00 Sarrera Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak HAUR ETA LEHEN HEZKUNTZA
0000
Sarrera
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunakMugikortasun segururako hezkuntza-programazioakhaur eta lehen hezkuntza
Introducción
Competencias para la seguridad, competencias para la vidaProgramaciones de educación para la movilidad seguraeduCaCIón InfantIl y PrImarIa
00 Introducción 01 El espacio seguro 02 Exploro mi ciudad 03 Solos/as por la calle 04 Yo también soy responsable 05 En bici, usa tu cabeza 06 Yo elijo 07 ¡A conducir! 08 Reunión de madres y padres (1) 09 Reunión de madres y padres (2)
00 Sarrera 01 Espazio segurua 02 Hiria esploratuko dut 03 Bakarrik, kalean barrena 04 Nire ardura ere bada 05 Bizikletaz, erabil ezazu burua 06 Neuk aukeratzen dut 07 Gidatzera! 08 Gurasoen bilera (1) 09 Gurasoen bilera (2)
Edición: 1.ª, noviembre 2011
Tirada: 1.500 ejemplares
© Administración de la Comunidad Autónoma del País Vasco Departamento de Interior
Internet: www.euskadi.net
Edita: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco Donostia-San Sebastián, 1 - 01010 Vitoria-Gasteiz
Autores: M.ª Jesús Iturralde Arriaga, Martín Gil Osoro, Francesc Esteban i Amat, Brenda Pina León, Letizia di Bartolomeo y Anna D’Aniello
Coordinación: M.ª Jesús Iturralde Arriaga y Martín Gil Osoro
Diseño e ilustraciones: Tiktak Multimedia S.L.
Material audiovisual: Imago S.L.
Impresión: Sacal
ISBN: 978-84-457-3222-9
Depósito Legal: VI 817-2011
Esta publicación ha sido impresa en Cyclus Print, papel 100% reciclado y cuenta, entre otras, con los siguientes certificados: Angel Azul, Cisne Nórdico, Etiqueta Ecológica Europea, ISO 14001 y EMAS. Más información: http://www.cyclus.dk
Argitaraldia: 1.a., 2111ko azaroa
Ale-kopurua: 1.500 ale
© Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioa Herrizaingo Saila
Internet: www.euskadi.net
Argitaratzailea: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco Donostia-San Sebastián, 1 - 01010 Vitoria-Gasteiz
Egileak: M.ª Jesús Iturralde Arriaga, Martín Gil Osoro, Francesc Esteban i Amat, Brenda Pina León, Letizia di Bartolomeo eta Anna D’Aniello
Koordinazioa: M.ª Jesús Iturralde Arriaga eta Martín Gil Osoro
Diseinua eta irudiak: Tiktak Multimedia S.L.
Itzulpena: Aixe S.L.
Ikus-entzunezko materiala: Imago S.L.
Inprimatzea: Sacal
ISBN: 978-84-457-3222-9
Lege-gordailua: VI 817-2011
Lan hau Cyclus Printen argitaratu da, papera % 100 birziklatua da, eta besteak beste ziurtagiri hauek ditu: Aingeru Urdina, Iparraldeko Beltxarga, Etiketa Ekologiko Europarra, ISO 14001 eta EMAS. Informazio gehiago hemen: http://www.cyclus.dk
Un registro bibliográfico de esta obra puede consultarse en el catálogo de la Biblioteca General del Gobierno Vasco: http://www.euskadi.net/ejgvbiblioteka
Lan honen bibliografia-erregistroa Eusko Jaurlaritzako Liburutegi Nagusiaren katalogoan aurki daiteke: http://www.euskadi.net/ejgvbiblioteka
Competencias para la seguridad, competencias para la vidaProgramaciones de educación para la movilidad seguraeduCaCIón InfantIl y PrImarIa
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunakMugikortasun segururako hezkuntza-programazioakhaur eta lehen hezkuntza
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioakHAUR ETA LEHEN HEZKUNTZA
Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia
Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco
Vitoria-Gasteiz, 2011
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 3
Aurkezpena 4
I Sarrera 5
II Zer dira gaitasunak? Zer da gaitasunen araberako prestakuntza? 7
III Nola aukeratu programazioa? 10
IV Nola erabili eskuliburu hau? 11
V Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera 17 Arreta 17 Zaurgarritasunaren eta arriskuaren kontzientzia 20 Ingurunearen azterketa 23 Taldeko presioarekiko erresistentzia 26 Egokitzapena eta malgutasuna 29 Neure burua eta nire emozioak kudeatzea 32 Bideari lotutako egoeretan estresa kudeatzea 35
Aurkibidea
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak4
Aldaketarako tresna
Espazio publikoari erabilerarik hoberena ematea da gure gizartearen dema handienetako bat. Espazio hori hobetzeko, beharrezkoa da –beste hainbat neurriren artean– mugikortasuna hobetzea. Herritarrak geroz eta jakitunago dira behar horretaz; hala, bada, politika koherenteak eskatzen dituzte, mugikortasun iraungarri, osasungarri eta seguruagoko eredu baterantz bideratutako politikak.
Mugikortasun horretarako, noraezekoak dira hainbat eratako aldaketak. Hori lortzeko, gure esku dugu gizabanakoa eta gizataldeak eraldatzeko tresnarik hoberena: hezkuntza.
Horiek horrela, aldaketaren aldeko gure apustua da mugikortasun segururako hezkuntza. Mugikortasun segururako hezkuntza garatzea istripu-arriskua duen gizatalderen bat dagoen eremu guztiei dagokie, dela aisialdian, dela ikastetxeetan, dela lantokietan. Mugikortasun segururako hezkuntza ezartzeak berekin dakar gizarte-garapeneko prozesu bat. Zenbat eta sentiberatze-, inplikazio- eta ardura-maila handiagoa duten gizarte-eragileek, orduan eta eraginkorragoa izango da garapen hori.
Aspaldi honetan, Euskadin bide-kultura berri baterantz ari gara jotzen. Horren adibide ditugu
edozein profesionalentzat eginak dira. Programazio hauek guztiek helburu bat bera dute: bakoitzaren barruan gogoeta eragitea, mugikortasuna egiaz segurua izan dadin.
Lerro hauetatik gonbita luzatzen diet, hezkuntzan eta prestakuntzan dihardutenei, mugikortasun seguruaren deman parte har dezaten. Horretarako, programazio hauek eskaintzen dizkiegu.Uste osoa dut programazio hauek erabiltzeak guztiona den espazio publikoa hobetzen lagunduko duela.
Aurkezpena
Amparo López Antelo
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 5
Irakasle agurgarria:
Ahalegin eta ilusio handiz zuretzat egin dugun dokumentua duzu esku artean. Tresna hau lagungarri izango zaizu ikasleekin heriotza goiztiarraren prebentzioa lantzeko, ziur.
Astelehenero, hedabideetan jakitera ematen dira errepidean hildako pertsonen zifrak. Datu horiek estatistika hutsa baino askoz gehiago dira. Izan ere, datu horien atzean tragedia pertsonal gogorrak daude, eta halakoen aurrean ezin gara hotz izan, eta ez dugu hotz izan behar.
Gure hezkuntza-sistemak onartzen du maiz zailtasunak izaten direla ikasgelan bide-hezkuntza lantzeko, beharbada beste eduki batzuek hezkuntza-praxian egiten duten presioa dela-eta.
berriz ikusten dugu gizakiaren hutsegiteek zerikusia dutela istripu gehienetan. Egia da, azken urteotan, nabarmen egin duela behera gure errepideetan hildakoen kopuruak. Nolanahi ere, heriotza gehiegi dira oraindik, eta onartezinak dira gure gizartean.
irakastea. Guk bide-hezkuntzari eman diogun ikuspegiak pertsonak eta prebentzioa ditu ardatz, eta arriskua dagoen eta pertsonek erabakiak hartu behar dituzten bestelako prebentzio-arloetara ere heda daiteke (etxeko istripuak, drogen eta alkoholaren gehiegizko kontsumoa, eta abar).
Arriskua bizitzako alderdi gehienetan dago: kalea zeharkatzean, azterketa baterako nola eta zenbat ikasi erabakitzean, hipoteka eskatzean… Horregatik jarri diogu izenburu hau argitalpe-nari: Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak.
-lburu du, gainera, behar bezain orokor eta transferigarri izatea, kausa berberak dituzten bes-telako arazoak konpontzen lagundu ahal izateko. Gure ikuspegia honako argitalpen honetan zehaztu da: Mugikortasun segururako hezkuntza. Gaitasunen gida 1.
Urteen joanean, ikuspegi horrek funtzionatzen duela egiztatu ahal izan dugu, gauzatu dugun eredu pedagogikoari esker. Izan ere, eredu pedagogiko horrek pertsonak ditu ardatz, eta aukera ematen du pertsonen emozioak aztertzeko, taldearekin libreki elkarrekintzan aritzeko, eta pertsonari bere autonomia eta erantzukizuna garatzen laguntzen dio. Argitalpen horretan zehaztutako gaitasunen eta Euskal Autonomia Erkidegoko Oinarrizko Hezkuntzako eta Batxilergoko curriculumean ezarritako gaitasunen artean, korrelazio argia dagoela ikusiko duzu:
«Oinarrizko Hezkuntzak, batik bat, goi-mailako ikasketak egiteko behar den prestakuntza eskaintzeari eta ikasleei ikasketa horiek egiteko behar diren ezagutzak helarazteari eman izan dio garrantzia, eta ez dio hainbeste erreparatu helduen bizitzarako garatu behar diren gaitasun pertsonalak, sozialak eta lan-arlokoak lantzeari eta bizitza osoan ikasteko behar diren oinarriak prestatzeari» 2.
SarreraI
1 Herrizaingo Saila (2008). Mugikortasun segururako hezkuntza. Gaitasunen gida. Vitoria-Gasteiz: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia.
2 Euskal Autonomia Erkidegoko Oinarrizko Hezkuntzaren curriculuma sortu eta ezartzeko dekretuko (175/2007 Dekretua) III. eran-skinean xedatua. Gerora, 97/2010 Dekretuak du dekretu hori.
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak6
3 Euskal Autonomia Erkidegoan Batxilergoko curriculuma sortu eta ezartzen duen 23/2009 Dekretua (122/2010 Dekretuak aldatua).
«Batxilergoko ikasleek lortu behar dituzten gaitasunak lagungarri dira pertsona gisa garatzeko, biztanle aktiboak izateko, helduaroan sartzeko eta bizitza osoko irakaskuntza garatzeko»3.
Dokumentu honetan, argi eta garbi gaitasunen ikuspegitik diseinatutako programazioak aurki-tuko dituzu. Programazioetan sartu diren jardueretan, parte-hartzaileen aurretiko ideiak abia-puntu hartuta, ikasketa berriak eta beren errealitaterako berariazkoak izango diren aplikazioak proposatu dira.
Sartu ditugun jardueretako batzuen sorburua, azken urteotan Euskadin eta Katalunian egindako bide-hezkuntzako monitoreen ikastaroak dira. Beste batzuk, berriz, Servei Català de Trànsit zer-bitzuak argitaratutako bi dokumentutan daude bilduta: Programar des de la GEMS (2005) eta Programar des de la GEMS-2 (2008). Lerro hauetatik, gure esker ona agertu nahi diegu, eskuza-baltasunez lagundu digutelako.
Espero dugu material hau erabilgarri izango zaizula hezkuntza-eginkizunerako, eta lagungarri izango dela parte-hartzaileen segurtasuna hobetzeko. Dena den, jakin behar duzu programazio hauek, guretzat, bizirik daudela, ez daudela bukatuta. Horregatik, atsegin handiz hartuko ditugu zure iradokizunak: proposamen hau hobetzen lagunduko digute, ezbairik gabe. Eskerrik asko, aldez aurretik.
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 7
Zer dira gaitasunak?Zer da gaitasunen araberako prestakuntza?
4 Herrizaingo Saila (2008). Mugikortasun segururako hezkuntza. Gaitasunen gida. Vitoria-Gasteiz: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia.
Gizartea aldatzen ari da, eta bideko segurtasun-gabeziarekiko erakutsi duen kezka da aldaketa
kopurua murriztu da. Hala ere, murrizketa hori benetan erabatekoa izan dadin lan egin behar dugu.Horretarako, arauak aldatzea eta horren ondoriozko zigor-ezartzeak ez dira nahikoa; batez ere, bide-kultura aldatu behar da, eta norberaren zein besteen segurtasuna guztiek balioets dezaten lortu behar da.Baina... non ikas dezakegu pertsona seguruak izaten? Soilik bizitzako lehen urteetan ikasi behar dugu, ala bizitzako etapa guztietan? Mugikortasun segururako hezkuntza. Gaitasunen gida4
dokumentuak zalantza horiek argitzen lagunduko digu. Dokumentu hau ikerketa- eta parte hartzezko ekintza-prozesu baten bidez egin da, eta prestakuntza-eredu bat eskaintzen die mugikortasun segururako hezkuntza-programak egin nahi dituztenei. Dokumentuan hezkuntza-ibilbide osoa zehaztu da, eta honako galdera hauei erantzutea du helburu: zer, nola eta noiz hezi mugikortasun seguruan.Erantzukizuna, autonomia eta prebentzioa; hiru balio horiek dira hezkuntza-ibilbidearen oinarri, eta horiek bideratzen dute ibilbidea.
da: eredu berari jarraitzen dioten eta elkarren artean lotuta dauden jokabideen multzoa (ezagutzak, trebetasunak eta jarrerak integratzearen emaitza). Jokabide horiek berekin dakarte ekintza arrakastatsu bat egitea testuinguru zehatz batean; orain lantzen ari garenari dagokionez, bideetan.
oinarrizkoa eta zeharkakoa (arreta); bi, pertsonaren kanpoko alderdiei lotuak (zaurgarritasunareneta arriskuaren kontzientzia eta ingurunearen azterketa); bi, aldaketa-prozesuekin zerikusia dutenak (taldeko presioarekiko erresistentzia eta egokitzapena eta malgutasuna); eta beste bi, pertsonaren barneko prozesuei lotuak (neure burua eta nire emozioak kudeatzea eta bideari lotutako egoeretan estresa kudeatzea).
Zaurgarritasunaren eta arriskuaren kontzientzia
Taldeko presioarekiko erresistentzia
Neure burua eta nire emozioak kudeatzea
Ingurunearen azterketa
Arreta
Kanpokoalderdiak
Aldaketariloturiko
alderdiak
Barnekoalderdiak
Egokitzapena eta malgutasuna
Bideari lotutako egoeretan estresa kudeatzea
PREBENTZIOA
ERANTZUKIZUNA AUTONOMIA
II
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak8
egiten duena deskribatzen du, eta zenbait osagarrik ekintza argitzen dute. Laburpena esaldi bat izango da, eta xedetzat izango du gaitasunaren elementu nagusia galdera moduan laburbiltzea.
Arreta
Zaurgarritasunaren eta arriskuaren kontzientzia
Ingurunearen azterketa
Taldeko presioarekiko erresistentzia
Egokitzapena eta malgutasuna
Neure burua eta nire emozioak kudeatzea
Bideari lotutako egoeretan estresa kudeatzea
Egoera arriskutsuei aurrea hartzeko behar bezalako kontzentrazio-maila egokia erakustea, ernetasun-maila egoeraren arabera egokituta.
Mantentzen al dut nahikoa arreta-maila eta areagotzen al dut arrisku handiagoa izateko aukerak hautematen ditudanean?
Mugikortasunari lotutako egoeretan jasan daitekeen edo besteri egin dakiekeen kaltea edo kaltearen probabilitatea kontuan izatea.
Balioztatzen al ditut bideko nire egintzen ondorioak arrisku-terminoetan?
Inguruneari buruzko beharrezko informazioa modu interaktiboan aztertzea eta egoeretako bat balioestea aukerarik seguruena hartuta.
Nire erantzunak egokiak al dira inguratzen nauen ingurunerako?
Norbere irizpidearen arabera jardutea eta besteen eragina balioestea, norbere eta gainerakoen segurtasuna hobetsita.
Benetan nik erabakitzen al dut?
Bideko egoera ezberdinei erantzun desberdinak ematea, norbere edo testuinguruaren beharren arabera, horrek dakarren aldaketa onartuta.
Erraz egokitzen al naiz aldaketetara, barruko aldaketetara nahiz bide-testuin-guruaren aldaketetara?
Norbere barne-egoera aztertzea, horrek dakartzan arriskuak balioztatzea, eta arrisku horiek minimizatze aldera jardutea.
Jabetzen al naiz nola nagoen eta zer sentitzen dudan une honetan?
Presiopeko egoera iraunkorrak edo estimulu adierazgarri kopuru handiegia kontrolatzeko eta gainditzeko baliabideak izatea.
Konturatzen al naiz egoerak gainditu egingo nauela? Presio-egoera arriskua areagotu gabe mantentzeko gai al naiz?
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 9
-har baitira. Hezkuntza-ibilbidean bost maila bereizi dira gaitasun bakoitzeko. Maila bakoitza, bilakaeraren ikuspegitik, hurrengo maila baino txikiagoa eta aurreko maila baino handiagoa da. Maila horiek ezarri izanak ez du esan nahi pertsona guztiak ezinbestean gaitasunaren goren maila irits daitezkeenik edo iritsi behar direnik. Hirugarren mailan dauden pertsonak «gai» izan daitezke, mugikortasun seguruaren ikuspegitik.
Halaber, dokumentuak bost adin-tartetan banatu du hezkuntza-ibilbidea: 3-8 urte bitartekoak, 8-14 urte bitartekoak, 14-25 urte bitartekoak, helduak eta adinekoak. Funtsezkoa da ulertzea ezarritako adinak orientatzeko baino ez direla, eta ez dagoela korrelazio zuzenik gaitasun-mai-len eta adin-tarteen artean. Hala ere, adin jakin batean parte-hartzaileak, aurreikusitakoaren ara-bera, zein mailatan izango diren zehazteak hezitzailearen lana erraz dezake.
GAITASUNAADIN-TARTEAK
3-8 8-14 14-25 helduak adinekoak
Arreta
N1 N1 N1N2 N2N3 N3 N3 N3
N4 N4 N4N5 N5
Zaurgarritasunareneta arriskuaren kontzientzia
N1 N1N2 N2N3 N3 N3 N3
N4 N4 N4N5 N5
Ingurunearenazterketa
N1 N1N2 N2
N3 N3 N3N4 N4 N4
N5 N5
Taldekopresioarekikoerresistentzia
N1 N1N2 N2
N3 N3 N3N4 N4 N4
N5 N5
Egokitzapena eta malgutasuna
N1 N1 N1N2 N2 N2
N3 N3 N3N4 N4N5 N5
Neure burua eta nire emozioak kudeatzea
N1 N1 N1 N1N2 N2 N2 N2
N3 N3 N3N4 N4N5 N5
Bideari lotutako egoeretan estresa kudeatzea
N1 N1 N1N2 N2 N2
N3 N3N4N5
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak10
Nola aukeratu programazioa?Hainbat irizpide erabil daitezke abiapuntu, programazioa aukeratzeko. Esate baterako, programazioa aukera daiteke landu nahi den gaitasunaren arabera, berariazko eduki baten arabera edo prestakuntza-ekintza egingo duten pertsonen adinaren arabera.
Aukera horietako edozein da baliozko. Hala ere, lehendabiziko ikuspegia proposatzea izan da jarraitu dugun logika, prestakuntza jasoko duten pertsonen adina abiapuntu hartuta.
Prestakuntza emango diozun taldea hartu eta adin-talde baten barruan jar dezazun iradokitzen dizugu. Mugikortasun segururako hezkuntza. Gaitasunen gida5 dokumentuan bost adin-bloke ezarri dira: 3-8urte bitartekoak, 8-14urte bitartekoak, 14-25urte bitartekoak, helduak eta adinekoak. Bloke horien bitartean dauden adineko parte-hartzaileen taldea baduzu, zuk zeuk erabaki beharko duzu zein den taldearen garapen-mailari hobekien egokitzen zaion programazioa. Beraz, hasiera batean talde horri ez dagokion adin-bloke bateko programazioa aukera dezakezu, egoki bada.
Aukeratzeko era bat programazioak gain-gainetik aztertzea da. Programazioetan,Programazioaren erabilgarritasuna izeneko atala irakur dezazun gomendatzen dizugu. Atal horri esker, programazio bakoitzak zertarako balio duen jakingo duzu oro har, bai eta programazioak zer helburu orokor duen ere.
Halaber, erabilgarri izan dakizuke Tartean diren gaitasunak atala ere. Atal horrek aukera emango dizu jakiteko ea programazioak landutako gaitasunen batean goragoko maila izatea eskatzen duen ala ez.
Programazio bakoitza sakonago ulertuko duzu baldin Edukiak, gaitasunen arabera atala aztertzen baduzu.
Programazioak erabiltzeko beste modu bat ere badago: gaiari bereziki gaitasunen aldetik begiratzen diona. Alegia, V. atalera jo dezakezu (Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera), eta han eduki jakin bat zein programaziotan landu den ikusteko aukera izango duzu.
III
5 Herrizaingo Saila (2008). Mugikortasun segururako hezkuntza. Gaitasunen gida. Vitoria-Gasteiz: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia.
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 11
Nola erabili eskuliburu hau?Eskuetan duzun dokumentuan hainbat adin-talderentzako programazioak bildu dira, eta askotariko gaitasunak eta gaitasun-mailak landuko dira.
Hona hemen programazio bakoitzaren eskema:
1– Informazio orokorra
IV
Norentzat
10 – 14 urte bitarteko haurrentzat
Denboraren banaketa
1. saioa: 1 ordu eta 30 min. 2. saioa: 1 ordu eta 30 min. 3. saioa: 3 ordu. = 6 ordu.
Programazioaren erabilgarritasuna
Herri askotan, adin horretako haurrek bizikleta erabil dezakete ohiko garraiobidetzat, etxetik ikastetxera joateko edo toki batetik bestera lekualdatzeko, motordun ibilgailuak
Bizikletaz ibiltzen garenean ere, bestelako ibilgailuen gidariei (ziklomotor-, motozikleta-, auto-gidariei, besteak beste) eskatzen zaien errespetu eta zuhurtzia bera izan behar
arriskutsuagoa izan daiteke, gidaria ez baitago beste ibilgailuetakoak bezain babestuta. Programazio honen xedea da bizikletaren erabiltzaileei laguntzea gogoeta egin dezaten zirkulazio-arauez eta lekualdaketetan autoprebentzioko portaerak sartzearen onuraz.
Tartean diren gaitasunak
Gaitasunak Maila
Arreta 2-3
Ingurunearen azterketa 2
Egokitzapena eta malgutasuna 2
Gidatzera!1 2 3edukiak, gaitasunenarabera helburuak etaeskema orokorrainformazioorokorra
Informazio orokorra
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 1
Programazioaren menua(«Informazio orokorra» atalean gaude)
Prestakuntza hartuko duen taldearen ezaugarriak eta berezko arriskuak deskribatzen dira, eta programazioaren beharra eta komenientzia
Programazioaren izenburua
Parte hartuko duen taldeak programazioa egin eta gero lortuko duela espero den gaitasun-maila
Programazioan landuko diren gaitasunen izena
Prestakuntzaren hartzaile izango den taldea(Adinak gutxi gorabeherakoak dira)
Saio-kopuruaSaio bakoitzaren iraupenaIraupena, guztira
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak12
2– Edukiak
Gidatzera!1 2 3helburuak etaeskema orokorrainformazioorokorra edukiak, gaitasunenarabera
Egokitzapena eta malgutasuna Mugikortasun-egoera desberdinetara egokitzen saiatzen da, bere segurtasuna
zaintzeko.
- Arretaren oinarrizko funtzionamendua
- Informazioaren hautaketa
- Arreta hautakorraren kontzeptua- Arreta banatuaren kontzeptua- Arretaren aktibazio-mailak
Informazioak eta kontzeptuak
- Arauaren kontzeptua- Bide-arauek mugikortasun
segururako beharrezkoa den gizarte-adostasun gisa duten erabilera.
- Alde segurua / ez segurua kontzeptua
- Araua pertsona arteko akordio eta jarraitu beharreko irizpide gisa.
- Bideko segurtasun-gabezian eragina duten elementuak.
- Gidarientzako oinarrizko arauak eta seinaleak
- Nahi gabe hartu dituen ohiturak
- Bide-segurtasunarekin zerikusia duten estimulu garrantzitsuak bereiztea
Trebetasunak
- Arauak errespetatuz eta arauak errespetatu gabe izan daitezkeen ondorioak alderatzea
- Behatzeko ahalmena- Estimulu ugari aldi berean
horien aurrean bizkor erantzuteko gai izatea
- Gidariei zuzendutako oinarrizko
- Norberaren mugak eta guztia kontrolatzea ezinezkoa dela onartzea.
- Adi egon beharra eta arreta mantendu beharra balioestea.
- Erantzukizuna: bide-portaeran etengabeko zaintza behar duela jabetzea
- Guztia kontrolatzea ezinezkoa dela onartzea
Balioak eta jarrerak
- Behaketa: adi egotea- Arauenganako errespetua, gizarte-
adostasun gisa, eta gainerakoen segurtasunarenganako errespetua.
- Errespetua- Autonomia- Zuhurtzia- Araua adostasun sozial gisa
onartzea
ArretaBadaki zein garrantzitsua den arreta mugikortasun seguruan.
Ingurunearen azterketa Bide-ingurunea aztertzen du, elementu ezberdinak aintzat hartuz, eta aukera
ezberdinen artean erabakitzeko gai da, bere buruaren segurtasuna balioetsiz.
Edukiak, gaitasunen arabera
Arretaren kalitatea aitortzen du, mugikortasun segurua mantentzeko.
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak2
Programazioan landuko diren edukiak, gaitasun bakoitzaren eta gaitasun-maila bakoitzaren arabera.
Hiru zutabetan daude banatuta: informazioak eta kontzeptuak; trebetasunak; balioak eta jarrerak.
Edukiak dokumentu honetatik aukeratu dira: Mugikortasun segururako hezkuntza. Konpetentzien gida.
Programazioaren menua(«Edukiak, gaitasunen arabera» atalean gaude)
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 13
3– Eskema orokorra
Programazioaren eskema orokorra
1. saioa Ni neu gidari 1 ordu eta 30 min.
1.1. jarduera Zer da gidari ona izatea? Ideia-jasa eta elkarrizketa gidatua: 15’
1.2. jarduera Zer dakigu zirkulazio-arauez? Ezagutza eta jarrerei buruzko galdetegia eta taldeko lana: 35’
1.3. jarduera Arauak ulertzen ditut Taldeko eztabaida eta elkarrizketa gidatua: 40’
2. saioa Nire bidea aukeratuko dut 1 ordu eta 30 min.
2.1. jarduera Nondik ibiliko naiz? Kasuen azterketak eta taldeko eztabaida: 30’
2.2. jarduera Bote eragin pilotari Jolasa eta eztabaida gidatua: 30’
2.3. jarduera Aintzat har dezagun arriskua Ariketa talde txikietan: 30’
3. saioa Ibilaldia bizikletaz 3 ordu
3.1. jarduera Ibilaldia bizikletaz Irteera, ikastetxe ingurura 180’
Gidatzera!
Programazioaren helburu orokorrak
tatzea, eta niretzat zein gainerako pertsonentzat erabaki seguruak hartzeko beharra ere esperimentatzea.
1 2 3edukiak, gaitasunenaraberainformazioorokorra helburuak etaeskema orokorra
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 3
Programazioarenhelburu orokorra edo helburu orokorrak azaltzen ditu.
Programazioaren labur-pen orokorra da. Saioei, saioetako jarduerei, metodoei eta gutxi gorabeherako iraupenari buruzko informazioa dakar.
Saio bakoitza egitean, komenigarria da, oro har, ezarritako jardueren ordenari jarraitzea.
Programazioaren menua(«Helburuak eta eskema orokorra» atalean gaude)
Irteera, ikastetxe ingurura
Jarduera horretarako, barneko zein kanpoko langileen laguntza beharko da. Parte-hartzaileek ibilaldia egingo dute bizikletaz, edo irteera auzora, inguruaren ezaugarrien arabera, eta erabilgarri diren baliabide pertsonalak eta denbora kontuan hartuta. Eskola-elkarteak gutxieneko baldintzak ezarri behar ditu, bizikletaz egingo duten ibilaldia era seguruan eta eraginkorrean egin dadin.
Gidatzera!1 2 3edukiak, gaitasunenarabera helburuak etaeskema orokorrainformazioorokorra
Ibilaldia bizikletaz 3 ordu
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak14
4
Ideia-jasa eta elkarrizketa g
idatua
Hezitzaileak ea dagoenek
o nagusi izateko gogorik
duten ala ez galdetuko d
ie neska-
mutilei. Orobat, pertsonek
nagusi egiten direnean z
er irabazten duten galdet
uko die.
Parte-hartzaileen ikuspunt
uak entzungo ditu, eta h
aien baieztapenak baliatuk
o ditu
nagusi izateak dituen aba
ntailetako bat gidatu aha
l izatea dela esateko. Eran
tzunak
arbelean idatz daitezke.
Era berean, beraien ustez
gidatzea erraza ala zaila d
en galdetuko die, eta saia
tu behar
du guztien artean adoste
n ondo gidatzeko gauza a
sko izan behar dela kontu
an eta,
beraz, ez dela erraza.
Hori abiapuntutzat hartut
a, eztabaida egingo dute
taldean, gidatzeak berekin
dakarren
erantzukizunaren ingurua
n. Ea gidatzen dakiten er
e galdetuko die. Ziurrenik
, ezetz
erantzungo dute. Hori ba
liatuz, hezitzaileak taldea
bideratuko du ondoriozt
a dezan
bizikletaz ibiltzen garenea
n ere gidatzen dugula; e
ta, hain zuzen ere, oinez
ibiltzen
garenean ere, gidatzen dug
ula.
Hezitzaileak parte-hartzaile
ei galdetuko die ea, beren
ustez, zerk egiten duen p
ertsona
bat gidari on.
Hezitzaileak txartel bakoitz
ean erantzun bat apuntatu
ko du, eta arbelean zintzil
ikatuko
ditu. Lana azkarrago egite a
ldera, zenbait pertsonari la
guntza eska diezaieke.
Gidatzera!1 2 3
edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazioorokorra
Zer da gidari ona izatea?
15 minutu
4– Saioak
5– JarduerakSaio bakoitzean hiru jarduera izan ohi dira.
Saio bakoitzaren iraupena ordubetetik hiru ordura bitartekoa izan daiteke.
Programazio batzuek saio bakarra dute, baina gehienek bi edo hiru dituzte.
Lehenengo jarduerak gaiari buruzko hasierako gogoeta egiteko aukera ematen die parte-hartzaileei, gaiari buruz dituzten aurrekontzeptuak eta aurretiazko ideiak azal ditzaten. Orobat, hezitzaileari ahalbidetzen dio parte-hartzaileen jakintzaren, trebetasunen eta jarreren hasierako balioztatzea egitea.
Bigarren jarduerak errealitatea beste modu batean ikusten lagun diezaieketen ezagupenak edo esperientziak berenganatzeko aukera ematen die parte-hartzaileei.
Hirugarren jardueraren helburua da ikasitakoa praktikara eramatea, parte-hartzaileengan aldaketa eraginkorra eta berehalakoa eragiteko.
t
Gidatz1 2eta
orra
tzeto
beurtuao
a
u
19
arriskuarekin eta zaurgarritasunarekin lotzea.
Ariketa talde txikietan
Hezitzaileak lau eta sei pertsona arteko taldeak egiteko eskatuko die, «gaizki» egiten
ditugun jokabideen zerrenda egiteko. Jokabide horiek arrisku gehiegi hartzea dakarte, bai
norberarentzat, bai beste pertsonentzat, oinezko garenean zein bizikletaz gabiltzanean.
Talde txikian lan egin eta gero, bateratze-lana egingo da. Hezitzaileak taldearekin batera
aztertuko du zein jokabide agertu diren maizen.
Gidatzera!
1 2 3
edukiak, gaitasunenarabera helburuak etaeskema orokorra
informazioorokorra
Aintzat har dezagun arriskua 30 minutu
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak
14
Segurtasune
rako gaitasu
nak, bizitzar
ako gaitasun
ak
Ideia-jasa et
a elkarrizket
a gidatua
Hezitzaileak
ea dagoene
ko nagusi iz
ateko gogo
rik duten al
a ez galdetu
ko die neska
-
mutilei. Oro
bat, pertson
ek nagusi e
giten direne
an zer iraba
zten duten g
aldetuko die
.
Parte-hartza
ileen ikuspu
ntuak entzu
ngo ditu, e
ta haien ba
ieztapenak
baliatuko dit
u
nagusi izate
ak dituen a
bantailetako
bat gidatu
ahal izatea
dela esateko
. Erantzunak
arbelean ida
tz daitezke.
Era berean,
beraien uste
z gidatzea e
rraza ala za
ila den galde
tuko die, eta
saiatu beha
r
du guztien
artean ados
ten ondo g
idatzeko ga
uza asko iz
an behar de
la kontuan e
ta,
beraz, ez de
la erraza.
Hori abiapun
tutzat hartu
ta, eztabaida
egingo dute
taldean, gid
atzeak berek
in dakarren
erantzukizun
aren inguru
an. Ea gidat
zen dakiten
ere galdet
uko die. Ziu
rrenik, ezet
z
erantzungo
dute. Hori b
aliatuz, hezi
tzaileak tald
ea bideratuk
o du ondor
iozta dezan
bizikletaz ib
iltzen garen
ean ere gid
atzen dugul
a; eta, hain
zuzen ere
, oinez ibilt
zen
garenean er
e, gidatzen d
ugula.
Hezitzaileak
parte-hartz
aileei galdet
uko die ea,
beren ustez
, zerk egite
n duen pert
sona
bat gidari o
n.
Hezitzaileak
txartel bako
itzean erant
zun bat apu
ntatuko du,
eta arbelean
zintzilikatuk
o
ditu. Lana az
karrago egit
e aldera, zen
bait pertson
ari laguntza
eska diezaie
ke.
Gidatzera!
1 23
edukiak, gait
asunen
arabera
helburuak e
ta
eskema orok
orra
informazio
orokorra
Zer da gidari
ona izatea?
15 minutu
! Oso garrantzitsua da jarduerak adierazitako ordenan egitea.
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 15
Saioaren zenbakia eta izena
Jardueraren zenbakia, izena eta iraupena
Jarduerarekin zer helburu lortu nahi den azaltzen du
Jardueran erabiliko den metodoaren izena
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak6
egitea.
Ezagutza eta jarrerei buruzko galdetegia eta taldeko lana
Hezitzaileak parte-hartzaileei eskatuko die galdetegia ( DVD o páginas 7, 8, 9, 10 y 11 de este cuadernillo) zintzotasunez eta seriotasunez bete dezatela, baina lasai hartuta, ez baita azterketa. Zer dakigun eta oraindik zer dugun ikasteko jakingo dugu horren bitartez..
Galdeketa banan-banan bete dutenean, parte-hartzaileak taldeka jarriko dira, lau eta sei pertsona arteko taldeetan. Galdeketako erantzunak adostu beharko dituzte.
(Erantzunak: liburuxka honetako 12. orrialdean)
Gidatzera!1 2 3edukiak, gaitasunenarabera helburuak etaeskema orokorrainformazioorokorra
Zer dakigu zirkulazio-arauez? 35 minutu
DVD
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak16
7Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak
Zenbait jarduerek eranskina dute.
Eranskinaren kopiak egin daitezke, edo DVDtik inprimatu, parte-hartzaileei emateko.
Eranskinetan askotariko ariketak daude, hala nola test-erakoak, jarduerak hobeto ulertzen laguntzeko testuak, eztabaidarako abiapuntutzat balio duten dilema moralak, jolasak, eta abar.
1Gidatzera!
ZIRKULAZIOA:1– Errepidean, nondik ibili behar dira bizikletak?
a) Eskuineko aldetik, zirkulazioaren noranzkoan.
b) Ezkerreko aldetik, zirkulazioaren noranzkoan.
c) Errepidearen ezkerreko aldetik, hurbiltzen diren autoak ikusteko.
d) Beste erantzun bat:...........................................................................................
2– Errepidean, nondik ibili behar dira bizikletak?
a) Bi noranzkoak bereizten dituen lerro zuriaren ondo-ondotik.
b) Eskuineko bazterbidetik, baldin halakorik badago.
c) Ezkerreko aldeko bazterbidetik.
d) Beste erantzun bat:...........................................................................................
3– Herri barruko bideetan, arau orokorrari jarraikiz, nondik ibili behar dira bizikletak?
a) Kaletik edo bidegorritik, baina inoiz ere ez espaloitik.
b) Kaletik zein bidegorritik, batetik zein bestetik; baina inoiz ere ez espaloitik.
c) Bidegorritik, baldin halakorik badago. Bidegorririk ez badago, aukera dago kaletik edo espaloitik joateko; bietako bat hauta daiteke.
d) Beste erantzun bat:...........................................................................................
4–Errepidean, nola ibili behar dira txirrindulariak, baldin taldean irten badira?
a) Paraleloan; baina bizikleta-talde bakoitzak ez du hamar metroko eremua baino handiagoa hartu behar, ibilgailuek errazago aurrera ditzaten.
b) Bizikleta guztiak paraleloan, erreiaren zabalera osoa hartuz.
c) Lerroan, eta eskuineko aldera ahalik eta gehien hurbilduta.
d) Beste erantzun bat:...........................................................................................
MANIOBRAK:1– Zer egin behar dute txirrindulariek, gelditu nahi badute?
a) Ezkerreko eskua jaso, okertuta.
b) Eskuineko eskua jaso, okertuta.
c) Ezkerreko eskua jaso; eskua zabalik, eta atzamarren puntak gora begira.
d) Ez da eskurik jaso behar.
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 17
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
V
ArretaEdukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Sentikorra da oinarrizko zentzumenen bidez jasotako informazioekiko
Badaki zein garrantzitsua den arreta mugikortasun seguruan
1
2
Edukiak
Edukiak
- Zentzumenak: funtzionamendua eta mugak- Pertzepzioa bide-egoeretan: funtzionamendua eta banakako
diferentziak
- Arretaren oinarrizko funtzionamendua- Informazioaren hautaketa- Borondatezko arreta eta borondatezkoa ez dena- Arretak ohiturekin nahiz automatismoekin duen lotura
- Zentzumenen mugak, hautemate-akatsak eta hautemate-ilusioak
- Estimulu-kopuru handiagoa diskriminatzea
- Errealitatearen eta errealitate hori interpretatzeko moduaren arteko diferentzia onartzea
- Bide-errealitate konplexu, aldakor eta anbiguora egokitzeko ahalmena
- Norberaren akatsak onartzea- Norberarenak ez diren beste ikuspegiak ere badaudela antzematea
- Norberaren mugak eta guztia kontrolatzea ezinezkoa dela onartzea- Egokikortasuna: aurreikusten ez den horretara irekita egotea- Adi egon beharra eta arreta mantendu beharra balioestea- Arreta-maila areagotzeko ahalegina mantentzeko prest egotea
Informazioaketakontzeptuak
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
program. zk.
2-3
77
3
2
33-7
2
3
3
3-733-7
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak18
ArretaEdukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Arretaren kalitatea aitortzen du, mugikortasun segurua mantentzeko
Arreta bere segurtasunaren zerbitzurako tresna gisa erabili ohi du
3
4
Edukiak
Edukiak
- Arreta hautakorraren kontzeptua- Arreta iraunkorraren kontzeptua- Arreta banatuaren kontzeptua- Arretaren aktibazio-mailak
- Bideko arriskuen, horien ondorioen eta gidatzean izan ditzaketen inplikazioen azterketa
- Bide-segurtasunarekin zerikusia duten estimulu garrantzitsuak bereiztea
- Arreta mantentzea, errendimendua jaitsi gabe- Aldibereko estimulu-kopuru handiagoa zuzen hautematea
- Autoazterketaren bidez, norberaren arreta-prozesuak ebaluatzea- Arreta sustatzen duen norberaren ikuspuntua defendatzera
zuzendutako komunikazio- eta asertibitate-estrategiak aplikatzea- Dituen arreta-mugak murriztea ahalbidetzen duten estrategiak
prestatzea
- Egokikortasuna: estimulu desberdinak hautematera irekita egotea- Erantzukizuna: bide-portaeran etengabeko zaintza behar duela
jabetzea- Guztia kontrolatzea ezinezkoa dela onartzea
- Aurrerapena prebentzio gisa- Malgutasuna ingurune, estimulu eta egoera aldakorren aurrean- Norberaren ideiekiko koherentea izateak duen garrantzia balioestea- Norberaren emozioak ezagutzeko eta erregulatzeko prest egotea
Informazioaketakontzeptuak
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
program. zk.
7
77
7
7
7
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 19
ArretaEdukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Gertuko ingurunean dituen pertsonei arreta-maila egokia mantentzeko beharrezkoak diren informazioak jakinarazten dizkie5
Edukiak
- Bideko arriskuen, horien ondorioen eta gidatzean izan ditzaketen inplikazioen azterketa
- Prebentzio kolektiboaren kontzeptua- Enpatia-kontzeptua- Beste pertsonengan eragiteko kontzeptua- Asertibitatea eta proaktibitatea
- Komunikazio- eta gogatze-teknikak garatzea
- Komunikazioa: beste ikuspuntuetara irekita egotea eta norberaren beharrak adierazten jakitea
- Enpatia: gainerako pertsonen akatsak eta horien ikuspuntuak ulertzeko ahalmena
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak20
Zaurgarritasunaren eta arriskuaren kontzientzia
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Intuizioz hautematen du berehalako arrisku propioa
Arrisku-egoerak balioztatzen ditu, ez norberak jasan dezakeen kaltearen arabera bakarrik, baita beste pertsonengan eragin dezakeen kaltearen arabera ere
1
2
Edukiak
Edukiak
- Arriskuaren aurreko erantzunak- Arriskuaren oinarrizko kontzeptua- Segurtasun pasiboaren oinarrizko kontzeptua- Segurtasun pasiboaren berariazko elementuei buruzko informazioa
- Arriskuaren oinarrizko kontzeptua- Arriskua kaltearen eta zaurgarritasunaren arteko erlazio gisa- Arrisku subjektiboa eta arrisku objektiboa
- Segurtasun pasiboko sistemei buruzko informazioak
- Eguneroko mugikortasun-ekintzetan egon daitezkeen arrisku-egoerak aztertzea
- Istripua eta istripuaren ondorio larriak erlazionatzea- Segurtasun pasiboko ohitura errazak erabiltzea
- Norberaren segurtasuna nahiz gainerakoena jokoan dauden arrisku-egoerak aztertzea
- Arriskua eta zaurgarritasuna bereiztea
segurtasunaren alde egiten dutenak egiten ez dutenetatik bereiztea- Segurtasun pasiboko sistemak behar bezala erabiltzea
- Autobabesa- Autoezagutza: norberaren aukerei buruzko itxaropen errealak izatea
- Norberaren zaurgarritasuna onartzea- Norberaren egintzekiko erantzukizuna- Beste pertsonekiko eta horien osotasunarekiko aitortza, enpatia eta
begirunea.
Informazioaketakontzeptuak
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
program. zk.
1-31-2-3-51-31-4-51-4-5
55
1-3
1-2-3-5
4-54-5
5
5
1-2-3-4-51-3-4-5
555
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 21
Zaurgarritasunaren eta arriskuaren kontzientzia
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
prebentziorako eta minimizaziorako irizpideei jarraiki
3
4
Edukiak
Edukiak
- Arriskua, galzoria eta zaurgarritasuna- Segurtasun aktiboa eta pasiboa- Ibilgailua mantentzea
ezagutzea- Arrisku-faktoreak- Erantzukizun pertsonal, legal eta soziala
- Arrisku handiko egoerak- Prebentzio-estrategiak- Segurtasun-ohiturak
- Distantziak, denborak eta abiadurak kalkulatzea- Segurtasun pasiborako sistemak (kaskoa, uhala, haurrak eusteko
sistemak, airbag...) ondo erabiltzea eta erabilaraztea
- Autoazterketaren bidez, norberaren mugak
- Bideko arriskuak aztertzea- Arriskuaren pertzepzioa arrisku errealera doitzea
- Autoezagutza- Norberaren mugak onartzea- Autobabesa- Erantzukizuna- Gidatze prebentiboa- Zirkulazio-arauen sistema onartzea, norberaren segurtasuna nahiz
beste pertsonena laguntzeko
- Norberaren, beste pertsonen nahiz ingurunearen mugak onartzea- Aurreratzea- Erantzukizuna
Informazioaketakontzeptuak
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
program. zk.
8-98-98-9
88
88-9
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak22
Zaurgarritasunaren eta arriskuaren kontzientzia
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Barneratuta du arriskua aztertzeko prebentzio-eskema, eta beste pertsonekin konpartitzen du5
Edukiak
- Udal, autonomia, estatu nahiz Europa mailan istripuen prebentzioarekin lotuta garatzen diren politikak ezagutzen ditu
- Herritarren parte-hartzea
- Arazoak hautematea eta soluzio-proposamenak nahiz -estrategiak diseinatzea
- Adierazpen- eta gogatze-komunikaziorako teknikak garatzea- Norberaren ikuspegia defendatzea
- Proaktibitatea- Erantzukizun pertsonala eta soziala
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 23
Ingurunearen azterketaEdukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Hurbileko inguruneak ematen dizkion informazioak biltzen ditu eta egoera horri lotutako portaera segurua hautatzen du
Bide-ingurunea aztertzen du, elementu ezberdinak aintzat hartuz, eta aukera ezberdinen artean erabakitzeko gai da, bere buruaren segurtasuna balioetsiz
1
2
Edukiak
Edukiak
- Alde segurua / ez segurua oinarrizko kontzeptua- Bide-ingurunean oinezkoentzat dauden oinarrizko arauak eta seinaleak- Segurtasun pasiboaren oinarrizko kontzeptua- Segurtasun pasiboaren berariazko elementuei buruzko informazioa- Egoera zailetan jarraitu beharreko arauak (galduta dagoen haurra...)
- Alde segurua / ez segurua kontzeptua- Araua pertsona arteko akordio eta jarraitu beharreko irizpide gisa- Bideko segurtasun-gabezian eragina duten elementuak- Gidarientzako oinarrizko arauak eta seinaleak
- Alde seguruak eta ez seguruak bereiztea- Segurtasun pasiboko ohitura errazak erabiltzea- Laguntza eskatzerakoan, argitasunez adierazten jakitea
- Behatzeko ahalmena
aurrean bizkor erantzuteko gai izatea
- Behaketa: adi egotea- Autobabesa- Arauak errespetatzea- Laguntza eskatzea / laguntza onartzea- Lasaitasuna: kontrola ez galtzea
- Errespetua- Autonomia- Zuhurtzia- Araua adostasun sozial gisa onartzea
Informazioaketakontzeptuak
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
program. zk.
1-2-3-4-51-21-4-51-4-51
3-4-5-75-74-5-77
1-2-31-2-3-4-54-51
3-4-73-7
7
1-2-3-51-2-3-4-52-3-511
3-5-73-4-5-73-4-5-75-7
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak24
Ingurunearen azterketaEdukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
batetatik aztertzen ditu, bere buruaren segurtasuna eta gainerakoen segurtasuna zainduz
ditu ikuspegi sistematiko batetatik, aldagaien arteko elkarrekintza aurreikusten du eta besteen gaineko ardura hartzeko gai da
3
4
Edukiak
Edukiak
- Zirkulazio-arauak- Segurtasun-irizpideak- Gidari seguru bat izateko kontuan hartu beharreko funtsezko puntuak
- Erabakiak hartzea- Mugikortasun-estilo prebentiboa- Aurreratzea
- Autoazterketaren bidez indarguneak eta ahulguneak ebaluatzea- Aurretiaz interpretatzea bidearen beste erabiltzaileen balizko
erreakzioak- Antzeko egoeratan erabakitzeko jarraibide seguruak sortzea
- Arrisku-egoerak antzematea- Norberarentzat nahiz besteentzat egoera desberdinetan seguruak
diren bide-erantzunak automatizatzea
- Autoezagutza- Ikuspegia hartzea: nirea dena eta gainerakoena dena- Segurtasuna oinarrizko printzipio gisa- Zuhurtzia
- Aurreratzea- Segurtasuna- Erantzukizuna- Egokitzapena
Informazioaketakontzeptuak
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
program. zk.
98
8
88-98-9
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 25
Ingurunearen azterketaEdukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Mugikortasun-estilo prebentiboa du eta estilo hori gainerakoengan sustatu nahi du
5
Edukiak
- Mugikortasun prebentiboa- Alternatiba segurua- Prebentzio kolektiboa
- Arazoak antzematea eta prebentzio kolektiborako estrategiak diseinatzea.
- Komunikazio-teknikak garatzea
- Gainerako pertsonengan eragiten du- Koherentzia- Prebentzioa- Autonomia- Aurreratzea
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
8-98-98-98-98
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak26
Taldeko presioarekiko erresistentzia
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Konturatzen da noiz dagoen taldeko presio edo presio afektibo ba-ten pean, eta arriskuzko bide-portaera batekin erlazionatzeko gai da
Badaki eta onartzen du taldearen eragina bizipen komuna dela gizaki ororentzat, eta hori negoziatu egin daitekeela
1
2
Edukiak
Edukiak
- Egoera emozionalak- Gizarte-presioaren oinarrizko kontzeptua
- Barruko kontraesana tentsio gisa- Ezinegona adierazi beharra ondo sentitzeko- Negoziazioa, nire ikuspegiaren eta taldearen ikuspegiaren arteko
distantzia murrizteko bide gisa ulertuta
errefusa...)- Taldearen presioa antzematea
- Bere emozioak eta desioak adieraztea- Norberaren ikuspegia ulertzea- Besteen ikuspegia ulertzea- Negoziaziorako argudioak erabiltzea
- Koherentzia: norbera dena izatea, irizpide propioa izatea- Autobabesa
- Koherentzia: norbera dena izatea, irizpide propioa izatea- Autobabesa- Zinezkotasuna- Autokontzientzia: portaeraren automatismoa hautsi behar da, «egiten
dudana zergatik egiten dudan» ulertzeko
Informazioaketakontzeptuak
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
program. zk.
662-6
66
6
2-6
666
2-62-6
6666
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 27
Taldeko presioarekiko erresistentzia
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Taldean onartua izan beharra eta baztertua izateari beldurra kudeatzen ditu, beste pertsonarenganako erasoa inplikatu gabe eta bere ikuspegia alde batera utzi gabe
Lehentasuna ematen dio sistematikoki bere segurtasunari, horrekin kontraesanean dauden taldeko presio-egoeren aurrean
3
4
Edukiak
Edukiak
- Pasibotasuna, oldarkortasuna, obedientzia eta errebolta- Enpatia- Asertibitatea eta proaktibitatea- Negoziazioa, bi aldeen beharrak asetze gisa ulertuta
- Autonomia eta mendekotasun emozionalaren kontzeptuak- Asertibitatea eta proaktibitatea- Aurreratzea, gatazkak saihesteko modu gisa
- Frustrazioaren aurrean erresistentzia- Beste baten emozioak eta ikuspegiak sentitzea eta ulertzea- Argi eta garbi adieraztea norberaren beharrak, eta horiek defendatzen
jakitea- Nire eta bestearen desioak aseko dituzten alternatibak bilatzea
- Komunikazio-estilo asertiboa erabiltzea- Gatazka-egoerei aurrea hartzeko estrategiak garatzea
- Autobabesa: norberaren segurtasuna hautatzea- Koherentzia: norbera dena izatea, irizpide propioa izatea- Beste pertsona errespetatzea- Elkar adostea
- Autobabesa: norberaren segurtasuna hautatzea- Norberarenganako erantzukizuna
Informazioaketakontzeptuak
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
program. zk.
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak28
Taldeko presioarekiko erresistentzia
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Sistematikoki defendatzen du segurtasunaren aldeko ikuspegia, eta hortaz konbentzitu nahi ditu gainerakoak5
Edukiak
- Besteen egoera emozionalak antzematen ditu (enpatia)- Komunikazioaren eraginkortasuna- Argudiatzea- Negoziazioa: nik irabazten dut – zuk irabazten duzu
- Besteen lekuan jartzea- Komunikazio asertiborako teknikak garatzea- Argudiatze-teknikak garatzea
- Koherentzia- Beste pertsona ulertzea eta onartzea- Errespetua- Elkartasuna
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 29
Egokitzapenaeta malgutasuna
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Bide-ingurunea dinamikoa eta aldakorra dela konturatzen da, eta oinarrizko ohitura seguruak hartzen ditu
Mugikortasun-egoera desberdinetara egokitzen saiatzen da, bere segurtasuna zaintzeko
1
2
Edukiak
Edukiak
- Alde segurua / ez segurua oinarrizko kontzeptua- Bide-portaera segururako jarraibideak: eskuinetik joatea, ibiak zaintzea,
kaletik jolasean ez joatea...- Bide-ingurunearen aldaketak
- Arauaren kontzeptua- Bide-arauek mugikortasun segururako beharrezkoa den gizarte-
adostasun gisa duten erabilera
- Alde seguruak eta ez seguruak bereiztea
- Ekintza-jarraibide seguruak aplikatzea ohikoa duen bide-ingurunean aldaketak gertatzen direnean
- Laguntza eskatzea / laguntza onartzea
- Segurtasunez erantzutea bideko ezustekoen aurrean- Arauak errespetatuz eta arauak errespetatu gabe izan daitezkeen
ondorioak alderatzea- Ekintza-jarraibide seguruak aplikatzea ohikoa ez duen bide-ingurunean
aldaketak gertatzen direnean
- Adi egotea- Autobabesa- Autoezagutza: beldurraz jabetzea- Autoezagutza: norberaren gaitasunez jabetzea
- Apaltasuna: ez du uste berak duenik egia osoa arriskuak aztertzerakoan
- Behaketa: adi egotea- Arauenganako errespetua, gizarte-adostasun gisa, eta gainerakoen
segurtasunarenganako errespetua
Informazioaketakontzeptuak
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
program. zk.
1-2-33
3
77
1-2-332-3
1
37
31-2-31-2-33
3-77
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak30
Egokitzapenaeta malgutasuna
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Automatikoki aplikatzen du bere estrategia propioa, mugikortasun-egoera ezberdinetara egokitzeko, arriskuei aurrea hartuz
Malgua da bere portaeretan, bere buruaren nahiz besteen segurtasuna zainduz
3
4
Edukiak
Edukiak
- Aldaketekiko erresistentzia: zer esan nahi duen eta nola azaltzen den- Ohituraren kontzeptua- Prebentzioa arriskuari aurrea hartzeko- Prebentziorako ohiturak eta estrategiak
- Sinesmenen aldaketa: nola funtzionatzen duten eta nola maneiatu daitezkeen
- Proaktibitatea- Malgutasuna versus zurruntasuna bide-ingurunean- Segurtasuna arauaren printzipio gisa
- Arazo beraren aurrean estrategia berriak aztertzea eta barneratzea- Norberaren sinesmenak eta pertzepzioak zalantzan jartzea- Ohiturak mugikortasun-egoera berrietara egokitzea
- Bere segurtasuna nahiz besteena sustatzen duten aldaketak balioestea eta onartzea
- Beste ikuspegi eta aukera batzuk ikustea eta onartzea- Bideko arriskuak orokorki ebaluatzea
- Berria den horretarako irekitasuna eta malgutasuna- Autobabesa
- Autoezagutza: norberaren erantzunak ezagutzea eta onartzea- Autokudeaketa emozionala- Malgutasuna: beste planteamenduak onartzea- Proaktibitatea
Informazioaketakontzeptuak
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
program. zk.
8
8
88
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 31
Egokitzapenaeta malgutasuna
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Estilo malgua du bide-portaeretan eta egokitze-alternatiba seguruak sustatzen ditu5
Edukiak
- Bidearen erabiltzaileen artean ohikoenak diren akatsak eta horiek arrisku-faktoreekin duten harremana
- Mugikortasun prebentiboa- Alternatiba segurua- Prebentzio kolektiboa
- Lasaitasuna mantentzea presio-egoeren aurrean- Gainerakoak konbentzitzea
- Tolerantzia- Autokontrol emozionala- Entzuteko jarrera- Asertibitatea- Besteei laguntzea
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak32
Neure burua eta nire emozioak kudeatzea
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Oinarrizko barne-egoerak hautematen ditu, eta badaki bide-portaeraren gainean ondorioak izan ditzaketela
Ondo ulertzen ditu bere barruko egoerak eta egoera emozionalak, eta baita horiek ekar dezaketen arriskua ere
1
2
Edukiak
Edukiak
- Barruko sentsazioak- Oinarrizko egoera emozionalak- Arriskuaren oinarrizko kontzeptua
- Autokontzientziaren kontzeptua
ondorioak- Egoera emozional kontrolatu gabeak eta horien ondorioak
- Barrutik datozkion sentsazioak lokalizatzen ditu bere gorputzean
- Egoera emozionalen arrazoiak hautematea
erlazionatzea
- Bere burua entzutea: barruko bizitzari arreta eskaintzea- Autobabesa
- Autoezagutza- Autobabesa
Informazioaketakontzeptuak
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
program. zk.
11
1
6
1
66
1
66
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 33
Neure burua eta nire emozioak kudeatzea
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Bere egoera emozionalak erregulatzen ditu, eragin negatiboak mi-
Ongi jarduten da bidearen gainerako erabiltzaileekin, baita egoera emozional zailetan ere
3
4
Edukiak
Edukiak
- Emozioaren eta portaeraren arteko harremana- Erregulazio emozionalaren kontzeptua- Asertibitatea eta proaktibitatea
- Prebentzio-estrategiak- Segurtasun-ohiturak- Enpatia-kontzeptua
- Autoazterketaren bidez norberaren egoera emozionalak ebaluatzea - Norberaren ikuspegia defendatzea- Autobabeserako estrategiak erabiltzea, emozioak kontuan hartuz edo
kontuan hartu gabe
- Erregulazio emozionaleko estrategia berriak txertatzea- Norberaren egoera emozionala aztertzea, ondoren erregulatu ahal
izateko- Norberarentzat nahiz besteentzat seguruak diren erantzunak
aurreratzea bide-egoera arriskutsuetan
- Autoezagutza- Autobabesa- Erantzukizuna
- Autoezagutza- Autobabesa- Erantzukizuna- Autonomia- Prebentzioa- Enpatia
Informazioaketakontzeptuak
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
program. zk.
9
9
9
8-988-98-9
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak34
Neure burua eta nire emozioak kudeatzea
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Bere barruaren eta emozioen kudeaketa hobetzen jarraitzen du eta bide-segurtasun kolektiboari dagokionez gauza bera egitera bultzatzen ditu ingurukoak5
Edukiak
- Prebentzioaren kontzeptua eta estrategiak- Komunikazio asertiboa- Proaktibitatea
- Komunikazio asertiborako teknikak garatzea- Norberaren erantzunei nahiz gainerakoenei aurrea hartzea- Besteen lekuan jartzea
- Autoezagutza- Autobabesa- Erantzukizuna- Autonomia- Prebentzioa- Enpatia
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 35
Bideari lotutako egoeretan estresa kudeatzea
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Badaki noiz gainditzen dituen bere mugak eta noiz doan barne-aktibazioko maila egokietatik haraindian
Badaki eta onartzen du estresa pertsonaren eta bide-ingurunearen arteko harremanaren ondorio dela
1
2
Edukiak
Edukiak
- Estresaren kontzeptua eta motak- Bide-ingurunean estresa eragiten dutenak- Estresari lotutako egoera emozionalak: tentsioa, antsietatea, estutasuna
eta beldurra
- Estresa eta bide-portaera
- Baliabide pertsonalak ebaluatzeko estrategiak
egoeretara lotzea- Bide-ingurunean dituen estreseko erantzunak erlazionatzea- Eustresa eta distresa bereiztea
- Autoazterketaren bidez estres-egoeren aurreko indarguneak eta ahulguneak ebaluatzea
- Autoezagutza
- Autobabesa- Autoezagutza- Norberaren mugak onartzea
Informazioaketakontzeptuak
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
program. zk.
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak36
Bideari lotutako egoeretan estresa kudeatzea
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Estres-egoeren aurrean, estres-sortzaileen pisua arintzen laguntzen dioten estrategiak garatzen ditu
Erantzukizuneko eta prebentzioko jarrerak hartzen ditu norberaren edo besteen estresaren aurrean, eta lasaitasun- nahiz erlaxazio-egoeretarantz autokudeatzen da
3
4
Edukiak
Edukiak
- Estresa kontrolatzeko eta maneiatzeko teknikak:
- Estresa kontrolatzeko saiheste-estrategiak
- Estresaren neurketa- Lasaitzera eramaten duten sistemak- Pentsamendu positiborako teknikak- Erlaxazioaren, lasaitasunaren eta jarrera bateratzaileen erreferente
- Estresa kontrolatzeko eta maneiatzeko teknikak erabiltzea- Norberari hobekien etortzen zaizkion estrategiak eta praktikak
- Pentsamendu automatikoz aldatzeko teknikak aplikatzea- Beste norbait konbentzitzea, bere onetik atera gabe
- Lasaitasuna- Gauzak umorez hartzea- Baretasuna- Segurtasuna- Bizitza propioa balioestea
- Autokudeaketa emozionala: norberaren zentroan mantentzea, kontrako egoerak kontuan hartu gabe
- Proaktibitatea- Bateratzea: elkarrizketara eta gauzak aldatzeko aukerara irekitzea
Informazioaketakontzeptuak
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
program. zk.
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 37
Bideari lotutako egoeretan estresa kudeatzea
Edukiak, gaitasunen eta programazioen arabera
Estresa maneiatzeko mekanismoak planteatzen eta zabaltzen ditu eta autokontrolerako estrategiak konpartitzen ditu5
Edukiak
- Estresaren ebaluazioa: estresa arrisku-faktore garrantzitsua dela erakusten duten programak eta esperientziak
- Estresa gizarte-fenomeno gisa, eta estresak bide-harremanetan dituen ondorioak
- Estresa larrialdietako bide-egoeratan tratatzeko estrategiak
- Besteen lekuan jartzea bide-egoera kritikoetan- Laguntza eskatzea- Besteengan lasaitasuna eta erlaxazioa sustatzea- Negoziaziorako eta adiskidetzerako teknikak garatzea
- Entzutea: besteek barrua hustea, lasaitzea eta sentitzen dutena zentsuratu gabe adieraztea sustatzen du
- Enpatia- Autokudeaketa emozionala: norberaren zentroan mantentzea,
kontrako egoerak kontuan hartu gabe
Informazioaketakontzeptuak
Trebetasunak
Balioak eta jarrerak
program. zk.
IndicePresentaciónI. IntroducciónII. ¿Qué es una competencia? ¿Qué es la formación por competencias?III. ¿Cómo elegir una programación?IV. ¿Cómo funciona este manual?V. Contenidos por competencias y programacionesAtenciónConsciencia de la vulnerabilidad y el riesgoAnálisis del entornoResistencia a la presión grupalAdaptación y flexibilidadGestión de mí mismo y de mis emocionesGestión del estrés en situaciones viales
AurkibideaAurkezpenaI. SarreraII. Zer dira gaitasunak? Zer da gaitasunen araberako prestakuntza?III. Nola aukeratu programazioa?IV. Nola erabili eskuliburu hau?V. Edukiak, gaitasunen eta programazioen araberaArretaZaurgarritasunaren eta arriskuaren kontzientziaIngurunearen azterketaTaldeko presioarekiko erresistentziaEgokitzapena eta malgutasunaNeure burua eta nire emoziak kudeatzeaBideari lotutako egoeretan estresa kudeatzea