Secrets of the Universe - Great Scientists in Their Own Words _ BBC.hd.ZigCOM

8/18/2019 Secrets of the Universe - Great Scientists in Their Own Words _ BBC.hd.ZigCOM

http://slidepdf.com/reader/full/secrets-of-the-universe-great-scientists-in-their-own-words-bbchdzigcom 1/53

100:00:06,750 --> 00:00:13,09920. vek je bio dobaogromne revolucije u fizici.

200:00:15,673 --> 00:00:19,330Od rasvetljavanjatajni atoma,

300:00:20,417 --> 00:00:24,640do otkrivanjaporekla univerzuma,

400:00:25,116 --> 00:00:29,806fizka nas je odvelado nesluæenih granica.

500:00:33,995 --> 00:00:37,031U 20. veku smo prvi put

600:00:37,325 --> 00:00:42,086mogli da vidimo ièujemo same nauènike.

700:00:42,318 --> 00:00:46,045U podacima samprimetila neto neobièno.

800:00:46,248 --> 00:00:50,704Nisam primetio, matao sam.

900:00:50,824 --> 00:00:54,658Ne mogu da prestanemda prièam o tome.

1000:00:54,895 --> 00:01:00,274Poèeli smo da upoznajemone samo nauku, veæ i nauènike.

1100:01:01,883 --> 00:01:06,364

to vie saznajemo o njima,sve vie saznajemo

1200:01:06,644 --> 00:01:11,448o njihovom karakteru,ekscentriènosti i rivalstvu.

1300:01:11,650 --> 00:01:14,150



Brzo je postao previe siguran.

1400:01:14,382 --> 00:01:17,831Sve te osobine suznaèajne za njihova otkriæa.

1500:01:18,124 --> 00:01:22,282Revoluciju fizike u 20. vekuse ne moe dobro razumeti

1600:01:22,480 --> 00:01:26,954ukoliko ne znamo kakvi su ti ljudi.

1700:01:27,156 --> 00:01:31,062Hoæete da znatekakva im je priroda.

1800:01:32,025 --> 00:01:37,547SVET VELIKIH NAUÈNIKA

Tajne univerzuma1900:01:50,365 --> 00:01:57,3106. avgust 1945.8:15 h, Hiroima

2000:02:13,949 --> 00:02:19,753Svet je video moæ fizike.

2100:02:20,644 --> 00:02:26,352

Stravièna eksplozija jeudarnim talasom sravnila grad,

2200:02:26,649 --> 00:02:33,109izazvala vatrenu stihijui smrtonosno zraèenje.

2300:02:33,501 --> 00:02:38,739Odmah je ubilapreko 60 000 ljudi.

2400:02:39,066 --> 00:02:45,259Atomska bomba je okirala svetnezapamæenim razaranjem.

2500:02:48,100 --> 00:02:52,311Slomila je i srcenajpoznatijeg nauènika sveta,



2600:02:52,488 --> 00:02:56,779èoveka koji je zapoèeorevoluciju fizike u 20. veku

2700:02:56,947 --> 00:03:01,438i ceo svoj ivot posvetiomiru i jednakosti u svetu.

2800:03:02,078 --> 00:03:05,557Nemoguæe je postiæi mir

2900:03:05,701 --> 00:03:08,472dok sve to radimo

3000:03:08,722 --> 00:03:13,776preduzimamo saizgledom na buduæe sukobe.

31

00:03:14,200 --> 00:03:20,142Glavno polazite svakogpolitièkog delovanja treba da bude

3200:03:20,377 --> 00:03:25,538ta moemo da uradimo daostvarimo mirnu koegzistenciju

3300:03:25,757 --> 00:03:30,299i lojalnu saradnju naroda.

3400:03:32,402 --> 00:03:38,333Hiroima nije pogodila samoideale Alberta Ajntajna.

3500:03:38,707 --> 00:03:44,230On je smatrao da jedoprineo razvoju bombe.

3600:03:46,490 --> 00:03:52,299Najvie mu je optereæivalo

savest pismo iz 1939.

3700:03:54,120 --> 00:03:57,831poslato predsednikuSjedinjenih Drava Ruzveltu

3800:03:58,096 --> 00:04:03,593u nameri da podstakne pravljenje



bombe koja æe osujetiti naciste.

3900:04:03,809 --> 00:04:09,599Ajntajn je znao da njegovpotpis ima veliku teinu

4000:04:09,924 --> 00:04:15,326jer je on tada bionajpoznatiji nauènik.

4100:04:15,853 --> 00:04:22,546ta misite o prohibiciji?-Ne pijem, pa ne marim.

4200:04:23,871 --> 00:04:28,303Ajntajn nije uèestvovao uprojektu Menhetn, izradi bombe,

4300:04:28,555 --> 00:04:33,263

ali kad je saznao za pogibijudesetina hiljada civila u Hiroimi,

4400:04:33,543 --> 00:04:37,355duboko je alioto je potpisao pismo.

4500:04:41,543 --> 00:04:47,435Hiroima mu je leala na savesti

46

00:04:47,777 --> 00:04:51,066i zbog jednaèinekoja ga je proslavila.

4700:04:51,190 --> 00:04:54,522Ta jednaèina,simbol nauène revolucije,

4800:04:54,692 --> 00:04:58,229bila je osnov atomske bombe.

4900:04:58,495 --> 00:05:01,222E = mc2

5000:05:01,571 --> 00:05:06,860Energija je ekvivalentna masi

5100:05:07,231 --> 00:05:13,927



pomnoenoj kvadratombrzine svetlosti u vakuumu

5200:05:14,105 --> 00:05:17,706pokazala je da mala masa

5300:05:17,956 --> 00:05:21,925moe da se pretvoriu veliku kolièinu energije.

5400:05:27,167 --> 00:05:30,426Ovom jednostavnomi elegantnom jednaèinom

5500:05:30,723 --> 00:05:34,403Ajntajn je ispisao zakone fizike,

5600:05:34,653 --> 00:05:39,864ali je nehotice dao

svetu atomsku bombu.5700:05:40,166 --> 00:05:42,875Takav ishod nijemogao da predvidi

5800:05:43,126 --> 00:05:47,494kada je zapoèeo studijepoèetkom 20. veka.

59

00:05:52,983 --> 00:05:58,272Jo u svojim 20-imformulisao tu jednaèinu.

6000:05:59,038 --> 00:06:04,937U to vreme je radio upatentnom zavodu u Bernu,

6100:06:06,775 --> 00:06:11,361ali je bio oèaran svetloæu,prostorom i vremenom.

6200:06:11,860 --> 00:06:16,276Mnogo je èitao u patentnomzavodu, uveèe i vikendom.

6300:06:16,557 --> 00:06:20,643U Bernu je postojalaneformalna grupa nauènika.



6400:06:20,894 --> 00:06:24,000Bio je vrlo aktivanu nauènim diskusijama,

6500:06:24,263 --> 00:06:28,525mada je radio na proceni patenata.

6600:06:30,911 --> 00:06:35,543Ajtajn na svom najveæemdelu radio nezavisno od grupe.

6700:06:35,791 --> 00:06:38,710Njegov metod jemisaoni eksperiment

6800:06:38,974 --> 00:06:42,546u kome se postavljajujednostavna, sutinska pitanja:

6900:06:44,000 --> 00:06:50,973Kad se vozim u tramvajem,da li vreme u njemu teèe razlièito

7000:06:51,237 --> 00:06:54,653u odnosu na ljude na ulici?

7100:06:56,307 --> 00:07:00,068Ako putujem na zraku

svetlosti od kule sa satom,

7200:07:00,301 --> 00:07:04,387da li moj sat i sat na kulipokazuju isto vreme?

7300:07:05,482 --> 00:07:11,460U svim oblastima jevideo male nedoslednosti,

74

00:07:11,658 --> 00:07:15,638neke stvari nisu bile logiène,

7500:07:16,045 --> 00:07:21,655razlièita objanjenja za istifenomen iz druge perspektive,

7600:07:21,865 --> 00:07:25,136



a on se uvek koncentrisaona takve stvari.

7700:07:25,297 --> 00:07:29,904Izbacio bi ih i ubacio netonovo, to bi razjasnilo stvari.

7800:07:30,099 --> 00:07:34,793Naèin na koji je radioje vrlo karakteristièan.

7900:07:36,246 --> 00:07:42,013Ajtajn se usredsrediona misaone eksperimente

8000:07:42,707 --> 00:07:47,739i to ga je dovelo dodve revolucionarne teorije

81

00:07:47,976 --> 00:07:52,443koje su postaviletemelje moderne fizike.

8200:07:52,881 --> 00:07:57,510Prva od njih jeSpecijalna teorija relativnosti

8300:07:57,774 --> 00:08:01,520koja donosi sasvim novkoncept prostora i vremena

8400:08:01,757 --> 00:08:06,110po kome oni nisu apsolutni,veæ podloni promeni

8500:08:06,281 --> 00:08:09,508u odnosu na relativnokretanje objekta i posmatraèa.

8600:08:09,755 --> 00:08:15,531

Te ideje su doveledo jednaèine E = mc2.

8700:08:17,001 --> 00:08:20,007Nakon toga jeOpta teorija relativnosti

8800:08:20,127 --> 00:08:23,591



dala fizièarimanovo shvatanje gravitacije.

8900:08:23,721 --> 00:08:29,251Treba je posmatrati kaozakrivljenost prostora i vremena.

9000:08:29,517 --> 00:08:31,622Te revolucionarne teorije

9100:08:31,841 --> 00:08:36,879proizvod su Ajntajnovemate, kreativnosti i ambicija.

9200:08:38,549 --> 00:08:43,875Sloboda koju je uivao u Bernu,izvan akademske formalnosti,

9300:08:44,095 --> 00:08:49,253

dale su mu prostora da doðedo najoriginalnijih nauènih ideja.

9400:08:49,859 --> 00:08:56,617Kada je dobio podrku nauènika,Ajntajn je postao slavan.

9500:08:56,836 --> 00:09:01,966Pre nego to je objavio radove,

96

00:09:02,186 --> 00:09:08,412Ajntajna su smatralipovuèenom i stidljivom osobom,

9700:09:08,659 --> 00:09:13,758ali se dobro uklopio unovu situaciju i uivao u slavi.

9800:09:14,023 --> 00:09:17,633Pravio je turneje irazgovarao sa publikom.

9900:09:17,892 --> 00:09:22,108Predavanja nisu uvek bila dobra.Student sa Oksforda kae:

10000:09:22,324 --> 00:09:27,315Profesor Ajntajn je delovaoobeshrabreno i bezvoljno,



10100:09:27,564 --> 00:09:33,995ali kad je publika ustalai aplaudirala, lice mu se ozarilo.

10200:09:34,273 --> 00:09:37,725Oèigledno mu jetrebalo javno priznanje.

10300:09:46,740 --> 00:09:50,376Javnost se uhvatilaza njegovu veselu sliku,

10400:09:50,638 --> 00:09:54,447umesto da se udubiu komplikovane teorije.

10500:09:54,710 --> 00:09:58,423Intelektualna elita

se ponaala kao da je bog.10600:09:58,719 --> 00:10:03,806Ptolomej je stvorio sliku svetakoja je trajala 1400 godina,

10700:10:04,148 --> 00:10:09,296Njutnova je trajala 300 godina,

10800:10:09,514 --> 00:10:15,271

a za Ajntajnov univerzumne znam koliko æe trajati.

10900:10:22,653 --> 00:10:26,587Posle Ajntajna, fizika 20. veka

11000:10:26,849 --> 00:10:30,389postaje prièa o ljudimakoji nastavljaju njegov rad,

111

00:10:30,606 --> 00:10:35,834bilo da ga napadaju ili popunjavajupraznine koje nije objasnio.

11200:10:36,115 --> 00:10:39,328Sledeæi veliki napredakposle Teorije relativnosti

113



00:10:39,546 --> 00:10:43,074bavio se delom unverzumakoji joj prkosi -

11400:10:43,311 --> 00:10:47,237svetom subatomskih èestica.

11500:10:47,785 --> 00:10:53,621Taj èudni svet je doveodo razvoja nove grane fizike.

11600:11:01,344 --> 00:11:04,210Nazvali su je kvantna teorija.

11700:11:04,400 --> 00:11:09,469Bavila se èudnim idejamavrlo neobiènih ljudi.

11800:11:14,646 --> 00:11:20,215

Jedan od najèudnijih jebritanski matematièar Pol Dirak.

11900:11:20,577 --> 00:11:23,369Intelekta ravnog Ajntajnovom,

12000:11:23,606 --> 00:11:27,953ali sasvim drugaèijeg karaktera.

12100:11:30,009 --> 00:11:35,953

Engleski fizièar Pol Dirak govorio istorijatu kvantne mehanike.

12200:11:36,175 --> 00:11:42,086Kvantnu mehaniku je pre40 godina otkrio Hajzenberg.

12300:11:42,333 --> 00:11:46,332Ubrzo zatim je do istog otkriæa

124

00:11:46,533 --> 00:11:50,632nezavisno doao redinger.

12500:11:51,838 --> 00:11:57,465Hajzenberg i redingersu nam dali divnu teoriju.

12600:11:57,687 --> 00:12:03,865



Mnogi su je prihvatili i razvijali,a ja sam jedan od njih.

12700:12:04,425 --> 00:12:07,745On je bio zaista neobièan èovek.

12800:12:07,965 --> 00:12:13,045Bio je tih i mislimda je bio stidljiv.

12900:12:13,263 --> 00:12:18,203Stvari je shvatao bukvalno,nekako uproæeno.

13000:12:18,334 --> 00:12:21,243Jednom ga je neko pitao

13100:12:21,393 --> 00:12:25,243da li je gledao neki dobar film,

13200:12:25,544 --> 00:12:30,347a on je tog èoveka kraj sebepitao - zato ga to zanima.

13300:12:31,581 --> 00:12:37,679Dirak je za æutljivost kriviosvog strogog oca.

13400:12:38,268 --> 00:12:41,390

Imao je vrlo strogog oca

13500:12:41,607 --> 00:12:46,039koji je insistirao da zaveèerom govori francuski,

13600:12:47,208 --> 00:12:50,568a Dirak nije voleo francuski

13700:12:50,788 --> 00:12:54,568

i radije uopte nije govorio.

13800:12:56,275 --> 00:13:01,111Drugi misle da je Dirak bioneprilagoðen zbog autizma.

13900:13:01,359 --> 00:13:03,668Bez obzira na razlog,



14000:13:03,818 --> 00:13:07,351to mu nije omelo matematièkukarijeru na Kembridu.

14100:13:09,180 --> 00:13:13,514Profesore Dirak,Hajzemberg je prièao o poseti

14200:13:13,808 --> 00:13:17,240klubu Kapica na Kembridu.Moete li reæi neto o klubu?

14300:13:17,509 --> 00:13:23,594Kapica je kao mladi ruskifizièar radio sa Raderfordom.

14400:13:23,859 --> 00:13:30,119Osnovao je klub od 20 fizièara

koji su se sastajali utorkom uveèe.14500:13:30,538 --> 00:13:35,584Proèitali bi rado nekoj temi iz fizike,

14600:13:35,759 --> 00:13:38,421a zatim diskutovali o tome.

14700:13:38,668 --> 00:13:41,756

Sreæna okolnost jeto su pravili zapisnik

14800:13:41,946 --> 00:13:46,324i moemo da vidimota je Hajzenberg govorio.

14900:13:47,040 --> 00:13:51,202Ne seæam se da li je u to vremeprièao o svojoj novoj teoriji.

15000:13:51,485 --> 00:13:57,648Ako jeste, nisam obratiopanju jer sam matao.

15100:13:58,427 --> 00:14:02,434Ne sluam ba sve to neko kae.

152



00:14:02,704 --> 00:14:07,524Uprkos tome, Dirak seizdvojio kao novi talenat

15300:14:07,758 --> 00:14:10,908na novom polju kvantne teorije.

15400:14:11,607 --> 00:14:15,813Pozvan je da govorina najprestinijem skupu -

15500:14:16,038 --> 00:14:19,863Solvejskoj konferenciji.

15600:14:20,083 --> 00:14:23,201Nekoliko meseci kasnijeje objavio jednaèinu

15700:14:23,447 --> 00:14:27,539

koja æe reiti veliki problemi postati njegovo najvanije delo.

15800:14:29,235 --> 00:14:34,508Dirak je najpoznatijipo Dirakovoj jednaèini.

15900:14:34,782 --> 00:14:41,710Seæam se sa predavanja da jeto najpreciznija jednaèina u nauci.

16000:14:41,943 --> 00:14:46,893Ne znam da li to vai i sada,ali to je jednaèina elektrona.

16100:14:47,950 --> 00:14:51,116Ona je reila problem

16200:14:51,350 --> 00:14:55,502opisivanja èesticau skladu sa relativnoæu.

16300:15:01,053 --> 00:15:04,580Dirak je uradio onoto niko nije mogao.

16400:15:04,969 --> 00:15:08,994Napravio je jednaèinu kojaopisuje ponaanje elektrona



16500:15:09,244 --> 00:15:14,674u skladu sa kvantnom teorijom iSpecijalnom teorijom relativnosti.

16600:15:14,894 --> 00:15:18,650Tek je trebalo dokazatida je taj spoj moguæ.

16700:15:19,337 --> 00:15:22,181Bio je vrlo originalan,

16800:15:22,425 --> 00:15:28,403moda zbog barijere kojuje imao prema spoljnom svetu,

16900:15:28,837 --> 00:15:35,623ali je imao neki sopstveninaèin da razume stvari.

17000:15:35,972 --> 00:15:39,502Èesto je drugaèijeshvatao stvari od ostalih

17100:15:39,679 --> 00:15:44,047i to je bilo dobro jer jerazmiljao na svoj naèin.

17200:15:50,400 --> 00:15:54,285

Osim objanjenja zaponaanje elektrona,

17300:15:54,501 --> 00:15:57,809razvio je teorijukvantne elektrodinamike

17400:15:58,074 --> 00:16:01,739koja opisuje interakcijuelektrona i svetlosti.

17500:16:03,322 --> 00:16:08,238Za otkriæe novih produktivihformi atomske teorije

17600:16:08,398 --> 00:16:13,472dobio je Nobelovu nagradui omoguæio nova otkriæa.



17700:16:13,652 --> 00:16:18,739Uprkos uspehu,Dirak nije bio slavan.

17800:16:18,971 --> 00:16:23,997Suprotno od Ajntajna, izbegavaoje panju kad god je mogao.

17900:16:25,417 --> 00:16:29,283Zanimale su ga i druge stvari,

18000:16:29,611 --> 00:16:34,260zaèudo crtani filmovi,Miki Maus i slièno.

18100:16:34,525 --> 00:16:39,392Zanimale su ga stvarigde emocije nisu vane.

18200:16:40,007 --> 00:16:46,398Postoji prièa o nekomdelu Dostojevskog.

18300:16:46,630 --> 00:16:52,902Neko ga je pitao ta misli,da li je uivao u tome,

18400:16:53,200 --> 00:16:57,239a on je rekao da je na jednom

mestu pisac pogreio -

18500:16:57,505 --> 00:17:01,000rekao je da je Suncedvaput izalo istog dana.

18600:17:01,292 --> 00:17:06,503To je neto to bi on istakaou knjievnom klasiku,

187

00:17:06,801 --> 00:17:11,653umesto da govori o emocijamakoje je izazvala kod njega.

18800:17:18,165 --> 00:17:23,040Dirak je u svoj svet pustiosamo nekoliko osoba.

189





20200:18:30,900 --> 00:18:34,242a osmatranja su to potvrdila.

20300:18:35,532 --> 00:18:39,213To je dovelodo sutinskog pitanja:

20400:18:39,558 --> 00:18:43,116Da li je univerzum imao poèetak?

20500:18:46,495 --> 00:18:51,504To pitanje je izazvalo jednood najveæih rivalstava u nauci.

20600:18:52,096 --> 00:18:55,996Dovelo je do sukobadva briljantna fizièara,

20700:18:56,230 --> 00:19:00,757ali i do boljegrazumevanja svemira.

20800:19:02,912 --> 00:19:08,326Kao to znate, postojedva viðenja kosmologije.

20900:19:08,576 --> 00:19:12,575Reè je o Teoriji Velikog praska

i Teoriji stalnog stanja.

21000:19:12,912 --> 00:19:19,015Po teoriji koju zastupam,galaksije neprestano nastaju.

21100:19:19,231 --> 00:19:23,489Fred Hojl je bio Jorkirac,sin trgovca vunom

212

00:19:23,723 --> 00:19:28,138i smatrao je da svemirnema ni poèetak ni kraj.

21300:19:32,038 --> 00:19:38,607Po teoriji praska,u univerzumu je materija

214



00:19:38,897 --> 00:19:42,952prvobitno bila vrlokondenzovana i zatim se irila,

21500:19:43,223 --> 00:19:48,087a galaksije koje sad vidimosu ostaci te eksplozije.

21600:19:49,151 --> 00:19:53,189Matrin Rajl je biohirovit i osetljiv èovek

21700:19:53,420 --> 00:19:58,631i za razliku od Hojla je smatraoda univerzum ima poèetak.

21800:19:59,933 --> 00:20:03,279Obojica su 50-ihradila na Kembridu

21900:20:03,514 --> 00:20:08,741i nijedan nije imao dovoljnodokaza da dokae da je u pravu.

22000:20:12,530 --> 00:20:18,200Upoznao sam Freda Hojla1965. dok sam bio student

22100:20:18,460 --> 00:20:23,561i jo tada sam znao da je

vana liènost u toj oblasti.

22200:20:23,825 --> 00:20:26,571U periodu izmeðu 1945. i 1965.

22300:20:26,873 --> 00:20:31,767moe se reæi da je vie od ikogateorijski doprineo astronomiji.

22400:20:32,050 --> 00:20:35,777

Bio je izuzetnoinventivan i svestran.

22500:20:36,040 --> 00:20:41,411Njegov najveæi uspeh jeto je shvatio da su svi atomi

22600:20:41,693 --> 00:20:46,321



nastali unutar zvezda.

22700:20:47,875 --> 00:20:51,046Hojl je imao punosamopouzdanja

22800:20:51,341 --> 00:20:55,926i svoj uspeh duguje tometo se nije bojao da ide sam.

22900:20:56,189 --> 00:20:59,629Jedna od bitnih stvari

23000:20:59,873 --> 00:21:04,068jeste da u nauci morateda budete tvrdoglavi,

23100:21:04,368 --> 00:21:08,732inaèe neæete moæi

da se suprotstavite masi23200:21:09,059 --> 00:21:13,399i tada neæete postiæi uspeh.

23300:21:13,709 --> 00:21:19,345Pitanje je samo da lito utièe na prosuðivanje.

23400:21:19,605 --> 00:21:23,927

Sasvim je jasnoda tvrdoglavost vredi

23500:21:24,269 --> 00:21:30,181samo ako omoguæavada pobijete tuða miljenja.

23600:21:31,282 --> 00:21:35,993Hojl je bio ateista,pa ne iznenaðuje

23700:21:36,259 --> 00:21:40,611to njegova Teorija stalnogstanja izbegava postanje.

23800:21:40,896 --> 00:21:45,046Tvrdio je da je univerzumuvek izgledao isto



23900:21:45,306 --> 00:21:51,054i da se galaksije formiraju uprostoru koji nastaje irenjem.

24000:21:53,677 --> 00:21:59,696Promovisao je svojegledite na radiju.

24100:21:59,950 --> 00:22:03,398BBC predstavljaPrirodu univerzuma.

24200:22:03,709 --> 00:22:08,748Govori Fred Hojl, matematièarsa koleda Sent Don.

24300:22:09,464 --> 00:22:14,817Moda ste kao i ja odrasli saidejom da sva materija u svemiru

24400:22:15,093 --> 00:22:19,748nastala iz Velikog praskau dalekoj prolosti.

24500:22:19,953 --> 00:22:23,276Reæi æu vam da to nije taèno.

24600:22:25,924 --> 00:22:31,590Hojl je prvi teoriju o eksploziji

nazvao Velikim praskom.

24700:22:32,426 --> 00:22:36,856Mada mu to nije bila namera,izraz je prihvaæen

24800:22:37,038 --> 00:22:41,056i postao sjajna reklamaza njegove protivnike.

249

00:22:45,311 --> 00:22:51,199Njegov protivnik Rajl je usvakom pogledu bio drugaèiji.

25000:22:52,102 --> 00:22:55,563Za razliku od Hojla,on je bio praktièan nauènik -

251



00:22:55,847 --> 00:23:00,177inenjer koji posmatranjemotkriva tajne svemira.

25200:23:00,428 --> 00:23:04,801Pravio je mape udaljenihobjekata pomoæu radio-teleskopa,

25300:23:04,955 --> 00:23:08,992najnovijeg i fascinantnogastronomskog instrumenta.

25400:23:12,722 --> 00:23:17,189Rejmond Bakster javlja:Nevidljivi univerzum

25500:23:17,434 --> 00:23:22,048Ovo je Martin Rajlèlan Kraljevskog drutva,

25600:23:22,266 --> 00:23:25,424profesor radio-astronomijesa Kembrida.

25700:23:25,654 --> 00:23:30,307Primamo prirodnu radijaciju,kao to je svetlost zvezda

25800:23:30,539 --> 00:23:35,092i kada posluamo radio-talase

iz tih udaljenih izvora,

25900:23:35,330 --> 00:23:38,953èujemo mnogo buke.

26000:23:42,036 --> 00:23:47,072Martin Rajl je pre svega biobriljantan tehnièar i inenjer,

26100:23:47,338 --> 00:23:53,459

ali je takoðe razumeo teorijui znaèaj onoga to radi.

26200:23:54,142 --> 00:23:59,944Treba znati daje uloio godine truda

26300:24:00,207 --> 00:24:06,072



u razvoj i izgradnju novogteleskopa, u prikupljanje novca

26400:24:06,376 --> 00:24:13,201i imao je velika oèekivanjada æe obaviti vaan posao.

26500:24:13,858 --> 00:24:18,418Normalno je daje bio osetljiv na kritike.

26600:24:19,837 --> 00:24:25,799Kada je Hojl javno doveou pitanje taènost prvih podataka,

26700:24:26,115 --> 00:24:29,274Rajli je bio oèajan.

26800:24:29,530 --> 00:24:33,616

Mislim da je bio duboko pogoðen.26900:24:33,923 --> 00:24:38,380Za razliku od Hojla,on nije bio dobar u raspravi.

27000:24:38,542 --> 00:24:42,015Nije voleo dauèestvuje u debatama.

271

00:24:42,171 --> 00:24:45,594Nije èesto iao na konferencijei nije uivao u njima.

27200:24:45,842 --> 00:24:50,743Kritike je primao k srcu,mnogo su mu znaèile.

27300:24:51,372 --> 00:24:56,734Pred medijima je biokontrolisan i ppromiljen,

27400:24:56,996 --> 00:25:00,771ali oni koji su ga poznavalisu èesto videli drugu stranu.

27500:25:01,039 --> 00:25:06,643Rajl je bio plahovit.Èesto bi planuo zbog neèega.



27600:25:06,903 --> 00:25:12,448Slagali smo se jer sam svojeargumente zapisivao i davao mu.

27700:25:12,835 --> 00:25:15,956Vratio bi mi ih kroz dan-dva

27800:25:16,201 --> 00:25:20,139sa belekama u kojimaje olovka probijala papir.

27900:25:20,299 --> 00:25:24,492On je pisao svoje viðenje,a ja sam odgovarao.

28000:25:24,712 --> 00:25:28,698Vodili smo prepisku i aomi je to je nisam saèuvao.

28100:25:28,835 --> 00:25:32,678Papiri su na kraju bili u rupama.

28200:25:33,860 --> 00:25:39,118Rajlova ljutnja na Hojla ga jepodstakla da iskoristi teleskop

28300:25:39,382 --> 00:25:42,878kako bi pobio

Teoriju stabilnog stanja.

28400:25:44,029 --> 00:25:47,989Moete li namobjasniti ta radite?

28500:25:48,209 --> 00:25:52,004Treba nam crte,videèete na tabli.

286

00:25:53,436 --> 00:25:56,911Po teorijikontinuiranog stvaranja,

28700:25:57,192 --> 00:26:02,298gustina galaksija bi trebaloda je ista u blizini Zemlje

288



00:26:02,924 --> 00:26:07,199i sve do kraja vidljivog svemira.

28900:26:07,605 --> 00:26:11,845Ove dve teorijemogu da se provere

29000:26:12,106 --> 00:26:17,304merenjem gustine galaksijau odnosu na udaljenost od nas.

29100:26:18,252 --> 00:26:21,566Ukoliko je taènaTeorija stalnog stanja,

29200:26:21,811 --> 00:26:25,990dalje i starije galaksijesu rasporeðene kao sada

293

00:26:26,102 --> 00:26:30,998jer teorija kae da jeuniverzum oduvek isti.

29400:26:33,150 --> 00:26:38,939Ako je Teorija Velikog praskataèna, dalje galaksije su guæe

29500:26:39,189 --> 00:26:44,668jer je rani svemir bio pun materijepre nego to se rairio.

29600:26:44,897 --> 00:26:49,938Javnost æe lako pomislitida se dva astronoma svaðaju

29700:26:50,255 --> 00:26:55,709Ne svaðaju se. Matematièar iastoronom se veoma razlikuju.

29800:26:56,021 --> 00:26:59,703

Na svemir gledaju drugaèije,vide razlièite stvari.

29900:26:59,971 --> 00:27:02,323To je i bio osnovni problem.

30000:27:02,592 --> 00:27:06,057Obojica su slabo



pokuavali da razumeju

30100:27:06,217 --> 00:27:09,314kako onaj drugi radi i funkcionie.

30200:27:09,547 --> 00:27:14,575Za razliku od Rajla, Hojlnije krio svoje miljenje.

30300:27:14,881 --> 00:27:20,326Da li odbacujete koncept poèetkai evolucije Velikog praska?

30400:27:20,593 --> 00:27:24,059Da, uvek sam ga odbacivao.

30500:27:24,308 --> 00:27:29,425Èovek ne moe da nametnesvemiru svoje osobine.

30600:27:29,658 --> 00:27:33,869Zameram Rajlu to je suviebrzo postao tako siguran.

30700:27:34,617 --> 00:27:40,577Rajl je teko primao to je Hojlbio tako negativan prema njemu,

30800:27:41,419 --> 00:27:47,020

ali ni Rajl nije pokuaoda uspostavi vezu sa Hojlom

30900:27:47,284 --> 00:27:51,249i mislim da je to bilo vrlo loe.

31000:27:51,465 --> 00:27:56,007Dve grupe su radile na 200 mjedna od druge, u istom gradu.

311

00:27:56,260 --> 00:28:01,026To je blizu, a kontaktte dve grupe je bio mali.

31200:28:01,279 --> 00:28:04,763Prikupljanje podatakaradio-teleskopom je sporo,

313



00:28:04,992 --> 00:28:09,485ali je Rajli 1961.predstavio obiman katalog

31400:28:09,732 --> 00:28:14,183koji je pokazao da su najdaljegalaksije najguæe rasporeðene.

31500:28:14,619 --> 00:28:18,166Konaèno je razreio spor.

31600:28:18,394 --> 00:28:23,934Prvi i najbolji rezultat je bioda to vie idemo ka spolja

31700:28:24,166 --> 00:28:26,775od najintenzivnijihi najnovijih izvora,

318

00:28:27,005 --> 00:28:31,219nailazimo na dosta slabih.Svemir se radikalno promenio

31900:28:31,438 --> 00:28:34,228u vremenskom okvirudostupnom radio-teleskopima.

32000:28:34,452 --> 00:28:38,270Taj rezultat je jasno pokazaoda je stalno stanje,

32100:28:38,527 --> 00:28:42,765teorija kontinuiranogstvaranja - nije taèna.

32200:28:42,997 --> 00:28:46,755Rezultati pokazuju dase svemir vremenom menja.

32300:28:47,222 --> 00:28:51,299

Rivalstvo je konaènodalo rezultat,

32400:28:51,552 --> 00:28:54,749dokaz za Teoriju Velikog praska.

32500:28:55,588 --> 00:29:00,548Za veæinu asrtonoma,



dokazi su pobili Hojlovu teoriju

32600:29:00,964 --> 00:29:04,897iako Hojl to nije prihvatio.

32700:29:05,227 --> 00:29:08,596Ovde u Kembridu jeprofesor Rajl, radio-astonom

32800:29:08,846 --> 00:29:11,862koji na osnovu radio-zapisa

32900:29:12,123 --> 00:29:16,023tvrdi da vaa Teorijastalnog stanja nije taèna.

33000:29:16,287 --> 00:29:21,721I dalje mislim isto, Ne moemoznati da li postoji kontradikcija

33100:29:21,997 --> 00:29:25,602dok ne znamo da lisu radio-izvori pouzdani.

33200:29:33,878 --> 00:29:38,527Èak i kad je nauèna zajednicaprihvatila Veliki prasak,

33300:29:38,790 --> 00:29:41,743

Hojl je odbio da joj se pridrui.

33400:29:44,889 --> 00:29:51,352Poèetkom 70-ih se Hojl osetionepoeljnim na Kembridu.

33500:29:52,255 --> 00:29:58,150Preselio se na selo iposvetio nauènoj fantastici.

336

00:29:58,462 --> 00:30:00,653Èaj je gotov!

33700:30:00,979 --> 00:30:04,691Ovde je imao vievremena za prijatelje,

33800:30:07,045 --> 00:30:12,445



kao to je revolucionar u drugojvelikoj grani fizike 20. veka,

33900:30:12,695 --> 00:30:16,327kvantnom svetusubatomskih èestica.

34000:30:17,773 --> 00:30:22,987Uprkos razlièitim strukama,imali su dosta zajednièkog.

34100:30:23,219 --> 00:30:28,241Da li ti se u sloenomproblemu dogodio trenutak

34200:30:28,507 --> 00:30:33,732kad ti neto padne na pameti siguran si da je tako? -Da.

343

00:30:34,005 --> 00:30:37,380Rièard Fajnmanje bio vrlo zabavan.

34400:30:37,540 --> 00:30:41,832Ovaj Amerikanac je postaoopte omiljen i slavan.

34500:30:44,294 --> 00:30:47,382Bio je sjajan matematièar

34600:30:47,701 --> 00:30:52,452i zaljubljen u siæunegradivne elemente univerzuma.

34700:30:58,147 --> 00:31:03,009Siæune èestice seponaaju sasvim drugaèije

34800:31:03,188 --> 00:31:06,353u odnosu na sve to je veliko.

34900:31:06,554 --> 00:31:09,945Sve to se deava u tomsiæunom svetu je fantastièno,

35000:31:10,100 --> 00:31:15,793boanstveno drugaèijei zabavlja me



35100:31:16,185 --> 00:31:19,614da razmiljam o tome.

35200:31:20,009 --> 00:31:24,089Ne mogu da prestanemda prièam o tome.

35300:31:24,280 --> 00:31:27,638Bio je harizmatièan,zanimljiv i entuzijasta,

35400:31:27,883 --> 00:31:33,207svirao je bongo, a ivoti nauku prihvatao vedro.

35500:31:34,203 --> 00:31:38,569Atomi nisu tegovikoji vise na oprugama.

35600:31:38,849 --> 00:31:43,980Ne ponaaju se ni kaominijaturni solarni sistemi.

35700:31:44,581 --> 00:31:48,632Ne lièe na bilo tato ste do sada videli.

35800:31:48,912 --> 00:31:54,464

Da pojednostavim -elektron se ponaa kao foton.

35900:31:54,984 --> 00:31:59,799Oba su aava na isti naèin.

36000:32:00,466 --> 00:32:06,429Fajmana, kvantnog nauènika,inspirisao je veliki Pol Dirak.

361

00:32:06,691 --> 00:32:11,359Ovo divna slika gde prièajuje sa konferencije u Varavi.

36200:32:11,524 --> 00:32:16,286Dirak je naslonjen,a Fajnman ustro gestikulira.

363



00:32:16,565 --> 00:32:19,204Karakteri su im potpuno razlièiti.

36400:32:19,469 --> 00:32:25,946Dirak se boji da govori, osimkad je siguran da je u pravu.

36500:32:26,362 --> 00:32:30,028Fajman kae sve to mu padnena pamet i obièno je u pravu.

36600:32:33,338 --> 00:32:38,643Uprkos razlièitim karakterima,obojicu oduevljavaju iste stvari.

36700:32:38,858 --> 00:32:42,858Fajmana je posebnozanimalo reenje zagonetke

368

00:32:43,107 --> 00:32:47,160u srcu Dirakovog radao kvantnoj elektrodinamici.

36900:32:47,557 --> 00:32:50,568Proèitao sam Dirakovu knjigu

37000:32:50,834 --> 00:32:54,161u kojoj su problemikoje niko nije znao da rei.

37100:32:54,406 --> 00:32:57,530Nisam razumeo knjigujer nisam bio spreman,

37200:32:57,747 --> 00:33:00,399ali je u poslednjempasusu pisalo:

37300:33:00,678 --> 00:33:03,671Ovde su potrebne nove ideje.

37400:33:03,936 --> 00:33:08,434Potrebne su nove ideje?Poèinjem da ih smiljam!

37500:33:11,818 --> 00:33:14,655Iako je Dirakov matematièki opis



37600:33:14,872 --> 00:33:18,201interancije elektronai protona potpuno taèan,

37700:33:18,429 --> 00:33:20,881jednaèine su zbunjivale fizièare

37800:33:21,113 --> 00:33:26,216jer su ponekad davale ludareenja, kao beskonaènost.

37900:33:26,641 --> 00:33:29,094Fajman je iao svojim putem

38000:33:29,290 --> 00:33:32,930i zakljuèio da mu tekomplikacije nisu potrebne,

381

00:33:33,151 --> 00:33:38,906sav formalizam i matematika.Iao je pravo u sr.

38200:33:39,194 --> 00:33:42,568Fajnmanovo samopouzdanje,kreativnost i direktan pristup

38300:33:42,800 --> 00:33:45,807doveli su do radikalnogreenja Dirakove zagonetke.

38400:33:47,017 --> 00:33:52,895To je kao kula od karata,sve karte su nestabilne

38500:33:53,130 --> 00:33:56,128i ako zaboravi jednu,sve se srui

38600:33:56,309 --> 00:33:59,366

i mora da gradi ponovo.

38700:33:59,882 --> 00:34:04,077Fajnmanovo reenjeje bilo u vidu dijagrama.

38800:34:06,640 --> 00:34:11,269Male slike predstavljaju



svaki korak u jednaèini.

38900:34:11,506 --> 00:34:15,641One su pojednostavilekomplikovani raèun,

39000:34:15,893 --> 00:34:19,009otklonile beskonaènosti dale dobre odgovore

39100:34:19,247 --> 00:34:22,815za taèna predviðanja o svetu.

39200:34:23,753 --> 00:34:27,887Fizièari irom svetapoèinju da koriste dijagrame.

39300:34:28,087 --> 00:34:32,953Fajnman je ostvario potencijal

Dirakove elektrodinamike.39400:34:39,930 --> 00:34:46,212Fajnman je za uticaj dijagrama1965. dobio Nobelovu nagradu

39500:34:46,497 --> 00:34:50,019iako nije bio najzahvalniji laureat.

39600:34:52,906 --> 00:34:58,364

Ne volim poèasti.Prihvatam ih zbog svog rada

39700:34:58,681 --> 00:35:03,390i ljudi koji ga cene. Vidimda ga mnogi fizièari koriste.

39800:35:03,655 --> 00:35:07,341Ne treba mi nita drugojer nema svrhe,

39900:35:07,652 --> 00:35:13,357nema smisla da neko uvedskoj akademiji odluèuje

40000:35:13,609 --> 00:35:17,646da li rad treba da dobijenagradu. Veæ sam je dobio.



40100:35:17,896 --> 00:35:21,608Nagrada je zadovoljstvosaznanja, zabava otkrivanja

40200:35:21,921 --> 00:35:25,296i to to ga drugi ljudi koriste.

40300:35:25,575 --> 00:35:30,564To su prave stvari.Poèasti su nerealne.

40400:35:30,820 --> 00:35:33,168Univerzitet Kornel

40500:35:33,389 --> 00:35:36,878Za Fajnmana je prava nagradaprenoenje strasti na druge

406

00:35:37,099 --> 00:35:39,206i u tome je veoma dobar.

40700:35:39,461 --> 00:35:42,948Èvrste stvari susaèinjene od atoma

40800:35:43,180 --> 00:35:46,039koji se mrdaju, ali nikud ne odu.

409

00:35:46,274 --> 00:35:49,686Ako uklonite jedan,drugi s tog mesta ga povuku.

41000:35:49,937 --> 00:35:52,495Stalno pitaju prijateljeda li su dobro.

41100:35:52,764 --> 00:35:57,006Kao kad ljudi marirajuu kolskom orkestru.

41200:35:57,268 --> 00:36:01,405Niko ne zna ta da radi,pa se dre zajedno.

41300:36:02,101 --> 00:36:07,796Studenti hrle na predavanjai trae njegovo drutvo.



41400:36:07,998 --> 00:36:11,728Ne elim da budem ozbiljan.Treba da se zabavljamo

41500:36:11,879 --> 00:36:14,885dok razmiljamo,a ne da se brinemo.

41600:36:15,035 --> 00:36:19,760Predavanje ne valja ako vasne zapitkuju, inaèe je grozno.

41700:36:20,649 --> 00:36:24,510Fajnmanov neformalnipristup nauci i kreativnost

41800:36:24,725 --> 00:36:29,408bili su vani za razvoj

kvantne teorije.41900:36:43,213 --> 00:36:46,509Zajedno sa revolucijomu kvantnoj fizici,

42000:36:46,756 --> 00:36:50,473nauènici su ostvarilivelika astronomska otkriæa.

421

00:36:50,702 --> 00:36:55,522Osmatranja su pruila daljedokaze Ajntajnovih teorija.

42200:36:57,336 --> 00:37:01,160Jedno od najznaèajnijihotkriæa krajem 60-ih

42300:37:01,437 --> 00:37:03,604napravila je odluèna mlada ena

42400:37:03,858 --> 00:37:07,131koja je zapoèelakarijeru radio-astronoma.

42500:37:09,278 --> 00:37:13,847Novi instrument je bionimalo glamurozni teleskop



42600:37:14,078 --> 00:37:18,635kojim je trebalo da upravljajedna osoba, devojka.

42700:37:21,012 --> 00:37:25,300Doslin Bel Bernelnije bila obièna devojka.

42800:37:25,565 --> 00:37:30,200Bila je talentovana nauènicazaljubljena u noæno nebo.

42900:37:32,695 --> 00:37:36,721Otila sam u internatsa samo 13 godina.

43000:37:36,988 --> 00:37:41,244Gospodin Tilit je bioodlièan nastavnik fizike.

43100:37:41,510 --> 00:37:45,196Mogla sam da dobijemnastavnika koji misli

43200:37:45,447 --> 00:37:48,910da fizika nije za devojèicei da ne treba ni da pokuam.

43300:37:49,158 --> 00:37:54,510

Ne znam ta bih tada radila,ali g. Tilit je bio drugaèiji.

43400:37:55,632 --> 00:37:59,869U Glazgovu sam bilajedina devojka na fizici

43500:38:00,136 --> 00:38:02,963i svaki put kad bihula u amfiteatar

43600:38:03,199 --> 00:38:07,725momci su zvidali,dobacivali i lupali u sto.

43700:38:07,955 --> 00:38:13,989Tamo su bili oni i ja.Sve vreme sam bila sama.



43800:38:26,016 --> 00:38:30,998Bel Bernel je poèetkom60-ih zapoèela doktorat

43900:38:31,335 --> 00:38:35,814kao deo timaMartina Rajla na Kembridu.

44000:38:36,610 --> 00:38:40,625Pronala je duhovni dom.

44100:38:42,103 --> 00:38:45,500Ovde su nastava g. Tilita

44200:38:45,783 --> 00:38:51,306i iskuenja iz Glazgovapoèeli da daju rezultate.

443

00:38:55,823 --> 00:39:00,862Tim radio-astronoma sebavio udaljenim objektima

44400:39:01,130 --> 00:39:06,229jer nas je zanimalokako je univerzum evoluirao.

44500:39:06,492 --> 00:39:08,992Prvo smo morali danapravimo radio-teleskop.

44600:39:09,273 --> 00:39:13,013Provela sam 2-3 godinena izgradnji radio-teleskopa.

44700:39:13,248 --> 00:39:18,929Radila je na blatnjavom polju,pravila neto poput ograde

44800:39:19,176 --> 00:39:23,032

sa drvenim koèevimai icama, to nije lako.

44900:39:23,267 --> 00:39:26,386Sigurno je zbog togabila u dobroj formi.

45000:39:26,625 --> 00:39:30,938



Pravljenje teleskopaje fizièki teak posao.

45100:39:32,333 --> 00:39:38,173Tek kad su svi kablovi povezani,poèeo je pravi posao.

45200:39:38,403 --> 00:39:43,845Bel Barnel je traila malesvetle objekte u kosmosu.

45300:39:44,112 --> 00:39:49,024Ovim teleskopom smo trailikvazare jer oni svetlucaju,

45400:39:49,274 --> 00:39:53,018a ova oprema je namenjenada registruje svetlucanje.

455

00:39:53,221 --> 00:39:56,639Radili smo nekoliko meseci.

45600:39:56,902 --> 00:40:00,568Poèela sam da zapaamneto èudno u podacima.

45700:40:00,788 --> 00:40:06,262To su bili grafikoniradio-izvora na papiru,

45800:40:06,512 --> 00:40:09,962naalost i smetnjekoje prave ljudi.

45900:40:10,209 --> 00:40:14,798Takoðe je postojaloneto to se nije uklapalo.

46000:40:15,035 --> 00:40:18,965To nije bio radio-izvor,

ali ni smetnja.

46100:40:28,081 --> 00:40:32,909Svi su prvo mislilida su delo èoveka.

46200:40:33,168 --> 00:40:36,804Ukljuèujuæi i efa Bel Bernel,



Entonija Hjuia

46300:40:37,036 --> 00:40:41,678koji je verovao u zemaljskoobjanjenje te anomalije.

46400:40:41,967 --> 00:40:46,804Pisali smo svim britanskimopservatorijama i pitali

46500:40:46,980 --> 00:40:51,188da li rade neto tomoe da izazove smetnje.

46600:40:53,766 --> 00:40:57,795Opservatorije sujavile da nije do njih.

46700:40:58,024 --> 00:41:01,376

Nije bilo nikakvihsmetnji za njen teleskop.

46800:41:01,609 --> 00:41:05,284Tokom istarivanjaje lako zanemariti stvari

46900:41:05,517 --> 00:41:08,536koje se ne uklapajuu vae poglede.

47000:41:08,740 --> 00:41:12,362Mnogo je lake i zgodnijeslediti svoja ubeðenja.

47100:41:12,578 --> 00:41:16,607Ona to nije uradila i otkrilaje ono to se ne uklapa

47200:41:16,888 --> 00:41:19,897i zainteresovala se jer je

to postalo sve oèiglednije

47300:41:20,126 --> 00:41:22,888jer to nije bilologièno i uobièajeno.

47400:41:23,108 --> 00:41:25,729Mislim da je vano



negovati takav pristup.

47500:41:25,951 --> 00:41:29,315Bel Bernel je ukljuèilajo jedan radio-teleskop,

47600:41:29,549 --> 00:41:34,043da dokae skepticimakako signal dolazi z kosmosa.

47700:41:34,495 --> 00:41:39,023Konaèno je ubedila Hjuiada to zasluuje panju.

47800:41:39,925 --> 00:41:45,030Bila je prava misterija tau svemiru stvara takav signal.

47900:41:45,276 --> 00:41:49,462

To je bio niz impulsau jednakim razmacima.

48000:41:49,663 --> 00:41:54,034Ne znam ta sam oèekivala,ali sigurno ne pravilno pulsiranje.

48100:41:54,244 --> 00:41:58,615Zvezde u galaksijamane pulsiraju tako.

48200:42:00,287 --> 00:42:03,994Hjui je odbacio moguænostda to potièe od objekata

48300:42:04,261 --> 00:42:08,263jer je suvie ravnomerno i brzoza poznate zvezde i galaksije

48400:42:08,502 --> 00:42:11,565i reili su da potrae

drugo objanjenje.

48500:42:11,780 --> 00:42:17,296Druga, mada tiha reakcija,bila je da su to mali zeleni.

48600:42:25,156 --> 00:42:31,109Dok su voðe tima razmatrale



odgovor na poruke vanzemaljaca,

48700:42:31,389 --> 00:42:35,746Bel Bernel se vratilasvom teleskopu.

48800:42:36,350 --> 00:42:41,870Bila je vrlo samostalna,motivisana i povuèena osoba.

48900:42:42,125 --> 00:42:46,403Nije bila mnogo drutvena,

49000:42:46,632 --> 00:42:50,940mada ta grupa i nijebila previe drutvena.

49100:42:51,157 --> 00:42:55,822Neki od njih su se druili,

ali ona je volela da bude sama.49200:42:56,037 --> 00:43:00,114Nekad istraivaè zna previe,

49300:43:00,364 --> 00:43:04,311a mlada osoba kojane zna ili neko sa strane

49400:43:04,589 --> 00:43:07,769

moe da kae: Car je go!

49500:43:07,992 --> 00:43:11,298On bolje vidi istinu.

49600:43:12,250 --> 00:43:15,029Da doðete do nauènog otkriæa,

49700:43:15,280 --> 00:43:19,114morate da budete

otvoreni za neoèekivano.

49800:43:19,330 --> 00:43:24,805Doslin je bila otvorenai otkila neoèekivano.

49900:43:26,317 --> 00:43:32,608Bel Bernel je bila rigorozna,



pedantno je beleila i analizirala.

50000:43:32,846 --> 00:43:36,835Uporno je traila objanjenje.

50100:43:37,113 --> 00:43:40,482Analizirala sam grafikondrugog dela neba

50200:43:40,719 --> 00:43:45,931i uèinilo mi se da vidimdeo karakteristiènog signala.

50300:43:46,165 --> 00:43:51,358Lièio je na to to sam viðalaranije, na drugom delu neba.

50400:43:52,093 --> 00:43:57,837Reila sam da ne odem na

spavanje, veæ u opservatoriju.50500:43:58,098 --> 00:44:01,525Ukljuèila sam magnetofoni èulo se...

50600:44:03,728 --> 00:44:08,578Oèigledno ista porodica,ista vrsta signala.

507

00:44:08,841 --> 00:44:11,554To je bilo sjajno, zaista divno.

50800:44:11,786 --> 00:44:16,848Ovde kau da ako primitetri jednaka signala

50900:44:17,186 --> 00:44:19,703to je vrlo neobièno.

510

00:44:19,952 --> 00:44:22,646Kad imate èetiri,to je fantastièno.

51100:44:22,862 --> 00:44:27,921Takvo pulsiranje su imali24 sata na dan u novembru.

512



00:44:28,717 --> 00:44:32,040Drugi signal je doneo olakanje

51300:44:32,301 --> 00:44:35,832jer je otklonilo moguænostda su to mali zeleni.

51400:44:36,076 --> 00:44:39,856Malo je verovatno danam razlièiti mali zeleni

51500:44:40,132 --> 00:44:44,945alju signale na istojfrekvenciji u isto vreme.

51600:44:46,563 --> 00:44:49,956Poto su vanzemaljci odbaèeni,

51700:44:50,170 --> 00:44:53,291

to je sigurno bila novavrsta kosmiènog objekta

51800:44:53,537 --> 00:44:57,579koji se ponaa onakokako astronomi ne oèekuju.

51900:44:58,796 --> 00:45:05,330Rairila se vest o signalimakoje su skoro zanemarili.

52000:45:05,563 --> 00:45:10,035Novi objekti su nazvani pulsarizato to stalno pulsiraju.

52100:45:10,272 --> 00:45:15,295Bel Bernel je dobila liènusatisfakciju za godine borbe.

52200:45:18,143 --> 00:45:22,527Bilo je divno videti èlanak

52300:45:22,757 --> 00:45:28,162i poslala sam primeraksvom nastavniku fizike.

52400:45:30,025 --> 00:45:34,168Nastavniku u Mauntu? -Da.



52500:45:34,458 --> 00:45:40,870Kako je to primio?-Uzbunio je celu kolu.

52600:45:43,555 --> 00:45:50,540Bilo je dosta publiciteta,a g. Tilit je to razglasio po koli.

52700:45:51,792 --> 00:45:56,521Malo ljudi postanu fizièari,

52800:45:56,800 --> 00:46:00,840a jo manje enaiz moje generacije.

52900:46:01,081 --> 00:46:04,996Nastavnik Tilit jebudno pratio moju karijeru

53000:46:05,239 --> 00:46:11,044i vrlo sam sreæna to jedoiveo da vidi moje otkriæe.

53100:46:13,962 --> 00:46:18,814Istraivanje je pokazaloda su pulsari zgusnuti ostaci

53200:46:19,078 --> 00:46:22,889mrtvih zvezda koji brzo rotiraju

i emituju snopove radijacije.

53300:46:23,132 --> 00:46:27,771Dok rotira, snop ulazi i izlaziiz Zemljinog vidokruga.

53400:46:29,799 --> 00:46:34,895Kad su u parovima,postepeno se pribliavaju.

535

00:46:35,274 --> 00:46:39,643To ukazuje na postojanjegravitacionih talasa,

53600:46:39,856 --> 00:46:44,492izoblièenja u prostor-vremenukoja stvaraju masivni objekti.

537



00:46:45,742 --> 00:46:52,346Taj fenomen je predvidelaOpta teorija relativnosti.

53800:46:52,609 --> 00:46:56,554To je najjaèi dokaz teorijekoju je Ajntajn razvio

53900:46:56,792 --> 00:47:00,816uz pomoæ matematikei apstraktnog razmiljanja.

54000:47:07,499 --> 00:47:14,218Entoni Hjui je dobio Nobelovunagradu 1974. za otkriæe pulsara.

54100:47:17,556 --> 00:47:21,845Bel Bernel je izostavljena,

542

00:47:22,057 --> 00:47:26,030ali je prema tomezauzela filozofski stav.

54300:47:26,190 --> 00:47:31,160Moete dobro proæi ibez Nobelove nagrade.

54400:47:31,440 --> 00:47:36,362Dobila sam mnogonagrada i priznanja

54500:47:36,655 --> 00:47:40,757i mislim da je to zanimljivijeod Nobelove nagrade.

54600:47:40,972 --> 00:47:45,527To kratko traje - koju nedeljuje zanimljivo i onda je gotovo.

54700:47:45,697 --> 00:47:50,488

Vie vam nita ne daju jer misleda ne mogu da se mere s tim.

54800:47:51,332 --> 00:47:56,368Otkiræe Bel Barnel jeunapredilo poznavanje svemira,

54900:47:56,571 --> 00:47:59,896



veæ i nateralo fizièareda se dobro zamisle

55000:48:00,099 --> 00:48:03,389pre nego to odbaceneto nekonvencionalno.

55100:48:06,137 --> 00:48:10,525Teren je bio spremanda nove kosmoloke ideje

55200:48:10,675 --> 00:48:14,465budu ozbiljnijeshvaæene nego do tada.

55300:48:20,958 --> 00:48:24,770Dobre vesti za jo jednogdoktoranta sa Kembrida

554

00:48:24,996 --> 00:48:28,386koji je pratio ideju kojusu drugi fizièari odbacili,

55500:48:28,622 --> 00:48:32,686a istovremenovodio i liènu borbu.

55600:48:37,588 --> 00:48:43,358Stiven Hoking je poèetkom60-ih bio obièan student.

55700:48:43,592 --> 00:48:48,569iveo je vedro, dok sustudije bile u drugom planu.

55800:48:49,153 --> 00:48:54,493ivot mu se promeniokada su mu u 21. godini

55900:48:54,713 --> 00:48:58,016

postavili dijagnozu progresivneneuromotorièke bolesti.

56000:48:58,257 --> 00:49:01,790Davali su mudve i po godine ivota.

56100:49:02,041 --> 00:49:07,736



Pitao sam se kako mogu dabudu precizni u pola godine.

56200:49:08,077 --> 00:49:14,135Prvo sam pao u depresijui stanje mi se pogoralo.

56300:49:14,367 --> 00:49:18,816Nie bilo svrhe da radimdoktorat ili bilo ta

56400:49:19,047 --> 00:49:24,960jer nisam znao hoæu lidoiveti da zavrim.

56500:49:27,521 --> 00:49:30,651Dok je pokuavao dase pomiri sa dijagnozom,

566

00:49:30,931 --> 00:49:35,880Hoking se zaljubio i oenioprijateljicom Dejn Vajld.

56700:49:36,112 --> 00:49:40,169Sigurno ne bih uspeo bez nje.

56800:49:40,410 --> 00:49:46,333Veridba mi je osnaila duhi ve je poèelo da se popravlja.

56900:49:47,999 --> 00:49:53,988Bolest je usporilai napredovao sam u radu.

57000:49:54,519 --> 00:49:59,360Nije klonuo duhom, madanije verovao da æe poiveti.

57100:49:59,605 --> 00:50:06,128Razmiljajuæi o smrti,

reio je da zavri doktorat.

57200:50:07,634 --> 00:50:13,609Tu je primenio relativnostna ono to vidimo u svemiru

57300:50:13,848 --> 00:50:17,948i dokazao da je u Velikom prasku



postojala singularnost -

57400:50:18,210 --> 00:50:22,347beskonaèno mala i gustataèka prostor-vremena.

57500:50:22,611 --> 00:50:27,432Veæina fizièarau to nije verovala 60-ih.

57600:50:27,697 --> 00:50:31,082Jedan od njegovih ispitivaèaje bio Roder Penrouz.

57700:50:31,318 --> 00:50:33,951Imao je odliène ideje.

57800:50:34,192 --> 00:50:39,712Doao je u London kad sam

drao predavanja o kosmologiji57900:50:39,960 --> 00:50:43,877i seæam se da je postavljaonezgodna pitanja.

58000:50:44,127 --> 00:50:49,785Dobra pitanja, morao samda razmislim pre odgovora.

581

00:50:50,224 --> 00:50:53,670Bio je nezgodno kritièan.

58200:50:53,920 --> 00:51:00,073Nije se bojao da postavi pitanja,nije bio stidljivi student.

58300:51:00,330 --> 00:51:02,675Uopte nije bio stidljiv.

584

00:51:04,645 --> 00:51:08,327Hoking je ostao na Kembridu

58500:51:08,576 --> 00:51:12,787i njegova karijeraastrofizièara je napredovala.

58600:51:13,041 --> 00:51:15,817



Iako je nadiveo prve prognoze,

58700:51:16,057 --> 00:51:19,560zdravlje mu se pogoravalo.

58800:51:19,926 --> 00:51:23,976Mogao je dosta da prièa,

58900:51:24,228 --> 00:51:29,422ali su samo kolegemogle da ga razumeju.

59000:51:32,785 --> 00:51:37,855Ovde sluèajno imamo svemir.

59100:51:42,664 --> 00:51:48,323Prièao sam s njim,dosta smo raspravljali.

59200:51:48,604 --> 00:51:51,506Uglavnom sam mogao daga razumem, kao i on mene.

59300:51:51,767 --> 00:51:54,311Onda bi rekao netoto ne razumem.

59400:51:54,575 --> 00:51:57,415Pitao bih ga, a on je

ponovio slovo po slovo.

59500:51:57,663 --> 00:52:02,202To su bile aleili poziv na veèeru,

59600:52:02,986 --> 00:52:06,480neto lièno, a ne struèno.

59700:52:06,726 --> 00:52:09,976

Tehnièke stvari je bilomnogo lake razumeti.

59800:52:11,798 --> 00:52:18,014Uprkos pogoranju zdravlja,imao je britak um i jaku volju.

59900:52:32,640 --> 00:52:37,976



Kae da je sreæa to je izabraooblast u kojoj bolest nije prepreka

60000:52:42,110 --> 00:52:46,609jer je najveæideo posla razmiljanje.

60100:52:49,106 --> 00:52:53,052Njegov hendikepga u tome ne spreèava.

60200:52:56,463 --> 00:53:00,082Moda zato ima vie vremena.

60300:53:04,328 --> 00:53:09,661Verovatno je najupornijaosoba koju sam upoznao.

60400:53:09,957 --> 00:53:14,204

Jednom sam odseo kod njegau ulici Litl Klarendon.

60500:53:14,453 --> 00:53:18,772To je visoka ivrlo uska trospratnica.

60600:53:19,055 --> 00:53:24,668Kad je hteo da poðe u krevet,puzao je uz stepenice

60700:53:25,589 --> 00:53:29,614i odbijao da mu iko pomogne.

60800:53:29,910 --> 00:53:33,110Puzao je uz stepenicei trebalo mu je 15 minuta

60900:53:33,372 --> 00:53:37,414da doðe do kreveta iuradi sve to moe sam.

61000:53:40,785 --> 00:53:46,124Hokingova odluènostje vidljiva i u nauci.

61100:53:46,401 --> 00:53:52,344Njegov doktorat je pokazao dau svemiru postoje singularnosti.



61200:53:52,672 --> 00:53:57,120Sa Penrouzom je dokazao daje u srcu drugog kurioziteta -

61300:53:57,384 --> 00:53:59,801crnih rupa.

61400:54:00,098 --> 00:54:04,171Hoking je veæ navikao dapomera granice kosmologije,

61500:54:06,809 --> 00:54:11,936ali je najveæe otkriæe napravio1974. kada je dokazao

61600:54:12,328 --> 00:54:17,322da crne rupe nisu sasvim crne,veæ emituju neto svetlosti.

61700:54:18,893 --> 00:54:25,760Èudni kvantni efekti stvarajuradijaciju na ivici crne rupe.

61800:54:26,534 --> 00:54:31,687Dirak je prvi ujedinio specijalnurelativnost i kvantnu teoriju.

61900:54:31,947 --> 00:54:35,981

Hoking je prvi upotrebiooptu i kvantnu relativnost

62000:54:36,156 --> 00:54:38,670u istom objanjenju.

62100:54:38,936 --> 00:54:45,363Uspeho sam jer sam pristupioproblemima iz drugog ugla.

622

00:54:46,363 --> 00:54:49,865Dosta se uzdam u intuiciju.

62300:54:50,157 --> 00:54:55,596Pokuavam da pogodim ishod,ali moram i da ga dokaem.

62400:54:56,835 --> 00:55:01,622



Tako sam otkrio da crne rupenisu potpuno crne.

62500:55:01,952 --> 00:55:05,980Pokuao sam dadokaem neto drugo.

62600:55:06,238 --> 00:55:12,588Neuporediv je trenutak kadotkrije neto to niko ne zna.

62700:55:13,164 --> 00:55:17,735Neæu to da poredimsa seksom jer due traje.

62800:55:19,309 --> 00:55:24,660Hokingova objedinjujuæa idejaje otkrovenje, ali je sloena.

629

00:55:24,957 --> 00:55:29,653Poto ima porodicu, hteoje da popularie svoju nauku.

63000:55:30,235 --> 00:55:33,7641988. je objavio'Kratku istoriju vremena'

63100:55:34,037 --> 00:55:38,375koja laicima objanjavamisterije svemira.

63200:55:39,514 --> 00:55:42,760Postala je meðunarodni bestseler.

63300:55:42,990 --> 00:55:46,969Kontrast izmeðu sputanog telai uma koji luta kosmosom

63400:55:47,120 --> 00:55:49,495oduevio je javnost.

63500:55:49,671 --> 00:55:54,006Celog ivota mefasciniraju velika pitanja

63600:55:54,255 --> 00:55:58,686i ja pokuavam da naðemnauène odgovore na njih.



63700:55:58,952 --> 00:56:05,205Moda sam zato prodao vie knjigaiz fizike, nego Madona o seksu.

63800:56:07,066 --> 00:56:13,370Postao je zvezda inajslavniji ivi nauènik.

63900:56:14,947 --> 00:56:19,494Oèigledno mu se dopada slava.

64000:56:19,729 --> 00:56:24,132Vidi se da uivato ima veliku publiku.

64100:56:24,323 --> 00:56:27,595U tome ima neèeg zabavnog.

64200:56:28,972 --> 00:56:34,105Hokingova nauka jeotvorila prozor u kosmos

64300:56:34,713 --> 00:56:38,987i svima omoguæila dauivaju u raskonom pogledu.

64400:56:46,473 --> 00:56:53,226Tokom 20. veka su izuzetni

ljudi otkrivali tajne svemira.

64500:56:57,961 --> 00:57:03,366Ovo su ljudi koji suotkrli nove velike istine.

64600:57:07,313 --> 00:57:13,537Istine o svetu od subatomskognivoa do sveta ogromnih razmera.

647

00:57:18,442 --> 00:57:21,886Meðutim, naukase danas promenila.

64800:57:22,164 --> 00:57:26,974Uzbudljive granice fizikene istrauju pojedinci,

649



00:57:27,539 --> 00:57:33,916nego veliki timovi nauènikai koji meðusobno saraðuju.

65000:57:34,365 --> 00:57:39,340Teme su mnogo sloenijei bilo da se bavite astonomijom

65100:57:39,625 --> 00:57:44,243ili subatomskim èesticama,zavisite od velikih ureðaja.

65200:57:44,519 --> 00:57:48,949U Cernu postoje projektantiureðaja, operateri,

65300:57:49,172 --> 00:57:52,260analitièari, fenomenolozi

654

00:57:52,621 --> 00:57:55,613i teoretièari kojipokuavaju da to shvate.

65500:57:55,876 --> 00:58:01,512Fizika 21. veka jepostala kolektivni projekat.

65600:58:02,044 --> 00:58:05,643Iako nam nedostajuistaknute liènosti,

65700:58:05,912 --> 00:58:08,294to je cena kojumoramo da platimo

65800:58:08,531 --> 00:58:14,204da bismo reavalipreostale tajne svemira.

65900:58:20,580 --> 00:58:25,462

- prevod LjubicaSP [email protected]

66000:58:28,462 --> 00:58:32,462

Secrets of the Universe - Great Scientists in Their Own Words _ BBC.hd.ZigCOM

Documents