SAYIŞTAY YARGILAMASINDA MAL İ OLARAK SORUMLU OLANLAR · BAKANLARIN MAL İ SORUMLULUĞU Bakanlar, Cumhurba şkanı tarafından belirlenen politikalar ın uygulanmas ı ile bakanl

SAYIŞTAY YARGILAMASINDA MALİ OLARAKSORUMLU OLANLAR

www.hacibayramcolak.net

1-BAKANLAR

2- ÜST YÖNETİCİLER

3- HARCAMA YETKİLİLERİ

4- GERÇEKLEŞTİRMEGÖREVLİLERİ

5- MUHASEBE YETKİLİLERİ


BAKANLARIN MALİ SORUMLULUĞU

Bakanlar, Cumhurbaşkanı tarafından belirlenenpolitikaların uygulanması ile bakanlıkların vebakanlıklarına bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşlarınstratejik planları ile bütçelerinin kalkınmaplanlarına, yıllık programlara uygun olarakhazırlanması ve uygulanmasından, bu çerçevedediğer bakanlıklarla koordinasyon ve işbirliğinisağlamaktan sorumludur. (5018/10)


Yukarıda yer alan hükümler birlikte değerlendirildiğinde,

Bakanların doğrudan mali işlem süreci içerisinde yer almamalarınedeniyle doğrudan bir sorumlulukları bulunmamaktadır.

Ancak Sayıştay yargılaması sırasında Bakanların sorumluluğu ileilgili bir hususa rastlanılması durumunda bu hususun TBMM nebildirilmesi gerekir


ÜST YÖNETİCİLER

5018 sayılı Kanunun 11.maddesinde; “

Bakanlıklar ve diğer kamu idarelerinde en üst yönetici,il özel idarelerinde vali vebelediyelerde belediye başkanı

üst yöneticidir.


Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerininkalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan veperformans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarakhazırlanması ve uygulanmasından,

sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimlişekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüyekullanımının önlenmesinden,

malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi vebu Kanunda belirtilen görev ve sorumlulukların yerinegetirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşısorumludurlar.


Üst yöneticiler, bu sorumluluğun gereklerini

1-Harcama yetkilileri

2- Malî hizmetler birimi ve

3- İç denetçiler

aracılığıyla yerine getirirler.


5018 sayılı kanunun kabulüyle birlikte mali literatürümüzegiren kavramlardan birisi de üst yöneticilerdir.

Daha önceleri harcama sürecinde ihale yetkilisi olarak aktifolarak görev yapan üst yöneticiler Kanunla birlikte harcamayetkililerinin mali işlem sürecinin merkezine oturmasınedeniyle sürecin dışında kalmışlardır.

Kanunun ilgili hükümleri birlikte değerlendirildiğinde üstyöneticiler işlerin gidişatından harcama yetkililerinin ve diğergörevlilerin bilgilendirmeleri ve raporları ile bilgi sahibiolmaktadırlar.


Bununla birlikte üst yöneticilerin özel Kanunlardan doğanSayıştaya karşı mali sorumlulukları olabileceği gibi, münferitbir olayda sorumluluklarına hükmedilmeleri de gerekebilir.

Bu husus, meselenin Sayıştay yargısında görüşülmesi sırasındahükme bağlanacak bir konudur.


SONUÇ

SGK Kararına göre,

Bir genelleme yaparak üst yöneticilerin, işlemlerin hukukauygun olarak yürütülmesinden sorumlu olacakları ya da

olmayacakları yönünde bir görüş belirtilmesi uygunbulunmamaktadır.


HARCAMA YETKİLİLERİ

5018 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin (k)bendinde,Kamu idaresi bütçesinde ödenek tahsis edilen veharcama yetkisi bulunan birim harcama birimi

Kanunun 31 inci maddesinde bütçeyle ödenektahsis edilen her bir harcama biriminin en üstyöneticisinin harcama yetkilisi olduğu ifade edilmiş,

32 inci maddesinde ise; bütçeden harcamayapılabilmesi harcama yetkilisinin, harcamatalimatı vermesine bağlanmıştır.


harcama talimatlarında da-hizmet gerekçesi,-yapılacak işin konusu ve tutarı,-süresi,-kullanılabilir ödeneği,-gerçekleştirme usulü ile- gerçekleştirmeyle görevli olanlara ilişkin bilgilerin yeralacağı,

harcama talimatlarınınbütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğermevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik veverimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmalarıgereken işlemlerden harcama yetkililerinin sorumlu olduklarıbelirtilmiştir.


5018 sayılı Kanunun 33 üncü maddesinde de, gideringerçekleştirilmesinin, harcama yetkililerince belirlenen görevlitarafından düzenlenen ödeme emri belgesinin harcamayetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesi iletamamlanacağı hüküm altına alınmıştır


Mevzuatın yukarıda belirtilen hükümlerine göre, bütçedenyapılacak harcamalarda süreç, harcama talimatı ilebaşlamakta ve ödeme emri belgesi uyarınca hak sahibineödeme yapılması ile son bulmaktadır.

5018 sayılı Kanunda,

Giderin yapılmasından ödeme aşamasına kadar tüm işlemlerinharcama yetkilisinin gözetim ve denetimi altında, onun emir vetalimatı ile yürütülmesi öngörüldüğünden, sorumlulukkonusunda da harcama yetkilisi ön plana çıkmaktadır.


Kanunda harcama yetkilisinin, bütçeyle ödenek tahsis edilenher harcama biriminin en üst yöneticisi olarak tanımlanması,idari açıdan üst yöneticilere; hukuka uygunluk açısından dayetkili kılınmış mercilere hesap vermekle sorumlu olduğunugöstermektedir. Bu anlamda harcama yetkililerinin Sayıştayahesap verme sorumluluğu bulunmaktadır


MALİ SORUMLULUKLARI

5018 sayılı Kanunda harcama yetkilisi ifadesiyle bir programsorumlusuna ve statü hukukunda tanımlanan daire/birim amirineişaret edilmektedir.

Bu konumda olan yöneticilerin, 657 sayılı Kanunun 10 uncumaddesinde belirtildiği gibi, amiri oldukları kuruluş ve hizmetbiriminde kanun, tüzük ve yönetmeliklerle belirlenen görevlerizamanında ve eksiksiz olarak yapmaktan ve yaptırmaktan,maiyetindeki memurları takip ve kontrol etmekten görevli vesorumlu tutulacakları da tabiidir.


Bu hükümler karşısında,

bütçeden yapılacak harcamalar konusunda 5018 sayılıKanunda öngörülen harcama sürecinde tek ve tam yetkili olan,giderin yapılmasına karar vermekten ödeme aşamasına kadartüm işlemleri emir ve talimatı çerçevesinde yürüten vemaiyetindekileri ve onların eylem ve işlemlerini gözetmek vedenetlemekle yükümlü olan harcama yetkilisi,

Sayıştaya karşı hesap verme konusunda tam ve doğrudansorumludur .

.


Bu nedenle,

Harcama yetkililerinin,1- Harcama talimatlarının ve buna konu olan2-Harcamaların bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük veyönetmelikler ile diğer mevzuata uygunluğundan

sorumludurlar


Harcama Yetkisinin Devri Halinde Sorumluluk

5018 sayılı Kanunun 31 inci maddesinin birinci fıkrasında, harcamayetkilisi, bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin enüst yöneticisidir şeklinde tanımlanmış, dördüncü fıkrasında, genelyönetim kapsamındaki kamu idarelerinde merkez ve merkez dışıbirimler ve görev unvanları itibarıyla harcama yetkililerininbelirlenmesine, harcama yetkisinin bir üst yönetim kademesindebirleştirilmesine ve devredilmesine ilişkin usul ve esasların MaliyeBakanlığınca belirleneceği öngörüldükten sonra,

Harcama yetkisinin devredilmesinin, yetkiyi devredenin idarisorumluluğunu ortadan kaldırmayacağı hükme bağlanmıştır


5018 sayılı Kanunun 31.maddesinin dördüncü fıkrasıhükmünden, harcama yetkililerinin

Harcama yetkilerini devretmeleri halinde,

harcama yetkililerinin mali sorumluluklarının devam ettiğisonucu çıkartılamaz.


Literatürde yetki devri halinde,

Yapılan işlemin yetki devredilenin işlemi olduğu ve dolayısıylabu işlemden doğan sorumluluğun yetki devredilen makamageçtiği genel kabul gören bir husustur.


Anılan 31 inci maddenin harcama yetkisinin devri halinde idarîsorumluluğun sürmesini öngören hükmü, işin tabiatına dauygundur.

Zira, 5018 sayılı Kanunun üst yöneticilerin hesap vermesorumluluğuna ilişkin 11 inci maddesinin son fıkrasında, üstyöneticilerin, bu sorumluluğun gereklerini harcama yetkilileri,mali hizmetler birimi ve iç denetçiler aracılığıyla yerinegetireceklerinin belirtilmiş olması karşısında, harcamayetkililerinin idari sorumluluklarının sürmesi, işin gereğindenkaynaklanmaktadır.


Harcama yetkisini devreden harcama yetkilisinin malisorumluluğunun bulunmaması, 5018 sayılı Kanunla öngörülenmali sorumluluk sisteminin de doğal bir sonucudur.

5018 sayılı Kanundan önceki mevzuatımızda mali sorumlulukiçin yegâne şart, mevzuata aykırılık olup, buna ilaveten zarar,kusur gibi başkaca bir şart öngörülmemiştir.


Gerçekten, Kanunun 71 inci maddesinde, Kamu zararı;kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerindenkaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemlerisonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye nedenolunmasıdır şeklinde tanımlanarak kamu zararınınbelirlenmesinde esas alınacak unsurlar a-g işaretli bentlerdesayılmıştır. Gerek bu madde gerek diğer maddeler nazaraalındığında 5018 sayılı Kanuna göre mali sorumluluğunşartları şöylece sıralanabilir:


- Kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerindenkaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem, eylembulunmalıdır.

-Ortada bir kamu zararı olmalıdır.

-Mevzuata aykırı karar, işlem ve eylemle zarar arasında birilliyet olmalıdır.

Bu yeni sorumluluk sisteminde objektif kusursuz sorumlulukanlayışından vazgeçilmiş bulunulmaktadır.


Harcama yetkilisinin, harcama yetkisini devretmesi halindeharcama yetkisi, devralana geçtiğinden harcama yetkisineilişkin karar, işlem ve eylemler devir alan tarafındangerçekleştirilmekte, yetkisini devreden harcama yetkilisininmevzuata aykırı karar alması, işlem yapması veya eylemdebulunması söz konusu olmamaktadır


Yetkisini devretmek suretiyle harcama sürecinin dışında kalanharcama yetkilisinin kasıt, kusur veya ihmalinden de sözedilmesi mümkün bulunmamaktadır.

Mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemi bulunmayan kasıt,kusur veya ihmali söz konusu olmayan ve bu haliyle herhangibir zarar ika etmesi de mümkün olmayan harcama yetkilisinemalî sorumluluk yüklenmesi mümkün bulunmamaktadır.

Harcama yetkilisinin bu durumda sorumlu tutulması, hem5018 sayılı Kanunla hem de hukukun genel ilkeleriylebağdaştırılamaz.


Harcama yetkisinin devrinin yetkiyi devredenin idarisorumluluğunu ortadan kaldırmaz. İdari sorumluluk, malisorumluluğu içermez.

Zira idari sorumluluk ve mali sorumluluk ayrı kavramlarolup, idari sorumluluk, mali sorumluluğu içermemektedir.


Sayıştay açısından mali sorumluluğun bir tazmin sorumluluğuolmasına karşın, 31 inci maddenin dördüncü fıkrasında geçenidarî sorumluluk, 657 sayılı Kanunun 10 uncu maddesianlamında, Devlet memurlarının, amiri oldukları kuruluş vehizmet birimlerinde kanun, tüzük ve yönetmeliklerle belirlenengörevleri zamanında ve eksiksiz olarak yapmaktan veyaptırmaktan, maiyetindeki memurları yetiştirmekten, hal vehareketlerini takip ve kontrol etmekten görevli ve sorumluolduklarına dair yönetsel bir sorumluluktur.


Bahse konu 31. maddenin dördüncü fıkrasında harcamayetkisinin devrinin idari sorumluluğu kaldırmayacağıbelirtilmektedir.

Bunun mefhumu muhalifinden harcama yetkisinin devrihalinde, devredenin mali sorumluluğunun ortadan kalktığıanlaşılmaktadır.


Gerçekten Kanun Koyucu, harcama yetkisinin devri halindemali sorumluluğun da sürmesini amaçlamış olsaydı, pekâlâmali ve idari sorumluluğun ortadan kalkmayacağını açıkçaifade eder ya da yetki devrinin kapsayıcı şekilde sorumluluğuortadan kaldırmayacağını belirtmekle yetinebilirdi. Buyapılmamış, sadece idari sorumluluğun ortadankalkmayacağına vurgu yapılmıştır


Dolayısıyla, harcama yetkisinin devredilmesi, yetkiyidevredenin idari sorumluluğunu kaldırmamakla birlikte,yetkiyi devreden harcama yetkilisinin malî sorumluluğunuortadan kaldırmaktadır.

Bu nedenlerle, harcama talimatının kullanılmasından doğansorumluluğun, harcama yetkisinin devredildiği görevliye aitolması gerekmektedir.


Görev Ayrılığı Nedeniyle Yetki Devrinde Harcama YetkisindenDoğan Sorumluluk

Teşkilat yapısı ve personel durumu gibi nedenlerle harcamayetkililerinin belirlenmesinde güçlük bulunan idareler ilebütçelerinde harcama birimleri sınıflandırılmayan idarelerdeharcama yetkisi, üst yönetici veya üst yöneticinin belirleyeceğikişiler tarafından, mahalli idarelerde İçişleri Bakanlığının, diğeridarelerde ise Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerineyürütülebilir .


Kanunun anılan hükmü uyarınca ya da bütçe kanunlarındayer verilen bazı hükümler ile idareler veya idarelerin değişikbirimleri arasında iş ve hizmet ilişkisine bağlı olarak yapılanödenek aktarımları ve buna bağlı olarak harcama süreçleri,genel harcama sürecinin dışına çıkabilmektedir.


Kanundan veya işin gereğinden kaynaklanan bu tür görevpaylaşımlarında,

Aktarılan ödeneğin kullanım yetkisi ve bu ödenekle yerinegetirilen işlemlerin gerçekleştirilmesi görevi, ödeneği devralanidareye veya birime geçeceğinden, harcama yetkisinden doğansorumluluğun da, genel harcama yetkililerinin sorumluluğuçerçevesinde, ödenek aktarımının yapıldığı idare veya biriminharcama yetkilisine ait olması gerekmektedir


Öte yandan, idare veya birimin teşkilat yapısı nedeniyle,personel ücretlerinin kuruluşun personel biriminde, kurumunelektrik su giderlerinin idari ve mali işler biriminceödenmesinde olduğu gibi, destek hizmet birimlerindebirleştirilen harcamalar için üst yöneticinin onayı ile harcamayetkisinin, destek hizmet birimi harcama yetkilisine verilmesihalinde de, harcama yetkisinden doğan sorumluluğun görevverilen destek hizmet birimi harcama yetkilisine ait olmasıgerekmektedir.


Bu nedenlerle,

Mevzuatta yer alan bazı hükümler nedeniyle kamu idareleriarasında veya idarenin değişik birimleri arasında iş ve hizmetilişkisine bağlı olarak yapılan ödenek aktarmalarında,

Harcama yetkisinden doğan sorumluluğun, ödenek aktarılanbirimin en üst yöneticisine ait bulunmaktadır


Vekâlet Görevi Nedeniyle Yetki Devrinde HarcamaYetkisinden Doğan Sorumluluk

Kanunda öngörülen harcama yetkilisinin izin, hastalık vegeçici görev gibi sebeplerle görevlerinde bulunmadığıdurumlarda, bu kişilerin yerine, mevzuatlarında öngörenusulle vekâleten atanan kişi asilin tüm yetki vesorumluluklarını taşıyacağından harcama yetkisini dekullanacaktır.


Bu nedenle, harcama yetkilisinin yerine,mevzuatında öngörülen usullere uygun olarak vekâletenatanan görevlinin,

vekâlet ettiği göreve ait harcama yetkisini kullanmasındandoğan sorumluluğun bu görevi vekâleten yürüten görevliye aitbulunmaktadır.


GERÇEKLEŞTİRME GÖREVLİLERİNİN MALİSORUMLULUKLARI


5018 sayılı Kanunun 33 üncü maddesi uyarınca bütçeden birgiderin yapılabilmesi için iş, mal, veya hizmetin belirlenmişusul ve esaslara uygun olarak alındığının veyagerçekleştirildiğinin görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarcaonaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olmasıgerekmektedir.


Bütçelerden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetinbelirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veyagerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarcaonaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olmasıgerekir.

Giderlerin gerçekleştirilmesi; harcama yetkililerince belirlenengörevli tarafından düzenlenen ödeme emri belgesinin harcamayetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesiyletamamlanır.


Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işinyaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkinişlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gereklibelgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.

Elektronik ortamda oluşturulan ortak bir veri tabanındanyararlanmak suretiyle yapılacak harcamalarda, veri girişişlemleri gerçekleştirme görevi sayılır. Bu fıkranınuygulanmasına ilişkin esas ve usûller Maliye Bakanlığıncabelirlenir.

Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmalarıgereken iş ve işlemlerden sorumludurlar denilmektedir.


Bir mali işlemi gerçekleştirmede görevli olanlarınsorumluluğunun belirlenmesinde, gerçekleştirme işleminiyapan memurun,

- Yetkili ve görevli olması ve

- Yapılan giderin de bu görevli tarafından düzenlenipimzalanan belgeye dayanıyor olması zorunludur.


Bir başka deyişle, yukarıda anılan belge ve imza olmadanödeme emri belgesinin tamamlanmış sayılmamasıgerekmektedir.

Aynı şekilde, belgeyi düzenleyenin de gerçekleştirmekonusunda yetkisinin bulunması ve harcama talimatı ile veyasair surette amir tarafından görevlendirilmiş olmasıgerekmektedir.


Bu anlamda gerçekleştirme belgelerinin hazırlanması, taslakmetinlerin yazılması, temize çekilmesi, kaydedilmesi,bilgisayara giriş yapılması gibi yardımcı hizmetleringerçekleştirme görevi kapsamında değerlendirilmesi mümkünbulunmamaktadır


Ödeme Emri Belgesini Düzenlemekle GörevlendirilenGerçekleştirme Görevlisinin Sorumluluğu

5018 sayılı Kanunun 33;üncü maddesinin birinci fıkrası hükmüuyarınca ödeme emri belgesi, harcama yetkilisi tarafındanbelirlenen bir görevli tarafından düzenlenecektir.

Ödeme emri belgesi tek başına mali bir işlem sayılmamaklabirlikte taahhüt ve tahakkuk aşamalarından sonra ödemeaşamasına geçilmesine esas teşkil etmektedir.


İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esasların 12 ve13 üncü maddelerinde,

Ödeme emri belgesi düzenleme görevi, ön mali kontrolkapsamında ele alınmakta ve kontrol edilmiş ve uygungörülmüştür şerhi çerçevesinde değerlendirilmektedir.


Aynı esaslarda belirtildiği üzere, harcama yetkilileri,yardımcıları veya hiyerarşik olarak kendisine en yakın üstkademe yöneticileri arasından bir veya daha fazla sayıdagerçekleştirme görevlisini ödeme emri belgesi düzenlemeklegörevlendirecek, ödeme emri belgesini düzenlemeklegörevlendirilen gerçekleştirme görevlileri de, ödeme emribelgesi ve eki belgeler üzerinde ön malî kontrol yapacaklardır.

Bu nedenle ödeme emri belgesini düzenleyen gerçekleştirmegörevlisinin yaptığı işlemler nedeniyle sorumluluk üstlenmesitabiidir.


Ayrıca, harcama birimlerinde süreç kontrolü yapılarak her birişlem daha önceki işlemlerin kontrolünü içerecek şekildetasarlanıp uygulanacak, mali işlemlerin yürütülmesinde görevalanlar, yapacakları işlemden önceki işlemleri de kontroledeceklerdir.

Bu bağlamda ödeme emri belgesini düzenlemeklegörevlendirilen gerçekleştirme görevlileri de, ödeme emribelgesi ve eki belgeler üzerinde ön mali kontrol yaparak,ödeme emri belgesi üzerine Kontrol edilmiş ve uygungörülmüştür şerhi düşüp imzalayacaklardır.

.


Bu nedenle ödeme emri belgesini düzenleyen görevli,gerçekleştirme belgelerinin ödeme emri belgesine doğruaktarılması yanında, düzenlediği belge ile birlikte harcamasürecindeki diğer belgelerin doğruluğundan ve mevzuatauygunluğundan da sorumludur


aslî bir gerçekleştirme belgesi olan ödeme emri belgesinidüzenleyen sıfatıyla imzalayan gerçekleştirme görevlisinin,düzenlediği belge ile birlikte harcama sürecindeki diğerbelgelerin doğruluğundan ve mevzuata uygunluğundanharcama yetkilisi ile birlikte sorumlu tutulması gerekmektedir.


Ödeme Emri Belgesine Eklenmesi Gereken Taahhüt veTahakkuk Belgelerine İlişkin Sorumluluk

5018 sayılı Kanunun 33 üncü maddesi uyarıncabütçeden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veyahizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarakalındığının veya gerçekleştirildiğiningörevlendirilmiş kişi veya komisyonlarcaonaylanmış ve gerçekleştirme belgelerinindüzenlenmiş olması gerekmektedir.


Öte yandan anılan maddede, bir mali işlemingerçekleştirilmesinde görevli olanların sorumluluğununbelirlenmesinde, bu görevlilerin yetkili ve görevli olması veyapılan giderin de bu görevlilerce düzenlenen belgeyedayanıyor olması hususlarına bakılması gerekmektedir.

Yani mali işlemin gerçekleştirilmesinde, görevli olanlarınimzası olmadan ödeme belgesinin tamamlanmış sayılmamasıgerekmektedir.


Bu nedenle, ödeme emri belgesine eklenmesi gereken taahhütve tahakkuk işlemlerine ilişkin fatura, beyanname, tutanak gibigerçekleştirme belgelerini düzenleyen veya bu belgeleri kabuleden gerçekleştirme görevlilerinin, bu görevleriyle ilgili olarakyapmaları gereken iş ve işlemlerle sınırlı olarak harcamayetkilisiyle birlikte sorumlu tutulmaları gerekmektedir.


Kurul, Komisyon veya Benzeri Bir Organca DüzenlenenGerçekleştirme Belgelerinde Sorumluluk

5018 sayılı Kanunun 33 üncü maddesi uyarınca mali işlemingerçekleştirilmesinde görevli olanların sorumluluğu, buişlemleri yetkili ve görevli olarak yapmalarına ve yapılangiderin bu kişilerce düzenlenen belgeye dayanılarakyapılması hususlarına göre belirlenmektedir.


Bu nedenle mevzuatına göre oluşturulan kurul, komisyon veyabenzeri bir organ tarafından düzenlenen keşif, rapor, tutanak,karar veya ödemeye esas benzeri belgelerden doğacaksorumluluğa, işlemi gerçekleştiren ve bu belgeyi düzenleyipimzalayan kurul üyelerinin de dahil edilmeleri ve bu işlemnedeniyle harcama yetkilisiyle birlikte sorumlu tutulmalarıgerekmektedir.


Elektronik Ortamda Oluşturulan Ortak Veri Tabanına BilgiGirişine Esas Olacak Belgelere İlişkin Sorumluluk

5018 sayılı Kanunun 33/3 maddesinde

Elektronik ortamda oluşturulan ortak bir veri tabanındanyararlanmak suretiyle yapılacak harcamalarda, veri girişişlemleri gerçekleştirme görevi sayılır. Bu fıkranınuygulanmasına ilişkin esas ve usûller Hazine ve MaliyeBakanlığınca belirlenir. denilmektedir.


Kanunun anılan maddesine dayanılarak çıkarılan ve31.12.2005 tarihli ve 26040 sayılı 3. mükerrer Resmî Gazetedeyayımlanan Merkezi Yönetim Harcama BelgeleriYönetmeliğinin 5 inci maddesinin dördüncü ve beşincifıkralarında

Elektronik ortamda oluşturulan ortak bir veri tabanındanyararlanmak suretiyle yapılacak harcamalarda, veri girişişlemleri gerçekleştirme görevi sayıldığından, ödeme belgesineayrıca bu verileri kanıtlayıcı belge bağlanmaz.


Yönetmeliğin söz konusu hükmüne göre 28.9.2006 tarihli ve26303 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Merkezi YönetimHarcama Belgeleri Hakkında Genel Tebliğde de, veri girişişlemlerinin gerçekleştirme görevi sayılacağı, ödeme belgesineaylık bordroların bağlanmayacağı, değişikliklere ilişkinkanıtlayıcı belgelerin ödeme belgesine bağlanacağıbelirtilmiştir.

Ortak veri tabanına girilen verilerin doğruluğu halinde,çıktının doğruluğu sistemce güvenceye bağlandığından,elektronik ortamdan alınan çıktının sıhhati, doğrudan doğruyaveri girişinin doğruluğuyla ilgili bulunmaktadır.


Bu nedenlerle, elektronik ortamda oluşturulan veri tabanındanyararlanılarak yapılacak harcamalarda, sisteme girilecek verilerinbulunduğu belgeleri düzenleyen ve imzalayan görevlilerin, bu işlemleilgili gerçekleştirme görevlisi olarak kabul edilmesi ve yaptığıişlemlerden harcama yetkilisi ve sorumluluğu bulunan diğergerçekleştirme görevlileriyle birlikte sorumlu tutulmalarıgerekmektedir.


Muhasebe Yetkilisinin Görev ve Sorumlulukları

Muhasebe yetkilisinin harcama sürecindeki rolü belgekontrolü ve ödeme olarak görülmekte ise de, kuruluşmuhasebesinin genel düzenlemesi ve yönetim dönemihesabının verilmesi bakımından bu görevlinin özel biryeri ve işlevi vardır. Bu itibarla Sayıştaya karşısorumluluk noktasında muhasebe yetkilisininsorumluluğunun ayrıntılı olarak ele alınmasıgerekmektedir.


Muhasebe Yetkilisinin İmza Kontrol Görev ve Sorumluluğu

5018 sayılı Kanunun 61. maddesi uyarınca muhasebe yetkilisinin,ödeme aşamasında, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerindeyetkililerin imzasını arama yükümlülüğü bulunmaktadır.Bu nedenle;- Ödeme aşamasında, ödeme emri belgesi üzerinde harcamayetkilisi ve gerçekleştirme görevlisinin imzaları olmakla birlikte,ödeme emri belgesi eki belgeler üzerinde herhangi bir imza eksiğivarsa muhasebe yetkilisinin, ödeme emri belgesi üzerinde imzasıbulunan harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisiyle birliktesorumlu tutulması gerektiğine,


- Ödeme emri belgesi üzerinde harcama yetkilisi veyagerçekleştirme görevlisinden sadece birinin imzası varsa,muhasebe yetkilisinin, imzası bulunan görevliyle birliktesorumlu tutulması gerektiğine,

- Ödeme emri belgesi üzerinde harcama yetkilisi vegerçekleştirme görevlisinin imzaları yoksa muhasebeyetkilisinin, tek başına sorumlu tutulması gerektiğine,


Ödemeye Esas Belgelerin Eksikliği ve Maddi Hata BulunmasıDurumunda Sorumluluk

5018 sayılı Kanunun 61 inci maddesi ile MuhasebeYetkililerinin Eğitimi, Sertifika Verilmesi ile Çalışma Usul veEsasları Hakkında Yönetmeliğin 29 uncu maddesinde,muhasebe yetkilisinin taahhüt ve tahakkuk aşamalarıtamamlanmış, ödeme emri belgesi düzenlenmiş ve ön malikontrolden geçerek ödenmek üzere muhasebe birimine gelmişbulunan gider ve muhasebe belgeleri ile ön ödeme belgeleriüzerinde, ödemeye ilişkin belgelerin tamam olup olmadığını vemaddi hata bulunup bulunmadığını kontrol etmekle yükümlüolduğu, ilgili mevzuatında belirtilen belgeler dışında belgearamayacağı ve sorumluğunun görevi gereği incelemesi gerekenbelgelerle sınırlı olduğu belirtilmektedir.


5018 sayılı Kanunun 33 üncü maddesi uyarınca bütçeden birgiderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usulve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğiningörevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanmış vegerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerekmektedir.Bu çerçevede gerçekleştirme görevlilerinin, harcama talimatıüzerine işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslimalmaya ilişkin işlemlerin yapılması, yanında bu işlemlerinbelgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanmasıgörevi de bulunmaktadır. Dolayısıyla ödemeye esas teşkil edenbelgelerdeki noksanlıklardan gerçekleştirme görevlisininsorumlu olmadığı söylenemez.


Öte yandan, giderin taahhüt ve tahakkuk aşamalarına ait olup, çeşitligerçekleştirme görevlilerinin kendi yasal görevleri çerçevesindedüzenledikleri ve imzaladıkları belgelerdeki maddi hatalardan muhasebeyetkilisi de sorumlu tutulmaktadır. Bu olgu, Muhasebe Yetkililerinin Eğitimi,Sertifika Verilmesi ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin29;uncu maddesinin dördüncü fıkrasında; Muhasebe yetkililerinin maddihataya ilişkin sorumlulukları; bir mali işlemin muhasebeleştirilmesinedayanak teşkil eden karar, onay, sözleşme, hakediş raporu, bordro, fatura,alındı ve benzeri belgelerde; gelir, alacak, gider ya da borç tutarının tespitedilmesine esas rakamların hiçbir farklı yoruma yer vermeyecek biçimde,bilerek veya bilmeyerek yanlış seçilmesi, oranların yanlış uygulanması,aritmetik işlemlerin yanlış yapılması ve muhasebeleştirmeye esastoplamlarının muhasebeleştirme belgesinde ilgili hesaplara noksan veya fazlakaydedilmek suretiyle yapılan yersiz ve fazla alma, verme, ödeme vegönderilmesiyle sınırlıdır. Teknik nitelikteki belgelerde, bu niteliğe ilişkinolarak yapılmış maddi hatalardan bu belgeleri düzenleyen ve onaylayangerçekleştirme görevlileri sorumlu olup, muhasebe yetkililerinin bu belgelereilişkin sorumlulukları aritmetik işlemlerdeki yanlışlıklarla sınırlıdır.biçiminde,.



30 uncu maddesinde de, ödeme emirleri, muhasebe birimine geliş tarihindenitibaren, en geç dört iş günü içinde incelenir, uygun bulunanlarmuhasebeleştirilerek tutarları hak sahiplerinin banka hesabına aktarılır. Eksikveya hatalı olan ödeme emri belgesi ve eki belgeler, düzeltilmek veyatamamlanmak üzere en geç, hata veya eksikliğin tespit edildiği günü izleyen işgünü içinde gerekçeleriyle birlikte harcama yetkilisine yazılı olarak gönderilir.Hata veya eksiklikleri tamamlanarak tekrar muhasebe birimine verilenler, engeç iki iş günü sonuna kadar incelenerek muhasebeleştirme ve ödeme işlemigerçekleştirilir

Yönetmeliğin yukarıya alınan maddesinde ifade edildiği gibi, birmali işlemin muhasebeleştirilmesine dayanak teşkil edenbelgelerde gelir, alacak, gider ya da borç tutarının tespitedilmesine esas rakamlardaki açık, kolayca görülebilen veyorum gerektirmeyen hatalar maddi hata olarak

nitelendirilmektedir.


Söz konusu mevzuat hükümleri karşısında, ödemeye esas teşkiletme niteliği bulunan, fakat gider evrakı arasında yer almayanbir belge nedeniyle ortaya çıkan kamu zararı ile giderintaahhüt ve tahakkuk aşamalarına ait olup çeşitli gerçekleştirmegörevlilerinin kendi yasal görevleri çerçevesinde düzenlediklerive imzaladıkları belgelerdeki açık ve kolayca görülebilen veyorum gerektirmeyen maddi hatalardan muhasebe yetkilisinin,harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisiyle birliktesorumlu tutulması gerektiğine, hatanın bariz olup olmadığıhususunun ise yargı dairelerince kararlaştırılacak bir hususolduğuna çoğunlukla


Muhasebe Yetkilisinin Gideri Hak Sahibine Ödeme Görevi

Muhasebe yetkilisi tahakkuk ettirilmiş gideri hak sahibine ödemekve ödeme yaparken hak sahibinin kimliğini kontrol etmeklegörevlidir.

Muhasebe yetkilisi mutemetlerinin hesabına bakmak ve onlarıaklamak, Kanunun 61. maddesinin son fıkrasına göre, muhasebeyetkilisinin görevi olduğundan, gideri hak sahibine ödemedendoğan sorumlulukta mutemetlerin Sayıştaya karşı sorumlu kabuledilmemesi gerekmektedir.

Bu nedenle, hak sahibi olmayan kişilere ödeme yapılmasınedeniyle ortaya çıkan kamu zararından, doğrudan ve tek başınamuhasebe yetkilisinin sorumlu tutulması gerektiğine


Muhasebe Yetkilisinin Gelir ve Alacakları Tahsil Görevi

Muhasebe hizmeti; gelirlerin ve alacakların tahsili, giderlerin haksahiplerine ödenmesi, para ve parayla ifade edilebilen değerler ileemanetlerin alınması, saklanması, ilgililere verilmesi, gönderilmesi vediğer tüm malî işlemlerin kayıtlarının yapılması ve raporlanmasıişlemleridir. şeklinde tanımlanmış;

aynı Kanunun 60. maddesinde de, ilgili mevzuatı çerçevesinde idaregelirlerini tahakkuk ettirmek, gelir ve alacaklarının takip ve tahsilişlemlerini yürütmek muhasebe biriminin görevleri arasında sayılmıştır.



Muhasebe Yetkililerinin Eğitimi, Sertifika Verilmesi ile Çalışma Usul ve EsaslarıHakkında Yönetmeliğin 23. maddesinde,

gelirleri ve alacakları ilgili mevzuatına göre tahsil etmek, yersiz ve fazla tahsiledilenleri ilgililerine iade etmek .. muhasebe yetkilisinin görevlerinden kabuledilmiş,

aynı Yönetmeliğin 32. maddesinde de idarelerce ilgili kanunlarına göre tarh vetahakkuk ettirilerek tahsil edilebilir hale gelmiş kamu gelir ve alacaklarınınyükümlüleri ve sorumluları adına ilgili hesaplara kaydedilerek tahsiledilmesinden muhasebe yetkilisinin sorumlu olduğu açıkça ifade edilmiştir.

Açıklanan nedenlerle,

idarelerce ilgili kanunlarına göre tarh ve tahakkuk ettirilerek tahsiledilebilir hale gelmiş kamu gelir ve alacaklarının takip ve tahsiledilmesinden

muhasebe yetkilisinin tek başına sorumlu olması gerekmektedir.


SAYIŞTAY YARGILAMASINDA MAL İ OLARAK SORUMLU OLANLAR · BAKANLARIN MAL İ SORUMLULUĞU Bakanlar, Cumhurba şkanı tarafından belirlenen politikalar ın uygulanmas ı ile bakanl

Documents