SkriptaPsihologija

1.PREDMET PSIHOLOGIJE

1.Pojam i definicija psihologije kao naucne discipline:Ψ=Grcko slovo psi iz kojeg je svorena rijec psihologija koja kad se rastavi na dva

dijela:psiha duse i logos nauka dobijemo uopstenu definiciju psihologije, da je to nauka o dusi.

2.Predmet psihologije:Svaka disciplina je definisana svojim predmetom i metodama.Razlikujemo 3

osnovne koncepcije psihologije:-Psihologija kao nauka o procsime i pojavama svijesti.-Prema bihejvoistickom(bihejv engl. Ponasati se) shvatanju, psihologija je iskljucivo nauka o ponasanju čovjeka.-Razliciti elektički psihološki pravci i shvatanja.

3.Zadaci psihologije:Svaka nauka pokušava da odgovori na 3 pitanja:šta,kako, i zašto?

-Pitanje šta zahtjeva od nauke identifikovanje pojava i različitih vrsta pojava.-Kako se odnosi na sam tok psiholoških procesa i na veze između pojedinih pojava.-Na pitanje zašto nauka odgovara objašnjenjem.Razumjevanjem i objašnjenjem pojava, a zatim predviđanjem i kontrola tih pojava krajnji je cilj svake nauke.

4.Psihološki pravci:Biološki model- u njemu se traze veze između bioloških funkcija i ponašanja i

mentalnih procesa sa druge strane.Psihodinamski- Osnivač je bečki ljekar Sigmund Frojd , čije je učenje o

nesvjesnom osavilo dubok trag ne samo u psihologiji, več i u drugim naukama i umjetnosti.Razumjevanje konflikata u ličnosti nije moguće bez dobrog poznavanja 3 komponente strukture ličnosti: id ili(ono), ego (ja) i super ega ili (nad ja).

Kongitivni(saznajni)-Pristalice ovog modela polaze od predpostavke da je nase saznanje glavni uzrok ponasanja i emocijaKongencija je proces kojim subjekt postaje svjestan unutrašnje i vanjske realnosti i stiče znanja o njoj.

Bihejvioralni model-Naglasak je na proucavanju ponašanja i učeja, a zahvaljujuči njemu, došlo se do napredka u lijećenju mentalnih oboljenja, uklanjanju agresivnog ponašanja, rješavanju nekih sexualnih problema.

Humanistički-Javlja se u 50,60 godinam ovog stoljeća.Ima orijentaciju na čovjekove potencijale, mogućnosti, kao i potrebu njihovog razvijanja.Psiholozi umanisti smatraju da čovjek slobodnom voljom treba da odlučuje o sebi i svojim putevim življenja.Vodeći psiholozi humanisti su:Viktor Frenkl,Karl Rođers,AbrahamMaslov itd.

Huskic Aldin Psihologija I godina Fakulteta Kriminalistickih Nauka Sarajevo

2.METODE I TEHNIKE ISTRAŽIVANJA U PSIHOLOGIJI

1.Metodološki principi i metode;Frenologija- ovo učenje je sadržavalo ideju lokalizacije moždanih (psihičkih

procesa)obuhvačajući kognitivne,afektivne i konaivne dimenzije psihičkog.Bila je popularna početkom 19v. A začetnik je bio italijanski ljekar Čezare Lombroo(smatralo se da su ljudi viskog čela veoma inteligentni)

Hirognomija-pokusaj da se na osnovu linija i oblika na dlanu sazanju karakteristike ličnosti.

Hiromantija-Pokusaj da se na osnovu karakteristika dlana sazna prošlost i projektuje budučnost pojedinca.

Fiziognomija-Je procjenjivanje čovjekove prirode na osnovu njegovog spoljašnog izgleda,naročito izgleda lica i sklopa pojedinih dijelova lica.

Grafologija-Je nauka o rukopisu ili svako ispitivanje rukopisa.Razvijena je u 19 v u Francuskoj i Njemačkoj i još je popularna.

2.Klasifikacija psiholoških metoda:-Deskriptivni metod-Korelativni(koleracija-povezanost)-Experimentalni(naučno postavljan pokus)

3.Survey metod:Survey metod je neexperimentalni metod i koristi se za ispitivanje

stavova,sudova, vjerovanja,mišljenja idt..Njime možemo ispitivatii stavove birača u predizbornim kampanjama.Prednosti ovog metoda su što se ispitivanje vrši u prirodnim uvjetima, u kratkom roku dobijemo mnogo informacija.Nedostatci ne možemo sa sigurnošču uvrditi koji su uvjeti bitni za neko ispoljeno ponašanje jer nam nije bitan uticaj nekontrolisanih faktora.Ovim metodom ne možemo ustanoviti kauzalne odnose.

4.Metod analize sadržaja:Ovaj metod je baziranna mjerenju nečega(nasilje u nekoj sredini, saobračajni

udesi, ponovljene rijeci u nekom govoru itd.)Prednost analize sadrzaja je da nije skupa,lako se dolazi do materijala za analizu,nije nametljiva,bazira se na podacima koji se mogu kvanticifirati,mogu se nalaizirati prosli i sadašnji događaji.Nedostatci su:teškoće pri odabiru odabiru uzorka,ponekad je teško utvrditi mjerljive činjenice, a ponekad je teško dokazati da su rezutati analize ispravni.

5.Introspekcija:Je samoposmatranje ili analiza sopstvenog iskustva.Razlikujemo simultanu

introspekciju koja se odvaija istovremeno sa doživljajem.Danas psihologija definira naučni metod kao skup procedura koje naučnik primjenjue u toku istraživanja.Tu imamo:-Opservacija-Formulacija-Prikupljanje podataka protiv onoga sto se u hipotezi predlaže.


6.Korelativni metod:Koristi se kada se zeli ustanoviti da li postoji povezanost između dvije

varijable.Taj stepen povezanosti se izražava stepeom korelacija (r).Ako je povezanost izmeđuneke dvije varijable ptpuno pozitivan onda je r = +1.Ako je taj odnos ekstremno negativan r = -1.

7.Eksperimentalni metod:Eksperiment, opit ili pokus, je namjerno izazivanje i mjenjanje neke pojave u

strogo kontrolisanim uvjetima.Ovom metodom se utvrđuju uzročno posljedične reakcije (uzrok i efekt relacije).U toku eksperimenta istraživač kontrolira sve fakore kojiu mogu uticati na varijablu koja se proučava.Svaki eksperiment čine:-Nezavisna promjenjiva varijabla-Zavisna varijabla-Kontrola uvjetaVrste eksperimenta:Labaratorijski i prirodni.

3.TEHNIKE PSIHOLOŠKOG ISTRAŽIVANJA

1.Upitnik:Upitnikom najčešće ispitujemo savove i mišljenja ispitanika.Sinonim za riječ

upitnik je anketa.U upitniku ne smije biti više od 20 pitanja.Postoje međutim u psihološkim istraživanjima upitnici sa 500 pitanja.U upitniku imamorazličite vrste pitanja, a poznate su nam 3 forme:-Pitanja otvorene forme-Pitanja zatvorene forme-Upitnik sa kombinovanom formom

2.Intervju:Za njih je karakteristično da se vode sa unaprijed određenim ciljem,uvije se zna

ko je vođa intervju,psihološka atmosfera se razlikuje od običnog razgovora.Razlikujemo dvije vrste intervjua:-Vezani ili standardizovani-Spontani ili nestandardizovaniRazlikujemo:a)Činjeničkib)Dijagnostičkic)Terapeutski intervjuČinioci intervjua su:Intervjuista,Intervjuirana osoba(Respodent), Sam proces intervjuisanja.

3.Testovi:Testor,testari lat. Dokaztati, prosvjedočiti.

Razlikujemo:Testovi znanja, testovi sposobnosti, testovi ličnosti u užem smislu.


4.Psihometrijske karakteristike testova:-Valjanost(validnost testa)-Pouzdanost (dosljednost, varijabilnost ili konstantnost)-Objektivnost testa-Osjetljivost testa-Diskriminativna vrijednost zadatka u testu.

4.ORGANSKI OSNOVI PSIHIČKOG ŽIVOTA

1.Endokrine žlijezde:Žlijezde koje svoje produkte luče direktnou krvotok, a ti produkti nazivaju se

hormoni, vrlo su bitne za psihičku komponentu čovjekovog života.Za ponašanje čovjeka su bitne:1.Gonade (spolne žlijezde)2.Tiroidna (štitna žljezda)3.Hipofiza4.Adrenalne (nadbubrežne žljezde)5.Pankreas (gušteraća)6.Paratiroidne žljezde

Gonade:To su testisi kod muškarca i ovarije kod žena.Imaju žljezdane funkcije proizvodnje rasplodnih ćelija.Testisi luče hormone testosteron i androsteron.Ženske spolne žljezde luče:Estrogen i progesteron

Štitna žljezda:Luči hormon tiroxin koji povečava mataboličke aktivnosti skoro svih čelija u tijelu.Hipertireodizam(povečano lučenje tiroxina) Bazadoljeva bolest(premor,nervoza).Hipotiredoza(smanjeno lučenje tiroxina)dovodi do bolesti mixedem kao i do još teže bolesti kretenizam.

Paratiroidne žljezde:Nalaze se u štitnjači i luče parathormon kojim se reguliše koncetracija kalcijuma u organizmu.

Hipofiza ili pituitarna žljezda:Čini se da su prednji i zadnji dio hipofize dvije sasvim zasebne žljezde.Nema funkcionalen veze između njih.Zadnji dio iofize je kontrolisan od strane hipotalamusa, a njen osnovni hormon je antidiuretički hormon.

Nadbubrežne žljezde:Sastoje se od kore i srži dva različita djela koji luče različite hormone.Srž nadbubrežne žljezde luči hormone:epinefrin i norepinefrin.

Gušterača PANK-REAS (sivo meso):Ona je regulator koncentracije glukoze u krvi i to putem hormona inzulin i glukalon.

Sinapsa:To je prijenosna tačka u nervnom sistemu mjesto gdje neuron dolazi u dodir sa ćelijom nerva, mišičnog ili žljezdanog tkiva.Sve sinapse se dijele na:excitatorne i inhibitorne.Hejmiski prijenosnici u sinapsi su:acetil, holin, nord adrenalin, serotonin, i dopamin.


2.Glavni dijelovi nervnog sistema:Prema strukturalnoj semi,dijeli se na:

-Centralni nervni sistem (CNS)-mozak i kicmena mozdina-Periferni nervni sistem (sve ono sto je van CNS-a)

Prema funkcionalnoj semi šemi, nervni sistem dijeli se na:-Autonomni (vegetativni nervni sistem) koji pokrece funkcije organa neovisno od volje subjekta (srcano-sudovi sistem, varenje, glatki mišići, itd.).Čini ga parasimpatički i simpatički dio.-Somatski u koji spada sve što je izvan autonomnog (čulni aparat sa mišićima motorike).

3.CNS Centralni nervni sistem:Sastoji se od:

-Mozak-Kićmena moždina

Mozak:Zahvaljuci mozgu, čovjek je, za razliku od drugih životinja sposoban da prilagođava prirodu svojim potrebama.Sastoji se od:-Velikog mozga (Cerebrum ili telencefalon)-Srednji mozak (mezencefalon)-Mali mozak (cerebelum)-Most (pons)-Međumozak (diencefalon)-Produžena moždina (medula oblongata)-Novi mozak (kortex ili moždana kora)

Veliki mozak:U našem mozgu ima 100 milijardi ćelija.Dnevno propada 100 000 nervnih ćelija.Od 100 milijardi ćelija, 90 milijardi je neurona, a 10 milijardi je glija ili potpornih ćelija.Razlikujemo:-Frontalni (čeoni režanj)-Temporalni (sljepočni režanj)-Okcipitalni (potiljični)-Parietalni (tjemenski)

Srednji mozak (mezencefalon):Nalazi se između velikog i malog mozga i u njemu se nalaze ulazni senzori i silazni motorni živci iz kićmene moždine.Kao i centri u meduli oblongati koji nadziru automatske funkcije kao što su disanje i otkucaji srca.Srednji mozak, most i produžena moždina čine moždano stablo koje se zatim produžava u kićmenu moždinu.

Mali mozak (cerebrum):Nalazi se iza moždane osnove i nepresano motri na pokrete kojim upravlja motorno područje moždane kore.On našim poketima daje lakoću i preciznost.


Među mozak (diencefalon):Dio mozga koji se sastoji iz talamusa i hipotalamusa.On je glavna raskrsnica nervnih puteva i središte iz kojeg se utiče na rad mnogih vitalnih funkcija organizma(san, temperatura itd.).

Produžena moždina (medula oblongata):Je dio koji spaja mozak sa kićmenom moždinom i nalazi se u gornjem dijelu vrata.Sadrži važne motoričke u čulne nervne puteve, kao i mnoge vitalne centre.U njoj su smješteni centri za disanje i krvotok.

Kičmena moždina (medula spinalis):Dio CNS-a, nalazi se u kićmenom stablu, dužine je oko 42cm i prečnika do 2 cm.U sredini se nalazi siva masa, a okolo je bijela masa.Osnovna uloga je prenošenje nervnih impulsa sa periferije tijela u mozak i obrnuto.Iz nje se pruža 31 par živaca, i svaki od njih inervira dio tijela.

Moždana kora (kortex cerebri) ili novi mozak:To je siva masa, vanjski dio velikog mozga koji je u evolutivnom pogledu najnoviji dio mozga.Sastoji se od vijuga ili virusa i brazda.Naborana je i ako bi se pretvorila u ravnu površinu dobili bi oko pola kavadratnog metra ravne plohe.

Lokacija psihičkih procesa (funkcija):Brokov centar je dio kore velikog mozga, obično lijeve hemisfere (kod desnorukih), približno na polovini rastojanja između čela i potiljka, nešto bliže čelu i nižim regionima.Moždana kora ima tri vrste polja:-Projekciona (vežu moždanui koru sa periferijom i obratno)-Motorna regija u kori velikog mozga (reguliše pokrete glave, očiju, ruku, šake, itd.)-Asocijativna polja (mlađa su u razvoju mozga i njihov zdatak je da obezbjede udruženi rad pojedinih sistema koji se nalaze u kori velikog mozga.Povrede asocijativnih polja izazivaju psihičke poremećaje, tzv.Afazije, senzorne i motorne (paralize)).

5.PERCEPCIJA (OPAŽANJE)

1.Kognitivni – saznajni procesi; Percepcija:Percepciju možemo definisati kao saznajnu psihološku funkciju kojom se

organizam osposobljava da prima i prerađuje informacije i tako održava dodir sa spoljnom i unutrašnjom realnošću.To je prije svega kongitivna ( saznajna) funkcija, ali je pod uticajem afektivnih ili emocionalnih funkcija i dimenzija ličnosti, kao i uticajem volje. 2.Uloga iskustva,kulture i motivacije u percepciji:

Na planeti zemlji postoje ogromne razlike u percepciji svijeta u kojem živimo.Postoje razlike u učestalosti opažajnih iskustava i u načinu na koji se isti objekti opažaju (dijete iz Evrope će bez problema nabrojati dvadesetak marki automobila).Dijete nekog Eskima ili iz Afrike će biti samo u stanju da percepira samo razlike između marki automobila.Naučnorazumjevanje procesa motivacije i emocija ukljuičuje i ispitivanje motivacionog stanja na opažaj (gladan čovjek lakše percepira).


3.Opažanje prostornih i vremenskih osobina:Prva stvar koju zapažamo u svijetu je njegov prostorni karakter.Ljudi žive u 3d

prostoru.Čovjek je prostorna životinja.Naše oči i uši su adaptirane tako da namdonose obavještenja iz bliže i dalje okoline.Različiti objekti imaju različita opžajna svojstva.Predmeti se razlikuju po veličini, obliku, strukturi, boji, a neka druga svojstva su složenija.

4.Iluzije i halucinacije:To su varljive predstave.Pod iluzijom se podrazumijeva pogrešno opažanje čulnog

porijekla.Najčesće čula vida (fatamorgana).

5.Veberov zakon:Nastao prošlog vijeka, i danas je vrlo aktuelan.Odnosi se na fenomen

kontinuiranih priraštaja fizičkih draži i diskontinuranih osjećaja.Iako se neka draž povečava, osjećaj ostaje isti sve dok draž nije dostigla određeni procenat povećanja u odnosu na predhodni intenzitet.Tek tada se i osječajmijenja i zapažamo nastalu razliku.Ispitujući ovu pojavu, Veber je definisao konstante priraštaja za određene čulne modalitete.Ti priraštaji su:-Za svjetlost 1/100 1:1000-Za težinu1/30 1:30-Za sluh 1/10 1:10Veberov zakon glasi :Priraštaj u stimulaciji koji dovodi do prve jedva primjetne razlike u osjećanjima, stoji u stalnom odnosu sa veličinom predhodne draži.

6.Fehnerov zakon glasi:Intenzitet senzacije stoji u logaritamskom odnosu sa intenzitetom draženja.

7.Mjerenje pragova draži:Postoje brojni psihofizički postupci mjerenja osjetljivosti.

Najpoznatiji :-Metoda granica ili minimalnih promjena u nizu-Metoda prosječne greške ili reprodukcije-Učestalost ili konstanta stimulansa-Metoda reakcionog vremena, itd.


6.UČENJE:

1.Definicija učenja:Učenje nervna djelatnost, izvršna sposobnost organizma da razvija i mjenja

mentalne i tjelesne operacije kao odgovor na apstraktne i konkretne zahtjeve.

2.Vrste učenja:Razlikujemo više oblika:

-Učenje putem uslovljavanja-Putem pokušaja i pogreške-Uviđanje-Mehaničko-Verbalno učenje-Instrumentalno-Učenje mašina za učenje-Ponovljeno-Prigodno-Problemsko-Rutinsko-Serijsko-Smisaono-Socijalno-Usporeno-Učenje učenja

3.Učenje uslovljavanjem:Najjednostavniji oblik.Razvili su ga Rusi Sevčenov, Behterov i Pavlov krajem 19

i početkom 20 vijeka.Primjer:Izmicanje podloge na kojoj sjedi dijete (beuslovni podražaj) prouzrokuje strah (bezuslovna reakcija).Ako prije izmicanja podloge na nekoliko sekundi upalimo žarulju, a nakon toga izmaknemo podlogu, i ako to ponovimo nekolikoputa, dijete će na samo paljenje žarulje reagirati na isti način kao na izmicanje podloge.Dakle, jedan u normalnim okolnostima neutralan položaj (žarulja), u određenim situacijama dovodi do reakcije koja je rezultat uticaja bezuslovnog podražaja pomicanja podloge (izmicanja).Pavlov i saradnici su izdvojili 3 osnovne pojave uslovnih refelxa:-Uslovljavanje-Generalizacija-Gašenje, tj. nastajanje te reakcije

4.Učenje putem pokušaja i pogreške:Kada se neki organizam nađe u nekoj novoj nepoznatoj situaciji njegove

aktivnosti su veoma žive, raznolike i usmjerene u različitim pravcima.Ako neka od tih reakcija izazove pozitivnu posljedicu, povečava se vjerovatnoća da će do te reakcije brže doći kada se oranizam nađe u istim ili sličnim uslovima (zakon učinka po Torndajku).


Torndajk je ovo pokazao experimentom sa mačkom u kavezu.Torndajk je stavio mačku u kavez, a komad hrane van.Mačka je bila gladna i da bi došla do hrane morala je povuči rezu na kavezu.Nakon više pokušaja, slučajno je dodirnula rezu , otvorila vrata i uzela hranu.Svaki sljedeči put skračivalo se vrijeme dodirivanje reze štapom i uzimanja hrane.Iz ovog experimentavidimo da se u nekim situacijama do rješenja može doči sasvim slučajno, bez njihovog razumjevanja od strane životinje.Ovim oblikom učenja sičemo sposobnost govora, bontona, psovanja, radnih aktivnosti, mode, itd.

5.Učenje uviđanjem ili interventno ili kreativno učenje.Događa se ponekad da učenjem usvajamo informacije kojih ranije nije bilo i koje

smo otkrili tokom procesa učenja.To se najčešće kada učenjem savladamo neku problem situaciju.Učenje u kojem subjekt otkriva nove spoznaje ili dolazi do novih orginalnih rješenja nazivamo interventno ili kreativno učenje uviđanjem.Interes za ovaj oblik učenja se pojavio tek kada je primjećen kod majmuna.Njemački psiholog Keler je tokom I svjetskog rata na Tenerifama radio experiment sa čimpanzom.U kavez je zatvorio majmuna i stavio mu jedan kratki štap.Van kaveza je bio drugi štap i banana.Mjamun je mnogo puta pokušavao da dohvati bananu kratkim štapom.I kako to nije išlo, kratkim je dohvatio dugi štap, a onda dugim bananu.Učenje uviđanjem se odvija u nekoliko etapa:-Faza pripreme ili preparacije-Faza inkubacije ili mirovanja-Inspiracije ili iluminacije-Verifikacije

6.Verbalno i motorno učenje:Pri mehaničkomučenju, čovjek se izlaže nizu unaprijed određenih elemenata i

njegov je zadatak da te elemente zapamti.Ovo ponekad zovemo i memorisanje.Krajem 19 vijeka njemački psiholog Herman je vršio istraživanje sa besmislenim slogovima (zat,bok,bif...).On je konstuisao 2000 besmislenih slogova čije memorisanje nema nikakve veze sa predhodim znanjem.Kod ovog oblika učenja možemo govoriti o:-Uslovima koji utiču na memorisanje određenog gradiva-Retenciji -Transferu 7.Transfer učenja:

To je prenos izvođenja operacija u oblasti koje se razlikuju od onih u kojima su te operacije prvobitno razvijene.Ako su kongitivne prirode, onda govorimo o transferu učenja.Razlikujemo pozitivan i negativan transfer u učenju.Pozitivan je kada predhodno naučeno gradivo ubrza učenje novog gradiva i obratno.

8.Vrste transfera:Bihejviorističko shvaćanje ističe da se transfer učenja odigrava zato što

potkrepljenje u jednoj oblasti ponašanja dovodi do sličnih posljedica u drugoj sličnoj oblasti ponašanja.


Geštal teorija transfera se zasniva na transpoziciji strukture, gdje je prenos učenja izvođenja iz jedne oblasti u drugu moguć u uslovima sličnih ili jednakih struktura u kojima mogu da rade slični strukturalni tragovi.

Teorija formalnih disciplina.Dugo je vladalo mišljenje da prosto upražnjavanje jedne psihičke funkcije (npr.pamčenja ili mišljenja) dovode do razvoja tih funkcija.To su svojevremeno latinski i matematika bili isključivo predmeti za uvježbavanje pamčenja i mišljenja.

7.PAMĆENJE I ZABORAVLJANJE

1.Definicija i vrste pamčenja: Pamćenje je proces čuvanja prošlog iskustva i njegovog povezivanja sa

sadašnjošću.To je regitracija doživljenog i stećenog iskustva.Utvrđivanje pamćenja se zasniva na mogućnosti reprodukcije zapamčenog gradiva bilo kada i u bilo koje vrijeme.Razlikujemo 3 vrste pamćenja:-Senzorno (zadržavamo informaciju od pola do dvije sekunde)-Kratkotrajno, to je ono koje traje od nekoliko minuta.To su one stvari koje smo doživjeli i koje ćemo ubrzo zaboraviti.-Dugotrajno pamćenje je velikog kapaciteta.Tu sadržaje pratimo onako kako smo ih doživjeli.Ono što smo čuli pamtimo u slušnom obliku, ono što smo vidjeli pamtimo kao vizuelne slike.Postoji i motorički oblik pamćenja koji se preoblikuje govorom(kad gledmo uličnu raskrsnicu).

2.Karakteristike pamćenja:Za pamćenje je karakteristično:

-Usvajanje informacija-Zadržavanje informacija-Pronalaženje-Sposobnost reprodukcije

3.Zadržavanje i zaboravljanje:To je različito zadržavanje gradiva,zavisno od vrste, kao i dimenzija ličnosti koje

se odnose prema toj vrsti gradiva.Razlikujemo 4 principa uspješnosti retencije (zadržavanja):-Sto je bolje naučeno – bolje se pamti.-Što je veći stepen perceptivne diferencijacije zadržavanje je bolje.-Što je metoda učenja bolja bolje je i zadržavanje naučenog gradiva.-Stepen lične angažovanosti prilikom prilikom početnog učenja može da utiče na stepen zadržavanja.Zaboravljanje je u stvari nestajanje tragova pamćenja.Tragovi pamćenja su u kori velikog mozga engrami.Mnogi smatraju da je zaboravljanje štetno.To nije tačno.Kad ništa ne bi smo zaboravili bili bi invalidi!.


4.Uzorici zaboravljanja:-Ako iza uvjetnih reakcija nema potkrepljenja, one postepeno ispadaju iz

repertoara našeg ponašanja.-I operantne reakcije koje su dovodile do poželjnih posljedica bivaju zaboravljene

ako te posljedice počinju izostajati.

5.Faktori koji utiču na učenje i pamćenje:To je sistem postupaka koji ubrzavaju i poboljšavaju pamćenje.

Sastoji se iz sljedeće recepture:-Koncentracija i prijem informacija-Strukturisanje gradiva-Razvoj asocijativnih šema-Razvoj asocijativne reprodukcije

Tri pravila mnemotehnike:-Pri učenju i pamćenju treba nastojati veći broj podataka svesti na što manji .-U učenju i pamćenju treba nastojati razumjeti i nači smisao među informacijama.-Ako neke stvari ne razumijemo po njihovoj pravoj prirodi, onda ih moramo osmisliti na umjetan način (npr.ekliptika- zamišljena linija kretanja sunca;ekliptika je elipsa po kojoj zemlja klipsa oko sunca).

8.MIŠLJENJE

1.Definicija mišljenja:To je složen psihički proces koji nam omogućava da mnogo potpunije upoznamo

stvarnost, da se u njoj uspješno snalazimo, iješavamo probleme, tumačimo prošlost i planiramo budućnost.Tek pomoću mišljenja, a ne prostom percepcijom uviđamo ispravnost naših opažaja.

2.Šta podrazumjevamo pod mišljenjem:Pomoću mišljenja provjeravamo ispravnost naših opažaja.Dok životinje ostaju na

onome što su im pružili čulni podaci, čovjek redovno tumači ono što zapaža.Zahvaljujući mišljenju, čovjek je došao do brojnih otkrića koja su omogućila opstanak na planeti zemlji.Opažaji, predstave, riječi, pojmove i druge doživljaje nazivamo simbolima.Zato se mišljenje često definiše kao mentalni proces koji pomoču simbola otkriva veze i odnose između predstava, pojava i raznih situacija.

3.Mišljenje i govor:U ovom odnosu postoje dva shvatanja:

-Da je mišljenje bez govora nemoguće.-Suprotno mišljeje da oni nisu isto.Ovo drugo je prihvatljivije i potvrđuju ga činjenice da za neke misli nismo u stanju naći ogovarajući izraz.Po Vigotskom riječi su najčešći oblik u kome s ispoljava simbolizam mišljenja.Govor nam služi prijesvega da saopštimo misli, osjećanja, i želje.


4.Imaginativno mišljenje:To je proces stvaranja slika o sadržajima koji nisu nikada doživjeli ili su čak

nerealni i nemogući.Kod ovog mišljenja nema jednog određenog rješenja, već se maštom otkriva nesšto novo.U ova otkrića su utkani motivi,emocije,stavovi , itd.Razlikujemo dvije vrste imaginativnog mišljenja:-Koje je usmjereno na stvaranje neke objektivne tvorevine( muzičko dijelo, roman, vajarsko djelo, itd.).Više je okrenuto realnosti i naziva se stvaralačko mišljenje.-Drugo je usmjereno na stvaranje nek tvorevine koja je još više oslobođena zakona realnosti.Tu spadaju procesi maštanja, sanjarenja, fantazije, snova, itd.

5.Stvaralačko mišljnje:I faza stvaralačkog mišljenja je faza preparacije (priprema)

II faza inkubacije i različita je po svom intenzitetu i dužini trajanja.III faza iluminacije (prosvjetljenja).IV faza verifikacije.

6.Predstave:To su mentalne slike predmeta ili događaja razvijene na osnovu prošlog iskustva i

njegovom imaginacijom.Razlikujemo:-Predstave pamćenja (ikoničkog)-Predstave imaginacije ili kreativne predstavePredstave nam pomažu „da vidimo“ objekte koji nisu u našoj blizini.Razlike između predstave i percepcije su:-Predstava je manje živa i slabije se doživljava-Predstve su fluidnije

7.Mašta:Mašta je složen psihološki proces za koji je karakteristično da pojedinac iz

iskustva stvara nove kombinacije koje kao takve još nisu bile doživljene ili napravljene.Tvorevine mašte su patuljci, divovi, morske sirene, đavoli, itd.Sve te tvorevine kao cijeline ne postoje, ali pojedni dijelovi tih cjelina postoje kod drugih bića (morska sirena kao kombinacija repa ribe i neke žene).

8.Pažnja:To je selektivno usmjeravanje na izvjesne dijelove ili aspekte neke situacije, a ono

na što se pazi predstavlja cilj percepcije ili motorne orjentacije.Kao nešto posmtra ili sluša, čovjek se naginje, zatvara uši da bolje vidi ili oči da bolje čuje.Razlikujemo namjernu ili hotimičnu i nenamjernu li nehotimičnu pažnju.Namjerna je uvjek vezana za naš interes i za našu volju.Kako je pažnja usko vezana za volju, a volja za motivaciju osobe kod kojih nedostaje i jedno i drugo pokazuju loš uspjeh u životu.


9.INTELIGENCIJA

1.Definicija inteligencije:Inteligencija je sposobnost snalaženja u novim, nepoznatim situacijama.

Po nekim je sposobnost mišljenja, učenja, rješavanje problema, itd.Postoje velike individualne razlike u inteligenciji ljudi.Uspješnost u učenju, studiranju, u mnogome zavisi od stepena inteligencije.Psiholog Vexler kaže: „Inteligencija je složena i globalna sposobnost individue da cjelishodno djeluje, da razumno misli i da uspješno izlazi na kraj sa svojom sredinom“.

2.Mjerenje inteligencije:Mjere se testovima inteligencije.Prvi testovi inteligencije pojavljuju se dvadesetih

godina ovog vijeka, čiji je autor Francuz Bine, a njemu se kasnije priključuje psiholog Simon.Prvi testovi inteligencije su služili za izdvajanje uspješnih od manje uspješnih učenika u francuskim osnovnim školama.Inteligencija se izražava kolićnikom inteligencije (IQ), a dobije se po sljedećoj formuli:

IQ=Mu(D) / Hu(D) * 100

3.Razvoj inteligencije:Inteligencija se razvija odmah od rođenja pa po nekim do 18-25 godine,

inteligenciju prije svega našljeđujemo.Gatel razlikuje dvije vrste inteligencije:-Fluidnu (koju nasljeđujemo i na koju nemamo uticaja)-Kristalizovanu (koja se stiče razvojem do 25 godine).

10.EMOCIJE

1.Šta su to emocije:To su uzbuđenja stanja organizma koja karakteriše:

-Emocionalni doživljaj-Fiziološke promjene u organizmu-Promjene u ponašanju pojedinca

2.Vrste emocija:Razlikujemo:

-Stanje raspoloženja (doživljaji prijatnosti ili neprijatnosti)-Doživljaj straha,gnjeva, radosti, žalosti, itd., to su ujedno osnovne emocije-Složene emocije (ljubav, ljubomora, mržnja, zavist, itd...)

3.Primarne emocije:To su strah, gnjev, radost i tuga.Zovemo ih osnovnim ili primarnim zato što se

najranije javljaju u ontološkom razvoju čovjeka.-Strah-To je neprijatna emocija i obično se javlja kao normalna reakcija na

opasne situacije koje ugrožavaju integritet i život čovjeka.Fiziološke promjene tokom


doživljaja straha su emocije, ubrzan rad srca, ubrzano disanje, blijeda koža, povečana provodljivost kože, itd.

-Gnjev(ljutnja, srđba, bijes)-To je emocija koja nastaje kao reakcija na sprječavanje zadovoljenja određenih potreba pojedinca.Ove emocije se takođe javlja u slučajevima kada neko ponižava našu ličnost.Djeca tokom gnjeva psuju, galame, tuku se, prijete, itd.Odrasli drugačije reagiraju tokom doživljaja emocionalnog gnjeva, a to je proizvod njihovog životnog iskustva.

-Tuga(žalost)-To je nepoželjna emocija, a javlja se onda kada izgubimo nešto ili nekoga do čega ili do koga nam je stalo.Javlja se u stepenu blagog žaljenja do intenzivne tuge.Tuga može da traje dan ili dva, ponekad više godina, a rijetko do kraja života.

-Radost-To je emocija kojoj najviše težimo i poželjan je za naše psihičko i fizičko zdravlje.Po intenzitetu se kreće od blagog zadovoljstva do bezgranične sreće.Javlja se onda kada postignemo neki određeni cilj.Što je cilj bilo teže realizovati javlja se intenzivnija emocija radosti.

4.Emocije koje se odnose prema vlastitoj ličnosti:To su osjećanja uspjeha i neuspjeha iza koga slijedi osjećanje straha, zatim

osjećanje krivice i kajanja koje nastupaju onda kada ocjenimo nesto sto smo uradili, a što je druge oštetilo ili uvrijedilo.Emocije vezane za procjenjivanje svijeta u kojem živimo su doživljaj smiješnog (osjećanje humora i smijeha), zatim doživljaj lijepog, čuđenja i divljenja, te doživljaj osamljenosti.Prema intenzitetu emocije dijelimo na:-Afekte-Raspoloženja-Strasti

5.Afekti i raspoloženja:Afekti su emocionalni doživljaji veoma snažni i burnog toka praćeni izvršenim

tjelesnim promjenama kada su duboko potisnuti intelektualni procesi (čovjek tada nije u stanju da misli).

6.Teorije emocija:Postoje 3 teorije emocija:

1.Đejms-Longeova teorija iz 1884 godine koja kaže da tjelesne promjene predhod doživljaju emocija.Po njima je opažanje tjelesnih promjena sam doživljaj emocija.2.Kenon-Bardova teorija koja kaže da s emocionlni doživljaji i tjelesna reakcija odigravaju istovremeno.3.Kongitivna teorija koja kaže da savremena psihološka istraživanja potvrđuju hipotezu da emocija nije samo svijest o tjelesnim promjenama u organizmu.Saznajna komponenta određuje vrstu emocija koju će neko doživjeti.U tome nam pomaže predhodno iskustvo.


11.MOTIVACIJA

1.Pojam i vrste motiva:Snaga koja čovjeka pokreće na aktivnost, usmjerava, i upravlja njegovim

ponašanjem naziva se motivom.Odsustvo motiva znači odsustvo određenih ponašanja bez čega nema razvoja ličnosti.Razlikujemo dvije vrste motiva:-Biološke motive-Socijalne motive

2.Klasifikacija motiva:Postoje Biološki motivi to su potreba za hranom, vodom, kiseonikom, spavanjem,

izlučivanjem otpadnih materija, odmor, sekxualni motiv, itd.Nezadovoljavanjem ovih potreba dolati do smrti.Socijalni motivi to su potreba za društvom i potreba za priznavanjem u društvu.Potreba za društvom ili gregarni motiv je zasnovana na socijalnosti ličnosti, saznanjem da čovjek nije samo biološko, nego i socijalno biće.Čovjek u društvu zadovoljava svoje psihološke potrebe.motiv za ličnom afirmacijom ili samopotvrđivanjem se zasniva na težnji pojedinca da bude prihvaćen od sredine u kojojživi i radi.Socijalni motivi su i motivi borbenosti i agresivnosti, zatim motiv sigurnosti, mtiv za promjenom, potreba za simpaijom, zatim potreba za socijalnim komformizmom.

3.Agresivno ponašanjeAgresija to je osobina ličnosti da se manje ili više dosljedno, prema svojoj bližnjoj

i daljnoj okolini odnosi neprijateljski i razorno.

4.Zadovoljavanje i frustracija motiva:Spriječavanje zadovoljenja određenih potreba i realizacija postavljenih ciljeva

naziva se frustracija.Frustrirana osoba može reagirati dvojako, pa zato razlikujemo konstruktivni i destruktivni oblik reakcije na frustracije.Konstruktivni oblik savladavanja frustracija je kada uložimo više napora da savladamo frustracionu situaciju, kada izaberemo neki drugi način koji neće dezintegrirati našu ličnost niti dovesti u pitanje status ili autoritet ličnosti, a ipak uspijevamo realizirati postavljeni cilj.

5.Odbrambeni mehanizmi ličnosti:Odbrambeni organizmi su nesvjesni psihološki procesi koji se koriste u cilju

ponovnog uspostavljanja ravnoteže, ekvilibrija ili homoestaze (kad smo žedni organizam traži vodu, kad plačemo organizam traži da to prestane).Jedna od ključnih posljedica narušene homoestaze je stanje trepnje (anxioznost), ili od straha od nepoznatog, koja potiče od ugrožavanja samopoštovanja, osjećaja krivice i straha od kazne.

-Potiskivanje ili represija-U osnovi ovog mehanizma je da čovjek potiskuje, zaboravlja one doživljaje koi mu stvaraju anxioznost.Frojd je, međutim utvrio da ipak ne možemo zaboraviti neprijatne događaje, da se oni duboko introjektuju u podsvijest pojedinca i postaju dinamički faktori ličnosti, a javljaju se u snovima, neurozama i nekim neobjašnjivim ponašanjem.


-Regresija ili povratak u ranije stanje-To je psihološki hod unazad.To je povratak iz razvijenog i organizovanijeg stadija ponašanja na neke ranije obrasce ponašanja, npr. Omogučavanje zadovoljenja nekog dječijeg zahtjeva lahko dovodi kod djece do regresije na infantilnom nivou ponašanja (plač i difuzni pokreti).

-Projekcija-To je očigledan način odbrane od anxioznosti koja se javlja zbog neuspjeha i krivice kada se krivica „projektuje“ na nekog drugog (teniser promaši loptu i kritički gleda reket).Tu se radi o primitivnoj perspektivnoj projekciji.

-Raktivna formacija ili preobražaj u suprotnom-Potiskivanje jakih impulsa (sexulanih ili neprijateljskih) često je praćeno tendencijom za protiv dejstvo koje poprima oblik ponašanja i osjećanja upravo suprotnih potisnutim tendencijama.Borac protiv poroka upravo to postaje jer ima jake impulse da bude griješan.

-Indentifikacija ili poistovjećenje-Osoba može da umanji ili izbjegne svoju anxioznost indentifikujući se sa drugim osobama ili grupama, npr.osoba koja pati zbog ličnog neuspjeha, može da osjeti te efekte ako se identifikuje sa uspjehom drugih.

-Racionalizacija-To je svako nastojanje da se postupcima pruži valjano obrazloženje, uključujući i ono koje je varljivo i služi unutrašnjem albiju.Racionalizacijom se želi:-Opravdati neko ponašanje-Skriti prava motivacija i od same ličnosti (loš uspjeh student pravda time da ga profesor ne voli).

-Poricanje-Ovdje ego ili ja koristi odbranu posebno u razvoju djeteta kao zdrav mehanizam.Ovako ponašanje se može djelom tretirati kao poricanje stvarnosti (djete okrene glavu od neke osobe i tako poriče njeno prisustvo).

-Negiranje-Pojedinac je u stanju da negira percepciju ili misao koja je trenutno u svijesti a može uzrokovati stanje anxioznosti (ljudi sanjaju različite snove koje u budnom stanju negiraju).

-Premještanje-To je pomjeranje psiholoških procesa u prostoru i vremenu, najčešće sa jednog objekta na drugi.Koristi se pretežno u vezi sa dinamičkim i emotivnim procesima (npr.agresija se može premjestiti sa jednog objekta na drugi gdje je zabranjeno da se ispolji na neki drugi objekat gdje je to moguće i dopustljivo).

-Sublimacija ili uzvišavanje-Je pretvaranje nečega u viši oblik.U psihoanalizi je to skretanje nekog nagona sa njegovog primarnog objekta na neki objekt višeg reda,npr. Roditelji bez djece rado se posvećuju radu sa drugom djecom i tako ublimiraju svoj nedostatak.Sublimacija se obavezno povezuje za kreativnost, zrelost, i etičnost.

12.LIČNOST

1.Pojam i definicija ličnosti:Termin ličnost se svakodnevo upotrebljava i ima različita konotativna

značenja.Pojedinci su inteligentni, agresivni, senzibilni, vrijedni, ružni, lijepi,itd., i za svakog pojedinačno kažemo da je ličnost.Postoji dosta definicija ličnosti, a kao posebna dobra se izdvaja Olportova definicija ličnosti.Po njemu je ličnost dinamička organizacija psihofizičkog sistema u okviru jedne individue koji determinišu jedinstven način njenog prilagođavanja na srednu u kojoj živi i radi.


2.Teorije ličnosti:Postoje 3teorije koje u razvoju ličnosti ističu različite faktore:

-Nativistička teorija ličnosti(Ova teorija favorizuje faktor nasljeđa u razvoju svake ličnosti).-Empiristička teorija ličnosti (Daje značaj u razvoju ličnosti, uticaju okoline u kojoj se ličnost rađa i razvija).-Dinamička teorija (ona uzima u obzir i nasljeđe i okolinu).Ova teorija je najbolja jer obuhvata sve što je bitno za ukupni razvoj ličnosti.

3.Struktura ličnosti:Švicarski psiholog Jung je odredio dva tipa ličnosti:

-Introverti (Osobe okrenute sebi, ne stvaraju često poznanstva, imaju problema u socijalnim kontaktima, osjetljivi su na kritiku, i malo govore).-Extoverti (Oni su otvoreni i spretni u komunikaciji sa drugima, manje su osjetljivi, i ponekad djeluju namteljivo.U prirodi je teško načičiste introverte i extoverte, jer se često ponašamo i kao jedni i kao drugi zavisno od situacije u kojoj se nalazimo).

4.Temperament:Dolazi od lat.riječi temperamentum-prava mjera.To je način emocionalnog

reagovanja na podražaje koji preovladavaju kod nekog čovjeka.U običnom govoru to je ćud, narav, priroda nekog čovjeka.Hipokrat je u 4 vijeku p.n.e., kada je na osnovu lučenja određenih sokova u organizmu podijelio temperament na 4 tipa:-Kolerični-Sangvinični-Flegmatični-Melankolični

-Kolerični-dolazi od lat.riječi chole (žuć,žuta zuć).Ovaj temperament se ogleda u jakim osjećanjima, lakom odlučivanju za akciju i čestom uzbuđivanju.Karakterišu ga nagle i jake rekacije.

-Sangvinični-dolazi od lat.riječi sanguis (krv).I ove brzo reaguju, ali njihova osjećanja nisu jaka i ne traju dugo.Ovakve osobe brzo mjenjaju raspoloženje, a skloni s vedrom raspoloženju.

-Flegmatični-lat. Flegma (sluz, gnoj).Reaguju rjeđe, reakcije su spore i slabo se manifestuju.To je u pravilu miran, staložen, slabo osjetljiv i slabo pokretan čovjek.

-Melankoličan-grč. Melas (crn) i lat.chole (zuć).Osobe koje rijetko reaguju, ali kada reaguju, onda to čine intenzivnim osjećanjima koja dugo traju.Slabo su pokretljivi, preovladavaju neprijatna osjećanja tuge i zabrinutosti.

Ruski psiholog Pavlov do svoje podjele temperamenta je došao na sonovu razlikovanja određenih načina funkcionisanja nervnog sistema.Svakom od ovih tipova do kojih je došao Pavlov odgovara jedan od temperamenata do kojih je došao Hipokrat.-Živahnom tipu funkcionisnja nervnog sistema odgovara sangvinični temeperament.-Neobuzdnom tipu funkcionisanja nervon sistema odgovara kolerični temperament.-Mirnom tipu funkcionisanja nervnog sistema odgovara kolerični temperament.-Slabom tipu funkcionisanja nervnog sistema odgovara melankolični temperament.


U zadnje vrijeme je učinjen pokušaj da se ispita veza između tjelesne konstitucije i temperamenta.Fotografisano je hiljdu ljudi i na osnovu analize fotografija određeni su sljedeći tipovi ljudi u odnosu na temperament.

-Endomorfni tip:To su punije osobe sa više ili manje naglašenim abdominalnim stomačnim dijelom tijela.Ovakve osobe teže za ugodnošću, bezbriznošću i prijatnošću.Misle samo na jelo i kreću se u društvu veselih ljudi.

-Mezomorfan tip:To je onaj kod koga su razvijene kosti, mišići, vezivno tkivo i ima široka ramena.To su obično mali, niski ljudi koji svoj mali uzrast nadoknađuju nevjerovatnom energijom.Hodaju brzo i čvrsto sa isturenim grudima i uvijek su spremni za borbu.

-Ektomorfan tip:Ima nježne i duge kosti i veliku površinu srazmjerno masi tijela.Ljudi ovog tipa su povućeni, sramežljivi, teško stupaju urazgovor i teško se prilagođavaju bilo gdje gdje se ne osjećaju zaštćeni.Uticaj nasljeđa i sredine na temperament:Zajedno sa inteligencijom i fizičkom konstitucijom, temperament u velikoj mjeri zavisi od nasljeđa.Drugi pak smatraju da i uslovi sredine u kojoj čovjek živi imaju uticaj na formiranje temperamenta.Temperament zavisi i od motiva, stavova, i interesa pojedinaca jer je dokazano da motiviraniji pojedinci imaju življe reakcije.

5.Karakter:Dolazi od lat. riječi charakter (osobitnost, znak, ili znamenje).Možemo ga

definisati kao ono što je urezano i vidljivo istaknuto, to je ono obilježje po kojem se nešto razlikuje od ostalog.To je zbog izrazito psiholoških crta koje odlikuju pojedinca i razlikuju ga od drugih osoba.U laičkoj svakodnevnoj upotrebi, izraz naglašava čvrsto integrisanu ličnost otpornu na moralna i druga iskušenja.Nikola rot definiše karakter: „Pod karakterom treba podrazumjevati sistem crta ličnosti koje pokazuju kako pojedinac postupa i djeluje u vezi sa moralnim principima i moralnim shvatanjima društva u kojem živi“.Uokviru psihologije razlikujemo sljedeće tipove karaktera:

1.Dobar karakter imao bi čovjek koji se odlikuje moralnim osobinama, ali koji ne mora istovremeno da se odlikuje i odlučnošću u ponašanju.

2.Loš karakter bi imao čovjek koji se ne drži moralnih principa iako pokazuje odlučnost u svojim postupcima.

3.Čvrst karakter bi imao onaj koji pored moralnih principa pokazuje i energičnost i upornost u svom ponašanju.

4.Slab karakter bi imao onaj koji može posjedovati i neke pozitivne moralne osobine, ali nema odlučnosti da ih primjenjuje.

5.Analni karakter Zasnovan je na fixaciji analnih zadovoljstava.-Zadovoljstvo zadržavanja, razvija se kasnije sebičnost i pedantnost.-Zadovoljstvo pražnjenja izmeta-darežljivost i aljkavost.

6.Oralni karakter Ovakve osobe su ostale fixirane ili su regredirale na oralnu fazu razvoja.Osim oralnog erotizma, takva ličnost ispoljava ćudljivost, optimizam i pesimizam, euforiju i depresiju, govorljivost, itd.

7.Genitalni karakter. Teorijski gledano, to je ona ličnost koja je uspješno prošla sve faze razvoja, razriješila Edipov ili Elektrin komplex i dostigla genitalni nivo razvoja za svoj spol.


8.Nacionalni karakter Statistički gledano, radi se o široko prisutnoj određenoj strukturi crta ličnosti u nekoj populaciji, tipičnoj za opće oblike ponašanja stanovništva.

9.Neurološki karakter.Radi se o ličnosti koja je prihvatila svoje neurotske simptome i ugadila ih u ego, što može dovesti do trajnih socijalnih komflikata.

10.Receptivni karakter.To je struktura ličnosti koja teži primanju ličnosti, sklona da traći podršku i koja se veže za one koji nešto daju.

Razvoj karaktera počinje od 4 godine.Najvažnije faktore u razvoju karaktera treba tražiti u krugu porodice, osnovne i srednje škole i svih drugih instancikroz koje ličnost prolazi tokom socijalizacije.

6.Fromova teorija ličnosti: Erik From je njemački psiholog koji je dugo živio i radio na univerzitetu u

Čikagu.Njegova teorija ističe značaj socijalnih faktora na formiranje ličnosti.Po Fromu, čovjek je dio prirode koji ima mnogo zajedničkog sa svojim životinjskim precima, a istovremeno je specifično ljudsko biće.Kao ljudsko biće čovjek posjeduje posebne oznake kao što su razum, maštanje, samosvijest i posebne potrebe koje nemaju druga živa bića.To su:-Potreba za vezanošću-Za emocionalnom vezom sa drugima-Da nađe svoje mjeso i svoju ulogu u svijetu-Da bude dio društva-Za stvaranjemFrom je u svojim istraživanjima otkrio i opisao 7 tipova socijalnih karaktera:-Primalački-Explatatorski -Skupljači-Trgovački-Produktivni-Nekrofilni (privlači ga smrt)-Biofilni (privlači ga život)

7.Olportova teorija ličnosti:To je jedna od prvih humanističkih teorija ličnosti.Ona objašnjava ličnost svakog

pojedinca posebno.Po Olportu ličnost ima svoju relanu egzistenciju u koju su uključeni i neurološki i fiziološki procesi u organizmu, kao i svi psihološki procesi.Olport je postavio 5 obilježja svoje teorije:-Da bi pojedinac razumio, treba poznavati determinante njegovog ponašanja.-Teorija ličnosti mora smatrati organizam punim, a ne praznim.-Motivacija ličnosti je normalna činjenica sadašnje strukture i funkcija, a ne jednostavno kao posljedica ranijih snaga ili iskustava.-Pojedinac se može shvatiti proučavanjem sklopa osobina koje ga karakterišu.-Adekvatna teorija ličnosti mora tretirati i fenomen svijesti.


Struktura i dinamika ličnosti po Olportu:

Za Olporta su osobine ličnosti ujedno i dinamičke i motivacione jedinice.Osobine i situacije u kojima se pojedinac nalazi izazivaju interakciju koja dovodi do ponašanja pojedinca.Olport razlikuje 3 klase osobina:-Kardinalne-Centralne-SekundarneZa Olporta je vezan termin proprijum i Olport ga definiše kao vlastito “ja”, kao nešto što se doživljava kao toplo i centralno, kao važno za našu ličnost.To je ja kao subjektivno iskustvo ili doživljaj.Pojedinac nije samo skup osobina.

8.Frojdova teorija ličnosti:Sigmund Frojd je bečki ljekar rođen 1856 godine, a umro je 1939 godine.Bavio se

na početku svog naučnog opusa neurofiziologijom i neuropsihijatrijom, izučavao posebno histeriju i jedan je od najzaslužnijih za ukupan razvoj psihologije kao znanosti.Otkrio je nesvjesno, a svojom psihoanalizom kao metodom lijećenja psihičkih poremećaja daoje enorman doprinos kako razvoju psihologije, tako i razvoju književnosti, slikarstva i drugih umjetničkih disciplina.Po Frojdu ličnost čine 3 instance:ID ili ono, EGO ili ja i SUPER EGO ili nad ja.1.ID-je nesvjesno i biloško u svakoj ličnosti.To je urođena komponenta i to je energetska baza za svakog pojedinca.To je nasljedna komponenta i čine je po Frojdu instikti ili nagoni.ID je izvor energije i za ego i za super ego.ID ne razlikuje relanost od nerealnosti, stvarnost od zamišljanja, subjektivnost od objektivnosti.Kako je ID nesposoban da razlikuje vanjski stvarni svijet od fiktivnog svijeta vlastitih želja, potreba i nagona, u ličnosti se razvila druga struktura koja to može, EGO ili ja.2.EGO ili ja-To je psihološka strana ličnosti, funkcioniše po načalu realnosti i djeluje u organizmu kroz sekundarni proces kojim se napetost stvorena u organizmu čuva sve dok se ne otkrije realan objekat za odgovarajuće ne fiktivno zadovoljstvo.EGO je sjedište intelektualnih funkcija i on je racionalan.3.SUPER EGO ili nad ja-To je socijalna strana ličnosti.Razvija se pod uticajem socijalne sredine kada čovjek usvaja norme, vrijednosti, moral, etiku, a taj proces se naziva socijalizacija.SUPER EGO je moralni čuvar ličnosti i njegova je glavna funkcija da sudi šta je moralno, a šta ne.Čovjek s ne rađa sa SUPER EGOM.On se razvija pod uticajem nagađivanja i kažnjavanja.Djete postepeno uči šta se smije a šta se ne smije učiniti i tako samo upravlja svojim ponašanjem.U SUPER EGU Frojd razlikuje 2 dijela:-Savjest-Ego idel

Frojdovo tumačenje dinamika ličnosti:1.Psihička energija koja se u organizmu stvara u potpunosti vezana je za ID.ID tu energiju troši za ispunjavanje svojih želja na bazi primarnih procesa i načela ugode.


2.EGO obezbjeđuje psihičku energiju putem mehanizma ili procesa identifikacije.3.SUPER EGO obezbjeđuje psihičku energiju potrebnu za njegovo funkcionisanje, takođe putem identifikacije.U tome važnu ulogu imaju roditelji i oni su jedni od prvih objekata za koje se vuče fizička energija ID-a.to je zato što roditelji zadovoljavaju potrebe djeteta.

Frojdovo tumačenja razvoja ličnostiPrema Frojdu ličnost prolazi kroz više psihosexualnih stadija razvoja.-Oralni stadij-Analni stadij-Falusni stadij-Stadij latencije-Genitalni stadijPrva tr stadija su najvažnija i traju do 5 godine života.Zajedno se zovu predgenitalnim stadijima.

Oralni stadij-Obuhvaća period do 1 godine života, kada djete zadovoljava svoje biološke potrebe dojenjem, neposrednim kontaktom sa dojkom majke kada se uspostavlja posebna veza između majke i djeteta.Sexualna energija se oslobađa putem usta i usne šupljine.

Analni stadij-Traje od 1 do 2 godine,kada se sexualna energija premješta na anus.Djete se zadovoljava pražnjenjem sadržaja iz organizma i u tom periodu može doći do određenih smetnji u zadovoljavanju tih potreba, a koje mogu prouzrokovati smetnje u karakternim crtama u kasnijem periodu razvoja ličnosti.

Falusna faza-Traje od 3-5 godine kada djeca sexualnu energiju skoncentrišu oko sexualnih organa, a njihova stimulacija izasziva ugodu.To se dešava kao normalna reakcija, čime se oslobađa libidinozna reakcija, u ovom stadiju se javlja Edipov komplex kod muškaraca i Elktrin kod žena.U ovom periodu se javlja i kastracioni strah jer se sin plaši da mu otac ne odsjeće njegov penis što kod njega izaziva osjećanje anxioznosti.

Period latencije (stanje mirovanja)-Traje od 6 godine do puberteta, libido usmjeren na nesexualne aktivnosti, čitanje knjiga, nauka, sport, prijatelji i društvo.

Genitalni stadij-Počinje pubertetom, a završava sa smrću.Javlja se pojačan interes za suprotni spol, dolazi do poremećaja u biohemiji organizma, kao i biofiziološkim promjenama.Za Frojda je idealan tio ličnosti tz.genitalni tip.Takvu osobu obilježavaju osobine:socijalna i socijalno sexualna zrelost, zadovoljstvo i uživanje u heterosexualnim odnosima.

13.MENTALNA HIGIJENA

1.Poremećaji psihičkog života čovjeka:Veoma je teško povući granicu između normalnog i nenormalnog

ponašanja.Poznata su dva načina određivanja:-Odstupanje jedne ličnosti od uobičajenih i od sredine prihvaćnih oblika ponašanja.-Bolji način je utvrđivanje postojanja određenih osobina ličnosti.Normalnu ličnost karakteriše intelektualna, emocionalna, socijalna, moralna, i psihosocijalna zrelost.


a)Intelektualna zrelost-sposobnost rješavanje problema, donošenje odluka, pravilno ocjenjivanje sebe i dugih.Intelektualna zrelost ne može doseći mentalno-hendikepirane osobe.b)Socijalna zrelost.Socijalno zrele ličnosti žive u skladu sa ličnim i društvenim interesima i veoma se zanimaju za društvene probleme i njihovo rješavanje.

14.ŠTA JE KOMUNIKACIJA

1.O psihologiji komunikacije:Dolazi od lat riječi communicare (učiniti općim).To je priopćenje, saopćenje,

promet, saobraćaj, veza jedne tačke sa drugom.Komunikacija u psihološkom smislu označava općenje ljudi.Ostvaruje se u neposrednom dodiru verbalnim i drugim simbolima, ili preko tehničkih sredstava na udaljenosti.Krajnji cilj svih oblika komunikacije je prijenos informacija.

2.Vrste komunikacije:Razlikujemo oralnu, pisanu i neverbalnu komunikaciju.

3.Oralna komunikacija:Ona je u suštini usmena komunikacija.Odvija se između dvije ili više osoba,

neposredna je i dvosmjerna.Prednos ove komunikacije su:lahko se vodi i „udobna je“.Postoji feedback ili povratna veza i mala je mogućnost nerazumjevanja.Najčešće se odvija licem u lice, telefonom, sistemom javnog obraćanja.Nedostatci su:Ipak se može desiti nerazumjevanje između sagovornika, ista se poruka može doživjeti na različite načine, dešava se zaborav nakon razgovora(ponekad) itd.

4.Neverbalna komunikacija:Ona omogućava prijenos poruke bez upotrebe riječi izgovorenih ili

napisanih.Čine je tjelesni pokreti, facijalna expresija i gestovi.Kada razgovaramo sa nekim (verbalana komunikacija), neku poruku prenosimo riječima sa samo 38%, a ostali dio poruke se prenosi neverbalnom komunikacijom.

5.Pisana komunikacija:Može biti u standardnoj formi:pismo, izvještaj, sporazum, putem teleprintera,

telefaxa, modema, itd. Prednosti su:feedback je nevidljiv i upotreba je složenija, zahtjeva duže vrijeme, manje je konforna i neki pojedinci je ne vole.

6.Facijalna expresija:Neka istraživanja su pokazala da pripadnici različitih kulura jednako intepretiraju

facijalne expresije (pokazane su im fotografije sa emocijama straha, tuge, radosti, gnjeva, bola, itd.), a to se objašnjava kulturnom kontaminacijom.Rezultati istraživanja su pokazali da za primarne emocije postoje univerzalni oblici izražavanja.Istraživanja antropologa su pokazala da su različite kulture (Japanci, Kinezi, Arapi) različito utiču na pojedinca što se ogleda u različitim reakcijama na smrt, rađanje, žalost, itd.Primjer neka plemena slave smrt.Japanci su hladni, škrti u riječima, izbjegavaju prostornu blizinu, osmijehuju se, ali ništa ne govore osmijehom, izbjegavaju gledanje u oči, itd.


Suprotno od toga, Arapi stalno laskaju, gledaju vas ravno u oči, gestikuliraju.Pripadnici različitih kultura imaju slične gestove sa različitim značenjima.Negdje je plaženje jezika pozdrav, a negdje ruganje.Eskimi se ljube trljajući nos od nos.

Glavne vrste neverbalnih znakovaRazlikujemo:

-Paralingvističke-Extralingvistički

Paralingvistički komunikacijski znaci, oni podrazumjevaju sve elemente vokalizacije koji nisu uključeni u fonološki sastav riječi (šumovi, intonacija, naglašavanje dužine izgovora, itd.).

Extralingvistički komunikacijski znaci,Tu spadaju:

-Kinezički komunikacijski znaci.Počivaju na tjelesnim pokretima (cijelog ili dijelova tijela, expresija lica, gestovi, itd.).-Proxemički komunikacijski znaci.Počivaju na stvarnim ili percipiranim prostornim odnosima i čine ih:

a)Fizička blizina (udaljenost osoba u komunikacijskoj interkciji)b)Prostorni raspored učesnika u komunikaciji.c)Teritorijalno ponašanje (karakterističan položaj tijela u odnosu na druge osobe).

-Razne vrste tjelesnog dodira (rukovanje, tapšanje, milovanje, guranje, udaranje, način i stil ponašanja, spoljni izgled).Komunikaciju olakšava (otežava) izgled kose, miris tijela, sadržaj poruke koju nekom upućujete, hod, rukopis, itd.).


SkriptaPsihologija

Documents

huskic aldin

sastoji se

kori velikog

ego ili ja

dolazi od

nedostatci

nalazi se

javlja se