SİSTEMLER FİZYOLOJİSİ - fizyoloji.ege.edu.trfizyoloji.ege.edu.tr/images/dosyalar/pdf/vedat_temel_fizyoloji/... · Pankreas ve safra kesesinde ... • Bunu saran Bowman kapsülünden

SİSTEMLER FİZYOLOJİSİ

FĠZYOLOJĠ

• YaĢamın mantığını ve yaĢayan organizmaların

nasıl çalıĢtığını inceleyen bilim dalı

– Ġnsan Fizyolojisi

– Bitki Fizyolojisi

– Virüs Fizyolojisi

– v.s....

HÜCRE

• Organizmanın en küçük yapısal birimi

• Yapısında bulunduğu organın iĢlevlerine yönelik

özellikler taĢır ancak tüm diğer hücrelerle ortak

olan yanları daha fazladır.

DOKU

• FarklılaĢmaya uğramıĢ benzer hücrelerin

oluĢturduğu yapılar:

– Kas dokusu

– Sinir dokusu

– Epitel dokusu

– Bağ dokusu

ORGAN

• Dokuların değiĢik oranlarda katılımı ile oluĢan,

belirli iĢlevlere sahip organik yapılardır:

ORGAN SĠSTEMĠ

• Birden çok organın bir araya gelerek

“bir iĢleve” yönelik genel yapıyı

oluĢturması

– Örneğin kalp, arterler ve venler dolaĢım

sistemini oluĢturur..

HOMEOSTAZĠS

• Organizmanın iç ortamının dengesinin

(sabitliğinin) sürdürülebilmesidir

• Bu düzenleme aktiftir ve düzenleme bozulursa

hastalıkla sonuçlanır

• Bu düzenin sağlanabilmesini amaçlayan

mekanizmalara homeostatik mekanizmalar denir

HOMEOSTAZĠS

• KONTROL: Sinir sistemi ve endokrin sistem

• KORUNMA:

– Motive (güdülenmiĢ) davranıĢ

• Susayınca su içme

– Negatif geri bildirim (Ayar noktası)

• Vücuttaki birçok maddenin değerinin belirli aralıkta tutulması

ĠÇ ORTAM

• Hücrelerin madde alıĢveriĢinde bulunduğu

hücreler arası sıvı ortam

Kan Fizyolojisi

KAN DOKUSU

• Plazma veya serum adı verilen sıvıda,

süspansiyon halindeki (≈ asılı duran) hücresel

elemanları içeren dokuya kan dokusu denir.

• Vücut ağırlığının % 8’idir.

KANIN BĠLEġĠMĠ

• Hücreler:

– Eritrositler (alyuvarlar)

– Lökositler (akyuvarlar)

– Trombositler (plateletler)

• Sıvı Kısmı:

– Plazma

– Serum (plazma – pıhtılaĢma

faktörleri)

HEMOGLOBĠN

• Eritrositlerin sitoplazmasında bulunan,

baĢlıca görevi akciğerlerden dokulara

O2 taĢımak olan bir proteindir

• Yapısında demir bulunur

• Normal Değerleri:

• KADIN: % 12 – 16

• ERKEK: % 14 – 18

• Hemoglobin düzeyinin bu değerlerin

altına inmesi anemi göstergesidir

KANIN GÖREVLERĠ

• Solunum

• Beslenme

• BoĢaltım

• Isının düzenlenmesi

• Asit-Baz dengesi

• PıhtılaĢma

• TaĢıyıcı (Hormon gibi..)

• Savunma sistemi

KAN HÜCRELERĠ

KAN GRUPLARI

Kan grubu Membran antijeni Plazma antikoru

A grubu A antijeni Anti-B

B grubu B antijeni Anti-A

AB grubu A ve B antijeni Antikor yok

O grubu Antijen yok Anti-A ve Anti-B

Solunum Fizyolojisi

ĠġLEV

• O2'nin taĢınarak hücrelere ulaĢtırılması, üretilen CO2'in uzaklaĢtırılması.

• Bu iĢlevin gerçekleĢtirilebilmesi için üçsistem koordinasyon içinde çalıĢır:

– Solunum sistemi

– Havayolları

– Akciğerler

– Göğüs kafesi ve solunum kasları

– Pulmoner dolaĢım

– Eritrositler

– DolaĢım sistemi

SOLUNUM YOLLARI

HAVAYOLLARININ ÇAPI

• Kıkırdak yapı ve düz kaslar

• Bronkodilatatörler: Sempatik uyarı, adrenalin,

CO2

• Bronkokonstriktörler: Parasempatik uyarı,

histamin

KAVRAMLAR

• Ventilasyon: Akciğerlerin gaz değiĢimin

sağlamak üzere havalanması

– Ġnspirasyon (Soluk alma)

– Ekspirasyon (Soluk verme)

• Gaz değiĢimi: Kan ve hava arasındaki O2 ve

CO2 değiĢimi

• Perfüzyon: Akciğerlere gaz değiĢimi için kanın

geliĢi

AKCĠĞERLER

• Akciğerler milyonlarca ALVEOL ile doludur

• Alveoller pulmoner kapillerler tarafından

çevrelenir

• Akciğerlerin çevresi PLEVRA adı verilen çift

katlı bir epitel tabakası ile kaplıdır

• Bu iki tabaka arasındaki SIVI akciğer

hareketlerinde kayganlık sağlar

ALVEOL

• Hava yollarının iç yüzeyi RESPİRATUAR

EPİTEL ile kaplıdır

• Respiratuar epitel üzerinde çok miktarda SİLİA

bulunur

• Epitel ve goblet hücreleri mukus salgılar

• Günlük olarak yaklaĢık 100 ml. mukus salgılanır

ve silyalar tarafından saatte 1-2 cm hızla yukarı

yönde ilerletilir

SURFAKTAN

• Alveollerin iç yüzeyini kaplayan sıvı

• Alveolar epitel tarafından salgılanır

• Yüzey gerilimini azaltarak alveollerin daha rahat

geniĢlemesini sağlar

SOLUNUM KONTROLÜ

Dolaşım Fizyolojisi

DOLAġIM

YÜZEYEL ANATOMĠ

Küçük Dolaşım

Büyük Dolaşım

KALP KASININ ÖZELLĠKLERĠ

• Uyarılabilme:– Kalp kası mekanik, elektriksel, ısı veya kimyasal uyaranlarla

uyarılabilir. Bu özelliğe bathmotrop özellik denir.

• Kasılabilme:– Miyokardın bir uyaran karĢısında gösterdiği kasılma yeteneğine

inotrop özellik denir.

• Otonomi:– Miyokardın otonomi özelliğine kronotrop özellik denir.

• İletebilme:– Miyokardın kendine gelen bir impulsu iletebilme özelliğine

dromotrop özellik denir.

KALBĠN ELEKTRĠKSEL AKTĠVĠTESĠ

EKG

• Kalbin aksiyon akımları komĢu dokulara, vücut

yüzeyine kadar yayılabilir. Vücut burada

homojen iletken bir rol oynar.

• Bir elektrot “+” tarafa diğeri “–” tarafa konursa iki

bölge arasındaki toplam potansiyel farkı

alınabilir.

• Bu metoda elektrokardiyografi denir.

KALBĠN SĠNĠRSEL DÜZENLENMESĠ

• Kalbin sempatik sinirlerle uyarılması: • Kuvvetli sempatik uyaranlar kalbin atımını 180-200

/dakikaya kadar çıkarırlar. Ayrıca kasılma gücünü de artırarak pompalanan kanın hacmini ve fırlatma basıncını da artırır. Kardiyo akselatör etki adrenerjik reseptörler üzerinden adrenalin (epinefrin) ve noradrenalin (norepinefrin) ile ortaya çıkar

• Kalbin parasempatik sinirlerle (vagus) uyarılması: • Kuvvetli vagus uyarıları kalbi birkaç saniye durdurabilir,

sonrasında kalp 20-40 / dk atmaya baĢlar. Vagus uyarısı kalbin kasılma kuvvetini % 20-30 oranında azaltır. Kardiyo inhibitör etki N. vagustan salınan asetilkolin aracılığı ile ortaya çıkar

Sindirim Fizyolojisi

ORGANLAR

• Ağız

• Yutak

• Özofagus

• Mide

• Duodenum

• Jejunum

• Ġleum

• Kolon

• Rektum

• Anüs

______________

• Tükrük Bezleri

• Karaciğer

• Safra Kesesi

• Pankreas

SĠNĠDĠRĠM SĠSTEMĠNĠN GÖREVLERĠ

• Sindirim sistemi, alınan besin maddelerini

mekanik ve kimyasal yolla parçalayarak kan

dolaĢımına geçmesini (absorbsiyon) sağlar.

– Sindirim

– Motilite

– Sekresyon

– Absorbsiyon

• Sonuç olarak vücuda sürekli olarak su, elektrolit

ve besin sağlar

SĠNDĠRĠMĠN AġAMALARI

GASTROĠNTESTĠNAL ĠġLEV KONTROLÜ

• Sefalik Faz: Besinlerin tadı, görüntüsü, kokusu ve emosyonel faktörler (çiğneme, salya salgılnması, yutma)

• Gastrik Faz: Midede bulunan besinler (lokal refleksler)

• Ġntestinal Faz: Barsaklar kimus varlığı (pankreas ve safra sekresyonları, ince barsak sekresyonu ve hareketleri, kolon hareketleri, defekasyon)

GASTROĠNTESTĠNAL ĠġLEV KONTROLÜ

SĠNĠRSEL KONTROL

Görüntü, Koku

N. VAGUS Uyarılması

Kanalın gerilmesi, kimyasal uyarı, sindirim ürünlerinin artmıĢ konsantrasyonu

REFLEKS

ENDOKRĠN KONTROL

Gastrin

Kolesistokinin

Sekretin

Diğer hormonlar..

GASTROĠNTESTĠNAL ĠġLEV KONTROLÜ

• Nöral kontrol iki yolla yapılır;

– 1) İntrensek innervasyon (lokal sinir sistemi)– 2) Ekstrensek innervasyon (otonom sinir sistemi)

• Lokal sinir sistemi iki sinir ağından (pleksus) oluĢur: – Myenterik pleksus (Auerbach), kas aktivitesinden sorumludur.

– Submukozal pleksus (Meisner), sekresyondan sorumludur.

• Otonom sistemin etkisi:– Parasempatik sistem genel olarak aktiviteyi artırır.

– Sempatik sistem genel olarak aktiviteyi azaltır.

• GĠS de temel olarak motilite ve sekresyon intrensek sistemin kontrolü altındadır. Ekstrensek sistem bu etkiyi azaltır veya artırır.

GASTROĠNTESTĠNAL ĠġLEV KONTROLÜ

• Hormonal düzenleme hem kas aktivitesi, hem de salgılama üzerine etklidir.

• Gastrin hormunu; midedeki G hücrelerinden salgılanır. Mukoza geliĢimini uyarır, mide asidi

ve pepsin salgılanmasını uyarır, mide motilitesini artırır.

• Kolesistokinin hormonu; endokrin hücreler, üst GĠS, distal ileum ve kolondan salgılanır.

Safra kesesinin kasılmasını artırır ve pankreasın enzim salgısını uyarır. Mide boĢalmasını

geciktirir, barsak motilitesini artırır.

• Sekretin hormonu; Ġnce barsak S hücrelerinden salgılanır. Pankreas ve safra kesesinde

bikarbonat sekresyonunu uyarır. Mide asidi salgısını azaltır.

• Gastrik inhibitör peptid (GIP), Vazoaktif İntestinal polipeptid (VIP), Motilin de etkili

hormonlardandır.

Boşaltım Fizyolojisi

ORGANLAR

• Böbrekler

• Üreterler

• Mesane

• Üretra

BOġALTIM SĠSTEMĠNĠN GÖREVLERĠ

• Metabolizma sonucu ortaya çıkan artıklar ve zararlı maddelerin atılması

• Su ve plazma volümünün düzenlenmesi

• Vücudun iyon dengesinin düzenlenmesi

• Plazmanın ozmotik basıncının düzenlenmesi

• Az oranda detoksifkasyon

• Ġç salgılar

• Asid baz dengesinin düzenlenmesi

BÖBREK

• Böbrek dakika kan

akımının % 25’ine sahiptir

• Günlük ortalama 1200 ml

idrar çıkıĢı sağlar

• Hormon salgılar

– Renin

– Eritropoietin

– Prostaglandin

– Bradikinin

NEFRON

• Böbreğin en küçük fonksiyonel birimidir

• Her bir nefron MALPĠGHĠ KORPUSKÜLÜ (kılcal

damar yumağı) ile böbrek tüplerinden oluĢur

– Malpighi korpuskülü

• Glomerül adı verilen kılcal damar yumağı ile

• Bunu saran Bowman kapsülünden oluĢur

– Böbrek tüpleri

• Proksimal tüp

• Henle kulpu

• Distal tüp

NEFRON

ĠDRAR

• Normalde 600-2500 ml arasındadır. Ortalama: 1200 ml.

• Günlük idrarın:– Miktarının normalden fazla olması: POLĠÜRĠ

– Miktarının normalden az olması: OLĠGÜRĠ

– Ġdrar olmaması: ANÜRĠ

• Günlük çıkarılan idrar miktarı Ģu faktörlere bağlıdır:– Alınan su miktarı

– Böbrek dıĢı yollarla su kaybı

– Diyet

– Vücut durumu (yatar durumda)

• Ġdrar dansitesi (özgül ağırlık): 1015 - 1025

• Ġdrar asiditesi (pH): 5 – 7

ĠDRARIN ATILMASI

Endokrin Fizyolojisi

KAVRAMLAR

• Hormon: Yunanca horman = uyarmak, eksite etmek

– Hormonlar vücudun farklı bölgelerinde yer alan özelleĢmiĢ hücre gruplarından salgılanır, kan yoluyla hedef hücrelere ulaĢır ve fizyolojik etkilerini oluĢtururlar.

• Endokrin bez: Yunanca endon = içeriye, krinein = salgılamak.

– Salgılarını (hormon) vücudun içine salgılayan bezler.

• Ekzokrin bez: Yunanca exo = dıĢ.

– Salgıları vücudun dıĢına salgılamak (ör: gözyaĢı, salya, ter bezleri)

ÇALIġMA ĠLKESĠ

SĠNĠR SĠSTEMĠ – HORMONAL SĠSTEM

• Farklılıklar:– Sinir sisteminde anatomik bağlantılar Ģarttır. Hormon sistemde ise kan yolu

ile tüm vücuda yayılır.

– Nöral mesajlar hızlıdır ve msn.’lerle ölçülür, hormonal mesajlar ise daha uzun zaman alır ve etkileri saniye veya dakikalarla ölçülür.

– Nöral mesajların çoğu dijitaldir (var veya yok, hep veya hiç) oysa hormonal mesajlar analogdur (kademeli, Ģiddetleri değiĢken)

– Sinir sistemi (somatik) istemli kontrol edilebilir.

• Benzerlikler:– Ġletici olarak kullanılan maddeler, birbirlerine benzeyen kimyasal haberci

moleküllerdir. Bunların kattettikleri mesafe çok farklıdır: (30 nm –1m)

– Nöron ileticisini, endokrin bez de hormonunu sentez edip ilerde kullanmak üzere depolar

– Her iki sistemde uyarılma olmadan aktive olmazlar.

– Birçok kimyasal madde hem nörotransmitter hem hormondur.

– Her ikiside reseptörleri üzerinden ve benzer hücre içi yollardan etkili olurlar.

HĠPOTALAMUS

• Endokrin ve otonom kontrolün bir arada yürütüldüğü beyin bölgesidir.

• Açlık-tokluk, iĢtah, vücut ısısı, gibi pek çok düzenleme de hipotalamusta organize edilir.

• Hipotalamusta üretilen salgılatıcı ve inhibe edici hormonlar ile ön hipofiz çalıĢmasını kontrol eder.

• Hipotalamusta bulunan supraoptik ve paraventriküler çekirdeklerde yapılan oksitosin ve vazopressin(ADH) hormonları aksonlar boyunca ilerleyerek arka hipfizden kana verilir.

HĠPOTALAMUS > HĠPOFĠZ

ADENOHĠPOFĠZ

ADENOHĠPOFĠZ

BÜYÜME HORMONU (GH)

MSH (MELANĠN UYARICI HORMON)

– BronzlaĢmayı sağlar

– Cinsel ilgiyi ve gücü etkiler

– ĠĢtahı baskılar

NÖROHĠPOFĠZ

TĠROĠD BEZĠ

KALSĠTONĠN

GUATR (HĠPOTĠROĠDĠ)

PARATĠROĠD BEZĠ

• Parathormon: Görevi kan kalsiyum düzeyini

yükseltmektir.

PANKREAS BEZĠ

PANKREAS BEZĠ

BÖBREKÜSTÜ BEZĠ

• Glukokortikoidler: Kan Ģeker düzeyini yükseltirler, immün sistemi baskılarlar, inflamasyonu önlerler

• Mineralokortikoidler: Na+ tutulup K+ atılmasını sağlarlar.

• Adrenal androjenler: Kadında aksiller ve pubik kıllanma ile libidodan sorumludur. Erkekte etkileri testislerden salgılanan androjenlerin etkilerinden ayıryedilemez.

BÖBREKÜSTÜ BEZĠ

EġEY BEZLERĠ (GONADLAR)

Ovaryum hormonları:

• Östrojenler, progesteronlar: DiĢi sekonder seks karekterlerinin geliĢimini ve sürdürülmesini sağlarlar. Uterustaki siklik değiĢikliklerin oluĢmasını sağlar.

Testis hormonları:

• Testosteron:Erkek sekonder seks karekterlerinin geliĢimi ve sürdürülmesini sağlar. Spermiogeneze yardımcı olur.

ME

NS

TR

UA

SY

ON

GEBELĠK

Kas Fizyolojisi

KAS TĠPLERĠ

• Ġskelet kası

• Kalp Kası

• Düz Kas

GENEL ÖZELLĠKLERĠ

• Vücudun yaklaĢık,%40’ı çizgili kas, %10’u düz kas kastan oluĢmaktadır.

• Kas hücreleri kasılma (kontraksiyon) yeteneğine sahiptir:– Sindirim kanalındaki düz kasların kontraksiyonu besin

maddelerini karıĢtırıp ilerletirler;

– Kalp kasının kontraksiyonu kanın dolaĢım sistemine gönderilmesini sağlar;

– Ġskelet kaslarının kasılıp gevĢemesi ise konuĢma, yazma, yürüme, koĢma gibi istemli hareketlerin yapılmasını sağlar.

ĠSKELET KASI

• İzometrik Kontraksiyon:– Kas kasılırken kasın gücü (gerimi) artarken kasın boyu sabit kalır. Burada eklemler

hareket etmez; böylece kasın boyu kısalamaz. Kasın iki tendon ucu birbirine yaklaĢmaz (Bilek güreĢinde biseps kasının kasılması veya elimizin üzerinde ağır bir yük tutmak).

• İzotonik Kontraksiyon:– Kasın kasılma gücü (gerimi) sabit kalırken, boyun kısalmasıdır. Burada eklemler

hareket eder ve böylece kasın her iki tendon ucu birbirine yaklaĢır ve kas kısalır (Yürürken bacak kaslarının kasılması).

• Hipertrofi:– Kasların egzersiz ile çalıĢtırılması kas lifinin (hücresinin) kalınlaĢmasına (hipertrofi)

neden olur.

• Atrofi:– Çizgili kaslar motor nöron tarafından uyarıldığı için motor nöronlarda oluĢan sorunlar,

kasların yeterli derecede uyarılmamasına ve atrofiye neden olur. Uzun süre kullanılmayan kaslarda da atrofi oluĢabilir. Fizik tedavi yöntemleri ile atrofi geciktirilebilir.

• Rigor Mortis:– Ölüm Katılığı. Ölüm sonrası ATP depoları tükendiği için iskelet kaslarında sertlik

geliĢir.

AKTĠN VE MĠYOZĠN

• Üç tip kas hücresinde de kontraksiyon iki proteinin

etkileĢimi sonucunda olur.

• Bunlar, AKTİN ve MİYOZİN dir.

• Bu etkileĢim için hücre içinde kalsiyum (Ca+2) iyonuna

ihtiyaç vardır.

• Miyozin aynı zamanda kas kasılması sırasında gereken

enerji kaynağı “ATP“’nin parçalanmasını sağlar.

AKTĠN VE MĠYOZĠN

DÜZ KAS

• Düz kas hücreleri küçük, mekik Ģekilli hücrelerdir.

• Hücre aralarında elektriksel uyarıların yayılmasına izin verecek Ģekilde yarıklar (gevĢek bağlantı) vardır.

• Bu kas tipinde aktin ve miyozin proteinleri düzensiz dağılmıĢtır.

• Bulunduğu yerler:– Kan damarları

– Sindirim kanalı, safra kesesi, safra kanalı

– Uterus ve fallop tüpleri

– Mesane ve üreterler

– Solunum yolları

• Düz kas hücresi kendiliğinden (spontan) aktif durumdadır. Kontraksiyon için dıĢ uyarana gerek yoktur.

• Kasılma ve gevĢeme düz kasın kendi iç mekanizmaları ile düzenlenir.