Shpëtimi i Golemit - WordPress.comBashkinë e Tiranës sulmon Kryeminis-trin: "Shikoni se ç'po ndodh me ish-kuroren e gjelbër të Tiranës. Në fakt, kodrat e mbushura dikur me

Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 17 (61), viti i tretë i botimit, 30 NENTOR 2006 Çmimi: 40 LEKË

Këto ditë të zhurmshme nga zgjedhjetqë priten, problemet e mjedisit janë bërëtematika më e rëndësishme për politikanëte të dy krahëve. Lufta mjedisore në Tiranëpër shtimin e lulishteve dhe rrugëve të reja,ka kaluar në kodrat përreth qytetit ku pondodh vërtet një shkatërrim mjedisor dheurban.

Eduart Shalsi, drejtor i Kabinetit nëBashkinë e Tiranës sulmon Kryeminis-trin: "Shikoni se ç'po ndodh me ish-kurorene gjelbër të Tiranës.

Në fakt, kodrat e mbushura dikur meullinj dhe pemë frutore, tashmë janë mbu-luar, sic e shihni, me beton".

Kryeministri Berisha Berisha u shprehmjaft ashpër për batërdinë e bërë në zonatturistike: "Ata që kanë prerë pisha dhe qëkanë pushtuar rërën nuk do t'i gëzojnë atopasuri. Ata nuk do të kenë fat tjetër vecseligjin.

Nëse merr përsiper të mbusheshxhepat e tu duke shkaterruar një pasuri tëtërë kombëtare do të përballesh me ligjin".

Edi Rama së bashku me E.Bacen nëBerat u shqetësuan për ndotjen e lumit tëOsumit

"Ne nuk do të lejojmë -tha Rama- qëte helmohet ky lum i mrekullueshwm i qy-tetit.."

Ministri i Ekonomise, Genc Ruli ndë-rhyn në problemin e lejeve mjedisore dukei lehtësuar dhe vlerësuar drejt ato: " Lejetdhe licencat ne kete sektor lidhen me fak-tin e mbrojtjes së mjedisit, administrimittë ujërave dhe qasja në respektim të stan-dardeve të mjedisit dhe pasurive".

Shumë politikanë tashmë po e kup-tojnë se elektorati po i ndjen në kurriz mjaftrëndë problemet e mjedisit, jo vetëm direktnë shëndetin e tij, por dhe në uljen e cilë-sisë së jetës. Publiku, ndonëse s'di tashpjegojë e ndjen gjithnjë e më shumëse zhvillimi i një vendi nuk matet vetëm mevrullin e ndërtimeve, por edhe me faktin sesa më të lumtur, më të gëzuar dhe më tëshëndetshme ia kanë bërë këto zhvillimejetën atij, se cilësia e jetës nuk rritet vetëmpo të kesh më shumë para, (të cilat në faktnuk janë rritur), por dhe si realisht e bëjnëato jetën tonë më të sigurt, më të mirë dhemë të shëndetshme. Politikanët dhe qe-veritarët tanë të çdo partie nuk mund tëkrenohen me sasinë e ndërtimeve dherrugëve kur numri i rasteve me kancer nëTiranë është shtuar mbi 30% krahasuarme 10 vjet më parë. "Ç'më duhet muashtëpia në një qytet tërë pluhura dhesmog?!"

Politikanët tanë tashmë e kanë kuptu-ar se në fund të fundit ajo që popullit i in-tereson është mjedisi, dhe se ky premtimështë një 'karrem' i mirë për zgjedhjetlokale mjedisi me gjithë aksesorët e tij,janë premtimet më pompoze, të cilat fat-keqësisht mbeten vetëm tek euforia efjalës gjatë fushatës elektorale, ndërkohëjashtë kontureve të fushatës, as që për-menden më problemet e mjedisit, infras-trukturës, gjelbërimit dhe rrugëve.Gjatëperiudhës së mandatit qeverisës një tjetërproblem shfaqet, lufta ndaj korrupsionit,pikërisht gjëja që qeveria e tanishmemban si etalion të vetin. për përiudhenndërmjet zgjedhjeve mjedisi nuk vlerëso-het si problem prioritar.Por A s'është nëvetëvehte një korrupsion i politikës dhe kjoqë luhet tani me me mjedisin?

Xh. MATO

Fushata shndërronpolitikanët nëambjentalistë Propagandë apo rrugë drejt identitetit

Lexo fq. 3 Lexo fq. 8Lexo fq. 6

Shpëtimi i Golemit

Ministria e Mjedisitdhe ’morali’ i Fabrikës

së Çimentos

Tiranë - 150 të prekurnë vit nga kanceri në

mushkëri

Peshkaqenët dheligji që i mbron

Mariana Buklie UNICEF-it, police e

fjalës së lirë

Porti i Durrësit dhe iShëngjinit shpëtojnë

nga depozitat e naftës

“PAKETA E GJELBËR”,metodologjia e edukimit

mjedisor në shkolla

Lexo fq. 4 Lexo fq. 5 Lexo fq. 7

2

Nuk ka një llogari për dëmin që do i sjellë turizimit

Qendra Rajonale e Mjedisit(REC) ne bashkëpunim meMinistrinë e Mjedisit janëpërfshirë ne programin rajonal“Përmirësimi i praktikave tepjesëmarrjes publike - Hapat emëtejshëm për zbatimin ne

praktike te Konventës seAarhusit ne vendet e Ballkanitperëndimor”.Ky program mbështetet nga

Ministria e Jashtme e Vendeve teUlëta dhe po zbatohet nga

Qendra Rajonale e Mjedisit, nebashkëpunim me partneret e sajne këto vende.Ne kuadër te këtij programi

janë një sere aktivitetesh tefokusuara ne disa nivele: atëqendror, vendor, rajonal dhe nëgrupe si shoqëria civile.Një komponent i këtij

programi parashikon aktivitete qelidhen me “Te drejtën për t’iudrejtuar Gjykatës për çështjeMjedisore” (që është shtylla etrete e Konventës se Aarhusit),duke qene një fushe me interespër Shqipërinë.Ne kuadër te këtyre

aktiviteteve është përgatitur njëvlerësim i gjendjes ne Shqipëri,zhvillimeve me te fundit nekuadrin ligjor dhe detyrimevendërkombëtare qe vendi ynë kamarre përsipër, si dhe mundësivee nevojave konkrete për zbatiminne praktike te kësaj te drejte. Ky

Co - Plan, Instituti për Zhvillimine Habitatit në bashkëpunim meMinistrinë e Brendshme dheShoqatën e Bashkive të Shqipërisë,organizuan Forumin Urban “QytetiNesër?!”,me qëllim përhapjen e fituarnga programet e zhvilluara në Fierdhe Elbasan, mbi menaxhiminstrategjik të pushtetit lokal. Ndërkaqtë pranishmit në aktivitet, zv/ministrii Brendshëm Ferdinand Poni, zv/ministri i Ministrisë së PunëvePublike, Transportit dheTelekomunikacionit, Stavri Ristani,përfaqësues të ambasadavehollandeze, amerikane, austriake,zvicerane në Tiranë, përfaqësuesvetë PNUD-it, Bashkimit Europian,Bankës Botërore, përfaqësuesve tëorganizatave të vendit dhe të huajaetj. Ndanë mendimin se nxitja ereflektimit dhe debatit mbiinstrumentat eqeverisjes ushqehet me një debatkonstruktiv në lidhje medomosdoshmërinë e strategjive tëzhvillimit të qytetit; zbatimit efikastë instrumenteve të planifikimit

strategjik, planifikimit të territorit,menaxhimit të informacionit dhebuxhetimit me pjesëmarrje, nëfunksion të strategjive të zhvillimit tëqyteteve. Ndërkaq drejtorjaEkzekutive e Co- Plan, Drita Shutina,theksoi se eksplorimi i mundësisë sëvazhdimit të nismave të tilla, bazuarnë interesat dhe përgjegjësitë epërbashkëta që kanë qeverisja vendoredhe organe të pushtetit qendror, duhettë hidhet vështrimi mbi krijimin esinergjive dhe unifikimin e iniciativavenë fushën e zhvillimit të qyteteve, simotorë të zhvillimit ekonomik tëvendit. Përhapja e përvojës së fituarnë qytetet Fier dhe Elbasan, ku në trevjet përmes proceseve pjesëmarrësejanë zhvilluar mjaft produkte me vlerëpër menaxhimin strategjik të pushtetitlokal (si p.sh. Strategji të Zhvillimittë Qytetit, Plane të PërgjithshëmRregulluese, Sisteme Informacioni mbiTerritorin, Buxhetimi me Pjesëmarrje),ndihmon në krijimin e modeleve nëfushën urbane, zbatimin e planevekonkrete për zhvillimin e qytetit dhenë forcimin institucional të bashkive.

Parlamenti i ka dhënë dorënnaftësjellësit “AMBO” që do tëndërtohet në Vlorë.

Me unanimitet të plotëdeputetët miratuan projekt-rezolutën për ndërtimin enaftësjellësit.

Projekt-rezolota e propozuar ngagrupi parlamentar socialist,parashikon angazhimin e qeverisëshqiptare në intensifikimin emarrëdhënieve diplomatike meshtetet e tjera, nga ku kalon kynaftësjellës.

Gjithashtu, kuvendi në këtëprojekt-rezolutë kërkon nga qeveriashqiptare të marrë të gjitha masatnëpërmjet organizmave shtetërorë,për përgatitjen e dokumentacionittë nevojshëm nga ana e shtetitshqiptar, në funksion të projektit,si dhe të mos ndërmerret asnjënegociatë me palë të tjera, të cilat

prekin interesat e Shqipërisë nëmarrëdhëniet me Projektin AMBO.

MJEDISIParlamenti ka kërkuar

respektimin e të gjitha normave dhestandardeve ndërkombëtare përruajtjen e mjedisit, gjatë zbatimit tëprojektit.

raport vlerësues u diskutua sotne një takim pune, te organizuarnga Qendra Rajonale e Mjedisitdhe Ministria e Mjedisit nemjediset e Hotel Tirana.Pjesëmarrës te ndryshëm ne

takim theksuan nevojën epërmirësimit te kuadrit ligjorlidhur me çështjet mjedisore,vendosjen dhe zbatimin edënimeve ligjore për dëmtuesit emjedisit, rritjen e informimit publikdhe te pjesëmarrjes publike ngaana e Ministrisë se Mjedisit dheinstitucioneve përkatëse lidhurme raste te ndryshme mjedisore,si dhe forcimin e bashkëpunimitdhe te vendosjes se kontaktevemes institucioneve, shoqatavedhe aktoreve te interesuar për tevepruar me fuqishme ne drejtimte ruajtjes dhe përmirësimit tesituatës mjedisore ne vend, siedhe te vete procesit te informimitdhe te pjesëmarrjes publike.

E drejta për t’iu drejtuar gjykatës për çështje mjedisoreREC synon përmirësimin e praktikave te pjesëmarrjes

publike për zbatimin e Konventës se Aarhusit

Sipas ekspertëve, naftësjellësi913 kilometra i gjatë dhe me kostoprej 1.3 miliardë dollarësh, pasi tëpërshkojë tre shtete do ta ketë pikënfundore në Gjirin e Vlorës. Ndërtimi

i tij do t’i sjellë vendit një përfitimvjetor prej 30 milionë dollarësh. Pakditë më parë, përfaqësues tëqeverisë shqiptare nënshkruan me

homologët maqedonas, marrë-veshjen e përcaktimit të gjurmëshyrëse dhe dalëse, në pikat kufitaremes dy shteteve të këtijnaftësjellësi. AMBO, do të hyjë nëSteblevë të

Librazhdit, ndërsa pika fundoredo të jetë diku në Gjirin e Vlorës,por pa u përcaktuar ende mesaktësi.

ALEANCA E VLORESAleanca Qytetare për Mbrojtjen

dhe Zhvillimin e Gjirit të Vlorës kahedhur poshtë projekt-rezolutënAMBO të shpallur në Kuvendin eShqipërisë.

Drejtuesit e kësaj lëvizjejeakuzuan qeverinë ku sipas tyreekzekutivi nuk ka qenë aspak isinqertë me popullin e Vlorës lidhurme planet e vjetra dhe të reja përshkatërrimin e gjirit historik –turistik të Vlorës.

peshkatarët ishin tërhequr pasipërvoja e tyre shumëvjeçare u kishtemësuar se ne këtë zone mblidhengjithnjë egërsira detare, sepse lumiderdh ne det shumë lëndë ushqyese,madje edhe kafshe te ngordhura, dukezgjuar tek peshkaqenët nuhatjen egjakut. Përbindëshi i stërmadh kishte një

“Për të zbutur kundërshtimet ngashoqeria civile qeveria deklaroi pakkohë më parë se vetëm TEC-i do tëbëhet në Vlorë, ndërsa parkuenergjetik dhe AMBO janë anuluar.

Por Vlora e ka shumë të qartë seTEC-et në Vlorë nuk mendohenaspak për t’i sjellë drita vendit,por janë pjesë integrale e planitfamëkeq për ta shndërruar Gjirin eVorës si Metalurgjikun e Elbasanit”shprehën përfaqësuesit e Aleancës.

Sipas tyre mashtrimi qeveritar unxor në pah edhe njëherë dhe farehaptas me projekt-rezolutënAMBO.

A M V nuk I ka kursyer edhethirrjet drejtuar deputetëve tëKuvendit të Shqipërisë që t’i lenëmënjanë servilizmat e lidhura meinteresa anti-kombëtare, por tëpunojnë vetëm për të mirën epopullit të tyre.

Peshkaqenët po i afrohençdo ditë bregut të Adriatikut

duke sjelle një rrezik tëpandjerë deri tani nëplazhet e vendit tonë.

Alarmi rritet pasi kapjes sëpeshkaqenit të katërt

vetëm dy metra larg bregut.Përbindëshi i mitur u kapnga një peshkatar i vjetërpranë urës se Dajlanit ne

Durrës, rreth 2 metër largbregut. Kishte një gjatësi

prej 35 cm dhe peshe rreth200 gramë.

Rastet Mëngjesi i disa ditëve më parë kazbardhur me një specie të veçantë nërrjetat e peshkatarëve. Vetëm një ditëmbas peshkaqenit të parë të kapur,peshkatarëve durrsakë janë habitur

kur kanë vënë re se në rrjetën epeshkut përpëlitej peshkaqeni i dytë,i llojit “Hexanchus Griseus”, që ngadetaret vlerësohet si lloji më irrezikshëm i peshkaqenit që mund tëhaset në ujërat e Adriatikut. Peshkaqeni gjigant u kap në njëthellësi 50 m dhe vetëm 3 milje largderdhjes se lumit Shkumbin, ku

gjatësi prej 5.5 metrash, dhëmbët etij, simboli i tmerrit, ishin rreth 3-4centimetër dhe duke marrë parasyshmadhësinë mund të përgatitej gjysmetonelate fileto peshkaqeni. Peshkaqeni i tretë , po i llojit“Hexanchus Griseus”, është kapur nëmesnatë në thellësinë 110 metra nganjë tjetër peshkarexhe durrsake. Vizitori tipik i oqeaneve ështëkapur vetëm 2.5 milje larg kepit tëMuzhlit në veri të Durrësit.Peshkaqeni gri me gjatësi 4.5 metra,peshonte rreth 380 kg.Nga ana tjetër numërohet edhe kapjasensacionale dhe e pazakontë e njëpeshku 8 m të gjatë në brigjet eKsamilit.Deri para pak kohësh kapja epeshkaqenëve, madje edhe ne thellësite mëdha ishte diçka tepër e rralle,ndërsa vitet e fundit këto raste janështuar duke i bërë ujërat e Adriatikut

te pasigurta për plazhistët.Pavarësisht frikës dhe panikut që ngjalledhe thjesht përmendja e emrit të tij,peshkaqeni është gjahu i preferuar përpeshkatarët, pasi përmasat e tij gjigantesigurojnë një fitim të jashtëzakonshëmpër ta vetëm me një “të shtënë”.Sapo mësojnë për kapjen e njëpeshkaqeni të ri restorante nga qytetetë ndryshme zënë radhën dhe fillojnëankandin për të qenë “pronarët” eradhës të këtij gjahu të rrallë, që do tëpasurojë menutë e tyre. Tashmë duket se do të tingëllojë ezakonshme dhe në modë që nërestorantet shqiptare të porositëshprodukte dhe sushi me mishpeshkaqeni. Por frika ndjehet tek të gjithë sapopërmendim që këto specie po i afrohensë tepërmi bregdetit të Adriatikut i ciligjatë verës ka si mysafirë me mijërapushues.

CO – Plan, eksperienca pozitive nëmenaxhimin e pushtetit lokal

Aleanca e Vlorës: do të shkatërrohet turizmi i Vlorës

Kuvendi jep “OK” për naftësjellësin “AMBO”R. Tashi

Peshkaqeni u kap vetëm dy metra larg bregut

Peshkaqenët sulmojnë AdriatikunShtohet paniku në bregdetin e Durrësit

3

Ministria e Ekonomisë dheEnergjetikes ka vendosur të bëjëthjeshtimin e procedurave përlicencimin e bizneseve me lejemjedisore. MEE është marrë qëprej një viti me përpilimin ekuadrit që do të mundësojëthjeshtimin e procedurave për tëmarrë një licencë biznesi. Në këtërrafsh, ajo ka mundur të pakësojënumrin e dokumenteve që duhenpër një leje biznesi dhe kohën qëi duhej kësaj lejeje për tu miratuar.

Thjeshtimi i procedurave tënjë lejeje biznesi në fushën e

mjedisit është pjesë e këtijprocesi.

Pas analizimit të 25 licencavedhe lejeve te lëshuara ngaMinistria e Mjedisit në pesësektorët kryesorë: vlerësimi indikimit në mjedis, mbrojtja efaunës, administrimi i pyjeve dhekullotave, peshkimi dheadministrimi i ujerave, grupi ipunës ka vendosur heqjen e disaprej pengesave. Kështu, i ështëdhënë rëndësi vetëdeklarimit ngasubjekti, duke propozuar në këtëmënyrë heqjen e disa

Prej ditësh vazhdon të jetë epezulluar puna në Fabrikën eÇimentos në Elbasan, si rezultat irikonstruksionit të fitrave të ajrit.Për këtë qështje është prononcuarInspekroriati i Mjedisit, pranë

Ministrisë së Mjedisit në Tiranë,ku jepet qartë e gjithë kronologjiae pezullimeve të që fillojnë që më2003-shin.Me krijimin e Inspektoriatit të

Mjedisit, në Mars të 2003-it moristart edhe seriali i ndëshkimeve përaktivitetet industriale, ndër të cilatedhe ECF, Fabrika e Çimentos nëElbasan. Ndërkaq, në Qershor 2003startoi dhe inspektimi i parë për treaktivitetet industriale në Qarkun eElbasanit.Sipas inspektores së Mjedisit

pranë Ministrisë së Mjedisit,Laureta Dibra, nga inspektimet ekryera që nga 2003 e në vazhdimka rezultuar se megjithë interesimine kompanisë ECF sh.p.k, në drejtimtë marrjes së masave përpërmirësime teknologjike, përeleminimin e ndotjes në mjedis,ritmet e punës për vendosjen epajisjeve ecnin në mënyrë tëngadaltë. Gjithsesi, gjatë fjalës sësaj ajo shprehet se ECF sh.p.k,gjithmonë është treguar korrektendaj cdo shkeljeje të evidentuar, sidhe ka rikuperuar në kohë rekordtë gjitha defektet, kryesisht nësistemin e filtrimit të ajrit. Dibrashtoi se ndaj kësaj situate, ku janëkonstatuar shkelje është mbajturqëndrim kritik, dhe ndëshkime megjoba, dhe nga diskutimi ipërbashkët është vendosur që, përkompaninë ECF sh.p.k, tëvendosen afate për vendosjen esistemit filtrues të kapjes sëpluhurave në oxhak. Ajo shkon mëtej kur thotë se gjithmonë kaekzistuar një bashkëpunim shumëi mirë mes kompanisë në fjalë dheMinistrisë së Mjedisit. Superlativatnuk mungojnë ndaj KompanisëECF, kur bëhet fjalë për përshkrimine marrdhënieve dypalëshe dhenivelin e përgjegjshmërisë qëdrejtues të ECF mbartin mbi vete,dukë e bërë kështu më të lehtëbashkërendimin mesinstitucioneve, atij privat dheshtetëror. Duke iu referuar citimevetë inspektores Dibra, kompaniaECF është mbajtur nënmbikqyerjen e Inspektoratit tëMjedisit dhe Agjencisë Rajonaletë Mjedisit Elbasan, duke bërë që,subjekti në fjalë të paraqesë në

kohë programin e masave përminimizimin e shkarkimeve në ajër.Nga verifikimi i programit tëmasave dhe afatet e zbatimit të tyre,dy vjet më parë Ministri i Mjedisitaso kohe, miratoi programin emasave ku thuhej se më 1 Janar

2008 kjo kompani do të punojëduke zbatuar normat e përhërshmetë shkarkimeve në ajër, u shprehLaureta Dibra, inspektore Mjedisi,pranë Ministrisë së Mjedisit.Kronologjia e rikonstruksionevefiltrike të subjektit ECF sh.p.k

vazhdon me montimin e filtrave tëoxhakut të furrës, si dhe aksesorëte ndryshëm që bëjnë të mundurlidhjen e teknologjisë së filtrit meteknologjinë e furrës. Vlerat etreguesve të pluhurave si rezultat ivetmonitorimit muajin shtator, usqaroi Dibra, ishin në nivelet 7-30mg/m³ nga 100 mg/m³ që ështëvlera standarte e përkohëshme.Sipas Dibrës, si rezultat ipërmirësimeve të dukshme tëteknologjisë, kompania aplikoi përt’u pajisur me leje mjedisore, me tëcilën Kompania ECF u pajis më05.10.2004.Në një realitet ku jo të gjitha

subjektet private që veprojnë nëShqipëri janë të liçensuara, aq mëtepër të pajisura me leje mjedisore,një model për tu marrë shembullvjen pikërisht nga subjekti që tanipo përjeton remontin e saj, prarikonstruksionin e pjesshëm, dhese është pikërisht kjo kompani që

renditet ndër të para edhe përsa ipërket penalizimeve të herë pasherëshme.

- ECF, ‘triumfi’ nëpër vitet endëshkimit sistematikDuke iu referuar burimeve pranë

Inspektoriatit të Mjedisit, nëMinistrinë e Mjedisit, ECF sh.p.kështë gjobitur sistematikisht ne trevitet e fundit, 2004, 2005, 2006, dheqë vlera e gjobave varjon rreth 3-5 milionë për secilin rast. Ndërkohëqë në sytë e përfaqësuesve tëMinistrisë së Mjedisit çështja ECF,ashtu sikurse edhe shumë çështjetë tjera të këtij rangu ,nuk janë gjëtjetër veçse një zhurmë mediatike,ose e thënë ndryshe, “shumëzhurmë për asgjë”, por askush ngaorganet kompetente nuk shprehpublikisht deri në ç’masë ndotetmjedisi dhe se kush janë më tërezikuarit nga niveli 30% i ndotjes.Gjithsesi, pavarësisht mungesësabsolute të transparencës dhedebatit shumë të nevojshempublik, në të tilla raste, odisea epezullimit të Fabfikës së ÇimentosECF vazhdon. Më datë 07.08.2006nga Agjensia Rajonale e Mjedisit

Elbasan, u pezulluan punimet nëFabrikën ECF për shkak tëtejkalimit të përmbajtjes së pluhuritnë masën 30% mbi normat elejuara. Vetëm dy muaj më pas, ngakontrolli i ushtruar u konstatua se

Ndëshkimi i fundit apo fundi i një ndëshkimi

Ministria e Mjedisit dhe ’morali’ i Fabrikës së ÇimentosNga Argetina Tanushi

Përderisa Ministria e Mjedisit, shprehet se ECF është subjekti mëkorrekt dhe më serioz që vepron në Shqipëri, duke e krahasuar mekompanitë e tjera, si duket ka patur fatin e nxënësit të mirë të klasës,të cilin mësuesja për ta bërë edhe më shëmbullor e ‘ndëshkon’ paranxënësve të tjerë, që këta të fundit të kultivojnë pak më shumë‘ndërgjegje’, e tretur kjo në rrugën tranzicionale ku vazhdon të shkelësërish Shqipëria. Fabrika e Çimentos në Elbasan ECF, me njëkapacitet prej rreth 700 punëtorësh, me një eksperiencë në Shqipëriqë nga 1996, ka përjetuar ndëshkime të herëpashershme, me gjobatë vëna sistematikisht çdo vit, që nga 2004 e deri më tani. Shkarkimete dëmshme në ajër, dhe sistemi i filtrimit i ka kushtuar ECF humbjetë mëdha, jo vetëm në ndërrimine filtrave disa herë, por edhe nëndërprerjet e herëpasherëshme të punës, penalizime këto në ‘emërtë mjedisit’, edhe pse asnjëherë nuk është vënë në letër as në veprimasnjë projekt, konturet e të cilit do të preknin sadopak pozitivishtekologjinë vendase. Nëse i referohemi legjislacionit, të gjithë tëardhurat që mblidhen nga taksat dhe gjobat, si shkak i ndotjes sëmjedisit, shkojnë për financimin e projekteve të ndryshme përndërtimin dhe mbrojtjen e ekologjisë vendase. Askush nuk di seçfarë bëhet me këto të ardhura. ‘Udhëtimi’ i parave të mbledhurapërfundon tek buxheti i shtetit, më pas gjithçka është mister.Ndërkohë që Ministria në këtë rast është shumë bujare ndaj

Buxhetit, dhe aspak e interesuar për rregullimin e asaj që taksapaguesitmjedisorë dhe paguesit e gjobave prishin dhe paguajnë për rregullimine Natyrës. Si shumë probleme te tjera mbeten ‘të veja’, si rezultat imungesës së infrastrukturës ligjore në Shqipëri, edhe pse si rrjedhojëe saj, përçudnohet ajo që dora dhe mendja e njeriu nuk mund ta bëjëkurrë.

dokumenteve, decentralizimin edisa llojeve të lejeve, duke udhënë me shume rëndësiAgjencive Rajonale të Mjedisit,mos përtëritjen e lejeve mjedisoresi dhe uljen e disa tarifave të këtijshërbimi.

Gjithashtu, ky grup pune kapërcaktuar me hollësi te gjithëprogramin e heqjes se barrieravepër te 5 komponentët kryesore,qe janë ne vartësi te Ministrisëse Mjedisit, Pyjeve dheAdministrimit te Ujerave.

R. T.

Më pak pengesa për licencimin mjedisor të bizneseve

sistemi filtrues i instaluar në maj2004 me një investim prej 2 milionëeuro, i cili dha rezultate pozitive tëverifikuara nëpërmjet vet-monitorimeve, në dhjetor 2005shfaqi një ulje të efektivitetit filtrues.Ky sistem gjatë periudhës Janar –Gusht 2006 u pasua me ndërrimindy herë të thasëve filtrues me njëkosto prej 120.000 euro. Megjithësenormalisht jeta e thasëve filtruesduhet të jetë jo më pak se 2 vjet,rezultatet e ndërrimit të tyre ishin tëulëta për shkak të problemeve tëdizenjimit bazë të sistemit filtrues.Për të vlerësuar problemin e sistemittë filtrimit kompania ka kërkuarauditimin e sistemit filtrues nga njëkompani prestigjoze, e cila mbaskryerjes së kontrollit dhe gjetjes sënjë sërë problemesh serioze tëlidhura me fazën e dizenjimit fillestarka propozuar zgjidhjet e duhura qëgarantojnë emetimin e ndotësve nën

Të ardhurat nga gjobatpër ‘rikonstruksionin’ e buxhetit të shtetit

Më mirë pa moral qëtë mos ndëshkohesh

normat e përherëshme tëshkarkimeve në ajër. Më 21 shtatornga ana e kompanisë është kryerporosia pranë kompanisë BHA/GEEnergy për blerjen e filtrave të rinjprej qelqi dhe kornizave prej celikume vlerën 224,250 euro, të cilatpriten të vijnë në 10 ditët e fundit tëNëntorit 2006.

ECF unike për sistemin ekompjuterizuar të vetë-monitorimeveKompania ECF është kompania

e vetme që ka instaluar sistemin ekompjuterizuar të vetmonitorimit tëshkarkimeve në ajër 24 orësh.Pavarësisht këtij fakti, 10 dhjetorështë afati përfundimtar i vënies nëefiçencë të plotë të sistemit tëfiltrimit. Në rast të kundërt, askushnuk di se çfarë do të bëhet, seç’rrugë do të marrë fati i kësajkompanie.

4

Nënshkruhet kontrata përakordimin e kredisë sëbashkëfinancuar prej 10 milionë

eurosh për kompaninë RomanoPort sh.a., që ka ndërmarrëndërtimin e Pontilit për shkarkimine naftës, gazit dhe nënproduktevetë tyre në zonën bregdetare tëPorto-Romanos, Durrës. Ky

projekt përfaqëson pontilin e parëprivat nëpërmjet të cilit do tëkryhet shkarkimi i këtyreprodukteve në Shqipëri.

Investimi total për ndërtimin ikëtij porti kap shifrën 16 milionëeuro, nga të cilat 63% ose 10milionë euro u bashkëfinancuannga tri banka dhe pjesa tjetër u

mbulua me fonde të siguruara ngavetë kompania Romano Port sh.a.

Kredia e bashkëfinancuar prej10 milionë eurosh u mundësua mepjesëmarrjen e Bankës Amerikanetë Shqipërisë, Emporiki Bank -Albania dhe Banka e Tiranës. Nëkëtë financim, Banka Amerikane eShqipërisë është edhe bankakryesuese përsa u përketnegociatave dhe pjesëmarrjes përkëtë kredi. Kredia është dhënë përnjë periudhë 12-vjeçare.

Ky investim do ta zhvendosëshkarkimin e naftës dhenënprodukteve të saj nga portet eDurrësit dhe Shëngjinit nëpontilin Romano Port. Rëndësia ekëtij projekti qëndron në faktin qëky projekt përfaqëson një ngaveprat industriale më të mëdha tërealizuara me fonde private në këtëfushë.

Rritja e interesimit të biznesitprivat në këtë fushë shtyuRomano Port sh.a. të marrë

licencën për ndërtimin e këtijpontili me fonde private. Mevënien në funksionim të pontilitpritet që të gjitha depozitatekzistuese të naftës dhe gazit tëshpërngulen pranë portit të ribrenda një periudhe 12 deri 24-mujore.

Gjatë fundjavës së funditmediat e shkruara, televizionet dhemadje edhe bisedat e kafenevezienin nga lajmet e njëpasnjëshmetë kapjes së disa përbindëshavetë frikshëm, peshkaqenëve. Derinë këto momente numri i të“ekzekutuarve” arrin në katër,duke përfshirë edhe një këlysh 35cm të kësaj egërsire detare.

Duket se peshkaqenët uafrohen brigjeve për ushqim, pasiata e ndiejnë prenë që 10 milje larg.

Kjo mund të shpjegohet edhe ngafakti që të gjithë peshkaqenët janëkapur pranë derdhjeve tëlumenjve, ujërat e të cilëve kanënjë ndotje të lartë organike, dukesiguruar kështu ushqim për ta.Ndotja e lumenjve dhe ujërave qëderdhen në det po shkaktonpërveç problemeve mjedisore,edhe këtë fenomen të ri.

Sipas specialistëve deri në këtëmoment mund të ngrihen vetëmhipoteza, pasi do të nevojiteshin

studime për të nxjerrë njëpërfundim të saktë shkencor,megjithatë ata shpjegojnë sefenomeni e afrimit tëpeshkaqenëve drejt brigjevemund të ketë lidhje me “ngrohjenglobale”, si pasojë e të cilit ujërate Adriatikut në këto ditë nëntorikanë temperatura të larta. Ndajduket se ky është shkaku qëegërsirat e oqeaneve të ngrohtapo të kthejnë në habitat tëpërshtatshëm edhe detin Adriatik.

Ligji për mbrojtjen e tyreMe gjithë emrin dhe famën e

keqe që gëzojnë këto egërsira, sispecie të rralla për ujërat tona kanënjë ligj që i mbron dhe nuk e lejonpeshkimin e tyre. Ndërkohë qëaskush nuk shqetësohet dhe asqë i shkon mendja se ligji i pajisato me licencën për të jetuar pa idamkosur me vulën e tmerrit dhepa i shfarosur si të tillë, por thjeshtkënaqen me sensacionin e njëngjarjeje të rrallë.

Porti i Durrësit dhe i Shëngjinit shpëtojnë nga depozitat e naftësProblemi zhvendoset në Porto Romano

Rezart Lahi Vendndodhja dhe funksionimii pontilit përkojnë edhe merekomandimet e Bankës Botëroredhe FMN-ja, të cilat orientojnë qëpontilet për shkarkimin e naftës,gazit dhe nënprodukteve të tyretë vendosen në zona industrialetë mirëpërcaktuara.

Neni 40Zonat e mbrojtura nga peshkimi

2. Ndalohet ushtrimi i peshkimit në zonën me reze 2 km ngagryke derdhja e lumitBune dhe 1 km nga gryke derdhjet e gjithë lumenjve të tjerë te

vendit.Neni 45

Ndalimi për të peshkuar1. Ndalohet të peshkohen në çdo periudhë, zonë e me çfarëdo

lloj mjeti a pajisjejekëto lloje:- korani i lumit - Salmo letnica lumi- blinjtë -Acipenser sturio , Acipenser nacarii etj.- njalat-Chondrostoma spp.- peshkaqenët -Cetorhinus maximus, Carcharodon carcharias.-vezët, larvat e të vegjlit e çdo lloj organizmi ujor, pa autorizimin

e nevojshëm ose licencën e lëshuar në bazë të akteve nënligjorepër zbatimin e këtij ligji

Nga ana tjetër ligji përcaktonqë në grykëderdhjen e lumenjvenuk lejohet peshkimi në një rrezeprej 1 km, dhe kemi parasysh këtuqë të gjithë peshkaqenët janëkapur pranë deltave të lumenjve.

Në rregulloren e nxjerrë ngaMinistria e Bujqësisë dheUshqimit në vitin ’97 për zbatimine ligjit “Për peshkimin dheakuakulturën “ ndër të tjetratheksohet:

Gjykata e Rrethit Gjyqësor tëShkodrës iu ka dhënë të drejtëpeshkatarëve të ishullit të Dajlanitnë Shkodër, që të shfrytëzojnëishullin, përderisa janë të licencuarpër aktivitetin e tyre. Ndërkohë qënë letrën e ministrit Xhuvelithuhet se licenca anullohet përarsye të shkeljes së ligjit. Ndërkaq,ky problem i ngjan një segmenti

ku skajet e saj, janë pikërisht ajoçfarë përmendëm më lart, ndërkohëqë rruga përgjatë segmentit ështënjë mjegullnajë privatizimesh dhekufizimesh të ndryshme. Zyra ePërmbarimit nuk zbatoi vendimin egjykatës që kishte rrëzuar urdhrine ministrit të Mjedisit, Xhuvelit,ndërkohë që kërkohet ndërhyrja eBerishës për zgjidhjen e situatës,

që të çojë një grup pune përverifikimin e gjithë dokumen-tacionit dhe t’u jepet e drejta që utakon sipas ligjit. Zvarritjet e zyrëssë Përmbarimit në Shkodër për tëekzekutuar vendimin e Gjykatës, icili rrëzoi urdhrin e ministrit tëMjedisit, Lufter Xhuveli, i kanëdetyruar peshkatarët që të marrinmasa ekstreme të vetëflijimit. Sipas

përfaqësuesit të grevistëvepeshkatarët të cilët fillimisht unxorën me forcë nga rezervati,vendosën ta zgjidhin konfliktin nëmënyrën më ekstreme, atë tëgrevës, edhe se gjykata ështëshprehur se kanë të drejtën eshfrytëzimit të zonës, sipaslicencës që kanë marrë.

Pas pritjes të së drejtës së tyre,

me javë të tëra, ata shprehet sejanë të vendosur të qëndrojnë derinë fund, derisa shteti të sjellë njëkomision nga Kryeministria, që tëverifikojë gjithë dokumentacionin.

Të qënurit në rregull me të gjithëformatin ligjor dhe detyrimettaksative ndaj shetit, grevistëtjanë shprehur më të vendosur derinë fund,për të drejtën e tyre

Peshkaqenët dhe ligji që i mbronNga Rovena Tashi

Peshkatarët e ishullit të Dajlanit sytë drejt Kryeministrit

Vendimi i Xhuvelit çon në grevë peshkatarët

5

Ishte një takim i medias mezyrtarët e lartë të qeverisë dhezëdhënësit e shtypit, përrëndësinë e komunikimit memedian gjatë një krizeshëndetësore kombëtare. Takimiishte organizuar nga UNICEF nëbashkëpunim me OBSH dhePNUD, drejtuar nga FondacioniThomson. Në seancën e takimit tëzyrtarëve me gazetarët, ishte ftuaredhe gazetari Xh. Mato si editor igazetës “Ekolëvizja” dhe sigazetar i WHO për Shqipërinë.(Ftesa u bë nga Anila Miria,

përgjegjëse për komunikimin nëUNICEF)

Gazeta “Ekolëvizja” e katrajtuar problemin e gripit tëshpendëve në disa numra të saj jovetëm me informacione, por edheme artikuj të shumtëndërgjegjësues dhe edukues.Pikërisht në seancën kurdiskutohej për mënyrat ebashkëpunimit midis qeveritarëvedhe medias, në lidhje me lirinë emedias dhe të drejtat e shtypit, ecila drejtohej nga John Boileau,ngriti dorën për diskutim në këtë

çështje dhe editori i gazetës“Ekolëvizja”, Xh. Mato, por për

çudi çohet me ngut një punonjëse

e UNICEF-it, znj. Mariana Bukli,ndonëse nuk e drejtonte ajoseancën dhe i thotë nga afër z.Mato nën zë: “Ju s’keni të drejtë tëdiskutoni”.

Përse ka frikë znj. Bukli ngadiskutimi i një gazetari dhe përseajo e prezanton UNICEF-in si njëpolice e lirisë së fjalës? Në mënyrëqë gazeta jonë të mos merret më tejme këtë çështje, mirë do të ishte qëkëtë ta sqaronin vetë drejtuesit einstitucionit të saj.

Por na duket imorale që në njëtakim ku UNICEF-i synon

Të gjitha ndërtimet pa leje nëplazhin e Golemit do të prishen. Kyështë vendimi i marrë pas shumë

debatesh në mbledhjen e fundit tëKRRTRSH. Epidemisë së prerjesdhe betonimit të pishave duket se ika ardhur fundi, pasi dihet që prejkohësh kjo zonë është bërë gangrenae “Shkëmbit të Kavajës”.

Pas kërkesës se kreut të Shoqatëssë Ndërtuesve u ra dakord që të lihetnjë afat deri në mars për fillimin eshembjeve.

Sipas deklaratës së kreut tëqeverisë, z. Berisha, shteti do tëluftojë të gjitha ndërtimet pa leje qëndodhen në zona turistike.

U vendos që në zonën e“Shkëmbit të Kavajës” nuk do tëlejohen ndërtime në të dyja anët errugës nacionale si dhe do tëpërmirësohet gjendja e rrugëve,furnizimit me ujë, kanalizimeve dherrjetit të energjisë elektrike. Sipasplanit të ri urbanistik që do tëhartohet do të fillojë mbjellja e

pishave dhe rregullimi iinfrastrukturës, duke ruajtur vleratmjedisore.

Berisha

Kryeministri ka paralajmëruar tëgjithë ndërtuesit e paligjshëm nëplazhit e Golemit që së shpejti do tëfillojë prishja e tyre.

Berisha theksoi se : “Ata që kanëprerë pisha dhe kanë pushtuar rërënnuk do t’i gëzojnë ato pasuri. Ata nuk

do te kenë fat tjetër veçse ligjin. Nësemerr përsipër te mbushesh xhepat etu duke shkatërruar një pasuri të tërëkombëtare do të përballesh me ligjin”.Sipas numrit një të qeverisë është evërtetë që një plan kriminal urbanistik

e ka çuar atë në këtë gjendje, por njëplan tjetër urbanistik mund ta rikthejëatë dhe t’i japë te gjithë madhështinëqë meriton. Në qoftë së ky vendinveston për të kapur krimin neshpellat e Alpeve, ky vend nuk do ta

Peshkatarët kanë qenë pikërishttë fundit që kanë hedhur akuza drejtMinistrit të Mjedisit LufterXhuveli, duke e konturuar gjithçkasi lojë të tij. Sipas tyre janë sekserëte Xhuvelit, te cilët po ushtrojnëpresione ne segmente te caktuarte shtetit, per moszbatimin evendimit të gjykatës. Këta persona,te grupuar ne shoqërinë Dajlan

Mariana Bukli e UNICEF-it police e fjalës së lirëGazetari përfaqësues i WHO në Shqipëri ngre dorën të diskutojë në njëtakim të UNICEFI-t me median, por një punonjëse e kësaj organizate e

ndalon duke i thënë “Unë s’ju lejoj të flisni në këtë takim”bashkëpunimin me median në njështet demokratik, del një zyrtarebukël e kësaj organizate dhedemonstron autoritaren dhepolicen e fjalës së lirë.

I kujtojmë Znj. Bukli se e drejtae fjalës së lirë është e sanksionuarme kushtetutë që prej vitit 1998 dhepo tentoi ajo ta censurojë gjatë njëmbledhjeje, ajo është e garantuarnë çdo media.

Gazeta “Ekolëvizja” kërkon ngaUNICEF-i ndjesë publike për këtëgjest anadollak dhe antikushtetuestë punonjëses së sajë, znj. BUKLI.

Premtimi apo zhgënjimi i radhës...

Projektohet shembja e ndërtimeve në GolemStudimet do të përfundojnë brenda 31 marsit të vitit të ardhshëm

Nga Rovena Tashi

Sh.p.k, te regjistruar si personajuridike, me licence te rregullt përshfrytëzimin e ishullit deri ne vitin2014, i kane paguar shtetit te gjithadetyrimet fiskale. Odiseja e Xhuvelitduket se është e kudogjendur, ehapur gjeografikisht, tashmë edhenë Shkodër. Sipas tyre, ministriXhuveli i ka dhënë licence një paletjetër për shfrytëzim te ishullit, duke

anuluar pa asnjë shkak licencën e shoqërisë“Dajlani sh.p.k.”. E ndërsa gjykata vendosiqe peshkatarët te rikthehen ne vendet epunës, kjo nuk ndodh. Përmbarimi e lëshonzyrtarisht shkresën për ekzekutim-vendimi,por s’mund te jete i pranishëm ne zbatimine tij sipas ligjit. Por mund të ndodhë qëedhe absurdi që Gjykaka të anulojëvendimin e saj, gjë që juridikisht është ejashtëligjshme

Peshkatarët dhe ‘loja’ Xhuveljane

toleroje krimin ne mes te qyteteve.

Afati i studimitPas diskutimeve me kreun e

ndërtuesve, Shkëlqim Bumçi, uvendos një afat për realizimin e

studimeve në këtë zonë, se paku derinë 31 mars 2007. Ai gjithashtu kërkoiqë nga Ministria e Punëve Publike,në bashkëpunim edhe me Shoqatën eNdërtuesve të përcaktohet një fondpër këtë çështje.

Në një situatë kur nismatBerishjane nuk kanë të sosur, aq mëtepër në këto kohë kur jemi në prag tëzgjedhjeve, dhe ku në një farë mënyreato ndikojnë dhe në jetëgjatësinëpozitare të kryeministrit tonë, një tjetërprojekt ka marrë formën e idesë, për tuhedhur më pas në letër. Ndërkohë qëështë për tu përshëndetur kjo ide, aponismë, dhe se sikur vetëm për njëmoment të përjetohej si e vërtetë, do tëndjenim jodin dhe aromën e Adriatikut,tashmë të mbytur nga shija e hidhur ebetonit. Do Zoti që Berisha teksa kapërcjellë këtë projekt i është referuarndonjë plani konkret veprimi përrealizimin e nismës, për të prishurndërtimet pa leje përgjatë bregdetit.Edhe pse, vështirë për ta besuar si tëmirëqenë, vënia në jetë e planiturbanistik në këtë zonë shumë tërëndësishme për të ardhmen e turizmitvendas, do shumë punë dhe “politikëveprimi”, gjë që mazhoranca deri mëtani ka çaluar në dinakërinë politike.Berisha me dëshirën e mirë që të shërojëbregdetin e Adriatikut, nga ndotja eujërave të zeza, ndërtimet pa leje, menjë fjalë të mbrojë ekologjinë, kandërmarrë këtë nismë, pa u informuarmirë se ndoshta me prishjet masive, dotë preken jo vetëm interesa të aktorëveopozitarë, por edhe të atyre që tashmëbëjnë pjesë në kampin blu. Nga ana tjetërkemi një projekt prishjeje të ndërtimevepa leje që është kurorëzuar me sukses,

atë të ndërtimeve përgjatë Lanës. Nëseky projekt kishte këtë fat, kjo për disaarsye të rëndësishme. Së pari ka qenë

një projekt që përveç një granti prej 10milionësh, është dashur edhe ndihma ekompanive të ndryshme, të huaja dheshqiptare në fushën e ndërtimit, si dheajo që konsiderohej si më erëndësishmja, ishte i pakontestueshëmbashkëpunimi dhe konsensusi i të dykampeve politike, për prishjen e tyre.Kryebashkiaku Rama ishte i saktë nëhartimin e projektit dhe vënien në jetëtë tij, ndaj dhe rezultoi i suksesshëm.Nuk dihet nëse Berisha do ti ketë këtofavore, dhe aq më tepër, të mund tëmarrë dhe veton e kampit rozë, përprishjen e ndërtimeve pa leje, përgjatëbregdetit të Adriatikut. Duket sikurBerishën dhe kabinetin e tij, e ndjek happas hapi sindroma e policit rrugor, i ciliështë shumë i saktë në gjetjen e shkeljes

që bën shoferi, por në ekzekutimin evendimit për gjobë, e bën ‘çorap’.Shpresojmë që Berisha do të dijë të gjejë

një “NOE” të duhur, për të thururprojektin për ndërtimin e “varkës sëshpëtimin” të bregdetit të Adriatikut.

“Varka” Berishjane e shpëtimit të Adriatikut

Fazat e projekteveBerishjane

1. Ekzaltimi2. Zhgënjimi3. Konfuzioni4. Kërkimi i fajtorit5. Ndëshkimi i të pafajshmit6. Rikompensimi për të paimplikuarit

A. Tanushi

6

Ajri i ndotur që ne thithimçdo ditë, bën që çdo vit të

numërohen 100 deri në 150persona të prekur ngakanceri në mushkëri. Fakt kyjo i padëgjuar më parë, pasiaq shumë alarme janë dhënënga kombëtarë endërkombëtarë për nivelin endotjes në Shqipëri. I funditqë lëshoi thirrjen ‘SOS’ përShqipërinë ishte profesorGunnar Pritzl, i cili vuritheksin në masat emergjenteqë duhet të ndërmarrëMinistria e Mjedisit, për

përmirësimin e cilësisë sëajrit në Kryeqytet, ku ndotjetnë ajër janë në përqindjet mëtë larta të mundshme.

Pikërisht monitorimettregojnë se cilësia e ajrit dhee shumë elementëvemjedisorë në vend janëshumë larg normave tëBashkimit Europian, duke erenditur vendin tonëgjeografikisht në Ballkan, porjashtë Bashkimit të tij.Ndërkohë që në këtë situatë,zëvendësministri i MjedisitTaulant Bino, ka bërëprezantimin e strategjisëkombëtare për mjedisin, ku

spikasin ‘barriera’ të mëdhanë përmirësimin e mjedisit.Duhet kohë dhe para, ështëshprehur zëvendësministriBino, ndërkohë që shtoi si tërëndësishme zbatimin e ligjitdhe rritjen e financimeve.Kështu, sipas Taulant Binos,shqiptarët pas disa vitesh dotë kenë një mjedis më tëmirë. Ndërkaq, nga njëra anëqeveria shprehet se kemi njështet tërësisht ligjor, dhe ngaana tjetër justifikimet bien nëmoszbatimin e ligjit ngaorganet përkatëse. Ministriajonë e nderuar ankohet përmungesë të kohës, sepse kaqenë dhe është e zënë mepunë, dhe së dyti ka nevojëtë madhe për para, që do tëbënin të mundur vënien nëefiçencë të gjithë kapacitetitintelektual që merren meproblemet mjedisore dheautomatikisht nëpërmirësimin e jetës në vend,atëherë, lind pyetja:

Ku shkojnë miliona, amiliarda lekë nga taksa emjedisit që u mblidhen çdo vitdrejtuesve të automjeteve?Duke qenë se Shqipëria mban

shifër rekord edhe për numrine automjeteve që qarkullojnë,kjo automatikisht sjell edherritjen në përpjesëtim të drejtëtë të ardhurave që vijnë ngataksa mjedisore dhe që varionnë 10 mijë lekë. AsnjëherëMinistria nuk jep asnjëshpjegim se për kë paguan

drejtuesi i automjetit. Sikundërasnjëherë shqiptarët nuk emorën vesh se çfarë ishte efamshmja taksa Majko, që tëgjitha shqiptarët e paguan përdy vjet me radhë. Të gjithë

kanë qenë të zënë me punë,dhe askush nuk pati asnjëherëkurajën dhe nuk gjetiasnjëherë kohën për të folurpër destinacionin e tëardhurave të mbledhura! Aështë e drejtë e qytetarit tadijë së në ç’xhep përfundojnëkëto taksa? Nëse kthehemisërish tek taksa e mjedisit, nëfund të fundit shqiptarëtpaguajnë për më shumëoksigjen dhe jo dioksidkarboni. Në fakt një fëmijë qës’qan si jep nëna qumësht.Ndoshta nga fakti që populliynë është i urtë, edheMinistria e lë në heshtjen e tij‘funebre’, pa menduar aspakpër pasojat ekonomike dhefatalitet jetësore qëshkaktohen çdo vit, meçdokënd që ngryset bashkëme smogun kryeqytetas.Vetëm kostoja e një pacientiqë vuan nga kanceri, kalongjysmën e të ardhurave në vitqë qeveria merr nga taksat,dhe në një kohë kur dihet seçdo fatkeq i prekur nga kjosëmundje, përveç shpenzi-meve ekonomike, i ka ditët tënumëruara.

Strategjia që duhet ndjekurpër komunikimin me mediandhe publikun gjatë një krizeshëndetësore kombëtare, siçështë gripi i shpendëve, kaqenë qëllimi i simpoziumit qëUNICEF ka organizuar sëfundmi. Ky simpozium uorganizua edhe mebashkëpunimin e OrganizatësBotërore të Shëndetësisë dhePNUD, dhe u drejtua ngaFondacioni Thomson.

Ky simpozium organizohetnë një situatë kur si pasojë egripit të shpendëve kanëvdekur edhe fëmijë të prekurnga kjo pandemi madje edhenë shtetet shumë pranë nesh,si Turqia dhe Azerbajxhani.Ndërkohë që virusi ështëserioz në vetvete, një grippandemik ose një epidemiglobale e transmetimit nganjeriu tek njeriu,mbetet njëkërcënim edhe më i madh përjetën e njerëzve. Autoritetshëndetësore ndërkombëtarekanë bindjen se një pandemie tillë do të ndodhë,por askushs’është në gjendje tapërcaktojë se kur.

Edhe Shqipëria, dukeu ndodhur mes

fqinjëve të prekur ngakjo epidemi dhe duke

qenë se ka shumëlaguna ku qëndrojnëzogjtë migratorë nëçdo sezon migrimi

rrezikon të infektohet,sikurse ndodhi pak

kohë më parë në Pezë.Madje si pasojë eneglizhencës nga

organet përgjegjësesituata u kap vetëm në

momentin kurepidemia ra në kotecete banorëve, ndërkohëqë deklarohej se gripinuk kishte mbërriturende në Shqipëri. E

gjithë kjo situatë erdhipër shkak tëmungesës së

monitorimit të situatësnë ekosistemet tona

lagunore.

Një ndër çështjet ediskutuara në këtë takim ishtese, nisur nga fakti që milionanjerëz vdesin nga gripi

pandemik në botë, ndikimi injë menaxhimi të përgjithshëmtë medias në raste të tilla nukduhet të nënvlerësohet. Njëkomunikim i planifikuar siçduhet me publikun, dukepërfshirë edhe mundësinë eorganizimit në një mënyrë samë profesionale dhe

transparente me mediankombëtare dhe atëndërkombëtare, është një ngafazat e rëndësishme dhe tëdomosdoshme të përgatitjespër situata të tilla pandemiketë mundshme. Vënia nëzbatim e kësaj strategjie mund

Thirrja “SOS” në Tiranë

150 të prekur në vit nga kanceri në mushkëriTaksat: - Për mjedisin a Ministrin?

Argetina Tanushi

Shqipëria: masa për mbrojtjen nga gripi i shpendëveUNICEF/OBSH: Sa më shumë informim ndaj publikut

R.Tashi të shpëtojë shumë jetënjerëzish.

Në takim merrnin pjesëzyrtarë të lartë të qeverisë,zëdhënës shtypi si dhepjesëtarë të grupit task-forcetë ngritur për përballimin eepidemisë së gripit tëshpendëve në Shqipëri.

7

Zhvillimet ekonomike-sociale nëShqipëri, në këto 15 vite, kanëzgjeruar spektrin e problemevemjedisore, të cilat tashmë janë tëpranishme kudo; në qytete, fshatra,lumenj, liqene, bregdet, në pyje elaguna, përfshirë dhe zonat embrojtura. Ky realitet ka në sfondedhe probleme mjedisore tëtrashëguara, që, në shumicën erasteve, janë identifikuar si vatra tënxehta mjedisore. Për eliminimin osezbutjen e këtyre problemeve ështëpunuar dhe punohet nga institucionetë qeverisjes qendrore dhe vendore,institucione kërkimore-shkencore,komuniteti i biznesit dhe shoqëriacivile. Po krijohet një shtrat solidligjor dhe institucional për mbrojtjendhe ruajtjen e mjedisit, i cili do taadministrojë në mënyrë më efektive.Në këtë proces, vend parësor zë edheniveli i ndërgjegjësimit të njeriut, dhenë këtë kontekst, pjesëmarrja e tij nëzgjidhjen e problemeve mjedisore.“Paketa e gjelbër”, me larminë e

mjeteve të thjeshta dhe tërheqëse qëu ofron fëmijëve dhe të rinjve, do tëndihmojë në edukimin mjedisor tëtyre. Vazhdimësia dhe përsosja eformave të edukimit mjedisor, do tëkontribuojë në përpjekjet për njëmjedis të pastër dhe të qëndrueshëm.

Prof. Dr. Lirim SELFO__________

Të gjithë lindin, rriten, zhvillohendhe vdesin në mjedis, “shtëpinë epërbashkët”.

Ajo duhet pastruar, mbrojtur eruajtur me dashuri.

Që të dashurohet duhet të njihetnga të gjithë.

Pikërisht këtë synon të realizojëPaketa e Gjelbër.

Prof. Dr. Liri DINGAKopshti Botanik, Tiranë__________

Të gjithë faktorët biotikë, si:organizmat e gjallë, ushqimet e tyredhe ndërveprimet midis tyre si dheme mjedisin jo të gjallë, së bashku

me faktorët abiotikë, si: moti e klima,hapësira jetësore dhe trualli, përbëjnëmjedisin e plotë ku jetojnë të gjithagjallesat. Natyra, pra dhe mjedisi janëburim të mirash materiale përsigurimin e jetesës e të zhvillimit.Falë natyrës ne jemi gjallë dhe përmessaj njerëzimi ka mbijetuar kaq gjatë eka arritur nivele të jashtëzakonshmezhvillimi. Por natyra e mjedisi janëgjithashtu burim i pazëven-dësueshëm pasurie shpirtërore përtë gjithë ne. Nuk ka pra as edhe njëelement të jetës materiale ashpirtërore të njerëzimit që të jetëtërësisht i shkëputur e i pavarur nganatyra. Ndaj ruajtja e mbrojtja emjedisit ku jetojnë të gjitha gjallesatështë detyrë parësore për të gjithëbrezat. Lidhur me këtë, arsimimimjedisor e për zhvillimin eqëndrueshëm po luajnë rol gjithnjë emë të rëndësishëm në përballimin ethirrjeve që shfaqen në nivelkombëtar e rruzullor.

Gjatë viteve të fundit në vendkanë ndodhur zhvillime të vrullshme

“Paketa e Gjelbër”- domosdoshmëria në edukimin mjedisorqytetëse. Rritja e paparë e qyteteveka sjellë me vete edhe problemin endotjes së tyre, por një numër i madhnjerëzish nuk janë të ndërgjegjshëmpër efektet e dëmshme të ndotësvenë shëndet e në mjedis. Çështje tëdorës së parë të ndotjes qytetësejanë: ndotja e ajrit, ndotja eterreneve nga plehrat, mostrajtimii ujërave të zeza, në veçantipërzierja e tyre me ujin e pijshëm, sidhe niveli i lartë i zhurmave.Përgatitja, nga ana e “QendrësRajonale Mjedisore”, e kësaj paketemjedisore - “Paketë e gjelbër” - edhenë Shqipëri, do të ndihmojëmësuesit - e përmes tyre edhenxënësit – për të kuptuar se ç’vendzëmë në mjedis e si ndikojmë te ai,që gabimet e së shkuarës tëshmangen nga brezat e së ardhmes.

Prof. Dr. Dhimitër HAXHIMIHALI,Anëtar i Akademisë së Shkencave

të Shqipërisë Universiteti i Tiranës,Fakulteti i Shkencave Natyrore

__________

“Ne ende jemi të verbërpërballë forcave të reja, që mundtë rrezikojnë të ardhmen tonë.Por një gjë tashmë e dimë:

E ardhmja jonë kërcënohetnga pasiguria mjedisore. Prandaj,për shoqërinë tonë, është kohatë mbjellë kulturën mjedisore.“Paketa e Gjelbër” është si njëfidanishte e shoqërisë së ardhme,që do të përballet me sfidat e rejamjedisore.

Ky edukator i mirë mjedisorbën që, aty ku ka pasur njëqytetar mbrojtës të mjedisit, tëlindin mijëra të tillë, aty ku kapasur një ide për zhvillimin tonënë harmoni me natyrën, të lindinqindra të tilla, pra ajo mbjell nëvendin tonë shpresën për njëvend natyror të sigurt, tëqëndrueshëm dhe produktiv”.

Xhemal M ATODrejtor i Qendrës

“Ekolëvizja”__________

“PAKETA E GJELBËR”, metodologjia e edukimit mjedisor në shkolla

e hershme, prandaj edukimi ifëmijëve të moshës 11-15 vjeç memesazhet e mbrojtjes së mjedisitështë një garanci për të ardhmendhe një shpresë se do tëzhvillojnë gjithnjë një mjedis mëtë pastër.

Sipas Qendrës rajonaleMjedisore (REC) , “Paketa egjelbër” është një kurikulum iedukimit mjedisor i nivelitmesatar, ku trajtohen aspektet embrojtjes së mjedisit dhezhvillimin e qëndrueshëm dhepërfshin një numër të madhmaterialesh edukative siç ështëlibri i mësuesit së bashku meplanin e leksioneve dhe fletëtinformuese për studentët, diskDVD me filma të shkurtërvizatimorë dhe edukativë, CD meinformacion më të zgjeruar mbitemat mjedisore si dhe lojërat edilemave. Paketa përmban edhenjë koleksion me 34 filmamjedisorë, nga të cilët 8 janë filmamjedisorë shqiptarë. Këta filmajanë bërë të mundur në sajë tëbashkëpunimit dhe mbështetjesnga Studio e Filmave Mjedisorë“EkoZoom” - Shqipëri,“Television Trust for Envi-ronment” (TVE International) -Spanjë, Shoqata mjedisore“Borrowed Nature” - Bullgari,Televizioni dhe Qendra e Filmite W W F. Ilustrimet dhefotografitë e “Paketës së gjelbër”janë frut i punës së mjaftartistëve dhe fotografëve ngaShqipëria, Hungaria dhe vendetë tjera të Europës.

Filma mjedisorë32 videoklipe, filma të shkurtër

dokumentarë e edukativë (180minuta), që gjenden në diskunDVD dhe që mund të përdoret nëkompjuter apo në aparatura tëtjera të përshtatshme, lidhen me22 temat mjedisore siç paraqitetnë tabelën përmbledhëse në fundtë librit të mësuesit.

Për përgatitjen e përmbajtjessë kësaj pakete kanë punuar njënumër i madh ekspertësh ,metodistësh nga Instituti iKurikulës dhe standardeve,mësuesish kryesisht nga shkollate Tiranës, pedagogësh ngauniversiteti i Tiranës dheinstitucione të tjera shkencore

arsimore, ndërkohë që përpërgatitjen e CD-së kanëkontribuar ekspertë mjedisorënga Shqipëria, ambientalistë,organizata të shoqërisë civile siShoqata “Massmedia dheMjedisi”, Mjaft, Co Plan, Shoqatapër të drejtat e njeriut, etj.

Libri i mësuesit Elementi kryesor është Plani

i Mësimit, por që rekomandohettë përdoret i kombinuar mekomponentët e tjerë të “Paketëssë gjelbër” si filmat, CD dhelojërat e dilemave. Çdonjëra prejtemave mjedisore është e mbuluarnga një ose më shumë mësime.Planet mësimore janë menduar tëtillë që të mund t’i sigurojnëpërdoruesit informacion rreth

koncepteve kryesore, çështjevemjedisore, materialet enevojshme, kohëzgjatjen eaktivitetit, vendin e zhvillimit,objektivat dhe metodologjinë emësimit ose aktivitetit. Aktivitetetqë përshkruhen në librin emësuesit kanë një karakterudhëzues.

Fëmijët dhe edukimi

mjedisor Fëmijët vlerësojnë edukimin

mbi mjedisin. Ky është rezultati istudimit të kryer gjatë muajit mars2006 nga Qëndra RajonaleMjedisore në Shqipëri (REC) nëlidhje me rëndësinë që ka edukimimjedisor në përmirësimin e jetës

së fëmijëve, shëndetit dhe nëzvogëlimin e aksidenteve qërrezikojnë jetën e tyre. Nëndërtimin e studimit janëanketuar mbi 400 fëmijë të disashkollave kryesore 9- vjeçare, nëpesë qytete të mëdha, siç janëTirana, Shkodra, Vlora,Pogradeci, Elbasani.

Ky studim tregon se fëmijëtvlerësojnë edukimin mjedisor sinjë nga arsyet më të rëndësishmeqë ndikon në mënyrë tëdrejtpërdrejtë në përmirësimin eshëndetit të tyre. Pyetja që uështë bërë fëmijëve në studim kapasur qëllim vlerësimin me anëne një shkalle nga 1- 5 pikë, dukezgjedhur alternativën e tyre më tëvlefshme.

Edhe pse ngritja e mjediseve

sportive dhe pajisja e oborrevetë shkollave dhe kopshteve mepemë dhe lule janë renditur sialternativat më të mira, merespektivisht 718 pikë dhe 712pikë, të dhënat e studimit tegojnëse edukimi mjedisor i fëmijëve,është po aq i ndjeshëm nga ana ekomunitetit dhe zë një vend tëveçantë në sondazh.

Duke u nisur nga fakti seedhe vetë fëmijët e shohinedukimin mbi mjedisin si njëzgjidhje të problemeve që kanëlidhje me zhvillimin eqëndrueshëm mjedisor dhe mevetë ndikimin që ai ka në jetëntonë të përditshme, është enevojshme që fokusi të drejtohetpikërisht në këtë fushë, pra nëndërgjegjësimin përmes edukimitmbi mjedisin

Përmbajtja e CD-së

Eshtë përgatitur, veçanërisht,për punën e mësuesit dheedukatorëve, në fushën eedukimit mjedisor dhe zhvillimittë qëndrueshëm. Ajo siguroninformacion të gjerë për tematkryesore si: informacion ipërgjithshëm mbi temën dhepërmbajtjen, cilat janë sfidat dhesi mund të kapërcehen problemet,disa raste studimore si dhe çfarëmund të bëjë secili prej nesh nëlidhje me to. Informacioni është iparaqitur me tekst, foto, harta,teste, tabela tërheqëse si dheilustrime, por duhen theksuar dhevideoklipet. CD-ja përmbangjithashtu dhe adresa interneti tëfaqeve mjedisore të ndryshme qëtrajtojnë po këto çështje.

Një mjedis ndryshe nis mefëmijët

Një tjetër iniciativë endërmarrë së fundmi, ajo eedukimit që në vegjëli përedukimin mjedisor, gjë për tëcilën deri më tani është bërëshumë pak.. Paketa e gjelbër, ecila shtrihet në të gjitha fazat dhesegmented e edukimit tëfëmijëve do të jetë një shtysëpositive në ndërgjegjësimin përrespektin ndaj mjedisit,dhe nëkëtë mënyrë edhe në respektiminndaj vetës sonë. Paketa e Gjelbërpër fëmijët e shkollave 9-vjeçare,që do të jetë pjesë e orëvemësimore këtë vit shkollor urealizuar me ndihmën e QendraRajonale e Mjedisit (REC) përEuropën Qendrore dhe Lindoreme mbështetjen e Ambasadës sëMbretërisë së Vendeve të Ulëtanë Tiranë.

Përmbajtja e paketësedukuese mjedisore

”Paketa e gjelbër”, është njëpraktikë edukimi, e studiuar dheprovuar në vende të tjera, nukështë thjesht një përmbledhjenjohurish në fushat e mjedisit,por formon vlera të reja tenxënësit. Mesazhet kryesore tëkësaj pakete janë programuar tëshpërndahen nëpërmjetnxënësve dhe mësuesve edhetek anëtarët e tjerë të familjesdhe shoqërisë. Qëllimi i kësajpakete fokusohet në vlerat,mënyra e jetesës, të cilat janësjellje që edukohen në fëmijërinë

8

Gjuhëtari i famshëm EqeremÇabej, dëshmon për autoktoninëe fjalës Bjeshke qe nënkuptonkullotat malore, ashtu siç pranonimponimin e fjalës “verri” ngaromaket ne zonat e kullotavedimërore qe ranë ne pushtimin etyre. Janë te mjaftueshme dëshmitëqe për shqiptaret pastoralizmiështë i lashte, dhe logjika ta do qene këtë hapësirë te madhe kohorete ketë edhe eksperiencë e dije.Çudia qëndron me tutje, vendi ynënuk ka patur dhe nuk ka shkolle,as te ulet e as te larte për kullotjene kullotat.

Është e disata here qe nga 1923qe ne Tirane hartohen ligje përkullotat. Ai i vitit 1923 është ipërfshirë ne ligjin e pyjeve duke eemërtuar atë ligji i pyjeve dhekullosave. Ne secilin rast neregjime te ndryshme ligjet ekullotave janë hartuar dheadoptuar nga eksperte te pyjevene Tirane. Me pas ligjet janëndikuar edhe nga regjimet politike,ai i viti 1923 është hedhur poshtënga qeveritë komuniste, dhe nemase te gjere kullotat janë përdorurne atë kohe për kultivim kulturashbujqësore.

Ligji i propozuar këtë radhëduket se ka afat te shkurtër e përpasoje nuk ka patur kohe dhemundësi te konsultohet mebanoret qe përdorin kullotat nepjese te ndryshme te vendit, pranuk e ka patur te mundur qe tepërfshijë kode mijëvjeçare tekrijuara nga komunitetet eblegtoreve ne rrjedhën e shekujve.

Ne shkalle vendi janë mbi 2milion hektarë toka qe inënshtrohen kullotjes, erozionitdhe degradimit. Historia e vendittone dëshmon për një përvojëshekullore me gjene e gjalle ekullotat. Ligji duhet te njohe dhepasqyroje apo përmirësoje kodete krijuara gjate shekujve teparaqitura ne shume detaje dhe mespecifika ne çdo zone tepasqyruara ne kanunet e LekeDukagjinit, Skënderbeut, Labërisëe te tjera, si për rrugët e shtigjet eblegtorisë, stanet, te drejtat dhedetyrimet e barinjve, si dheadministrimin e konflikteve apo te

marrëdhënieve me komunitetetfqinje.Kjo kërkon një proces tegjate njohje e konsultimi mekomunitetet lokale ne pjese tendryshme te vendit.

Pylli-kullota e fermerëtTokat me drurë, apo me

shkurre përbejnë një pjese tekonsiderueshme te territorit tevendit tone. Sipas ligjit te pyjeve,ato nuk konsiderohen si toka përkullotje por kullotja e bagëtisë

ashtu si dhe prerja e degëve përprodhim gjethi dhe kositja e baritjanë dukuri te zakonshme nefondin pyjor. Ne praktike, e gjithëpasuria pyjore kullotet ne mënyrëirracionale nga delet dhe dhite menjë ngarkese mesatare teblegtorisë disa fish mundësisëmbajtëse te tyre. Ne gjysmën edyte te shekullit te kaluar ne vendintone pati ndryshime drastike teraporteve, sipërfaqja kullosore upërgjysmua duke e kthyer ne tokebujqësore, popullsia dhe blegtoriau trefishuan.

Prishja deri ne ekstrem eraporteve historike solli si pasojepothuajse zhdukjen e livadhevedhe një degradim e erozionekstrem ne kullota, pasoje tepërdorimit irracional për një kohete gjate nga bagëtia. Ngarkesa etyre me blegtori arrin rreth 4.35NJK/ha/vit në qoftë se merrenvetëm te imtat ose 6.84 në qoftëse përfshihen te dhirtat ose 15.0NJK/ha/vit në qoftë se shtojmëedhe gjedhin. Kjo ngarkese ështëme e larte se kapaciteti kullosorprej 3.66 NJK/ha/vit qe ështëllogaritur dhe pranuar zyrtarisht sikapacitet mbajtës i kullotave. Nenjë studim te mbështetur ngaBanka Botërore ne kuadrin eInventarit Kombëtar te Pyjeveprof. Vasilios Papanastasis iUniversitetit te Selanikutkonkludon qe kapaciteti aktualkullosor është shume me I ulet.Ai llogarit kapacitetin mbajtësrreth 0.9 NJK/ha/vit, duke vene nedukje se ngarkesa e tanishme eblegtorisë ne kullotat është tepaktën 4 here me e larte sekapaciteti i tyre kullosor. Njëmbikullotje e tille përbën një pasojeserioze jo vetëm për kullotat porgjithashtu edhe përproduktivitetin e blegtorisë,përderisa rendimentet mesatare tequmështit nga delet, dhite dhe

lopët janë shume me te ulëta senivelet Europiane.

Vlerësim i gabuar ekapacitetit kullosor

Kapaciteti kullosorpërcaktohet si numri maksimal ikafshëve qe mund te kullosin nenjë sipërfaqe pa ulurproduktivitetin e saj. Pjesa e funditdo te thotë se menaxhimi i kullotjesne tokat qe kulloten duhet te jete iqëndrueshëm, pra ato duhet te

kenë kapacitetin te mbajnë tenjëjtin numër kafshësh ne teardhmen ose edhe me shume. Nemënyrë qe te arrihet një objektiv itille, një sasi e prodhimit vjetor nukduhet kullotur por te lihet e pakullotur për te mbështetur sipasprofesorit vazhdimësinë eprodhimit. Kjo pjese duhet te jete40-60% e prodhimit vjetor teforazhit qe varet nga kushtet dhetipi i vegjetacionit te tokës qekullotet. Si rezultat, për te

llogaritur kapacitetin kullosor,duhet marre parasysh vetëm pjesae kullotshme e prodhimit teforazhit, qe është prodhimimesatar i lendes se thate për njësisipërfaqe ne fund te sezonit vjetorte rritjes e shumëzuar me teashtuquajturin “faktor specifik tepërdorimit”.

Mos marrja ne konsiderate ekëtij faktori bën qe shifra jonezyrtare te jete 3.66 krerë/hektar neviti, ndërkohë qe për te ruajturvazhdimësinë e prodhimit sipasrekomandimeve shkencore është0.9 NJK/ha/vit. Ne kuadrin e tenjëjtit studim rekomandohet qe nevlerësimet e kapacitetit kullosorduhet te përdoret koncepti Njësi

Kafshe ne Muaj (NJKM) duke japërshtatur atë kushteve teShqipërisë. Ne këtë studimrekomandohet te përdoret NjësiEkuivalente Dele ne Muaj(NJEDM), sepse delja tek nepërbën dominancën e blegtorisëkullotëse. Një NJEDM përfaqësonnjë dele me qengjin e saj qekonsumojnë 60 kg lende te thatepër muaj. Faktori specifik ipërdorimit është marre 50% për tegjithë tipet e pyjeve përveç tokaveme shkurre ku ky faktorrekomandohet te reduktohet ne30% ne mënyrë qe te përshtatetme një përdorim tjetër te rëndë-sishëm te këtyre sipërfaqeve,prodhimin e druve te zjarrit .

Kapaciteti kullosor ipërgjithshëm i pyjeve dukepërfshirë edhe tokat pyjore dhetokat me shkurre dhe përjashtuarpyjet e larte qe nuk duhet tekulloten (350,762 ha) vlerësohet ne10,656,813 NJEDM. Neqoftese nesupozojmë qe e gjithë kjosipërfaqe është e përshtatshmepër 7 muaj kullotje ne vit, atëherënumri total i NJKM rezulton ne1,522,402 dele dhe dhi.

Tokat bujqësore duhet tëndihmojnë ato kullosore

Edhe në qoftë se kullotat dhelivadhet zhvillohen dhe përdorendrejt, presioni i blegtorisë mbipyjet nuk do te lehtësohetplotësisht. Kjo sepse kullotat dhelivadhet ashtu si dhe tokat meshkurre nuk mjaftojnë te mbulojnënevojat e blegtorisë me ushqimpër gjithë vitin. Për periudha kritikete vitit do te duhen burime shtese

ushqimi. Problemi i krijuar nganumri i larte i blegtorisë qellogaritet ne periudhën e kryerjesse studimit (2003) rreth 3 miliondele e dhi dhe 700,000 gjedh zbutetpjesërisht duke shpërndarëshumicën e tyre, veçanërisht deletdhe dhite ne toka te kultivuara, tecilat përdoren edhe për kullotjeedhe për prodhimin e barit te thatedhe koncentrateve (qe janëdrithërat). Gjithashtu, teashtuquajturat toka “te refuzuara”përbejnë një potencial te madh përkullotjen e kafshëve.

Ne Shqipëri, tokat bujqësorejanë jetësore për shëndetin ekafshëve. Ato përfshijnë tokat ekultivuara dhe sipërfaqet e

braktisura. Te parat përdoren ngablegtoria për kullotje, veçanërishtnga lopët pas mbjelljes ose midisdy mbjelljeve te njëpasnjëshme,ndërsa te dytat kulloten gjategjithë vitit. Kapaciteti kullosor ikëtyre tokave vlerësohet me3,948,100 NJEDM duke e marreprodhimin mesatar te forazhit me400 kg lende e thate/ha/vit. Kyprodhim është tërësisht idisponueshem për kafshët, sepse

tokat bujqësore nuk menaxhohenmbi bazën e një prodhimi teqëndrueshëm si me pyjet dhekullotat. Si rezultat, faktori specifiki përdorimit nuk nevojitet.

Bazuar si ne ligjin ekzistuesashtu edhe ne atë te propozuarShërbimi Pyjor nuk ka autoritetmbi tokat bujqësore dhe nukmund te ndërhyjë ne përdorimindhe menaxhimin e tyre. Do te ishteshume e dobishme qe ligji ipropozuar te rekomandoje e terregulloje bashkëpunimin meShërbimin Bujqësor ashtu si dheme fermerët e veçante duke nxiturzhvillimin e kullotave tepërmirësuara ne toka privatekështu qe me shume ushqim do teprodhohet nga tokat bujqësoredhe presioni mbi kullotat dhe,veçanërisht mbi pyjet do te ulet.Kullota te tilla mund te ishin mespecie barishtore ose shkurre përforazh siç është përmendur tekkullotat. Kullotat e përmirësuarane toka private mund te ishin njëzgjidhje ideale për fshatrat malorete vendosur pranë pyjeve, kuvërehet edhe presioni me i larte ipopullsisë lokale.

Edukimi dhe kërkimishkencor

Historikisht vendin ynëkonsiderohet një vend me përvojëte lashte ne mbarështimin eblegtorisë, veçanërisht asaj teimët. Megjithëse shkollatshqiptare po e kalojnë shekullinne moshe dhe ato te lartat gjysmëshekullin, ne vendin tone nuk kaasnjë lloj shkolle ku te mësohetpër kullotjen dhe mënyrat eushtrimit te saj si dhe përmarrëdhëniet, fermer, blegtori,mjedis natyror.

Megjithëse specialistet epunësuar ne Shërbimin Pyjor kanenjë arsimim te mire dheeksperience te gjate pune, edukimii tyre ne menaxhimin e tokave tekullotura është i kufizuar.Gjithashtu, edukimi aktual përstudentet e Fakultetit te Pyjeve neUniversitetin Bujqësor te Tiranësnuk është i përshtatshëm. Sefundmi, kërkimi shkencor mbi tokatqe kulloten është pak i zhvilluar.

Kullotat - bjeshkët tona të NemunaLigji propozuar dhe ligjet e traditat krahinore në humbje e sipër të kullotjes

Nga Haki Kola

Ligji duhet te njohe dhepasqyroje apopërmirësoje kodet ekrijuara gjate shekujve teparaqitura ne shumedetaje dhe me specifikane çdo zone tepasqyruara ne kanunet eLeke Dukagjinit,Skënderbeut, Labërisë ete tjera, si për rrugët eshtigjet e blegtorisë,stanet, te drejtat dhedetyrimet e barinjve, sidhe administrimin ekonflikteve apo temarrëdhënieve mekomunitetet fqinje.

Menaxhimi i kullotjes netokat qe kulloten duhette jete i qëndrueshëm,pra ato duhet te kenëkapacitetin te mbajnë tenjëjtin numër kafshëshne te ardhmen

9

komunale ( të cilat për nga përbërjajanë mjaft heterogjene) është epërlyer dhe e përzier me lloje tëtjera të materialeve mbeturinë. Specialistë të mjedisit konsultojnëse që kjo mbeturinë të mund tëshfrytëzohet, është e nevojshmeqë së pari të mblidhet dhe tëpërgatitet. Në kuadër të

përgatitjeve për riciklim,mbeturina e plastikës është edomosdoshme të ndahet nga llojete mbeturinave të tjera, pastaj tëidentifikohet dhe klasifikohetsipas llojit, të imtësohet(thërrmohet), lahet, teret dherigranulohet, gjegjësisht tëkthehet prapë në ambalazh oseprodhime të tjera. Grumbullimi indarë nëpër kontejner, ështëkonstatuar se tërë procesin eparapërgatitjes e bën më të lirë dhemë të thjeshtë. Ndarja ematerialeve që shfrytëzohen ngambeturinat mund tëorganizohet nga vetë qytetarët (në shtëpi, shkolla, tregje,ndërmarrje joprodhuese, rrugëetj.) dhe nga sistemi qendror nëdisa fabrika me vijat prodhuese.

Rreziku i Polivinilkloruritsi përbërës i plastikës

Materialet e plastikës nukmund të shpërbëhen në mënyrëtë natyrshme, biologjikisht janëvështirë të zbërthyeshme.Prodhimet nga materialet eplastikës viteve të fundit janë nërritje gjithnjë e më tepër. Plastikanë masë të madhe është dukezëvendësuar metalin, qelqin dhedrurin. Arsyet janë të shumta:çmimi i ultë i lëndës së parë, peshae lehtë, të pathyeshme, lehtë tëpërdorshme dhe energji e ultë eprodhimit për njësi krahasuar meqelq dhe alumin. Prodhimet ngamateriali i plastikës janëjetëshkurtra për nga përdorimi pornë anën tjetër krijojnë problemepër një kohë mjaft të gjatë nëmjedis. Specialistët e RECshpjegojnë se vëllimi i plastikësnë mbeturinat komunale ështëshumë i madh, në mbeturinat eamvisërisë vëllimi i plastikës është30 %. Meqenëse nuk prishen, atombesin si trupa të ngurtë, dukeshtuar vëllimin e mbeturinave.Polivinilkloruri ose PVC ështëpërbërës i shumë materialeve tëplastikës, i cili për shkak të vetivehelmuese që ka është shumëproblematik. PVC fitohet ngapolimerizimi i vinilklorurit, i ciliështë një gaz helmues.Vinilkloruri nga materiali plastiklirohet ngadalë në ajër dhe nëushqimet e paketuara, i cilishkatërron mëlçinë, çrregullonsistemin nervor, shkatërron

testisët dhe imunitetin. Për shkaktë aditivëve helmues, si ftalati,plumbi dhe kadmiumi, PVC ështëvështirë të riciklohet. Gjatëdjegies së tyre, sipas grupeve tëlëndëve plastike, prodhohenlëndë kimike si acid klorhidrik,substanca helmuese - dioksina,si dhe substanca të tjera, të cilatndotin ajrin, ujërat nëntokësoredhe ato sipërfaqësore. Edhe gjatëdjegies në shtëpi, lindin lëndëhelmuese, shkaktare të kancerit.Nëse digjet 1 kg. PVC lirohet një

sasi gazi prej 0.5 kg acidklorhidrik. Plastika polikarbonat(PC) e cila shfrytëzohet përprodhimin e shisheve të fëmijëve,enëve për ushqim -për furratmikrovalë, veshjen e brendshmetë kanaçes për pije dhe plastikapolitetrafluoroetileni (PTFE) enjohur si teflon, janë polimerehelmuese.

Riciklimi i mbeturinave plastike:

‘Medikamenti’ që shëron plagën mjedisore

Sasia e mbetjeve tëplastikës të prodhuara dheflakura çdo vit në Shqipërivlerësohet të jetë afërsisht200,000 ton, nga ku 60% etë gjitha mbetjeve plastikepërdoren në paketim.Mbetjet Plastike perbëjnërreth 12-16% të peshës tëmbetjeve bashkiake tëekonomive familjare dhe60% të volumit. Ështëvlerësuar që vetëm 2% embetjeve totale tëplastikës janë duke uricikluar. Pikërisht ky realiteti hidhur u prezantua ngaShoqata “Vlerësimi iMjedisit, Energjisë dheNatyrës “Menvgroup” dheMinistria e Mjedisit, Pyjevedhe Administrimit teUjërave”, gjatë njësimpoziumi në kuadër tëprojektit “Studimi dheVlerësimi i Mundësive përRiciklimin e Mbetjeve tëPlastikës dhe Kuadrit Ligjorpër krijimin e lehtësiravefiskale”.

“Menvgroup” gatiinfrastrukturën përriciklimin e plastikës

Riciklimi si domosdoshmëriSasia e krijuar e mbeturinave

të plastikës mund të zvogëlohet,duke e shfrytëzuar atë përmesmetodës së riciklimit. SipasQendrës Rajonale të Mjedisit(REC) mbeturina plastikë, e cilagjendet në mbeturinat e ngurta

Mungesa e informimit publikMungesa e informimit të

publikut në problemet e menaxhimittë mbetjeve sipas hierarkisë ka sjellëpamjaftueshmëri të njohurisëpërreth ku, kur, pse dhe sa mbetjenjerëzit prodhojnë në shtëpitë e tyre,dhe cilat janë mënyrat e mbledhjespër të lehtësuar riciklimin embetjeve në tërësi. Domos-doshmëria e fushatës intesive përpublikun, duke dhënë informacionpër përfitimet mjedisore të riciklimit,arritjen e sistemit të riciklimit,mëmyrat e grumbullimit të mbetjevesi metodë sensibilizuese është njënga mënyrat, për të rriturpjesëmarrjen e komunitetit nëkotributin e proçesit të riciklimit.Zhvillimi i këtyre komponentëvepërbënë një përpjekje të përbashkët,që përfshinë operatorë të ndryshëm,në përgjithësi të gjithë drejtuesit eqeverisjeve vendore lokale,komunitetin dhe operatorë tëbiznesit, partnerë të huaj tëinteresuar në fushat e sipër-përmëndura. Përveç mungesës sëinformacionit dhe të një tradite, ecila vjen dhe si pasojë e kohës sëshkurtër të bashkëjetesës sëbanorëve, prejardhjet e ndryshmekulturore, mungesat e koshave,heqja jo e rregullt e plehërave,ndikojnë dhe bëjnë që tëakumulohen sasi të konsiderueshmetë plehërave në dhe pranë pallatevetë banimit. Kjo metodë ështëzgjidhje mjedisore e integruar mezgjidhjen ekonomike, duke jupërmbajtur parimeve të menaxhimitmjedisor.

Pamje nga situata në:

No comment…

Shqipëri Bashkimin Europian

10

Nga informacionet që kemi ështëe vërtet që në këtë zonën e quajtur“Godulla e ushtarit” është bërë njëgjueti tejet barbare, që nuk ju shkonpërshtat as fiseve Zulu. Me këtë rast

dua të sqaroj se kjo nuk ka të bëjëfare me gjuetarët sportive, por me tëtjerë që vetëm sa kanë një armë gjahudhe asgjë më shumë. Rrethi i Fieritka më shumë se 8 mijë armëmbajtësdhe vetëm nëntëqind prej tyre janëanëtarë shoqate të kualifikuar dhepaguajnë detyrimet shtetërore. Kydhe fenomene të tjera në zhdukjenmasive të faunës së egër në këtovitet e fundit ka marrë përmasa tëfrikshme. Është për të ardhur keq qëderi më tani. Për zonën në fjalë ështëmeritë e një individi të veçante qëme pasionin dhe përkushtimin e tijmadje edhe duke sakrifikuar ngabuxheti i vet, krijoi një zonë tëmbrojtur që do ta kishte zili kushdo.Ndërkaq është nuk është aspak

pozitive edhe neglizhenca estrukturave shtetërore, gjë e cila bëriqë kjo zonë për pak ditë të kthehetnë një shkretëtirë. Organet pyjore tëmbështetur dhe nga rendi në Fiershkonin në këtë zonë, jo për tëparandaluar këtë gjueti barbare, porshikonin dhe vrojtonin sikur të ishinpërfaqësues të OSBE-ODHIR-it.

Është për të ardhur keq,por Federata jo vetëmqë nuk ka bërë asnjë

llojë kontratë për këtëzonë, por deri tani nuk kaasnjë njoftim zyrtare që

ajo është shpallur endaluar. Problemin në

fjalë e kemi marrë veshvetëm nëpërmjet

telefonit.

Shoqata e gjuetarëve Fier ështëdistancuar që në momentet e paraqë është lajmëruar. Ajo ka bërënjoftimet menjëherë, por ishte tepërvonë. Vetëm 24 orë para se të çelejsezoni i gjuetisë. E theksoj edhenjëherë se mbi 80% e atyre që kanëbërë atë masakër nuk kanë qenëgjuetarë sportive. Për më tepër kjolloj gjuetie është nxitur edhe ngapremtimi i drejtuesve të shërbimitpyjor që në këmbim të prerjeve të samë shume lejeve zona do ti jepejshoqatës së gjuetareve. Me sa kammarre vesh çelja e sezonit është bërënë prani të organeve pyjore që vetëmkontrollonin lejet e gjuetisë dhe jotë bënin përpjekje për të mos lejuargjuetarët të hynin në këtë zonë. Mëtepër më ngjan me një lloj loje

kungulleshkash. Detyrë e drejtuesvedhe gjithë anëtarësisë së shoqatëssë gjuetarëve Fier është që të mosbien pre e disa njerëzve tëpapërgjegjshëm që s’kanë asgjë tëpërbashkët me gjuetinë sportive dhetë prish imazhin e mire të saj të krijuarnë vite. Federata në vite kadenoncuar këto fenomene deri nëorganet më të larta dhe asgjë nukështë bërë. Është ky indiferentizëm ishtetit që fauna në këto vite kapësuar goditje katastrofike, dheautori shkrimit që ju i referoheniduhet të kish marrë guximin dhe tëshkruante emrin e plotë të tij dhe jome iniciale,në qoftë se e quan vetenpatriot dhe e do këtë pasuriKombëtare. Fauna e egër nukdrejtohet e menaxhohet nga njerëzqë në vite kanë patur moton“dallëndyshe ktheje ndryshe” apote ndërrojë xhaketën sipas stinëvepolitike. Menaxhimi i qëndrueshëmi faunës së egër në vendin tonë donjerëz me zemër dhe të përkushtuar.Ka arritur pikën më kritike. Janëshfarosur në masë dhe zhdukurspecie si thëllëza e fushës, fazani,kaprolli, pata e egër. Drejt zhdukjeslepuri i egër ,thëllëza e malit,derri iegër dhe një numër speciesh të rrallaqë nuk i kemi parë në vendin tonë,qëvite më parë ato zbukuronin dhestrehët e shtëpive tona.

E gjithë Shqipëria është kthyernë një “Godull Ushtari”. Që pasviteve 90 nuk është bërë asnjëinvestim për rehabilitimin erezervateve të gjuetisë, tëshkatërruara plotësisht nëperiudhën e trazicionit. Nuk dihetgjendja e sakte e gjahut në vendin

tonë sepse në asnjë vit nuk ështëbërë inventarizim i saktë. Shifrat janëdhënë me hamendje,nga zyra. Ka njënumër të madh armëmbajtësish (mbi87 mijë , i bie në çdo 250 m2 njëarmëmbajtës), pa përmendur ato paleje dhe vetëm 15 apo 16 mijë janë tëkualifikuar dhe ju binden të gjitharregullave të gjuetisë sportive.Shkatërrimi i habitateve po kështu.Nuk ka nevojë për shumë komentpor fakti që në doganat përtejAdriatikut kapen gjuetarëkontrabande me kafshë dheshpendë të vrarë në Shqipëri flet mësë miri për një fenomen jo tëkëndshëm që nuk po frenohet.Vetëm para pak kohësh në Veronakapen dhe ju sekuestrohen mjetetarmët dhe gjahu 6 personave qëkishin gjuajtur në fushat e Velipojës,

në Verona kapen 2 mijë zogjkontrabandë të hyrë nga dogana eVlorës, shoqatat e Sarandës dhePërmetit kapin grupe italianësh meimituesa dhe gjah të ndaluar dheshoqëruar nga punonjës pyjore (tëndaluar me ligj) tregon se duhet bërëme shumë kujdes dhe kërkuar meforcë që edhe të huajt t’junënshtrohen rregullave dhe ligjevetë vendit tonë dhe jo të sillen mekëtë pasuri që na përket të gjithëvesi pashallarë. Gjuetia e

kundraligjshme e të huajve nukpërbën thjeshtë shkelje ligjore pordhe krim ekonomik që organetpërkatëse duhet ta kenë nëkonsideratë.

Vetëm vitin e fundit nën kujdesine Zv/Ministrit zotit Taulant Bino janëorganizuar veprimtari shumë tërëndësishme, ku janë trajtuarproblemet dhe mënyrat përrehabilitimin e faunës së egër nëShqipëri. Por e theksojë, kjo ministritrashëgoi nga e kaluara përvojën metë keqe në trajtimin dhe menaxhimine faunës së egër. Përpjekjet e saj janëmaksimale por roli i organeve qërendit, gjyqësori, organizatatjoqeveritare, pushteti vendor dhekomuniteti i gjuetarëve duhet të jetëmë i mirë. Pa një bashkërendim perfekttë punëve nga të gjitha këto aktorëdo të ishte e papërballueshmesituata kritike në të cilën ndodhetbota e egër në vendin tonë dhepolicia pyjore që është ngarkuar meligj për ta mbrojtur atë. Është njëpasuri e paçmuar Kombëtare. Brezatnuk do të na e falin që t’ju lemë pasnjë toke të djegur. Ndërsakomunitetit të gjuetarëve ju bëjëthirrje: Mendoni më parë në ruajtjendhe zhvillimin e natyrës sonë, mekrijimin e të gjitha kushteve për tëpatur me bollëk kafshë dhe shpendtë egra dhe pastaj të një gjuetie samë të kontrolluar, shkencore dhesportive. Ashtu sikundër do tëkërkonim ndihmesën tuaj dhe tëgjitha organizatave mjedisore për njësensibilizim mbarëqytetare.

Nga Themi Përri, sekretar i përgjithshëm iFederatës Kombëtare të

Gjuetarëve Sportivë

Para rreth një viti në një ngatelevizionet private shqiptare utrumbetua si një lajm i bujshëm, kapjae një ujku “vrasës” në zonën eKelmendit në Malësi të Madhe. Bariuqë kishte kapur ujkun me lak, e mbanteshtrënguar për veshësh, me një pamjeheroike në fytyrë dhe, teksa pamjettransmetoheshin, spikeri e jepte lajminme notat e një fitoreje dhe triumfi tëmadhërishëm. Njeriu kishte fituar mbibishën...

Por a është vallë ky imazhi që

duhet të kemi për këto krijesa që kanëbanuar tokën prej qindra mijëravjetësh?

Shqipëria edhe pse një vend mesipërfaqe të vogël në Evropë, ka fatintë ketë në pyjet e saj, tre mishngrënësite mëdhenj të Evropës; ariun, ujkun dhe

rrëqebullin. Në shumë vende tëEvropës Perëndimore dhe Qendrorekëto kafshë janë zhdukur apo rralluarshumë. Shkak për këtë kanë qenëzhvillimi social-ekonomik i këtyrevendeve, prishja e habitatit, por mbitë gjitha persekutimi dhe gjuetia endërmarrë nga njerëzit. Konflikti njeri-mishngrënës është i hershëm, që nëkohën e lindjes së blegtorisë. Për shkaktë sulmeve që grabitqarët e mëdhenjbënin mbi bagëti, njeriu gjithmonë i kavrarë, helmuar apo mbytur. Si pasojëe kësaj ariu, ujku dhe rrëqebulli, nëshumë vende shkuan drejt zhdukjesdhe, bashkë me ta, humbi një vlerë epaçmueshme e biodiversitetit të këtyrevendeve.

Por sot gjendja ka ndryshuar.Mendimi për mishngrënësit e

mëdhenj ka pësuar një transformimrrënjësor. Ata nuk shihen më si armiqdhe konkurrues të njeriut, por si njëelement kyç dhe i domosdoshëm iekosistemit. Në mjaft vende tëzhvilluara të Evropës si Francë, Zvicër,Gjermani, Norvegji, etj. kanë filluar mekohë programe për rikuperimin dhembrojtjen e plotë të mishngrënësve tëmëdhenj. Prania e këtyre kafshëveështë mëse e nevojshme jo vetëm sepsejanë një pasuri e biodiversitetit, poredhe pse tregojnë për një ekosistem tëshëndetshëm dhe në ekuilibër. Dukeqenë në majë të piramidave ekologjike,ariu, ujku dhe rrëqebulli janë një tregues

mjaft i rëndësishëm mjedisor dhe çdomasë e marrë për mbrojtjen apo ruajtjene tyre pasqyrohet dhe në nivele të tjeratë ekosistemit duke çuar nëpërmirësimin e gjendjes së tij.

Në Shqipëri, mishngrënësit emëdhenj nuk janë zhdukur kurrë dhevazhdojnë të jenë banorë të pyjeve tonaedhe sot. Por mendimi për ta ende nukka ndryshuar dhe gjendja e tyre ështëkritike. Edhe pse të mbrojtur nga ligjetshqiptare këto kafshë vazhdojnë tëpersekutohen në masë, pa asnjë kriterapo pengesë. Situata paraqitet tejet

alarmante sidomos për rrëqebullin,popullata e të cilit numëron jo mëshumë se 25 individë në gjithë territorine Shqipërisë. Rrëqebulli që jeton nëShqipëri, përveç të tjerave, bart vleratë mëdha ekologjike pasi konsiderohetsi një subspecie më vete (Lynx lynxmartinoi) i quajtur Rrëqebulli iBallkanit me përhapje vetëm nëBallkanin Jugperëndimor, kryesisht nëShqipëri dhe Maqedoni. Ariu dhe ujku,edhe pse më të shumtë në numër nuk

mund të quhen me fat, pasi me këtoritme që po vazhdon gjuetia epaligjshme dhe persekutimi i tyre,fundi duket i afërt.

Kohët e fundit është shfaqur njëinteresim i përgjithshëm nga shumëorganizata ndërkombëtare dhekombëtare për gjendjen emishngrënësve të mëdhenj në Shqipëri.Fokusi kryesor është rrëqebulli, i ciliështë dhe më i rrezikuari, por në planine përgjithshëm konsiderohen të tregrabitqarët. Tashmë ka filluar njëprojekt shumëpalësh për mbrojtjendhe rikuperimin e popullatës sërrëqebullit të Ballkanit. Në këtë nismëmarrin pjesë organizata ndërkombëtaresi Grupi Specialist i Maceve të Egra tëBotës (IUCN SSC/Cat SpecialistGroup), Organizata Zvicerane përMenaxhimin e Mishngrënësve tëMëdhenj (KORA), Fondi Evropianpër Trashëgiminë Natyrore(Euronatur) dhe Instituti Norvegjezpër Kërkimet Mjedisore (NINA). Nënivelin rajonal, implementuese tëprojektit do të jenë Shoqata përMbrojtjen dhe Ruajtjen e MjedisitNatyror në Shqipëri (PPNEA) dheShoqata Ekologjike Maqedonase(MES). Gjithashtu është ngritur njëQendër për Monitorimin eMishngrënësve të mëdhenj kubashkëpunojnë Shoqata për Mbrojtjendhe Ruajtjen e Mjedisit Natyror në

Shqipëri (PPNEA) dhe Shoqata përMbrojtjen e Shpendëve dhe Gjitarëvetë Shqipërisë (ASPBM). Këto nismapërbëjnë një hap të rëndësishëm drejtshpëtimit dhe ruajtjes sëmishngrënësve të mëdhenj e ardhmja etë cilëve gjendet në udhëkryq.

E megjithatë është e rëndësishmepërfshirja e sa me shumë organizataveqeveritare dhe jo qeveritare ne Shqipëri,sidomos bashkëpunimi me federatëne gjuetarëve për të eliminuar ose për teulur në nivele të pranueshme ndikimine gjuetisë se paligjshme kundrejt faunësse egër. Forcimi i mjeteve ligjore dhezbatimi i dispozitave ne kuadrin efaunës në përgjithësi dhe tëmishngrënësve të mëdhenj në veçanti,si dhe sensibilizimi i publikut të gjerë

si në zonat rurale dhe ato urbane do tëjepte një ndihmesë te madhe përçështjen.

Thirrja është e qartë: Shpëtimi ifaunës së egër është detyrim që kemindaj vetes dhe brezave të ardhshëm.

Mbrojtja e specieve të rralla përgjegjësi e të gjithëveSi “godulla e ushtarit” e gjithë Shqipëria

Mishngrënësit e mëdhenjAriu, ujku dhe rrëqebulli, miqtë tanë të ardhshëm apo armiqtë e përjetshëm?

Aleksandër Trajçe - PPNEAOlsi Qazimi - PPNEA

11

Shumë suedezë janë tëinteresuar për kultivimin eperimeve të tyre dhe shtimin eluleve nëpër shtëpitë private. Kynuk është një fenomen i ri edhepse arsyet përse njerëzit kultivojnëkopshtet e tyre ka ndryshuar ndërvite. Kultivimi në parcela të voglae ka burimin nga Gjermania. Kjopraktikë është shpërndarë edhe nëDanimarkë ku ndarja në kopshte tëvogla ishte vendosur në më shumëse 100 vite më parë. Qëllimi kryesorishte ti jepej mundësia për tëndryshuar mjedisin dhe ta bëjmëtë mundshëm që të konsumojnënga perimet e tyre vetjake .

Në 1985 kopshti i parë i ndarëme parcela të vogla ishte vendosurnë Malmo, në jug të Suedisë. Njëpolitikan lokal nga Stokholm ibëri kërkesë autoriteteve lokalepas vizitës në kopshtet gjermanedhe kopsht i parë i vendosur nëSuedi ishte ai i vitit 1904. Në tënjëjtën kohë kopshtet ishinvendosur në shumë pjesë tëSuedisë . Kur lufta e parë botërorefilloj kishte më shumë se 2000

kopshte të ndara në parcela nëStokholm. Në vitet 40-të, gjatëluftës kjo mënyrë e kultivimit u bëshumë e nevojshme pasi ushqiminë përgjithësi ishte i rrallë në atëkohë.

Në 15 vitet e fundit interesi nëmbjelljen e perimeve dhe shtimi iluleve si rezultat i ndërgjegjes rrethmjedisit i kombinuar me gjëra tëtjera u bë një dëshirë për të gjithë.Kjo do të thotë se interesi përkultivimin e asortimenteve tëndryshme në kopshte ka ardhur nërritje.

Një investigim i bërë nëUniversitetin Suedez të Bujqësisëka treguar se shumë njerëz të cilëtnuk kanë një kopsht sot mund tëbëhen të gatshëm të paguajnë njësasi lekësh për mundësinë e krijimittë kopshteve të ndara në parcela.

Federata e 26.000 kopshtarëveAnëtarët e kësaj federate janë

organizuar në 300 shoqëri lokale nëtë gjithë Suedinë.

Këto shoqëri e marrin tokënme qira nga autoritet lokale. Në

Stokholm dhe në shumë qytete atomund të shiten nëpërmjet këtyreshoqërive.

Për të mos lejuar çmimet epaarsyeshme shoqëritë kanëvendosur çmimet e këtyre shtëpivebazuar në disa formularë tëveçantë. Përmasat mesatare copetoke është ndërmjet 300 dhe 500m 2. Parlamenti suedez ka shprehur

qëndrimin e tij pozitiv kundrejtshpërndarjes dhe kultivimin eperimeve nga kopshtarët.

Zagreb, Kroaci –Një tjetër zonëe mbrojtur është krijuar në Kroacigjatë viteve në vazhdimi përkrahjessë punës nga WWF dhe njëshoqëri mjedisore.

Krijimi i Parkut Natyror tëLastovo-s, i vendosur në qendërtë arkipelagut Dalmacian nëjuglindje të Kroacisë në bregdetine Dubrovnikut, mbulon një zonëprej 200 km2. Në të rreth 60 km2 ështësipërfaqe toke e përbërë nga 44ishuj. Kënaqësia e një peizazhi tëshumëllojshëm, përfshinbiodiversitetin e veçantë detar,bimët endemike dhe specie të

Rafineritë e naftës, industria erëndë, bujqësia, përpunimi i plehutdhe industria e letrës janë aqproblematike sikurse edhe trajtimii ujërave të ndotur.

Për nga rëndësia këto janëproceset kryesore të prodhimit qëkontribuojnë në përcaktimin eburimit të ndotjes në detit Mesdhe.Këto të dhëna u mblodhën ngaProgrami i Kombeve të Bashkuarapër Mjedisin-Plani i Veprimit përMesdheun(UNEP/MAP). Tëdhënat e hartuara nga ky raportpërfshijnë 94 000 impiantebregdetare industriale në pellgunujor të Mesdheut. Shifrat usiguruan nga 21 shtete bregdetaretë Mesdheut mbështetur ngakonventa e Barcelonës, dukellogaritur impiantet industriale qëshkarkojnë ujërat e ndoturadrejtpërdrejt në mjedisin detar.

Sipas raportit, sasi të mëdhalëndësh ushqyese janë derdhur nëdet veçanërisht azot dhe fosfor qëmund të ndryshojnë ekosistemindelikat detar dhe shkaktojnëfenomenin e eutrofizimit të ujit.Këto industri janë gjithashtupërgjegjëse për shkarkimin në dettë kimikateve që mund të kenë

ndikim të dëmshëm në shëndetin enjeriut Për tu përmendur janëmetalet e rëndë (merkuri, kadmiumi,plumbi dhe zinku) ashtu sihidrokarburet , fenolet, nafta, graso. Është një hap i vogël nga uji tenjeriu : qëndrimi në prani tëmetaleve të rëndë mund të ndikojtek nervat , lëkurën dhe sistemin eriprodhimit ; hidrokarburet prekinsistemin imunitar; organokloridetmonitorohen nga BE sepse atomund të shkaktojnë çrregullimehormonale; fenolet në anën tjetërndikojnë negativisht tek gjëndratiroide dhe shkaktojnë sëmundje tëzemrës dhe kancer. Shumë prejkëtyre ndotësve janë akumuluar nëindet e peshqve dhe molusqeve nënjë sasi 10 herë më të lartë senormat e Organizatës Botërore eShëndetësisë.

Raporti Medpolit thotë serafineritë e naftës janë burimikryesor i ndotjes pasihidrokarburet përbëjnë (98.9%),fenolet (99.5%) dhe kadmium(42%), ndërsa industria e rëndëshkarkon më shumë zink(98.8%),vajra dhe graso (85%).Bujqësia është një nga kontribuesitmë të mëdhenj në lidhje me ndotjen

e shkaktuar nga fosfori( 94%)ndërsa ndotja më e madhe vjennga merkuri (98.8%), plumbi(42.2%) .

Rreziqet më të mëdha përshëndetin e njeriut vijnë ngagëlltitja e ushqimit në të cilin këtosubstanca toksike kanë akumuluardhe jo nga kontakti direkt me to ;në shëndetin e njeriut 70-95% esëmundjeve shkaktohen ngandotësit toksik me prejardhje ngakonsumimi i ushqimit detar tëndotur.

Metalet e rënda:merkuri në produktet edetit 20 herë më i lartë

se normat e lejuara

Të gjitha substancat kimike tëhedhura në ujrat bregdetar , metalete rëndë si kadmiumi, zinku , plumbidhe mërkuri janë shqetësues përshkak të efektit të tyre toksik tekafshët dhe bimët .Ato kanë njërezistencë ndaj degradimit dheakumulohen veçanërisht nëorganizmat detar dhjamor kështufuten në zinxhirin ushqimor dhendikojnë negativisht në shëndetine njeriut.

Merkuri është një substancëtoksike që në një përqëndrim të lartëmund të shkatërroj sistemin nervorsipas O.B.SH Raporti i Medpolitpër përqendrimin e mërkurit nëmullet të rritur me 1mg për peshëne peshqëve të kapur në brigjet eAfrikës së veriut Raportet eMEDPOL përcaktojnë sepërqëndrimi mullet (Mullusbarbatus) është më i lartë se 1mgnë peshqit që peshojnë 1gram tëkapur në bregdetin Afrikan tëveriut. Këto specie në detinTyrrnehan përmban 0.8 mg tëmërkurit ndërsa në Gulf të Lionitdhe në deti Egje ato përmbanin 0.2mg dhe më pak se 0.1 mg në kanaline Siçilisë Maksimumi i niveleve tëpërcaktuar nga O.B.SH janë 0.5 mg/kg i peshqve përveç disa specievesi levreku, peshku murg,.

Kadmiumi dhe komponentët etij mund të shkaktojnë kancer dheparashtrojnë shqetësim përshëndetin e njeriut, veçanërisht nëlidhje me veshkën dhe ndikimet etij tek kockat. AgjenciaNdërkombëtare për studime mbikancerin i klasifikon metalet e rëndësi kategoria e kancerogjenëve nëshëndet e njeriut. Kufijtë e

kadmiumi nga OBSH arrijnë midis0.05 deri 1mg. Të dhënat MEDPOLtregojnë se në detin Adriatikpërqendrimi i kadmiumi në indet epeshqve të butë ka pësuar një rritjendërmjet viteve 2000-2003 dukearritur 0.4-1.2 mg.

Të njëjtin ndikim ka dhe zinkupërqendrimi i të cilit në Mesdhe kapësuar rritje të konsiderueshme në20 vitet e fundit duke arritur nivele210mg/l në zonat bregdetare.Ekspozimi ndaj zinkut mund tëndikojë në shëndet tek gjaku,sistemi tretës, sytë, veshkat,mushkëri, pankreas, dhe sisteminriprodhues. Plumbi nga ana tjetërmund dëmtojë zhvillimin e trurit tekfëmijët dhe presionin e gjakut tektë rriturit në këtë mënyrë shfaqenprobleme të zemrës Gjithashtuështë klasifikuar nga IARC sikancerogjen i mundshëm teknjerëzit i përgjegjshëm përmushkëritë, stomakun dhe tumoretnë tru . Sasi të mëdha të plumbit tëakumuluara biologjikisht tekmidhjet e Mesdheut ka nevojë tëmonitorohen në mënyrë konstante.Normat e lejuara nga OBSH nëushqim varion nga 0.02-1 mg për 1kg produkte.

Suedi, si ruhet tradita e kopshteve shtëpiakëKopshtet e vogla të StokholmitAto ndihmojnë në zbukurimin

e qytetit dhe luajnë një rol tërëndësishëm në të .

Këto kopshte janë rritur nganjë kombinim i vendimeve politike, planeve të qytetit dhedevotshmërisë së kopshtarëve.Kopshtet janë të rëndësishëm përmjedisin e kryeqytetit . Ato

ndihmojnë ta bëjnë qytetin tëngrohtë dhe një vend më miqësor.

Ato janë të vlefshëm si përshoqërinë dhe bizneset private

Kopshtet janë vendosur nëvende ku nuk ta merr mëndja ,ndonjëherë të ndërtuara mekasolle në to , në brendësi të qytetitdhe në periferi.

Kopshtet janë mirëmbajturnëpërmjet këmbënguljes dheprodhimi i tyre është i veçantë:lule, fruta, dhe perime të çdo lloji .

Shumë nga kalimtarët kënaqenduke shëtitur rreth këtyrekopshteve; një mundësi për tëshijuar natyrën në qytet.

Parcelat e mbjella përbëjnëluajnë rol të rëndësishëm përfrymëmarrjen e kryeqytetit.

Federata kombëtare ekopshteve të vogla të kultivimittë perimeve në Danimarkë,Finlandë, Norvegji, dhe Suedipërbëjnë Federatën Nordike tëkëtyre kopshteve në të cilatkultivohen perime, fruta .

Suedia është pjesëtare e kësajfederate me më shumë se 3 milionëanëtarë në 15 shtete.

veçanta. Lastovo është i famshëmpër arkitekturën e shekullit 15 dhe16.

Parku në fjalë është zona e tetëe mbrojtur detare në Kroaci, dhe edyta për nga madhësia.

Në 2003 WWF dhe shoqata përnatyrën, mjedisin dhe zhvillimin eqëndrueshëm të Kroacisë eidentifikuan arkipelagun Lastov sinjë zonë me prioritet përkonservimin e bodiversitetitMesdhetar. “Parku i ri natyrës doti jap mundësi njerëzve që jetojnënë Lastovo të kujdesen përmjedisin e tyre, duke lejuar në këtëmënyrë që prona unike earkipelagut të mbrohet. Ndryshimitjetër është zhvillimi i një planimenaxhimi për parkun që do tëfokusohet në konservimin ezhvillimit ekonomik të komunitetit

lokal.Që nga fundi i luftës të dytë

botërore, afërsisht 50% eMesdheut ka humbur 460 000 kmgjatësi vije bregdetare ngaurbanizimi, kryesisht lidhur meturizmin.

Mesdheu është destinacionikryesor botëror i turistëve me njëllogaritje 350 milion pushues pritentë arrijnë në rajon gjatë vitit 2020.

Krijimi i Parkut natyror tëLastovo është një hap i madhpërpara duke mbrojtur këto vendetë futura të fundit të parajsës nëMesdhe. Ne po shohim përpara të

vazhdojmë të punojmë së bashkume SUNCE dhe vendimmarrës tëtjerë në mbrojtjen mjedisit tëMesdheut lindor për të mirën egjeneratës së ardhshme.

WWF beson që zona më e re embrojtur detare do të hap rrugënnë Mesdhe për të inkurajuaralternativat për turizmin dhe dukendaluar zhvillimet kryesore tëindustrisë dhe projektet endërtimeve të paligjshme. Kjoështë një mundësi për zhvilliminekonomik të komunitetit nëpërmjetturizmit të qëndrueshëm.

Kroacia shton zonat e mbrojtura detare

Mesdheu: Shtatë mëkatarët vdekjeprurës të industrisë

12

Adresa e redaksisë: Ish- klinika qeveritare, shkalla 3, kati IV, TiranëTel.: 04 234 851, Cel.: 068 21 82081 e-mail: [email protected]

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOKryeredaktore – Argetina TANUSHIGAZETARË: – Rezart LAHI

– Rovena TASHI – Indrit KODRAS

T A

F I

GRUPIMI “EKOLËVIZJA”• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Shkodër - Fatbardh Sokoli• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Tirane - Pranvera Bekteshi• Shoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana Shehu• Albaforest, Tirane, Mehmet Meta• Qendra Eden, Tirane - Merita Mansaku• Klubi Ekologjik, Krujë - Muharrem Goci• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Berat

- Genta Decolli• Lilium Albanicum, Librazhd - Ferit Hysa• Masmedia dhe Mjedisi - Xhemal Mato• Qendra për Komunikimin Elektronik, Tiranë – Ladi Balla• Qendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë - Haziz

Marku• Klubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet Mehmeti• Instituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron Deliu• Laguna e Kaltër, Orikum - Skënder Mejdiaj• Klubi Ekologjik, Librazhd - Naim Disani• Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec - Ruzhdi

Hymetllari• Milieukontakt Oost Europa, Tiranë - Valbona

Mazreku• Shoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira Mulla• Klubi Ekologjik, Tiranë - Fatos Xhemalaj• G&G Group, Tiranë - Sazan Guri• AULEDA, Vlorë – Hasan Hallko• Shoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, Lurë -

Ismail Hysa• Federata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë –

Themi Perri• Qendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore,

Tirane – Gani Moka• Klubi Ekologjik, Maliq – Myzafer Gjiriti• Shoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali Ndreka• Instituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të

Mjeksisë dhe Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – FlamurTartari

• Shoqata “Adriatiku”,Vlorë – Petrit Dërvishi• Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë Nika

Njoftim

Shkurt nga bota

Kuriozitete nga mjedisi• Këpushat janë insektet më të vjetra në planet, dhe

jetojnë në Tokë që prej 300 milionë vjetësh. Ato janë

shumë rezistente dhe mund të mbijetojnë 45 ditë pa

ngrënë dhe 15 ditë pa pirë. Ato janë ndër kafshët më të

shpejta, duke qenë në gjendje të ecin me shpejtësi 1 m/

sek. Kjo është ekuivalente me 150 km/orë për një njeri.

• Një plesht mund të kërcejë në një lartësi mbi 50 cm.

Në proporcion me njerëzit, kjo mund të barazohet me

një lartësi prej 1500 m për një njeri.

• Çdo vit gjenden rreth 1500 deri 2000 peshkaqenë tëngecur dhe zakonisht të ngordhur në rrjetat e vendosura

për mbrojtjen nga peshkaqenët në brigjet e Afrikës së

Jugut.

• Një karkalec mund të kërcejë 500 herë më shumë segjatësia e vetë.

• Ruajtja e specieve autoktone është absolutisht e

nevojshme. Në Amerikë kultivohen vetëm dy lloje

fasulesh dhe në Kanada 50% e grurit të kultivuar është

e një varieteti të vetëm. Në Europë, nga 145 lloje

bagëtish, 115 janë në rrezik zhdukjeje.

• Shumë specie peshkaqenësh kërcënohen nga

zhdukja. Lista përfshin kokëçekanët dhe peshkaqenët

blu, të cilët janë duke u zhdukur në një shkallë prej 50

000 kafshësh në vit, të zëna aksidentalisht në grepa në

brigjet e Havait.

• Peshkimi i merlucit me 70% midis 1968 dhe 1992, dhe

jo për shkak të rritjes së ndërgjegjësimit ekologjik por

Shkurt nga botaKINA SHKRIPËZON UJIN E DETIT

Në fund të vitit 2005 Kina shkripëzonte 120.000m3 ujë deti në ditë. Sipas planit të qeverisë nëpërdorimin e ujit të detit nga 2010 shkripëzimi do tëarrijë nga 800.000 m3 deri në 1 milion m3 dhedrejtpërdrejt përdorimi i ujit të detit do të arrijë 55miliardë m3 çdo vit. Shkripëzimi i ujit mund të ndihmojënë zvogëlimin e humbjeve të ujit në zonat bregdetare16-24%.

Një pengesë kryesore e zhvillimit të shkripëzimittë ujit të detit në Kinë është kostoja e lartë e këtijbiznesi. “Ndër të gjitha kostot që përfshihen nëshkripëzimin e ujit të detit, kostoja e energjisë llogaritettë jetë më shumë se gjysma e tyre. Ekspertët besojnëse është thelbësore të ulin çmimin e energjisë për tabërë shkripëzimin me leverdi ekonomike. Kina kavuajtur nga mungesa të theksuara të ujit gjatë vitevetë fundit . Norma e furnizimit me ujë për frymë është2.2 m3 rreth ¼ e mesatares botërore. Industritë kinezekanë humbur çdo vit 25 miliard US$ nga viti 2001-2005 .

ZHDUKJA E ALBATROSIT

Australi –Sipas WWF speciet e kafshëvegrabitqare po kërcënojnë albatrosin kokë-gri në

Takimi i VI i shoqatave organizohet ngaMilieukontakt– zyra për Tiranën ne bashkëpunimme grupimin Ekolevizja ne kuadër te projektit“Mbështetje për Lëvizjen Mjedisore Shqiptare”.Synimet e ketij takimi jane:

a) Te prezantoje punen e bere nga grupimiEkolevizja dhe fushatën “Gjelbërimi i ZgjedhjeveVendore”;

b) Te diskutoje rrugët per te vendosur mjedisinne axhenden e zgjedhjeve vendore, vjeshte 2006;

c) Te prezantoje dhe strategjinë eMilieukontaktit për te ardhmen;

Takimi eshte konceptuar shume nderveprues.Ne seancat plenare do te prezantohet logo dhemoto e fushates por edhe materiale te tjera tepergatitura nga grupi i eksperteve praneekolevizjes. Pjesa me e madhe e seancave janepune ne grupe per te gjeneruar sa me shume idedhe aktivitete per shoqatat ne mbeshtetje tefushates kombetare.

Per me shume informacion, si dhe per teterhequr formularet e rregjistrimit, ju lutemkontaktoni:

Valbona Mazreku Milieukontakt International Representative for

Albania Rr A.Frasheri, ish godina qeveritare Sh 3; Ap 4; Tirane Tel/fax (4) 234851

E-mail: [email protected] / [email protected]

Albatrosi kokë-gri

ishullin Macquari të Australisë duke rrezikuar zhdukjene tyre. Që nga 1980 numri i lepujve në listën etrashëgimisë botërore të ishullit, që ndodhet 1500 kmnë juglindje të Tasmanisë, është rritur 10 herë. Kjo kashkaktuar dëmtim të barit me gjemba karakteristik tëishullit dhe pjerrësisë në bregdet, të cilat sigurojnëstrehë dhe material për foletë e zogjve detar.

Sipas të dhënave, rritja e popullatës së minjve nëishull ndikon edhe në zhdukjen e zogjve të zgalemitnë foletë e tyre. Zgalemët blu janë po kërcënohenseriozisht në ishull sepse ato mund të shumohen vetëmtek shkëmbinjtë bregdetarë. Në përpjekje për tëshpëtuar albatrosin dhe zgalemin e kërcënuar, WWF-e Australisë po i kërkon qeverisë australiane dheTasmanisë të zbatojnë një program plotësishtçrrënjosësh të lepujve dhe minjve në fund të vitit 2006.

për shkak të dobësimit të gjendjes së rezervave të

peshkimit.

• Një kodër termitesh mund të arrijë një lartësi prej 9

metrash. Çdo koloni fillon me një çift termitesh që

kërkojnë një të plasaritur apo të carë për tu çiftuar. Ato

fillojnë të ndërtojnë mure prej druri të thërrmuar dhe

dheu të përziera me pështymë dhe jashtëqitje në mënyrëqë femra të lëshojë vezët. Prandaj termitet jetojnë në

zona ku ka shumë drurë të tharë dhe jashtëqitje dhe

kështu të ndërtojnë kolonitë e tyre, siç janë zonat pranë

kopeve të elefantëve.

• Merimanga më e madhe në botë mund të shkojë derinë 28 cm kur i ka këmbët e hapura, pra më e madhe se

një pjatancë.

• Ylli i detit ka një kapacitet shumë të madh për turigjeneruar. Kështu, nëse për ndonjë arsye, humbet një

krah, ai mund të rrisë një tjetër.

• Ka një kategori peshku me një strategji riprodhimi qësiguron vazhdueshmërinë e species. Në mungesë të

peshkut mashkull për tu çiftëzuar, femra më e madhe e

grupit pëson një ndryshim seksual, duke u kthyer në

mashkull, me aftësi të tillë që të prodhojë spermë për të

pllenuar vezët e femrave të tjera.

• Një delfin mund të kuptojë rreth 50 fjalë të njeriut.

Takimi i VI Kombëtar i OJFM-vembi “Gjelbërimin e Zgjedhjeve

Lokale”

9-10 dhjetor 2006, Hotel Mondial,ora 10.00.

Rovena TASHI