Top Banner
S¨ GN ĐÚNG VÀ SAI S¨ Bài gi£ng đi»n tß Nguy„n Hng Lºc Trưng Đ/i hc Bách Khoa TP HCM Khoa Khoa hc øng dng, bº môn Toán øng dng TP. HCM — 2013. Nguy„n Hng Lºc (BK TPHCM) S¨ GN ĐÚNG VÀ SAI S¨ TP. HCM — 2013. 1 / 30
33

Số gần đúng sai số

Sep 05, 2015

Download

Documents

NhưHoaMạc

Tài liệu nói về các phương pháp làm tròn số.
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
  • S GN NG V SAI SBi ging in t

    Nguyn Hng LcTrng i hc Bch Khoa TP HCM

    Khoa Khoa hc ng dng, b mn Ton ng dng

    TP. HCM 2013.Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 1 / 30

  • S gn ng v sai s Nhng khi nim c bn

    Nhng khi nim c bn

    nh ngha sai lch gia gi tr gn ng v gi tr chnhxc c gi l sai s.

    nh nghaS a c gi l s gn ng ca s chnh xc A,k hiu l a A (c l a xp x A) nu a khc Akhng ng k v c dng thay cho A trongtnh ton.Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 2 / 30

  • S gn ng v sai s Nhng khi nim c bn

    nh nghai lng = |a A| c gi l sai s tht sca s gn ng a.

    Trong thc t, do khng bits chnh xc A, ta c lng mt i lng dnga cng b cng tt tha iu kin |A a| 6 ac gi l sai s tuyt i ca s gn ng a.

    Ch . Trong thc t ta s k hiu A = a a.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 3 / 30

  • S gn ng v sai s Nhng khi nim c bn

    nh nghai lng = |a A| c gi l sai s tht sca s gn ng a. Trong thc t, do khng bits chnh xc A, ta c lng mt i lng dnga cng b cng tt tha iu kin |A a| 6 ac gi l sai s tuyt i ca s gn ng a.

    Ch . Trong thc t ta s k hiu A = a a.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 3 / 30

  • S gn ng v sai s Nhng khi nim c bn

    nh nghaSai s tng i ca s gn ng a so vi s chnhxc A l i lng a c tnh theo cng thca =

    |A a||A| .

    Ch . Trong nhiu trng hp, nu khng bit Ata c th thay th a =

    a|a|100%

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 4 / 30

  • S gn ng v sai s Nhng khi nim c bn

    V d 1. Gi s A = pi; a = 3.14. Do3.13 = 3.14 0.01 < pi < 3.14 + 0.01 = 3.15,nn ta c th chn a = 0.01. Mt khc,3.138 = 3.140.002 < pi < 3.14+0.002 = 3.142,do ta cng c th chn a = 0.002. Nh vy,vi cng mt gi tr gn ng, c th c nhiu sais tuyt i khc nhau. Trong trng hp ny tachn gi tr nh nht ca chng.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 5 / 30

  • S gn ng v sai s Nhng khi nim c bn

    V d 2. Vn tc ca mt vt th o c lv = 2.8m/s vi sai s tng i v = 0.5%. Khi sai s tuyt i lv = vv =

    0.5

    100.2.8m/s = 0.014m/s.

    V d 3. o di hai on thng ta ca = 10cm v b = 1cm vi a = b = 0.01cm.Khi a =

    0.01

    10= 0.1%, b =

    0.01

    1= 1% hay

    b = 10a. T suy ra php o a chnh xc hnphp o b mc d a = b. Nh vy, chnhxc ca mt php o th hin qua sai s tng i.Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 6 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    Ch s c ngha

    Mi s thc a c th c biu din di dngthp phn hu hn hoc v hna = (mm1 . . . 10.12 . . . n) =

    mk=n

    k10k ,m, n N,m > 0, n > 1, m 6= 0,

    k {0, 1, 2, . . . , 9}.V d 1. 324.59 =3 102 + 2 101 + 4 100 + 5 101 + 9 102.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 7 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    Mt s vit dng thp phn c th gm nhiuch s. V d 20.25 c 4 ch s, 0.03047 c 6 chs.nh nghaNhng ch s c ngha ca mt s l nhng chs ca s k t ch s khc khng u tintnh t tri sang phi.

    V d 2. S 20.25 c 4 ch s c ngha. S0.03047 cng c 4 ch s c ngha.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 8 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    nh nghaLm trn mt s thp phn a l b mt s cc chs bn phi a sau du chm thp phn cmt s a ngn gn hn v gn ng nht so vi a.

    Quy tc. lm trn n ch s th k sau duchm thp phn, ta xt ch s th k + 1 sau duchm thp phn l k+1.

    Nu k+1 > 5, ta tngk ln 1 n v; cn nu k+1 < 5 ta gi nguynch s k . Sau b phn ui t ch s k+1tr i.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 9 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    nh nghaLm trn mt s thp phn a l b mt s cc chs bn phi a sau du chm thp phn cmt s a ngn gn hn v gn ng nht so vi a.

    Quy tc. lm trn n ch s th k sau duchm thp phn, ta xt ch s th k + 1 sau duchm thp phn l k+1. Nu k+1 > 5, ta tngk ln 1 n v;

    cn nu k+1 < 5 ta gi nguynch s k . Sau b phn ui t ch s k+1tr i.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 9 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    nh nghaLm trn mt s thp phn a l b mt s cc chs bn phi a sau du chm thp phn cmt s a ngn gn hn v gn ng nht so vi a.

    Quy tc. lm trn n ch s th k sau duchm thp phn, ta xt ch s th k + 1 sau duchm thp phn l k+1. Nu k+1 > 5, ta tngk ln 1 n v; cn nu k+1 < 5 ta gi nguynch s k . Sau b phn ui t ch s k+1tr i.Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 9 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    V d 3. Lm trn s pi = 3.1415926535... nch s th 4,3,2 sau du chm thp phn nhnc cc s gn ng ln lt l3.1416; 3.142; 3.14.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 10 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    nh nghaSai s thc s ca a so vi a c gi l sai s lmtrn. Vy a = |a a|.Sai s tuyt i ca a so vi A c nh gi nhsau: |a A| = |(a a) + (a A)| 6|a a| + |a A| 6 a + a = a. V a > 0 nna > a. Do sau khi lm trn sai s tng ln.V vy, khi tnh ton ta trnh lm trn cc phpton trung gian, ch nn lm trn kt qu cuicng.Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 11 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    S lm trn s trong bt ng thc

    Trng hp lm trn s trong bt ng thc, ta sdng khi nim lm trn ln v lm trn xung.Lm trn ln hay lm trn xung cn lu nchiu bt ng thc.V d 4. a < 13.9236 khi lm trn ln n 2 chs l sau du chm thp phn ta c a < 13.93v b > 78.6789 khi lm trn xung n 2 ch sl sau du chm thp phn ta c b > 78.67.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 12 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    Ch s ng tin

    nh nghaCho a A. Ch s k trong php biu din didng thp phn c gi l ng tin, nua 6

    1

    2.10k . Trong trng hp ngc li, ch s

    k c gi l khng ng tin.

    V d 5. Cho s gn ng a = 3.7284 vi sai stuyt i l a = 0.0047 c 3 ch s ng tin l3, 7, 2 v 2 ch s khng ng tin l 8, 4Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 13 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    Cch vit s gn ng

    Chng ta vit s gn ng a ca s chnh xc Avi sai s tuyt i a theo quy tc sau:

    1 Vit s gn ng a km theo sai s tuyt ia di dng a a. V d 17.358 0.003.Cch ny thng c dng biu din cckt qu tnh ton hoc php o.

    2 Vit s gn ng theo quy c: mi ch s cngha u ng tin. iu ny c ngha l sai stuyt i a khng ln hn mt na n vca ch s cui cng bn phi.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 14 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    V d a = 23.54 th sai s tuyt ia 6

    1

    2.102 = 0.005, trong khi nu vit

    a = 23.5400 th sai s tuyt ia 6

    1

    2.104 = 0.00005. Cch ny thng dng

    trnh by cc bng s.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 15 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Cng thc tng qut ca sai s

    Cng thc tng qut ca sai s

    Cho hm s kh vi lin tc y = f (x1, x2, . . . , xn)v gi s bit sai s tuyt i xi ca cc i sxi (i = 1..n). Gi Xi ,Y v xi , y (i = 1..n) l ccgi tr chnh xc v cc gi tr gn ng ca i sv hm s. Khi |Y y | = |f (X1,X2, . . . ,Xn)f (x1, x2, . . . , xn)| 6n

    i=1

    fxi .|Xi xi | 6 n

    i=1

    fxi .xi . Vy sai s

    tuyt i ca hm s y l y =n

    i=1

    fxi .xi

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 16 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Cng thc tng qut ca sai s

    Sai s tng i ca hm s y l

    y =y|y | =

    ni=1

    fxi .xi|f |

    =n

    i=1

    xi ln f (x1, x2, . . . , xn) .xi

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 17 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Cng thc tng qut ca sai s

    Cng thc tng qut ca sai s

    V d 6. Tnh sai s tuyt i v sai s tng ica th tch hnh cu V = 1

    6pid3, bit ng knh

    d = 3.70cm 0.05cm v pi = 3.14 0.0016.Xem pi v d l nhng i s ca hm s V , ta cV

    pi=

    1

    6d3 =

    1

    6 (3.70)3 v

    V

    d=

    1

    2pid2 =

    1

    2 (3.14) (3.70)2.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 18 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Cng thc tng qut ca sai s

    Vy V =Vpi

    .pi + Vd .d = 16 (3.70)3

    0.0016 +1

    2 (3.14) (3.70)2 0.05 = 1.0882.

    Do V = 16pi.d3 = 26.5084cm3 1.0882cm3 v

    V =1.0882

    26.5084= 0.0411.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 19 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Sai s ca tng i s

    Sai s ca tng i s

    Xt hm s y = x1 x2 . . . xn. Khi fxi = 1, (i = 1..n). Do , sai s tuyt i ca

    y l y = x1 + x2 + . . . + xn v sai s tngi ca y l y =

    y|y | .

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 20 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Sai s ca tng i s

    V d 7. Tnh sai s tuyt i v sai s tng ica y = a + b + c vi a = 47.132 0.003; b =47.111 0.02; c = 45.234 0.5.Sai s tuyt i ca y ly = a+b +c = 0.003+0.02+0.5 = 0.523.

    Do Y = y y = 139.477 0.523 nn sai stng i ca y l y =

    y|y | = 0.0037.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 21 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Sai s ca tch

    Sai s ca tch

    Xt hm s y = x1.x2 . . . xn. Khi xi ln y = 1|xi |, (i = 1..n). Do , sai s tng

    i ca y l y = x1 + x2 + . . . + xn v sai stuyt i ca y l y = y .|y |.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 22 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Sai s ca tch

    V d 8. Tnh sai s tuyt i v sai s tng ica y = a.b.c vi a = 47.132 0.003; b =47.111 0.02; c = 45.234 0.5.Ta c a =

    a|a| , b =

    b|b| , c =

    c|c| ,

    Sai s tng i ca y l y = a + b + c =0.003

    47.132+

    0.02

    47.111+

    0.5

    45.234= 0.0115.

    Do sai s tuyt i ca y ly = y .|y | = ( 0.003

    47.132+

    0.02

    47.111+

    0.5

    45.234)

    (47.132 47.111 45.234) = 1159.2503.Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 23 / 30

  • Bi tp

    Bi tp

    Bi 1. Bit A c gi tr gn ng l a = 3.5833vi sai s tng i l a = 0.28%. Ta lm trn athnh a = 3.58. Tnh sai s tuyt i ca aGii. Ta ca = a + |a a| = |a|a + |a a| = 0.0134

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 24 / 30

  • Bi tp

    Bi 2. Lm trn n hai ch s l sau du chmthp phn ca cc s trong cc biu thc sau: a =12.6724; b = 1.5476; c 6 12.8713; d > 1.2354.Gii.

    a = 12.6724 a 12.67.b = 1.5476 b 1.55.c 6 12.8713 c 6 12.88.d > 1.2354 d > 1.23.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 25 / 30

  • Bi tp

    Bi tp

    Bi 3. Cho a = 7.1696 vi sai s tng i la = 0.83%. Tm s ch s ng tin trong cchvit thp phn ca aGii.Ch s ng tin v tr k tha : a 6 1210k k > log(2a) = log(2|a|a) = 0.92kmin = 0. C mt ch s ng tin

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 26 / 30

  • Bi tp

    Bi tp

    Bi 4. Cho biu thc f = x3 + xy + y 3.Bitx = 1.9501 0.0050 v y = 3.4740 0.0083.Tnh sai s tuyt i ca fGii.f = |f x |x + |f y |y = |3x2 +y |x + |x + 3y 2|y= |3 1.95012 + 3.4740| 0.0050 + |1.9501 + 3 3.47402| 0.0083 = 0.3912

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 27 / 30

  • Bi tp

    Bi tp

    Bi 5. Choa = 15.000.02, b = 0.1230.001, c = 1370.5.Hy tnh sai s tuyt i ca

    A = a + b + c

    B = 20a 100b + cC = a + bc.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 28 / 30

  • Bi tp

    Gii.

    A = a+b+c A = a + b + c = 0.521.B = 20a 100b + c B =20.a + 100.b + c = 1.

    C = a + bc C = a + |c|.b + |b|.c =0.2185.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 29 / 30

  • Bi tp

    Bi 6. Cho hm f (x) = 3x5 2x2 + 7 vx = 1.234 0.00015. Tnh f .Gii. Ta c f (x) = 15x4 4x vf = |f (x)|.x nnf = |15 (1.234)4 4 1.234| 0.00015 =0.0045

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 30 / 30

    S gn ng v sai sNhng khi nim c bnBiu din s thp phn

    Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i sCng thc tng qut ca sai sSai s ca tng i sSai s ca tch

    Bi tp