Sem03

2012 Spring Ethics and Information Technology, Lecture 3

● •Байгууллагын ёс зүйн асуудал ■ •Нэгдмэл байдал ■ •Бизнесийн ёс зүй ■ •Байгууллагын дотоодын болон хувь хүний мэдээллийн аюулгүй

байдал ● •Ажил хэргийн ёс зүй● •Байгууллагын ёс зүйн асуудлын жишээнээс (Real-to-Life Examples of

Complex Ethical Dilemmas)

Хичээлийн агуулга


1. Байгууллагын ёс зүйн асуудал

Байгууллага нь хөгжихийн хирээр нийгмийн баялгийн тодорхой хэсгийг бий болгож байдаг. Мөн ихэнхи байгууллага нь өөрийн хувьцаа эзэмшигчдийн шаардлагыг биелүүлэхийн төлөө ажилладаг. Иимээс ёс зүйн алдаа гаргахгүйн тулд дараахи асуудлуудыг хэрэгжүүлэхэд анхаардаг. Үүнд:

● •Ажилтан бүр байгууллагын тодорхойлсон зорилгод итгэж үнэмшиж, түүний төлөө гэсэн зүтгэлтэй, нэгдмэл ажиллах

● •Ёс зүйн хэм хэмжээний дагуу ажиллаж, түүнийг ам, ажлын зөрүүгүй байдлаар хангах


Байгууллагын ёс зүйн асуудал

● •Бидний нэгэн адил өөрийн ажилтнууд, нийлүүлэгчид болон хэрэглэгчдийн төлөө гэсэн зорилготой ажиллах

● •Хамгийн тэргүүний байхын төлөө ажиллах● •Ажилтан бүрийн хариуцлагыг тогтоож ажиллах● •Үйл ажиллагааны олон хувилбарыг авч үздэг байх● •Баримтад тулгуурласан, зарчимд үндэслэсэн шийдвэр гаргаж байх


Нэгдмэл байдал чухал болох нь

Integrity is used to refer to people who act in ways that are consistent with their own code of principles.

● • You often reflect on your principles when you consider what you “ought” to do in different situations.



Бизнесийн ертөнц дэх ёс зүйн асуудал

Бизнесийн ертөнцийг улам нарийн түвэгтэй болгож байгаа хүчин зүйлүүд:● –Байгууллагын үйл ажиллагааны цар хүрээ тэлж корпораци болж

байгаа нь● –Байгууллага хоорондын харилцаа, хамтын ажиллагаа хил хязгаарт

захирагдахгүй өргөжиж байгаа нь● –Эрсдэл нь цаг хугацааны тухайн эгшинд байгууллагад нөлөөлж буй

сөрөг хүчин зүйл болж байгаа нь



Корпорацийн ёс зүйг хөгжүүлэх

● •Корпорацийн ёс зүйн ажилтныг томилох● •Захирлуудын зөвлөлөөр ёс зүйн стандартуудыг тогтоох● •Дээрхи ёс зүйн стандартуудыг нарийвчлан нйитээр дагаж

мөрдөх кодуудыг тодорхойлох● •Хөндлөнгийн аудитийг ажиллуулах● •Ажилтнуудыг ёс зүйн сургалтанд хамруулах● •Ёс зүйн шалгуур үзүүлэлтээс ажилтны цалин урамшууллын

системд оруулж тооцох



Яагаад бизнесийн ёс зүйн асуудал чухал болж байна вэ?

● •Байгууллага болон корпорацийн ажилтнуудыг хууль бус үйлдлээс хамгаалах

● •Байгууллагын тогтвортой үйл ажиллагааг хангах● •Сайн бизнес (Good Business) явуулах● •Хүсээгүй тунхаглал, ил тод байдлаас зайлсхийх● •Хамт олны таатай уур амьсгалыг бүрдүүлэх



Ёс зүйн зарим асуудлаас

● •Авилга (Bribes) гэдэг нь өөрийн бизнест давуу тал олж авахын тулд төрийн, бизнесийн байгууллагад эсвэл хувь хүнд мөнгө юмуу эд зүйлс өгөхийг хэлнэ.

● •Бэлэг (Gifts) гэдэг нь аль нэг байгууллагад эсвэл хэн нэгэнд баярласнаа илэрхийлж эсвэл сайн сайхныг хүсэж байгаагаа нийтэд зарлан мөнгө, эд зүйлс өгөхийг хэлнэ.



Байгууллагын дотоодын болон хувь хүний мэдээлэл

● •Мэдээллийн технологи, түүний бидэнд үзүүлж болох сөрөг нөлөө

● •“Нууц албаны ажилтан харж байгаа шүү”● •Хэрэглэгчдийн мэдээллийн аюулгүй байдал● •Дотоодын болон хувийн мэдээллийн бусад эрсдэл● •Хувийн нууцыг хамгаалах: Боловсрол, Технологи, Зах зээл● •Хувийн нууцыг хамгаалах: Хууль, дүрмүүд



Хэрэглэгчийн мэдээллийн аюулгүй байдал

Хэрэглэгчийн талаар дараахи мэдээллийг цуглуулдаг. Үүнд: ● –Баталгаат хугацааны карт● –Худалдсан бараа, үйлчилгээний тухай мэдээлэл● –Гишүүнчлэлийн жагсаалт● –Вэбийн бүртгэл● –Хаягийн өөрчлөлтийн бүртгэл● –…




● •Хэрэглэгчийн тухай мэдээлэл, түүний хэрэглээ, хуваарилалтыг хязгаарлах:

○ –Хэрэглэгчид өөрсдийн хувийн мэдээллийг ямар түвшинд хэрэглэх вэ гэдгийг хязгаарлах үзүүлэлтүүдийг тогтоож чаддаг

○ –Зарим мэдээлэл нь хуулиар хориглосон зүйл агуулсан байдаг. ○ –Зарим мэдээлэл нь хувийн нууцыг хамгаалсан хуулийг зөрчсөн

байдаг




● •Зах зээлийн шинжилгээ, судалгаа○ –Эцсийн хэрэглэгчийн жагсаалт гаргах○ –Алсын зайн маркетинг○ –Өгөгдлийн уурхай○ –Вэб сурталчилгаа○ –…




● •Хадгаламж зээлийн хоршоод (Credit Bureaus)○ –Хэрэглэгчийн мэдээллийг өөр зорилгоор ашиглах○ –Хэрэглэгчийн зээлийн эрсдэлийг нэмэгдүүлэх

● •Төрийн зохицуулалт шаарддаг.○ –Fair Credit Reporting Act○ –Self regulated by privacy principles



Ёс зүйтэй байгууллага(a Highly Ethical Organization )

Mark Pastin, 1. 1.Хувьцаа эзэмшигчдээ өөрийн байгууллагын дээдлэх ёстой өмч гэж

үздэг ерөнхий зарчимтай, ингэснээр тэдэнтэй энгийн найрсаг харьцаа үүсгэж чаддаг.

2. 2.Бусдын эрх ашгийг өөрийн эрх ашигтай эн тэнцүү авч үздэг үндсэн зарчимтай, ингэснээр нэр хүндтэй байж чаддаг.

3. 3.Хувь хүн бүр өөрөө өөрийнхөө өмнө үүрэг хариуцлага хүлээнэ гэсэн зарчимтай. Энэ нь тэдний ухамсрыг дээшлүүлж, үүрэг хариуцлагыг бусдаас эсвэл байгууллагаас хайхгүй гэсэн утгатай.

4. 4.Ажилтан бүр, өөрийн гүйцэтгэж буй ажил нь байгууллагын хувьд өндөр хүлээлттэй, зорилготой хийгдэж байгаа, бусад ажилтай хэрхэн холбоотой болох тухай мэдэж ойлгосон байх


Doug Wallace, 1. 1.Байгууллагын эрмэлзэл, зорилго, зорилтууд нь нийт ажилтанд ил

тод, ойлгомжтой байх 2. 2.Тодорхой хугацааны дараа байгууллагын дээд удирдлагуудаас дээр

дэвшүүлсэн эрмэлзэл, зорилго, зорилтууд нь хэрхэн амжилттай биелэгдэж байгаа тухай тайлагнадаг байх

3. 3.Нэгдэж ажилласны амжилт, үр дүнгээр урамшуулдаг байх 4. 4.Байгууллагын бодлого, өдөр тутмын үйл ажиллагаа нь дэвшүүлсэн

эрмэлзлэлээс урган гарсан, логик дараалалтай байх, түүнээс биш холимог мессеж байдлаар ажиллахгүй байх

5. 5.Удирдлагын шийдвэр бүр нь ёс зүйн хэм хэмжээнд хийгдсэн болохыг тодотгох, ойлгомжтой байх

6. 6.Хувьцаа эзэмшигчидтэйгээ нэг санаа зорилготой ажиллах.

Ёс зүйтэй байгууллага(a Highly Ethical Organization )


Ёс зүйн шийдэл гаргахад анхаарах асуудлууд

● •Аль болох бодит баримтанд үндэслэх● •Байгууллагын удирдлага, хувьцаа эзэмшигчдийн санаа бодлыг

сонсох● •Өөрийн гаргах шийдлийн үр дагаврыг бодолцох● •Ёс зүйн боломжит бүхий л зарчим, дүрэм журмыг харьцуулж

жигнэх● •Тэдгээрээс сонголт хийх● •Үр дагаврыг бодох

Байгууллагын ёс зүйн асуудлууд


2. Ажил хэргийн ёс зүй


Ажил хэргийн ёс зүй

● •Олон хүн, олон тохиолдлыг авч үзэх ● •Ажлын байран дээр ямар зүйл зөв эсвэл буруу болохыг мэдэх, зөв үйлийг

хийх● •Бүтээгдэхүүн болон ажил үйлчилгээний бүтээмжийг нэмэгдүүлэх ба

хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашиг, сонирхлыг хангахын төлөө байх ● •Ажлын байран дээр удирдлага болон ажилтнууд хэрхэн ажиллах нь зөв

зүйтэй болох тухай мэдрэмжийг хэлнэ. ● •Ажил хэргийн ёс зүй нь удирдлага болон менежерүүдэд эрсдэл, үл

ойлголцох явдлаас хэрэгтэй цагт нь зайлсхийхэд туслахаас гадна бусад олон давуу талыг бий болгодог.


Нийгмийн бүхий л нөөцийг ашигладагийнх нь хувьд бизнесийн салбарынханд, тэдний ажилтнуудад нийгмийн зүгээс дараахи өндөр хүлээлтүүдийг тавьдаг.

● •нийгмийн баялгийг бүтээх, санхүүгийн болон бүтээгдэхүүн, ажил үйлчилгээгээр хангах,

● •ядуурал, гэмт хэрэг, байгал орчны хамгаалал, олон нийтийн эрүүл мэнд, боловсролын түвшинг нэмэгдүүлэх, хүний эрхийг хангах зэргээр нийгмийн олон асуудалд эерэг нөлөө үзүүлэх



Байгууллагын ёс зүйн хөтөлбөр

1. 1.Нийгмийн харилцааг хөгжүүлэх2. 2.Ажилтнуудаас ёс зүйн зөв шийдэл гаргахад туслах3. 3.Ажилтнуудыг багаар ажиллах, илүү хүчтэй ажиллах,

бүтээмжийг нэмэгдүүлэхэд нөлөөлөх4. 4.Ажилтнуудын тооны өсөлт, тэдний ухамсрыг нэмэгдүүлэхэд

туслах5. 5.Байгууллагын бодлого чиглэл хуулийн хүрээнд явагдаж байгааг

нотлоход туслах нэг ёсны даатгалын бодлоготой ижил төстэй байх.



Байгууллагын ёс зүйн хөтөлбөр

● •6. Гэмт хэргийн шинжтэй үйлдлүүдээс сэргийлэх, харин бага хэмжээний буруу үйлдлийг торгуулиар хязгаарлахад туслах

● •7. Байгууллагын стратегийн болон чанарын менежментийн асуудлуудыг холбож анхаарах, ингэснээр ажилтнуудын ёс зүйн мэдлэгийн ач тусыг нэмэгдүүлэх

● •8. Хөндлөнгийн бусад байгууллага, хэрэглэгчдийн төсөөллийг нэмэгдүүлэхэд түлхэц үзүүлэх

● •9. Ёс зүйн хөтөлбөрийг боловсронгуй болгох● •10. <Хамгийн сүүлийнх – хамгийн чухал > гэсэн зарчмыг баримтлах



1. 1.Orient new employees to the organization's ethics program during new-employee orientation.

2. 2.Review the ethics management program in management training experiences. 3. 3.Involving staff in review of codes is strong ethics training. 4. 4.Involving staff in review of policies (ethics and personnel policies) is strong ethics

training. 5. 5.One of the strongest forms of ethics training is practice in resolving complex ethical

dilemmas. Have staff use any of the three ethical-dilemma-resolution methods 6. 6.Include ethical performance as a dimension in performance appraisals. 7. 7.The best ethics trainer: "We start our training even in our job ads," then adds, "but the

best trainer is the behavior of our leaders." 8. 8.Give all staff a copy of this free "Complete Guide to Ethics Management."

Байгууллагын ёс зүйн хөтөлбөр: шинэ ажилтны сургалтанд анхаарах асуудлууд



Харилцааны тухай● •Албан

○ –Харилцаж холбоотой ажиллах (тушаал, захирамж, гуйлт, мэдэгдэл)■ •Хандаж буй байдал (нээлттэй, дөлсөн, хаалттай байх) ■ •Бие, хуруу, гарны хөдөлгөөн■ •Зан байдал ■ •Харааны өөрчлөлт

○ –Идэвхтэй ажиллах (хамтрах, өрсөлдөх)○ –Мэдэрч ажиллах (бие биенээ ойлгож ажиллах)

● •Албан бус



Харилцааны тухай

Харилцааны 4 ялгаатай зай байдаг:● •Ойр дотнын: 0 - 0,5 метр.

○ –Гэр бүлийн хүмүүсийн харилцаа ● •Хувийн: 0,5 - 1,2 метр.

○ –Ихэвчлэн найз хоорондын харилцаа ; ● •Албаны буюу нийгмийн: 1,2 - 3,7 метр.

○ –Ажил хэргийн хүмүүсийн ажил хэргийн яриа, уулзалт; ● •Олон нийтийн: 3,7 –оос дээш метр. ● •Олон нийтийн хурал, цуглааны өмнө гарч үг хэлэх



3. Байгууллагын ёс зүйн асуудлын жишээнээс Real-to-Life Examples of Complex

Ethical Dilemmas


"A customer (or client) asked for a product (or service) from us today. After telling him our price, he said he couldn't afford it. I know he could get it cheaper from a competitor. Should I tell him about the competitor -- or let him go without getting what he needs? What should I do?"

Өрсөлдөгчийнхөө тухай ярихаасаа урд танай өөрийн бүтээгдэхүүний тухай, яагаад илүү үнэтэй байгаа тухай тайлбар өгөх

Байгууллагын ёс зүйн асуудлын жишээнээс


· "Our company prides itself on its merit-based pay system. One of my employees has done a tremendous job all year, so he deserves strong recognition. However, he's already paid at the top of the salary range for his job grade and our company has too many people in the grade above him, so we can't promote him. What should I do?"

Байгууллагын удирдлагад хэн нэг нь мэдэгдсэнээс удирдлага өөрөө мэдэрч шийдвэр гаргах нь илүү үр дүнтэй.



· "Our company prides itself on hiring minorities. One Asian candidate fully fits the job requirements for our open position. However, we're concerned that our customers won't understand his limited command of the English language. What should I do?"

Ажлын байрны шаардлага хангасан гэж үзэхдээ шинэ ажилтан нь байгууллагын бусад ажилтнуудад хүндрэл учруулах эсэх тухай байгууллагын удирдлага нь тооцож шийдвэрээ гаргах нь зүйтэй.



· "My top software designer suddenly refused to use our e-mail system. He explained to me that, as a Christian, he could not use a product built by a company that provided benefits to the partners of homosexual employees. He'd basically cut himself off from our team, creating a major obstacle to our product development. What should I do?"

Байгууллагын зорилгыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа тохиолдолд цаашид хамтран ажиллах ажил хэрэгч, эвсэг уур амьсгалыг хадгалахад хүндрэл учирна.



· "My boss told me that one of my employees is among several others to be laid off soon, and that I'm not to tell my employee yet or he might tell the whole organization which would soon be in an uproar. Meanwhile, I heard from my employee that he plans to buy braces for his daughter and a new carpet for his house. What should I do?"

Байгууллагад ёс зүйн хөтөлбөр байхгүй, эсвэл хөтөлбөртэй ч түүндээ удирдлага нь асуудлыг ийм тохиолдолд хэрхэн шийдэх тухай тусгаагүй учир …



· "My computer operator told me he'd noticed several personal letters printed from a computer that I was responsible to manage. While we had no specific policies then against personal use of company facilities, I was concerned. I approached the letter writer to discuss the situation. She told me she'd written the letters on her own time to practice using our word processor. What should I do?"

Санаа зовохгүй байж болно. Учир нь тэр эмэгтэй хувь хүний нууцад халдсан учир буруутай.



· "A fellow employee told me that he plans to quit the company in two months and start a new job which has been guaranteed to him. Meanwhile, my boss told me that he wasn't going to give me a new opportunity in our company because he was going to give it to my fellow employee now. What should I do?"

Удирдлагадаа юу ч хэлэх шаардлагагүй, зөвхөн хүлээх л хэрэгтэй.
