śLadami ZwierząT 2009

ŚLADAMI SSAKÓWŚLADAMI SSAKÓW

Gromada : Mammalia

Polska: 89 gatunków stałych

+ 13 przejściowych

Dominacja nietoperzy i gryzoni

Ślady ssaków• tropy

• ślady żerowania

• odchody• mocz (zapach – lis; określenie płci na podstawie lokalizacji moczu)

• schronienia

• dźwięki

• resztki szkieletów

• inne: znakowanie terenu, legowiska, kąpieliska, włosy, poroża itd.

Budowa kończyn ssaków

„Kopiowanie” tropów uważna obserwacja!!!, praktyka oraz cierpliwość najlepsze to tropy głębokie w piasku, mule, śniegu, błocie ważne zachowanie kształtu, proporcji i skali nie tylko kształt i wielkość, ale i UKŁAD TROPÓW dokładny opis tropu oraz danych dot. miejsca i czasu

• Szkicowanie: papier w kratkę lub milimetrowy najlepiej otoczyć trop ramką

• Odrysowywanie umieszczenie szybki lub foli do kserowania na tropie i odrysowanie

zarysów pisakami

„Kopiowanie” tropów - cd

• Fotografowanie najszybsza i najwygodniejsza metoda umieszczenie skali centymetrowej lub przedmiotu stanowiącego

punkt odniesienia: pudełko zapałek, monety, kluczyki itp. dobre oświetlenie, w przeciwieństwie zakłamany obraz

• Odlewy gipsowe (lub parafina) mieszanina gipsu z wodą o konsystencji ciasta na naleśniki ramka otaczająca trop zalanie oczyszczonego tropu 2 cm mieszanką na 15 min odlew to negatyw tropu, z którego można uzyskać pozytyw najdokładniejszy: 3 wymiary (szerokość, długość i głębokość)

Tropienie• zima najlepiej cienka warstwa śniegu - na niej widoczne

wszystkie szczegóły tropów; także ciężki i wilgotny śnieg ważne jest określenie świeżości tropów: ostre krawędzie,

wokół nich rozsypane grudki śniegu i nie zamarznięty spód tropu – świeży trop

• inne pory rokupiaszczyste drogi i ścieżki, mokradła, brzegi

zbiorników wodnychdobry czas na zapoznanie się z miejscami

żerowania, aktywnością zwierząt ryjących

Metodologia tropień• analiza transektów: najskuteczniejsze zimą na śniegu notowanie ilości napotkanych tropów danego gatunku

wzdłuż transektów o określonej długości i najlepiej jednolitym środowisku

uzyskujemy dane o zagęszczeniu i preferencjach środowiskowych

• wzór Priklonskij’ego (1965):

N / km / dzień x 1,57

N/km2 = ---------------------------------------------

Długość dobowej wędrówki zwierzęcia w km* * dane z literatury

Metodologia tropień• tunele tropowe

(Graham 2002) stosowane przez

cały rok dane o

zagęszczeniu, preferencji środowiskowej, aktywności sezonowej

Jeże

Tropy

Przednia łapaDł. 2,5 cm

Szer. 2,5-3 cm

Tylna łapaDł. 3 cm

Szer. 2 cm

Zwierzę stopochodne

Obie kończyny po piec palców z pazurami

Poruszają się bardzo wolno – jego tropy tworzą podwójną, krętą linię

Odciski kończyć tylnych nakładają się na odciski kończyn przednich

JeżeGniazda

- na ziemi w osłoniętych miejscach

- zbudowane z uschniętych liści, traw czy mchu

- kształt owalny, zaopatrzony zazwyczaj w 2 wyjścia

Jeże- ślady żerowania

Przebijają skorupkę i wylizują

zawartość

Gniazda zdewastowane

przez jeże możną poznać po szczątkach zabrudzonych

skorupek

Kret• Tropy przednie łapy przekształcone

do kopania ziemi są łopatowato rozszerzone i opatrzone pazurami

chodząc kret opiera się na pazurach przedniej kończyny

kończyny tylne normalnie rozwinięte 5-palczaste z cienkimi pazurami

dł. tylnych łap = 2cm

Kret - kretowiskanajmniejszy pagórek 10-20 cm usypany z ziemi pochodzącej z wydrążania korytarzy i codziennego utrzymania

największy ok. 40 -60 cm pokrywa główną norę, wyłożoną trawą, mchem itp.

jesienią przygotowując się na zimę kopia dodatkowe pomieszczenia

Wiewiórka• Tropy bardzo charakterystyczne wiewiórka porusza się skokami odciski łap tylnych znajdują się

prze odciskami przednich 4 palce w przedniej stopie

(kciuk zredukowany nie odbija się ) i 5 palców w tylnej stopie obie z pazurami

przednia stopa dł. 4cm

tylna dł. 5 cm

Wiewiórka – ślady żerowania

wiewiórka

dzięcioł

wiewiórka

sikora bogatka

gniazda wiewiórki

Bóbr - tropy

przednia łapa 5-6cm

tylna łapa do 15 cm

tylna łapa z błoną pławną

tropy bardzo rzadko

spotykane, gdyż ogon

włóczony przez bobry po ziemi

zamazuje tropy łap=> cecha

charakterystyczna ślad po

ciągniętym ogonie tzw. kielni

Bóbr - ślady żerowania i schronienia

magazyn gałęzi w pobliżu żeremi

żeremia

Zgryzy bobrów

Drobne gryzonie-myszy, norniki

małe tropy podobne do siebie

często miedzy odciskami stóp ciągnie się ślad po ogonie

często spotykane korytarze

Drobne gryzonie

ŚLADY ŻEROWANIA

Gniazdo badylarki

Zając•pojedynczy trop o kształcie łzy•przednia łapa dł. 5 cm, tylna 6,5cm• na tropie siedzącego zwierzęcia tylna stopa ma dł. 17 cm

• poruszają się najczęściej skokami dając char. układ tropów nazwany czwórkowym: każda grupa tropów składa się z 4 oddzielnych odbić, z których dwa mniejsze leża prawie na linii prostej

• średnia dł. skoków wynosi 120 cm

trop siedzącego zająca trop zająca w

śniegu

Zając – ślady żerowania i schronieniaZające spędzają dzień w płytkich zagłębieniach zwanych kotlinami. Kotliny przylegają jednym z końców do kamieni i traw chroniących przed wiatrem. Kotliny w których przyszły młode są wyścielone sierścią.

Ostre siekacze tną a nie miażdżą tkanki roślinnej. Ucięte pędy wyglądają jak ścięte nożem

Ogryzione powierzchnie jest

gładka i przebiega ukośnie do osi pędu

Kopytne - TROPY

JELEŃ

SARNA DZIK

Kopytne-TROPY

ŁOS

ŻUBR

Kopytne – ślady żerowania

• Zgryzanie: zjadanie wierzchołkowych części pędów młodych drzew, wraz z liśćmi i paczkami

• Spałowanie: zdzieranie kory z pni drzew, rzadziej z szyi korzeniowej. Spałowna kora zostaje zjedzona. do gatunków spałujących należą: jeleń, daniel, łoś, żubr rzadziej muflon, a wyjątkowo sarna.

• Wydeptywanie i tratowanie młodych drzew i roślin runa na szlakach wędrówek

Dzik• Buchtowanie: rycie w ziemi

w poszukiwaniu pokarmu. Miejsca te nazywamy

buchtowiskami.

• Kąpieliska: zagłębienia wypełnienia błotem i wodą. W czasie upałów zwierzęta chronią się przed gorącem i owadami. Nie rezygnuje z nich nawet zimą.

• Aby uwolnić się od pasożytów zewnętrznych dziki oblepiają się żywicą czochrają się o pnie drzew iglastych. Pnie używane latami maja wytarta korę a drewno jest wygładzone

Ryś (Lynx lynx)• Ślady duże, szerokie,

zaokrąglone (nie przekraczają 9x9,5cm)

• Poduszki palcowe rozstawione gwieździście

• Środkowe poduszki niezupełnie symetryczne (jedna bardziej centralna i wysunięta do przodu)

• Poduszka piętowa ma trójpłatową podstawę

• Na twardym podłożu pazury nie odbijają się

• Trop zawsze lekko rozchwiany, ryś nigdy nie sznuruje jak wilk

• Resztki ofiary

• Zakopane odchody

Wilk (Canis lupus)

• Ślad wydłużony, palce zwarte, wyraźnie odbite pazury

• Przednie opuszki palców ustawione równolegle, przedni brzeg opuszków 2 i 5 na wysokości tylnego brzegu opuszków 3 i 4.

• Trop prosty, nigdy nie rozchwiany

• W watasze wilki chodzą jeden za drugim, stawiając łapy w ślady poprzednika

Możliwa pomyłka:

- Z psem

- Z rysiem

Ślady obecności

Lis (Vulpes vulpes)• Ślad łapy wydłużony i

lekko zaostrzony• Lis najczęściej

„sznuruje”, niekiedy stawia łapy obok siebie (trop potrójny)

Możliwe pomyłki:- Z małym psem- Z jenotem- Z sarną( w głębokim

śniegu)- Z zającem ( w

skokach)

Pies

Porównanie

Niedźwiedź

Jenot (Nyctereutes procyonoides)

• Charakterystyczny trop – drobne kroczki na szeroko rozstawionych nogach, częste zawrócenia, pętle

• Poduszki palcowe okrągłe, pazury odbijają się

• W głębokim i sypkim śniegu jenot zostawia ciągłą, szeroką rynnę

Możliwość pomyłki:- Z lisem: odległość między

śladami łap u jenota <25cm, u lisa (30 – 40 cm)

Borsuk (Meles meles)

• Duży ślad, wyraźne pazury (5 palców), charakterystyczna pięta

• Trop rozchwiany• Często rozgrzebuje

ziemię

Borsuk- ślady żerowaniacharakterystyczne otwory po wykopaniu gniazd os lub larw innych owadów

Kuna leśna ( Martes martes

• Odciski łap wydłużone- jajowate, lekko zaostrzone

• Najczęściej po dwa ślady łap obok siebie, przy czym jeden jest lekko wysunięty do przodu

Możliwość pomyłki:- Z tchórzem- Z zającem- Z wiewiórką

Kuna leśna - ślady

a – skoki

b – galop

chód

skoki

galop

Kuna domowa (Martes foina)

• Tropy kuny są wyraźniejsze

• Opuszki stóp nie są owłosione

Tchórz (Mustela putorius)• Ślady łapek są wyraźnie

zaokrąglone, często ustawione równolegle jedna przy drugiej

• W głębokim śniegu charakterystyczna rynna

• Często porusza się skokami zostawiając niemal przylegające do siebie ślady, zaokrąglone z przodu i zwężające się ku tyłowi

Możliwość pomyłki:- Z gronostajem- Z norką- Z kuną- Z wiewiórką

Gronostaj• Podwójne skoki na płytkim,

twardym śniegu• Charakterystyczne częste

zmiany tropu• Trop w postaci przerywanej

rynny w głębokim i sypkim śniegu

• Ślady łapek wielkości kciuka mężczyzny ( 1,5- 3 cm szerokości), wyraźnie zaostrzone

Możliwe pomyłki:- Z tchórzem- Z lasicą

Wydra (Lutra lutra)

Tropy nad wodą

odchody

Resztki ofiar

Norka amerykańska