SERONEGATIV SPONDILOARTRITLAR Professor Rizamuhamedova M.Z.

SERONEGATIV SPONDILOARTRITLAR

Professor Rizamuhamedova M.Z.

«Davolash fakultetining fakultet va gospital terapiya, tibbii profilaktika fakultetining ichki kasalliklar kafedrasi»

GOSPITAL TERAPIYA V - kurs

Seronegativ spondiloartritlar (SNSA)

Ilgari revmatoid artritning seronegativ turiga mansub deb hisoblanib, HLA-B27 bilan bog’liq bo’lgan, kupilik klinik o’hshashliklar, ayniqsa eng muhimi dumg’aza-yonbosh bitishmalari zararlanishi hamda ushbu jarayonlarga nasliy moyillikning mavjudligi hususiyatlariga ega kasalliklar guruhidir

SNSA tasnifi (Moll.J. 1987) Ankilozlovchi spondiloartrit – Behterev

kasalligi Psoriatik artrit Enteropatik artritlar Kron, Uipl

kasalliklarida, nospesifik yarali kolit Yuvenil surunkali artrit Reyter kasalligi/sindrom O’tkir oldingi uveit

SNSA tashhis mezonlari (Armor et al., 1995)

KLINIK YOKI ANAMNESTIK BELGILARI Bel sohasidagi tungi og’riqlar va ertalabki karahtlik – 1 ball. asimmetrk oligoartrit – 2 ball. Yonbosh sohasidagi utib ketuvchi og’riqlar – 2 ball. Qo’l va oyoq barmoqlarining sosiskasimon uzgarishi – 2 ball. Talalgiya va boshqa entezopatiyalar – 2 ball. Irit - 2 ball. Gonokokkli bulmagan uretrit yoki servisit artrit boshlanishdan

1oy oldin - 1 ball. artrit boshlanishdan oldin diareya – 1 ball. Hozirda yoki anamnezda psoriaz yoki balanit surunkali

enterokolit – 2 ball

SNSA tashhis mezonlari (Armor et al., 1995)

RENTGENOLOGIK BELGILARI SAKROILEIT/ ikki tomonlama II yoki III-IV bosqich – 3 ball.

GENETIK HUSUSIYATLARI Qarindoshlarida HLA-B 27 bo’lishi, anamnezida

spondilit, Reyter sindromi, psoriaz, uveit, surunkali kolit – 2 ball

DAVO MUOLAJALARIGA SEZGIRLIGI Kasallik erta qaytalanganda YAQNV qabul

qilgandan keyin 48 soat ichida og’riq kamayishi yoki stabillashishi – 1 ball.

12 mezon bo’yicha ballar yig’indisi 6 ga teng va undan yuqori bo’lsa kasallik ishonchli hisoblanadi

Spondiloartropatiyalarning umumiy belgilari (Wollheim. 1993)

Ileosakral bitishmalarning patologik jarayonga qo’shilishi

Entezopatiyalar oyoqlarda asimmetrik periferik artrit oila a’zolarida SNSa guruhiga kiruvchi

kasalliklardan birining mavjudligi Teri, ko’z, ichak, urogenital traktda bo’g’imdan

tashqari belgilarning namoyon bo’lishi Revmatoid omilga manfiy reaksiya HLA-B27 bilan bog’liqlik

Ankilozlovchi spondiloartrit tashhis mezonlari (Simpozium VOZ, Rim 1963)

Bel-dumg’aza sohasida 3 oydan ortiq davom etuvchi va dam olgandan so’ng o’tib ketmaydigan og’riq va karahtlik

Ko'krak qafasida og’riq va rigidlik Umurtqa bel sohasida harakat cheklanganligi Ko’krak qafasi nafas ekskursiyasining

cheklanganligi Irit va uning asoratlari Ikki tomonlama sakroileitning rentgenologik belgilari

(II-IV bosqichlar)

BEHTEREVkasalliginingtarqalganligi

AS li bemorlar

0,5-2%

HLA-B27 antigenining uchrashiumumii populyasiya

7-8%

Behterev kasalligida

90-95%

bemorlar qarindoshlarida

20-30%

AS kechishi tasnifi Sekin avj oluvchi Sekin avj oluvchi, quzish davrlari bilan Tez avj oluvchi – qisqa vaqt ichida to’liq

ankilo’zga olib keladi Septik varianti, o’tkir boshlanishi, ko’p terlash,

qaltirash, isitmalash, visseritlarning erta boshlanishi, ECHTning 50-60 mm/soat va undan yuqori bo’lishi bilan harakterlanadi.

ASning klinik-laborator ko’rsatkichlar bilan bog’liq faollik darajalari

minimal –umurtqa va qo’l-oyoq- lar bo’g’imlarida bir oz ertalabki karahtlik va og’riq,

ECHT – 20 mm/soatgacha, SRo + o’rtacha – umurtqa va qo’l-oyoqlar bo’g’imlarida

doimiy og’riq, bir necha soat davom etuvchi ertalabki karahtlik, ECHT – 40 mm/soatgacha, SRo ++

ifodalangan – umurtqa va qo’l-oyoqlar bo’gimlarida doimiy kuchli og’riq, bo’gimlarda ekssudativ o’zgarishlar, subfebril temperatura, kun bo’yi davom etuvchi karahtlik, ECHT – 40 mm/soat dan yuqori, SRo +++

Funksional etishmovchilik darajalari

I – daraja: Umurtqa fiziologik egriliklarining o’zgarishi, umurtqa va bo’gimlarda harakat cheklanganligi

II – daraja: Umurtqa va bo’gimlarda harakatning keskin cheklanganligi natijasida bemor kasbini o’zgartirishga majbur bo’ladi

III – daraja: Mehnat qobiliyatining butunlay yuqolishiga olib keluvchi umurtqa hamma bo’limlari va tos-son bo’gimlarining ankilozi yoki o’z-o’ziga hizmat qila olmaslik

AS klinik kAS klinik ko’o’rinishirinishi

SimptomlariSimptomlari AA’’zolar zararlanishizolar zararlanishi

umurtumurtqqa poa pog’g’onasionasi bbo’o’ilab oilab og’g’ririqq

EErtalabki krtalabki karahtlik, arahtlik, hharakat cheklanishiarakat cheklanishi«s«so’o’rovchi» pozasi rovchi» pozasi

shakllanishishakllanishi

umurtumurtqqalararo balararo bo’go’gimlar,imlar,tos-son va elka tos-son va elka bbo’go’gimlarimlari, i,

bazan boshka periferikbazan boshka periferikbbo’go’gimlarimlar zararlanishi zararlanishi

kko'o'zlar zararlanishizlar zararlanishi(oldingi uevit)(oldingi uevit)

YuYurak zararlanishirak zararlanishibuirak zararlanishibuirak zararlanishi

(ikkilamchi amioloidoz(ikkilamchi amioloidoz

Ankilozlovchi spondilo-artritda bemorning “so’rovchi” holati

Sakroileitning rentgenologik belgilari

Ankilozlovchi spondilo-artritda umurtqa pogonasida-

gi rentgeno-logik o’zgarishlar

AS da davolash dasturi

rejim YAQNVni qo'llash sulfasalazin bilan davolash. spazmga qarshi miorelaksasiyalovchi

davo SHJT, massaj, fizioterapevtik davo sanator-kurort davo

Reaktiv artritlar ( ReA )bo'g'imlarning «steril» kasalliklari bo'lib, bo'g'imdan tashqaridagi infeksiyaga javob tarzida rivojlanadi va bo'g'imdan kasallikka sabab bo'lganligi tahmin qilingan omilni ajratib olish mumkin bo'lmaidi. keiingi vaqtda ReA lar guruhiga faqat siydik yo'llari va jinsiy yullar, hamda ichak infeksiyasi bilan bog'liq va gistomuvofiqlik antigeni HLA-B27 bilan assosiasiyalanadigan, seronegativ spondiloartropatiyalar razryadiga kiritilgan kasalliklarni kiritishga bo'lgan tendensiya kuzatilmokda.

TASNIFIEtiologiyasiga ko'ra ReAlarning 2 guruhi

farqlanadi:

urogenital (qo'zg'atuvchisi: hlamidiyalar, ureaplazma)

enterokolitik (qo'zg'atuvchisi : iersiniyalar, shigellalar, salmonellalar)

TARQALGANLIGI

RAMN revmatologiya instituti ma’lumotlariga ko’ra ReA barcha revmatik kasalliklarning 10-14% ini tashkil qiladi. Ulardan 50-75% ReA ning urogen etiologiyali turiga to’g’ri keladi.

UzR Respublika revmatologiya markazi ma’lumotlariga ko’ra revmatik kasalliklar bilan murojaat qilgan bemorlar 1998 y – 20%, 2003 yilda 24% ni tashkil qilgan

Reaktiv artritlar kelib chiqishida infeksiya va genetik moyillikka katta ahamiyat beriladi.

70-80% hollarda urogen artritlar hlamidiy infeksiyasi bilan bog’liq

10-20% bemorlarda Ureaplasma urealyticum aniqlanishi mumkin

ayni vaqtda 10-20% bemorlarda infeksion omilni aniqlab bo’lmaydi

KECHISHI BO’YICHA:

O’tkir (birlamchi bo’gim hujumi 6 oygacha)

Cho’zilgan (1 yilgacha); surunkali (1 yildan); residivlanuvchi (kasallikning 6 oydan kam

bo’lmagan remissiyasidan keyin bo’gim huruji rivojlanishi)

KLINIKA. bo'g'im zararlanishi uretrit yoki diareya ko'z zararlanishi (kon’yuktivit, irit) oyoq panjasi barmoqlarining sosiskasimon

defigurasiyasi tovon sohasidagi og'riq va shish qonda revmatoid faktorning yo'qligi HLA-B-27 ning borligi tovon shporalarning rentgenologik belgilari rentgenologik bir tomonlama sakroileit

POSTENTEROKOLITIK REAKTIV ARTRIT DIAGNOSTIKASI.

epidemiologik anamnez kaprologik tekshirish javoblari sinovial suyuqlikda spesifik antitanalarni

aniqlash bo'g'im sindromi

UROGENITAL REAKTIV ARTITLARNI ANIQLASHDA QUYIDAGI BELGILAR AHAMIYATGA EGA

siydik-tanosil tizimi infeksiyasi bilan artrit orasidagi hronologik bog'liqlik

navqiron yoshdagi bemorlarda artrit rivojlanishi ko'pincha oyoq bo'g'imlarining zararlanishi va ularning nosimmetrik bo'lishi enteropatiya

tovon bursitlari 80-90% hollarda uretra surtmasidan hlamidiy

yoki ureaplazma aniqlanishi.

DAVOLASH antibakterial davo (antibiotiklar) nosteroid yallig'lanishga qarshi vositalar mahalliy davo sifatida gohida bo’g’im

ichiga kenalog yoki diprospan fizioterapiya, massaj kasallik faolligi

kamayganda san-kurort davo

Psoriaz – eng ko’p tarqalgan teri kasalliklaridan biri

Turli tadqiqotlar natijalariga ko’ra psoriaz ning aholi o’rtasida tarqalishi 1-3% (o’rtacha 2,5%) ni tashkil etadi, jinsi, irqi va geografik o’rniga bog’liq bo’lmaydi. Dermatologik bemorlarning 5% ini psoriaz bilan hastalanganlar tashkil etadi. Psoriaz bilan hastalangan bemorlarning 10-15% ini 10 yoshgacha bo’lgan bolalar tashkil etgani holda psoriaz simptomlar o’rtacha 28 yoshda paydo bo’ladi. Psoriatik artrit asorat sifatida 6-10% bemorlarda kuzatiladi.

PA 5 klinik shakli farqlanadi

Assimetrik oligoartrit Distal va falangalararo bo’gimlar artriti Simmetrik revmatoidsimon artrit Destruktiv artrit Psoriatik spondiloartrit

Psoriazli bemorlarda bo’gim sindromining tashhis mezonlariQo’l va oyoq panjalari distal va falangalararo bo’gimlari zararlanishi. Bir barmoqning uchta bo’gimi bir vaqtda zararlanishi. oyoq panjalari barmoqlarining patologik jarayonga erta qushilishi. Talalgiya. Terida psoriatik toshmalar yoki tirnoqlar zararlanishi. Qarindoshlarida psoriaz aniqlanishi. Revmatoid omil aniqlanmasligi. osteoliza. Sakroileit.Paravertebral ossifikasiyalar rivojlanishi. .