SEMINARSKI_Teorije Opravdanosti Poreza1

PORESKA I BUDŽETSKA KONTROLA I REVIZIJA

-Teorije opravdanja poreza –

Student: Profesor:

„Porez je davanje u novcu koje država ubire od pojedinaca na osnovu svog suvereniteta, bez direktne protivnaknade, a u cilju pokrivanja javnih tereta.“ (Gaston Jeze – Žez)

„Porez je onaj dio imetka koji svaki građanin daje državi, stoga da drugi dio sigurno može posjedovati.“ (Monteskije)

„Porezi su finansijski instrumenti pomoču kojih država i niže društveno - političke zajednice prisvajaju dio nacionalnoh dohotka za finansiranje svojih potreba i zadataka, te za ostvarivanje zajedničkih političkih, ekonomskih, socijalnih i drugih ciljeva.“ (Miroslav Miša Petrović)

Zajedničke karakteristike poreza su:• obavezna davanja,• nema direktne protivnaknade,• davanja su bespovratna,• davanja iz viška proizvoda ili imovine,• utvrđeni od strane države,• redovno se naplaćuju u novcu, itd.

Starije teorije smatraju da „porezi nisu ništa drugo do cijena koju državljani pristaju da plate da bi u razmjenu dobili i usluge od države, ili porez je dio koji svaki građanin daje državi od svog imanja da bi mu ona sačuvala ostatak imovine“.

Novije teorije polaze od stanovišta da država ima svoje zadatke i funkcije koje izvršava u korist i za potrebe građana. Za izvršavanje tih zadataka, državi su potrebna finansijska sredstva, koja može obezbijediti u manjoj ili večoj mjeri od svojih građana. Dakle, država postoji radi građana. Stoga i postoji opravdanje da građani putem poreza obezbjeđuju sredstva za nejno postojanje.

Teorije o opravdanosti poreza:

teorija sile, teorija cijene (teorija osiguranja i teorija uživanja)teorija ugovora , teorija reprodukcije poreza,organska teorija, savremena teorija,socijalistička teorija o opravdanju poreza, itd.

- Teorija sile ili teorija jačeg predstavlja jednu od najstarijih teorija

- Vladajuća teorija u starom, a donekle i u srednjem vijeku(robovlasnička i feudalna država)

- Na plaćanje poreza bili si obavezni pokoreni narodi, kao i neravnopravni članovi zajednice, lišeni prava da sudjeluju u odlučivanju te obaveze. Iz te obaveze, kao argumentum a contrario, tj. razloga suprotnosti, proizilazi stajalište da poreze ne plaća slobodno stanovništvo, jer je porez smatran, kao što smo več naveli, manifestacijom potčinjenosti.

Teorijom ugovora opravdalo se ubiranje poreza od slobodnog stanovništva države ranog srednjeg vijeka.

Pristanak staleža determinisan je ugovorom u kojem je utvrđeno sljedeče: a) ukupni iznos poreza,b) dio koji otpada na pojedine staleže, c) način naplate, d) garancija da će ubrani iznos stvarno i biti upotrijebljeni za namjenu za

koju su odobreni, e) vrijeme prestanka obveze na njihovo plaćanje.

- poreska obaveza stanovništva prema državi predstavlja određenu ugovornu obavezu

Zagovornici teorije cijene tumačili su da poreze treba smatrati cijenom, odnosno naknadom koja se na načelu do ut des (dajem da daš; ja tebi, ti meni; uslugu za protuuslugu) plaća državi za usluge koje ona čini.

Između države i pojedinca, uspostavljen je ekvivalentan odnos: - država nudi (prodaje) usluge, koje porezni obveznik kupuje za cijenu koja je

izražena porezom;

Antonio De Niti De Marco (1850 -1943) - teorija osiguranja i teorija uživanja.

TEORIJA OSIGURANJA – osnivač Monteskijepravda oporezivanje kao cijenu koju poreski obveznici plaćaju državi za usluge koje

im ona pruža osiguravajući njihovu imovinu i ličnu bezbjednost, a visina te naknade

utvrđuje se u zavisnosti od veličine imovine i broja članova domaćinstva

TEORIJA UŽIVANJA Opravdanje za plaćanje poreza ova teorija vidi u tome što država, štiteći

spoljne granice obezbjeđuje spoljnu bezbjednost zemlje, a održavajući unutrašnji red i

mir omogućava poreskim obveznicima da nesmetano uživaju svoju imovinu i dohodak

koji ostvaruju.

Oni koji imaju veću imovinu i ostvaruju veći dohodak, treba da plate i veći porez. Ovakav

stav pristalica ove teorije značio je i zalaganje za progresivno oporezivanje.

Teorija reporodukcije poreza polazi od ekonomskog stanovišta.

Nastala je u drugoj polovini XIX vijeka, kada počinju da se javljaju sve veće poteškoće i ispoljavaju protivurečnosti kapitalističkog društva.

Pobornici ove teorije na čelu sa Adolfom Wagnerom zapažaju da se razvoj kapitalizma

kreće u pravcu jačanja države i njenih ekonomskih funkcija. Ta nova uloga države,

posebno u ekonomskoj sferi, dovela je do nastanka teorije pravdanja oporezivanja

koja je poznata kao teorija o reprodukciji poreza.

Značaj ove teorije:- porezi nemaju isključivo fiskalni karakter- njima se ne vrše samo fiskalne funkcije i fiskalni ciljevi, već se porezima

mogu ostvarivati i neki drugi - vanfiskalni ciljevi

Država je socijalni organizam, a članovi zajednice (poreski obveznici) njeni organi.

Mijerilo poreske dužnosti je ekonomska snaga.

Osnova poreza ne može biti cijena javnih usluga, vec ekonomska snaga svakog pojedinog

građanina;

Prema nekim teoretičarima, organska teorija o opravdanju oporezivanja bila je tridesetih

godina vladajuća teorija.

- odgovornost države za privredna kretanja, - za privredni razvoj, - za dinamiku privrednog razvoja, - jednom riječi, za državni intervencionizam.

Porezi i poreska politika dovode se u vezu sa:

- akumulacijom kapitala, - sa kretanjem agregatne tražnje, - sa dinamikom investicija, - sa stepenom zaposlenosti, - sa kretanjem cijena, - sa izvozom i uvozom robe, itd.

- Socijalisti-utopisti smatrali su poreze nepotrebnim;

- Marks je u porezima vidio ekonomsku bit kapitalističke države;

- Teoretičari u socijalističkim državama su isticali obavezu plaćanja poreza kao građansku dužnost svakog pojedinca;

- Plaćanjem poreza ostvaruju se brojni zadaci od opšteg društvenog interesa