sektörde tarihi eserleri mahal- lesinde Fahreddin Behram Camii (Xli- Xl ll . (XIV. Fatih Camii (XV. Cami ( 1586) ve Hanlar (XVII. Cum- huriyet'in müstakil vilayet mer- kezi konumunu koruyan 1933'te vila- yet merkezi statüsünden ve Gire- sun vilayetine bir kaza merkezi ha- line getirildi. ve Ko- yulhisar Sivas'a, Alucra Giresun'a, Mesu- diye Ordu'ya : ibn Bibi, el-Evamirü'l-Alaiyye: Selçukname (tre. Mürsel Öztürk). Ankara 1996, 1, 370; Este- rabadi, Bezm ü Rezm (tre. Mürsel Öztürk). Anka- ra 1990, s. 488 ; Hoca Sadeddin, Ta cü't-tevarih, istanbul 1279, 1, 541-542; Evliya Çelebi , Seyahat- name, ll, 384; Cuinet, 1, 773-797; Orta Karadeniz Tarihinin VII: San- Mufassal Defteri (1642-43 Tarihli) (haz. Mehmet Öz - Fatma Acun). Ankara 2008, s. 4-14; Hasan Tahsin Okutan, ve Tarih, Kültür, Fo/klor, Gi- resun 1949; A. Bryer- D. The Byzanti- ne Monuments and Topography of the Pontos, Washington 1985, s. 147 vd.; Karpuz, Türk Dev ri Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri (13-17 Ekim 1986), Samsun 1988, s. 325-334; a.mlf .. Ankara 1989; Mi- Kemah ve Erzincan (1520- 1566), Ankara 1990, tür.yer.; Fatma Acun, "15. ve 16. ve Civannda Modelleri", Giresun Tarihi Sempozyu- mu 1996), Bildiriler, istanbul 1997, s. 137-161; a.mlf., ve Koylu- hisar si, Ankara 2006; a.mlf., "Ottoman Admini strati- ve Priorities: 1\vo Case Studies of Giresun and Ar.Ott., sy. 17 (1999), s. 13- 34; a.mlf., Döneminde Anadolu lerinin Devletin Rolü: Karahisar TTK Belleten, LXX/242 (2001) , s. 161 - 192; 1. Tarih ve Kültür Sempoz- yumu (30 Hazir an - 1 Temmuz 2000), Bildiri- ler (ed. Al i Çe lik). istanbul 2000; Bilge Umar. Ka- radeniz ve (Pontos), Bir Tarihsel ve Gezi Rehberi, istanbul 2000, s. 182-185; B. Darkot. "Karahisar", VI, 280-282. FATMAACUN L Ebü'z-Ziya NOruddln All b. All el-Kahirl (ö . 1087 / 1676) fakihi. _j 997 veya 998 (1590) Gar- biye vilayetinde li s) Üç iken çi- çek yüzünden gözlerini kaybet- ti. Buna ezberledi. 1008'- de 599) Kahire'de hülkurra Abdurrahman b. el-Ye- menl'den ve et -Teysir ta- rikiyle seb'a üzere ve tekrar tarikiyle göre sona kadar okudu. Mu- hammed Abdürrauf el-Münavl, ez-Zeyyadl, Salim b. Hasan reddin el-Halebl, Fahreddin Süleyman el-Babill, el-Guney- ml. Ali el-Üchurl. Ahmed b. Halil es-Sübkl ve el-Lekanl gibi alimlerden alanlarda dersler çok yönlü usGI-i tarih ve alanlannda otorite haline geldi. renim Ezher'de ders verdi. Zey- nelabidln b. Muhyiddin el-Ensarl. din b. Zeynelabidln el-Ensarl, Muhammed el-Buhutl, Abdurrahman el-Mahalli, Ab- dülkadir Kuranl, b. Muhammed el-Birmavl, Ahmed b. Muhammed el-Benna ed-Dimyati, Ebu Salim Ahmed b. Muhammed el- Hamevl, Abdülganl en-Nablusl ve Abdül- baki b. Yusuf ez-Zürkanl gibi re 18 108Tde (24 Ara- 1676) vefat etti. genel- likle mahiyetinde pek çok eserden bir SEBRAMELLiSf Eserleri. 'alô. Nihô.yeti'l-mu]J.- tô.c. er-Remll'nin Nihô.yetü'l- mu]J.tô.c ilô. eserinin (i-VIII , Bulak 1292; Kahire 1286, 1304, 1357, 1389/1969, 1404/1984) Z.lfô.- 'alô. remeyn el-Cüveynl'nin usulüne dair eseri için Celaleddin el- Mahalll'nin kaleme el-Abbadl Va- için bk. Ab- dullah Muhammed lll , 2132). 3. 'alô. Ebu dair el- (et-Taf!:rib, ad- el-Gazzl ii el- (el-Kavlü'l-mul]tar fi Ga- (yaz- ma için bk. a.g.e., ll, 1262) . 4. 'alô. Hacer el- Heyteml'nin Tirmizi'nin nebeviyye'si için kaleme vesô.'il ilô. için bk. a.g.e., ll, 1107) . S. 'alô. meti'l-Cezeriyye. Mu- fi'Hecvid (el-Muf!:addimetü'l- Cezeriyye) eseri üzerine Zekeriyya el- Ensarl'nin Sebramellisi'nin 'ale'l-Mevahibi'l -ledünniyye eserinin lik ve son (Nuruosmaniye Ktp. , nr. 3276) 395
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
rım dışı sektörde çalışmaktadır. Başlıca tarihi eserleri arasında Avutmuş mahallesinde Fahreddin Behram Şah Camii (XliX l ll . yüzyıl). Taşmescid (XIV. yüzy ıl). Fatih Camii (XV. yüzyıl) , Kurşunlu Cami ( 1586)
ve Taş Hanlar (XVII. yüzyıl) sayılabilir. Cumhuriyet'in ilkyıllarında müstakil vilayet merkezi konumunu koruyan şehir 1933'te vilayet merkezi statüsünden çıkarıldı ve Giresun vilayetine bağlı bir kaza merkezi haline getirildi. Kazalarından Suşehri ve Koyulhisar Sivas'a, Alucra Giresun'a, Mesudiye Ordu'ya bağlandı.
BİBLİYOGRAFYA :
ibn Bibi, el-Evamirü'l-Alaiyye: Selçukname (tre. Mürsel Öztürk). Ankara 1996, 1, 370; Esterabadi, Bezm ü Rezm (tre. Mürsel Öztürk). Ankara 1990, s . 488; Hoca Sadeddin, Tacü't-tevarih, istanbul 1279, 1, 541-542; Evliya Çelebi , Seyahatname, ll , 384; Cuinet, 1, 773-797; Orta Karadeniz Tarihinin Kaynakları VII: Karahisar-ı Şarki Sancağı Mufassal Avarız Defteri (1642-43 Tarihli) (haz. Mehmet Öz - Fatma Acun). Ankara 2008, s. 4-14; Hasan Tahsin Okutan, Şebinkarahisar ve Civarı: Coğrafya, Tarih, Kültür, Fo/klor, Giresun 1949; A. Bryer- D. Winfıeld , The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos, Washington 1985, s. 147 vd.; Haşim Karpuz, "Şebinkarahisar'da Türk Devri Yapılan", Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri (13-17 Ekim 1986), Samsun 1988, s. 325-334; a.mlf .. Şebinkarahisar, Ankara 1989; isınet Miroğlu, Kemah Sancağı ve Erzincan Kazası (1520-1566), Ankara 1990, tür.yer.; Fatma Acun, "15. ve 16. Yüzyıllarda Şebinkarahisar ve Civannda Yerleşim Modelleri", Giresun Tarihi Sempozyumu (24-25Mayıs 1996), Bildiriler, istanbul 1997, s. 137-161; a.mlf., Karahisar-ı Şarki ve Koyluhisar Kazaları Örneğinde Osmanlı Taşra İdaresi, Ankara 2006; a.mlf., "Ottoman Administrative Priorities: 1\vo Case Studies of Giresun and Karahisar-ı Şarki", Ar.Ott., sy. 17 (1999), s. 13-34; a.mlf., "Osmanlı Döneminde Anadolu Şehirlerinin Gelişmesinde Devletin Rolü: Karahisar örneği", TTK Belleten, LXX/242 (2001) , s. 161 -192; Şebinkarahisar 1. Tarih ve Kültür Sempozyumu (30 Haziran - 1 Temmuz 2000), Bildiriler (ed. Al i Çelik). istanbul 2000; Bilge Umar. Karadeniz Kapadokia'sı ve (Pontos), Bir Tarihsel Coğrafya Araştırması ve Gezi Rehberi, istanbul 2000, s. 182-185; B. Darkot. "Karahisar", İA, VI, 280-282. ı:;ı;ı
ııı!I!!J FATMAACUN
L
ŞEBAAMELLİSi (~l~l)
Ebü'z-Ziya NOruddln All b. All eş-Şebrarnellisl el-Kahirl
(ö. 1087 / 1676)
Şafii fakihi. _j
997 veya 998 ( 1590) yılında Mısır'ın Garbiye vilayetinde Şebramellis'te (Şübrami l
lis) doğdu. Üç yaşında iken yakalandığı çiçek hastalığı yüzünden gözlerini kaybet-
ti. Buna rağmen Kur'an'ı ezberledi. 1008'de (ı 599) babasıyla gittiği Kahire'de Şeyhülkurra Abdurrahman b. Şehade el-Yemenl'den eş-Şô.tıbiyyye ve et-Teysir tarikiyle kıraat-i seb'a üzere ve tekrar eşŞô.tıbiyye tarikiyle kıraat-i aşereye göre Kur'an'ı baştan sona kadar okudu. Muhammed Abdürrauf el-Münavl, NCıreddin ez-Zeyyadl, Salim b. Hasan eş-Şebşlrl, NCıreddin el-Halebl, Fahreddin eş-Şenevanl. Süleyman el-Babill, Şehabeddin el-Guneyml. Ali el-Üchurl. Şehabeddin Ahmed b. Halil es-Sübkl ve İbrahim el-Lekanl gibi alimlerden çeşitli alanlarda dersler alıp çok yönlü yetişti; Şafii fıkhı , usGI-i fıkıh, tarih ve kıraat alanlannda otorite haline geldi. Öğrenim gördüğü Ezher'de ders verdi. Zeynelabidln b. Muhyiddin el-Ensarl. Şerefeddin b. Zeynelabidln el-Ensarl, Muhammed el-Buhutl, Abdurrahman el-Mahalli, Abdülkadir el-Bağdadl, Kuranl, İbnü'l-İmad, İbrahim b. Muhammed el-Birmavl, Ahmed b. Muhammed el-Benna ed-Dimyati, Ebu Salim el-Ayyaşl, Ahmed b. Muhammed elHamevl, Abdülganl en-Nablusl ve Abdülbaki b. Yusuf ez-Zürkanl gibi şahsiyetlere hocalık yaptı. 18 Şewal 108Tde (24 Aralık 1676) vefat etti. Şebramellisl'nin genellikle Mşiye mahiyetinde yazdığı pek çok eserden bir kısmı kaybolmuştur.
1304, 1357, 1389/1969, 1404/1984) Z.lfô.şiye 'alô. Şer]J.i'l-VaraMt. İmamü'l-Haremeyn el-Cüveynl'nin fıkıh usulüne dair el-Vara~at adlı eseri için Celaleddin elMahalll'nin kaleme aldığı şerhe İbn Kasım el-Abbadl tarafından yazılan Şer]J.u'l-Vara~at'ın haşiyesidir (yazmaları için bk. Abdullah Muhammed el-Habeşl , lll , 2132).
3. ljô.şiye 'alô. Şer]J.i İbni'l-Kasım. Ebu Şüca' el-İsfahanl'nin Şafii fıkhına dair elMul]taşar (et-Taf!:rib, Gayetü'l-il]tişar) adlı kitabına İbn Kasım el-Gazzl tarafından yazılan Fet]J.u'l-~aribi'l-mücib ii şer]J.i elfô.?.i't-Ta~rib (el-Kavlü'l-mul]tar fi şerf)i Gayeti'l-il]tişar) adlı şerhin haşiyesidir (yazma nüshaları için bk. a.g.e., ll , 1262) . 4. lfô.şiye 'alô. Eşrefi'l-vesô. 'il. İbn Hacer elHeyteml'nin Tirmizi'nin eş-Şemô.'ilü'nnebeviyye'si için kaleme aldığı Eşrefü'lvesô.'il ilô. fehmi'ş-Şemô.'il adlı şerhin haşiyesidir (yazrnaları için bk. a.g.e., ll, 1107) . S. ljô.şiye 'alô. Şer]J.i'l-Mu~addimeti'l-Cezeriyye. İbnü'l-Cezerl'nin Mu~addime fi'Hecvid (el-Muf!:addimetü'lCezeriyye) adlı eseri üzerine Zekeriyya elEnsarl'nin yazdığı ed-De~a'i~u'l-mu]J.ke-
Sebramellisi'nin ljfişiye 'ale'l-Mevahibi'l-ledünniyye adlı eserinin lik ve son sayfa ları (Nuruosmaniye Ktp. , nr. 3276)
395
SEBRAMELLiST
me if Şerhi'l-Mu]faddime adlı şerhin haşiyesidir (yazmaları için bk. a.g.e., II, 747). 6. lfô.şiye 'ale'l-Mevô.hibi'l-ledünniyye (Teysfrü 'l-metalibi's-seniyye bi-keş{ı esrari'l-Meiıahibi'l-ledünniyye). Ahmed b. Muhammed ei-Kastallanl'nin Hz. Peygamber'in hayatına ve şahsiyetine dair kaleme aldığı eserin haşiyesidir (yazmaları için bk. Karatay, III , 272-274; Abdullah Muhammed el-Habeşl, III, ı 972). Bazı kaynaklarda bu eser şerh olarak da anılmaktadır. 7. lfdşiye 'ald Tul;feti'l-mul;tô.c. İbn Hacer ei-Heyteml'nin fıkıhla ilgili eserinin haşiyesidir (yazmaları için bk. a.g.e., III, ı923). BİBLİYOGRAFYA :
Keşfü'?-?Uniin, ll, 1897; Muhibbi, ljulaşatü 'l
eşer, ll , 199, 203, 223, 287, 358, 406; m, 174-177; Kadir\, Neşrü'l-meşanT, II, 219; Brockelmann, GAL, II, 420; Suppl., ı , 681; II, 443; lzaf:ıu'l-mekniin, II , 54,543, 704; Hediyyetü'l-'ari{fn, !, 761; Kettani, er-Risaletü'l-müstetra{e, s. 200-201; Karatay, Arapça Yazma/ar, lll, 272-274; Cezzar, Medal;ilü'l-mü'elli{fn, II, 763; Salihiyye, el-Mu'cemü'ş-şamil, lll, 357-358; Hüseyin b. Kasım b. M. en-Nuaymi- Hamza b. Hüseyin b. Kasım en-Nuaymi, İstidrakat 'ala TarTI;i't-türiişi'l-'Arabf, Cidde 1422, VI, 241; Abdulah Muhammed ei-Habeşi, Cami'u'ş-şüriih ve 'l-f:ıaviiş~ Eblızab\ 1425/2004, ll, 747, 1107, 1262; lll, 1923, 1972, 2132; Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Alim/eri, Ankara 2006, s. 227; a.mlf. - Fuad ez-Zakiri, "Şebrameılisi", Mv.AU, XIV, 176-179. CiJ
IJlllli!J ABDULLAH KAHRAMAN
L
ŞEBAAVI ( -,?.91.r.JI )
Abdullah b. Muhammed O. Amir eş-Şebravi ei-Ezheri
(ö . ll 71/1 758)
Ezher şeyhlerinden, alim, şair ve edebiyatçı.
1091 (16EiO) yılmda Kahire'de doğdu . ilim ehli saygın bir aileye mensuptur. Dedesinin doğum yeri olan Menüfiye vilayetindeki Şebra köyünden dolayı Şebravl nisbesiyle anılır. Zebidl'nin bu şekilde kaydettiği yerin adını Muhammed Remzi, Şübra diye zikretmekte ve bazı kaynaklarda nisbesi Şübravl olarak da geçmektedir. İ lk öğrenimini dedesinden ve babasından aldı. Hocalarının isimlerini sıralayıp her biri hakkında bilgi verdiği Fehrese adlı eserinde belirttiğine göre henüz on yaşında iken Ezher şeyhi Muhammed b. Abdullah el-Haraşi'den hadis okuyup Kütüb-i Sitte icazeti aldı. Diğer alimlerden hadis, fıkıh, kelam, usul, mantık ve edebiyat dersleri gördü. Aynı eserde verdiği bilgilerden hocaları arasında en çok Şehabeddin Ahmed b. Muhammed ei-Huleyfi'den faydalandığı an-
396
laşılmaktadır. Ezher şeyhi ve Maliki alimi İbrahim b. Müsa ei-Feyyümi vefat edince onun yerine Şebravl getirildi (ı ı 37/17-25).
böylece bu mevki Malikiler'den Şafiiler'e
geçmiş oldu (Cebertl, I, 296). Şebravi'nin o dönemdeki en büyük Şafii alimleri arasında yer aldığı, cömertliğiyle tanındığı ve değerli kitapları toplamaya düşkün olduğu bildirilmektedir. Vezir Ahmed Paşa Mısır valiliğine geldikten kısa bir müddet sonra Şebravi ile arasında samimi bir münasebet gelişti. Şebravi her cuma valinin yanına giderek kendisiyle görüşür, vali de onun hutbelerini dinlerdi. Şebravl'den ders alanlar arasında kendisinin takdirle andığı ( Fehrese, s. 9 ı) Mısır Valisi Köprülü Abdullah Paşa ile ömer b. Ali b. Yahya etTahlavl, Ali b. Şemseddin ei-Hudari, Ahmed ei-Arüsl, Şeyh ez-Zemzeml ei-Mekki gibi isimler zikredilmektedir. 6 Zilhicce 1171'de (ı ı Ağustos ı 758) Kahire'de vefat eden Şebravi, Ezher Camii'nde kılınan cenaze namazının ardından Mücavirin Kabristanı'na defnedildi. Abdurrahman ei-Ceberti, Şebravi'nin özellikle Ezher şeyhi olduktan sonra yürüttüğü öğretim ve telif çalışmalarındaki başarıları sayesinde halk, ulema ve yönetici kadro nezdinde büyük itibar ve nüfuz kazandığını, onun yönetimi sırasında Ezher öğrencilerinin davranışiarına tam bir disiplinin hakim olduğunu kaydeder ('Aca'ibü'l-aşar, ı. 297).
Eserleri. 1. Kitô.bü'l-İtl;ôf bi-l;ubbi'leşrô.f. Sekiz bölümden oluşan , müellifin kendisine ve bazı Ehl-i beyt mensuplarıy
Ia başka şairlere ait manzumelerle zenginleştirilen eserde Ehl-i beyt'in kısaca hayatları ve faziletleri hakkında bilgi verilmekte, sahabilerin Ehl-i beyt'e saygı duyduğu anlatı lmakta, bu arada ayet ve hadislere de yer verilerek Ehl-i beyt'i sevmenin önemi vurgulanmaktadır. Ardından
Kerbela Vak'ası, Yezid'e lanet okumanın hükmü ve Hz. Hüseyin'in başının defnedildiği yerle ilgili görüşler üzerinde durulmaktadır, Kitabın çeşitli baskıları yapılmış
tı r (Kahire 13 ı 6 [bu baskının kenarında Abdülkahir ei-Fakihi'nin Hüsnü 't-tevessül fi adabi ziyareti efçlali'r-rusül ve Celaleddin es-SüyCıtl'nin Kitabü İf:ıya'i'l-meyt bifeçla'ili Ehli'l-beyt adlı eserleri de bulunmaktadır], ı317, 1318; Kum, ts.) . 2. 'Unvô.nü'l-beyô.n ve büstô.nü'l-e~hô.n ve mecm(i'u neşô. 'il; fi'l-l;ikem. Mensur ve manzum sözlerden derlenen bir ahlak ve nasihat kitabı olup Maarif Nezareti tarafından okullarda okutulmak üzere 1290'da ( 1873)
dat 1257). 3. Şerl;u'ş-şadr bi-gazveti Be dr. Müellif, 1164 ( 1751) yılında Vali Abdullah Paşa'nın isteği üzerine yazdığı eserin ilk şeklinde Bedir Gazvesi'ne katılan sahabiler hakkında bilgi vermiş ve menkıbe
lerini anlatmış. daha sonra esere Mısır'ın tarihine dair maiOmat ve Ali Paşa dönemine kadar Mısır valiliği yapanlarla ilgili kısa bilgiler eklemiştir (Kahire I 297, 1303, ı305) . 4. Fehresetü 'Abdillô.h eş-Şebrô.vi. Şebravi, yine Köprülü Abdullah Paşa '
nın talebi üzerine eseri 1142 ( 1729-30) yılında kaleme aldığını belirttikten sonra kendisinin ve on hocasının hangi alimlerden hangi kitapları okuduğunu anlatmakta. hatimede birçok Mısırlı alimin vefat tarihini sıralamakta ve bazıları hakkında bilgi vermektedir. Muhammed ez-Zahi, Paris Milli Kütüphanesi'nde bulunan 2120 numaralı mecmua içindeki yazmasına dayanarak eseri el-Mevrid'de yayımlamış
I306, 1314). 6.lfamlü zecel (Bulak 1290) 7. el-Man?-Cımetü 'ş-Şebrô.viyye fi'n naJ:ıv. Bir ders kitabı olup çeşitli baskıları yapılmıştır (Kah i re ı 276, ı 296, ı 297, 1303,
ı3ı4. ı323). Eser Muhammed b. Muhammed b. Mansür, Süleyman b. Ahmed, Ömer b. Ali et-Tahlavi el-Maliki ve Abdülkadir b. Muhammed ei-Meccavl tarafından şer
hedilmiştir (Brockelmann, GAL Suppl., II, 39ı). ed-Dürerü'n-nal;viyye 'ale'l-Man?-l.ımeti'ş-Şebrô.viyye başlığını taşıyan son şerh basılmıştır (Cezayir, ts.) . 8. 'Arusü'lô.dfıb ve ferl;atü'l-elbdb. Ahlaki güzeiIeştirmenin yolları, bazı şairlerin hal tercümeleri ve şiirlerinden örneklerle cömertlik, dostluk gibi konuları içermektedir (Zeydfuı, lll, 289). Şebravi'nin diğer eserleri de şunlardır: Şerl;u'ş-Şebrô.vi 'ale'r-Risô. leti'l-vaz'iyye (Adudüddin ei -İd"nin mantığa dair kısa risalesinin şerhidir; bk. lzaf:ıu'l-meknCm, I, 566; Habeşi, Il, 984). el'İ~dü'l-ferid fi'stinbô.ti'l-J:ıa]fii'i~ min kelimfıti 't- tevl;id, el-İstigiişetü'ş-Şebrô.viyye, TelJJ.işü '1- 'a]fide, Na?-mü esmô.'i buJ:ıCır (ebf:ıur)i'ş-şi'r ve eczfı'ihô., elMenhelü'l-mevrud ii şerl;i Kaşideti İbn Mes'Cıd, Nüzhetü '1-ebşô.r ii re]fii'i]fi'leş'ô.r (yazma nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, ll, 362-363; Suppl., Il, 39I)