Shtator 2008 Dhe drit’ e diturisë përpara do na shpjerëfaqeemeparshmefsash-spash.fsash.al/Revista/revista shtator 08.pdf · per kthimin ne shkolle te nxenesve qe e kane braktisur

Tribuna Sindikale1 SHTATOR 2008

Shtator 2008

AAAAA

BBBBBCCCCC

DheDheDheDheDhe d d d d drit’ e diturisërit’ e diturisërit’ e diturisërit’ e diturisërit’ e diturisëpërpara do na shpjerëpërpara do na shpjerëpërpara do na shpjerëpërpara do na shpjerëpërpara do na shpjerë

TRIBUNA SINDIKALE

Tribuna Sindikale SHTATOR 2008 2

cmyz

PERMBAJTJA

Kopertina e pare:Dita e pare e Vitit te Ri shkollor

Kopertina e fundit:Nga aktivteteti i perbashket me sindikaliste te

FSASH/SPASH/SBASHK

TRIBUNA SINDIKALENr. 36

Shtator 2008Botim i FSASH dhe SPASH

Me mbeshtetjen financiare teKonfederates se Sindikatave

te Holandes, FNVADRESA :

Rruga “Dora D’Istria”, Pallati PerballeFakultetit Juridik,Kati i 3-te, Tirane

Tel & Fax + 355 4 225 65 32Celular: + 355 68 20 34 674,

+ 355 69 22 69 795, + 355 68 21 52 891E-mail: [email protected]: www.fsash-spash.com

Keshilli Botues:Xhafer Dobrushi,

Bajram Kruja,Lumturi Mataj,Defrim Spahiu,Petref Çelaj,Aleks Dushi,

Stavri Liko, Kryeredaktor

OBJEKTIVAT SINDIKALE PERVITIN E RI SHKOLLOR 3

5

Shtatori eshte muaji qe shenon fillimine cdo viti te ri mesimor. Edhe kete vitgjysme milioni femije dhe te rinj deri nemoshen 18 vjec, qe nga klasa e pare e ciklitte ulet te shkolles 9 - vjecare e deri nevitin e fundit te shkolles se mesme, u japingjalleri e jete shkollave te sistemitparauniversitar ne te gjithe Shqiperine dhenisin betejen e re per dije e kulture, ngjitinshkalle me te larta ne tempullin e dijes,bejne me perpara ne plotesimin e endrresse tyre per t’u bere qytetare te denje teAtdheut te tyre te shtrenjte.

Prandaj edhe kete vit, 15 Shtatori, ditae pare e shkolles, eshte nje feste e vertetedhe shume e gezueshme per vogelushetqe shkelin per here te pare ne dyert eshkolles, per nxenesit qe kthehen ngapushimet verore, per mesuesit qe e presinkete dite si nje moment te vecante jo vetemfestiv, por edhe si nje shans e mundesiper realizimin e misionit fisnik te tyre,eshte nje feste per prinderit dhe gjitheshoqerine.

Dita e pare eshte feste. Por qe ketedite fillon puna per te kurorezuar merezultate te mira vitin e ri shkollor. Secilinga aktoret pjesemarres te ketij procesi,qe diten e pare nis punen per arritjen eobjektivave dhe synimeve qe ka formezuarne mendjet ose planet e tij. Shkolla eshtene nje proces reformimi dhe te gjithe kanedetyra per te zgjidhur dhe objektiva per tearritur.

Ne kete kuader kane objektivat e tyreedhe Sindikatat.

FSASH dhe SPASH, ne kete dite kaqte shenuar per arsimin kombetar, dukepershendetur sindikalistet anetare te tyre,mesuesit, nxenesit dhe prinderit dhe dukeiu uruar suksese ne kete beteje te verteteper dije e kulture, ku ata jane angazhuar,parashtrojne para aktivit dhe anetarevete tyre objektivat kryesore sindikale qesindikatat e arsimit synojne te arrijnegjate vitit te ri shkollor.

Ne fushen e objektivave socialeekonomike, me perparesi do te trajtohenharmonizimi me i plote i sistemit tepagave midis kategorive te ndryshme tepunonjesve te arsimit parauniversitar,mbeshtetur mbi kriteret e shkollimit dhete diferencave midis pages minimale dhe

3

6

11

15

Editorial

maksimale; perpunimi dhe percaktimi ikritereve per dhenien e shperblimeveper motivim te mesuesve esindikalisteve te dalluar, gjetjen dhearritjen e zgjidhjeve ligjore per temundesuar pensionin e parakoheshemper mesuesit qe kane mbi 35 vjet punene arsim, etj.

Ne fushen e objektivave perangazhim efektiv te sindikatave perzhvillimin e thellimin e reformes nearsim, SPASH dhe FSASH do tevazhdojne te negocojne me Ministrinee Arsimit dhe Shkences, per te hartuarkerkesa dhe standarde rigorozebashkekohore per emrimin e drejtuesvete shkollave dhe te mesuesve, per t’ivene fre levizjes pa kriter dhe mbi bazaantiligjore te tyre, me synimin e vetemqe ne arsim te punojne si mesues ata qee meritojne dhe te drejtojne te aftet , tecilet duhet te mbrohen ligjerisht ngaqendrimet subjektive, te njeaneshme,partiake dhe te frymezuara e nxitura ngainteresa korruptive qe jane verejturshpesh deri me sot. Ne kushtet kurQeveria ka investuar dhe po investonper permiresimin dhe modernizimin einfrastruktures ne arsiminparauniversitar, kur pagat e mesuesvedhe ne pergjithesi motivimi i tyre eshtepermiresuar e rritur ndjeshem, stabilizimii emrimit dhe levizjes pa kriter temesuesve dhe drejtuesve te shkollave,duke i prere rrugen punesimit ne arsimdhe ngritjes ne drejtim te te paafteve,eshte kushti vendimtar qe percaktonsuksesin e reformes.

Objektiv tjeter kryesor eshte edheangazhimi i FSASH e SPASH per rritjene kapaciteteve te tyre drejtuese, perzhvillimin e parneritetit social, sidomosne nivelin e dyte midis SeksioneveSindikale ne qarqe e rrethe dheDrejtorive e Zyrave Arsimore,shumefishimi i pervojes dhe rezultateveqe kane sindikatat tona ne aksionin emadh per eliminimin e punes se femijeve,per kthimin ne shkolle te nxenesve qe ekane braktisur ate dhe per nxjerrjen ngarreziku te atyre qe jane kandidate per tabraktisur, forcimi i punes sindikale mekomisionet e gruas e te rinise, etj.

10

Editorial

Nga Takimi me Ministrin e Arsimitdhe Shkences

Mesazh i përbashkët me rastin eDitës Botërore të Mësuesve

Qendrimi i sindikatave te arsimit mbidraftet per emrimin e drejtoreve dhemesuesve ne shkollat publike

Komente rreth dinamikes se pagavete mesuesve te sistemitparauniversitar

Aktivitete ne zbatim te Projektit meFNV/AOb

Kronike e nje dite te paharruar,(Nga aktiviteti FSASH/SPASH/SBASHK)

Nga aktivitetet e FSASH dhe SPASH

Perseri u shpalosen faqet e librave tediturise, nga Murat Gecaj

Te reja shkencore dhe Keshillapraktike

8

13


Me 17 shtator u zhvillua takimi midisMinistrit te ri te Arsimit dhe Shkences z.Fatos Beja dhe Kryetarit te FSASH z.Xhafer Dobrushi e Kryetarit te SPASH, z.Bajram Kruja. Ne takim ishte i pranishemedhe Zv/ Ministri i Arsimit e Shkences z.Halit Shamata.

Perfaqesuesit e Sindikatave uruan Min-istrin per detyren e re dhe shprehengatishmerine per te vazhduar, si deri mesot, partneritetin social me Ministrine eArsimit dhe Shkences per mbrojtjen ekerkesave dhe interesave socialeekonomike te mesuesve sindikaliste, nganjera ane, dhe per angazhimin e plote perreformimin dhe modernizimin e sistemitte arsimit parauniversitar, nga ana tjeter.

Ne takim te dy palet diskutuan per zh-villimin e metejshem te partneritetit so-cial jo vetem ne nivel qendror, por veca-

nerisht ne nivel te dyte dhe evidentuanshqetesimet dhe problemet qe ekzitojnesot midis disa drejtorive e zyrave arsimo-re dhe seksioneve sindikale te te dysindikatave ne qarqe e rrethe. Ministrimirekuptoi shqetesimet qe ngriten per-faqesuesit e sindikatave per disa shkeljekonkrete dhe te renda te Kodit te Punesdhe Kontrates Kolektive nga ZA te Po-gradecit, Devollit, Tepelenes, Pukes, etj,per levizjen nga vendet e punes te tezgjedhurve sindikale dhe dha porosi qeato te analizohen e korrigjohen, ne persh-tatje me zgjidhjet qe jep ligja dhe KK ePunes.

Vend i vecante iu kushtua vazhdimit tedialogut midis dy partnereve ne nivel qen-dror per te perfunduar harmonizimin enenit 4, pika 4 te Kontrates Kolektive tePunes me udhezimin nr. 19 date 30.09.2006

NGA TAKIMI ME MINISTRINE ARSIMIT DHE SHKENCES

per punesimin dhe largimin nga puna temesuesve me shkolle te mesme peda-gogjike ose shkolla te tjera te mesme teprofilizuara per mesuesi, me qellim qe teshmangen keqinterpretimet dhe abuzimetqe jane verejtur ne praktike nga DAR dheZA.

Perfundimi i draftit te Kodit te Etikes seMesuesit dhe hartimi i normave ligjore qemundesojne ngritjen e strukturave qengarkohen per zbatimin e tij, si dhe harti-mi e miratimi i standardeve per emrimindhe largimin nga puna te drejtoreve teshkollave dhe te mesuesve ishte nje an-gazhim i te dy partnereve, si kusht per temundesuar zbatimin e nje aspekti te rend-esishem te reformes ne arsimin parauni-versitar.

Koresp. i “ TRIBUNA SINDIKALE”

Me datën 5 Tetor është DitaBotërore e Mësuesve, një ditë kur nepranojmë rolin thelbësor që mësuesitluajnë për të bërë të mundur arsimimtë përshtatshëm dhe ne nivelin e duhurpër të gjithë fëmijët, të rinjte e të rritu-rit.

Megjithatë, në shumë vende, ka njëmungesë të theksuar mësuesish, njëshifër që vlerësohet të arrijë 2 milionvende pune dhe 18 milion mësuesishshtesë që nevojiten në të gjithë botën,nëse synohet të arrihet arsimim 9-vjeçar për të gjithë brenda vitit 2015.Për disa vende, kjo do të thotë një rritjenë forcat e tyre arsimore deri në 280%.Një numër edhe më i madh mësuesishdo të kërkohen nëse do të sigurohetnjë përgatitje e përshtatshme në ar-simimin e mesëm, të lartë, teknik, pro-fesional ose joformal. Këto shifra dotë jenë më të larta, nëse të gjithë më-suesit do të duhet të jenë të kualifikuartërësisht dhe në mënyrë të përshtat-

shme për nivelin dhe lëndët që ata jap-in. Edhe në rastet kur numri i përgjiths-hëm i mësuesve është i mjaftueshëm,zona të largëta dhe të pafavorizuaranë të gjithë botën mund të kenë prob-leme të vazhdueshme gjatë rekrutimit,madje edhe gjatë periudhës së punës.Kjo mungesë mësuesish të kualifikuarështë një ndër sfidat më të mëdha përtë arritur qëllimin e Arsmimit për tëGjithë.

Profesioni i mësuesit përballet, gjith-ashtu, me sfidën e sigurimit të një ar-simimi cilësor në lartësinë e kërkesavetë reja të shekullit të 21-të. Nevojatekonomike, sociale, shkencore dheteknologjike, çështjet e zhvillimit tëvazhdueshëm, ulja e nivelit të varfërisëdhe ceshtje të tjera që lidhen me topër të arritur punë të përshtatshme përtë gjithë, epidemia e AIDS dhe dhunanë shkollë, po ndikojnë gjithnjë e mëshumë në këtë profesion. Meqënësefemrat përbëjnë shumicën e forcës së

punës në arsimin 9-vjeçar dhe shpeshpreken në mënyrë disproporcionalenga këto çëshje, ndikimi i mundshëmështë i shumëllojshëm, prandaj bara-zia gjinore duhet të jetë kryesore nëtrajtimin e këtyre problemeve. Gjith-ashtu, progresi drejt Arsimimit për tëGjithë, dhe në veçanti arsimimi 9-vjeçar universal, po çon drejt njëshumëllojshmërie nxënësish gjithnjë emë të madhe, që ndërlikon arsimimindhe mësimdhënien.

Të gjendur përballë detyrimeve tëtilla, kaq të larta, mësuesit shpesh ndi-hen të nënvlerësuar, të pa mbështetursa duhet dhe të pakualifikuar profe-sionalisht për të përballuar realitetin eambientit në të cilin ata punojnë. Mëshumë rekrutime, trainim i plotë dhe ipërshtatshëm i mësuesve, pagesa dheshpërblime më të mira në krahasim meato të profesioneve të tjera që kërkojnëkualifikime të ngjashme, kushte pune

Mesazh i përbashkët me rastin e Ditës Botërore të Mësuesve5 tetor 2008

Vijon në faqen 4


dhe jetese më të mira, mbështetje pro-fesionale të vazhdueshme dhe mundë-si për rritje në karierë; të gjitha këtojanë çështje thelbësore për të realizuarsfidat e reja.

Rekomandimet e ILO/UNESCO tëvitit 1966, që lidhen me Statusin e Më-suesve dhe Rekomandimet eUNESCO të vitit 1997, që lidhen meStatusin e Personelit të Arsimit të Lartë,sigurojnë udhëheqje domethënëse përdisa politika të drejta dhe përgjegjësi tëmësuesve. Si të tilla, ato janë baza përpraktika dhe politika kombëtare të sëardhmes, për të krijuar një forcë mësim-dhënieje profesionale.

Politikat për mësuesit në nivel ko-mbëtar duhet të jenë koherente mestrukturat ekzistuese botërore dhe ra-jonale, për të ndihmuar që të sigurohetcilësi, për të identifikuar synimet, nëmënyrë që të arrihet më shumë har-

moni, meqënëse kemi një rritje të mi-grimit dhe lëvizshmërisë ndërkombëtaretë mësuesve. Ato, gjithashtu, duhet tëndikojnë për të përmirësuar statusin dhekushtet e punës të mësuesve. Ato du-het të përfshijnë edhe Planet për Uljen

e Varfërisë dhe zhvillimin e politikavearsimore.

Është e rëndësishme që politikat nëlidhje me mësuesit të vendosen me do-mosdoshmëri në kontekste lokale e ko-mbëtare, të bazuara në prova dhe tëjenë reale, në mënyrë që të lehtësojnërekrutimin dhe mbajtjen në punë të njëforce mësmidhënieje të mjaftueshmenë numër dhe efektive. Ato duhet tëmbajnë parasysh konkluzionet e kërki-meve në të gjitha nivelet, si edhe af-tësitë kombëtare, financiare e adminis-trative dhe zhvillimin ekonomik.

Arritja e synimit të përcaktuar që nëvitet ‘90 për të investuar 6% GDP nëarsim do të ndihmonte në shumë siste-

me kombëtare që nuk financohen mjaf-tueshëm. Hartimi i planeve dhe poli-tikave duhet, gjithashtu, të jenë priori-tare, të financohen mjaftueshëm dhe tëjenë fleksibël, në mënyrë që t’upërgjigjen kërkesave gjithnjë në rritje.Për shembull, nëse modeli tradicionalku bazohet arsimi i lartë nuk është nëgjendje të sigurojë një numër tëmjafueshëm dhe në kohë mësuesish,përpjekjet moderne për trajnimin e më-suesve do të dështonin, pa arritur cilë-si.

Përgjatë procesit të zhvillimit të poli-tikave, është thelbësore të sigurohet qëtë arrihet dialog social midis aktorëve,duke përfshirë këtu autoritetet që bëjnëpolitikat, mësuesit, dhe organizatat etyre. Dialogu social do të ndihmojë tëndërtohet konsensus kombëtar, drejt njëzbatimi më të mirë të politikave në lidhjeme mësuesit. Sic është shprehur edhenë Rekomandimet e ILO/UNESCO-s,shumë punë po bëhet për të arritur qëaktorët kryesorë të marrin pjesë në re-alizimin e politikave në arsim, por kërko-het akoma më shumë krijim kapac-itetesh.

Në Ditën Botërore të Mësuesve nenderojmë mësuesit në të gjithë botën;në të gjitha vendet, qytetet dhe fsha-trat. Ne, gjithashtu, theksojmë nevojënpër të bërë të mundur që roli i mësuesvenë arritjen e Arsimimit cilësisor për tëGjithë të reflektohet qartë në politikatqë do të arsimojnë një forcë mësim-dhënëse të motivuar, të çmuar dhe efek-tive.

Në këtë Ditë Botërore të Mësuesvene falenderojmë mësuesit dhe pra-nojmë: “PO, MËSUESIT KANËSHUMë RËNDËSI”.

Mesazh i përbashkët me rastin e Ditës Botërore të Mësuesve5 tetor 2008

Vijon nga faqja 3

Koichiro MATSUURA Juan SAMOVIA Kemal DERVIS Drejtor i Përgjithshëm Drejtor i Përgjithshëm Administrator UNESCO ILO UNDP

Ann M. VENEMAN Thulas NXESI Drejtore Ekzekutive President UNICEF Federata Ndërkombëtare e Arsimit - EI


Per Bordin e Arsimit:Bordi i Arsimit ngrihet dhe

funksionon ne nivel zone ( rrethi) qe ikorrespondon nje DAR ose ZA-je. Bordii Arsimit perbehet nga: Drejtori i DARose ZA, nje perfaqesues i zgjedhur ngabashkite dhe komunat qe bejne pjese nekete territor, kryetaret e SeksioneveSindikale te FSASH e SPASH dhe njeperfaqesues i zgjedhur nga komuniteti iprinderve. Kryetar i Bordit eshte drejtorii Dar/Za.

Bordi i merr vendimet me shumicen ethjeshte te votave. Ne mbledhjen eBordit ftohen sipas rastit specialiste ngaDAR/ZA dhe nga bashkite ose komunate interesuara per ceshtjet qe diskutondhe vendos Bordi i Arsimit.

Per Emerimin dhe shkarkimin eDrejtorit te Shkolles:

Emrimi ne postin e drejtorit teshkolles publike behet mbi bazen ekritereve rigorozisht te percaktuara. Ketokritere hartohen nga MASH nekonsultim me sindikatat dhe aktore tetjere te interesuar nga shoqeria civiledhe behen pjese e Strategjise se ArsimitParauniversitar.

Bordi i Shkolles. ne te cilin pervecperberjes qe ka sot, duhet te perfshihenedhe kryetaret e sindikatave qefunksionojne ne shkolle, administronaplikimet per postin e drejtorit te shkollesdhe zgjedh midis tyre dy kandidatura, tecilat ia propozon Bordit te Arsimit.

Bordi i Arsimit shqyrton dhe miratonnjeren nga keto kandidatura. Nese Bordinuk miraton asnjeren kandidature, Bordii Shkolles duhet te perzgjedhe dhe tedergoje ne Bordin e Arsimit dykandidatura te tjera.

Per Mandatin:Kesaj procedure, e cila duhet te

apliohet ne vitin shkollor 2008-2009, inenshtrohen jo vetem drejtoret qe kane

konsumuar nje mandat 4 vjecar, por edheata drejtore qe jane emeruar mbas dates1 janar 2008.

Per zevendesdrejtoret e shkollaveemrimi dhe shkarkimi behet nga Bordi iShkolles duke zbatuar te njejtat kriteredhe te njejten procedure qe aplikohet perdrejtoret e shkollave.

PER EMERIMIN E MESUESIT NESHKOLLAT PUBLIKE :

Per “ Kontraten ne mes te mesuesitdhe drejtorit te shkolles”.

Mesuesit qe plotesojne kriteret enenit 4 te Kontrates Kolektive te Punes,pra ata punonjes qe ne momentin enenshkrimit te kesaj kontrate janekonsideruar te punesuar definitive, mekusht qe te jene anetare te njeres ngasindikatat nenshkruese te KontratesKolektive te nivelit te pare, nuk kanedetyrim per te nenshkruar asnje llojkontrate tjeter as me drejtorin as me Bordine Shkolles. As Bordi i Arsimit apo iShkolles dhe as drejtori i shkolles, nukmund t’u imponojne mesuesve tepunesuar ne menyre definitive sipas nenit4 te KK te Punes nenshkrimin e njekontrate tjeter me ose pa afat kohor.

Detyrimet qe kane mesuesit perkualifikim te vazhdueshem, per zbatimin erregullave te sjelljes e te paraqitjes,percaktohen ne Aktet Normative qemiraton Ministri i Arsimit dhe Shkencesdhe ne Kodin e Etikes se Mesuesit, te ciletjane te harmonizuar me Kodin e Punes teRepublikes se Shqiperise, me Ligjin eArsimit parauniversitar dhe me KontratenKolektive te Punes.

Per pjesen “ Shpallje e kerkeses permesues” :

Bordi i Shkolles shpall vendet e liraper mesues qe krijohen ne shkolle. Bordishqyrton kerkesat e aplikanteve pervendin ose vendet e lira dhe shpall fituesit

mbi bazen e kritereve qe percaktohen neAktet Normative dhe KK te Punes.Mesuesit e perzgjedhur per te punuar nearsim, qe nuk plotesojne kushtet e nenit 4te KK te Punes, pra nuk jane te punesuarne menyre definitive dhe nuk jane anetarete nje sindikate nenshkruese te KK, inenshtrohen procedures se kontraktimitindividual.

Per vleresimin e punes se mesuesit:Vleresimi i punes vjetore te mesuesit

behet mbi bazen e treguesve te percaktuarnga MASH mbeshtetur ne Strategjine eArsimit parauniversitar. Vleresimi duhette pasqyroje vetem rezultatet einspektimeve te specializuaraprofesionale dhe ato qe parashikohen neKodin e Etikes se Mesuesit. Vleresimibehet I hapur ne fund te vitit shkollor.

Per largimin e mesuesit nga puna:Mesuesi mund te ndeshkohet me

masa disiplinore ose te largohet nga punavetem ne rastet qe percaktohen ne Kodine Punes, ne Kontraten Kolektive te Punesdhe ne Aktet Normative te Ministrit teArsimit dhe Shkences.

Masat disiplinore perfshire edhelargimin nga puna behen me propozim tedrejtorit te shkolles dhe ven dosen ngaBordi i Shkolles. Mesuesi ka te drejten eankimimit sipas kuadrit ligjor temarredhenieve te punes.

Qendrimi i Sindikatave te Arsimit perketo ceshtje eshte i mbeshtetur ne Kodine Punes te Republikes se Shqiperise, neKontraten Kolektive te Punes, neStrategjine e Arsimit Parauniversitar, neAktet Normative, dhe, nga njera ane,garanton mesuesit e drejtuesit ne shkollenga qendrimet subjektiviste, politike,hakmarresve dhe korruptive ne kurriz tetyre, ndersa nga ana tjeter, rrit kerkesenper profesionalizem e sjellje etike korrekte,per cilesi ne arsim dhe i jep hapesire punesse pavarur te mesuesit.

QENDRIMI I SINDIKATAVE TE ARSIMIT MBI DRAFTET PEREMRIMIN E DREJTOREVE DHE MESUESVE NE SHKOLLAT PUBLIKE

Kryesite e Sindikatave Qendrore teArsimit, FSASH dhe SPASH,nenshkruese te Kontrates Kolektive tePunes te nivelit te pare me Ministrin eArsimit dhe Shkences, mbasi u njohenme variantin e drafteve per emerimin edrejtoreve te shkollave dhe te mesuesve,(te cilet jane botuar edhe ne gazeten “Mesuesi”), dhe pas konsultimeve me

organet e tyre drejtuese, percaktuanqendrimin e tyre te perbashket per ketody ceshtje thelbesore te reformes nearsimin parauniversitar. Ky qendrimshprehet ne draftin qe po botojme, i cilireflekton mospajtimin e sindikatave medraftet qe kane pergatitur grupet especialisteve ne nivel teknik teMinistrise Arsimit dhe Shkences. Drafti

i botuar ne kete numer te Revistes “Tribuna Sindikale” perben bazen perdiskutim midis dy partnereve ne nivelqendror per keto ceshtje.

Permbajtja e drafteve te propozuaranga FSASH e SPASSH per “Emerimet edrejtoreve te shkollave” dhe per“Emrimin e mesuesve ne shkollatpublike” eshte:


Kerkesat per rritjen e pagaveperbejne njerin nga funksionet me terendesishme te cdo sindikate. Elementi“paga” dhe rritja e permiresimi ivazhdueshem i tyre formojne boshtin ekerkesave te fushes socialeekonomike te sindikatave dhesindikalisteve.

FSASH, qe nga themelimi i saj ueshte permbajtur ketyre parimevesindikale, te cilat, te mbeshtetura neKonventat Nderkombetare te Punesdhe ne legjislacionin shqiptar, kanegjetur pasqyrim ne Statutin eFederates. Ne perputhje me ketodokumente baze, FSASH, ne menyrete vazhdueshme, eshte vene mevendosmeri ne mbrojtje te kerkesavedhe interesave objektive dhe legjitimete sindikalisteve qe perfaqeson dhe temases se punonjesve te arsimit, dukesynuar per te arritur e garantuar njepage te denje per profesionin emesuesit e te pedagogut ne perputhjeme punen qe ata bejne dhe brendamundesive qe ofron zhvillimi ekonomiki vendit ne etapa te caktuara.

Per te arritur kete qellim dhe ketoobjektiva te saj, FSASH ka kombinuar,sipas rrethanave dhe kushteve,levizjen sindikale me dialogun social.Jane te njohura levizjet e zhvilluaranepermjet manifestimeve dhe grevavenjeoreshe, njeditore dhe njejavore.Jane te njohura dhe rezultatet qe janearritur nepermjet ketyre levizjeve. Por,po kaq te sukseseshme kane qeneedhe bisedimet e zhvilluara ne tavolineme punedhenesin, ku objektiviteti dhebazueshmeria e kerkesave per rritjendhe permiresimin e pagave brendakategorive te ndryshme, kane gjeturmirekuptim dhe zgjidhje nga ana epunedhenesit dhe qeverise, zgjidhje qejane kurorezuar me marreveshjekonkrete, perfshire edhe Kontraten

Kolektive te Punes.Edhe si rezultat i kesaj lufte te

vendosur e te vazhdueshme sindikaleqe kane zhvilluar prej afro 10 vjeteshFSASH dhe SPASH se bashku, sotkemi nje sistem pagash ne arsiminparauniversitar pergjithesisht tekonsoliduar dhe nje nivel pagash tepranueshem, te vleresuar pozitivisht

nga sindikatat dhe mesuesit, krahasuarme mundesite qe ka vendi dhe neraport me sektoret e tjere buxhetore.

Megjithe arritjet, rritja e pagave qeka bere Qeveria e sotme qe doli ngazgjedhjet e vitit 2005, eshte bere dhevazhdon te jete objekt diskutimesh jovetem midis pozites dhe opozites, poredhe midis aktoreve te tjere teinteresuar e lidhur me arsimin dhearsimimin e brezit te ri, perfshire edhesindikatat e sindikalistet.

Te ndodhur perpara ketij realiteti, perte shmangur keqkuptimet dhekeqinterpretimet, ne vendosem tebotojme ne dy pasqyrat qe vijojneDinamiken e rritjes se pagave tepunonjesve te sistemit parauniversitar perperiudhen 2006-2008, mbeshtetur nevendimet perkatese te Keshillit teMinistrave.

Eshte e kuptueshme se cdo komentose vleresim mund te jete i drejte, ipanshem dhe real vetem nesembeshtetet ne treguesit qe tashme kemiperpara.

Persa na perket ne si sindikata, parase te kalojme ne analizen dhe komentetmbi pasqyrat qe po botojme, duam tetheksojme se premtimi i Qeverise dheKryeministrit Berisha, i bere jo vetemgjate fushates elektorale, por edhe netakimin e muajit tetor 2005 me drejtuesit

KOMENTE RRETH DINAMIKES SE PAGAVE TESISTEMIT PARAUNIVERSITAR TE ARSIMIT

Periudha 2006 – 2008Nga Xhafer Dobrushi, Kryetar i FSASH

Tabela 1Dinamika e pagave te mesuesve te arsimit parauniversitar

Nr Kategorite e mesuesve

Paga me 31. 12. 2005

Paga me 31. 12. 2005 me efektet e pages se 13te

Paga me 01. 07. 2008

Rritja ne perqindje pa pagen e 13-te

Rritja ne perqindje me pagen e 13-te

Bruto Neto Bruto Neto Bruto Neto Bruto Neto Bruto Neto

Min 21540 18872 23334 20444 39500 31126 83 65 69 52

Max 28054 24366 30391 26396 47200 37194 68 53 55 41

1 Mesues ne shkollen e mesme

Mes 24890 21916 26963 23420 43350 34160 74 56 61 46

Min 19226 16939 20828 18350 36600 28841 90 70 76 57

Max 25740 22414 27884 24281 44300 34908 72 56 59 44

2 Mesues ne shkollen 9-vjecare

Mes 22576 19677 24456 21316 40450 31875 79 62 65 50

Min 16600 14704 17983 15929 30000 23640 81 61 67 48

Max 21710 19014 23518 20598 36300 28604 67 51 54 39

3 Mesues me arsim te mesem pedagogjik e profesional

Mes 19155 16859 21111 18263 33150 26122 73 55 57 43

Min 16500 14619 17874 15837 34000 26792 106 83 90 69

Max 23014 20114 24931 21789 41700 32860 81 63 67 51

Mes 19850 17367 21504 18814 37850 29826 91 72 76 59

4 Edukatore kopeshti

21618 18955 23509 20453 38700 30496 79 61 65 49 5

Mesatarja ne shkalle vendi

(1) (2) 22437 19653 24308 21183 40550 31954 81 63 67 51


kryesor te sindikatave te arsimit perdyfishimin e pagave te mesuesve tesistemit parauniversitar brendaperiudhes 2006-2009, eshte mirepriturnga mesuesit, sindikatat dhe sindikalistet.Jashte pozicioneve dhe kompleksevepolitike te dites dhe atyre elektorale, kjonisme eshte pershendetur, sidomos ngaata qe perfitojne prej saj.

Po cfar tregon realiteti pas tri vjeteshnga ky premtim? Per te komentuar evleresuar kete ne po perqendrohemi nedisa momente kryesore qe permbajnetreguesit qe kemi perpara.

Se pari, po te vrojtojme dhekrahasojme rritjen e pagave ne keta tre

vjet per mesuesit me arsim te larte qejane te punesuar ne shkollat e mesme, 9vjecare ose ne kopshte, (shih pasqyrennr. 1, renditja 5 (2), rezulton se simesatare ne shkalle vendi pagat e tyre,krahasuar me vitin 2005, jane rritur 67perqind bruto dhe 51 perqind neto. Neseperfshijme ne keto kategori punonjesishedhe mesuesit me shkolle te mesmepedagogjike ose shkolla te tjera temesme profesionale, (shih pasqyren nr.1, renditja 5 (1), rezulton se rritja eshte65 perqind per pagat bruto dhe rreth 44perqind per pagat neto.

Qeveria pretendon se pagat emesuesve te sistemit parauniversitar neketa tre vjet jane rritur 75 perqind.

Pse eshte kjo mosperputhje midisshifrave qe u referohet Qeveria dheshifrave qe u referohen sindikatat?

Mosperputhja vjen nga fakti seQeveria, kur flet per rritjen e pagave,bazohet vetem mbi nje tregues, vetemmbi pagen bruto, ndersa sindikatat, kurdialogojne per rritjen e pagave, mbajneparasysh te dy treguesit, pra si pagenbruto, ashtu edhe ate neto dhe lidhjenqe ekziston midis tyre. Per periudhenper te cilen diskutojme, vertete pagabruto eshte rritur ndjeshem, pramesatarisht 65-67 perqind ne shkalle

vendi, dhe ne disa ketegori sic janemesuesit e rinj ne shkollat e mesme dhe9 vjecare si dhe edukatoret e kopshteve,deri ne 69 ose edhe 76 perqind, paganeto nominale eshte cenuar, gjithashtu,ndjeshem nga aplikimi i takses sesheshte, pa permendur ketu vleren e sajreale qe kercenohet nga rritja e cmimevedhe inflacioni. Kjo eshte aresyeja qesindikatat, ndersa pranojne dhedialogojne per rritjen e pagave duke unisur fillimisht nga paga bruto, mbajneparasysh dhe mbrojne me vendosmeri

si tregues jetik pagen neto.Mosperputhja vjen, gjithashtu, edhe

per nje shkak tjeter. Ndersa Qeveria ekrahason rritjen e pagave, si bruto ashtuedhe neto, me pagen mujore te vitit 2005pa efektet e pages se 13-te, sindikatatrritjen e pagave ne vitet 2006-2008 ekrahasojne me pagen mujore te vitit 2005perfshire efektet e pages se 13-te,sepse kjo eshte e verteta, sepse deri nevitin 2005 mesuesit me ligj dhe meVKM merrnin 13 paga ne vit e jo 12,sic eshte sot dhe krahasimi qe behet me12 paga rrit artificialisht pagen emesuesve me 8.3 perqind ne muaj. Prakjo rritje ekzistonte, nuk eshte merite eQeverise. Kete e dijne jo vetemsindikatat, por te gjithe mesuesit.

Se dyti, Sindikatat e Arsimit tabllonee sotme reale te rritjes se pagave nesistemin e arsimit parauniversitar eshikojne dhe vleresojne me realizem.Pavaresisht nga kendveshtrimi indryshem i te njejtave shifra nga Qeveriadhe Sindikatat, qe paraqitem me lart, rritjae pagave ne arsimin parauniversitar neperiudhen 2006-2008, keshtu sic eshte,perben nje hap shume serioz dhe tepakrahasueshem me vitet emepareshme te cdo qeverisje teperiudhes se tranzicionit per vleresimine punes dhe te figures se mesuesit, rritjeqe ka ndikimin e vet te padiskutueshemne pergatitjen e kushteve per suksesine reformes ne arsim.

Por sindikatat nuk do te ndalen ketu.Ashtu sic na eshte premtuar, ne do teinsistojme ne dialogimet qe do tezhvillohen ne javet dhe muajt eardhshem, qe ne vitin 2009 pagat emesuesve te arsimit parauniversitar territen mesatarisht jo me pak se 20perqind. Ne nuk do te heqim dore ngakjo kerkese. Kjo do te bente qe ne katervjetet e kesaj qeverisjeje paga brutovertete do te dyfishohej dhe paga netodo te permiresohej ndjeshem. Brendakesaj rritjeje, Sindikatat ne bashkepunimme MASH do te kene mundesi tekryejne disa permiresime sic janeraportert midis pages minale emaksimale, mbi nivelin e shkollimit,kualifimin e mesuesve, etj.

Tabela 2Rritja e pagave te mesuesve te arsimit parauniversitar ne vitin 2008 ne raport mevitin 2007Nr Kategorite e

mesuesve

Paga me 01. 07. 2007

VKM Nr.440, dt. 13.07.07

Paga me 01. 07. 2008 VKM Nr. 1095 dt. 02. 07. 08

Rritja ne shume absolute

Rritja en perqindje

Numri i punonjesve

Bruto Neto Bruto Neto Bruto Neto Bruto Neto 7464

Min 35800 28210 39500 31126 3700 2916 10.3 10.3

Max 42835 33754 47200 37194 4365 3440 10.2 10.2

1 Mesues ne shkollen e mesme

Mes 39318 30982 43350 34610 4033 3178 10.2 10.2

Min 31610 24909 36600 28841 4990 3932 15.8 15.8 20023

Max 38645 30452 44300 34908 5655 4456 14.6 14.6

2 Mesues ne shkollen 9-vjecare

Mes 35128 27681 40450 31875 5322 4194 15.1 15.1

Min 26550 20921 30000 23640 3450 2719 13 13 4000

Max 32815 25858 36300 28604 3485 2746 10.6 10.6

3 Mesues me arsim te mesem pedagogjik e profesional

Mes 29683 23390 33150 26122 3468 2733 11.7 11.7

Min 25950 20449 34000 26792 8050 6343 31 31 3639

Max 32985 25992 41700 32860 8715 6868 26.4 26.4

4 Edukatore kopeshti Mes 29468 23221 37850 29826 8382 6605 28.4 28.4


Seminar per eliminimin e punesse femijeve me perfaqesues teshkollave pilot ne rrethin e Tiranes.

Ne vijim te aktiviteteve ne kuadrine zbatimit te Projektit me sindikatatholandeze, FNV/AOb, ne Kamze uorganizua keto dite seminari perangazhimin e mesuesve dhe tesindikatave te arsimit per eliminimin epunes se femijeve, me pjesemarrjen eanteareve te grupeve te punes qeveprojne ne shkalle zone dhe ne katershkollat pilot, Kamez e re, Valias,Zallmner dhe Bulqesh.

Ne seminar moren pjese 32pjesemarres, perfshire edhe drejtorete ketyre shkollave, nxenes e mesuesaktive ne punen per uljen e numrit tenxenesve qe braktisin shkollen dheeliminimin e punes se femijeve,drejtuesit e seksioneve perkatese teFSASH/SPASH per rajonin e Tiranes,kretaret e FSASH e SPASH, XhaferDobrushi e Bajram Kruja etj.

Ne kete seminar u realizua njegershetim efektiv i pjeses teorike mbistandardet nderkombetare dhelegjislacionin shqiptar per mbrojtjen e

femijeve, paraqitur nga Zonja ShkelqesaManaj, drejtuese e Njesise perEliminimin e Punes se Femijeve qevepron prane Ministrise se Punes,Ceshtjeve Sociale dhe Shanseve teBarabarta, me analizen e punes se beredhe te detyrave qe dalin ne vijim pereliminimin e punes se femijeve.

Pjesa me rendesishme e seminaritishte diskutimi konkret ne lidhje mepunen e bere, situaten aktuale neshkollat respektive, bazuar nepyetesoret e plotesuar gjate vitit tekaluar, dhe drejtimet kryesore te punesne vijim.

Ne fillim, Kryetari i FSASH-it, zotiXhafer Dobrushi, foli mbi punen qe pobejne dy sindikatat tona te arsimit nenivel kombetar dhe ne 6 rrethet eperzgjedhura per uljen e numrit tenxenesve qe braktisin shkollen dhe pereliminimin e punes se femijeve. Aivleresoi punen e mbi 1 500 mesuesevete cilet jane te angazhuar drejtperdrejtne aktivitetet dhe punen konkrete, dukekthyer ne shkolle ose nxjerre ngarreziku i braktisjes se shkolles meshume se2 400 nxenes, gje qe eshte njeshembull per te gjithe masen e gjere te

mesuesve ne keto rrethe, por edhe neshkalle vendi.

Duke folur ne emer te grupit te puneste shkolles se Valiasit, mesuesja LinditaDiko, vuri ne dukje se objekt i nje punete vecante individuale te grupit tepunes, mesuesve dhe administrates seshkolles jane mbi 51 nxenes, 36 prej tecileve vajza, qe kane braktisur shkollendhe detyrohen te punojne, per shkak tesituates se veshtire familjare ose peraresyye te tjera. Me tej, ajo u ndale tekformat e punes qe jane perdorur perkthimin e nxenesve ne shkolle, dukepermedur me theks te vecanteperfshirjen e vete nxenesve ne grupet epunes dhe ne aktivitetet e tjera teorganizuara, perfshire edhe takimet meprinderit e tyre.

Mesuesi i shkolles se Kamzes se Re,Mersin Terpo, theksoi se objekt i punesse anetareve te grupit, mesuesve dheadministrates se shkolles jane mbi 54nxenes, 28 prej te cileve jane vajza, tecilet pothuaj se te gjithe punojne dukeshitur ne rruge, ose ne pune te tjeraperfshire edhe punet e veshtira e terrezikeshme ne ndertim. Ai theksoi,gjithashtu, se ka edhe disa nxenes tetjere qe jane ne rrezik per ta braktisurshkollen, per aresye se ata punojne paraose pas mesimit dhe ne shume rastedetyrohen te mungojne ne mesim, gjeqe eshte hapi i pare drejt braktisjes seshkolles. Puna e vecante me ketanxenes u theksua ne seminar eshe,gjithashtu, shume e rendesishme, sepseeshte nje mase e rendesishmeparandaluese.

Duke folur per rolin e vecante te vetenxenesve ne punen per uljen e numritte nxenesve qe braksisin shkollen,nxenesja Valbona Mujo foli per nje rastkur nje shok i klases braktisi shkollenper aresye ekonomike. Vajza tregoi sene takimin me prinderit, ne fillim atanuk treguan te verteten, duke nxjerreshkaqe te ndryshme, si “nuk e ka qeifshkollen”, “nuk e perfillin shoket eklases” etj, por, mbas insistimit te

Aktivitete ne zbatim te Projektitme FNV/AOb


bashkemoshatareve dhe mesuesitkujdestar, mamaja e djalit tregoi teverteten per gjendjen e familjes dhearesyet ekonomike qe nuk e lejonin tedergonin djalin ne shkolle. E vetmjazgjidhje eshte grumbullimi i disakontributeve per kete familje, gje qenxenesit jane duke e bere, me qellim qeshoku i klases te kthehet ne shkolle.

Ne emer te grupit te punes dhemesuesve te shkolles Bulqesh foli zotiKujtim Daka, i cili theksoi se mesues enxenes te kesaj shkolle jane duke punuarme rreth 56 nxenes, prej te cileve 34vajza, te cilet kane braktisur shkollen.Ai permendi shkaqet kryesore te kesajsituate, duke vene ne plan te pare atoekonomike, por duke mos perjashtuaredhe ato qe kane te bejne mementalitetin, sidomos kur eshte rasti ivajzave te klasave te larta, osepamundesia per te perballuar kerkesate shkolles per unifomen, sic eshte rastii nxenesit Ardian Hoxha, per te cilinshoket e klases, nepermjet kontributevemodeste, ndihmuan konkretisht, dukee larguar nga puna ne rruge dhe duke ekthyer ne shkolle. Rezultatet e kesajpune jane te dukeshme dhe ato matenme numrin e nxenesve te kthyer neshkolle, te cilet vetem gjate ketyre ditevete para te shkolles, jane kater te tille.

Drejtuesi i grupit te punes te shkollesZallmner, mesuesi Ilir Taga, evidentoisituaten ne shkollen e vete dhe punenqe eshte bere e po behet per uljen enumrit te nxenesve qe braktisinshkollen, duke theksuar se jane 38 tetille ne kete shkolle, prej te cileve 21jane vajza. Ai theksoi se, krahasshkaqeve ekonomike, nuk mungojneedhe aresyet qe lidhen me mentalitetine prinderve, me te cilet ne jemi dukepunuar me forma nga me te ndryshmet,duke organizuar grupe me mesues enxenes, e sidomos me nxenese vajza,te cila marrin persiper pergjegjesineperpara prinderve te ketyre vajzave pert’u kujdesur e shoqeruar ato gjate kohesqe jane ne shkolle.

Drejtuesit e shkollave vleresuanangazhimin e sindikatave ne punen pershmangien e largimeve nga shkolla dhepremtuan bashkepunim te drejtperdrejte,

duke punar se bashku ne kete front terendesishem te permiresimit te situatesne keto shkolla, duke u bere njeshembull i mire edhe per shkollat e tjerate zones e me gjere.

Me nderhyrjet dhe sqarimet e veta,drejtuesit kryesore te FSASH e SPASH,Xhafer Dobrushi e Bajram Kruja,kontribuan drejtperdrejt ne rritjen eefektivitetit te ketij seminari dhepercaktimin e detyrave konkrete per teardhmen.

Domosdoshmeria e perfshirjes se same shume mesuesve ne punenparandaluese, duke u marre konkretishtdhe ne menyre individuale me nxenesitne rrezik per ta braktisur ate, ishtekonkluzioni kryesor qe doli nga kyseminar.

Mbledhje me drejtuesit lokale teseksioneve ne proces konsolidimi

Nje mbledhje e rendesishme uorganizua, githashtu, me drejtuesitlokale te seksioneve ne konsolidim esiper nga disa rrethe te vendit.Perfaqesues te SPASH e FSASH,pjesemarres ne kete mbledhje,informuan mbi situaten ne lidhje mekrijimin dhe konsolidimin e strukturave,anetaresine me kuotizacion, dheproblemet me te cilat ata ndeshen nemardheniet e punes.

Per rezultate te mira dhe ne ketodrejtime folen sidomos drejtuesit eseksioneve te Bulqizes, Kurbinit, Pukese Tropojes, nderkohe qe akomavahdojme te kemi probleme ne Lushnjee Delvine per FSASH, Sarande e Hasper SPASH.

Te pranishem ne kete mbledhje,kryetaret e FSASH, Xhafer Dobrushi dheSPASH, Bajram Kruja, kerkuan me shumeveprime konkrete, duke perfshire ne togjithnje e me shume mesues anetare te tedy sindikatave, dhe insistuan neriorganizimin e strukturave efektive teseksioneve perkatese ne rrethe.

Sipas detyrave te percaktuara ne ketembledhje, kryesite qendrore te te dysindikatave po organizojne punen ne disarrethe, si Gramsh, Berat, etj, dukeriorganizuar strukturat dhe duke

ndihmuar seksionet per terheqjen e sa meshume mesuesve ne radhet e sindikatave.

Takime me anetaret e grupeve tepunes ne rrethe e shkolla, pereliminimin e punes se femijeve

Ulja e numrit te nxenesve qe braktisinshkollen dhe i drejtohen punes, tani qeviti i ri shkollor sapo ka filluar, ishte objekti takimeve qe FSASH e SPASH kaneorganizuar keto dite ne rrethet Fier, Tirane(zona e Kamzes) dhe Durres.

Ne Fier e Tirane, keto takime uorganizuan ne nje salla te perbashketa,duke u mbledhur e diskutuar se bashkute gjithe anetaret e grupeve, me synim qete perfitohej nga pervoja e njeri-tjetrit dhete nxirreshin disa konkluzione teperbashketa per punen ne te ardhmen.Ishte e rendesishme qe keto takime uorganizuan menjehere sapo filloi viti i rishkollor, gje qe ka ndikuar drejtperdrejtne evidentimin e problemeve qe kane tebejne me rregjistrimin e te gjithe nxenesvene shkolle, vijimin e rregullt dhe problemete tjera qe lidhen me mbarevajtjen e ketijviti shkollor.

Diskutimet ishin vertete konkrete,duke folur secili per nxenes me emra eprobleme konkrete, per punen e bere dheate qe pritet te behet ne ditet e javet nevijim, per arritjet e pengesat, metodat epunes qe jane perdorur etj.

Perfaqesues te drejtorive arsimore dhedrejtues te shkollave qe moren pjese neketo takime, vleresuan punen esindikatave te arsimit dhe te mesuesve teangazhuar ne keto aktivitete, dukesiguruar ne te njejten kohe edhevazhdimin e angazhimit te drejtorive teshkollave, duke punuar ne nje front teperbashket per te bere permiresime tedukeshme ne kete drejtim.

Te dy kryetaret e FSASH e SPASH,Xhafer Dobrushi e Bajram Kruja, te ciletmoren pjese aktive ne keto takime, unjohen me punen e bere, si edheproblemet me te cilat ndeshen mesuesitdhe drejtuesit e sindikatave, ne ketoshkolla, per te cilat eshte informuaredhe Ministria e Arsimit dhe pokordinohet puna per zgjidhjen e tyre.

Stavri Liko


Nje dite e paharruar, keshtu e qua-jtem sepse ishte e para here qe per-faqesus te sindikatave te arsimit teKosoves dhe te Shqiperise, (tingellondisi e çuditshme kur i ndajme Kosovedhe Shqiperi), u takuan ne Durres.Dikush kishte arritur me heret dhe pristete tjeret. Sigurisht s’ishte nje takim izakonshem ku mblidhemi te diskutojmeproblemet tona, por diçka me shume.E rendesishme ishte se ne ishim bash-ke. Disa nga ne njiheshim dhe me pare,por ajo dite ishte me solemne. Shtren-

gonim duart me njeri-tjetrin duke kalu-ar veshtiresite e para. U miqesuammenjehere dhe shume shpejt filluanbisedat here njohese e here sindikal-iste. Urimet me shume ishin ne gojen emikepritesve. Uronim per Kosovenmartire qe tashme eshte e lire. Uronimedhe sindikatat per punen e tyre. Njekafe para fillimit te aktivitetit beri qe,kur hyme brenda ne salle, te ndjeheshimmire. Aktiviteti i menduar si shkembimeksperience, krijoi nje mjedis sa puneaq dhe argetimi, sa njohjeje aq dhebashkepunimi.

Hapjen dhe njohjen me veprimtarinee sindikatave e beri Xhafer Dobrushi,kryetar i FSASH-it, i cili jo vetem i njo-

Paraqitja e fotove te perbashketandertoi biseda ku u evidentuan shumeprobleme, vishtiresi dhe vuajtje te pop-ullit kosovar ne luften e tij per liri. ZotiBajram Kruja, Kryetar i SPASH-it,evidentoi probleme qe kane te bejne meunifikimin e veprimtarise arsimore epedagogjike, unifikimin e veprimtarisesindikaliste e cila duhet te ndertohet nemarredheniet e ndersjellta, ne realizimine veprimtarive te perbashketa. Kjo gjehapi biseda te lira ku pjesemarresit ekonsideruan te domosdoshme ketebashkepunim si ne lidhjet ndermjet dyqeverive, por veçanerisht ne bash-kepunimin sindikalist, te cilet mund dheduhet ta unifikojne veprimtarine e tyrene disa drejtime.

Ne kohen e lire vazhduan njohjet, dis-kutimet, u bene foto te perbashketa, ushkembyen adresa e-maili, numra tele-foni e celularesh. Secili nga ne i shihtemesuesit nga Kosova si luftetare te li-rise dhe pioniere per zhvillimin e arsim-it kombetar shqiptar.

Te shoqeruar nga Zv. Ministri i Ar-simit prof. Agim Hyseni, i cili ka qeneme pare kryetar i kesaj sindikate, bise-dat moren karakter problemor. Ato ushoqeruan me besimin e madh te me-suesve tek e ardhmja e Kosoves, tek eardhmja e arsimit shqiptar, me besiminse mesuesit do te kene nje jete me temire.

Darka e menduar si nje aktivitet i per-bashket kaloi ne menyre te mrekul-lueshme. Vallet popullore dhe kenga eshoqeruan ate. Vallezuam dhe kenduamse bashku. Te gjithe e ndjene veten teçliruar. Tashme ishim nje. Ata qe deridje ishin luftetare te lirise, pjesetare tegreves, sot po hidhnin vallen e bukur telirise, vallen e bukur shqiptare me en-drren qe te jemi nje shtet, nje sindikate.

Keshtu u mbyll nje dite e mrekul-lueshme. Kjo do te mbahet mend. Neme siguri do te kemi edhe takime tetjera, por kjo do te mbetet e paharruar.

Aleks DUSHI

Kronike e nje dite te paharruarNga aktiviteti i perbashket i FSASH, SPASH dhe SBASHK

hu vellezerit tane nga Kosova me vep-rimtarine sindikaliste, por mundesoi njebashkebisedim konkret. Kryetari iSindikates se Mesuesve Kosovare, AliShabani solli pershendetjet e mesuesvekosovare, i njohu pjesemarresit me vish-tiresite e kohes, te cilat do te kalohenme sukses tashme ne Kosoven e lire.Ai falenderoi mesuesit dhe gjithe pop-ullin per ndihmen e pakursyer qe u kanedhene vellezerve te tyre kosovare, sine luften per liri, gjithashtu, edhe nepunen per forcimin e arsimit kombetar

dhe bashkepunimin sindikalist ne ndi-hme te forcimit te te dy sindikatave.Prof. Xhafer Xhaferi njohu pjesemar-resit me Statutin e sindikates se me-suesve kosovare, SBASHK, rreth tecilit pati pyetje dhe shkembim idesh. Metej aktiviteti vazhdoi me disa foto miqe-sore te shoqeruara me diçitura, te cilati lane vendin nje rezymeje te zhvillimitsindikalist te mesuesve shqiptare ngaviti 1992.

U njohem me kontratat kolektive tete dy paleve, gje qe beri te shtrohenpyetje dhe te jepen pergjigje nga drej-tuesit sindikalsite Zenel Zeneli dhe De-frim Spahiu. Ne kete pike pati edheshume diskutime.


Takim me drejtues lokale neShkoder

Me shume se 20 kryetare tekeshillave sindikale, kryesisht ngashkollat e komunave dhe fshatrave,moren pjese ne kete takim. Kryetari iseksionit sindikal te rrethit, zoti IsaReka, beri nje prezantim te punes sebere rezultateve te arritura dheproblemeve me te cilat ballafaqohenseksioni dhe keshillat sindikale teshkollave ne kete rreth.

Thelbi i prezantimit te tij ishte: puneeshte bere dhe eshte duke u bere, disarezultate jane arritur, por situata mundte konsiderohet akoma epakenaqeshme dhe shume pune duhette behet nga secili prej drejtuesve tekeshillave sindikale te shkollave, siedhe nga seksioni sindikal ne shkallerrethi. Ai vuri ne dukje, gjithashtu, disaprobleme te cilat i ngrene meshqetesim perfaqesuesit e sindikatavene shkolla dhe vete mesuesit, qe kanete bejne siodomos me nivelin e pagave,kualifikimin profesional, levizjet pakritere te mesuesve, shperblimet pervjetersine, pagesat per vizitatmjekesore dhe kontrollin edetyrueshem shendetesor etj.

Pjesemarresit qe e moren fjalen,midis te cileve, Ruzhdi Kola, PetritÇela, Kujtim Shima, Laze Kodra, VatDemaj, Kole Çardaku etj, krahasparaqitjes se gjendjes ne lidhje mefunksionimin e sindikatave ne shkollatperkatese, folen mbi probleme tevecanta qe kane ngritur mesuesit, dukekerkuar me shume mbeshtetje ngaseksioni sindikal ne shkalle rrethi dhenga vete Federata ne nivel qendror.

Kryetari i Keshillit Sindikal teKonnfederates per rrethin e Shkodres,zoti Fatmir Smajli, theksoi nevojen pernje pune te bashkerenduar, sidomosne disa shkolla te qytetit dhe ne disazona te tjera te rrethit, per te cilat ai

premtoi nje angazhim me rezultativedhe te keshillit sindikal te rrethit dhete vete seksionit sindikal te arsimit nekete rreth.

Duke e mare fjalen ne kete takim,Kryetari i Federates se Sindikatave teArsimit dhe Shkences, zoti XhaferDobrushi, vleresoi punen e bere, porate e konsideroi si nje fillim te mire tenje riorganizimi te pergjithshem te ketijseksioni, duke kerkuar per kete njeangazhim me effektiv edhe ngaseksioni dhe nga vet keshillat sindikalene shkolla.

Ne vijim, ai beri sqarimetperkatese ne lidhje me rritjen e pagavedhe kerkesat e FSASH-it, perpermiresime te metejshme ne ketedrejtim, rolin e sindikatave pershmangien e levizjeve pa kritere temesuesve dhe sidomos perdenoncimin e levizjeve me baze bindjetpolitike ose interesa te tjera,permiresimin e sistemit te transportitte mesuesve, qendrimin e sindikatevene lidhje me Kodin e Etikes permesuesit, perpjekjet e tyre per te berete mundur pagesen nga ana e shtetitte shumes per kontrollin edetyrueshem mjekesor per te gjithemesuesit anetare te FSASH e SPASH,pjesemarrjen e tyre efektive neprocesin e reformave ne sisteminarsimor, angazhimin e sindikatave peruljen e numrit te nxenesve qe braktisinshkollen dhe eliminimin e punes sefemijeve etj.

Pas diskutimeve konstruktive dhekonkluzioneve perkatese, ne takim upercaktuan detyra konkrete perkeshillat sindikale te shkollavepjesemarrese dhe per seksioninsindikal te rrethit.

Takim me kryetare tesindikatave te shkollave te Tiranes

Drejtuesit e keshillave sindikale teme shume se 35 shkollave te qytetit

te Tiranes u mblodhen ne prag tefillimit te vitit te ri shkollor, per tediskutuar ne lidhje me detyrat qe udalin sindikatave per mbarevajtjen eprocesit mesimor dhe mbrojtjen einteresave social ekonomike temesuesve.

Kryetarja e seksionit, zonjaFatbardha Keço, paraqiti, ne menyrete permbledhur, drejtimet me kryesorete punes se seksionit dhe te sindikatavene shkolla, duke e vene theksin teksqarimi i mesuesve perdomosdoshmerine e anetaresimit nesindikate, por edhe tek roli i keshillavesindikale ne shkolla per te njohur ngaafer dhe per te zgjidhur ose informuarseksionin per problemet qe u dalinmesuesve, sidomos ne lidhje memardheniet e punes ne shkolle.

Ne fjalen e vete ne kete takimKryetari i FSASH-it, zoti XhaferDobrushi, vleresoi punen e bere ngaseksioni sindikal i qytetit te Tiranesdhe keshillat sindikale te shkollavepjesemarrese, sqaroi disa ngaangazhimet kryesore te Kryesise dheKeshillit Drejtues te Federates,mbeshtetur sidomos tek disa kerkesae probleme qe kane ngritur mesuesitanetare te sindikatave te arsimit dhekerkoi nje pune me efektive dhe njebashkepunim me te mire te keshillavesindikale me administraten e shkollave,si parakushte per mbarevajtjen eprocesit mesimor, forcimin emetejshem te sindikatave dhembrojtjen gjithnje e me te mire temesuesve anetare te FSASH-it.

Rioganizimi i seksionit sindikalte rrethit te Gramshit

Ne qytetin e Gramshit u mblodhaktivi i Seksionit Sindikal te FSASH.Ne kete takim z. Pozaet Qose i berinje analize punes se Seksionit dheevidentoi dobesite qe jane verejtur ne

Aktivitete te FSASHGjate muajit shtator, Kryesia e FSASH ka organizuar disa aktivitete te rendesishme per permiresimin

e punes ne disa seksione dhe per riorganizimin e seksioneve sindikale ne disa rrethe.

Vijon në faqen 11


Mbledhja e KeshillitKombetar te SPASH

Me 13 shtator te ketij viti u mbajtmbledhja e Keshillit Kombetar teSPASH, ku moren pjese drejtuesit eseksioneve sindikale, anetare teKeshillit Kombetar.

Duke falenderuar perpjesemarrjen ne aktivitetin neSBASHK e Kosoves dhe FSASH tedates 12.09.2009, Z.Bajram Kruja iadha fjalen dy drejtuesve me shume

punen drejtuese ne organizimin eseksionit dhe funksionimin e keshillavesindikale ne shkolla.

Te pranishmit ne takim, duke sjellemendimin e sindikalisteve te ketij rrethiqe aderojne ne FSASH, theksuan sejane te gjitha mundesite qe keshillatsindikale ne shkolla dhe seksioni iFederates per rrethin te funksionojnene menyre statutore, te marrinpergjegjesi para mases sindikaliste qei ka zgjedhur dhe te realizojne mbrojtjensociale ekonomike te tyre.

Ne takim u ngriten disa shqetsimeqe lidhen me moszbatimin nga ZA eGramshit te Kontrates Kolektive tePunes dhe me dialogun qe duhet tezhvillohet ne kete nivel per tembeshtetur zbatimin e drejte tereformes ne arsim.

Per dobesite qe jane verejtur nepunen drejtuese te ketij seksioni, z.Pozaet Qose paraqiti doreheqjen. Nemenyre unanime, aktivi zgjodhi kryetarte Seksionit Sindikal te FSASH perGramshin, mesuesin Albert Cace.

Ne takim mori pjese dhe foli edhekryetari i FSASH, z. Xhafer Dobrushi.

Riorganizimi i seksionit Sindikalte rrethit te Beratit

Pas nje pune pergatitore te nje grupimesuesish simpatizante te FSASH, tembeshtetur e organizuar edhe nga iderguari i KSSH-se ne rrethin e Beratit,

zoti Hajdar Kanani, para pak diteve umblodh ne Berat aktivi i FSASH-it perkete rreth ku u riorganizua edhe seksionisindikal i FSASH-it.

Ne fillim disa nga pjesemarresitinformuan per punen pergatitore qe atakishin bere, per problemet me te cilatata ndeshen dhe per zgjidhjen e te cilavekerkojne mbeshtetjen e sindikates.

Pas sqarimeve te bera nga Kryetari iFSASH-it, zoti Xhafer Dobrushi,sidomos ne lidhje me domosdoshmerin

e organizimit ne sindikate, rolin eseksionit sindikal ne shkalle rrethi dheate te Federates ne nivel kombetar,angazhimin e vete mesuesve nestrukturat perkatese dhe disa ngazgjidhjet e koheve te fundit te dy

sindikatave te arsimit, nepermjetkontrates kolektive dhe formave te tjerate bashkepunimit me Ministrine eArsimit dhe organet e tjera, u benezgjdhjet per Kryesine e Seksionit Sindikalte rrethit, kryetar i te cilit u zgjodhmesuesi Adriatik Hasanbasha. Ne Kryesiu zgjodhen, gjithashtu, edhe Eriketa Zeqa(Zv/Kryetare), Irfan Myftari, BesmirHori dhe Pajtim Qato.

Ne nje mbledhje te menjehershme,Kryesia percaktoi prioritetet kryesore te

punes se saj per ditet dhe javet ne vijim,duke synuar zgjerimin e anetaresise neshkollat pjesemarrese, zgjerimin eshtrirjes ne shumicen e shkollave teBeratit dhe konsolidimin e metejshem teseksionit sindikal ne shkalle rrethi.

Vijon nga faqja 11

Nga aktivitetet e SPASHeksperience ne forumet sindikale,Z.Aleks Dushi per problemet eStatutit dhe Z.Defrim Spahiu perproblemet e Kontrates Kolektive.

Z.Aleks ne fjalen e tij tha se Statutiper nje organizate sindikale eshte siKushtetuta per nje shtet. Shpesh nejemi te pavemendshem, kur marrimpjese ne grupe pune, ne seminare dhederi ne kongrese qe janevendimmarrese per statutet si dhe perndryshimet qe koha i kerkon.

Qe te funksionoje mire nje

organizate me nenet e Statutit, duhette jene paraqitur qarte dhe shumesakte veprimtaria dhe vendimmarrjae organeve drejtuese, ekzekutive,verifikuese, sic jane: Kongresi,Keshilli Kombetar, KomitetiEkzekutiv, Presidenti, Komisioni izgjidhjes se konflikteve dhe imandateve, Komisioni i Kontrollitekonomik dhe financiar etj.

Te gjitha keto zgjidhen ne Kongres,ne menyre demokratike, per te

Vijon në faqen 13


funksionuar demokratikisht. Ndersasherbimet qe u ofrohen anetarevejane paraqitur ne kontraten kolektivete punes, ne nivel te pare dhe te dyte.

Ne vijim, Z.Defrim Spahiu u ndalne nenet kryesore qe favorizojnepartneritetin, si edhe dhe disa prejtyre qe nuk jane zbatuar as ne nivelte pare, as ne ate te dyte.

Duke bere thirrje per te njohurkontraten kolektive te nivelit te pare,si dhe kerkesat e cdo anetari ne cdoskaj te Shqiperise qe te perfshihen

Riorganizohet SeksioniSindikal i SPA ne Durres

Mbas nje pune pergatitore qe eshtezhvilluar gjate periudhes se fundit neshkollat e rrethit te Durresit, keto dite uriorganizua seksioni sindikal i ketij rrethi,ne krye te te cilit eshte caktuar zoti AlfredDoraci. Ne takimin e pare qe u zhvilluame nje grup sindikalistesh te ketijseksioni, u percaktuan detyrat pervazhdimin e punes organizuese mekeshillat sindikale ne shkolla, dukesynuar qe ne nje periudhe tepershtateshme, sipas Statutit te SPASH-it, te mblidhet aktivi i ketij rrethi, per teformalizuar strukturat perkatese.

1.Me ne fund, veren e gjate e te nxehte

te ketij viti e lame pas. Nxenesit eshkollave 9-vjeçare dhe te gjimnazevete vendit u rikthyen perseri pranefamiljeve te tyre. Pushimet i kaluanneper plazhet e bregdetit Adriatik e Jon,prane liqeneve ose ne zonat e thellamalore, me blerim te perhershem e ujete kulluar. Si zakonisht, ne ditet e parate shtatorit ata nisen interesimin dhepergatitjet per vitin e ri mesimor. Nderte tjera, u kujdesen qe te siguronin librate perzgjedhur sipas lendeve tendryshme. Ndersa ne media pame qepriteshin shiritat e perurimit te ndertesavete reja shkollore ose te rikonstruktuara.Ja, ne kryeqytet u perurua shkolla 9-vjeçare “Lidhja e Prizrenit, urikonstruktua shkolla ne Yzberisht, njeshkolle e re u hap ne Shenavlash teDurresit dhe disa te tjera terikonstrutuara u peruruan ne Tropoje,Korçe etj. Ndersa ne Shkoder çeli dyertper here te pare gjimnazi profesional“Peter Mahringer”, me bashkepuniminndermjet Shqiperise e Austrise. Keshtumund te rendisnim dhe perurime te tjerate shkollave tona, gje qe do t’ipermiresoje me tej kushtet per mesim,edukim e veprimtari te ndryshme menxenesit. Kujdesi i te gjitheve, i organevete pushtetit e te arsimit, i prinderve, i

sindikatave te arsimit dhe i mbareshoqerise ishte qe sivjet mesimet te nisnindhe te vazhdonin ne kushte sa menormale

Ja, me 15 shtator 2008, perserigumezhine mjediset e shkollave tona 9-vjeçare e gjimnazeve, si ne qytete e nefshatra. Shiu i rrembyer qe ra nuk epengoi festen e diturise, te dashurise sonete perbashket per shkollen. Ne mesnxenesve te te gjitha moshave, pame te

ngazellyer jo vetem prinderit, por dhemesuesit e tyre te dashur. Secili prejfemijeve tane ishte perpjekur te vishejdhe te paraqitej sa me mire. Por i veçante

ishte sidomos kujdesi per femijet ekopshteve dhe nxenesit e klasave te para.Nder duar ata mbanin tufa me lule tefresketa dhe ne gji gezimin e natyrshemfeminor.

Faqet e para te gazetave dhe

ne Kontrate, jemi te gatshem qe tanite presim verejtjet dhe rekomandimetper kontraten e ardhshme.

Ne fund, Z.Bajram Kruja u tha tepranishmeve se ne vijim gjate ketijviti dhe gjate vitit 2009 do te zhvillohenseminare per te trajtuar ceshtjet qelidhen me Statutin dhe KontratenKolektive, te cilat bejne te mundurveprimtarine demokratike nemardheniet ndermjet anetareve dhedrejtuesve e forumeve sindikale, sidhe partneritetin social ne nivel tepare e te dyte.

Ilirjana Bresha

Vijon nga faqja 12

Ne ditet e para te shkolles:

PERSERI U SHPALOSEN FAQET E LIBRAVE TE DITURISE…

Vijon në faqen 14


emisionet qendrore te radiove etelevizioneve u mbushen me kronika ngadita e pare e shkolles. Do te deshironimqe ta percillnim kete atmosfere nga tegjitha shkollat e vendit tone, por kjo gjeishte e pamundur. Pra, ne shkuamvetem ne ndonjeren nga shkollat 9-vjeçare e kopshtet ne kryeqytet.

2.Ne mengjesin e asaj dite te paharruar

per mesuesit, nxenesit e prinderit e tyre,oborri i shkolles 9-vjeçare “De Rada” neTirane u mbush si asnjehere tjeter.Ngado qe te hidhje syte, shihje fytyragazmore, djem e vajza me lule te fresketae shumengjyrshe nder duar. Por ne krahekishin dhe çantat e tyre, mbushur melibra te rinj mesimore. Te dukej se ataishin te paduruar per te pritur çastin, kurperseri do te uleshin nder banka pranenjeri-tjetrit dhe do te shpalosnin faqet etyre, mbushur plot me dituri per jeten.Ja, e shoqeruar nga mami Xhuli, eshtedhe Sofiana, nxenese e klases se dyte, ecila mezi e mban tufen e luleve, qe dot’ia dhuroje meseses se vet.

Neper klasa ka gjalleri te veçante,sidomos nga nxenesit qe sivjet u ulenper here te pare ne bankat e diturise. Neshkalle vendi, numri i tyre eshte 50 mije.Atyre u rrjedh nga syte edhe ndonje pikeloti i vaket, pasi permallohen qe ndahendisa ore nga njerezit e tyre te dashur.Per t’i “ngushelluar”, prane u rrijneprinder e gjysher, si te ishin edhe ata“nxenes” e ndonjeri prej tyremallengjehet me teper. Ne dy klasa tepara, ku jane mesueset Mimoza Huta eNexhi Skrela, ishin nga 31-32 nxenes.Ato mundohen t’i qetesojne me fjalet etyre te embla nxenes e prinder, dukefolur: “Femije te dashur, sivjet do temesojme bashke gjera te bukura, do tekendojme e do te lozim…”.

Po kete mjedis gjetem edhe nekopshtin e femijeve nr.36,“Kesulekuqja”. Se emra te tille te bukure domethenes mbajne kudo kopshtettane, si “Lepurushet”, “Filizat”,“Harabelat”, “Nene Tereza” etj.Drejtoresha, Aiushe Sule dhe te gjithaedukatoret jane te gezuara, por dhe pakte tronditura. Ato duan t’ qetesojne

zemrat e vogla te femijeve, bashke meprinderit, qe i shoqerojne dhe nuk u behette ndahen nga ata. Ngado qe te hedheshsyte sheh lule shumengjyrshe, por dheplot lodra te ndryshme, per edukimin dheargetimin e femijeve. Veçanerisht eshqetesuar ishte edukatorja e grupit tepare, Remzie Islami. Ajo u qendronteprane ne tavolina 25 vogelusheve, te ciletkishin ardhur ate dite. Gjalleri kishte dhene grupet e tjere te femijvee, te cilet ilame ne gezimin dhe emocionet e ditesse pare.

3.Shkolla 9-vjeçare me emrin simbolik

“7 Marsi”, ndodhet afer stacionit te trenitne Tirane. Megjithese koha ishte meshiun karakteristik te vjeshtes, mjedisete saj gumezhine si asnjehere. Ne diten epare te mesimeve, si kudo, pati gjallerite jashtezakonshme. Afer njemijenxenesit e saj, bashke me 40 mesuesit eprinderit, perjetuan gezimin e dites separe te mesimeve. Ndersa ne shkallevendi numri i pergjithshe ishte afer 433mije. Ne mes tyre kishte disa prinder,me aparate fotografike e filmike nderduar, qe donin ta fiksonin sa me mirekete çast te paharruar te jetes sefemijeve, niperve ose mbesave te tyre.Pas ceremonise se rastit, nxenesit hyneneper klasa dhe ne shkolle u vendosqetesia. Por eshte e natyrshme qe dita epare e shkolles eshte me teper ditefestive, pra sherben per t’u takuar e pert’u njohur mesues, nxenes e prinder.

Isha prane ketij kolektivi dhe ne ditene dyte te mesimeve. Ra zilja dhe nxenese mesues hyne neper klasa. Ne njerenprej tyre takuam mesuesin e dalluarVladimir Kokeri. Te gjithe nxenesit uperqendruan ne fjalet e tij rreth temes separe, qe zhvilluan. Gjate asaj dite ishinplotesisht te perkushtuara ne detyren etyre te gjitha mesueset, nder te cilat tepermendin per mire Liri Haxhillarin(gjuhe-letersi), Mirela Vishen e NevilaHaxhimalin (ne ciklin e ulet) e te tjera.

Drejtoresha Vitore Deliallisi, njepunonjese e shkathet dhe e pasionuar earsimit, me tregoi per ecurine e ditevete para te fillimit te mesimeve. Ne fundte qershorit kalueshmeria e nxenesveishte 97 per qind dhe nota mesatare 7,1.U dalluan kolektivat e klasave 7-B, 8-A,

9-D etj. Ndersa synohet qe kete vit,krahas ruajtjes se kontingjentit tenxenesve, kalueshmeria e cilesia tengrihen me lart. Veçori eshte se sivjetnisi per here te pare klasa e nente, numrii pergjithshem tek ne eshte 55 mijenxenes. Pe kete qellim, jane marre e dote merren te gjitha masat, duke zbatuarUdhezimin e MASH dhe gjithelegjislacionin perkates. Ndihmese e mirene kete drejtim eshte se kuadrimesimdhenes i shkolles “7 Marsi” eshtei plote e me arsimin perkates, tekstet usiguruan plotesisht qe ne diten e pareetj. Ndersa lokali eshte rikonstruktuarpara 2-3 vjetesh dhe i ka te gjitha mjedisete pershtatshme per mesim, edukim eveprimtari te ndryshme.

Ne ndihme te mesimit dhe edukimitjane vene organizmat e ndryshme neshkolle. Fjale te mira degjon dhe perdrejtuesit e sindikates se arsimit.Veprimtaret e saj, nder te cilet dallohetVehap Xhafa, bashkepunojne medrejtuesit e shkolles per te gjitha çeshtjete procesit mesimor-edukativ, brenda ejashte saj. Dhe kjo gje ka qene mjaftfrytdhenese. Nder te tjera, ketu tepermendin se u organizuan ceremonimbreselenese, me rastin e daljes nepension te mesueseve Lida Theodhori eKeti Dede etj. Po keshtu, bordi i kesajshkolle, me kryetar Ylli Taken, kandihmuar ne çdo drejtim, qe eshteparaqitur nevoja. Kjo gje na ndikuarpozitiviesht per vijueshmerine,perparimin, shtimin e bazes materialedhe veprimtarite e organizuara.

Ne keto institucione arsimore, qevizituam ne Tirane ne ditet e para temesimeve, dhe ne te tjera ne mbarevendin, sivjet synohet per kalueshmerie cilesi me te larte. Po keshtu, do tezhvillohen mjaft veprimtari te ndryshmejashte procesit mesimor. Per t’u shenuardo te jete shfrytezimi i sallave tekompjuterave, pasurimi i bibliotekave etj.

E gjithe shoqeria jone eshte einteresuar dhe punon pa u kursyer qebrezi yne te rritet sa me i ditur dhe i afteper t’iu pergjigjur sfidave te reja tezhvillimeve demokratike ne Shqiperi ete integrimit evropian.

MURAT GECAJ

Vijon nga faqja 13


Përgatiti faqen Eriona Vangjeli

Të gjithë i duam fëmijët tanë, por, në këtëperiudhë, kur të dy prindërit punojnë dhe meorare të vona, kemi tendencën të neglizhojmëdhe t’u biem gjërave për shkurt. Në vijim janë5 gabime të mëdha që prindërit bëjnë:

1. Llastojnë fëmijëtNuk ka dyshim që prindërit i duan fëmijët

dhe duan që ata të kenë gjithçka. Megjithatë,këto kanë një çmim. Disa prindër kanë llastuarfëmijët e tyre deri në pikën që fëmijët arrijnë tëmos jenë më të kënaqur me gjerat që kanë.Kjo bën që ata të duan gjithmonë më shumë,kur ndërkohë gjithçka u nevojitet është vetëmpak kohë me prindërit e tyre. Problemi ështëqë ata nuk do jenë të përgatitur për zhgënjimetgjatë jetës së tyre dhe në të njëjtën kohë nukdo dinë të jenë mirënjohës për gjithçka dokenë.

2. Nuk përfshihen në jetën shkolloretë fëmijëve

Shkolla është vendi ku fëmijët tuaj do tëkalojnë më shumë kohë se kudo tjetër, përveçshtëpisë; është vendi që ka përgjegjësinë mëtë madhe për formimin e jetës së tyre. Duke

Të reja shkencoreTë reja shkencoreTë reja shkencoreTë reja shkencoreTë reja shkencoreGJAKU UNIVERSAL

Si donator universal, grupi i gjakut0 mund t’u jepet personave të të gjithëgrupeve të tjerë, duke e bërë atëgrupin më me vlerë në bankën e gjakut.Kjo mund të ndryshojë shumë shpejt,

tani që shkencëtarët danezë kanëgjetur një mënyrë për të konvertuartipe të tjerë gjaku në 0 me ndihmën edisa bakterieve. Shkencëtarët kanëizoluar dy enzima që krijohen ngainsektet që mund të tretin molekulat esheqerit, të cilat bëjnë dallimin midistipeve të gjakut A, B dhe AB - negativ,duke i kthyer ato në tip 0 (megjithatë,ky bakter nuk mund të eliminojëproteinat Rh që gjenden në gjakun A,

B, AB-pozitiv). Testimi i gjakut tëtjetërsuar në pacientë njerëzorë sapoka filluar. Nëse do të rezultojë isuksesshëm, gjaku i transformuarmund të sigurojë një rezervë tëdobishme për këdo, në rast nevoje.

MAKINA E PAVARURProblemi me shumicën e makinave

ekologjike është se ato kërkojnëfurnizim rregullisht me hidrogjenin oseetanolin që janë aq të vështira për t’ugjendur. “Venturi Eclectic” mund të

ecë duke përdorur thjesht erën osefuqinë diellore. Tavani është ipërpërë nga një material që thithrrezet diellore dhe turbina e erës ishton fuqinë. Kur këto dy pajisje nuk

ditur këtë, si mund të mos përfshiheni në jetënshkollore të fëmijëve tuaj? Nuk ka rëndësi nësejeni ju apo partneri juaj që e bën këtë, familjajuaj duhet të ketë një përfaqësues në shkollë.Mos përdorni punën si justifikim. Merrni njëditë pushim, nëse është e nevojshme.Menjëherë do të shihni që është kohë eshpenzuar mirë. Duhet të paktën të kenishkëmbim e-mailesh apo telefonatash memësuesin, në mënyrë që ai të kuptojë që jujeni të interesuar për fëmijët tuaj dhe, në tënjëjtën kohë, t’ju lajmërojnë për gjithçka ndodhme ta.

3. Nuk u jepni përgjegjësi tëmjaftueshme

Fëmijët nuk duhet të presin ndonjë pagesë,nëse bëjnë ndonjë punë të vogël në shtëpi.Është shtëpi, jo hotel. Ata duhet të jenë pjesë efamiljes në çdo gjë. Nëse rriten pa paturpërgjegjësi mbi vete, si mund të mbajnë njëpunë ose të arrijnë të mbarojnë universitetinkur të rriten? Ata nuk duhet të konsiderohenas si skllever, por as si me pushime gjatë tëgjithë kohës.

4. Nuk mbani premtimetNëse i thoni fëmijës që do të shpërblehet

nëse pastron kopshtin apo derdh plehrat, do tëishte mirë ta mbanit këtë premtim. Ndonjëherëështë e vështirë të mbash mend të gjithapremtimet dhe ndëshkimet, por duhet të kiniparasysh që këto metoda bëjnë që të ndërtohetnjë marrëdhënie me besim. Nëse nuk mbanifjalën tuaj, fëmijët do të mendojnë që gjithçkathoni janë vetëm fjalë. Kjo është më e keqja; atanuk do të kenë besim te prindërit e tyre.

5. Nuk jeni një bashkëshort/bashkëshorte i/e mirë

Si e trajtoni partnerin tuaj është shumë erëndësishme në lidhje me mënyrën se si fëmijëttuaj do të zhvillojnë marrëdhëniet me të tjerë.Nëse nuk e trajtoni mirë partnerin tuaj, ose nësemënyra juaj e vetme për të bashkëbiseduarështë duke bërtitur, po u mësoni fëmijëve tuaj tësillen në të njëjtën mënyrë. Nëse e trajtonipartnerin me dashuri dhe respekt, kjo do t’utregojë fëmijëve tuaj vlerat e familjes. Gjithashtukjo do të bëjë që ata të ndiejnë që familja e tyreështë një oaz i qetë.

mjaftojnë, hyn ne funksion nje baterielektrike, që ndodhet në fund tëmakinës me tre vende.

AVIONË TË SHKËLQYERKa një vit që është hedhur në treg

Boeing 787 Dreamliner, po 250vendshi vazhdon të mbetet avioni më isuksesshëm, nga ana komerciale, nëhistorinë e aviacionit. 50 klientë qëdëshirojnë dritare më të mëdha,presion ajri dhe lagështi më të mirë,dhe sigurisht më shumë hapësirëndërmjet sedileve, kanë porositur 710avionë me vlerë 120 bilion dollarë.Materiali prej të cilit 787-a përbëhet

bën që ai të jetë më ekologjikë dhe tëharxhojnë 20% më pak karburant setë tjerët. Të gjithë ekzemplarët e këtijavioni janë të shitur, deri në vitin 2014.

PESË GABIME TË MËDHA QË PRINDËRIT BËJNËKëshilla praktikeKëshilla praktikeKëshilla praktikeKëshilla praktikeKëshilla praktike

Tribuna sindikale

Shtator 2008 Dhe drit’ e diturisë përpara do na shpjerëfaqeemeparshmefsash-spash.fsash.al/Revista/revista shtator 08.pdf · per kthimin ne shkolle te nxenesve qe e kane braktisur

Documents