SEDAMDESET GODINA SAMOSTALNOSTI GRAĐEVINSKOG …€¦ · zemljopis, nemački jezik, topografsko crtanje (krokiranje), statistika, računica i nekoliko predmeta iz oblasti prava,

1 | S t r a n a

SEDAMDESET GODINA SAMOSTALNOSTI GRAĐEVINSKOG

FAKULTETA UNIVERZITETA U BEOGRADU

Božić, B., Univerzitet u Beogradu, Građevinski fakultet

Uvod

Građevinski fakultet Univerziteta u Beogradu je najstarija i najviša obrazovna i naučna institucija u oblasti

građevinarstva i geodezije u Srbiji. Počeci nastave iz oblasti građevinarstva na ovim prostorima vezuju se

za 1846. godinu, kada je Knjaz Srpski Aleksandar Karađorđević ukazom osnovao Indžinirsku školu u

Beogradu. Stoga se ova godina nalazi i na grbu Fakulteta uz latinske reči - studere, docere, aedificare, koje

simbolizuju delatnost Fakulteta u oblasti nastave, nauke i struke. Tu godinu, kao jubilarnu, proslavljaju

Građevinski fakultet i ona simbolizuje početak inženjerske nastave u Srbiji. Godinama je oblast

građevinarstva bila zastupljena kroz predmete čiji se broj iz godine u godine povećavao. Sledeća

organizaciona nastavna celina koja je prethodila stvaranju Fakulteta, bio je Građevinsko-inženjerski odsek,

koji je formiran pri Tehničkom faultetu 1879. godine. Time su stvarenei uslovi za samostalan razvoj, do

ostvarenja ideje o samostalnosti Fakulteta, što se i desilo pedesetak godina kasnije.

U leto 2018 godine navršava se 70 godina od donošenja Uredbe o izdvajanju Tehničkog fakulteta

Univerziteta u Beogradu u samostalnu Veliku školu. Dotadašnji odseci Tehničkog fakulteta, a medju njima

i Građevinski, pretvaraju se u samostalne fakultete. Geodetski odsek, koji je bio u sastavu Građevinskog,

a od 1946. i samostalan, zbog nedovoljnog kadra nije preimenovan u zaseban fakultet, već je ostao u

sastavu Građevinskog.

U svojoj dugoj i bogatoj tradiciji, na Građevinskom fakultetu je do sada diplomiralo preko 13500

studenata, magistriralo 553, a doktoriralo 350 doktora nauka. Fakultet je društvu podario 16 redovnih

članova i šest dopisnih članova Akademije nauka Srbije ili drugih prestižnih i uglednih društava Srbije, dva

rektora Liceja, četiri rektora Velike škole i dva rektora Univerziteta.

Kratak istorijski pregled do donošenja odluke o formiranju Građevinskog fakulteta

Počeci XIX veka u razvoju moderne srpske države usko su vezani i za razvoj obrazovanja nacije u kojoj je,

u to doba, bilo gotovo svo stanovništvo nepismeno, izuzev nekolicije čiji broj je bio skoro zanemarljiv.

Nastojanje Karađorđevih ustanika s početka XIX veka za ustonovljenjem škole bila je ideja koju je najviše

tada promovisao srpski prosvetitelj Dositeju Obradović, prvi ministar prosvete, a što je konačno dovelo i

do osnivanja Velike škole (1808-1813).

Velika škola Ivana Jugovića iz 1808

Velika škola je bila smeštena u zgradi Vukovog i Dositejevog muzeja koja je konfiskovana od turaka

prilikom ulaska Karađorđevih ustanika u Beograd.

2 | S t r a n a

Velika škola u zgradi Vukovog i Dositejevog muzeja, 1878 godine

Nepismeni srpski živalj uključujući i Karađorđa, bilo je neophodno uzdići i opismeniti jer bez toga nije bilo

moguće stvarati moderno društvo. Od onih učenih srba, većina ih je bilo iz austrougarske carevine koji su

se školovali u Sremskim Karlovcima, Beču i Pešti, a oni drugi srbi, južno od Save i Dunava, njih manje, bilo

je pomešano sa turcima. Veliku školu iz 1808. su još nazivali i Jugovićevom školom po Ivanu Jugoviću,

somborcu (rođen 1772). Studirao je pravo u Pešti, a po završetku studija postaje profesor u Karlovcima i

sekretar u ministartsvu Stratimirovića. Zbog spletki na dvoru, napušta službu i pridružuje se ustancima u

beogradskom pašaluku i osniva Veliku školu. U doba Karađorđa radilo je oko 40 takvih škola po principu

– gde je učitelj tu je i škola. Škola je trajala tri godine. Dece je bilo, ali učitelja nedovoljno. I sam Karađorđe

je uvideo da bez učitelja nema ni škole. Karakteristična je i njegova beseda pri otvaranju Velike škole

01.09.1808. godine, kada je rekao – vidite mi imamo dovoljno mišića za odbranu Srbije, ali nemamo

dovoljno veštih ljudi za upravljanje, dodavši i sledeće – da mi znademo državu voditi onako kako znamo

voditi vojsku, drugačije bi sada stajali. Važan je i deo njegovog govora đacima tom prilikom, kada je rekao

– slušajte vi vaše učitelje i poštujte ih jer njih ne razlikujem od mojih vojvoda, učitelj i vojvoda pred amnom

su ravni. Tadašnja Velika škola je bila napravljena po ugledu na mađarsku karaljevsku akademiju, kao pre

svega stručna škola za činovnike sa nešto širim obrazovanjem, ranga između srednje škole (gimnazije) i

Visoke (univerzitetske). Okupljala je đake istaknutih ustaničkih starešina. Učili su se istorijski predmeti,

zemljopis, nemački jezik, topografsko crtanje (krokiranje), statistika, računica i nekoliko predmeta iz

oblasti prava, a prvi profesori su bili Ivan Jugović, Simeon Milutinović, Dositej Obradović i dr. Škola je

trajala svega pet godina. U to vreme na presto dolazi knez Miloš Obrenović, što će dovesti do pojave Liceja,

jednog razvijenijeg oblika obrazovanja.

Osnivanje Liceja 1838

Drugi bitan organizacioni oblik sistemskog uspostavljanja školskog sistema u Srbiji vezuje se za

ustanovljenje Liceja. Odluku je doneo knez Miloša1 01.07. 1838. godine, pri kraju njegove vladavine, na

1 Knez Miloš Obrenović, po okončanju II srpskog ustanka, opredeljuje se za stvaranje i jačanje srpske državnosti, diplomatskim sredstvima postepeno osvaja državna ovlašćenja od Turske. Nažalost, on praktično preuzima turske metode vlasti i uspostavlja sopstveni feudalni sistem i monopol na trgovinu koja mu obezbeđuje da se i lično obogati. Bitan momenat za budućnost Srbije je donošenje Hatišerifa 1830. godine kojim dobija slobodu veroispovesti i da u Beogradu za Mitropolita može biti biran Srbin umesto dotadašnjih grka, a prvi mitropilit postaje Melentije Pavlović.

3 | S t r a n a

predlog ministra prosvete i crkvenih dela Stefana Stefanovića Tenke. Licej je predstavljao prudužetak

gimnazijskog školovanja, sa četiri na šest godina. Prvi nastavnici su bili profesori Kragujevačke gimnaziije

Petar Radovanović i Atanasije Todorović, a nešto kasnije Isidor Stojanović, Konstantin Branković, Jovan

Rajić, Đorđe Mušicki, Ignjat Stanimirović, Antonije Arnot, Jovan Sterija Popović, Janko Šafarik, Đuro

Daničić, Matija Ban, Kosta Cukić, Aleksa Vukomanović, Rajko Lešljanin, Josif Pančić, Panta Srećković, Kosta

Jovanović i jedan od najznačajnijij u tom periodu, Atanasije Nikolić2 (1803-1882), prvi rektor Liceja koji

ostaje na njegovom čelu do smene prestola 1842. godine (rektor od 03.10.1939). Prve godine je bio samo

jedan smer – opšti, a druge je uveden i drugi smer – filozofija. Među predmetima bili su fizika, praktična

geometrija i francuski jezik, kasnije matematika i dr. Od 1841. godine, Licej dobija i pravno odeljenje i iste

godine se seli u Beograd, u jednu privatnu kuću, gde ostaje sve do 1844. godine, kada prelazi u Konak

kneginje Ljubice.

Konak Kneginje Ljubice iz 1876

Vladavinu kneza Aleksandra Karađorđevića (1842-1858) karakteriše period vladavine ustavobranitelja,

članova Državnog saveta, koji su zagovarali strogo poštovanje Turskog ustava i pod tom parolom široko su

koristili svoja ovlašćenja za donošenje brojnih zakona i izgradnju objekata i institucija, važnih po državu.

Do izražaja dolazi i jačanje birokratskog aparata. U tom periodu došlo je do slanja brojnih mladih studenata

na čuvene univerzitete u Evropi. Bio je to period gradnje, objekata i saobraćajnica. Period kada mlada

Milošev apsolutizam će dovesti do nekoliko većih buna i do Sretenskog ustava, a kasnije i Turskog ustava iz 1838. godine kojim se ograničava Miloševa vlast, posle čega će Miloš abdicirati, a na njegovo mesto će doći njegov najstariji sin Milan, kratko svega 26 dana, kojeg nakon smrti zamenjuje mlađi sin Mihailo koji na prestolu ostaje svega tri godine, nakon čega dolazi do smene dinastija i dolazak Aleksandra Karađorđevića, Karađorđevog sina, 1842. godine, kada je i prestonica preneta iz Kargujevca u Beograd. 2 Atanasije Nikolić je rođen 1803. godine u Bačkom Brestovcu. Bio je prosvetni radnik, književnik i profesor. Saradnik i ličnost od poverenja kneza Mihaila Obrenovića i Ilije Garašanina. Gimnaziju je završio u Sremskim Karlovcima i Novom Sadu. U Beču je 1821 upisao artiljerijsku školu u kojoj je izučio kartografske poslove i tehniku. Vraća se u Novi sad 1824 gde otvara privatnu školu crtanja. Nastavlja studije inženjerstva u Pešti i 1829 stiče diplomu inženjera. Po povratku bavi se poslovima geometra. Bavio se brojnim zanimanjima, a 1838. na poziva postaje profesor matematike i crtanja na novoosnovanom Liceju u Kragujevcu. Prvi je organizovao proslavu Svetog Save u školi, sa Jovanom Sterijom Popović je osmislio osnivanje Društva srpske slovesnosti.

4 | S t r a n a

država nije bila u stanju da prati kvalitet radova. Zaslugom Jovana Sterije Popović, 1844. godine, Zakonom

je reformisana nastava u Srbiji. Utvrđen je rang Liceja na nivo Velikog učilišta.

Inženjerska škola iz 1846

U nameri da stvori kadar koji će koliko-toliko biti u stanju da u ime države vrši nadzor nad izgradnjom

puteva i zgrada, Zakonom o uređenju javne nastave uvodi se prvo zakonodavno regulisanje rada Liceja i

pri Ministarstvu unitrašnjih dela formira Inžejerska škola 19.06.1846. Najveće zasluge za ustanovljenje ove

škole pripada Atanasiju Nikoliću koji je odmah po stupanju na presto kneza Aleksandra prešao u

Ministarstvo unutrašnjih dela. Iz potreba za inženjerima koji bi bili nadzor pri građenju drumova, on

uspeva (preko Ilije Garašanina) ubediti Kneza da otvori Inženjersku školu koja je nedvosmisleno

predstavljala zaokret u prirodi obrazovanja na Liceju, u smislu da se pored opšteg, filozofskog i pravnog

usmerenja uvodi tehničko. U Inženjerskoj školi prvi predmeti su bili Praktično zemljomerje, Mehanika,

Arhitektura, Crtanje i Nemački jezik. Nastava je trajala tri godine, a nakon čega su polaznici bili sposobni –

manja inženjerska dela obavljati. Pored A. Nikolića, u nastavi su bili angažovani Ignjat Stanimirović

(nemački), Avgust Cerman (računica, Algebra, Geometrija, Mehanika) i Jan Nevole (Crtanje i opšti

predmeti). Inženjerska škola je dala samo jednu generaciju od 9 stručnjaka, nakon čega je zatvorena i

umesto nje 1850. godine, otvora se Vojna akademija. Ona je, između ostalog, nadomestila prazninu u

kontinuitetu obrazovanja inženjera ‟građevinara‟ do formiranja prirodno-tehničkog odseka pri Liceju

1853. Nakon odlaska u penziju Atanasija Nikolića, nakratko ga zamenjuje Simon Prica, a nakon njegove

prerane smrti, od 1845. godine Emilijan Josimović3 (Stara Moldova, Banat) koji preuzima predmete oblasti

matematike, Praktične geometrije, Nacrtne geometrije i Građevinske arhitekture. Emilijan je studije

završio u Mađarskoj i Beču. Po završetku, angažuje se na Liceju i postaje rektor 1849/50., a kasnije i rektor

Velike Škole (1874/75 i 1876/77). Godine 1953. dolazi do nove reorganizacije. Pri Liceju se organizuju tri

odseka – pravni, prirodno-tehnički i opšti. Po prvi put javlja se predmet Građevinska arhitektura, Nauka o

zemljomerju, Praktična geometrija, Mehanika i dr. Prevelika moć ustavobranitelja dovela je do sukoba sa

mladim knezom Aleksandrom i do njegovog pada sa vlasti i ponovnog vraćanja dinastije Obrenović 1858.

godine. U svojoj istoriji koja je trajala 25 godina i koja se završila formiranjem Velike škole 1863. godine,

kroz Licej je prošlo 1216 slušalaca uzrasta od 17 do 22 godine.

Osnivanje Velike škole 1863

Na vlast 1958. godine dolazi knez Miloš, na kratko, a posle njega knez Mihailo čija je vladavina obeležena

značajnim napretkom u samostalnosti i proterivanjem turaka iz srpskih gradova 1867. godine.

Apsolutistička priroda vladavine kneza Mihaila se nije promenila, umesto turske, jačao je svoj uticaj bez

saglasnosti Porte. Značajan momenat u obrazovanju desio se u njegovo vreme. Zakonom o ustrojstvu

Velike škole od 24.09.1863. godine Licej prerasta u Veliku školu i seli se u Kapetan-Mišino zdanje, zgradu

današnjeg sedišta Univerziteta u Beogradu. Velika škola je imala tri fakulteta – filozofski, tehnički i pravni.

3 Emilijan Josimović je rođen 1823. godine u mestu Stara Moldova, Rumunija. Bio je prvi srpski urbanista. Završio je matematičku vojnu školu u Lugošu, a studije tehnike u Beču završava do svoje 22. godine. Ceo radni vek provodi u prosveti, od 1845. je honorarni profesor Liceja, od 1850. je u Artiljerijskoj školi sve do 1869 gde je predavao matematiku i geodeziju. Redovni profesor Velike škole postao 1869. godine. Bio je šef matematičkog odeljenja, a zatim rektor.

5 | S t r a n a

Zgrada Velike škole, danas Rektorata

Univerziteta u Beogradu

Prema svedočenju tog vremena, knez Mihailo je bio vrlo posvećen reformama obrazovanja i modrnizaciji

Srbije. Ministartsvo građevina se osniva 1862. godine sa zadatkom da se stara o – izgradnji i održavanju

puteva i mostova, regulaciji ulica i reka, podizanju javnih zgrada i spomenika. Knez Mihailo 1864. raspusta

Društvo srpske slovesnosti i osniva Srpsko učeno društvo, prethodnice Srpse akademije nauka i umetnosti.

Zakonom o izgradnji železnica 1875. godine počinje intezivan rad na izgradnji prve železničke pruge kroz

Srbiju između Niša i Beograda (radovi počeli još 1881). Na Velikoj školi, pored opštih, iz oblasti

građevinarstva i geodezije izučavali su se sledeći predmeti: Deskriptivna i praktična geometrija, Mehanika,

Fizika, Nauka o građevini na suvu i vodi i dr. Nastava je trajala četiri godine. Rektor je biran na predlog

ministarstva prosvete i crkvenih dela, a postavljan je kneževim ukazom. Radi poboljašanja nastave, od

1871. godine se po prvi put određuju kvalifikacije za nastavnike – da su završili neki od fakulteta Velike

škole ili drugi u inostranstvu sa odličnim ili vrlo dobrim uspehom. Najznačajnije je uvođenje predmeta

Nauka o građevini na suvu i vodi koji je obuhvatao sledeće oblasti: obični i gvozdeni putevi, mostovi,

građevine na vodi, tuneli i zemljorad. Posle povratka iz Artiljerijske škole, Emilijan Josimović se 1870. vraća

na Tehnički fakultet i preuzima nastavu iz Matematike, Deskriptivne i praktične geometrije, a kasnije i iz

Građevinske arhitekture, Nižu i višu geodeziju sa topografskim i kartografskim crtanjem (reformom iz

1880). Predmete Građevine na suvu i Građevine na vodi i građenje puteva od 1870. godine predavao je

prof. Mihailo Petković4. Zbog sukoba sa brojnim liberalima knez Mihailo biva ubijen 29.maja 1868. godine,

a budući da nije imao naslednika, na presto dolazi unuk Miloševog brata Jevrema, maloletni Milan

Obrenović. Zbog maloletništva, vlast preuzima tročlano Namesništvo (M.Blazanac, J. Ristić i J. Gavrilović)

do 1872. godine, pod čijim uticajem je 1869. donet Namesnički ustav koji je omogućio pojavu

paralamentarizma u Srbiji. Srpsko-Turski ratovi (1876-1878) omeli su kontinuitet razvoja obrazovnog

sistema u Srbiji, a svi studenti i profesori pozvani su u rart, kao vojni obveznici.

4 Mihailo Petković je rođen 7.11.1833 u Starom Bečeju. Gimnaziju je završio u Beogradu, a zvanje građevinskog inženjera stekao na Politehnici u Beču.Od osnivanja Velike škole, tačnije od 1864. godine postavljen je za njenog profesora. Predavao je Deskriptivnu i praktičnu geometriju i crtanje, Građevine na suvu i vodi, a kasnije Građevine na suvu i Građevine na vodi i građenje puteva.

6 | S t r a n a

Odluke Berlinskog kongresa uvećale su tadašnju Srbiju za četiri nova okruga, a nešto kasnije, 1882. godine

i do uzdignuća Srbije u Kraljevinu Srbiju i ustoličenje Milana Obrenovića za njenog prvog novovekovnog

kralja. Posle donošenja novog ustava 1888. godine, Milan se 1889. odriče prestola, a kralj Aleksandar

M.Obrenović vlada Srbijom sve do majskog prevrata 1903. Period izeđu 1880. i 1890. karakteriše

povećanja nastavnog kadra Tehničkog fakulteta i formiranja nove katedre. Treba istaći dolazak Milana

Andonovića5 1880. godine za profesora Niže i Više geodezije sa topografskim crtanjem, zatim inž. Koste

Glavinića6 za profesora Grafostatike sa crtanjem i Nauke o građenju mostova 1886. godine, inž. Nikole

Stamenkovića7 na predmetima Hidrotehnike i hidroulike 1887. godine i iste godine inž. Milivoja E.

Josimovića8 za profesora na predmetima Nauka o građenju železnica, puteva i tunela. Stručni časopis,

Srpski tehnički list se pokreće 1890. godine (urednik Milivoje Josimović), a nešto kasnije, formrano je i

Udruženje srpskih inženjera (1890, pošetni koraci datiraju još iz 1868). Uredbom od 6.01.1897., Tehnički

fakultet je podeljen na tri odseka: Građevinsko-inženjerski, Arhitektonski i Mašinski. Značajno je

promenjen nastavni plan i program sa nekoliko novih predmeta oblasti građevinasrtva i geodezije (ukupno

46 predmeta). Nastava je podeljena u četiri semestra opšti deo i četiri semestra su bila namenjena

stručnim predmetima. Po završetku nastave i položenih ispita, studenti su sticali diplomu građevinskog

inženjera. Nova reforma je izvršena 1900. godine. Uvedeno je nekoliko novih predmeta, a studenti su se

već od prve godine opredeljivali za jedan od smerova, iako je nastava u prve dve godine bla zajednička. Te

1900. godine na Tehničkom fakultetu je bilo 10 naučnih zavoda, među kojima Geodetski zavod,

Hidrotehnički zavod, Zbirka građevinskog materijala i dr. Do osnivanja Univerziteta 1905. godine bilo je

još nekoliko izmena, a broj nastavnika je permanentno uvećavan.

Nastanak Univerziteta 1905. godine

Univerzitet u Beogradu otvoren je 15.10.1905. godine. Zakonom je osnovano pet fakulteta – Bogoslovski,

Filozofski, Pravni, Medicinski i Tehnički. Za prvog rektora Univerziteta izabran je Simo Lozanić. Tehnički

fakultet je radio kao posebna celina u okviru Univerziteta i bio je podeljen na tri odseka, za – građevinske

inženjere, arhitekte i mašinske inženjere. Ukupno 67 predmeta, na sva tri odseka. O novim predmetima

odlučivao je Savet Fakulteta. Nematične predmete predavali su profesori sa drugih fakulteta. Po prvi put

5 Milan Andonović je rođen u Požarevcu 1849. godine. Gimaniziju je započeo u Požarevcu a završio u Beogradu 1868 i iste godine je upisao Tehnički fakultet Velike škole gde je studrao do 1872. godine kada odlazi u Karlsrue na nastavak studija na inženjerskom odseku tamošnje politehnike. Od 1874 u Ahenu kod profesora Ritera specijalizuje se iz oblasti mehanike. Vraća se 1875. godine i postavljen je za profesora beogradske realke. Od 1878 je u Minhenu gde se dodatno usavršava u oblasti geodezije. Od 1880. godine vraća se na Veliku školu i preuzima nekoliko predmeta iz te oblasti. 6 Kosta Glavinić je rođen u Beogradu 1858. godine. Završio je beogradsku realku i studije građevine na Velikoj školi 1884. Odlaazi u Berlin gde studira na Odseku za građevinske inženjere. Od 1885. god. postaje docent na Velikoj školi, a kasnije i profesor na predmetu Mostovi i tuneli. 7 Nikola Stamenković je rođen 1858. godine u Beogradu. Završio je beogradsku gimnaziju i reaalku 1874. godine, a kasnije i Tehnički fakultet Velike škole 1879. godine. Školovanje je produžio u Minhenu, na inženjerskom odseku Minhenske politehnike i prvi je stručnjak u nas koji se posvetio pitanjima iz oblasti voda i građenju hidrotehničkih objekata.U Ministarstvu građevina je od 1885. godine. Rukovodio je izradom projekta beogradske kanalizacije i jedno kraće vreme nalazio se na položaju predsednika beogradske opštine (od marta do avgusta 1903). Jedan je od osnivača Udruženja srpskih inženjera i arhitekata. 8 Milivoje Josimović je rođen u Beogradu 1855. godine. Osnovnu školu i gimnaziju je završio u Beogradu, Građevinski odsek na Bečkoj politehnici 1879. godine. Od 1887 je stalni profesor Velike škole. Bio je Ministar građevine kraljevine Srbije, narodni poslanik i referent za železnice u Narodnoj skupštini i više godina diretkor Srpskih državnih železnica.

7 | S t r a n a

se pominju doktorski ispiti, odnosno da se doktorat stiče na osnovu disertacije i usmenog ispita pred

ispitnim odborom ili kao počasni doktorat, o čemu je odlučivao Savet Fakulteta. U prvoj godini (1906/07)

na Tehnički fakultet je upisano 149 studenata, od čega 99 na građevinskom odseku. Ovakav odnos upisa

zadržan je sve do Prvog svetskog rata, pre svega zbog tradicije a i potreba izgradnje infrastrukturnih

objekata. Od 1910. godine po prvi put se pojavljuju predmeti iz betona i armiranog betona koje drži inž.

Đorđe Mijović9. Balkanski ratovi (1912) prekinuli su studije, a veliki broj studenata i profesora je bio

moblisan. Pred izbijanje Prvog svetskog rata (1913/14) Tehnički fakultet je imao 28 profesora. Univerzitet

za vreme rata prestaje sa radom, kapetan Mišino zdanje je pretrpelo velika razaranja, a oko 1300 đaka i

studenata se našlo u prvim borbenim redovima. Samo mali broj njih je uspeo 1915. godine da se vrati u

domovinu.

Usled velikog razaranja koje je zadesilo objekte Tehničkog fakulteta u Prvom svetskom ratu, u posleratnim

godinama nastava je nastavljena na tri lokacije – Vasinoj, Nemanjinoj i Kosmajskoj ulici. Početkom 1919.

Tehnički fakultet je upisalo 610 učenika, a najveći problem je bio nedostatak profesorskog kadra, te je

usledilo plansko slanje kadra na usavršavanje u inostranstvo, najvuše u Nemačku. Primljen je i izvestan

broj nastavnika iz bivše carske Rusije što je poboljšalo strukturu kadra i omogućilo uvođenje novih

predmeta. Početkom dvadesetih, pored kapetan Mišinog zdanja izgrađena je nova zgrada samo za

Tehnički fakultet, a nešto kasnije 1931. i sadašnja zgrada u kojoj se Građevinski fakultet danas nalazi.

Povratkom kadra sa usavršavanja značajno je unapređen kvalitet nastave, a poseban značaj se stavlja na

naučni rad, na razvoj nauke. Novom Uredbom od 17.04.1935. proširuje se misija Fakulteta. Fakultet je

pored - spremanjem stručnih radnika,počeo – obrađivati tehničke nauke i spremati naučne i stručne

radnike za sve grane tehnike. Već tada, Tehnički fakultet poseduje 20 zavoda, 6 laboratorija i 16 kabineta.

Postojala su dva osnovna završna ispita – diplomski i doktorski. Diplomski se delio a pripremni deo i stručni

deo. Prema istoj Uredbi, Građevinski odsek je podeljen na četiri grupe – Geodetsku, Saobraćajno-

inženjersku, Statičko-konstruktivnu i Hidrotehničku. Nestabilno stanje u tadašnjoj državi ukazivalo je na

početak predratne krize i rata koji je u Evropi već započeo. Pred sam rat, ne računajući asistente, na

Građevinskom fakultetu je predavalo 36 nastavnika. Već 1941. godine, Fakultet praktično prestaje sa

radom. Zgrada je bila okupirana, a u prvi tri ratne godine zabeležene su sporadične aktivnosti.

9 Djordje Mijović je rođen 1880. godine. Na Tehničkom fakultetu Velike škole diplomirao je 1903. godine. Specijalizaciju u Berlinu završio je 1906. godine. Od 1919. godine je docent, a od 1922 i redovni profesor na predmetima iz oblasti betonskih konstrukcija.

8 | S t r a n a

Sadašnje sedište Građevinskog fakulteta na mestu

nekadašnjeg trkališta

U jesen 1945. godine se nastavlja rad na Tehničkom fakultetu. Školska 1945/46. bile je veoma teška.

Nedostajao je pribor, nije bilo grejanja, osećala se čak i oskudica u hrani i odeći. Iz godine u godinu uslovi

su se poboljšavali, a 1948. završena je dogradnja trećeg sprata.

Posledice savezničkog bombardovanja zgrade

Tehničkih fakulteta 1944 godine

Na građevinski fakultet, od 1945/46. u tri uzastopne godine, upisano je u prvu godinu ukupno 1750

studenata (na četiri stručne grupe četvorogodišnjih studija). Posebnim aktom, avgusta 1946. godine, pri

Tehničkom fakultetu kao posebna jedinica izdvojen je Geodetski odsek. Malo prekasno da bi obezbedio

fakultetski nivo u reorganizaciji koja će uskoro uslediti. Redovna nastava na njemu je započela školske

1947/48, sa upisanih 140 studenata, a već 1950. godine pojavljuju se prvi diplomirani inženjeri geodezije.

Proglašenje samostalnosti Građevinskog fakulteta 1948

Novom Uredbom Vlade NR Srbije od 21. juna 1948.godine, dolazi do izdvajanja Tehničkog fakulteta iz

sastava Univerziteta i njegovog prolašenja u samostalnu Tehničku veliku školu, ranga univerziteta.

Dotadašnji odseci se pretvaraju u samostalne fakultete, osim Geodetskog, koji zbog relativno kratke

samostalnosti, ulazi u sastav Građevinskog fakulteta. Dekana je svake godine birao fakultetski savet. Prvi

9 | S t r a n a

dekan Građevinskog fakulteta izabran za školsku 1948/49 bio je inž. Petar Micić10, redovni profesor.

Nastava je trajala pet godina, prve dve godine zajednička, a nakon toga za građevince po smerovima.

Geodetski odsek je bio samostalan, a nastava na njemu se odvijala po posebnom planu. Samostalnost

Tehničke velike škole kratko je trajala. Već jula 1954. novom Uredbom ona se ukida. Fakulteti postaju deo

Univerziteta. Građevinski fakultet od školske 1960/61. prelazi na stepenastu nastavu (student posle druge

godine mogao je da prekine studije i da se zaposli u privredi kao građevinski, odnosno geodetski inženjer).

Po ovom modelu, upisano je šest generacija studenata, nakon čega se odustalo od te koncepcije. Na smeru

građevinarstva, umesto grupa, po prvi put se pojavljuje podela na odseke – Konstruktivni, Hidrotehnički i

Odsek za puteve i železnice. Statutom Fakulteta iz 1966. godne vraćena je kontinualna nastava. Pored tri

pomenuta, postojao je i četvrti Geodetski odsek, a na smeru Konstrukcije postoje usmerenja - betonske i

metalne konstrukcije, odnosno hidrotehničke konstrukcije. Zakonom o školstvu iz 1972. godine, uvode se

predmeti ideološke prirode, poput marksizma. Po prvi put uvodi se i programiranje kao predmet, nabavlja

se računasrka tehnika i otvara Inženjerski računski centar. Od 1976/77. započinje period novih nastavnih

planova i programa koji će najduže opstati u dotadašnjoj istoriji. Njega karakteriše nastojanje za

smanjenjem opterećenja studenata i sažimanjem nastavne građe. Po ovom progamu nastavu je završilo

deset generacija studenata. Zakonom o usmerenom obrazovanju i vaspitanju menjaju se uslovi studiranja

i 1987/88. dolazi do promena u broju odseka (uveden odsek za visokogradnju), uz neznatne izmene u

nastavnom sadržaju. Druga značajna promena se ogleda u uvođenju izbornih predmeta u devetom

semestru. Zakon o Univerzitetu iz 1990. inicirao je nove promene nastavnih planova. Ukida se marksizam,

neki se predmeti spajaju. Na građevini manje a na geodeziji su se desile nešto veće izmene.Od 1991.

godine, u jeku ratova na prostorima bivše SFRJ pojavljuje se značajan priliv studenata koji su izbegli iz

ratom zahvaćenih područja Bosne i Hrvatske. Tih godine, posle 40 godina ukida se predmet Opštenarodna

odbrana. Od 1994/95. uvodi se još jedan odsek – Odsek za planiranje i građenje naselja (danas, Odesk za

upravljanje projektima u građevinarstvu).

Poslediplomska nastava

Poslediplomska nastava za sticanje akademskog stepena magistra tehničkih nauka na Građevinskom

fakultetu otpočela je 1962/63. na Odseku za hidrotehniku, 1964/65. na Odseku za konstrukcije, 1966/67.

na Geodetskom odseku, 1968/69. na Odseku za puteve i železnice i 1970/71. na Organizaciji radova i

tehnologiji građenja. Nastava je organizovana svake druge godine i trajala je tri semestra. Četvrti je bio

namenjen izradi magistarskog rada. Zvanje specijaliste sticalo se kroz dva semestra nastave. U trećem se

radio specijalistički rad. Nastavni plan je menjan nekoliko puta, a 1970. godine je po prvi put donet

Pravilnik o poslediplomskim studijama. Predmeti su podeljeni na tri grupe: matematički, teorijsko-tehnički

i stručni. Veće poslediplomskih studija bavilo se organizacijom i pravilima nastave sve do 1978. kada

njegovu ulogu preuzima Nastavno-naučno veće koje za te potrebe formira Komisiju za poslediplomske

studije. Od 1990/91. za strane studente po prvi put su na Fakultetu organizovane poslediplomske studije

10 Petar Micić je rođen u Zaječaru 1889. godine gde je i završio osnovnu školu i gimnaziju. Građevinski odsek Tehničkog fakulteta u Beogradu je završio 1911. Specijalizaciju iz oblasti gvozdenih konstrukcija je završio u Berlinu 1914. godine, a studirao je i u Parizu od 1916 do 1918. godine. Od 1933.je redovni profesor na predmetu Gvozdene konstrukcije mostova i krovova na Tehničkom fakultetu u Beogradu. Bio je prorektor i rektor i prvi dekan samostalnog Građevinskog fakulteta od 1948. do 1951. godine.

10 | S t r a n a

na engleskom jeziku. Zbog ratnih događaja, bilo je upisano samo četiri studenta, tako da ova ideja nije u

potpunosti zaživela. Od 1995. poslediplomska nastava se organizuje svake godine.

Istaknuta imena iz prošlosti Fakulteta

U svojoj dugoj i veoma bogatoj istoriji Fakultet je iznedrio 16 redovnih članova učenih društava i akademija

i šest dopisnih članova akademija nauka. Redovni članovi učenih društava, preteča Srpske akademije

nauka i Srpske akademije nauka bili su: Atanasije Nikolić, Emilijan Josimović, Dimitrije Stojanović, Kosta

Alković, Ljubomir Klerić, Mihailo Petković, Milan Andonović, Jakov Hlitčijev, Milan Luković, Đorđe Lazarević

(1903-1993), Miodrag Milosavljević, Miladin Pećinar, Branko Žeželj, Nikola Hajdin, Milan Djurić i Vladimir

Bogunović. Dopisni članovi su bili: Ivan Arnovljević, Kirilo Savić, Vojislav Avakumović, Ernest Stipanić,

Boško Petrović i Mladen Boreli. Pored navedenih istaknutih članova kolektiva koji su stekli navedena

prestižna priznanja, ništa manje zaslužni nisu ni svi drugi, mada neki od njih sticajem okolnosti nisu postali

akademici, ali je njihov doprinos veoma značajan. Nemoguće ih je sve nabrojati, ali neke od njih svakako

treba spomenuti, i to: Kosta Glavinić, Đorđe Mijović, Dragoljub Spasić, Vojislav Zađina, Borivoje Belopavlić,

Milenko Turudić, Mijat Trojanović, Milorad Ivković, Branko Zarić, Nikola Stamenković, Mladen M. Boreli ,

Vujica Jevđević, Dragutin Muškatirović, Jefta Stefanović, Živorad Đukić, Savo Janjić, Marko Aćimović,

Stevan Stevanović, Dragomir Andonović, Branislav Ševarlić, Ilija Živković, Miodrag Jovanović, Miloje Mitić,

Radivoje Kašanin, i mnogi drugi.

Gradjevinski fakultet danas

Fakultet zadovoljava standarde nastave u pogledu potrebnog prostora za predviđeni broj studenata. Na

raspolaganju je oko 12000 m2 bruto prostora (6.22 m2 bruto površine po studentu, odnosno 2.03 m2 neto

površine po studentu). Prostor je podeljen na učionice, laboratorije, kabinete, biblioteku i nekoliko

amfiteatara. Sve učionice su opremljene tehničkim uređajima za pomoć u nastavi, a tu su i brojni uređaji,

instrumenti i druga oprema neophodna za realizaciju nastavnih, naučnih i poslova u privredi.Ukupan broj

raspoloživih mesta iznosi 2100 (Informator o radu Fakulteta iz 2016, 2017 i 2018,

http://www.grf.bg.ac.rs/fakultet/vd).

Zgrada Građevinskog fakulteta u Beogradu

11 | S t r a n a

Fakultetska biblioteka je dobro snabdevena sa oko 43 000 naslova i pruža kvalitetnu podršku nastavno-

naučnom procesu. Pored klasične biblioteke, od pre nekoliko godina u upotrebi je i studentska računarska

čitaonica sa 58 mesta odakle je elektronskim putem omogućen pristup svim značajnim servisima KOBSON

mreže. Sa jednim amfiteatrom od 238 mesta i 21 učionicom, Fakultet može da primi 1380 studenata u

jednoj smeni.

Aktivnosti u nastavi

Sledeći opšte, globalne i svetske tokove razvoja visokog obrazovanja, Građevinski fakultet od školske

2005/06. upisuje prve studente po modelu obrazovanja definisanog tzv. bolonjskim procesom koji

podrazumeva trostepenu nastavu i uvođenje mera opterećenja studenata u savladavanju nastavnih

sadržaja. Fakultet danas u svom sastavu ima osam katedara i sedam instituta sa 24 nastavne laboratorije

od kojih je pet akreditovano od strane Akreditacionog tela Srbije (http://www.grf.bg.ac.rs/fakultet/la).

Katedre su osnovne nastavno-naučne jedinice čiji je zadatak da planiraju, organizuju i kontrolišu

sprovođenje studijskih programa i naučnih istraživanja u okviru akreditovanih programa

(http://www.grf.bg.ac.rs/fakultet/ka). Akreditovani studijski programi u oblastima Građevinasrtva i

Geodezije i geoinformatike pripadaju obrazovno-naučnom polju tehničko-tehnoloških nauka i obuhvataju

nivoe osnovnih, master, specijalističkih i doktorskih studija. U oblasti građevinarstva, osnovne studije

traju četiri godine, tri semestra su zajednička, a nakon toga se studenti dele na jedan od četiri modula –

Konstrukcije, Hidrotehniku i vodnoekološko inženjerstvo, Puteve, železnice i aerodrome i Upravljanje

projektima u građevinarstvu. Na geodetskom odseku osnovne studije su jedinstvene i traju tri godine.

Nakon završetka osnovnih studija, studenti sa građevinskog usmerenja se usmeravaju u pet izbornih

područja – Konstrukcije, Hidrotehnika i vodnoekološko inženjerstvo, Putevi, aerodromi i železnice,

Upravljanje projektima u građevinarstvu i Građevinska geotehnika. Na smeru Geodezija i geoinformatika

master studije traju dve godine, a studenti se usmeravaju u tri oblasti – Geodeziju, Geoinformatiku i

Upravljanje nepokretnostima. Ukupan broj predmeta na svim studijskim programima akreditovanih 2014.

godine iznosi 326. Fakultet danas ima 150 nastavnika i saradnika i oko 60 lica u nenastavi.

U oblasti građevinskog inženjeringa, Građevinski fakultet je akreditovao i dva programa specijalističkih

studija, i to: 1) Energetska efikasnost, održavanje i procna vrednosti objekata u visokogradnji i 2)

Gradjevinarstvo .

U okviru doktorskih studija dva su akreditovana studijska programa, po jedan na građevinskom i

geodetskom smeru.

Aktivnosti u nauci

Aktivnosti u nauci su neraskidivi deo ukupnog opusa Fakulteta i lica zaposlenih na njemu. Nastava i nauka

su blisko povezani i obavezujući su deo ukupnih aktivnosti nastavnog osoblja na Fakultetu. Fakultet je

akreditovana naučna ustanova i to mu omogućuje da konkuriše u realizaciji istraživačkih projekata,

domaćih i međunarodnih. Skoro svi zaposleni su već uključeni u jedan ili više od 28 domaćih i više od 20

aktuelnih međunarodnih projekata. Aktivnosti u nauci, direktno su povezane i sa doktorskim studijama

gde se teži sve većem povezivanju nauke i privrede. Značajan indikator uspešnosti naših nastavnika i

saradnika jeste i sve veći broj radova u uticajnim međunarodnim časopisima koji je u prošloj godini bio

12 | S t r a n a

rekordan i prešao cifru od 100 objavljenih radova. Knjižni fond biblioteke se godišnje uvećava sa nekih 250

novih naslova, pri čemu se sve više daje na značaju periodici i Internet pristupu bazama podataka sa

relevantnim naučnim sadržajima (disertacijama, člancima i dr.). Trenutno, na oba studijska programa

doktorskih studija studira više od 100 studenata.

Jedan od glavnih prioriteta u aktivnostima Fakulteta u proteklom periodu bilo je intenziviranje i širenje

svih vidova saradnje sa obrazovnim i naučnim institucijama od interesa za Fakultet, a naročito

međunarodne saradnje, budući da je povezivanje sa različitim institucijama u regionu, Evropi i svetu

izuzetno značajno za unapređenje kvaliteta nastave i naučno-istraživačkog rada. Podaci o saradnji

Fakulteta sa međunarodnim i domaćim akademskim institucijama objavljuju se na sajtu Fakulteta

(http://www.grf.bg.ac.rs). Aktivnosti za razvijanje akademske saradnje u domaćem akademskom prostoru

i međunarodne saradnje obuhvataju nekoliko oblasti: 1) Ugovori o akademskoj saradnji sa srodnim

institucijama, radi razmene studenata, nastavnika i saradnika, organizovanja zajedničkih istraživačkih ili

stručnih projekata, razvijanja zajedničkih studijskih programa, zajedničkih naučnih časopisa i publikacija, i

drugih oblika saradnje, 3) Saradnja sa međunarodnim organizacijama, ambasadama i inostranim

kulturnim centrima, i 3) Učešće u međunarodno finansiranim istraživačkim ili razvojnim projektima u

oblasti obrazovanja i nauke. Građevinski fakultet je trenutno finansiran na tri Horizon 2020 projekata.

Aktivnosti u privredi

Saradnja sa privredom je od neprocenjive važnosti i značaja za Fakultet. Zbog sve manjeg nivoa budžetskih

davanja, Fakultet je primoran da svoje redovne aktivnosti i troškove podmiruje iz sopstvenih prihoda.

Saradnja sa privredom nije samo komercijalne prirode već je ona sastavni deo dualnog obrazovanja gde

se daje prilika studentima da upotpune i povežu svoja teorijska znanja sa potrebama privrede i

poslodavaca. Privredne aktivnosti Fakulteta realizuju se preko Instituta, organizacionih jedinica posebno

tehnički i kadrovski opremljenih da ih mogu uspešno realizovati. Fakultet ima sedam instituta i svaki

pokriva određene uže oblasti u okviru naučnih oblasti građevinarstva i geodezije

(http://www.grf.bg.ac.rs/fakultet/in). U okviru Instituta posluju specijalizovane laboratorije koje se pored

u nastavi, dodatno angažuju i na poslovima iz saradnje sa privredom. U dosadašnjem periodu, nastavnici

i saradnici Fakulteta su ostvariili značajne uspehe u projektovanju i građenju kapitalnih objekata u Srbiji i

van nje. Neki od njih spadaju u vrhunska graditeljska ostvarenja među kojima su: zgrada tehničkih

fakulteta u Beogradu, Narodni muzej u Beogradu, palate Beograđanka i Albanija, hala Beogradska arena,

hangar aerodroma Nikola Tesla, mostovi Gazela u Beogradu, Sloboda u Novom Sadu, preko kanjona reke

Tare u mestu Đurđevićeva Tara, Krčki most u Hrvatskoj, mostovi na pruzi Beograd- Bar, brane Đerdap,

Mratinje, kao i bezbroj drugih objekata poput tunela, vijadukata, kolovoznih konstrukcija, hidrotehničkih

objekata, geodetskih mreža, projekata katastra, informacionih sistema i dr.

13 | S t r a n a

Most gazela u Beogradu

Današnje aktivnosti iz saradnje sa privredom nisu takvog obima kakve su bile u vremenima nastanka

navedenih graditeljskih ostvarenja. Fakultet, suočen sa stalnim smanjenjem svojih kadrovskih potencijala

i u tržišnim uslovima kakvi danas vladaju nije u stanju da obezbedi visoke zahteve u obezbedi sve tražene

bankarske garancije za uspešnu realizaciju projekata i uslove koje nameću strani investitori, te je prinuđen

na poslove manjeg obima, konsultantske usluge, tehničke kontrole, nadzor i sl.

Fakultet će u narednom periodu nastaviti sa jačanjem svojih kapaciteta i u skladu sa svojim mogućnostima

pratiti razvoj tehnologija, modela obrazovanja i jačati saradnju i učešće na domaćim i međunarodnim

naučnoistraživačkim projektima. U tom pravcu, Fakultet je ostvario kontakte sa relevantnim institucijama

i iz godine u godinu sve je više stranih partnera koji se interesuju za saradnju sa Fakultetom. Među

najznačajnijim stranim partnerima su austrijski Štrabag, ruski NIS, kineski Šangdong i mnogi drugi. U

nastavi se permanentno osvežavaju nastavni sadržaji i uvode novi predmeti. Sve je veći broj novih

studijskih programa kao i novih kurseva inovacije znanja i pripremnih kurseva za sticanje neophodnih

uslova za dobijanje i produženje inženjerskih licenci. Fakultet je u značajnoj meri angažovan u pojedinim

državnim komisijama i telima gde se odlučuje o infrastrukturnim projektima i vodi politika razvoja i

usavršavanja stručnog kadra. Fakultet insitira na podršci mladim istraživačima. Skoro 2/3 nastavnog kadra

su docenti i asistenti studenti doktorskih studija što pruža garanciju da će Fakultet nastaviti da se i dalje

uspešno razvija.

Literatura

1. Građevinski fakultet, Grupa autora, Građevinski fakultet, Beograd, 2015.

2. Građevinski fakultet Univerziteta u Beogradu 1846/1996, Grupa autora, Građevinski fakultet,

Beograd, 1996.

3. Razvoj nauke u oblasti građevinarstva i geodezije u Srbiji, referati sa simpozijuma održanog

povodom 150 godina visokoškolske nastave u oblasti građevinarstva i geodezije, Građevinska

knjiga, Beograd, 1996