporaties zitten, maar is vooral pleit-

bezorger van een techniek als instrument naar hoogwaardige flatwoningen.

“we hebben goud in handen. en dan bedoel ik de kans om duizenden van deze

flats op te waarderen. met dank aan ons heli-systeem. “het is een snelle en

betrouwbare techniek voor de bevestiging van onder andere prefab betonnen

elementen. we hebben aangetoond dat we met deze bevestigingstechniek

eenvoudig een belasting van 500 kg/m2 op een balkon kunnen plaatsen (plus

het eigen gewicht van het element) met een zeer geringe vervorming en dan

nog komt het balkon na deze belasting in de oorspronkelijke stand terug. vei-

ligheid loopt als een rode draad door deze techniek. we rekenen aan de be-

staande betonconstructie, verrichten detectiemetingen en maken spanrappor-

ten van elke streng. elke constructie met het heli-systeem wordt 1 op 1 in de

constructiefase in de praktijk getest. omdat controle een wezenlijk onderdeel

van de techniek is. dat heeft niets te maken met betrouwbaarheid van een sys-

teem, maar met verantwoordelijkheid nemen.”

Nationale Bouwprijs: hij is zeer verheugd dat zijn bevestigingstechniek bij

het project de valk is toegepast. “het is nog eens een bevestiging dat deze

techniek nieuwe wegen opent. niet voor niets hebben wij al eerder een mkb-

innovatieprijs van eZ in de wacht gesleept en ook bij de laatste bouwbeurs wer-

den wij bekroond met de nationale bouwprijs. deze prijzen wijzen de bouwwe-

reld en opdrachtgevers op ons product. vervolgens is het aan ons de taak om

hen ervan te overtuigen dat dit product oplossingen voor hun actuele vraag-

stukken biedt.”

hij sluit zich aan bij architect harry Sipkens van groosman Partners architecten

die pleit voor het verbeteren van bestaande flatwoningen, daar waar die er zich

voor lenen. “met een goede betonvloer of betoncasco kun je prefab uitkragin-

gen eenvoudig verwezenlijken. een uitkraging van 2 meter voor balkon of de

gevel 2 meter naar buiten brengen, is geen probleem. deze techniek is ‘the mis-

sing link’ om oudere gebouwen nog vele jaren te benutten.”

Sleutel van nieuwe woning: gelukkig ervaart hij steeds meer belangstel-

ling van corporaties en gemeenten voor dergelijke ingrepen. “men komt ook

kijken bij reeds gerealiseerde projecten. men spreekt ook de bewoners die stuk

voor stuk enthousiast zijn. wat wil je ook: binnen luttele weken kun je een aan-

tal woningen opknappen en dan krijgen de mensen de sleutel van feitelijk een

nieuwe woning. maar dan wel op hun vertrouwde stek in hun geliefde buurt.”

harrie evers zit niet stil en wil het systeem verder ontwikkelen. hij denkt daar-

bij aan prefab betonelementen die bijvoorbeeld lichter in gewicht zijn, zodat

de afmetingen misschien kunnen toenemen of meer uitkragingen aan een

bestaande betonconstructie mogelijk zijn. “ik kom vaak genoeg in de prefab

betonindustrie en zie hoe enthousiast men daar bezig is met verbeteringen en

innovaties. waarom afwachten tot een architect iets bedenkt of een opdracht-

gever iets vraagt? we kunnen als innoverende partijen de markt voorzien van

lucratieve technieken en producten die een oplossing bieden voor hun vraag-

stukken. de techniek staat niet stil. maar het gaat erom of de markt wil bewe-

gen en die techniek weet te benutten. als ik zie wat we hebben bereikt met de

huurwoningen van de valk, dan is dat voor mij de mooiste prijs.”

“Binnen enkele weken

sleutel van totaal nieuwe,

maar eigen ‘oude’ woning”

b:ton mei 2009

38

dankbare ‘cadeautjes’ van bouwsysteem

uitstekende resultaten op van der meij college

Het budget voor het bouwen van scholen is door-

gaans niet ruim. Dat het uiteindelijke resultaat

er niet onder hoeft te lijden, blijkt uit het Van der

Meij College in Alkmaar, dat qua interieur en exte-

rieur een plezierig en fraai gebouw is. Dankzij een

archi tectuur met oog voor detail. “Je kunt alles

heel simpel houden en toch zeer krachtig detail-

leren. En met standaard producten verrassende

effecten teweeg brengen.” door Paul engelS

b:ton mei 2009

39

Projectgegevens:

opdrachtgever: gemeente alkmaar, afdeling e.g.g.

ontwerp: brtarchitecten

constructie: aronsohn raadgevende ingenieurs

uitvoering: bouwbedrijf m.J. de nijs en Zonen

Prefab beton: hoco beton (kolommen), Steenhuis beton (trappen en

bordessen), dycore (kanaalplaten), Prefab beton veghel

(breedplaten), decomo (gevels)

ton van rutten, architect-partner van brtarchitecten uit alkmaar, laat zien dat

achter de bijzondere witte prefab betongevel, met in reliëf vogels, nestjes, tak-

ken en bladeren, een (constructief) geslaagd schoolgebouw schuil gaat. “we

wilden vrije indeelbaarheid van het gebouw bereiken, met een minimum aantal

kolommen en grote overspanningen van de betonvloeren, zodat het gebouw

zeer flexibel naar de toekomst is. vandaar een consequent systeem met prefab

betonkolommen in combinatie met niet-dragende prefab gevelelementen,

kanaalplaten en breedplaatvloeren. een systeem dat snel kan worden gebouwd,

mede omdat de prefab kolommen vrijwel hetzelfde zijn en je snel de vloeren

kunt realiseren. ook bij de gevel is het systeem consequent doorgezet. de gevel-

elementen hangen aan de verdikte stroken van de vloer. dit principe is doorge-

zet in de aula, maar dan zonder vloer waardoor een dubbele verdiepingshoogte

werd gecreëerd. op de begane grond hebben wij één grote pui gemaakt om

openheid te creëren. op de twee daarboven gelegen bouwlagen zijn behalve de

‘at random’ geplaatste vensters hele grote raamopeningen gemaakt als etala-

ges met zicht op de onderwijsactiviteiten. het is een stoer, robuust gebouw, dat

tegelijkertijd transparantie en openheid bezit.”

Slimme trucs: die consequente, simpele constructieve opzet is gecombi-

neerd met slimme trucs om tot fraaie bouwkundige oplossingen te komen.

ton van rutten geeft een voorbeeld: “er is gekozen voor lage temperatuurver-

warming. daarbij maak je gebruik van het materiaal beton. maar het moet ook

netjes worden opgelost en geen allegaartje van hoeken, nissen, gaten, kabels

en leidingen worden. de verzwaarde stroken onder de breedplaatvloeren zijn

lager dan de overige vloervelden. we hebben dit echter opgevat als een ca-

deautje van het bouwsysteem door onder de hogere vloervelden elektrotech-

nische installatie, de brandinstallatie en akoestische voorzieningen te plaatsen.

Precies tot het niveau van de lagere verzwaarde stroken. Zo krijg je een prachtig

strak en zwart geverfd plafond, met een netto hoogte van 3,15 m van de 3,60 m

constructieve hoogte. datzelfde principe van cadeautjes van het bouwsysteem

geldt voor de verzwaarde balk bij de aula, waar we dankbaar de speelse verlich-

ting achter hebben gemaakt. in feite maak je doorlopend gebruik van de con-

sequentie van het systeem en sluit je daarop aan met de detaillering. daardoor

wordt zo’n interieur veel netter en strakker en is het niet langer die goedkoop

uitziende bouwdoos.”

een ander voorbeeld zijn de prefab betonkolommen die afgeronde hoeken heb-

ben, zodat het verzorgd en toch stoer toont. “als je praat over schoon beton,

dan wil je dat het aangieten van de gains netjes gebeurt. toch blijft dat zichtbaar

en daarom hebben wij een soort inkassing bedacht van 1 meter hoogte in de

hoek van de kolom en tevens de kleur van de vloer in de voet van de kolom laten

doorlopen. op die inkassing zijn teksten geplaatst van de historische figuur van

der meij, die met zijn polsstok een belangrijke brief overbracht. die polsstok-

brief is gefragmenteerd in het gebouw aangebracht.” als sprekend voorbeeld

kan ook het amfitheater bij de buitenbergingen worden genoemd. “dan kun

je er plompverloren gebouwtjes neerzetten of deze onderdeel maken van een

trappartij die als amfitheater dient. gewoon opgebouwd met standaard prefab

betonelementen. wederom heel simpel, maar zeer geslaagd als eindresultaat.”

Facilitair Centrum Noord te Alkmaar

Gemeente Alkmaar

Ton van Rutten bna

Begane grondinrichting

1495-02

I

02

121 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 13 14 15

A

B

C

D

E

F

G1

GA

GF

G9 G11 G15

D

A

D

B

B

A

C C

4 5 6

B

C

14 15

HELI, balkonverankering à la NormTEQ

Bijna alles wordtminder, maar het levert wel meer op!

Met het innovatieve HELI Balkonverankeringssysteem van

NormTEQ wordt het allemaal wat minder. Minder kosten,

minder beperkingen, minder overlast en zo kunnen we nog

wel even doorgaan. Maar u krijgt er veel, heel veel voor terug:

meer ruimte, meer tevreden klanten, meer vrijheid en meer

rendement. En dat is goed nieuws in deze barre tijden. Neem

geen genoegen met minder, maar ga snel naar NormTEQ.nl

NormTEQ BV • Spinelstraat 45, 7554 TW Hengelo • Postbus 222, 7550 AE Hengelo Telefoon 074 - 250 57 37 • Fax 074 - 250 33 21 • E-mail: [email protected]

meer rendementminder kosten

minder overlastminder beperkingen

minder arbeidsurenminder obstakels

minder bouwtijd

meer ruimte

meer vrijheid

meer tevreden bewoners

meer uitstraling

b:ton mei 2009

41

Dankbare massa: dergelijke details vallen de goede verstaander op. Ze-

ker de dagelijkse gebruikers van de school. toch gaat de zorgvuldige detail-

lering letterlijk en figuurlijk schuil achter de indruk die de imposante gevel

achterlaat. de architect legt uit: “de voorzijde van de school ligt aan een

ontsluitingsweg en mede vanwege de geluidsbelasting is gekozen voor een

betonnen gevel. een sandwichpaneel met een betonnen buitenblad van

13 cm dikte, isolatielaag en een betonnen binnenspouwblad. dat geeft

voldoende bouwfysische en akoestische massa. beton biedt als bouwmate-

riaal tevens de kans om er prachtige reliëfvormen mee te maken. ik wist dat

beton een prachtig materiaal is voor figuraties, maar ik ben zelf verrast hoe

gedetailleerd je kunt werken, tot blaadjes van luttele centimeters. het reliëf

is met rubber matten zeer zorgvuldig gefabriceerd. vervolgens zijn de pa-

nelen gepolijst en geïmpregneerd. Je zou niet zeggen dat het beton is. Zo

fraai is het.”

‘Concrete fairy-tale’: brtarchitecten spreekt van ‘concrete fairy-tale’.

in het reliëf zijn 391 vogels, 117 nestjes, 1523 takken en 3046 bladeren ver-

werkt. een symboliek voor het (uit)vliegen van leerlingen, het veilige broed-

nest van de school en het groeien vormingsproces. de gevel is bovendien

zeer fraai en levendig. “als je van veraf kijkt, lijkt het op licht marmer met het

craquelé-effect. nader je het gebouw dan zie je dat het reliëf door zonlicht

en schaduwwerking keer op keer verandert. vlak voor het gebouw zie je de

vormen van vogels, nestjes, takken en bladeren. de gevel bevat net als het

gebouw een beetje theatrale dramatiek. Zelfs op een grauwe dag is het nog

een gebouw dat zich krachtig op de stedelijke bühne aandient. om dit zo te

houden, is tegelijk met de opdracht voor productie en montage ook een on-

derhoudscontract afgesloten om het witte beton te beschermen tegen zaken

als graffiti. maar als een gebouw goed in elkaar steekt, dan wordt het ook zo

behandeld, is mijn ervaring.” misschien is er voor de onafhankelijke architec-

tuurrecensent maar één conclusie mogelijk: met vlag en wimpel geslaagd.

Inspiratie: Studenten, docenten en personeel ervaren het van der meij college

als een plezierig gebouw, met talrijke plekken voor sociale contacten, inspiratie

en creatieve activiteiten. dergelijke ongedefinieerde ruimten bepalen de bele-

ving van een schoolgebouw. Ze zorgen voor de eigen identiteit en nodigen uit

tot een gebruik dat vooraf niet is omlijnd. het gaat bij een school juist om het

ontwerp van die gemeenschappelijke ruimten.

het feit dat er maar zes theorielokalen zijn, onderstreept dit. het gebouw kent

sowieso een open opzet, waarbij alle praktijkrichtingen als een soort bedrijfjes

aan een boulevard in het gebouw zijn ondergebracht, een boulevard in de vorm

van het oneindig teken. op die manier presenteren de verschillende sectoren zich

aan andere leerlingen. twee grote vides vormen het hart van die oneindige plat-

tegrond. er zijn leerpleinen ontworpen, compleet met trappen, bordessen en tus-

senniveaus waar allerlei activiteiten kunnen ontstaan. het is een school- en werk-

gebouw, waarin je niet opgesloten raakt in denkwerelden of gebouwstructuren.

b:ton mei 2009

42

volste vertrouwen in gekleurd beton

Pigmenten worden al eeuwenlang ingezet voor het kleuren van bouwwerken. Pigmenten voor ce-

ment en kalkgebonden toepassingen dienen te voldoen aan de eisen vastgelegd in de Europese norm

EN 12878. Pigmenten die worden ingezet voor gewapend beton (categorie B) dienen aan aanvullende

eisen te voldoen. In de tijd is het pallet aan pigmentkleuren en -vormen aanzienlijk uitgebreid. De oude

norm liet het toepassen van andere pigmentvormen niet toe voor gewapend beton. De nieuwe norm

beschrijft, anders dan zijn voorgangers, ook het toepassen van andere pigmentvormen zoals vloei-

bare pigmenten voor gewapend beton. De toepassing van gecertificeerde pigmenten volgens EN 12878

voor gewapend beton schenkt de branche en de markt het volle vertrouwen om te werken volgens de

juiste regelgeving en te kunnen rekenen op hoogwaardig gekleurd beton.

techniek:

ruimere mogelijkheden met en 12878 en vloeibare pigmenten

b:ton mei 2009

43

voor gekleurd beton wordt vaak pigmentpoeder ingezet. Pigmentpoeder is van

alle typen pigmenten in het algemeen het meest aantrekkelijk in prijs. voorts

liet de vroeger geldende din 53237 ‘Pigment voor inkleuring van cement- en/

of kalkgebonden bouwstoffen’ enkel de inzet van poederpigment toe, indien

gewapend beton moest worden ingekleurd. deze norm gaf aan dat pigment-

preparaten, die voor inkleuring van gewapend beton worden ingezet, niet

meer dan 0,5% wateroplosbare bestanddelen en maximaal 0,1% chloride mo-

gen bevatten. deze grenswaarden moeten garanderen dat door de pigment-

preparaten geen zouten of andere stoffen in het gewapend beton komen, die

de wapening kunnen aantasten. aangezien alle gangbare pigmentpreparaten,

zoals vloeibaar pigment, pigment granulaten en compacte pigmenten, meer

dan 0,5% wateroplosbare bestanddelen bevatten, werden deze bij voorbaat

uitgesloten voor inkleuring van gewapend beton. alleen pigmentpoeder bleef

over, tenminste de poeders van producenten, die een zoutgehalte van maxi-

maal 0,5% en een chloridengehalte van maximaal 0,1% garanderen, zoals de

bayferrox® pigmenten van lanxess deutschland gmbh.

Nieuwe kansen: de oude norm stond andere oplossingen, zoals vloeibare

pigmenten, in de weg voor de toepassing gewapend beton. ondanks het feit

dat additieven, die worden gebruikt door producenten voor vloeibaar pigment,

absoluut niet corrosief zijn of op de één of andere manier schadelijk zijn voor de

wapening. de oude norm maakte geen onderscheid tussen ‘goede’ en ‘slechte’

wateroplosbare bestanddelen. gelukkig geldt sinds 1999 din en 12878. deze

norm benadert de zaak iets anders en biedt ruimte aan andere pigmentpre-

paraten zoals granulaat en vloeibare pigmenten. alhoewel dezelfde limiet van

0,5% wateroplosbare bestanddelen geldt, staat het een verhoging van de limiet

toe tot 5,0% gebaseerd op het vaste stofgehalte, wanneer de wateroplosbare

bestanddelen van de pigmentpreparatie voldoen aan de eis din en 934-2, de

norm voor betonadditieven. dit maakt het mogelijk om kwalitatief hoogwaar-

dige pigmenten en toegestane additieven, inclusief vloeibare pigmenten en

granulaat, in te zetten voor inkleuring van gewapend beton.

belangrijke voorwaarde hiervoor is wel dat het preparaat wordt getest of het

aan de gestelde eisen voldoet, op de in de norm gedefinieerde standaard test-

methode en gecertificeerd wordt door een erkend proefinstituut. ook geldt

de eis dat een standaard test voor de afzonderlijke pigmentpreparaties is uit-

gevoerd. wanneer een pigment of pigmentpreparaat voldoet aan de eisen, dan

mag het worden ingezet voor gewapend beton.

Kleur bekennen: de huidige norm en daarmee de potentiële inzet van meer

pigmenttypen opent perspectieven voor gekleurd prefab beton. Zeker in de

wetenschap dat prefab beton vrijwel altijd met staal wordt gewapend. uiter-

aard blijft de toepassing van pigmentpoeder nog steeds een aantrekkelijke

optie. temeer daar voor het handmatig doseren van pigmentpoeder, dat een

secuur werk is, vandaag de dag hulpmiddelen bestaan, zoals de levering van

pigmentpoeders in kleine zakjes en zelfs in wateroplosbare zakjes. en dan zijn

er nieuwe producten van harold Scholz & co. gmbh, zoals vloeibare pigmenten

voor niet-gewapend beton én vloeibare pigmenten speciaal voor de inkleuring

van gewapend beton. met de vloeibare pigmenten is een pigmentpreparaat

beschikbaar dat de productie van gekleurd prefab beton op een hoog niveau

brengt. dit is van belang voor opdrachtgevers en architecten die op zoek zijn

naar gekleurd prefab beton. het wordt nog mooier als nederland kleur bekent,

als men durf aan de dag legt om voor gekleurd prefab beton te kiezen. vraag

uw pigmentleverancier naar de mogelijkheden.

b:ton mei 2009

44

ineke key fotografie

b:ton mei 2009

45

vooruitlopend op de omlegging van de Zuid-willemsvaart ten oosten van

’s-hertogenbosch, wordt in de a59 ter hoogte van knooppunt hintham een

brug gebouwd, die daarmee ruimte geeft voor het toekomstige kanaal. de

brug wordt gebouwd door de bouwcombinatie infra2, die ook de verbreding

van de a2 bij ’s-hertogenbosch uitvoert.

de vereiste doorvaarthoogte en de al eerder vastgestelde hoogteligging

van de a59, maakten een zeer slanke constructie van maar 1,5 meter nood-

zakelijk bij een hoofdoverspanning van 53 meter. daarom is gekozen voor het

Spanbeton®-3P-systeem.

aan dit (3P) systeem is bij dit project een extra ontwerpoplossing toegevoegd:

een draagconstructie voor het liggersysteem zonder onderslagbalken. omdat

de liggers ter plaatse van de middensteunpunten nagenoeg kop aan kop wer-

den geplaatst, was de toepassing van een brede natte knoopverbinding geen

optie. er is daarom gekozen voor maximale uitnutting van het hoogwaardige

beton in de massieve einden van de kokerliggers in combinatie met voorspan-

ning. door de voegen tussen de liggereinden lokaal over de gehele hoogte te

vullen en voor te spannen, werd als het ware een inwendige pijlerbalk verkre-

gen die de oplegkrachten over de kolommen kan verdelen. Zo is het 4P systeem

verkregen, waarbij het brugdek rust op cirkelvormige kolommen met een on-

derlinge afstand van 3,0 m.

in de vorige uitgave van b:ton (januari 2009) is uitgebreid op deze techniek en

dit project ingegaan, ondersteund door beeldmateriaal van dit, maar abusie-

velijk ook van een ander project. om duidelijkheid te scheppen en een goed

overzicht te bieden, bij deze de nieuwe brug in volle glorie.

Snel, slim en slank

b:ton mei 2009

46

Het gebied rond treinstation Den Haag Centraal gaat ingrijpend veranderen. Het Anna van Buerenplein

wordt een levendig ontmoetingspunt met een open uitstraling. Onder het plein komt een ondergrondse

parkeergarage met ruimte voor minimaal 960 auto’s. Deze garage - met een funderingsvloer van bijna

12.000 m3 - wordt gerealiseerd op een plek die gerust als ‘lastig’ bestempeld mag worden. Zo loopt er

een tramviaduct dwars over de toekomstige garage. door liliane verwoolde

uitdaging om het onmogelijke mogelijk te maken

b:ton mei 2009

47

de drielaagse parkeergarage - van 100 x 100 m² - is aan alle kanten omgeven

door bebouwing. een tunnel verbindt de ondergrondse garage met de toe-

komstige parkeergarage onder het koningin Julianaplein. daarnaast komt er

een verbinding met de vernieuwde parkeergarage onder new babylon. ballast

nedam engineering, het ingenieursbureau van ballast nedam, combineerde

prefab beton met in situ beton om dit ambitieuze plan te realiseren.

Ontwerpfase: in mei 2005 ligt het voorontwerp op tafel bij ontwerp -

leider frank Schuitemaker en ontwerper rogier van vught van ballast nedam

engineering. hierin zijn volstort hko-liggers voor de nulvloer opgenomen en

kanaalplaten met druklaag voor de onderste twee verdiepingsvloeren. het

is het startschot voor een intensief denktraject, dat begint bij de nulvloer.

Schuitemaker: “deze laag moet straks de drukte op het plein en de belas -

tingen van lichte vrachtauto’s op kunnen vangen. de volstortliggers met druk-

laag zorgen hier voor een stevige ondergrond. op deze manier levert zelfs de

opbouw van een kermis hier straks geen problemen op.”

Uitdagingen: verdiepingshoge ronde kolommen met daartussen hoedliggers

ondersteunen de parkeergarage. van vught: “er is in de ontwerpfase gekozen

voor ronde kolommen omdat deze een prettiger aanblik geven dan vierkante,

hoewel dit constructief lastiger is.” een verstandige keuze, want verder bleken

er maar heel weinig vrije keuzes gemaakt te kunnen worden. Zo ongeveer elke

keuze moest een probleem oplossen. de stramienmaat van de kolommen

- 15 x 5,18 m - werd bepaald door de te parkeren auto’s en de beperkte con-

structiehoogte bepaalde de keuze voor het ‘gerberliggersysteem’ in de hoed-

liggers. toen bleek dat de druklaag van de volstortliggers alleen kon worden

gestort met de ondersteuning van een groot aantal zware stempels, werd

gekozen voor gefaseerd storten. door in twee fases te storten - eerst de balk-

stroken en daarna het veld van de volstortliggers - kon het aantal stempels

worden beperkt. door de grote vloersparingen van de hellingbanen en trap-

penhuizen was bovendien de schijfwerking in de vloeren een uitdaging. dit

werd ondervangen door de verwerking van aanvullende druklaagwapening

in de kanaalplaat.

Parkeergarage onder tramviaduct

b:ton mei 2009

49

Bouwput: halverwege 2006 werden de bestaande parkeergarage en funde-

ring tot drie meter onder naP gesloopt. bij de sloop van deze fundering werd

een grote puinbrekerinstallatie ingezet. de puinbrekerinstallatie verpulverde

het puin en scheidde tegelijkertijd beton en staal. na deze sloopwerkzaamhe-

den konden de damwanden voor de bouwkuip worden aangebracht. niet min-

der dan 125 groutankers moeten voorkomen dat de damwanden zich door de

gronddruk horizontaal gaan verplaatsen. om de verticale verplaatsing van de

bouwput tegen te gaan, werden vanaf drie meter onder naP bovendien 775

gewi-trekankers - elk met een lengte van 18 m - aangebracht. toen was de tijd

rijp om met graafmachines en vrachtwagens de bouwput uit te graven tot een

diepte van ruim zeven meter onder naP.

Tramviaduct: ondergronds bouwen in het hart van den haag is op zich al

een hele uitdaging. maar de constructie werd nog extra bemoeilijkt door de

trambaan, die precies daar liep waar de bouwput was gepland. het tramvia-

duct besloeg maar liefst één derde van de bouwput en was al in gebruik. “dat

heeft ons en de uitvoering heel wat denkwerk bezorgd,” bekent Schuitemaker.

“wij kregen ermee te maken door de stabilisering van de 15 m hoge viaductko-

lommen in de bouwfase. de uitvoering stuitte op een andere moeilijkheid: de

beperkte werkhoogte onder het viaduct in alle stadia van de bouw. onder een

viaduct werken met prefab is een uitdaging, omdat je hier geen grote hijskraan

kunt inzetten. maar ook hier hebben we een oplossing voor gevonden. we

vwhebben een reachstacker omgebouwd. dit hijsvoertuig, dat normaal contai-

ners verplaatst, heeft de prefab onderdelen moeiteloos en zonder hijshoogte

naar hun plaats vervoerd. Zo konden we ook onder het viaduct prefab beto-

nelementen plaatsen.”

Ontzanden: op het werkterrein anna van bueren - ingeklemd tussen het

treinstation en grote overheidsgebouwen - was geen ruimte voor een zand-

depot. om dit opslagprobleem op te lossen ontwierp ballast nedam Specia-

listisch grondverzet - speciaal voor dit doel - een ontwateringsinstallatie. met

deze installatie konden de laatste vier meters zand als zand/water mengsel uit

de put worden gezogen en via een leidingennetwerk langs het busstation en de

openbare weg naar de ontwateringsinstallatie worden geperst. hier werd het

zand van het water gescheiden, waarna het water werd teruggepompt in de

bouwput en het zand per vrachtwagen werd afgevoerd.

Bouwen parkeergarage: na het storten van de onderwaterbetonvloer en

het leegpompen van de put kon vanaf april 2008 de bouw van de eigenlijke

parkeergarage beginnen met het storten van de betonvloer. daarna werden

kolommen, hoedliggers, kanaalplaten en hko-liggers in grote hoeveelheden

door haitsma beton geproduceerd en aangevoerd en op het werk op en in

elkaar gemonteerd. voor de prefab elementen werden speciale randbalken

geplaatst en er werden talloze funderingsvoorzieningen getroffen, om de be-

bouwing en openbare ruimtes boven de parkeergarage veilig te stellen. Zo

werden er onder andere 280 tubexpalen ingezet.

Voltooiing: ondertussen verkeert de parkeergarage in het afbouwstadium.

er moet nu nog een doorgang worden gemaakt met de parkeergarage onder

new babylon. vloeren, (dam)wanden, kolommen, balken en plafonds moeten

nog een coating krijgen. de toeritten moeten nog worden voorzien van pre-

fab voorzetwanden en glaspanelen en de elektrische, mechanische en sanitaire

installaties moeten worden aangesloten. maar in het najaar zal Parkeergarage

anna van buerenplein worden opgeleverd

b:ton mei 2009

50

woon- en kantoortorens Symphony amsteradam

Aan de Amsterdamse Zuidas worden een woon-

en kantoorgebouw van ieder 105 meter hoogte

afgebouwd: een symfonie van volume, kleur en

materialen. Om snel te bouwen koos MAB Deve-

lopment Nederland BV voor een prefab construc-

tie waarbij de buitengevels in sandwichmetsel-

werk uitgevoerd dienden te worden. Terwijl de

aannemerscombinatie Dura Vermeer en Boele &

van Eesteren aan de ondergrondse parkeerlagen

werkte, werd de engineering en productie van de

prefab sandwichgevels ter hand genomen. Naad-

loos ging de bouw van in situ naar prefab beton.

Binnen vijf maanden na het gereedkomen van

de parkeerkelder waren de twee torens wind- en

waterdicht: een bouwtijdbesparing van driekwart

jaar. door martiJn van den bouwhuiJSen

Snel de hoogte in met prefab sandwich-gevels

b:ton mei 2009

51

Just-in-time: de ruimte op de bouwplaats was beperkt. het was moeilijk om

naast de in opbouw zijnde constructie, materiaal en materieel op te slaan. om

toch snel te kunnen werken en de faalkosten te beperken koos de bouwcombi-

natie ervoor om zoveel mogelijk in prefab uit te voeren. dit betekende dat het

oorspronkelijk constructieve ontwerp van van rossum raadgevend ingenieurs

door aveco de bondt, samen met hurks delphi engineering werd omgezet naar

een prefab variant. opmerkelijk in deze variant was de keuze voor sandwich-

gevelelementen. deze elementen bestaan uit een binnenblad van beton, een

thermische isolatielaag, een luchtspouw en een buitenblad van hele bakstenen.

er is voor een luchtspouw gekozen zodat het buitenblad optimaal kan reageren

op vocht- en temperatuurwisselingen. daarnaast was de keuze voor volvloeren

in het woongebouw ook bijzonder. in deze vloeren is de riolering, luchtbehan-

deling, sprinkler en deels het elektra verwerkt. in de fabriek werden de alumi-

nium beglaasde puien in de sandwichelementen aangebracht. dit betekent

dat de woontoren in een ritme van drie dagen en de kantoortoren in een ritme

van vier dagen per bouwlaag wind- en waterdicht werden. dit alles zonder enig

steigerwerk. hurks oosthoek kemper, hurks beton en westo Prefab beton

Systemen leverden de geprefabriceerde onderdelen voor het casco en de gevel.

de prefab betonfabrikanten produceerden strak aan de maat met afwijkingen

van minder dan vier millimeter. door de elementen just-in-time aan te voeren

werden de drie torenkranen maximaal ingezet. bouwen met deze methode be-

tekende ook dat men minder afhankelijk was van de buitenomstandigheden.

het project kende slechts een halve dag onwerkbaar weer.

architectenbureau de architekten cie. uit amsterdam maakte het ontwerp van

de woon- en kantoorgebouwen Symphony, die binnenkort worden opgeleverd.

het opvallende resultaat mag er zijn. langs de snelweg a10 prijken twee torens

die niet zouden misstaan in bijvoorbeeld het new Yorkse manhattan. de een-

heid tussen de gebouwen wordt door materiaalkeuzes en raster benadrukt. in

de gevels is veel baksteen verwerkt in verschillende kleuren en verbanden. de

onderste verdiepingen worden gekenmerkt door een ruwere donkere steen, de

overige verdiepingen kennen een overgang van een licht oranje naar een deels

wit geglazuurde steen. opvallend is dat de voegen tussen de elementen nage-

noeg niet opvallen. deze zijn met twaalf millimeter gelijk aan de voegbreedte

tussen de stenen onderling. ook de kleur van de voegen is op elkaar afgestemd

zodat wisselingen in kleurvlakken niet voorkomen.

NO

E-B

ekis

tin

gte

chn

iek

b.v

.Po

stb

us

25

,4

24

0C

AA

rkel

Tel.

(01

83

) 56

98

88

, Fax

(01

83

) 56

33

17

E-M

ail

info

@n

oe.n

l,w

ww

.no

e.n

l,w

ww

.no

e.c

om

pla

st

NOE geeftuw werk structuur

plast

Structuur in uw werkNOE-Bekistingtechniek is deleverancier/producent vanhet product NOENOE staat voor uitpolyurethaan geprodu-ceerde structuurmatten diein een bekisting bevestigdworden om uiteindelijk deafdruk van de structuurachter te laten in een beton-element.

NOE structuurmattenworden toegepast in prefabbeton, maar worden ooksteeds vaker toegepast bij inhet werk gestorte betonpro-jecten. Naast een leverings-programma van meer dan100 standaardstructurenzien we een toename in deproductie en levering vaneigen ontwerpen en specialestructuren.

Met deze ervaringen vindt uin NOE een goede partner inde ontwikkeling en verwe-zenlijking van een door uontworpen structuur ofbetonvorm.

Wenst u meer informatie ofzijn er specifieke wensen ophet vlak van betonstructu-rering, vraag dan onzeNOE catalogus aan ofneem contact op met eenvan onze NOE specia-listen.

NOE structuurmattengeven betonoppervlaktenvorm en structuur. NOElaat zich eenvoudig toepas-sen in de prefabbeton in-dustrie, evenals bij werkenwaarbij beton in het werkgestort wordt.

Meer dan 100 standaard-structuren leverbaar

houtnerfnatuursteenmetselwerkpleisterwerkgebouchardeerdestructurenantislipgrafische structurenvrije, artistieke structuren

plast.plast

plast

plast

plast

plast

plast

�

�

�

�

�

�

�

�

b:ton mei 2009

53

grachtenstadde laak: krachtiglijnenspelordent variatie

Ons complete assortiment vindt u op www.envo-fix.nl

ENVO-FIX BV, Tel.: 0172 - 61 22 88, [email protected]

Praxifix-S

Dé afstandhouder voor uw schoon werkprojecten!

- minimale afdruk in het betonoppervlak door puntige pootjes

- voor zowel horizontale als verticale toepassingen geschikt

- goede stabiliteit en excellente beton doorstromingseigenschappen

- groot klembereik voor staafdiameters van 6 t/m 20 mm

- verkrijgbaar voor betondekking van 20 t/m 60 mm

OP AFSTAND DE BESTE

Adv-praxifixs-200x130.indd 1 29-04-2009 16:18:14

adv.

Adverteren in B:ton? Bel Volcano: 076 560 88 44

www.volcanoadvertising.com

b:ton mei 2009

55

met zo’n 6000 woningen en woningdichtheid van 45 wonin-

gen per hectare, is een openbare ruimte op voorhand van we-

zenlijk belang voor het functioneren van zo’n stadsdeel. hoe

fraai de architectuur van de woningen ook is, de bewoners

maken veelvuldig gebruik van de straat. daarom heeft west8

urban design & landscape architecture uit rotterdam bij de

planvorming gekozen voor een klassiek stratenpatroon met

voldoende overzicht en duidelijkheid. niet een veelheid aan

functies invullen met allerlei voorzieningen en zo de schaarse

ruimte versnipperen, maar een herkenbaar straatprofiel met

vanaf de voordeur: stoep, rijweg en brede (speel)stoep. in fei-

te kunnen de bewoners alle kanten op met zo’n straatprofiel,

dat zij zelf qua gebruik kunnen invullen.

om dat rustige profiel en patroon te benadrukken is gekozen

voor mooie strakke lijnen, uitgevoerd in zeer zware antra-

cietkleurige betonbanden. deze betonbanden zijn ook extra

hoog om het spelen op de trottoirs veilig te maken. Ze vor-

men op die manier niet alleen een functionele en esthetische,

maar ook een handige oplossing. tevens zijn op de hoeken

speciale inritelementen gekomen, zodat men eenvoudig het

trottoir op en af kan rijden met wandelwagen, rollator of rol-

stoel. uiteraard zijn de inritbanden wel zodanig gedetailleerd,

dat ze fraai in het lijnprofiel passen.

Harmonie: dezelfde fraaie lijnwerking is bereikt bij de kade-

muren. een grachtenstad als de laak telt honderden meters

kademuur, die consequent zijn afgedekt met donkergrijze be-

tonnen kade-elementen. op die manier ontstaat een harmo-

nie met de betonbanden in het straatprofiel. omdat de kade-

muren veelal schuin omhoog lopen en dan de hoek omgaan,

is sprake van bijzondere driedimensionale elementvormen.

eveneens bijzonder zijn de bijpassende uitstroomelementen

om het regenwater vanuit de molgoten in de woonstraten op

de grachten te lozen. om de lijnwerking te perfectioneren

zijn veel betonbanden en kade-elementen op maat gemaakt.

omdat in de praktijk doorgaans maatverschillen optreden, is

gebruik gemaakt van passtukken om de beoogde superstrak-

ke lijnen te garanderen. nijmeegse betonindustrie de hamer

heeft de betonbanden en kade-elementen vervaardigd.

het oogt paradoxaal: enerzijds de grote variatie in de grach-

tenstad aan architectuur en menselijke activiteiten en ander-

zijds de ordening en rust van de bestrating en kademuren. in

elk geval leidt het ertoe dat er een hoogwaardige openbare

ruimte is gekomen als podium voor het intensieve en gevari-

eerde gebruik.

Er zit meer dan genoeg variatie en leven in de drukke grachtenstad De Laak in de wijk Vathorst in

Amersfoort. Genoeg reden om de openbare ruimte rustig en sober te houden. Maar wel met een mooie

overzichtelijkheid en met veel kracht. Mede dankzij het lijnenspel van de brede betonbanden en strak-

ke betonnen kade-elementen. door Paul engelS

grachtenstad de laak: krachtig lijnenspel ordent variatie

b:ton mei 2009

56

beton één van de alternatieven voor fout hout

in jachthaven akkrum valt veel te winnen

“er is nog heel veel te winnen in ons land waar het gaat om de toepassing van fout

hout,” opent ir. caspar bosma namens de Stichting hardhoutalternatieven. hij is

initiatiefnemer en projectcoördinator van de permanente expositie op het pas-

santeneiland van jachthaven tusken de marren, met daarin de proeftuin met al-

ternatieven. de ‘expo’ moet beoordelaars en inkopers in één rondgang duidelijk

maken dat er alternatieven zijn voor niet gecertificeerd tropisch hardhout. breder

gezegd: fout hout, dat nu nog massaal voor beschoeiingen, steigers, meerpalen

en andere toepassingen in de waterbouw en gww-sector wordt gebruikt. naar

schatting verwerkt nederland jaarlijks alleen al meer dan 600.000 m3 gezaagd

tropisch hout. dan praat je over ontbossing en kap van regenwouden. volgens

gegevens van greenpeace worden er wereldwijd 300 voetbalvelden oerbos per

uur gekapt. “het is belangrijk dat we waarde aan een bos toekennen zodat het

niet gekapt wordt. keurmerken helpen daarbij. we gaan daardoor selectiever

met hout om. daarnaast is het belangrijk dat we alternatieven voor fout hout

aandragen. omdat hiervan vaak de kennis ontbreekt, is deze proeftuin opgezet.

dan kan men zien wat er aan meer verantwoorde mogelijkheden te koop is.”

De jachthaven Tusken de Marren in Akkrum is niet alleen meer het domein van de watersporters. Het is

nu ook het toneel van bouwopdrachtgevers (gemeenten, particulieren), architecten en aannemers. Bij

wijze van spreken op een postzegel zijn namelijk 32 alternatieven voor fout (hard)hout toegepast bij de

permanente expo in deze jachthaven. Daaronder extra dunne prefab betonnen damwanden, waarmee

een deel van de beschoeiing maatschappelijk verantwoord is gerealiseerd. door Paul engelS

b:ton mei 2009

57

het is op zich natuurlijk best lastig, omdat juist in de gww en waterbouw het

gebruik van hardhout een min of meer vastgeroeste gewoonte is geworden.

caspar bosma: “wij hebben met deze proeftuin het huiswerk van veel mensen

overbodig gemaakt. in plaats van zich te moeten buigen over potentiële verant-

woorde keuzes, staan ze hier op een rijtje. van prefab beton tot drie typen staal

en van kunststof in allerlei soorten tot goede typen hout. want het is niet de

bedoeling dat we hout uitbannen. alleen fout hout. in dit licht moet men ook

de andere materialen dan hout beoordelen.”

Superdunne damwand: een speciale plek in dit spectrum is er voor de

SPX, een prototype van de superdunne damwand van hogesterkte beton

van fabrikant Spanbeton. “naar onze overtuiging past dit product perfect in

de proeftuin. feitelijk is beton een eitje als het om de vereiste constructieve

oplossingen gaat. beton is een sterk, onderhoudsarm materiaal dat veelal een

constructieve voorsprong bezit op andere alternatieven, waar je toch even aan

moet rekenen of ze technisch voldoen en lang genoeg meegaan. deze proef-

tuin is een eerste stap om te laten zien dat er alternatieven zijn. we gaan die

in de tijd volgen. daardoor ontstaat een schat aan waardevolle kennis. maar

in de toekomst verwachten wij de expositie uit te breiden met nieuwe projec-

ten van grotere schaal, waarbij bijvoorbeeld ook zeewater, grotere diepte- en

hoogteverschillen van rivieren onder de loep worden genomen. we zijn in

akkrum bescheiden maar overtuigend gestart en willen de moeilijkheidsgraad

geleidelijk gaan opvoeren.”

de jachthaven in akkrum is een behoorlijk grote passantenhaven met 400 lig-

plaatsen, 15 steigers en 450 meerpalen. bovendien is de grondslag met vettige

klei uitermate geschikt om hier materialen adequaat op hun eigenschappen te

testen. “de proeftuin is 100% praktijk. natuurlijk moet je wel in de context van

de jachthaven blijven en er geen allegaartje van maken. er zijn vast wel meer

alternatieven te verzamelen, maar deze reikwijdte is al behoorlijk groot. Zeker

om te voorkomen dat wij in nederland door blijven gaan met fout hout.”

Vertrouwen: caspar bosma is blij dat de prefab betonfabrikant wilde mee-

doen aan de permanente expo. Ze moesten toch speciaal de korte damwanden

fabriceren. we wilden beton er graag bij hebben als bewezen technologie. en

het zijn producten die zijn toegespitst op hun functies en daarmee veel vertrou-

wen wekken voor nu en de langere termijn.”

de werkzaamheden aan de jachthaven en proeftuin zijn door aannemer leem-

burg vrijwel afgerond en 5 juni vindt de open dag c.q. feestelijke opening plaats.

caspar bosma besluit: “wij zijn in feite met deze expositie in het gat gespron-

gen dat de overheid liet vallen. want je moet natuurlijk ook goede voorlichting

geven, wil je het niet-duurzame gedrag van mensen veranderen. die voorlich-

tingstaak hebben wij opgepakt, samen met de partijen die alternatieve materi-

alen hebben aangereikt. het is nu aan degenen die dergelijke materialen kiezen

om over hun (houten) schutting te kijken en nieuwe wegen te ontdekken. dat

begint in akkrum.”

Expo Duurzame WaterbouwDamwand rondom Eiland

8 meter boxen7 meter boxen

Damwandkunststof 1

16 m.

steenbestorting

Damwandtot waterniveau

hergebruik10 m,

Damwandstaal 1, 2 en 3

15 m,

Damwandbeton5 m,

Damwand9 FSC-houtsoorten

45 m.

Damwandkunstst 2 - 5

20 m.

Damwandhergebruik uit N-oever

30 m,

DamwandH2H Angelim

19 m.

Lariks5 m.

Overzicht19 maart '09

Paalschot5 m.

Gemodificeerd hout 15 m.

ineke key fotografie

b:ton mei 2009

58

colofon:bfbn

Postbus 194

3440 ad woerden

tel: 0348 484484

fax: 0348 484450

e-mail: [email protected]

internet: www.bfbn.nl

Secretariaat:

bfbn, drs. J.m. van der wurf

Hoofdredactie:

Paul engels

Redactie:

volcano creatieve communicatie en bfbn

Redactiecommissie:

mevr. h. de kruijf

ing. w.g. van der garde

ing. S.J. de boer

r. heijnen

drs. ing. b.J.w.m. van melick

ir. a.P. Pielkenrood

mevr. c. Zwijsen

Aan B:ton werkten mee:

auteurs:

Paul engels,

liliane verwoolde,

martijn van den bouwhuijsen

Uitgever:

volcano creatieve communicatie

Postbus 4768, 4803 et breda

tel: 076 560 88 44, fax: 076 560 88 40

bladmanager: kostas Sfirtsis

traffic: marloes boogaard

Concept/vormgeving & productie:


marieke van leijenhorst,

victor de Zeeuw

Advertentie exploitatie:


Postbus 4768, 4803 et breda

tel: 076 560 88 44, fax: 076 560 88 40

kostas Sfirtsis

Fotografie/illustraties:

ineke key fotografie, henk Snaterse

en anderen

Cement&BetonCentrumwww.cementenbeton.nl

Beton is grijs/groen

BetonkernactiveringDoor intelligent gebruik van de thermische massa van beton kan het energie-gebruik in gebouwen drastisch worden gereduceerd. Thermische massa optimaliseert de voordelen van gratis zonnewarmte, vertraagt en dempt piek-temperaturen en reduceert het energieverbruik voor verwarming en koeling. Door het verminderde energieverbruik draagt beton bij aan beperking van de CO2-uitstoot, de hoofdveroorzaker van het broeikaseffect.

Beton is veel meer dan een duurzaam, constructief bouwmateriaal. De thermische kwaliteiten kunnen bijdragen aan een comfortabel en energiezuinig binnenklimaat. Zo ontstaat toegevoegde waarde.

Dat vergt een nieuwe manier van denken. Het bouwkundig en installatie-technisch ontwerp moeten worden afgestemd op het actief inzetten van thermische massa. Integratie van architectuur, constructie en klimaatinstal-latie is de grote opgave van de komende jaren.

Het Cement&BetonCentrum ontplooit activiteiten om deze integratie van ruimte, materiaal en installatie te bevorderen. Door kennisontwikkeling en kennisoverdracht. Zo werd ook de basis gelegd voor akoestische betonvloeren met betonkernactivering. Publicaties vindt u op onze website www.cementenbeton.nl.

Prefab Betonnen Elementen

Prefab Betonnen Elementen Riboton B.V. richt zich op ondernemingen in de woningen utiliteitsbouw in

Nederland. De productie bestaat uit het produceren van galerijplaten, balkon-

platen, trappen, bordessen, kolommen, balken, daken etc. in geconditioneerde

omstandigheden. Met prefab materialen kan in een kortere tijd een hoge kwaliteit

behaald worden, wat uiteraard gunstig is voor de lengte van het bouwproces.

Voor meer informatie, bel 0172 - 406 200 of kijk op

www.riboton.nl.

www.riboton.nl

• galerijplaten & balkonplaten

• trappen & bordessen

• kolommen & balken

• bergingsdaken

Woon- en Kantoortorens "Symphony" Amsterdam

WoontorenOppervlakte: 15.000 m2

Hoogte: 105 meter Verdiepingen: 29Productietijd: 10 maandenMontagetijd: 4 ½ maand

Hoofdaannemer: Bouwcombinatie Symphony VOF (Boele & van Eesteren / Dura Vermeer)Architect: de Architecten CieConstructeur: Van Rossum raadgevend ingenieurs Aveco de Bondt

KantoortorenOppervlakte: 40.000 m2

Hoogte: 105 meterVerdiepingen: 27Productietijd: 10 maandenMontagetijd: 4 ½ maand

Ja, u ziet het goed. Ja, u ziet het goed. Ja, u ziet het goed. Ja, u ziet Dit is écht prefab

Verbaasd? Dat kunnen we ons voorstellen. Maar wij

bij Hurks beton / Hurks oosthoek kemper vinden al een

poosje dat je boven de 60 meter niet meer traditioneel

moet willen bouwen. Waarom? Wat dacht u alleen al van

de logistieke rompslomp (lees: faalkosten) op de bouw?

Zeker in stedelijke gebieden is steeds minder ruimte

beschikbaar. Wat is er dan mooier dan dat wij uw casco

aanvoeren, compleet met kozijnen en glas en voorzien van

alle benodigde uitsparingen voor de afbouw?

Wij hebben in onze fabrieken alle voorzieningen om kant en klare

(sandwich-)elementen te maken. Zelfs voorzien van metselwerk. Dus nog

meer mogelijkheden. De logistieke uitdaging die daarbij hoort ligt bij ons,

niet bij u. Geen steigers op de bouw. Geen nadelige invloed van weer en

wind. Het casco wordt wind- en waterdicht geleverd. Dat is een groot

voordeel. Bouwen met de Hurks prefabbetonbedrijven levert tussen

de 30 en 60 procent snellere bouwtijden op! Dat leest u goed. Hoe we

dat zo zeker weten? Dat komt doordat we binnen de groep niet alleen

Hurks beton / Hurks oosthoek kemper hebben, maar ook Hurks delphi

engineering. We zijn dus in staat om een compleet project te engineeren,

er de perfecte betontechnologie aan te koppelen en het in eigen beheer

te produceren en te monteren. De complete ruwbouw inclusief beglazing

in één hand, dus. Mocht u het nu nog steeds niet geloven, neem dan

zeker eens contact met ons op. Binnen Hurks beton / Hurks oosthoek

kemper is er altijd wel iemand die met u de voordelen van onze manier

van bouwen door wil nemen. En onze manier is ‘Bouwen in Prefab’.

www.hurks.nlT +31 (0)13 465 99 [email protected]

T +31 (0)40 230 95 [email protected]

T +31 (0)40 294 49 [email protected]

HUR 081599 adv. beton-FC.indd 1 15-05-2009 16:04:35

Software voor Engineering Bton mei WEB.pdf · 30: hoog, hoger, hoogst 36: goud in handen... en het kost bijna niets 38: uitstekende resultaten op van der meij college 42: techniek:

Documents