SARMa Manual Resource Efficiency AL

8/17/2019 SARMa Manual Resource Efficiency AL

1/61

Sigurimi i licensës

për shfrytëzim

Zbatimi i përvojës

më të mire për

shfrytëzim

Ruajtja

e

resurseve

natyrore

Promovim i

riciklimit

Lehtësim

i

aksesit

në resurse

Parandalim i

shfrytëzimit

të ali shëm

Përmirësim i

performancës

tërësore mjedisore

Si të Sigurojmë Efikasitetin e

Shfrytëzimit të Resurseve Agregate

në Komunitetet Lokale

Udhëzues

SEE/A/151/2.4/X


2/61

Mbështetur në:

Raportet e përgatitura në kuadrin e paketës së punës 3 të Projektit të SARMa

të titulluar “ Menaxhimi i qëndrueshëm i resurseve agregate” (SEE/A/151/2.4/X)

Website: http://www.sarmaproject.eu

Informacion për redaktimin

Redaktori: F. Chalkiopoulou & K. Hatzilazaridou (IGME, Greece) Kopertina & fotot: F. Chalkiopoulou

Botimi:

Universiteti Teknik

i Kretës

Viti botimit 2011

© Copyright

Ky publikim pasqyron vetëm pikpamjet e autorit dhe të Autoritetit të administrimit të Programit te Europës

Juglindore. Ai

nuk

mban

përgjegjësi

për

ndonjë

përdorim

tjetër

të

informacionit

të

përfshirë

në

të.

“Si të sigurojmë efikasitetin e shfrytëzimit të resurseve agregate nëkomunitetet lokale”

Udhëzues i përbashkët për palët vendim‐marrëse në nivel lokal


3/61

F a q e | 1

PËRMBAJTJA

PERSHKRIMI Faqe

Parathënie

3

1 Hyrja 5

1.1 Qëllimi i udhëzuesit 6

1.2 Metodologjia 6

1.3 Struktura e udhëzuesit 7

2 Si i plotësojmë nevojat tona për agregate? 9

2.1 Rëndësia e agregateve në jetën e përditëshme 11

2.2 Përshkrim i shkurtër i praktikave që përdoren në prodhimin e

agregateve në vendet e Europës JL

12

3 Çështjet kryesore që ndikojnë në qëndrueshmërinë e resurseve agregate në nivel lokal

23

3.1 Nevoja për zhvillim të qëndrueshëm 24

3.2 Problemet sociale 24

3.3 Aspektet mjedisore 25

3.4

Shfrytëzimi i paligjshëm

28

3.5 Riciklimi 30

3.6 Procesi i dhënies së lejeve 31

4 Treguesit kyç për një industri të qëndrueshme 33

4.1 Të përgjithëshme 34

4.2 Përvojë pozitive 35

5 Key recommendations to local authorities and communities 45

5.1

Progamet lokale

të

zhvillimit

46

5.2 Rritja e shkallës së njohjes dhe vetëdijes 47

5.3 Parandalimi i shfrytëzimit të paligjshëm 47

5.4 Promovimi i riciklimit 48

5.5 Mjete të reja në procesin e vendim‐marrjes 49

6 Terma të përzgjedhur dhe definicione 50

7 Referenca 52


4/61

2 | Fa q e

Kontribuesit

Autorët e udhëzuesit:

Chalkiopoulou, Fotini, Institut i Gjeologjisë & Zbulimit të Mineraleve (IGME), Greqi

Hatzilazaridou,

Kiki, MSc,

Instituti

i Gjeologjisë

&

Zbulimit

të

Mineraleve

(IGME),

Greqi

Recenzuesit:

Emri Përkatësia

Të brendshëm

Agioutantis, Zach, Dr Universiteti Teknik i Kretës (TUC), Greqi

Blengini, Gian

Andrea,

Dr

Politekniku i Torinos,

Itali

Cibin, Ubaldo, Dr Rajoni Emilia Romana, Dep. Mbrojtjes së MjedisitTokës dhe Zonës

bregdetare

Garbarino, Elena, Dr Dep. Zhvillimit të qëndrueshëm e Mjedisit, Shërbimi i vlerësimit të

ndikimit mjedisor, Provinca e Torinos, Itali

Marinescu, Mihai, Dr Universiteti i Bukureshtit, Fak. Gjeologji ‐Gjeofizikë Rumani

Moisiu, Ledi Shërbimi Gjeologjik Shqiptar, Shqipëri

Pelosio,

Andrea,

Dr

Shërbimi

i

Planif.

Territorial,

Provinca

e

Parmës,

Itali

Solar, Slavko, Dr Shërbimi Gjeologjik i Sllovenisë, Slloveni

Simic, Vladimir, Dr Univ. Beogradit, Fak. Miniera – Gjeologji, Serbi

Tamas, Hamor, Dr Zyra hungareze për Miniera‐Gjeologji, Hungari

Tiess, Guenter, Dr Universiteti i Lobenit, Austri

Anëtarët e jashtëm të bordit këshillimor

Brown, Teresa Shërbimi Gjeol. Britanik (BGS), Mbtetëria Bashkuar

Hejny, Horst, Dr Ekspert i jashtëm (konsulent), Gjermani

O’Brien, Jim President i Shoqatës Europiane të Agregateve (UEPG), Borad,

Mbretëria e Bashkuar

Shields, Deborah J., Dr Univ. Shtetit të Kolorados, Shtetet e Bashkuara të Amerikës

Të jashtëm

Adam, Katerina, Dr Univ. Kombëtar Teknik i Athinës (NTUA), Greqi

Falënderime

Partnerët e Projektit SARM dëshirojnë të falënderojnë Komisionin Europian për financimin e projektit, i cili

krijoji lehtësi për të punuar bashkërisht, shkëmbyer pikpamjet dhe arritur një nivel të lartë bashkëpunimi,

që në esencë mundësoi realizimin e këtij projekti..


5/61

F a q e | 3

Parathënie Agregatet përdoren në ndërtimin e banesave, ndërtesave treg‐

tare, zhvillimin industrial, si dhe një varg projektesh të infrastruk‐

turës publike. Vendet e Europës juglindore janë të pasur me agre‐

gate, por si administrimi, ashtu dhe shfrytëzimi i tyre është i lidhur

me

nevojat

e

brendëshme

apo

ato

ndër

rajonale.

Në

nivel

lokal, problemet kryesore janë ato të ndikimit mjedisor, riciklimi i kufi‐

zuar, nevoja dhe kapaciteti ekzistues për konsultime me palët e

interesuara apo mungesa licensave sociale, që kanë aftësi të op‐

erojnë.

Në përgjigje të këtyre sfidave, si dhe me synim të nxitjes për ndry‐

shime, Komisioni i BE ka aprovuar projektin me titull “Menaxhimi i qëndrueshëm i resurseve

agregate” (SEE/A/151/2.4/X – SARM a), i cili është bashkë financuar nga ERDF në vitin 2009.

Dy janë objektivat kryesorë te këtij projekti:

i.

Të zhvillojë

përqasje

drejt

një

administrimi

të

qëndrueshëm

të

resurseve

agregate

(SARM)

për vëndet e Europës juglindore, e cila synon shfrytëzimin efikas dhe me ndikim të pakët

social‐mjedisor, si dhe merr në konsideratë menaxhimin e mbetjeve

ii. Të zhvillojë politikën e furnizimit të përzier të qëndrueshëm në vëndet e Europës juglin‐

dore, që nënkupton përdorimin e burimeve të shumëllojshme, përfshirë mbetjet e ricik‐

luara, bishtrat (mbetjet) industriale (shllaket), që në totalin e tyre rritin përfitimin dhe

mbështetin përdorimin e agregateve për disa breza.

Objektivat e këtij projekti përfshijnë gjithashtu koordinimin e aktiviteteve në administrimin e

resurseve agregate, rritjen e përvojës dhe transfertën e saj drejt të tjerëve, mbështetjen e

kapaciteteve ndërtuese

të

subjekteve

të

ndryshme,

qeverisë

dhe

shoqërisë

civile.

Aktivitetet

e zhvilluara në kuadër të këtij projekti kanë ndërlidhur aktorë të ndryshëm institucionalë,

vendim‐marrësit, institucionet zbatuese, sektorin ekonomik, operatorët e guroreve, shoqërinë

civile dhe organizatat jo qeveritare. Kjo është realizuar nëpërmjet seminareve, që kanë rrahur

në disa drejtime kryesore. Në rrafshin lokal, është pikërisht ky udhëzues qe sintetizon të gjithë

problematikën në fjalë. Në mënyrë më të hollësishme, ky udhëzues synon: a. optimizimin e

efikasitetit të prodhimit të agregateve parësore; b. parandalimin ose minimizimin e ndikimeve

mjedisore të shfrytëzimit, si dhe përmirësimin e aspekteve rehabilituese; c. minimizimin e

shfrytëzimi të paligjshëm, duke rritur shkallën e njohjes; d. promovimin e procesit të riciklimit

(ndërtim, shëmbje & mbetjet në gurore); e. rritjen e kapacitetit të grupeve të interesuara apo

atyre që

preken

nga

ky

aktivitet,

për

të

kuptuar

dhe

interpretuar

në

mënyrë

korrekte

të

gjitha

çështjet që lidhen me shfrytëzimin e guroreve, si dhe nxitur dialogun me autoritetet lokale dhe

operatorët respektivë..

Kordinatori i Projektit

Slavko V. Solar

Geological Survey of Slovenia


6/61

4 | Fa q e

Fig.1: Bllok diagrama e strukturës së projektit dhe metodologjia e përdorur për formulimin e

Udhëzuesit

Struktura e SARMa

WP3: ‘Aktivitete të shfrytëzimit

dhe

shkatërrimit

në

nivel

objekti

WP1 WP2 WP4 WP5

Activiteti 3.1: ‘Praktika mjedisore

dhe miqësore të shfrytëzimit’

5 raste të studjuar, pasqyruar në

raporte të veçantë.

Aktiviteti 3. 2. ‘Shfrytëzimi i

paligjshëm’

5 raste të studjuar, pasqyruar

në raporte të veçantë.

Aktiviteti 3.3. ‘Riciklimi’

9 raste të studjuar,

pasqyruar në raporte të

veçanta.

1 raport

përmbledhës

“Aktivitete shfrytëzimi dhe

shëmbje në nivel objekti”

1 raport përmbledhës

“Shfrytëzimi i paligjshëm”

1 raport përmbledhës

“Riciklimi”

Aktiviteti 3.4:

Përgatitja e Udhëzuesit

në nivel objekti, bazuar

në 3 raportet

e

mësipërm

SHPËRNDARJA

1 Udhëzues

i vetëm

i titulluar:

“Si të sigurojmë efikasitetin e shfrytëzimit të resurseve agregate

në komunitetet locale (Në anglisht dhe gjuhën kombëtare)

2. Raporte të

veçantë

SARMAa PP3 &

raportet e PP 4

3. Biblio rafia

2. Recenzë e

brëndshme

3. Recenzë e

jashtëme


7/61

F a q e | 5

1. Hyrje

Në përgjithësi,

“Efikasiteti

i resurseve”

përcaktohet

si përvojë apo praktikë, ku përdorimi i lëndës ma‐

teriale mbështetet me përparësi mbi konceptin

“Kufizim‐Ripërdorim‐Riciklim‐Restaurim”, ku

shkalla e prioritetit është në sensin zbritës (Terma

dhe definicione të përzgjedhura, kapitulli 6 i Ud‐

hëzuesit).

Zbatimi

i

këtij

definicioni

për

agregatet

realizohet

nëpërmjet Menaxhimit të qëndrueshëm të re‐

surseve agregate (SARM) dhe Prodhimit të qën‐

drueshëm të përzierjeve (SSM), të cilët janë

veprime kyç, që duhen realizuar nga të gjitha palët

e përfshira (prodhuesit, autoritetet, komunitetet).

Vetëm trajtimi i bashkërenduar, siguron efi‐

kasitetin e resurseve

agregate.

Në mënyrë më të specifikuar, synimet kryesore

janë : a. të punohet për një ndikim efikas dhe

kosto te ulët social‐mjedisore për shfrytëzimin e

guroreve, duke marrë parasysh edhe menaxhimin e

mbetjeve (SARM), b. të përdoren burime të

shumëllojshëm, përfshirë mbetjet e ricikluara dhe

mbetjet

industriale

të

nënprodukteve

(shllaket).

Këto lëndë të përziera rritin përfitimin neto të

shfrytëzimit të agregateve, si dhe vlejnë edhe për

brezat e ardhshëm (SSM). [Burimi: Fjalori SARMAa http://www.sarmaproject.eu/]


8/61

6 | Fa q e

1.1 Qëllimi i udhëzuesit

Udhëzuesi “Si të sigurojmë efikasitetin e shfrytëzimit të resurseve agregate në

komunitetet lokale” përfaqëson një produkt publik me rëndësi të Projekti SARMa. Ai i

adresohet palëve të interesuara në nivel lokal, të cilat janë subjektet që merren me

guroret (industria), shoqëria / komuniteti dhe autoritetet lokale. Ai përfshin një varg

këshillash, mesazhesh dhe rekomandimesh, si dhe shpjegon kërkesat për veprimet

që duhen ndërmarrë për të arritur efikasitetin e shfrytëzimit në nivel lokal.

Rekomandimet e sugjeruara synojnë :

− Inkurajimin e praktikave pozitive, që janë miqësore në pikpamje mjedisore, të

cilat duhen aplikuar gjate proceseve të shfrytëzimit të agregateve.

− Të sjellin ide për zhvillimin instrumenteve të nevojshëm që parandalojnë

shfrytëzimin e paligjshëm.

− Të

promovojnë

aktivitete

ricikluese,

që

vlejnë

për

prodhimin

e agregateve.

Ky dokument nuk ka karakter teknik e ligjor dhe nuk synon të zëvendësojë

dokumentet zyrtare kombëtare dhe legjislative, si dhe dukumentet e tjera udhëzuese

për subjektet që merren me prodhimin e agregateve. Ai vë në dukje problemet

shqetësuese, si dhe sugjeron veprimet e nevojshme në një mënyrë të thjeshtë e të

kuptueshme. Në esencë, ky Udhëzues përpiqet të kontribuojë për një zhvillim të qëndrueshëm të

vëndeve të Europës juglindore, duke përmirësuar e rritur më tej menaxhimin e

qëndrueshëm të praktikave dhe politikës së shfrytëzimit të agregateve, si dhe

përdorimit

të

qëndrueshëm

të

lëndëve

të

tjera

të

përziera.

Kjo

mënyrë

pune

do

të

mundësojë licensimin social për subjektet e ndryshme, duke i aftësuar ata në

zhvillimin me leverdi të biznesit.

1.2 Metodologjia

Në Projektin SARMa kanë marrë pjesë 15 partnerë nga 10 vënde të Europës

juglindore (Fig. 2). Vëzhguesit, që ndoqën këtë aktivitet përfaqësonin dikastere të

ngarkuara me problemet minerare, autoritetet lokale, si dhe dhomat e tregtisë dhe

industrisë. Kontribut kanë sjellë gjithashtu shërbimet gjeologjike, institutet,

fakultetet, që kanë punuar rregullisht si ekspertë, si dhe këshilltarët e niveleve

politike në qeveri e industri. Të gjithë së bashku kan ë shkëmbyer dhe azhurnuar

shkallën e njohjes dhe ekspertizën në fushën e agregateve. Njëkohësisht, në këtë

aktiviutet janë përfshirë 8 borde vendim‐marrëse, të cilët udhëheqin veprimtarinë e

prodhimit të agregateve.

Projekti SARMa është strukturuar ne 5 paketa pune, 2 prej të cilave janë të karakterit

të përgjithshëm dhe 3 janë tematike (fig. 1). Paketa 3 “Shfrytëzimi dhe shëmbjet në

nivel objekti” është pjesa thelbësore e projektit, që synon të realizojë objektivat

nëpërmjet katër

aktiviteteve,

të

cilat

janë

fokusuar

në

përmirësimin

e efikasitetit

të

resurseve në nivel lokal.


9/61

F a q e | 7

Udhëzuesi aktual është realizuar në kuadrin e aktivitetit 3.4 të projektit dhe bazohet

kryesisht në raportet përmbledhës të PP3 (Paketa e Punës 3) (fig. 3.1). Njëkohësisht

janë marrë në konsideratë:

− Raportet e veçantë, të përgatitur nga partnerët e projektit në suazën e PP 3, të

cilët lidhen me studimin e rasteve të ndryshme në vendet e Europës juglindore.

Rastet

e

aktivitetit

3.1

janë

përzgjedhur

për

të

demonstruar

shembuj

të

shfrytëzimit të agregateve, shoqëruar me aplikimin e praktikave miqësore ndaj

mjedisit. Rastet në aktivitetin 3. 2 shqyrtojnë shfrytëzimin e paligjshëm.

Rezultatet e monitorimit të këtij aktiviteti janë përdorur për të tërhequr

rekomandime se si duhet të parandalojmë shfrytëzimin e paligjshëm në vendet e

Europës juglindore. Përveç raporteve, brënda aktivitetit 3.33 jane kryer

pyetësorë, të plotësuar nga partnerët. Ata sollën të dhëna mbi praktikat e

riciklimit, që aplikohen në vendet e Europës juglindore.

− Raportet

e përgatitura

në

suazën

e PP

4,

dhe

më

specifikisht

në

aktivitetin

4.1,

janë përfshirë në studimin e kuadrit të legjislaciont dhe atij rregullator, që synon

menaxhimin e qëndrueshëm të resurseve agregate.

− Dokumentet e publikuara dhe websitet lidhen me përmbajtjen e Udhëzuesit.

Të gjitha burimet, e përmendura më lart, janë referuar në mënyrë të detajuar në

kapitullin 7 të Udhëzuesit.

Përpara daljes në dritë, Udhëzuesi është recenzuar nga subjekte të brëndshëm dhe

të jashtëm, partnerët e projektit dhe recenzentët e jashtëm të emëruar . Në këtë

mënyrë,

ky

raport

perfaqëson

nje

vizion

të

sintetizuar

të

shumë

ekspertëve

(kontribuesit, fq. 2.).

Fig. 2: Takimi i i dytë i partnerëve të Projektit SARMa. Split, Kroaci, 4‐5 Shkurt 2010


10/61

8 | Fa q e

1.3 Struktura e Udhëzuesit

Udhëzuesi është strukturuar në 7 kapituj. Në kapitullin në fjalë përfshihet

informacioni hyrës, ku pasyrohet qëllimi i Udhëzuesit, metodologjia e aplikuar, si dhe

struktura e tij.

Kapitulli 2 përmban informacion të përgjithshëm mbi aktivitetin e prodhimit të

agregateve në Europë, si dhe praktikat e shfrytëzimit në vendet e Europës juglindore.

Si shembuj konkretë janë sjellë të dhënat e përzgjedhura nga shqyrtimi i rasteve të

ndryshme.

Kapitulli 3 vë në dukje problemet kryesore, që lidhen me aktivitetet e shfrytëzimit në

nivel lokal. Të dhënat e ofruara paraqiten ashtu siç janë identifikuar nga vëzhgimet e

kryera në kuadër të projektit. Qëllimi i këtyre të dhënave është të evidentojë

problemet, në mënyrë që autoritet lokale dhe komunitetet ne Europën juglindore të

marrim masat e duhura, si dhe të menaxhojme situatën në mënyrë të qëndrueshme.

Edhe në

këtë

aspekt,

janë

ofruar

të

dhënat

që

janë

fituar

nga

shqyrtimi

i rasteve

të

ndryshme.

Kapitujt 4 dhe 5 sugjerojnë praktika dhe rekomandime të dobishme, të cilat i

adresohen industrisë dhe palëve lokale. Ky kuadër propozimesh përfshin sintezën e

shëmbujve pozitivë nga vëndet e Europës juglindore, përvojën dhe praktikat të

pranuara gjerësisht në Europë.

Termat e përzgjedhura dhe definicionet e përdorur në Udhëzues, shpjegohen në

kapitullin 6. Ky aspekt është konsideruar me rëndësi, në mënyrë që lexuesit të kenë

qartësi dhe

të

kuptojnë

brendinë

e termave

të

përdorur.

Burimet

e referencave

janë

cituar në kapitullin 6 dhe ato mund të shfrytëzohen sipas nevojës.

Së fundi, të gjithë dokumentet e cituar ne Udhëzues jane pasqyruar sipas alfabetit

në kapitullin 7.


11/61

F a q e | 9

2.

Si

i

plotësojmë

nevojat

për

agregate?

Aktualisht, rreth 90 % e prodhimit global të agre‐

gateve në Europë kryhet nga resurset natyrore në

karrierat e guroreve dhe minierat. Sasia e mbetur e

prodhimit prej 10 % sigurohet nga sedimentet de‐

tare, riciklimi i mbetjeve industriale, siç janë

shllaket, hirat, si dhe mbetjet e ricikluara nga ndër‐

timi, prishja ose shkatërrimi i objekteve të ndry‐

shme.

Prodhimi agregateve detare dhe agregateve të

ricikluara do të vazhdojë të rritet. Megjithkëtë, në

pikpamje afatgjatë, rreth 85 % e kërkesave do të

mbulohet ende nga agregatet e prodhuar në gu‐

rore.

Agregatet e prodhuar nga aktivitetet ricikluese nuk

duhet të shihen si konkurrentë të agregateve të

prodhuar në karrierat e guroreve. Në pikpamje

strategjike, të dy këto burime duhet të shfrytëzo‐

hen bashkërisht, duke plotësuar në këtë mënyrë

objektivin e furnizimit të e qëndrueshëm me lëndë

të përziera (SSM)


12/61

10 | Fa q e

Fig. 3: Prodhimi i agregateve në Europë sipas burimit të origjinës

Grafiku është ndërtuar nga F. Chalkiopoulou sipas të dhënave dhe kategorizimit të burimeve të

ndryshme, të paraqitura në “Politikat e planifikimit dhe procedurat e lejeve, të cilat mundësojnë

ofertën e qëndrueshme të agregateve në Europë”, Universiteti i Lobenit (2010), Raporti

përfundimtar i Shoqatës Europiane të agregateve, fq. 9.

Shënim: Ashtu siç është theksuar edhe në kapitullin 2. 1, agregatet prodhohen edhe nga

mbetjet (bishtrat) e shfrytëzimit minerar. Në raportin e cituar më lart, ky tip agregatesh nuk

është përmendur në mënyrë të veçantë. Me sa duket, ai është përfshirë në kategorinë

“shkëmbinj të bluar (grimcuar) në gurore”

Agregate

të prodhuar

(shllake të grimcuar,

hira)

2%

Rërë dhe zhavorr

nga minierat 41%

Shkëmbinj të bluar në gurore

49%

Materiale të

ricikluar nga ndërtimi

dhe prishja e

objekteve

6%

Agregate

detare (te nxjerra

Nga deti ose liqeni)

2%


13/61

F a q e | 11

2.1 Rëndësia e agregateve në jetën e përditëshme

Agregatet janë materiale copëzore apo të grimcuar, të cilët takohen në gjëndje

natyrore (rëra, zhavorre) ose prodhohen, duke thërmuar apo bluar shkëmbinj të

ndryshëm. Ata mund të jenë në gjëndje të lidhur (me çimento, gëlqere, ose asfalt)

ose të lirë. Ky material përdoret në ndertim, duke qënë pjesë ose tërësi e një

ndërtese apo strukture inxhinierike. Po ashtu, këto materiale cilësohen si “agregate

ndërtimi” dhe përdoren kryesisht në beton, llaç, si gurë për shtrim rrugësh, asfaltim,

në kanalizime drenimi, material mbushës ose ballast (çakëll) për rrugët hekurudhore.

(Termat e përzgjedhura dhe definicionet ndodhen në kapitullin 6 të Udhezuesit . [Selected terms and definitions, chapter 6 of the manual]

Siç shihet, në këtë studim përdoren terma të reja, si “agregate të ricikluar” dhe

“agregate të prodhuara” , që jane produkte me origjinë konvencionale, që janë

ndryshe nga agregatet që merren nga guroret dhe minierat. “Agregatet e ricikluar”

sigurohen nga riciklimi i mbetjeve, që krijohen gjatë procesit të ndërtimit ose nga shëmbjet, shkatërrimi i objekteve të ndryshme. Këtu përfshihen tullat e dëmtuara,

thyera ose të coptuara, copa betoni, mbetje materialesh nga procesi i muraturës.

“Agregatet e prodhuar” krijohen nga aktiviteti industrial gjatë përpunimit apo

ripërpunimit të mbetjeve (bishtrave), nënprodukteve të ndryshme etj. Nganjëherë,

“agregatet e prodhuar” cilësohen si agregate dytësore. Lidhur me mbetjet nga

shfrytëzimi minerar, apo sterilet, siç quhen shpesh, ato krijohen gjatë proceseve të

kërkim zbulimit, shfrytëzimit, përpunimit, stokimit të resurseve minerale, punimet në

karriera etj. Të gjithë këta materiale, mund të përpunohen, duke prodhuar produkte

agregate. [Termat e përzgjedhura dhe definicionet ndodhen në kapitullin 6 të Udhezuesit ].

Çdo vit, rreth 65 % e agregateve, që konsumohen në Europë shkojnë për qëllime

ndërtimi. Kjo spikat sidomos në vëndet me seizmicitet të lartë, ku ndërtimet duhet të

jenë veçanërisht të qëndrueshëm dhe betoni përbën nje standart ndërtimi. P. sh.,

ndërtimi i një shtëpie në Greqi me sipërfaqe 120 m2, e cila ndodhet në një zonë me

seizmicitet të lartë, ka nevojë për 180 m3 (ose më shumë se 400 ton) beton. Rreth 70‐

80 % e sasisë së betonit përbëhet nga agregatë. Ndërtesat sociale, siç janë shkollat,

spitalet, stadiumet kërkojnë sasi të konsiderueshme të agregateve. Sipas të dhënave

të Shoqatës Europiane të agregateve (2010), nevojiten rreth 3000 ton agregate për çdo shkollë të zakonëshme, ndërsa për një stadium duhen rreth 300.000 ton

agregate. Sipas destinacionit, agregatet përdoren në mënyrë indirekte si çimento

dhe gëlqere (gëlqerorë të pjekur) ose direkte në betone dhe llaç. [Burimi: Raport vjetor

2010‐2011, UEPG, http://www.uepg.eu/].

Agregatet janë shumë të rëndësishëm në punimet e infrastrulkturës e sidomos për

ndërtimin e rrugëve. Kështu, për ndërtimin e një rruge të nivelit kombëtar, per 1 km

rrugë nevojiten 30.000 ton agregate. Në këtë rast, agregatet përdoren për

bazamentin e rrugës

apo

në

përzierjen

asfalto

‐beton

të

sipërfaqes

së

rrugës.

Rreth

20

% e konsumit të agregateve në nivel Europian i përket ndërtimit të rrugëve,

autostradave, rrugëve hekurudhore dhe kanalizimeve ujore.


14/61

12 | P a g e

Përveç përdorimeve të mësipërme, sasi të caktuara të agregateve shkëmbore

karbonate përdoren në trajtë të granuluar apo të bluar imët në aplikime të

ndryshme, si ushqim për kafshët, industrinë e sheqerit, industrinë e xhamit,

industrine plastike (bojra, plastikë) etj.

Kërkesa për agregate eshtë gjithashtu e lidhur ngushtë me nivelin e mirëmbajtjes dhe

riparimit të ndërtesave ekzistuese, si dhe nivelin e projekteve inxhinierike civile.

Meqënëse agregatet janë materiale të rënda dhe voluminoze, transporti i tyre rrit

ndjeshëm koston. Megjithkëtë, shumica e tregjeve është lokale apo rajonale, kurse

tregtia në nivel ndërkombëtar është e kufizuar. Zhvillimi i një rrjeti të përshtatshëm

të minierave dhe karrierave është i domosdoshëm për të plotësuar kërkesat e tregut

lokal/rajonal, kufizuar koston e transportit, zvogëluar ndikimet mjedisore, si

emetimet e CO2.

Sipas të dhënave të UEPG, të paraqitura në raportin vjetor 2010‐2011, kërkesa totale

për agregate në Europë është 3 miliard ton në vit. Sektori i agregateve ka një qarkullim prej rreth 20 miliard Euro dhe një konsum mesatar 5.5 ton në vit për

frymë. Sipas këtij burimi, industria e agregateve përfshin rreth 16.000 kompani, të

cilat janë ndërmarje të vogla ose të mesme. Ato operojnë në 24.000 gurore dhe

miniera, si dhe kanë punësuar në mënyrë direkte ose indirekte 300.000 njerëz. Deri

tani, sektori i agregateve është sektori më i madh ndër industritë nxjerrëse jo

energjetike.

Sipas një vlerësimi empirik, në ekonomitë e zhvilluara në disa vënde të Europës,

kërkesa vjetore për agregate mund të arrijë deri 12 ton për frymë. Megjithkëtë, në

kushtet e krizës së sotme ekonomike, ky sektor ka pësuar rënie rreth 20 % ne vitin

2009 krahsuar me vitin 2008. Në vitin 2010, në disa vende në recesion po vihet re

rënie e mëtejshme e prodhimit.

Pavarësisht kësaj situate, parashikohet që kërkesa për agregate shpejt do të rritet,

duke arritur në nivelin e vitit 2008 me 3,5 miliard ton. Bazuar në rritjen ekonomike të

Europës qëndrore e juglindore, në planin afatmesëm parashikohet të kemi nje rritje

deri 4 miliard ton. Kërkesa në rritje për agregate duhet të drejtohet nga sistemi i

politikave kombëtare për mineralet dhe sistemi i planifikimit. [Burimi: Politikat e

planifikimit dhe

procedurat

e licensimit

sigurojne

një

ofertë

të

qëndrueshme

me

lëndë

agregate

në Europë, Univ. Lobenit, 2010; Raporti përfundimtar i UEPG, fq. 6,7].

2.2 Përshkrim i shkurtër i praktikave që zbatohen në prodhimin e

agregateve në vendet e Europës juglindore (EJL)

Përsa i përket Europës (fig. 3), rreth 90 % e prodhimit të agregateve tërësore

realizohet në karriera të shkëmbinjve të fortë, si dhe në miniera për rërë dhe zhavorr.

Pjesa tjetër prej 10 % e prodhimit Europian të agregateve vjen nga sedimentet

detare, mbetjet industriale të ricikluara (shllake, hira), si dhe mbetjet e ndërtimit dhe materialet e prishje‐shëmbjeve të ricikluar.


15/61

F a q e | 13

Ashtu siç është dokumentuar nga projekti SARMa, praktikat e prodhimit të agregat‐

eve në vendet e Europës juglindore përfshijnë: a. nxjerrjen dhe përpunimin e

shkëmbinjve nga guroret, si rërë dhe zhavorr nga minierat, b. përpunimin e

mbetjeve minerare dhe gërmimin e tokave/shkëmbinjve me punime civile, si dhe

përpunimin e mbetjeve industriale. Megjithkëtë, praktika kryesore e prodhimit të

agregateve në vëndet e Europës juglindore mbetet shfrytëzimi me karrierë në gurore dhe miniera të tjera të ngritura për këtë qëllim. Nëpërmjet aktiviteteve specifike,

prodhohet një varietet i gjerë i produkteve, i përshtatshëm për përdorim të

ndryshëm. Agregatet e tjerë, të prodhuar në mënyra të tjera dhe jo nëpër gurore,

përdoren gjithashtu për ndërtimin e rrugëve, betonit duke qenë konform standartit

të cilësisë. Përsa i përket prodhimit të agregateve nga materiale të ricikluar, për momentin ai

është i kufizuar.

2.2.1

Agregate

shkëmbore

të

bluar,

rërat

dhe

zhavorret

Në kuadër të projektit, janë shqyrtuar raste të ndryshme, të cilët pasqyrojnë

veprimtarinë në guroret e shkëmbinjve, si dhe shfrytëzimin e rërës e zhavorrit nga

miniera (Tabela 1).

Këto raste janë marrë si shëmbull për të treguar praktikën e shfrytëzimit mjedisor

miqësor në vëndet e Europës juglindore. Të dhënat janë marrë dhe vlerësuar në 5

gurore dhe miniera, që përfaqësojnë shembuj tipikë të prodhimit të agregateve. Dy

nga këto karriera janë per rërë dhe zhavorr (Trstenik‐Kroaci dhe Lanca dei Francesi,

Itali), ndërsa tre të tjerë (Araxos‐Greqi, Revarsarea ‐ Rumani dhe Kovilovaca‐Serbi)

përfaqësojnë aktivitete per shfrytëzimin e shkëmbinjve [Burimi: Raport sintezë në

ndihmë të raporteve kryesorë studimorë të SARMa lidhur me aktivitetin në objekte; Aktiviteti 3.

1 (praktikat e mira). http://www.sarmaprojevt.eu/]

Tabla 1: Studimi i rasteve në kuadër të projektit SARMa, të

cilët tregojnë praktika mjedisore miqësore të shfrytëzimit

Vendi EJL Partner i

SARMa‐s

Rast i studjuar

(Gurore / minierë) Materiali i nxjerrë

Kroaci MINGORP Trstenik Rërë & zhavorr

Greqi IGME Araxos Shkëmb (gëlqeror)

Itali ER & Parma Lanca dei Francesi Rërë & zhavorr

Rumania FGG Revarsarea Shkëmb (diabaz)

Serbia RGF Kovilovača Shkëmb (gëlqeror)

Metoda e shfrytëzimit është karrierë (Fig. 4). Aktiviteti i prodhimit të agregateve

shkëmbore të bluara përfshin punime në infrastrukturë (akses në objekt / rrugë

transporti), zhvillimi i krahëve të gurores, nxjerrje e shkëmbinjve (në qoftë e domos‐doshme, pas shpërthimit të minave), përpunimi i materialt të nxjerrë me bluarje dhe

sitisje (fig. 5), stokimi dhe në fund transportimi i produktit në treg. Sedimentet e


16/61

14 | P a g e

rërës dhe zhavorrit shfrytëzohen me eskavator hidraulik (pas largimit të mbulesës)

dhe merren poshtë nivelit të akuiferit. Në varësi të madhësisë së kokërrizave të

lëndës së parë, rëra dhe zhavorri mund të kenë nevojë për klasifikim të mëtejshëm

për të prodhuar fraksione me dimensione të caktuara, ashtu siç i kërkon tregu.

Fig. 4: Gurore e gëlqerorëve, Araxos, Greqi

[Burimi: Raport përgatitor për guroren e gëlqerorëve, Araxos; Aktiviteti 3.1.

http://www.sarmaproject.eu/]


17/61

F a q e | 15

Fig. 5: Impiant lëvizës për bluarje dhe sitisje, gurorja Araxos

[Burimi: Raport përgatitor për guroren e gëlqerorëve, Araxos; Aktiviteti 3.1.


Fig. 6: Gërmim me dragë i rërës dhe zhavorrit në Lanca dei Francesi, Itali

[Burimi: Raport pilot i objektit Lanca dei Francesi; Aktiviteti 3.1. http://www.sarmaproject.eu/]

Fig. 7: Objekti Trstenik Kroaci, shfrytëzim me dragë lundruese me shirita transportues

[Burimi: IGM, Sljuncara Trstenik d.d, Kroaci, fotografuar nga B. Kruk]

Objekti Lanca dei Francesi në itali (fig. 6) prodhon alevrite, argjila dhe argjila ranore.

Objekti Trstenik (fig. 7 ) ndodhet ne fushën e përmbytur të lumit Sava, në rajonin e

Zagrebit, Kroaci. Karrierat prodhojnë alevrit, argjilë, zhavorr, rërë dhe torfë. Gurorja

Araxos, Greqi (fig. 4) prodhon kryesisht agregate shkëmborë të bluar të gëlqerorëve


18/61

16 | P a g e

kalcitikë. Gurorja Revarsarea e diabazeve në Rumani prodhon agregate shkëmbore të

bluar, gurë, çakëll dhe rërë të bluar. Së fundi, gurorja gëlqerore e Kovilovacës (fig. 8)

prodhon kryesisht agregate shkëmbore të bluar.

Prodhimi mesatar i guroreve dhe minierave lëviz rreth 400.000 deri 850.000 ton

agregate në vit. Produktet e fundit agregate gjejnë përdorim në fusha të ndryshme,

si rrugë, ndërtim ndërtesash, ballast për hekurudha, industrinë e xhamit, metalurgji dhe si shtesa për ushqimin e kafshëve (Tabela 2).

Tabla 2: Përdorimi i agregateve, të prodhuar në gurore dhe miniera në vëndet e EJL

Quarry or pit Main uses or/and fields of application

Trstenik, Kroaci Rrugë dhe ndërtim ndërtesash

Araxos, Greqi Rrugë dhe ndërtim ndërtesash

Lanca dei Francesi, Itali Llaç me çimento, beton, industri xhami, tulla,

Skarpatë rrugësh

Revarsarea, Rumani Ndërtim rrugësh dhe digash, ballast hekurudhe

Kovilovača, Serbia Rrugë dhe ndërtesa (80%), metalurgji (10%),

filler in shtesa në ushqimin e kafshëve (10%)


19/61

F a q e | 17

Fig. 8: Gurore gëlqerorësh, Kovilovača, Serbia

[Burimi: Raport

përgatitor

i objektit,

gurorja

Kovilovaca;

Aktiviteti

3.1.



20/61

18 | P a g e

2.2.2 Agregate të prodhuar nga aktivitete riciklimi

Shprehja “agregatë të prodhuar nga riciklimi” nënkupton të gjithë produktet agre‐

gatë të prodhuar nga aktivitete riciklimi, të ndryshëm nga ata që bëhen në gurore.

Disa lloje nën produktesh industrialë (bishtrat) mund të kthehen me efektivitet në

produkte dytësore nëpërmjet riciklimit. Këto produkte mund të përdoren si zëvëndë‐

sues ose në përzierje me agregatet natyralë për disa destinacione përdorimi. Kjo

mënyrë pune kursen resurset e pa rinovueshme, kufizon përdorimin e terrenit dhe

ndikimin në mjedis. Në këtë

kuptim, “agregatet e prodhuar

nga riciklimi” përfshijnë

gjithashtu agregate të prodhuar

nga mbetjet (sterilet) minerare.

Sipas klasifikimit të aktiviteteve

ricikluese, të propozuar dhe pranuar nga partnerët e SARMa‐

s, janë evidentuar 4 tipe të ricik‐

limit, të cilët konsiderohen

burime potenciale për agregate

(Tabela 3). Aktivitetet e riciklimit

të renditur në tabelën 3 janë

brënda kuadrit ligjor të disa Di‐

rektivave

dhe

Komunikimit

të

BE

për administrimin e këtyre ti‐

peve të mbetjeve. [Burimi: Raport

sintezë në ndihmë të raporteve kryesorë studimorë të SARMa lidhur me aktivitetin në objekte;

Aktiviteti 3.3 (riciklimi). http://www.sarmaproject.eu/]

Duhet theksuar, se përsa i përket materialeve të ricikluar për prodhim agregatesh

dhe përdorimit të tyre, gati nuk ka diferenca midis vendeve të EJL. Lidhur me ricik‐

limin e mbetjeve nga ndërtimi dhe shëmbjet, duhet thënë se pothuajse në të gjitha

vëndet e EJL, legjislacioni kombëtar, si dhe objektivat e riciklimit, janë ende në fazë

pak të avancuar. Informacioni që vijon më tej është grumbulluar nga pyetësorët, të cilët trajtojnë problematikën e riciklimit. Ata janë plotësuar nga partnerët e projektit.

− Në Shqipëri, një pjesë e bishtrave, që mbeten pas procesit industrial të pasurimit

të kromiteve përdoren për prodhimin e agregateve në industrinë e ndërtimit.

− Në Hercegovinë nuk ka impiante përpunimi, ndërsa në Bosnje ka pak të tillë.

− Në Greqi, legjislacioni kombëtar mbi riciklimin e mbetjeve nga ndërtimi dhe

shëmbjet është forcuar vetëm kohët e fundit. R1 mbetjet (mbetjet e industrisë

nxjerrëse) dhe R4 (shllaket) përdoren për prodhimin e agregateve në ndërtimin e

rrugëve. R1 mbetjet dhe R3 mbetjet (terrenet/shkëmbinjtë e gërmuar nga pun‐

ime civile), shërbejnë shpesh për mbushje. Deri tani nuk ka të dhëna për tonaz‐

hin e tyre.

Tabla 3: Klasifikimi i aktiviteteve ricikluese si

burim potencial për prodhimin e agregateve

R1: Riciklimi i nënprodukteve, sterileve dhe

mbetjeve të industrisë nxjerrëse

R2: Riciklimi i mbetjeve nga ndërtimi dhe

shëmbjet

R3: Riciklimi i materialit (terren & shkëm‐

binj), të gërmuar gjatë punimeve civile

R4: Riciklimi i mbetjeve industriale ( p.sh.

shllake, nga shkrirja e mineraleve heku‐

rorë, hirave nga mbetjet e ngurta ko‐

munale, hirave nga djegia e qymyrit)


21/61

F a q e | 19

− Në Serbi, sasi të kufizuara të mbetjeve nga ndërtimi dhe shëmbjet, riciklohen për

prodhimin e agregateve. Mbetjet industriale, si shllake dhe hirat, të krijuar nga

djegia e qymyreve përdoren rastësisht si lëndë e parë për prodhimin e agregat‐

eve.

− Në Serbi, sasi të kufizuara të mbetjeve nga ndërtimi dhe shëmbjet, riciklohen për

prodhimin e agregateve. Mbetjet industriale, si shllake dhe hirat, të krijuar nga djegia e qymyreve përdoren rastësisht si lëndë e parë për prodhimin e agregat‐

eve.

− ‐ Në Austri, mbetjet R1 (mbetje minerare) shfrytëzohen kryesisht si material

mbushës në gurore. Megjithkëtë, një përqindje e lartë e tipeve të tjerë të mbet‐

jeve i nënshtrohen përpunimit si vijon: 83 % (5 milion ton nga 6 milion ton) e

mbetjeve R2 (mbetje nga ndërtimi dhe shëmbjet), 72 % (15.9 milion ton nga 22

milion ton) e mbetjeve R3 (terrene dhe shkëmbinj të gërmuar) dhe 69 % (1.1 mil‐

ion ton nga 1.57 milion ton) e mbetjeve R4 ( mbetje industriale). Afërsisht 100 % e asfaltit (mbetja R2) riciklohet, ndërsa 90‐95 % e betonit të përdorur (mbetja

R2) gjithashtu ricikohet.

Rastet e shqyrtuar, të renditur në tabelën 4, shërbejnë si shëmbuj për prodhimin e

agregateve të riciklimit në vëndet e EJL. Këto raste janë heterogjene, sepse variojnë

nga përpunimi i mbetjeve minerare në përpunimin e materialeve të ndërtim &

shëmbjeve, gërmim terreni/shkëmbinjsh dhe mbetje industriale (p.sh. shllake, hira)

[Burimi: Raport sintezë i studimit kryesor të modeleve të objekteve, SARMa projekt; Aktiviteti

3.3

(riciklimi).


Tabela 4: Rastet e studjuar për riciklimin në kuadër të projektit SARMa

Vendi Partneri i

SARMa‐s Rasti studjuar

Aktiviteti

nxjerrës

Tipi i

riciklimit

Shqipëri METE Bulqiza Minierë kromi R1

Greqi

IGME

Gerakini

Minierë mag‐

neziti R1

Itali ER & Parma Madregolo (Collecchio) ‐ R2

Itali ER & Parma Castellarano Rërë & zhavorr R1,R2,R3,R4

Rumani FGG&IGR Deva Ruschita Mermer R1

Slloveni GeoZS Velica Piresica ‐ R2,R3

Slloveni GeoZS Sezana ‐ R2,R3

Slloveni GeoZS Dogose ‐ R2,R3

Slloveni GeoZS Smarje‐Sap ‐ R2,R3


22/61


23/61

F a q e | 21

Në kuadër të projektit, janë shqyrtuar 6 impiante riciklimi, prej të cilëve, dy në Emilia‐

Romana, Itali dhe katër në Slloveni. Këto raste u zgjodhën për të treguar potencialin

e prodhimit të agregateve të ricikluara në vendet e EJL.

Impianti i riciklimit në Madregolo (Collecchio) në Itali, (Fig. 11), është një shembull i

evolucionit nga “shfrytëzimi i tradicional i guroreve” në “shfrytëzimn e integruar dhe

ricklimin”. Ky impiant ri‐përpunon dhe ri‐ciklon agregatet që krijohen nga shtresa asfaltike e gërryer e rrugëve (R2), që përzihet me agregate natyrore. Procesi i nxehtë

dhe i ftohtë janë dy operacionet teknike që përdoren për përzierjen e tyre. Në me‐

todën e parë, agregatet e ricikluar janë si shtesë në më pak se 20 % të përzierjes

tërësore. Në metodën e dytë, agregatet e ricikluar janë si shtesë me mbi 50 %.

Agregatet e ricikluar të cilësisë së dytë për ndërtim rrugësh, aeroportesh dhe

portesh janë në përputhje me standartet e tregut të BE. Po ashtu, prodhohet edhe

asfalto ‐ betoni i ricikluar. [Burimi: Raport përmbledhës i Raporteve studimorë kryesorë për

objektet model të SARMa‐s; Aktiviteti 3.3 (Riciklimi). http://www.sarmaproject.eu/]

Fig. 11: Impianti i riciklimit në Madregolo (Collecchio), Itali

[Burimi : Raportet studimore kryesore për objektet model të SARMa‐s (Riciklimi). Rasti

Madregolos]

Impianti i riciklimit të Kastelaranos, Itali përdor tekonologjitë ekzistuese më të mira

në fushën e riciklimit. Ai ndodhet pranë një fabrike që prodhon rërë dhe zhavorr, e

që i përket

sektorit

Sassuolo

‐Scandiano

të

qeramikës.

Për

rrjedhim,

76

%

e materialit

që riciklohet është mbeturinë e industrisë qeramike (R4). Kapaciteti i impiantit është


24/61

22 | P a g e

150.000 ton/vit. [Burimi: Raportet studimore kryesore për objektet model të SARMa‐s;

(Riciklimi), Rasti i Kastelaranos].

Rast tjetër i studjuar është ai i Rumanisë në guroren e mermerit Deva Ruschita. Rreth

50 % e shkembinjve të shfrytëzuar shkon për prodhimin e 190.000 ton/vit mermer si

gur dimensional. Blloqet e nxjerrë, që nuk janë të përshtatshëm si gurë dimensionalë,

si dhe mbetjet e krijuara nga impianti i prerjes, përpunohen nga një kompani tjetër që merret me prodhimin e materialeve mbushës, e cila ndodhet pranë gurores së

mermerit Deva Ruschita. [Burimi: Raportet studimore kryesore për objektet model të

SARMa‐s; (Riciklimi), Rasti i Deva Ruschita].

Impianti i ricikimit në Velica Piresica, Slloveni, ndodhet në një sektor të braktisur të

një guroreje të dolomiteve, e cila aktualisht është në punë. Mbetjet R2 (mbetje ndër‐

timi dhe shëmbje) dhe R3 ( terren dhe shkmbinj të germuar nga punime civile) tra‐

jtohen pikërisht në këtë impiant, duke prodhuar agregate të ricikluar të cilësisë së

lartë dhe të mesme, të cilët përdoren për ndërtim rrugësh dhe hekurudhash. [Burimi:

Raportet studimore kryesore për objektet model të SARMa‐s; (Riciklimi), Rasti i Velica Pirecica].

Në kushte te ngjajshme ndodhet impianti i riciklimit në Sezana, Slloveni, i cili gjëndet

në nje sektor të braktisur të një guroreje të gëlqeroëve. Mbetjet e tipit R2 dhe R3

përpunohen në këtë impiant, i cili prodhon agregate të cilësisë së lartë dhe të

mesme. [Burimi: Raport përmbledhës i Raporteve studimorë kryesorë për objektet model të

SARMa‐s; Aktiviteti 3.3 (Riciklimi) http://www.sarmaproject.eu/]

Rasti tretë i impianteve të riciklimit nga Sllovenia është ai i Dagose, që lokalizohet në

objekt të shfrytëzuar për rëra & zhavorre, pjesërisht i rihabilituar, pranë lumit Drava.

Në këtë zonë ndodhen edhe dy impiante të tjerë: njëri prodhon agregate rërë &

zhavorr, ndërsa tjetri përgatit beton të përzier. Materiali që furnizon impiantin e

riciklimit të Dogoses përbëhet nga mbetje të tipit R2 dhe R3, ndërsa agregatet e

prodhuara janë të cilësisë së mesme dhe të ulët, të përshtatshëm për ndërtim

rrugësh, prodhim betoni dhe përzierjesh bitumi dhe për punime për rimbushje.

[Burimi: Raport përmbledhës i Raporteve studimorë kryesorë për objektet model të SARMa‐s;

Aktiviteti 3.3 (Riciklimi). http://www.sarmaprojevt.eu/].

Rasti i fundit, që është studjuar, është ai i impiantit të riciklimit në Smarje‐Sap,

Slloveni,

i

cili

ndodhet

në

një

zonë

të

braktisur

të

një

guroreje

të

dolomiteve,

që

është ende në punë. Aktiviteti riciklues kryhet një herë në vit, duke marrë me qera

paisjen (bluesin) për trajtimin e mbetjeve të tipit R2 dhe R3. Ky impiant prodhon

agregate të ricikluar të cilësisë së ulët, të përshtashëm për punime rimbushje. [Burimi: Raport përmbledhës i Raporteve studimorë kryesorë për objektet model të SARMa‐s; Aktiviteti

3.3 (Riciklimi). http://www.sarmaprojevt.eu/].

Mbështetur në analizën e rasteve të studjuar, duhet nënvizuar se shumica e

impianteve riciklues për të cilët është bërë fjalë, janë instaluar në sektorë të guroreve

/ objekteve të shfrytëzuara ose që janë ende aktive, në afërsi të zonave industriale

dhe pranë zonave urbane. Kjo praktikë pune ështe e arësyeshme sepse:


25/61

F a q e | 23

− Impiantet ricikluese furnizohen me mbetje të përziera të industrisë nxjerrëse,

mbetje industriale dhe mbetje të ndërtim/shëmbjeve. Materiale të kësaj natyre

gjënden lehtësisht në zona të tilla.

− Impiantet bluarës / selektivë të agregateve në gurore/miniera janë të vlefshëm

dhe mund të përdoren gjithashtu edhe nga impiantet riciklues.


26/61

24 | Fa q e

Fig.

12:

Pluhuri

është

i

zakonshëm

gjatë

punës

në

gurore

[:

Foto

nga

arkiva

e

autorit]


27/61

F a q e | 25

3.

1.

Problemet

kryesore

që

ndikojnë

në

qëndrueshmërinë

e

resurseve

agregate

në

nivel

lokal

Agregatet

janë

produkte

me

kosto

të

ulët,

të

rëndë

dhe voluminozë. Duke qenë të domosdoshëm nga

ana ekonomike dhe mjedisore, burimet e

shfrytëzimit të tyre zakonisht ndodhen pranë qen‐

drave kryesore të konsumit, e sidomos atje ku

transporti me hekurudhë apo me anije nuk është i

mundur. Meqënëse argregatet shfrytëzohen në

karriera të hapura, ndikimi i tyre në estetiken e pei‐

sazhit është evident. Ndikime të tjera potenciale mjedisore mund të krijohen gjatë punës në karri‐

era/ miniera apo transportit të materialit.

Shfrytëzimi i gurores mund të prekë komunitetet

që banojne përreth, si dhe nevojat e tyre. Në këtë mënyrë, megjithëse jo formalisht, kjo veprimtari

kërkon nje pranim social, por me kusht, që ajo të

zhvillohet pa

probleme

dhe

në

mënyrë

miqësore.


28/61

26 | Fa q e

3.1 Nevoja për zhvillim të qëndrueshëm

Sipas raportit të “Komisionit Botëror mbi Mjedisin dhe Zhvillimin” (1987), zhvillimi i qëndrueshëm është “zhvillimi që plotëson nevojat e të sotmes, pa komprometuar aftësinë e brezave të ardhshëm në plotësimini e nevojave të tyre”. Zhvillimi i qën‐drueshëm përfshin zhvillimin ekonomik, së bashku me cilësinë e e mjedisit, ku secili

mbështet njeri

tjetrin.

Në

esencë,

termi

“Zhvillim

i qëndrueshëm

nënkupton

zhvil

‐

limin ekonomik dhe social, duke mos ezauruar (shteruar) resurset natyrore”. [Burimi: “E ardhmja jonë e përbashkët: Komisionit Botëror mbi Mjedisin dhe Zhvillimin”, Bruntland, G.

1987].

Autoritetet, industria dhe shoqëria duhet të bashkëpunojnë në nivel krahinor dhe

lokal, në mënyrë që shfrytëzimi i qëndrueshëm i agregateve të jetë i suksesëshëm. Për të siguruar një administrim dhe prodhim të qëndrueshëm te resurseve agregate , secila nga palët e interesuara duhet të marrë përsipër disa përgjegjësi. Autoritet kanë

përgjegjësi

të zhvillojnë

politikën,

kuadrin

rregullator,

nxitjen

ekonomike,

që

krijon

klimë të favorshme për kompanitë e guroreve, duke sjellë siguri që nevojat dhe pref ‐erencat e komuniteteve rrethuese do të respektohen. Industria duhet të zhvillojë aktivitetin e saj, duke njohur përgjegësitë dhe duke qenë anëtare e mjedisit ju jeton

komuniteti. Shoqëria (përfshirë organizatat jo qeveritare) ka përgjegjësinë për të qenë e informuar mbi problemet e administrimit të resurseve agregate. Të gjitha

palët e interesuara kanë përgjegjësinë të identifikojnë dhe zgjidhin shqetësimet leg‐ jitime, duke kontribuar në mënyrë konstruktive në procesin e vendim‐marrjes që i adresohet jo vetëm atyre, por një spektri të gjerë të objektivave dhe interesave.

[Burimi: “Menaxhimi

dhe

mbrojtja

e resurseve

agregate”,

Raport

‐dosje

e hapur

02

‐415,

Sher

‐

bimi Gjeologjik i ShBA, Langer, W.H. 2002].

Në ditët e sotme, një pjesë e rëndësishme e informacionit mjedisor, i cili përdoret për të interpretuar, parashikuar apo projektuar problemet e zhvillimit të qëndrue‐shëm, që lidhen me me sistemet industriale, vjen nga aplikimi i metodologjisë së Vlerësimit të ciklit të Jetës. Industria e minierave/ guroreve është një nga sektorët ku kjo metodologji është aplikuar më pak ose konsensusi për zbatimin e saj ende nuk është arritur. [Burimi: Kriteret e Vlerësimit të ciklit të jetës; Aktiviteti 3.3 (Riciklimi). http://www.sarmaproject.eu/]

Në këtë kontekst, për palët e interesuara, të përfshira në sektorin e agregateve në nivel lokal, dalin një sërë përgjegjësish. Ashtu, siç u pa gjatë zbatimit të projektit

SARMa, në vendet e EJL ka disa sfida, ndër të cilat rradhitim : sigurimi i licensës so‐ciale për të ushtruar aktivitet, menaxhimi i impakteve mjedisore potenciale, paran‐

dalimi i shfrytëzimit të paligjshëm, promovimi i aktiviteteve ricikluese, eliminimi i mangësive në kuadrin legjislativ.

3.2 Problemet sociale

Është jashtë çdo dyshimi që për zhvillimin e infrastrukturës dhe qëllime ndërtimi, shoqëria ka nevojë për agregate. Nga njera anë mbetet shqetësim oferta me kosto


29/61

F a q e | 27

efektive për agregate me cilësi të pranueshme. Nga ana tjetër, nxjerrja e agregateve nga guroret apo objektet e tjera të shfrytëzimit për rërë & zhavorr, kërkon një

proces të tërë mekanik, që përfshin transportin e sasive të mëdha të materialit, i cili mund të sjellë në mënyra të ndryshme shqetësime në komunitetin lokal (shiko para‐

grafin 3.3). Ndër më kryesoret janë: a. ndryshimi i peisazhit në sektorët fqinjë, b.

ndikimi në

mjedis,

habitate

dhe

specie,

c.

shqetësimi

i vazhdueshëm

nga

transporti

nëpër fshatra etj. Shqetësime lindin dhe nga natyra e shfrytëzimit, që prek mjedisin rrethues dhe komunitetin. Po ashtu, banorët vendas dhe autoritetet kanë shqetësim për menaxhimin e territorit pas mbylljes së aktivitetit dhe përdorimin e gurores së abandonuar.

Rritja e sipërfaqes së shfrytëzimit të agregateve mund të kufizohet nga zgjerimi i ko‐munitetit, që ndodh nga mungesa e planeve për administrimin e territorit, si dhe mungesa e lëndeve të para. Ndërkohë, shumë gurore, dikur në periferi të komu‐

nitetit, sot

ato

janë

“gëlltitur”

dhe

rrethuar

nga

zhvillimet

dhe

zgjerimi

urban.

Sido që të jetë, problemet sociale në nivel lokal mund të krijohen nga dy aspekte kon‐

fliktuese : a. pikpamja e konsumatorit, dhe b. pikpamja e qytetarit “të shqetësuar”.

Shumë qytetarë pjesërisht nuk e mbeshtetin shfrytëzimin e guroreve sepse nuk njo‐

hin varësinë e shoqërisë nga agregatet. Kjo është “sindroma ‐ jo në oborin tim”. Ky

vështrim mund të kufizojë zhvillimin e agregateve. [Burimi: “Menaxhimi dhe mbrojtja e resurseve agregate”, Raport ‐ dosje e hapur 02‐415, Sherbimi Gjeologjik i ShBA, Langer, W.H.

2002]

Vitet e fundit, nëpërmjet konsultimeve me publikun, në disa vende të EJL është para‐shikuar procedura e lejeve në aspektin mjedisor. Kjo ka sjellë një përfshirje më të

gjerë të komuniteteve lokale në procesin e vendim‐marrjes për gurore të reja apo ato që janë në punë. Palët e interesuara, si komunitetet lokale dhe organizatat jo

qeveritare, mund të krijojnë pengesa të konsiderueshme në performancën e guror‐eve, sidomos në rastet kur ato e zhvillojnë aktivitetin pranë zonave natyrore të

mbrojtura dhe

objekteve

arkeologjike.

Duke

përmbledhur

nevojat

për

aktivitetin

e prodhimit të agregateve, miratimi social është themelor për të zhvilluar një aktivitet

të qetë dhe pa probleme

3.3 Problemet mjedisore

Aspektet kryesore mjedisore, që prekin zhvillimin e qëndrueshëm të resurseve naty‐rore lidhen me:

− Si vlerësohet, monitorohet dhe menaxhohet efektivisht impakti mjedisor, i cili

krijohet

gjatë

fazave

të

ndryshme

të

projektit

për

shfrytëzimin

e

agregateve

(planifikimi, zhvillimi, impiantet, proceset e punës).


30/61

28 | Fa q e

− Në se disponohet nje plan rehabilitimi efikas, i zhvilluar mirë dhe bindës, që mund të kompensojë komunitetet lokale në rast se krijohen dëmtime të pash‐

mangëshme për shkak të aktiviteteve të shfrytëzimit.

Ndikimet mjedisore ndyshojnë nga nga një gurore në tjetrën, duke qenë në vartësi të

metodës së shfrytëzimit, teknikës së përpunimit, projektit tërësor, si dhe shkallës së

shfrytëzimit.

Objektet e shfrytëzimit, të cilat ndodhen në një mjedis qe cënohet lehtë, si ligatinat ose pranë lumenjve, liqenjve apo terreneve me vlerë të madhe natyrore, mund të sjellin një impakt potencialisht më të madh, në krahasim me ato objekte që ndodhen

në sektorë qe kanë pësuar tashmë nje impakt të rëndë mjedisor.

Ndryshimi i peisazhit është ndikimi direkt dhe më i qartë që sjell aktiviteti në gurore.

Ai prek aspektin estetik të mjedisit, duke sjellë çrregullim jo vetëm në komunitetin lokal, por edhe në habitatet ekzistuese (Fig. 13).

Fig. 13: Pamje e përgjithëshme e gurores dhe impiantit në Kovilovac, pranë qytetit Despotovac,

Serbi [Burimi: Raport përgatitor për guroren Kovilovac; Aktiviteti 3. 1.


Gjatë shfrytëzimit, karrierat e guroreve mund të kenë nevojë për zhvendosjen

mbulesës së tokës, si dhe të krijojnë hapësira për stokimin e materiali dhe infrastruk‐


31/61

F a q e | 29

turën e objektit të punës (ndërtesa, rrugë për të shkuar në objekt). Sipas rastit, të tilla aktivitete mund të sjellin çrregullime në botën e kafshëve të egra, në mënyrë të

përkohëshme ose të përherëshme, direkt ose indirekt, pranë ose larg zonës ku zhvil‐lohet ky aktivitet. (Tabela 5).

Tabela 5. Impaktet potenciale në biodiversitet gjatë aktiviteteve nxjerrëse

[Burimi : Udhëzues

i BE

për

rastin

e zhvillimit

të

aktiviteteve

nxjerrëse

jo

energjetike,

konform

kërkesave të Natyra 2000, Komisioni Europian, Korrik 2010, fq.. 31]

Impakti potencial ne habitat dhe speciet

Stadet/Aktivitetet

Z h

d u k j a h a b i t a t i t ,

p e

r k e q e s i m

o s e

f r a

g m e n t a r i z i m

Ç r

r e g u l l i m

o s e

z h

v e n d o s j e e

s p

e c i e v e t ë

n d

e s h m e

Z h

d u k j e o s e d ë m t i m

i s p e c i e v e o s e t u f a v e

N d

r y s h i m e n ë

p ë

r b ë r j e n e s p e c i e v e

( f l o r a & f a u n a

l o k a l e

K o

l o n i z i m i i o b j e k t i t

n g

a s p e c i e t ë h u a j a

e t ë r e j a

N d

r y s h i m e d h e

d e

g r a d i m i i

e k

o s i s t e m e v e u j o r ë

Zbulimi

Shpime dhe kanale

Rrugë / Rrugë gjurmë

Qarkullim njerëzish e makinash

Përgatitje objekti/Shfrytëzim

Largimi/stokimi i mbuleses dhe

bimësise

Zhvillimi infrastrukturës

(linja

tensioni, rrugë, mullinj, shirita

transporti)

Shëpërthim minash

Nxjerrje & stokim

Shkarkim ujrash të sipërfaqes e

gruntit

Ulje e nivelit të akuiferit

Transport materiali

Përpunim

Coptim‐bluarje

Dambë dhe stoqe mbetjesh

Mbyllja objektit

Rrethimi i gurores, minierës dhe

dambës

Rrethimi me gardh i zonave të

rrezikshme

Nxjerrje

nga

përdorimi

i

rrugëve,

çmontim ndërtesash

Ri mbjellje e bimësisë në zonat e

dëmtuara


32/61

30 | Fa q e

Monitorimi dhe përpunimi i mund‐

shëm i cilësisë së ujit

Aktiviteti i shfrytëzimit në gurore mund të çojë në ndryshimin e cilësisë së ujit të pijshëm për shkak penetrimit në thellësi të ujërave të shplarjes që përdoren në

gurore, si dhe ndotësve të tjerë. Në qoftë se do te kërkohet mos përdorimi i ujit në

objekt, aktiviteti

nxjerrës

mund

të

modifikojë

potencialisht

kushtet

hidrogjeologjike

në zonën e shfrytëzimit, si dhe në zonat përreth, duke sjellë ndryshime në rrjetin e

drenimit, që shkaktohet nga nga mos balancimi provizor. Ky i fundit sjell largimin e ujit, infiltrimin e tij etj.. Në këto raste, kjo situatë mund të ndikojë në cilësinë dhe sasinë e ujit në burimet e tjera, ligatinat etj. (ndërprerje hidraulike).

Gjatë shfrytëzimit dëgjohen zhurma të ndryshme, si edhe dridhje të terrenit në qoftë

se punohet me mina. Zhurmat dhe dridhjet mund të prekin speciet e ndryshme rreth e përqark, si dhe komunitetet lokal , në se banesat e tyre ndodhen pranë gurores.

Emetimet

e

pluhurit

janë

gjithashtu

të

pranishme

gjatë

procesit

të

shfrytëzimit

dhe

transportit. Ato ndikojnë në cilësinë e ajrit, tokës së punueshme dhe habitateve (Fig. 12).

Megjithëkëtë, duhet pranuar se vitet e fundit industria nxjerrëse e agregateve ka përmirësuar mjaft performancën mjedisore dhe është fokusuar në ruajtjen e

biodiversitetit dhe zonave të mbrojtura “Natyra 2000”. Disa raste të studjuara, në

kuadrin e projektiit SARMa, (Tabela 1), tregojnë shembuj të kryerjes së veprimtarisë

nxjerrëse në afërsi të zonave të mbrojtura të Natyrës. Gurorja Araxos në Greqi operon brënda zonës Natyra 2000. Lanca dei Francesi në Itali ushtron veprimtari në

terrene

të

përmbytura

të

Lumit

Po,

që

kufizohen

me

zonën

Natyra

2000.

Gurorja

Kovilovaca në Serbi operon pranë grykës të lumit Resava, e cila është rezervat i posaçëm Natyre, që quhet Vinatovaca. Gurorja Revarsarea (Rumani) ndodhet në mes të rrugës migratore të zogjve të egër. [Burimi: Raport përmbledhës i Raporteve studimorë kryesorë për objektet model të SARMa‐s; Aktiviteti 3.1 (Praktikat pozitive).

http://www.sarmaprojevt.eu/]. Aktualisht, në shumë vende të EJL, monitorimi sistematik dhe administrimi i mirë i

ndikimeve mjedisore, të diskutuara më lart, kanë mundësuar përpilimin e detyrimeve ligjore për operatorët e guroreve. Megjithkëtë, ende mbetet rrugë për të bërë në

arritjen e nivele

të

larta

të

performancës

mjedisore.

3.4 Problemet e shfrytëzimit të paligjshëm

Përkundër kuadrit ligjor ekzistues për guroret, disa vende të EJL ende vazhdojnë të ballafaqohen me aktivitete të paligjshme. Kjo situatë sjell ndikime të forta ekonomike, sociale dhe mjedisore, që prekin jo vetëm zonat ku zhvillohen këto

aktivitete, por edhe më gjerë.

Gjatë studimit të kryer janë përzgjedhur raste të ndryshëm, duke identifikuar shkaqet

potenciale për

shfrytëzim

të

paligjshëm

në

vendet

EJL,

si

dhe

jemi

përpjekur

të

pro

‐

pozojmë mënyrat e duhura për ti parandaluar. Si rezultat i kësaj praktike, janë fituar


33/61


34/61

32 | Fa q e

− Operatorët e paligjshëm nuk zbatojnë rregullat e sigurimit teknik dhe shëndetësor. Në këtë mënyrë, janë të pranishme rreziqe serioze për sigurinë e

vetë operatorëve, mjedisin rrethues, banimet dhe banorët. Meqënëse, ata nuk janë profesionistë dhe janë të pa autorizuar, ata nuk zbatojnë teknika dhe me‐

toda mqësore shfrytëzimi ndaj mjedisit. Përkundrazi, praktika e zakonëshme e

tyre ështe

grabitja

e agregateve,

e shoqëruar

me

hedhje

mbeturinash

në

mënyrë

të pa kontrolluar.

− Shfrytëzimi paligjshëm ka ndikime ekonomike negative në nivel lokal, rajonal dhe kombëtar, sepse operatorët e paligjshëm nuk paguajnë taksë apo detyrimet

e tjera, që parashikohen për guroret e ligjëshme.

− Mungesa e studimeve afat mesme dhe afatgjata për nevojat e tregut në nivel lokal, të bashkërenduara me procesin e lejeve të shfrytëzimit, inkurajon shfrytëzimin e paligjshëm.

− Së

fundi,

një

faktor

që

”lejon”

aktivitetet

e

paligjshëm

të

shfrytëzimit

është

mungesa e monitorimit efikas dhe të përhershëm, si dhe instrumentet që duhet të përdorin autoritetet kompetente për këtë problem..

3.5 Problemet e riciklimit

Riciklimi nuk duhet konsideruar si një aktivitet i vetëm. Ai duhet parë në kontekst më të gjerë si një resurs i integruar dhe menaxhim i mbetjeve. Në këtë kuptim, prodhimi

i agregateve nga aktivitetet e riciklimit (shiko paragrafin 2.2. 2) është i lidhur me

legjislacionin respektiv.

Bashkimi Europian ka adoptuar një numër direktivash, të cilat synojnë harmonizimin e menaxhimit të mbetjeve dhe politikave të mbetjeve urbane për të gjithë Europën,

të cilat garantojnë mbrojtjen e mjedisit..

‐ Direktiva kuadër e mbetjeve (Direktiva 2006/12/BE mbi mbetjet)

‐ Direktiva mbi vend depozitat e mbetjeve (Direktiva 1999/31BE mbi vend

depozitat e mbetjeve).

‐ Direktiva e kontrollit dhe parandalimit të integruar të ndotjeve (Direktva

2008/1/BE).

‐ Direktiva e mbetjeve minerare (Direktiva 2006/21/BE mbi menaxhimin e mbet‐

jeve nga industria nxjerrëse)

Studimi i rasteve të ndryshme, i paraqitur në paragrafin 2.2.2 të Udhëzuesit (Tabela

4), tregon shembuj për prodhimin e agregateve nga aktivitete riciklimi në vendet e EJL. Përmes këtyre rasteve është treguar se mendimi i përgjithshëm për riciklim dhe rrugët e aktiviteteve ricikluese është konceptuar dhe menaxhuar në mënyrë të atillë,

që ato të bëhen burime agregatesh, por duhet të themi se ky aspekt shikohet ndry‐

she nga

njëri

vend

në

tjetrin

në

vendet

e EJL. [Burimi: Raport përmbledhës i Raporteve

studimorë kryesorë për objektet model të SARMa‐s; Aktiviteti 3.3 (Riciklimi).



35/61

F a q e | 33

Shumë vende të EJL, në politikat e tyre minerale nuk marrin në konsideratë prodhimin e agregateve nga aktivitetet potenciale të riciklimit. Ndërkohë, prodhimi i

agregateve nga përpunimi i mbetjeve minerare është praktikë e zakonëshme e tyre. Nga ana tjetër, prodhimi i agregateve nga mbetjet e ndërtimit dhe shëmbjeve është i

kufizuar. Disa vende ende nuk kanë miratuar legjislacion për këto aspekte specifike të

riciklimit.

Si rezultat i kësaj, baza e të dhënave për agregatet nga aktivitete e riciklimit mungon ose është e kufizuar [Burimi: Raport përmbledhës mbi legjislacionin dhe kuadrin rregullator për një menaxhim të qëndrueshëm të resurseve agregate në disa vende të EJL, SARMa].

Prodhimi i agregateve nga aktivitetet e riciklimit kufizon përdorimin e terrenit dhe impaktin mjedisor. Në të njejtën kohë, ai kursen resurset e pa rinovueshme dhe rrit

efikasitetin e resurseve. Të gjitha këto probleme janë sfida shqetësuese për politi‐kanët dhe administratën publike. Duke e sintetizuar problemin, çështja qëndron: a.

si

të

organizojmë

dhe

menaxhojmë

grumbullimin

dhe

riciklimin

e

materialeve

të

mbetura, b. duhet të bëjmë të kuptohet si prodhohen agregatet nga riciklimi dhe në se ato janë plotësuese për agregatet e prodhuara nga guroret. Në bilanc të fundit, kjo praktikë siguron një ofertë të qëndrueshme të materialit të përzier.

3.6 Problemet e procesit të lejeve

Ndërsa ka disponibilitet të madh për agregatet, që ndeshen kudo në vendet e EJL,

aksesi në resurset e tyre, si dhe oferta shpesh është e vështirësuar nga procedurat e gjata të marrjes së lejeve.

Në shumë raste, sistemi i lejeve për gurore është kompleks dhe ngadaltë, duke vështirësuar pa nevojë aksesin tek resurset. Po ashtu, vlefshmëria e shumë lejeve eshtë tepër e shkurtër dhe nuk justifikon një investim të përshtatshëm. Del e nevo‐

jshme, që secili vend të krijojë një sistem të thjeshtuar, të shpejtë dhe të justifikue‐

shëm të lejeve të shfrytëzimit. Ideal është aplikimi i metodës “one‐ stop‐shop”, e cila është sinteza e lidhjeve dhe procedurave racionale në nivel kombëtar‐rajonal‐lokal, si

dhe agjensive të përfshira në këtë veprimtari. Kjo përvojë siguron aktivitet industrial shumë të mirë, me performancë sociale dhe mjedisore.

Pjesmarrja e publikut

sigurohet

gjatë

fazës

së

licensimit

mjedisor,

nëpërmjet

sean

‐

cave publike apo pikpamjeve të shkruara. Megjithkëtë, përfshirja e publikut të ftuar shpesh është problematike dhe në mjaft raste problemi përfundon në gjyq. [Burimi: Raport përmbledhës mbi legjislacionin dhe kuadrin rregullator për një menaxhim të qëndrue‐

shëm të resurseve agregate në disa vende të EJL, SARMa]


36/61

34 | Fa q e

Fig. 15: Gurororja Araxos ( Greqi) ndodhet brënda zonës së mbrojtur të natyrës. Rajone rreth

objektit të gurores shquhet nga biodiversiteti pë shkak të afërsisë me ligatinat e Parkut natyror

të Strofilia‐ Kotihi [Burimi: Foto nga arkivi personal i autorit ]


37/61

F a q e | 35

4. Parametrat kryesorë për

qëndrueshmërinë

në

industri

Në thelb, termi “zhvillim i qëndrueshëm” nënkup‐

ton arritjen e zhvillimit ekonomik dhe social pa

ezauruar (shteruar) resurset natyrore të vendit.

Licensë sociale, që lejon zhvillimin e aktivitetit të

shfrytëzimit, do të thotë kur një projekt shfrytëzimi

minerar ka marrë miratimin dhe pranimin nga ko‐

muniteti i atyshëm dhe më gjerë. Ajo është një li‐

censë që nuk mund të jepet vetëm nga autoritetet,

strukturat politike apo qoftë dhe nga sistemi ligjor.

Para

sëgjithash

ajo

duhet

të

marrë

pëlqimin

nga komuniteti fqinj. Një pranim i tillë duhet të arrihet

në disa nivele, por së pari ai duhet të fillojë dhe të

jetë i mbështetur mirë në miratimin social nga ko‐

munitetet lokale për zhvillimin e resurseve.


38/61

36 | Fa q e

4.1 Të përgjithëshme

Në rastet kur bëhet vlerësimi i

ndikimeve potenciale të aktiviteteve

të shfrytëzimit të agregateve, është e

rëndësishme të kihet parasysh se ky

ndikim nuk i përket vetëm procesit të

shfrytëzimit, por të gjithë

infrstrukturës së krijuar (rrugët e aksesit në objekt, shiritat transportues, impiantet

bluarës, vendet e stokimit etj.). Ky ndikim ka lidhje me të gjitha fazat e projektit, duke

filluar me fazën e zbulimit dhe operacionet e tjera që kryhen në objekt (zgjerimi i

zonës së punës apo deri mbyllja eventuale dhe rehabilitimi). Lidhur me këto çështje,

planifikimi dixhital i zhvillimit të gurores është një mjet i domosdoshëm, sepse ai

mundëson skenarë të ndryshëm dhe rrjedhimisht do të zhvillojë diskutime midis

operatorëve dhe

palëve

të

interesuara.

Parandalimi dhe zbutja e ndikimeve përmes ciklit të jetës të gurores është gjithashtu

një moment me rëndësi, që përcakton leverdinë dhe fazën projektuese të projektit.

Marrja e masave të përshtatëshme dhe zbutëse ndihmon në evitimin e disa efekteve

negative të shfrytëzimit. Ndjeshmëria ndaj mjedisit ku zhvillohet aktiviteti është me

rëndësi të posaçme.

Aktualisht, kufizimet që sjellin shumica e Legjislacioneve kombëtare dhe Europiane

për mjedisin, shtrojnë nevojën e përmirësimit të performancës mjedisore nga indu

SARMa Manual Resource Efficiency AL

Documents