SIÊU ÂM CƠ-XƯƠNG -KHỚP BS Trương Thị Thanh Thủy
SIÊU ÂM CƠ-XƯƠNG -KHỚP
BS Trương Thị Thanh Thủy
NỘI DUNG Ưu điểm của siêu âm so với XQ trong chẩn đoán
các bệnh lý Cơ –xương khớp Chẩn đoán các bệnh lý của :
- Xương: u xương, viêm xương - Cơ : U cơ, Rách cơ Viêm cơ, abcess cơ - Gân : .Viêm gân . Đứt gân - Dây chằng :.Viêm dây chằng . Đứt dây chằng - Bao hoạt dịch : Viêm mạn,viêm cấp, biến chứng - Khớp : Viêm khớp, tràn dịch khớp
ƯU ĐIỂM CỦA SIÊU ÂM
XQ : Đối với chẩn đoán thương tổn của mô mềm ,XQ chỉ đánh giá sự thay đổi về hình dạng ,kích thước ,không chi tiết
Siêu âm: cho thấy chi tiết những tổn thương viêm ,đứt từng phầnhoặc toàn phần của các phần mềm .
SIÊU ÂM XƯƠNG
Độ hồi âm, mẫu hồi âm Giới hạn Đường bờ, tính chất xâm lấn Doppler
U XƯƠNG LÀNH TÍNH
XƯƠNG BÌNH THƯỜNG
U XƯƠNG ÁC TÍNH
K THẬN DI CĂN XƯƠNG
K PHẾ QUẢN DI CĂN XƯƠNG
K VÚ DI CĂN XƯƠNG
U SỤN XƯƠNG
VIÊM XƯƠNG Phản ứng viêm Dày màng xương Tụ dịch và viêm mô mềm lân cận Có thể thấy ổ apxe mô mềm lân cận
ÁP XE QUANH MÔ MỀM SÁT MÀNG XƯƠNG
GÃY XƯƠNG
SIÊU ÂM CƠ 1.Gi¶I phÉu - Nguyªn uû, ® êng ®i, b¸m tËn . - H×nh th¸i : g©n c¬, bông c¬ - CÊu tróc: sîi c¬- bã c¬- c¬ + ph©n c¸ch gi÷a sîi c¬ : bao sîi + ph©n c¸ch gi÷a thí c¬ : bao bã c¬ -m¹c x¬ mì + ph©n c¸c gi÷a bã c¬ : bao c¬- m¹c, c©n + kiÕn tróc thí c¬: 1 thí, 2 thí, vßng - NghiÖm ph¸p ®éng : co-gi·n
2.Kü thuËt kh¸m : - §Çu dß : 5MHz – 7,5 MHz –12MHz ,
Doppler . - Tói ®Öm ( water bag ) - MÆt c¾t däc – mÆt c¾t ngang - NF : + §Ì Ðp + Dynamic + So s¸nh 2 bªn
II.KỸ THUẬT KHÁM VÀ HÌNH ẢNH SIÊU ÂM BÌNH THƯỜNG
3.Gi¶I phÉu häc S.A- MÆt c¾t däc : cÊu tróc nÒn GHA
víi c¸c bao th¬ c¬ THA ph©n bè hîp l u vµo c©n=> h×nh ¶nh l«ng vò .
- MÆt c¾t ngang : cÊu tróc nÒn GHA xen kÎ c¸c chÊm THA
- NF ®éng : c¬ bÞ ®Ì Ðp=> THA
4.BÖnh lý : 4.1.DËp n¸t c¬ : - C¬ chÕ: chÞu
lùc trùc tiÕp nÒn x ¬ng cøng, th ¬ng tæn m¹ch.
- HASA: gi¸n ®o¹n 1 vïng c¬ kÌm h×nh ¶nh tô m¸u .
4.2.Viªm c¬ . -LS: s ng, nÒ ,nãng
®au. -Hasa: + G® ®Çu : thí sîi c¬
THA, v¸ch x¬ mì dµy vµ mê nh¹t nhoµ vµ GHA=> t ¬ng ph¶n gi÷a thí c¬ vµ v¸ch thí c¬ gi¶m . KÝch th ¬c c¬ t¨ng.
+ G® sau : tô mò , vâ dµy .
U LÀNH TÍNH: U MỠ
MYXOMAS
U ÁC TÍNH: LYMPHOMA
LIPOSARCOMA
SARCOMA
DI CĂN CƠ
K THẬN DI CĂN CƠ
U HẮC SẮC TỐ DI CĂN CƠ
DỊ VẬT TRONG CƠ
4.2.R¸ch c¬ do c¨ng 4.2.1.C¨ng gi·n kÐo
dµI-C¬ chÕ : c¬ chØ bÞ
c¨ng ®Õn giíi h¹n ®µn håi => tuy mÊt chøc n¨ng nh ng kh«ng cã ®iÓm ®au
- SA : tuy kh«ng cã gi¸n ®o¹n thí c¬ nh ng c¸c thí c¬ ph×nh to .
4.2.R¸ch c¬ do c¨ng 4.2.2.R¸ch c¬ : - R¸ch tõng phÇn : gi¸n ®o¹n 1 vïng c¬ kÌm tô
dÞch m¸u. - R¸ch toµn phÇn: gi¸n ®o¹n toµn bé bÒ dµy c¬
, hai ®Çu c¬ co rót l¹i
Siªu ©m g©n 1.Gi¶I phÉu: -G©n cã bao g©n : + Bã sîi collagen + Bao g©n : 2 líp , gi÷a 2 líp cã líp dÞch
máng b«i tr¬n . - G©n kh«ng cã bao : + bã sîi . + Líp m« lk dµy bao quanh + M« lk láng lÎo xung quanh
2.kü thuËt - Ph ¬ng tiªn : . §Çu dß th¼ng : 7,5-12 MHz . Doppler -Kü thuËt kh¸m : .C¾t ngang .C¾t däc . .NF ®éng . .so s¸nh2 bªn
ĐẦU DÀI GÂN CƠ NHỊ ĐẦU CÁNH TAY
long head of the biceps tendont•CẦN DI CHUYỂN CÁC MẶT CẮT ĐỂ NHẬN RA RÃNH GÂN CƠ NHỊ ĐẦU,NƠI BÁM CỦA CƠ NHỊ ĐẦU
ĐẦU DÀI GÂN CƠ NHỊ ĐẦU CÁNH TAY CẮT DỌC
long head of the biceps tendon
3.Gi¶I phÉu siªu ©m:
- MÆt c¾t däc : + NhiÒu ® êng THA
m¶nh xong xong hay ®an xen nhau .
+ Líp dÞch máng quanh bã g©n / g©n cã bao g©n .
- MÆt c¾t ngang : + H×nh oval , trßn
THA víi ® êng bao dµy vµ THA h¬n
4.BÖnh lý : 4.1.G©n cã bao : 4.1.1.Viªm - CN : vßng dÞch trèng
©m bao quanh bã sîi (bÒ dµy dÞch > ® êng kÝnh bã g©n ).
- CD : 2 líp dÞch // bã g©n
+ G® cÊp :bã sîi kh«ng t¨ng kÝch th íc .
+ G® m¹n : t¨ng kÝch th íc bã g©n
ĐẦU DÀI GÂN CƠ NHỊ ĐẦU CÁNH TAY
long head of the biceps tendont•CẦN DI CHUYỂN CÁC MẶT CẮT ĐỂ NHẬN RA RÃNH GÂN CƠ NHỊ ĐẦU,NƠI BÁM CỦA CƠ NHỊ ĐẦU
ĐẦU DÀI GÂN CƠ NHỊ ĐẦU CÁNH TAY CẮT DỌC
long head of the biceps tendon
4.BÖnh lý : 4.2.G©n kh«ng cã
bao : 4.2.1.Viªm : -C¬ chÕ : chÊn th
¬ng lËp ®i lËp l¹i. - Hasa : + G©n t¨ng kÝch
th íc kÌm GHA khu tró hoÆc toµn bé
+ Kho¶ng c¸c gi÷a c¸c sîi réng
+ HiÖn diÖn nh÷ng nèt GHA trong g©n .+ Tæ chøc mì ,lk quanh g©n trë nªn ph¶n øng viªm : dµy, THA, dÞch .+ H×nh ¶nh c¸c sîi vÉn nguyªn vÖn . + G® m¹n : v«i , gai x ¬ng ë n¬I b¸m g©n .
1. ĐỨT GÂN: ĐỨT GÂN HOÀN TOÀN: -SA :
1. DÀY LÊN KHÔNG ĐỀU CỦA GÂN CƠ 2. Ổ DỊCH MÁU GIẢM HỒI ÂM(HOẶC CỤC MÁU
ĐÔNG) NẰM GIỮA PHẦN ĐỨT ,HOẶC MÔ CƠ BỊ U HẠT(GRANULOMATOUS TISSUE)DỰA VÀO GĐ TỔN THƯƠNG.
3. TRƯỜNG HỢP PHẪU THUẬT XƯƠNG GÃY MỞ THÁO RA HOÀN TOÀN :CÓ THỂ THẤY ĐƯỢC VỚI VÙNG TĂNG ÂM Ở TRUNG TÂM VÀ BÓNG LƯNG BẨN
ĐỨT TỪNG PHẦN: -SA:
1. HÌNH ẢNH VÙNG GIẢM HỒI ÂM TRONG BỤNG GÂN ,HOẶC NƠI GÂN BÁM VÀO
2. VỚI ĐẦU DÒ 7.5-10 MH CÓ THỂ THẤY ĐƯỢC CÁC SỢI GÂN.
3. CẦN XOAY ĐẦU DÒ THEO 3 CHIỀU ĐỂ KHẲNG ĐỊNH LÀ ĐỨT GÂN HOÀN TOÀN HAY KHÔNG
4. TC CHÍNH: -VÙNG GÂN MỎNG VÀ KHÔNG LIÊN TỤC
-VÙNG TĂNG ÂM Ở TRUNG TÂM DO SỰ CO RÚT Ở 2 ĐẦU GÂN ĐỨT
Siªu ©m tói ho¹t dÞch 1.Gi¶I phÉu: 2 lo¹i -THD kh«ng th«ng
th ¬ng : ®a sè, n»m xen gi÷a c¸c cÊu tróc chuyÓn ®éng. cÊu t¹o lµ bao kÝn bªn trong cã Ýt dÞch b«I tr¬n .
-THD th«ng th ¬ng : Ýt , th«ng th ¬ng víi khoang khíp .
NANG BAO HoẠT DỊCH VÙNG KHOEO
BiẾN CHỨNG VỠ NANG BAO HoẠT DỊCH
2.kü thuËt- §Çu dß : 5- 7,5- 12 MHz .- Water bag.- NF : so s¸nh 2 bªn
3.Gi¶I phÉu siªu ©m:- Líp dÞch máng (<1mm) bªn
trong THD ® îc giíi h¹n bëi hai ® êng t¨ng ©m máng
3. VIÊM BAO HOẠT DỊCH :
VIÊM CẤP : DỊCH LẤP ĐẦY TRONG BAO HOẠT DỊCH LÀM PHỒNG LÊN VỚI ĐƯỜNG BỜ KHÔNG RÕ ,DỊCH BÊN TRONG LỢN CỢN HỒI ÂM.
VIÊM MẠN : LẮNG ĐỌNG CANXI TRONG BAO GÂN
3.Gi¶I phÉu siªu ©m:- Líp dÞch máng (<1mm) bªn
trong THD ® îc giíi h¹n bëi hai ® êng t¨ng ©m máng
VIÊM BAO HoẠT DỊCH VÀ VIÊM BÓ GÂN DuỖI KHỚP CỔ TAY
VIÊM BAO
VIÊM BAO HOẠT DỊCH THỂ NỐT
MRI
Siªu ©m d©y ch»ng 1.Gi¶I phÉu -Ph©n lo¹i: trong kh. vµ ngoµi
kh.-CÊu tróc: m« lk dµy, s¬i colla. ,
®an xen nhiÒu (>g©n), b¸m s¸t bÒ mÆt x ¬ng, dµy <2-3mm
-C¸c vÞ trÝ: +DC §èt bµn-ngãn . +DC cæ tay, dc sôn tam gi¸c. + DC mâm qu¹-cïng. + DC trô, quay + DC chËu-®ïi . + DC bªn (bªn trong, bªn ng)/
gèi
DÂY CHẰNG QUẠ- ĐÒN
Coracoclavicular ligament
2.kü thuËt- §Çu dß : 5-
7,5- 12 MHz .
- Water bag.- ChØnh TCG,
gain- NF : so s¸nh
2 bªn 3.Gi¶I phÉu S.A-CÊu tróc THA n»m s¸t
mÆt x ¬ng , ®«i khi c¸ch biÖt m¾t x ¬ng bëi dÞch trong bao hd .
- D¹ng c¸c ® êng m¶nh ®an xen nhau .
VIÊM DÂY CHẰNG TRÊN XƯƠNG BÁNH CHÈ
SIÊU ÂM KHỚP
TRÀN DỊCH KHỚP GỐI
59 yo. Female with knee pain
Dx: Rheumatoid artthritis
VIÊM KHỚP
DÊu hiÖu
TD tho¸ng qua
NhiÔm trïng kh
ThÊp kh
Viªm kh
L îng DÞch
Ýt NhiÒu Võa Võa
TÝnh chÊt
®ång nh©t
K§N (++)
K§N K§N
Bao K., MHD
bt Dµy, k. ®Òu
Dµy, pannus
Dµy võa
KhÝ - +/- - -L.Sµng - +++ ++ +
VIÊM KHỚP CẤP Dịch khớp lợn cợn hồi âm Viêm dày bao khớp Tổn thương sụn khớp Viêm phù nề mô quanh khớp
Siêu âm
TRẬT KHỚP
BS TRƯƠNG THỊ THANH THỦY
SIÊU ÂM KHỚP GỐI
NỘI DUNG Giải phẫu khớp gối Kỹ thuật khám và hình ảnh siêu âm bình thường Bệnh lý
1. - Bệnh lý viêm do nhiễm trùng khớp gối - Bệnh lý viêm không không do nhiễm trùng: viêm khớp dạng thấp(Rheumatoid arthritis), tăng sản màng hoạt dịch thể nốt(Synovitis villonodularis pigmentosa)2. - Bệnh lý chấn thương khớp gối: đứt gân cơ tứ đầu đùi, đứt dây chằng bánh chè, nứt vỡ sụn chêm, đứt dây chằng chéo, dây chằng bên3. - Bệnh lý khớp ở trẻ thiếu niên4. - Các bệnh lý khác
Kết luận
GIẢI PHẨU
KHỚP GỐI
GÂN CƠ TỨ ĐẦU ĐÙI- DẢI CHẬU CHÀY, MẠC GiỮ XƯƠNG BÁNH CHÈ
XƯƠNG BÁNH CHÈ, DÂY CHẰNG BÁNH CHÈ
CÁC DÂY CHẰNG BÊN, XƯƠNG CHÀY
BAO KHỚP
MÀNG HOẠT DỊCH- BAO HOẠT DỊCH, SỤN CHÊM, HỐ MỠ
SỤN CHÊM
CÁC DÂY CHẰNG CHÉO
ĐM- TM – THẦN KINH KHOEO
CHỨC NĂNG KHỚP GỐI
KỸ THUẬT CẮT VÀ HÌNH ẢNH SIÊU ÂM BÌNH THƯỜNG
KỸ THUẬT Mặt cắt ngang- dọc- vành So sánh hai bên
BÊN NGOÀI KHỚP GỐI
Mặt trước khớp gối: gân cơ tứ đầu đùi
Dải chậu chày
Mạc giữ xương bánh chè
Dây chằng bánh chè
Dây chằng bánh chè
Dây chằng bánh chè
Xương bánh chè hai thùy
Dây chằng bên
Dây chằng bên
Gân cơ nhị đầu đùi và chỗ bám tận của dây chằng bên
BÊN TRONG KHỚP GỐI
Dây chằng chéo sau
Sừng trước của sụn chêm
Sừng sau của sụn chêm
Hố mỡ dưới xương bánh chè ( Hoffa´s fat)
Hố khoeo : TM khoeo và thần kinh khoeo (cắt ngang)
HỐ KHOEO
Thần kinh khoeo
Thần kinh khoeo (cắt ngang)
Thần kinh khoeo (cắt dọc)
Túi hoạt dịch dưới cơ bán màng
BỆNH LÝ KHỚP GỐI
Nội dung
Bệnh lý- Bệnh lý viêm nhiễm trùng khớp gối(Bacterial arthritis)- Bệnh lý viêm không do nhiễm trùng- Viêm tăng sản bao hoạt dịch thể nốt (Synovitis villonodularis pigmentosa)- Viêm khớp dạng thấp (rheumatoid arthritis)- Hội chứng dải chậu chày (iliotibial-band-friction-syndrome)- Bệnh lý chấn thương khớp gối- Bệnh lý khớp ở trẻ thiếu niên- Một số bệnh lý khác
BỆNH LÝ VIÊM KHỚP GỐI DO NHIỄM TRÙNG
NỘI DUNG Đại cương Nguyên nhân Bệnh học Triệu chứng Biến chứng Chẩn đoán hình ảnh Chẩn đoán phân biệt Điều trị Kết luận
Đại cương Là tình trạng viêm khớp cấp do vi khuẩn Tỉ lệ 2-10 người mắc bệnh trên 100,000/ năm Bệnh nhân trẻ em dưới 3 tuổi hoặc già trên 80 tuổi (thường do
Tụ cầu vàng, H.I, ở người trẻ tuổi nữ có thể do lậu cầu) Bệnh cảnh thoái hóa khớp và suy giảm miễn dịch Viêm khớp dạng thấp tăng tỉ lệ mắc bệnh gấp 10 lần Đái đường, nhiễm HIV, dùng corticoid dài ngày Liên quan đến các bệnh viêm bao hoạt dịch- gân cơ,
viêm xương tủy xương, viêm mủ cơ, viêm nội tâm mạc Vị trí thường gặp: khớp gối (55%), khớp cổ tay, cổ chân,
khớp háng (10%), gặp ở 1 khớp (90%)
Triệu chứng
Các triệu chứng của viêm khớp nhiễm trùng thường xuất hiện nhanh chóng với sốt, mệt mỏi
Tại chỗ : cơn đau dữ dội, sưng khớp, không cử động được
Nguyên nhân
Biến chứng
Những thay đổi thoái hóa thứ phát: Lan rộng vào mô mềm xung quanh khớp
Có thấy thấy được sự mất liên tục của bao khớp
Viêm nhiễm trùng bao hoạt dịch và gân cơ
Abcess Khối nhiễm trùng
Viêm khớp cấp
Chọc hút dịch khớp
Soi tươiNuôi cấy TB
Dịch mủ đụcDịch mủ đụcLeukocyte> 50,000/ml WBC bị phá hủyWBC bị phá hủyCrystal (-)Crystal (-)
Xét nghiệm sinh hóa NTH
Chẩn đoán LS
Viêm khớp cấp tính
Chọc hút dịch khớp
Soi tươiNuôi cấy TB
VK:75% s. aureus30-50% gram (-)Positive Fluid culture: 90%
PCR:
Xét nghiệm sinh hóa NTH
Chẩn đoán hình ảnh XQ Cộng hưởng từ (MRI) : đánh giá sự lan tràn và biến chứng
xa Siêu âm : chẩn đoán xác định và chẩn đoán phân biệt
XQ Giai đoạn sớm:
- Thường bình thường- (+/-) nhiễm trùng khớp lan rộng- Phù nề thâm nhiễm mô mỡ xung quanh
Giai đoạn muộn- Đặc khe khớp- tiêu hủy xương
XQ
Cộng hưởng từ(MRI) T1W: Giảm hoặc đồng tín hiệu của dịch khớp Giảm tín hiệu của phù nề mô mềm quanh khớp Giảm tín hiệu của sự lan rộng mô mềm quanh khớp T2W Tăng tín hiệu của dịch khớp và sự phù nề lan rộng cuarbao
khớp Thâm nhiễm bao hoạt dịch Abcess, viêm nhiễm phù nề mô quanh khớp T1C Ngấm thuốc màng hoạt dịch, bao khớp và mô quanh bao khớp
Siêu âm
Tiến triển mạn tính
Chẩn đoán phân biệt1. Gout: viêm bao hoạt dịch, tràn dịch khớp, tinh thể có đuôi
sao chổi Hạt tophy quanh khớp Acid uric máu cao Chọc hút dịch nếu còn nghi ngờ2. Tràn máu- tràn mỡ trong khớp: chấn thương hoặc dùng
thuốc chống đông máu Tràn dịch lợn cợn nhưng không dày bao khớp, không dày
bao hoạt dịch Nếu nghi ngờ thì chọc hút dịch
Điều trị
Chọc hút dịch khớp Kháng sinh tiêm đường
tĩnh mạch 4-6 tuần để loại trừ hoàn toàn tác nhân gây bệnh
KẾT LUẬN
Phương tiện chẩn đoán tốt nhất là siêu âm Chọc hút dịch làm tế bào học, nuôi cấy và tìm tinh thể
urat trước khi diều trị kháng sinh Chẩn đoán và điều trị sớm là chìa khóa của thành công Hình ảnh siêu âm bình thường có thể loại trừ VKNT