COWORKING:Eyeopeners,condities
eneenQuickScan
voorsuccesvolsamenwerken
TonVoogt
UitgeverijParthenon
Eikenstraat39,1326AGAlmere
www.uitgeverijparthenon.nl
©2013TonVoogt|UitgeverijParthenon.
Allerechtenvoorbehouden.
Voorzoverhetmakenvankopieënuitdezeuitgaveistoegestaan,dientmendewettelijk
verschuldigdevergoedingentevoldoenaandeStichtingReprorechtteHoofddorp
(www.reprorecht.nl).Voorhetovernemenvangedeelte(n)uitdezeuitgaveinreaders
enanderecompilatiewerkendientmenzichtotdeuitgevertewenden.
Vormgeving:JanKeesSchelvis,SchelvisOntwerp
Trefwoorden:verbetermanagement,coaching
NUR:801
ISBN|EAN:9789079578559
Inhoud
Samenwerken van alle kanten bekekenAbe–Dezoektocht–Anderebrilop,danzietalleserandersuit–
Conditiesvoorsamenwerken–Werkenmetditboek
Samenwerken?Samenwerken:overalenaltijd–Watisheelbelangrijkomteleren?–
Opgrondwaarvandetailsordenen?–Integratieinjezelf
De negen condities voor samenwerken3. 1. De opbrengst
Eenexperimenteelmodel–Hetkanverkeerduitpakken
3.2. Inschatting van anderen
Stereotypenzijnhandig–Verwachtingenvananderen
beïnvloeden
3.3. Inschattingen over jezelf
Kandepersoonvandewerkeruitgeschakeldworden?–
Optimisme.Pessimisme–Aangeleerdehulpeloosheid
3.4. Gedragsrepertoire
Omeffectiefsamentewerkenmoetjeookik-gerichtzijn,
kunnenwedijverenenaltruïstischgeven–
Dezeviergedragingenenmanagementmodellen
3.5. Afstand
Welofnietelkaarweerontmoeten–Hoemeerendichterbij
elkaar,hoehogerhetIQ
3.6. Eenvoud
Nietbegrijpengeeftveelonzekerheid–Samenwerkenmet
verwarring–Dubbelzinnigheid
3.7. Communicatiestructuur
Luisteren,kijken,spreken,ruiken,bewegen,gebaren–
Ikkenmezelfnietzoalsdeandermekent–Insamenwerking
hoortstrijd
1.
2.
3.
3.8. Tactieken
Watiseengoedetactiekomzoveelmogelijkvoorjezelfuit
samenwerkingtehalen?–Kopiëren,eengoedemaniervanleren
3.9. Samenwerkvaardigheden
Doelenhelder?–Inschattingvananderen–Inschattingenover
jezelf–Ik-gericht–Tactieken–Specifiekesamenwerkvaardigheden
Quick Scan in SamenwerkbereidheidInterpretatiesvandescoresindescannaarSamenwerkbereidheid–
Profieleninsamenwerkbereidheid–Negenconditiesvoorsamenwerken–
AlgemeneActieSchema
De negen condities realiseren5.1. Gereedschapskist
Deuitgebreidevragenlijst–Desamenwerkbereidheidingroepen
–Desamenwerkbereidheidtussengroepen–Denegencondities
vergelekenmetde7s’en–Teameffectiviteitmodel
5.2. Implementatie
Vaninitiatieftotrealisatie–Eencontrolelijstvoorde
projectleider–Leiderschapsontwikkeling–Beschermaltruïsme
ensamenwerken–Toeval
De management agendaVrijwilligers–Niveausvancontrole
Opbouwen van samenwerking. OrganisatievoorbeeldenSamenwerken.Eenverhaaluitdeketen–Samenwerkeninde
assemblage–Samenwerkenineenmanagementteam–DeJamewish
case–Stellingenoversamenwerken
Samenwerken in de toekomst
Literatuur
4.
5.
6.
7.
8.
Samenwerken van alle kanten bekeken
Abe
AbeSilversteinhoudthetgrotestuurdatschokkendebewegingen
maaktsteviginzijnhandenterwijlzijnarmenevendeonverwachte
draaiingenvolgenomdaarnadewielenweerkrachtigtesporeninde
richtingdiehijwil.DeLandroverbonktovereenstenigewegnetbuiten
hethekvanhetlanceerterrein.Alex,destafmedewerkervoorcommu-
nicatie,verteldehemovereeninteressantemandieopeenheuvelnet
buitendelanceerbasisineencamperhuist.Eenmaandlangwilhijdaar
eenboekschrijven.Abepasseerthetgebouwwaarhijhierbegon.Hier
sprakhijvoorheteerstmetdetestvliegersdiedoorrakettentotver
bovendeaardegeschotenzullenworden.
Hijparkeertaandevoetvaneenlagebredeheuvel.Staptuit
enklimtnaardecamperdiebijiederestapmeerzichtbaarwordt.Hij
hoortzijnschoenenknarsenopsteen,eenlichtebriesbeweegtdedorre
struiken.Abekijktrond,niemand.Bijdecaravanroepthijenkloptop
dedeur.Geenreactie.Abe,vijfenveertig,ingenieurenleidervanhet
Apolloprojectdattotdoelheefteenmensopdemaantebrengen,doet
eenpaarstappenterug.Kijktrond.Zijnblikblijfthangenbijdelanceer-
torens,nukleinestreepjesineenleeglandschap.Jarengeledenkoos
hijditterreinuit.Leeg,vlak,geenmensen.Goedeverbindingen,stabiel
gelijkmatigweer.Erlageenlandingsbaanmettweebarakken.Directna
hettweedegesprekmetJohnF.Kennedywashijhiernaartoegevlogen.
HijzietKennedyvoorzichindienswerkruimte.“Abe,jijmoethet
projectleidenomdeeerstemensopdemaantezetten.Datmoeteen
Amerikaanzijn”.Weervoelthijdekrachtwaarmeehijjazei.Hetwas
1961.Hijleerdevankindsafaan‘ja’tezeggentegenondernemingen
waarvanhijopdatmomentgeenenkelideehadhoehijdiezoureali-
seren.Hijzegtookvaak‘nee’.Eenintuïtieveafweging.Ditisbinnenbereik,
maardatiseenspook.Dezeuitdagingvoeldebinnenbereik.
Samen
wer
ken van
alle kanten
bekeken
7
1.
8
Eenambitieuzedoelstelling,wantdetechnologieomraketten
tebouwenwaswelbedachtmaarnognauwelijksgetest.Gerichtschieten
meteengrootbereik,daarwasnoggeensprakevan.Alleanderetechnolo-
giemoestooknogontwikkeldworden.Hijheefteengeweldigvertrouwen
indeontwikkelmogelijkhedenvantechnicienwetenschappers.
Vertrouwenookindetechnischeknowhowvanallemensendieop
deeenofanderemanierbijhetprojectbetrokkenzullenraken.Een
gerechtvaardigdvertrouwen.Immerszeersuccesvolwarendeinspan-
ningenvandeafgelopenjarenmetdeopbouwvanlegersdieoptwee
fronten,inEuropaeninAzië,deuitgewaaierdeenbezettendelegers
versloegen.Detechnologischeontwikkelingtotdeatoombom.Ver-
trouwenookindemogelijkheidomcomplexesamenwerkingtussenzo
ontzettendveelverschillendemensen,voorkeuren,disciplinesenorga-
nisatiestoteensuccestebrengen.
Knerpendegeluiden,roodhaar,eenhoofdwaarindelippenhet
deuntje‘Weshallovercome’vormen.Demanheftzijnarm,eengroet.
Zijschuddenelkaardehand:AbeenMichael.Indecamperfoto’svan
Abe,Kennedy,astronauten,congresleden.Boekenoverleiderschap,
samenwerken,organisaties.Stapelsaantekeningen.Handgeschreven
engetypt.Eenkleinekoffertypemachineopdetafelmeteromheenvier
koppen.Eenhalfvolmetkoudekoffie.
Ikbestudeerwatorganisatiessuccesvolmaakt.Veelzaken:
geld,hulpmiddelen,systemen,steunvanopdrachtgevers,maarikcon-
centreermeopdeinternesamenwerking.“Jehadeengoedestart”,zegt
Michael.Jehebteenduidelijkdoeleniedereenwilookdathetgebeurt.
IedereAmerikaanwildat‘eenvanons’deeerstemensopdemaanzalzijn.
“Datisookheelbroos”,zegtAbeenherinnertzichdeaarzelingdieveel
mensenvoeldentoenenkeleastronautenverongeluktentijdensdevoor-
bereidingenopaarde.Erzijnmensenvanwiehetlevengevaarloopt.
OokvoelthijnogdeintensepijndiehemdoortroktoenhijzaghoeJohn
F.Kennedygedoodwerd.Zijndroom,zijnbindendekracht,ineensweg.
Hijvreesdevoormeer.Gelukkighaddenveelmensendedroomomarmd.
Ervolgdegeenblijvendeschade.Dezebelangrijkeconditievoor
9
samenwerkenisnogvervuld,zegtMichael.ZolangiedereAmerikaan
ereenvoordeelinzietomzichteverbindenmetdezedroomzalhij
ookbijdragen.
Mensen maken fouten
Watkanditverbondhetmeestschaden?“Mensenzijndeenigendie
foutenmaken”,zegtMichael.Machinesniet.Juist,zegtAbe.Ikbouw
controlesinenweercontroleopcontrole.Demotivatieomleverancier
tezijnendedeadlinetehaleniszogrootdatikvoortdurendmeer
kwaliteitcontrolesuitvoer.Hoekrijgikzeertoedatzeondanksdepres-
tatiedrukzelfookmaximaalallescontroleren?Datzehetbestewillen,
geloofikdirect.Hetisgeenmotivatievraagstuk.Weoverschrijden
steedsdegrensvanonskunnen.Daarvoormoetenweinnoverenendus
werkenweinhetbeginmetgroteonzekerheden.Nietskandeeerste
keergoedgedaanworden.Welerenvanfouten.Datkanalleenwanneer
weeroverpraten.Bijdeuiteindelijketesten,wanneermensenlevensop
hetspelstaan,magergeenfoutgemaaktworden.
Michaelschenkttweekoffieinenlegtdriedonutsoptafel.Ja,
jedoetnatuurlijkallesalwatbekendis.Inderdaad,hoekrijgjeieder
ertoeomvoortdurendhetveiligeeindresultaatvoorogentehouden.
Precies,zegtAbe.Hetofficiëledoelvanhetprojectiseenmanopde
maan,maarikrekenmezelfafopeenveiligeterugkeeropaardevan
allen.‘Onderweggeenmensenlevenverliezen’.Eenregeldiehijuit
zijnmilitaireopleidingmeenam:doealleszodatdekansdatjezoveel
mogelijkmanweerheelthuisbrengtzogrootmogelijkis.Ikhebal
eencrewverloren,weliswaaropdegrondtijdenseentest,datwilik
nietmeer.Datmagnietmeer.Watkaniknogmeerdoen,andersdoen?
Maakdeveiligheidtothetdoelvanalles,zegtMichael.Gadoor,zegt
AbedievoeltdatMichaelmetzijnideeëntevoorschijnkomt.Hijopent
zijnoren.
Samen
wer
ken van
alle kanten
bekeken
Tegenspraak
Bouwmeertegenspraakinindeheleorganisatie,iniederproject.Laat
mensenmeervragennaarhetwaaromvaneenidee.Laatzevragenbij
eenstelling,eenbewering,ofeengepresenteerdfeit:isdatwelzo?Dat
zegjenuwel,maarkloptdatook?Danmoetenmensenhuneigenin-
schattingenendievananderentegenhetlichthouden.Strafalleacties
omvoordeeltehalentenkostevananderendirectaf.Beloonalleacties
dietenvoordelevanhetheleresultaatzijn:vragenstellen,commentaar
geven,foutenmelden,onzekerhedenuitspreken.Strafiederecompetitieve
actieafenbelooniedereactiedietendoelheeftomheteindresultaatte
verbeteren.
Datzalnietgemakkelijkzijn,zegtMichael.Inderdaaddeorgani-
satielooptvolmetambitieuze,hoogstcompetitievemensen,bevestigt
Abe.Datwilikook.Grotedrangomtescoren.Misschienstuuriknog
teveelopindividueleprestaties,misschienmoetikgroepsprestaties
vooropstellen,denktAbehardop.Natuurlijkwiliederzijnbestekant
latenzien.Natuurlijkiserookveelcompetitie.Datmobiliseertper-
soonlijkeenergie.Debijdrageaanditprojecthaaltbijiederhetbeste
boven:willendeelnemenaanietsgrootsenerbetervanworden.Met
deinternecontrolesbewakenwedategoïstischehandelingengeen
afbreukdoenaanhettotaleresultaat.
Eenvoudig?
Hoeeenvoudigisjeorganisatie?,vraagtMichael.Hoeveelmanagement-
lagen?Kunnenmensenelkaargemakkelijkbereikenenstaanzeopen
voordwarsverbanden?Hm,hm,laatAbehoren.Nadeontploffingvan
eencabinemetastronautenerinbleekdatdemandiebijeencontrole
eenfoutsignaleerde,nietsdurfdetezeggen.Bangomalsnegatief,
verstorend,betweteriggezienteworden.Hijverwachttegeengehoor
tevindenbijzijndirectebazenenhogeropwasteverweg.‘Zeluisteren
tochniet.’
Aberealiseertzichdathijstevigeantwoordenklaarheeftwanneer
iemandditsoortvragenstelt.Vaakpastdat,nuluisterthij.Ingedachten
10
Samen
wer
ken van
alle kanten
bekeken
11
scanthijdetekeningenvandemanagementopbouwendecommunica-
tieregels.Teveellagen?Teveelalleenformelecommunicatie?Zo’nproject
kanalleenslagenwanneerhetallekennisdieerismobiliseert.Ineen
zocomplexesamenwerkingbrengtalleeneenvoudigeengedeeldetaal
eengoedeonderlingecommunicatietotstand.
Teweinigdirectecontacten?Teweiniguitdagendevragenaan
elkaar?Abebouwdeeenvolledignieuweorganisatie.Meteenbudget
waarbijiederaldirectdenkt:daarhalenwehetnietmee.Eencentrum
voorplannen.Testplaatsen.Fabriekenenspecialeafdelingendieonder-
delenontwerpenenbouwenkunnenalleengoedwerkenwanneerde
leidingalleonderlingeverschilleninafstand,cultureleachtergrond,
leeftijdenwetenschappelijkedisciplineoverbrugt.
ZijnogenfocussenopdievanMichael.Directevent.Ditgedrag
wilikmeerinmijnorganisatie.Neemteenhapvandedonut,eenslok
koffie.Dankje,succesmetjeboek.Tweefermehandengrijpeninelkaar.
Eenwolkjezandstofblijftlanghangenbijdecamper.
WanneerArmstrongenzijnmannenveiligopaardeterugzijn,
beltAbeMichael.Nubeniktevreden.Projectgeslaagd.Ikhebveelmeer
danikvermoeddeinmijnorganisatiemoetenvechtenomiedereenfris
enophetveiligedoelgerichttehouden.Dedoelenzijngoed,deregels
zijngoed,deindividuenook,maarhetisinderdaadnietvanzelfsprekend
datergoedsamengewerktwordt.Nietuitonwil,maarsamenwerken
staataltijdonderdespanningtussenrealiserenvanmijnpersoonlijke
doelenverbandmetanderenhouden.Gefeliciteerd.Wiljemevertellen
watjegedaanhebt?Mooidatjenaarmewiltluisteren,zegtAbe.Een
afspraak.Dehoornopdehaak.Abeneemteenhapvaneendonuten
evenzithijindecamper.Straksaaneentafelbijhemthuis.
De zoektocht
Ditboekstaatvolmetantwoordenopvragendieikmezelfstel.Het
begintmetvragendieikmijnhelelevenalstel:hoekanikmijndoelen
bereikenterwijlikanderendaarvoornodigheb?Anderenzijndaarniet
vanzelfsprekendtoebereid.Hoekrijgikzezover?Watmoetikdoen,
watlaten?Ikleesveel,ikziewatikzelfdoe,ikziedereactiesvan
anderenendeeffectenvanwatikdoe.Ikkrijgcommentaar.Ikcoach
andereninhunpersoonlijkeenzakelijkeopbouwvaneensamenwerkend
verbond.Samenwerkenheeftveelvoordelen.
Daterveelwettenzijndieallerleivormenvansamenwerking
verbiedenkangezienwordenalseenaanwijzingdatuitsamenwerken
meervoordelentehalenzijndanuitalleen werken.Inhetstrafrechtzijn
decrimineleorganisatieensamenzweringtegenanderenverboden.
Regeringenverbiedenvaakbewegingen,verenigingen,samenscholingen,
bijeenkomsten.Sommigeregeringenverbiedeninternetplatformsdie
ertoeleidendatmenseninkortetijdtotgelijkgerichtgedragkomen.
Hetlijkendanorganisaties.Heellichtevormenvansamenwerking:
FacebookenYoutubekunnenheelsterkzijn.
Onderlingeprijsafsprakentussenconcurrentenmogenniet.Kenmerk
vandevrijeeconomieisdeopencompetitieomdegunstvaneenklant.
Prijsafsprakentussenleverancierszijnverboden.Carry-backaanverliezers
bijaanbestedingenmagniet.Eenstaatmagheteigenbedrijfslevenniet
teveelbevoordelen.
Ookklantenkunneneconomischsamenwerken.Datisniet
verboden.Deeffectenzijnwelgroot.Oproepentotboycotvanartikelen
vaneenfirmaverandertvaakdehoudingvandedirectie.In1987zagik
inhetnieuwsopeenAmerikaanstelevisiestationhoetweesenatoren
metbijleninhaktenopJapansetelevisies.Koopalleeneigenartikelen,
wasdeslogan.In1933maaktedeNederlandseregeringreclamemet
dezin:”KoopNederlandsewaar,danhelpenwijelkaar”.In2012betaalt
Starbucksalsnogeengrootbedragaanbelastingenaanhetlandvan
vestiging.Viaeenslimmeconstructiewildenzedatontlopen.Deinwoners
vandatlandpiktenhetniet.Indenegentigerjarenvandevorigeeeuw
wasereentijdlangeenbreednagevolgdeoproepomgeenShellbenzine
tetanken.BedoeldomShelltedwingeneenmeermilieuvriendelijke
oplossingtezoekenvooreenoudolieplatform.Deboycotwaseen
grootsucces.Shellveranderdedefinitiefhaaropstelling.
12
Zoek eens uit hoe het zit met ‘Samenwerken’
Eenstudiedoennaarsamenwerkenenvandezoektochtenervaringen
eenboekschrijven?EeneersteoriëntatiemetdeGooglezoekmachine
levertenormeaantallenhitsop.Bij‘HumanCooperation’239miljoen.
Bij‘Organisationalcooperation’24,2miljoen.Bij‘CooperationSkills’
97,3miljoen.Wikipediaheeftbij‘Cooperation’tweeA4-tjesaantekst,
negenreferentiesendrielinks.Ikbeperkmeenwerkdatwatikbinnen
mijnuitgangspuntenvinduitzonderachtteslaanopwaterallemaal
nogmeertevindenis.
Samenwerken beperken tot de eigen groep?
Ikgroeiopinhetbeginvandevijftigerjarenineenkleindorp.Hetdorp
isverdeeldintweereligieuzegroepen.Mijnoudersbehorentotdeene
groep.Wijmogennietspelenmetkinderenvandieanderegroep.Wij
kopennooitietsbijwinkeliersvandeanderegroep.
Uitsluitenvansamenwerken,samenleven,iseenveelgebruikt
enheeloudmiddelomongewenstgedragtestraffen.Dreigenmetde
strafiseenmiddelomgedragbijtesturen.Strafachterafomtelaten
voelenwiedebaasis.Ontslaanenpestenophetwerkzijnmanieren
omongewenstsamenwerkendgedragtestraffen.
Eenorganisatieverstartwanneerdemachtomregelstestellen
enzetehandhavengemonopoliseerdwordtdooreenkleinegroep.In
bedrijvenzijndatdeeigenarenenhunrepresentanten:dedirectie.
Ingeperktdoorwettelijkeregels,datwel.Maarbijhandiggebruikvormen
zeeenmooieschilrondmisstanden.Somsgoedgecontroleerdengele-
gitimeerdzoalsineenrechtstaat.
Samenwerking bevorderen
Regeringenbevorderenooksamenwerking.Bijvoorbeeldindevorm
vansubsidiesvoorverenigingen.Eengroepoudersdieeeneigenschool
willen,kunnendiedeelsgefinancierdkrijgen.Eenregeringbegintvaak
stichtingen‘terbevorderingvan...’enhaaltpartijenbijelkaar.Regeringen
makenonderlingafsprakenovervrijehandel,samenwerkenenstellen
13
Samen
wer
ken van
alle kanten
bekeken
regelsopdiedesamenwerkinginperken.Altijdmeteenduidelijkoog
voordeeigenbelangen.Alleensamenwerkenwanneerhetdeeigen
belangendient.
Andere bril op, dan ziet alles er anders uit
Indewetenschapdieprobeertorganisatiestebegrijpenzijntweebasis
modelleninomloop:
Hetsysteemmodel:Deorganisatieiseen‘geheel’,eensysteemopge-
bouwduitinelkaargrijpendedelen.
Hetpartijenmodel:Deorganisatieiseenconglomeraatvan‘partijen’,
diehuneigenbelangenendoelennastrevenendaarvoorverbandenmet
anderenaangaan.
HetSysteemmodel
WanneerIemandmetdebril‘systeem’opnaareenorganisatiekijkt,
danrichtdefocuszicheropofdedelenwelgoedinhetgeheelpassen.
Ofzebijdragentothetinstandhoudenvanhetgeheel,ofjuistniet.Een
systeemiseffectiefwanneeralleonderdelenpreciesopdejuistemanier
inelkaargrijpen.Deefficiencyishoogwanneererweinigstoringenzijn
dieveroorzaaktwordendoornietgoedsamenwerkendedelen.Zijner
conflictentussenhetgeheelendedelendanweegthetbelangvanhet
voortbestaanvanhetgeheelzwaarderdanhetbelangvaneendeel.Een
bedrijfmetveelactiviteitendieverschillendrenderenenmetteweinig
geldomallesindeluchttehoudentrektzichvaakterugopdekern
activiteitenomzohetbedrijfinstandtehouden.
(zie figuur 1.: het systeemmodel)
Het Partijenmodel
Zetjedebrilvanhetpartijenmodelopdanspringenmensenengroepen
mensennaarvorendiehunbelangenuitenenverbandenaangaanmet
anderenomdieterealiseren.Erontstaateennieuwgedeelddoeldat
bijdraagttothetrealiserenvandeafzonderlijkedoelen.
14
figuur 1. het systeemmodel
figuur 2. het partijenmmodel
15
Devragenmetdezebrilopzijn:kanereengemeenschappelijkdoel
gevondenwordenwaarbijiedereenaanzijntrekkenkomt?Hoeveelver-
schillenkunnenermeegenomenwordenindesamenwerking?Hoeveel
stabiliteitziterindeafspraken?Watalsheteventegenzit?
(zie figuur 2.: het partijenmmodel)
Beide brillen op?
Iederewerkelijkheidkanbekekenwordendoordebrilvaniedermodel
endooriederebrilzietmenallesanders.Beidemodellenhebbenzowel
hetgeheelophetoogalsookdedelen,alleenzebekijkenhetvanuiteen
verschillendstandpunt.Despanningtussen:hetbelangvaneendeelen
hetbelangvanhetsamenwerkingsverbandwordtindebeidemodellen
andersbenadrukt.Inhetwerkenvaniederedagzijndeafzonderlijke
eenhedendirecttastbaar.Zoalseenbosnietaanraakbaaris,debomen
zijndatwel.Losseklankenkunnenmooiklinken,eenpatroonvan
klankenvormtmuziek.
Waardoor zijn mensen gemotiveerd?
Eeneerstevraagwasof‘eigendoelennastreven’en‘samenwerken’
elkaaruitsluiten.Isietsvoorjezelfdoenminderwaarddaninsamen-
werkingietsbereikenofisdatjuistmeerwaard?Deconstateringdat
eenmensdoortweebasismotievengedrevenwordt:hetmotiefomje
talententerealiseren,jedromen,jedoelenenhetmotiefombijanderen
tehoren,hielpmeuithet‘heteen,ofhetander’denken.Erkenning
voorbeidemotieventegelijkertijd.Ikherkendespanningtussenbeide
motieveniniederekeuze.Inallecontacten.Tegensprakenenconflicten
ervaarikalsnormaal,alseigenaanonsbestaan.
Beidemodellenliggenineenlijn.Detweebasismotievenindemens
lopendoorindetweemodellenwaaropmensenzichorganiseren.
Is ‘ik-gericht’ belangrijk?
“Insociaalpsychologischeexperimentengedragendeelnemerszich
veelmeergerichtopsamenwerkingenbehalendaardoorveelbetere
16
resultatendanopbasisvandenkenenrekenenverwachtwerd”,
constateertColman.Dienenvanheteigenbelangwasindegedachten
vandeonderzoekerseenkortzichtigeactiviteit,dieniettotsuccesop
langeretermijnkonleiden.Mensenvindenandereoplossingendiewel
goedzijnvooranderenenvoorhenzelf.Somssteltiemandsystematisch
enautomatischzijneigenbelangachterbijdatvananderenenisdaar-
overtevreden,eenanderontevreden.
Vertrek vanuit ‘realiseren van eigen doelen’ en kom dan tot samenwerking
Ikkieservooromtevertrekkenvanuitdeeigentalenten,deeigen
krachten,deeigendoelstellingen,deeigendromenendantezienhoe
eenorganisatietebouwenmetanderendieookduurzaamhunidealen,
doelenendromenwillenrealiseren.Zonderdeeigendromenoptegeven.
Condities voor samenwerken
Mijncentralevraagis:welkeconditieszijnvaninvloedopmijnkeuzevoor
samenwerkenofwanneerkiesikvoor ik gericht ofvoor competitie?
Ikvindnegencondities.Metveelvoorbeeldenonderzoekikwatmensen
zoalkiezenomdespanningentussenbeidemotieventeontlopen,opte
heffenofalseengegeventeaccepteren.BellavandenBergondersteunt
hetideedatteamwerkeneigenbelangopgespannenvoetstaanmet
elkaar.Hebbenvanduidelijkeeigenbelangenvormtmeereenbelemme-
ringvoorteamwerkdandathetdesamenwerkingbevordert,steltzij.
Eenmotiefkantedominantworden,danwordthetschadelijkvoorde
samenwerking.
Nog meer vragen
Welkeconditiesdragenhetmeestbijomtotsamenwerkingtekomen?
Zijninstellingenvanmensenwelbeïnvloedbaar?Isernietsprakevan
heeldiepaangeborenvoorkeurendiesamenwerkingmogelijkmaken
voordeeenmaarvooreenanderjuistbeperken?Hoekanhetdatop
eendrukkerijdieopdenominatiestaatomgeslotentewordenenwaar
demedewerkersdedirectiebuitengeslotenhebben,hetwerkperfect
17
Samen
wer
ken van
alle kanten
bekeken
doorgaat,deordersprachtigafgehandeldwordenentegelijkertijdonder-
handeldwordtovereennogbetereindividueleafkoop?Niemandstapt
indietijduitomelderseenzekerebaantevinden.Hoekomthetdat
eengroepvanhonderdengevangenenzichmaandenlangvoorbereid
opeenuitbraakenernietsuitlekt.Deuitbraakblijftgeheimhoewelalle
betrokkengevangenenwetendatinhetgunstigstegevaleenenkele
gevangeneblijvendzalontsnappenendeanderenhetnietzullenoverleven.
Overal? Juist bij voetbal
In2008analyseerdeeensportcommentatorhetverliesvanBarcelonaen
dewinstvanRealMadridalsvolgt:‘Debesteindividualistenspelenin
Barcelona.HetbesteteaminMadrid.InBarcelonaluktehetdetrainer,
Rijkaard,nietomdesterkeego’stoteenteamtemaken.InMadrid
luktehetdetrainer,Schuster,wel’.Zesjaarlaterishetandersom:
Barcelonaspeeltmeeralseenteam,Madridmistsamenhang.
Vanzelfsprekend?
Samenwerkenisooknietvanzelfsprekendaltijdhetbeste.Misschienis
samenwerkenopditmomentwelhetslechtsteomtedoen.Misschien
ishetvoordeligeromtekiezenvoorcompetitie,ofalleenheteigen
belangterealiserenofaltruïstischalleenhetbelangvandeanderreali-
seren?Opgrondwaarvankanikhetbestevoorsamenwerkenkiezen?
Welkeconditiesbeïnvloedendekeusvoorsamenwerken?Mijnkeus
voorsamenwerken?
Wat zijn je voorkeuren?
Ishetwelvooriedereenmogelijkomvoorsamenwerkingtekiezen?
Zijnsommigennietvoorgeprogrammeerdtoteenanderekeuze,bijvoor-
beeldik-gericht.Isbeïnvloedenonbegonnenwerk?
Vooriederisdeopgaveomaldoendeteontdekkenwatzijntalenten
zijn,watzijnvoorkeuren,watzijnmogelijkheden,watzijnbeperkingen.
Iederkandaareenverschillendewaarderingaangeven.Omtwee
uiterstentenoemen:ikbenbepaaldinmijnmogelijkhedendoormijn
18
genetischeaanleg,dieikaldoendewelzalontdekken.Eenandereis:
watmijntalentenenbeperkingenookzullenzijn,ikdoewatikwilen
ontwikkelme.Ikstreefdoelenna,ikdroom,enikziewelhoeverikkom
endannogverlegikmijngrenzen.
Persoonlijke voorkeuren
Persoonlijkeeigenschappenspeleneenrol.Neemiemanddieheelsterk
isinassimileren.Denkbeeldenenwaarnemingenvanbuitenopnemen,
volgen.Opgaanindebuitenwereld.Inextremesituatieskanvolledig
assimilerenertoeleidendatmendeeigenheidkwijtraakt.Eenander,
sterkinaccommoderen(denkbeeldenendewereldbuitenmijnaar
mijninzichtordenen)kantenondergaanaaneenwerelddiezichniet
laatbeïnvloeden.
Assimilerenenaccommoderenzijntweebasisprocessenindeomgang
vanmijmetmijnbuitenwereld.Beideactiviteitendoetiedernormaal
enafwisselend.Somsdeeenmeerdaneenander.Eensterke,nietmeer
beïnvloedbarevoorkeurleidttotstarreagerenopnieuweeisenvande
omgeving.
Hoe is samenwerken in iedere mens verankerd?
Indegeschiedenisvanmenselijkeorganisatiesblijktdatempathieen
altruïsmeaandebasisliggenvandeontwikkelingvanstabieleorgani-
saties.Individuenengroepenmetdezegedragingenhebbeneengrotere
kansomteoverleven.Dezemogelijkhedenzijningebouwdzodatde
meestemensenzeookalsgewoonervaren.
Delaatstejarenisookveelonderzoekgedaannaardeactiviteitenin
dehersenenbij‘gevenzonderietsterugtekrijgen’.Wanneerdat
deelindehersenenwordtgeactiveerdzendthetookprikkelsdieeen
prettiggevoelopwekken.Datdeelvandehersenendraagtdenaamhet
‘belooncentrum’.Inditdeelvandehersenenwordtdeordergegeven
eenstofaantemakendiehetgevoelvan‘verbondenheid’,van‘liefde’
mogelijkmaakt.Eenanderdeelvandehersenenisactiefwanneerer
beslistmoetwordentussenconflicterendebelangen.
19
Samen
wer
ken van
alle kanten
bekeken
Empathie
Empathieishetvermogenomjeteverplaatsenineenanderpersoon
enzoantwoordtekrijgenopdevraag:‘watzouhijnuwillen,watzou
hijvindenvanietswatiknudoe?’Eenvaardigheidvanbelangvoorhet
ontstaanenvoortdurenvansamenwerking.
Altruïsme ook basaal?
Altruïsmeisnoodzakelijkbijdiersoortenwaardejongenzonderbe-
scherminggeenenkelekanstotoverlevenhebben.Afzonderlijkedieren
zettenhundirecteeigenbelangvolledigopzij.Mensenkunnenditook.
Bijeenrampinmaart2009meteenTurksvliegtuigvlakvoordelanding
opSchipholnamenverschillendemensendeleidingomanderemensen
teredden,zonderachtteslaanopdegevarendiehenbedreigden.Bijde
aanslagop9/11inNewYorkreddenveelmensenanderenzonderachtte
slaanopgevaarvoorhenzelf.Somsisditgedragookafwezig,zoalsuit
verslageninkrantenblijkt.Niemandspronginhetwateromeenman
tereddendievoorhunogeninhetwaterviel.Hijverdronkterwijltien-
tallenmensenkekenennietsdeden.Hetisookweernietzoingebakken
datiedereenditvanzelfdoet.
Voorhetvoortbestaanvaneengroep,eensoortisdatookniet
nodig.Hetblijktdatzelfswanneereenkleineminderheidaltruïsmeook
werkelijktoepast,hetgedragtochaanwezigblijftennietverdwijntonder
anderegedragingenalsik-gerichtencompetitie.Altruïstischgedrag
smeedtsterkebandenendemensendiediebandhebbenzullenelkaar
vindenensteunen.Aldenktenhandeltnegentigprocentanders,dan
nogverdwijntaltruïstischgedragnietuiteensamenleving.
In aanleg altruïstisch?
Veelonderzoekkomttotdeconclusiedatdevoorkeurvanmensenvoor
altruïsmeenfairnesseenaangeborenbasisheeft.Meelevenenelkaar
helpenheefteengeschiedenisdieveelverderteruggaatdandievan
demens.Heelveelvoorbeeldenvanditgedragzijnbekendbijdieren.
Wanneereenolifantwordtgetroffendooreenkogelofeenverdovingspijl,
20
trompetterendeanderenheftigenproberensomsurenlangmethun
slurfofdoortegenhetslachtofferaanteduwenhemweerovereindte
helpen.Ookwordterdoorsoortgenotenhulpgebodenwanneereen
olifantdooreenongelukgewondraakt,endatisnietbeperkttothulp
binnendeeigenkudde.Ookhelpendierenmensen.In1966reddehet
gorillavrouwtjeBintiJuaeendriejaaroudjongetjedatzesmeternaar
benedenwasgevallenineenprimatenverblijfinChicago,zonoteert
deNederlandseneurobioloogenhersenonderzoekerDickSwaab.Ook
kinderenjongerdananderhalfjaarhelpenelkaaralomhundoelente
bereiken,netzoalsjongedierendatdoen.
Inuitzonderlijkesituatieswordtditsterkzichtbaar.E.Galea,eenerkent
expertdievaakvliegtuigrampenonderzoekt,merktop:“bijdemeeste
onderzoekenblijktdatmensenelkaarhelpen.Zelfsalshetgaatover
levenendood.Erzijnmensendiebereidzijnanderentehelpen.Soms
staanmensenversteldvanzichzelf”.
Ik-gericht en Competitie ook van belang voor samenwerken
Ik-gerichtiseenheelgezondgedrag.Heteerstegedragdateenmens
vertoont.Eengedragwaarhijaltijdvanuitmoetkunnengaan,opterug
moetkunnenvallen.Eenanderbelangrijkgedragis:competitie.Destrijd
omhetbetere,omhetbeste.Vaakgevoerdombeloningentekrijgen
ofomeenstrafaftewenden.Endevierdegedragissamenwerken,gedrag
waarbijdepersonendewinstdelen.Somsvoordekortetermijnmet
mindergenoegennemendanwanneerzealleenaanzichzelfzouden
denkenomdatzeoplangetermijnvoordeelzien.
Welke gedrag is nodig in de samenleving?
Altruïsmeiszobelangrijkdatheteendoorslaggevendebijdragelevert
aanhetontstaanvanstabieleorganisaties,families,samenlevingen.
Maarwanneerergeenik-gerichtgedragzouzijnzouerookgeen
doorbraakkomenineensamenleving.Zondercompetitieblijftiedereen
evenvlak.Geensamenwerkendangeenstabieleuitwisselingenhandel.
21
Samen
wer
ken van
alle kanten
bekeken
Iniederemenszijndemogelijkhedenvoorallevierdiegedragingen
gegeven.Bijiederinmeerofminderemate.Somswonderlijkweinig
vanhetenegedragofeendominantevoorkeurvooreenandergedrag.
Maarvoldoendeomvoorgroepenaantenemendatzeallevierookbij
individuengegevenzijn.
Voorbeeldenteover.Mensengaanvolvertrouwenrelatiesaan
metmensendiezehelemaalnietkennen,ookgeendirecteverwanten
zijn.Intijdenvancriseszijntweereflexenteherkennen:zichterugtrek-
kenopheteigenbelangenzichisolerenvananderenofzoekennaar
oplossingenmetanderendiemeerderevoordelentegelijkbieden.
Maarkiezenvoorsamenwerkenbetekentookinzienwanneersamen-
werkenjuistgeengoedeoplossingis.Hetblijktdatchimpanseesal
instaatzijnomonderscheidtemakentussen‘nuwel’en‘danniet’
samenwerken.Ensamenwerkenmetwie?Ookchimpanseesmaken
onderscheidtussenmetwiehetgoedsamenwerkenisenmetwieniet.
Ervaringenuithetverledenonthoudenze.
De aard van de mens?
Devooronderstellingenoverdeaardvandemensuitdeklassieke
economieblijkenniettekloppen.
De mens handelt rationeel.Eenmenshandeltvaaknietrationeel.
Berekeningvandevoor-ennadelenvaneenbeslissingis
meestalnietdeenigebasisvooreenbesluit.Angstvoorverlies
kaneengroteinvloedhebben.
Een mens is altijd op eigen belang uit.Eenmenskanookkiezen
zichtendienstetestellenvaneenander.
Mensen rekenen hun voordeel in geld en nut.Zelfsinoverlevings-
situatiesgeldtvaakdateenwarmerelatieenontwikkeling
belangrijkermotievenzijn.
Veelonderzoektoontaandataltruïstischgedragenhetvermogentot
empathiegenetischenneurologischeverankerdzijn.Zonderempathie,
22
zonderindenkenwateenanderkandenken,voelenopdatmoment,
geenafstemmenmeteenander.
Is samenwerken te leren?
Doorgewenstgedragtebelonenenongewenstgedragtestraffenleren
weanderenenonszelfgewoonten.Aandachtgeveniszo’ngedrag.
Wilikiemandkalt stellendanishetbestehemtenegeren.Heeftniemand
indegaten.Maardepersoonkannietmeerfunctionerenensterftvanzelf
ofgaatdwarsdoenendatschaadthemalleen.Tochhelptstraffenook.
Straffenhoort,insamenhangmetbelonen,bijhetlerenvanandergedrag.
Straffen?
Helptstraffenbijhetbevorderenvansamenwerking?Straffenvaneen
persoondienunietvoorsamenwerkenkiestterwijljijdateerstwel
deed,dooreenvolgendekeergeensamenwerkenaantebieden,kostde
persoonvandestrafferook.Ofdoorechtgeldteverliezenofdooreen
verkildevriendschap.Wanneerergeentoekomstvoorbeidenisleiden
dezestraffenniettoteengroterebereidheidomsamentewerken.
Nee,ermoeteenoneindigetoekomstinhetvooruitzichtzijn.Ookeen
gemeenschappelijkbelang.Danheeftstraffeneenversterkendeffectop
desamenwerking.Dekostenvanstraffenzijninhetbeginhoog,maar
komtdesamenwerkingeenmaalopgangdanisstraffenbijnanietmeer
nodigendalendusdekostenvanstraffenwanthetgemeenschappelijke
voordeelgaatomhoog.
Werken met dit boek
Allereersteenduikinhetprehistorischeverledenvanmensenenorga-
nismen.Eenvraagdiemensenalheellangintrigeert:Hoeissamenwer-
kingontstaanindegeschiedenisvanlevendeorganismen?‘Zorgenvoor
jezelf’isouder.Datisheteerstegedragvanalleorganismen.Competitie
ligtookvoordehand.Erisaltijdwelergenstekortaan.Danzalieder
zijndeelwillenpakkeningevechtmeteenander.Maardan?Hoeont-
staatdansamenwerkenofookaltruïsme?Hoeontstaatna‘pakken’,
23
Samen
wer
ken van
alle kanten
bekeken
‘geven’?Dezeinzichtenkomenookvanpaswanneerwenadenkenover
gedragdatnodigisomtoteenlangdurendeprofijtelijkesamenwerking
tekomen.
Negen condities voor samenwerken
Mijnstudiekomttotnegenconditiesdiedekeuzetotsamenwerken
beïnvloeden.Ikbeschrijfzealsvragendieiemandsteltwanneerhijvoor
dekeusstaat:ofsamenwerkenofniet.
Watleverthetop?Deopbrengst(§3.1).
Welkeinschattingenmaakikoveranderen?Inschattingvananderen(§3.2).
Welkeopvattingen,ervaringenhebikoversamenwerken?Inschattingen
overmezelf(§3.3).
Moetjeookik-gericht,competitiefenaltruïstischkunnenzijnomgoed
tekunnensamenwerken?Gedragsrepertoire(§3.4).
Hoegrootismijnafstandtothenmetwieikwilsamenwerken?
Afstand(§3.54).
Ikdoorziedeconstructieniet?Eenvoud(§3.6).
Ishoeikcontacthebenonderhoud,vaninvloed?Communicatie
structuur(§3.7).
Hoebouwiklangdurendesamenwerkingopwaarbijikmijnbelanghet
bestedien?Tactieken(§3.8).
Welkevaardighedenmoetikbeheersenomsamenwerkingoptebouwen
eninstandtehouden?Samenwerkvaardigheden(§3.9).
Quick Scan in SamenwerkBereidheid
Denegenconditieszijnmeetbaargemaakt.Nahetbeantwoordenvan
achttienvragenheeftueeneersteindicatieoverdebereidheidomsamen
tewerkenindeorganisatiedieuvoorogenheeft(hoofdstuk4).
DeQuickscanisdevoorzetvoorgesprekkenmetbetrokkenenoverde
samenwerkbereidheid(hoofdstuk5).
•
•
•
•
•
•
•
•
•
24
De management agenda
Hoedezeconditiestecreërenzodatanderenvoorsamenwerkingkiezen?
Uwordtuitgenodigdomzichintedenkenindepositievaneen
manager.Aandezepositiezijnspecifiekeverwachtingenverbonden
enspecifiekeverantwoordelijkheden.(hoofdstuk6).
Managementliteratuurspiegeltmanagementpraktijk.Dieisvoortdurend
aanveranderingonderhevig.Succesvoloptredenvaneenleiderverschilt
veelvanwattwintigjaargeledensuccesbracht.HRmanagersvande
Top500bedrijvenzijnin2011algemeenvanmeningdatsamenwerkenin
eenorganisatiedebelangrijkstesuccesfactorwordt.Inhunrapportstaat:
“OnCollaboration.Companiesarenotgoodat:enableglobalteamsto
workmoreeffectively;spreadinnovationthroughouttheorganisation
effectively;preservecriticalknowledge;identifyindividualswithrelevant
knowledgeandskills(fifty-fivepercentisnotgoodat;nineteenpercent
somewhat).
Whattodo:
encourageformationanduseofcrossorganisationalcommunities
aroundstrategicbusinesstopics;
buildcollaborativecapabilitiesdirectlyintobusinessprocessesand
projectmanagementactivities;
sponsoronlinecollaborativeeventstosourceandrefineideasandput
fundingandfocusbehindthebestideasprioritisedbyeventparticipants;
solicitandrecognisefreshinsightsandnewthinkingfrominternaland
externalsources;
usenetworkvisualisationtechniquestohighlightconnectionsbetween
individuals/workteams;
createvaluethroughthesystematiccaptureandreuseof
individualworkoutcomes.”
Vooreenmanagerbegintnudeopgave.Hoekomthijtoteffectievereen
meerefficiëntesamenwerking?Hoestimuleerthijonverwachtesamen-
werking?Iniedergevalbetekenthetsystematischeenvoortdurende
•
•
•
•
•
•
•
25
Samen
wer
ken van
alle kanten
bekeken
aandacht.Eeneenmalige‘boost’iseenstart.Metregelmaatzalde
samenwerkingindefocusmoetenstaan.Gemetenwordtereneris
onderhoudnodig.Eenvoorbeeldprogrammakanhelpenomeeneigen
planteontwikkelen.Startendmet‘awareness’bijallebetrokkenen,daarna
eenprogrammametverbeteringenenuiteindelijkregelmatigonderhoud.
Doelstellen,monitoren,steunenbeoordelingdoormanagement.
Ervaringen bij het opbouwen van samenwerking
Voorhetopbouwenvansamenwerkingbestaatgeenblauwdruk.Ieder
zaleeneigenwegvinden.Erzijnvoorbeeldenvanhoehetnietgoed
gingenvoorbeeldendieverbeteringinhouden.Gewoonzijnookde
storingen.Daarisookvanteleren.Somsmetvermaak.Daarvoorzijn
voorbeeldenenanalysenbijeengebracht,allemaalverbondenmeteen
vandenegencondities.Ookenkeledesignsvansamenwerkingsprojecten.
(hoofdstuk13).
Daarmeesluitikmijnzoektochtnaarhetbegrijpenvan‘Samenwerken’
af.Deresultatenvandezezoektochtdraagikhiermeeoveraanu,lezer.
Veelwerkhebikverzetinhetbruikbaarmakenvaninzichtentot
hanteerbaremethodenvoorwienietinstaatwasomzelfdezezoektocht
teondernemen.
Entenslotte:‘Samenwerkenindetoekomst’
26
27
Samenwerken?
Niemand is volmaakt, zodat iedereen wel iets
dierbaars of aandoenlijks heeft,...Leo Vroman
Samenwerken?Datistochheelgewoon.Wanneerjeincompetitiebent
enwiltwinnen,niet.Watzijnantwoordenopdevragen:hoekomt
hetdatmensenenookdierenietsdoenwatalleentenvoordelevan
deanderis?Tenopzichtevannaastenlijkthetvoordehandteliggen,
maartegenovervolledigvreemden?Waaromookdan?Watisdefunctie
daarvan?Hoekondatontstaan?Welkevoorwaardenindeevolutiezijn
nodig?Issamenwerkenbelangrijkgedrag?
Gewoon: samenwerken
Het‘JaarvanDarwin’,2009,daagtschrijversuitomeenoverzichtte
gevenvandestandvandewetenschap.Theorieënenfeitenoverde
oorsprongvansamenwerken.Hoekanhetooitzijnontstaan?Darwin
onderzochtzo’nhonderdtienjaargeledendemechanismendieer
toeleidendatverschillendediersoortenontstaan.Eenevolutieproces
waarbijsoortenuitelkaarontwikkelen.Doorspontanemutatiesin
genetischmateriaalenselectievanhendiezichhetbestaanpassenaan
veranderendeomstandigheden.Zijhebbenmeerkansomzichvoortte
planten.Huneigenschappenlevenvoortindenakomelingen.Eenvoor
hemlastigepuzzelwarendewerkbijenindebijenkolonie.Zijwerken
voorhetbelangvandekolonie,maarhuninspanningenleidenniettot
hetzelfvoortbrengenvannakomelingen.
Indenatuurzijnveelvoorbeeldenvansamenwerkentevinden.Kleine
vissenschonengrotevissendoordebacteriënvanhunhuidteeten.
Wetenschapperspublicerenjaarlijksmeerdereartikelenoversamen-
werkingtussendekleinstelevendecellenengrotedieren.Enkeletitels:
‘AltruistichelpinginHumanInfantsandYoungChimpanzees’
(Warneken);‘ChimpanzeesrecruitthebestCollaborators’(Melis).
FransdeWaalbeschrijftveelvoorbeeldenvansamenwerken.
2.
Samen
wer
ken?
eruit?Hoekunnenineenorganisatiedie‘openkeuze’condities
gemaaktworden?
Op grond waarvan details ordenen?
Nukomtdegrotesprong.Despeurtochtdoordestudiesvananderen
levertveeldetailsop.Duizendenonderzoeken,ophelekleinevragen.
Honderdenmodellen.Watlijktbelangrijk,watishetniet?Geengrote
samenhangendetheorieën.Watisbelangrijk?Watdoeternouechttoe?
Hetresultaatmoetookpraktischzijn.Ordenen,herordenen.
Alsrichtsnoervoorhetordenengebruikikhetmodelvandefunctie-
analyseuitdegedragstherapie.Ditmodelzoektnaarfactorendieeen
gedraginstandhouden.Watmaaktdathetgedragblijftvoorkomen?
Eenpraktischmodel.Metdaarinalsbelangrijkefactoren:deterugwer-
kendekrachtvandeeffectenvaneengedrag;hetzelfbeeld;deinschat-
tingoveranderen;normenenwaarden;kansopveranderingafhankelijk
vanomgevingstabiliteit;gewoontenindenkenendoen,beschikbare
vaardigheden.(zie figuur 3.: het terugkoppelmodel)
Figuur 3. Het terugkoppelmodel
Ditalgemenemodellijktmehandig:hetistoetepassenopallegedrag
enhetisflexibel.Hetismogelijkomnieuwespecifiekevariabelentoe
tevoegen.Hetiseendynamischmodeldoordateffectendirectterug
gekoppeldwordenzodatdirectebijsturingvangedragmogelijkis.Zo
ontstaateendynamischmodeldatinallerleisituatiesdooreenpersoon
zelfgebruiktkanworden.Hetideevanditmodelinspireerdetoteen
modelmetconditiesdiedekansopeenkeuzevoorsamenwerken
vergroten.Ofverkleinen,afhankelijkvanhoedeconditiesingericht
worden.Hetfocusligtophetvergrotenvandekansopeenkeuzevoor
samenwerken.Eenmodeldatdepersoonuitnodigtomzijngedragin
eigenhandtenemen.Eenmodelookdatmanagersinstaatsteltom
transparantnatestreveninhetvrijkiezenvoorsamenwerkinginhun
organisatie.
39
Samen
wer
ken?
figuur 3. Het terugkoppelmodel
Condities Gedrag Effecten
Functieanalyse
40
sociale
fysieke
omstandig-
heden
beeld
over
anderen
vaardigheden
samenwerken
waarden
denk-
gewoonten
+ of - gevoelens
reacties van anderen
opbrengst
zelfbeeld
De negen condities voor samenwerken
3.1. De Opbrengst
Wat levert samenwerken mij op? Wat de ander?
Devoorgesteldeopbrengstvoorhetaangaanvaneensamenwerking
bepaaltofeensamenwerkingaangegaanwordt.Dewerkelijkeopbrengst
bepaaltofeensamenwerkingvoortgezetwordt.Welkeopbrengststruc-
tuurbevordertnueenkeuzevoorsamenwerking?
Wanneereencontactmetjoumijietsoplevert,wordtdekans
groterdatereenvolgendcontactkomt.Ikzoekjouweerop.Wanneer
deanderdatookheeft,danzoektdiemijookop.Heteffectwerktdoor
indetoekomst.Wilikdekansvergrotendatikmijntoekomstineigen
handhouddandoeikdatdoorintegaanopcontactendiemijwat
opleveren.
Welkeresultatenzijnvoormijvoldoendeomeenhernieuwd
contactaantegaan?Welkedoelenwilikopkortereenwelkeop
langeretermijnrealiseren?
Deandermoeterookvoldoendeuithalen,andersgaathijniet
verder.Hoekanikookzijnsuccesbevorderenzodatzijnsuccesmijn
succesbevordert?
Wanneerweelkaarsnagestreefderesultatenerkennenenafspraken
makenwaardoormijnresultatengelijkopgaanmetdievoordeander,
danvergrootdatdekansdatwijmetelkaar‘zaken’doen.Hoemeer
uitzichtopeenvoorbeidengoedresultaathoebestendigerhetcontact.
Dezebeschrijvingklinktnuchter,berekenend,enisookzobedoeld.
Ookalpraatendenktmeninmooieinspirerendewoordenopwegnaar
eenharmonischetoekomstvoorbeiden,onderiedererelatieligtaltijd
eenschemametopbrengsten.Opbrengstendievolledigverschillend
vanaardkunnenzijn.Inzakelijketermenishetgemakkelijkomingeld
ofgetallentedenken.Ookbijanderemotieven:vriendschap,liefde,
ontplooiing,uitdagingen,dromendieeenrealisatiezoeken,maaktu
47
De n
egen
co
nd
ities voo
r sam
enw
erken
3.
figuur 4 Keuzeopties
figuur 5 Keuzeopties
49
jouwkeuze
mijnkeuze
opbrengst
ikalles samendelen
ikalles
samendelen
jouwkeuze
mijnkeuze
opbrengst
ikalles samendelen
ikalles
samendelen
10
4
8
4
5
8
4
4
figuur 6 Keuzeopties
figuur 7 Keuzeopties
jouwkeuze
mijnkeuze
opbrengst
ikalles samendelen
ikalles
samendelen
jouwkeuze
mijnkeuze
opbrengst
ikalles samendelen
ikalles
samendelen
1
1
5
0
0
5
3
3
1
1
10
0
0
10
2
2
51
Denken en doen scheiden?
Erzijnorganisatieswaardescheidingtussenstrategieenimplementatie
volledigisdoorgevoerd.Directiesvoerenstrategischoverleg.Zijnzij
eruitdankomendehoofdenvandeafdelingeneraantepas.Diekrijgen
deopdrachtomdebesluitenwaartemaken.Dedirecteurengaanhun
weg.Dezegescheidenwerkorganisatieleidtinorganisatiestotveel
coördinatieachterafenvoortdurendbijsturen.HaroldLeavittprobeert
strategieenImplementatieaanelkaarteverbinden.Hijreiktideeën
aanhoejestrategischegevoeligheidoveralineenorganisatiekunt
oppikken.Dieiseroveral,vindenisdekunst.Iniederemanagement
opleidingzitweleenoefeningdieaantoontdatwanneerjeuitvoerders
betrektbijprobleemstellingenprobleemoplossingdeoplossingbeteris
ensnellergeïmplementeerdwordt.Zoalsauto’sdieontworpenzijnmet
demecanicienserbijveellangermeegaan,juistomdathetgemakkelijker
sleutelenis.
Een gemakkelijk “ja” nu, is een lastig “nee” straks
EenFranseingenieurindienstvaneenAmerikaansefirmareistdoor
Europaenbezoektfabriekenvanhetconcern.Hijlegtdenieuwste
richtlijnenoverprojectmanagementuit.Deprojectenmoetenoveralop
dezelfdemanierverlopen.InFrankrijkgaatallessnel:mensennemen
opengevendejuisteantwoorden.Italiëook.Polenook.Duitsland
prima.AlleenNederland.“Zoveelweerstand”,zegthij.“Allemaalmaar
vragen:Waaromdit?Waaromditzo?”Zweetopzijnhanden.Zehalen
hetbloedonderzijnnagelsvandaan.“Wateentegenhangers”,roept
hij.Hijwilhelderheid.Benikgekofzijnzijhet?Naenkelegesprekken
denkthijandersoverdatlastigegedrag.Doorveelvragentestellen
begrijpenmensenvoorafprecieswatdebedoelingenzijn.Wanneerze
datdoen,kunnenzezelfinnieuwesituatiesoplossingenvindendiein
lijnliggenmetdebedoeling.Nanogtweegesprekkengaathijdelaatste
traininginNederlandingewapendmetmanierenomvragenuitte
lokkenomdaarnasamenantwoordentezoeken.Dezemanierlevert
eenveelbeterduurzaamresultaatopdanalleennavertellenvanderegels.
67
De n
egen
co
nd
ities voo
r sam
enw
erken
TerugindeUSAregenthete-mailsuitallerleilandeninEuropa:‘de
werkelijkheidwastochwelvaakandersdanderegelsdiezijgeleerd
haddenendemethodedustochnietzogoed’.UitNederlandhoorthij
datdenieuweinzichtenenregelsalseenverbeteringervarenworden.
Vakman aan het roer. Liefst wel?
Veelmanagerskomenineenmanagementfunctieomdatzijgoedzijn
inhunvak.Debestewasaltijddebesteomdathijalseerstedemeeste
antwoordenindequizwist.Eenautoriteit.Eenautoriteitdieverwacht
datwanneerhijzijnmondopendoet,anderenzwijgen.Nooitoptraining
geweestenweleenmanagementpositie,omdathijalgoedwasiniets
anders.Eeningenieurbijeenwereldbefaamdtechnischadviesbureau.
Hijis45eneenfantastischecarrièrelooptvast.
Hijkrijgtnietgedaanwathijwil.Eenzondagskindnoemthijzichzelf.
Altijdliepallesalsvanzelf.Nooiteenmuurwaarhijnietover,onderof
omheenkon.Nuloopthijvast.Dedirectiefunctieiseenmislukking.
Hijkrijgtniemandmee.Allesgaatdoorelkaar.Hijbegrijpternietsvan.
Hijheeftallesgoedopeenrij.‘Deanderen,deanderen,deanderen...
zijdoenhetniet’.Ziekthuismopperthijaaneenstukdoor:‘Dehoofd-
directiehadhem...’.
Zwakke signalen herkennen
Onderzoekersmerkenopdaterinnatuurlijkesystemenduidelijke
kantelpuntenzijnwaaropeenstofineensvandeenetoestandineen
andereovergaat:hetenemomentisietswater,hetanderemomentis
dezelfdestofijs.Hetenemomentisdevijverhelder,hetanderemoment
troebel.Hetgaatomplotselingetotaleveranderingen.Eenvijverkan
deenedagnogvoordehelftbedektzijnmetkroos,devolgendedag
helemaal.Allekroosjeshoevenzichmaareenkeertevermenigvuldigen.
DezegedachtepastMartenScheffertoeopsamen-levingenenorgani-
saties.Hijrichtzichvooralophetvindenvandekleineaanduidingen
diesignalenzijnvoornaderendeplotselingegroteveranderingen.Hij
noemt:
68
Eenlangzamerherstelnaeenstoring.Ditisdebelangrijkste
aanwijzingdateensamenhangendgeheelzoondereen
spanningkomtdateentotaalnieuwesituatiekanontstaan.
Erzijnaltijdkleinestoringeninwatvoororganismedanook.
Deafwijkingenblijvenbinnenbepaaldegrenzen.Echter
wanneerdeafwijkingengroterenmeerverschillendworden,
danduidtdatopgrotespanningeneneenmogelijkeplotselinge
veranderingvantoestand.
Wanneerdesamenhangindegroepheelsterkwordten
variatiemeerenmeerontbreekt.
Toegepastopdebereidheidtotsamenwerken:
Wanneerstoringenindesamenwerkingmoeizameropgelost
wordendanvoorheen,kandateenaanwijzingzijndateen
algeheleveranderingvandebereidheidtotsamenwerkenplaats
heeft.Erisnietmeersprakevaneengeïsoleerdincident.
Wordendestoringengroter,frequenterenmeerdivers,dankan
datookeentekenzijnvanhetverdwijnenvandealgehele
bereidheidtotsamenwerken.Actiesalleengerichtopherstelna
eenstoringzijnonvoldoende.
Inopenprocessenenorganisatieskomennormaalafwijkingen
voor.Wordenfoutengemaakt.Ontstaanineensdiscussiesdie
anderendachtenallangachterzichtehebben.Komtgedrag
naarbovendatallangverdwenenwas.Ofineensnieuwgedrag
daterdaarvoornietwas.Wanneerdezedynamiekvan
afwijkendeinitiatievenverdwijnteneenperfecteharmonie
lijkt,dankandateenaanwijzingzijndateraandeoppervlakte
eentoneelstukopgevoerdwordtenerondergeensamenhang
isofeenanderesamenhangontstaat.Dezesituatiekan
ontstaaninteamsdieonderhogedrukeenspecifiekresultaat
moetenbrengen.Hetverschijnsel‘groupthink’isheteerst
beschrevenbijdebesluitvormingineenregeringsonderzoeks-
teamtervoorbereidingvanbeslissingenovereenoorlogin
Vietnam.Allesignalendienietpastenwerdengenegeerd.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
69
De n
egen
co
nd
ities voo
r sam
enw
erken
Toekomstoriëntatie:dematewaarindeledengewaardeerd
wordeninuitstelvanbeloningeninvesterenindetoekomst.
Prestatieoriëntatie:dematewaarinprestatieverbeteringen
excellerenbeloontwordt.
Inditmodelkomtdedimensieassertiviteitvoor.Assertiviteitalsdemo-
gelijkheidomgedragtekiezendatzoweljeeigenbelangendient
alsderelatiemetdeanderverbetert.
Indedaarvoorbesprokenmodellenisweinigwaarderingvoor
ik-gerichtheidencompetitie.Altruïsmeensamenwerkenwordenmeer
gewaardeerd.
Keunignoemt‘samenwerken,teamwork’alseenbelangrijkesuccesfac-
torvoordeeffectiviteitvanorganisaties.Ookwijsthijeropdatsamen-
werkenbelemmerendevormenkanaannemen:prestatiesdrukken,
vernieuwingtegengaan.
Meet jezelf eens
Opinternetstaanallerleitests.Somszonderkosten,somsmoetjebetalen.
Ikvuleentestinoverik-gerichtheidenaltruïsme.Hetblijktdatikin
achtenzestigprocentvanmijnkeuzeneenvoorkeurhebvooraltruïstisch
gedrag.Automatischontvangikalscommentaar:
“Yoursimpleandsometimesevenextravagantgesturesof
kindnesslikelygoalongwaytoreallymakingsomeonesday.
Tofeelasapartofhumanityandgoodaboutyourself,you
likelyrealisethatitisimportanttocommitactsofkindness,not
onlyforyourownsenseofhappinessbutthatofothersaswell.
Justmakesurethatintheprocessindoingsomuchforothers,
yourownneedsandwelfarearenotleftunacknowledged.
Youdeservejustasmuchasyougive.”
•
•
102
Eentestomjecompetitievehoudingtemetenisontwikkelddoor
Rijckman.Hieronderstaaneenaantalstellingen.Geefbijiederestelling
aaninwelkematedestellingvoorjouwaaris:
1=nooit;2=zelden;3=soms;4=vaak;5=altijd.
nr vraag +
1 ikvoelmealspersoon 1 2 3 4 5
veelkrachtigerdoorin
competitietewinnen.
2 ikgedraagmecompetitiefzelfs 1 2 3 4 5
insituatieswaarditnietdirect
verlangdwordt.
3 mijntegenstreverinde 1 2 3 4 5
competitiezieiknietalseen
vijand.
4 ikbenincompetitiemet 1 2 3 4 5
anderenookalzijnzenietin
competitiemetmij.
5 succesineensportieve 1 2 3 4 5
competitiemaaktnietdatik
mebetervoeldandeander.
6 doorineencompetitiete 1 2 3 4 5
winnenbenikgeen
waardevollermens.
Dedirectienodigteenteamvanbuitenuitdatertegenaangaat:vragen
stellen,doorvragen,metanderefeitenkomen.Allevooronderstellingen
blootleggenenbevechten.
Open, open, invloeden binnenhalen
Welkeactiviteitenmaaktenindebegintijdvandemensheiddateen
groepsuccesvollerwasinoverlevendaneenanderegroep?Deeerste
actieishetontwikkelenvanaltruïstischgedrag:opofferen.Instrijd
metanderegroepenmaaktedatdiegroepsterker.Deveerkrachtom
tegenslagenoptevangenendeonderlingesteunzijngroterwanneer
ledenindegroepzichwillenopofferentenvoordelevandehelegroep.
Detweedeactieisopnemenvanvreemdeinvloeden:vananderemen-
senengebruiken.Detoenamevandediversiteitincombinatiemetde
samenhangversterkendeinvloedvanaltruïsme.Dezedubbelebeweging:
onderlingesamenhangversterkenenopenstaanvoornieuweideeën,
mensenengebruiken,wordtookdoorAmyChuagenoemdinhaar
analysevandeopkomstenneergangvangroterijken.Zijmerktopdat
gemeenschappengroeienenblijvenbestaanalszijopenstaanvoor
invloedenentolerantzijnnaaranderegewoontenengedachten.Ophet
momentdateengemeenschapzichafsluitisdathetbeginvanheteinde.
Hoe helder heeft uw organisatie de eigen normen en regels?
Hoe gesloten is de groep?
Magermetbuitenstaandersgepraatworden?
Wordenbuitenstaandersuitgenodigd?
Zijn er afwijkende meningen?
Watgebeurdermetdedragersvandiemeningen?
140
Welke slogans zijn in zwang in uw organisatie?
Wetrekkenalséénfrontop.
Onzekrachtisonzeeenheid.
Meningsverschillenuitsprekenbrengtverdeeldheid.
Lieverdathijuitdetentpiest,danerin.
Welke slogan stelt u voor?
Ik heb haar aangenomen. Ze weet wat ze moet doen. Ik hoef haar niets uit
te leggen
Eennieuwgestartbedrijfje.Vandestartersheeftdeoprichter20jaar
managementervaring.Allemensendieaangenomenzijnwerkenin
verantwoordelijkhedendiezenognooithadden.Ookdeofficemanager
niet.Zijheefteenbeeldinhaarhoofdvaneenreceptioniste.Kanzedat
preciesomschrijven?Nee.Eengoedereceptionisteweetwatzemoet
doen.Selectieeneenreceptionistewordtaangenomen.“Jeweetwel
watjemoetdoen?”“Ja”.Dereceptionistegaataandeslag,naarwatzij
geleerdheeftomtedoen.Deofficemanagerzieteerstkleinehandelingen
diedereceptionisteandersdoetdanzijzouwillen.Danmeer.Delijst
wordtgroter.Zezegtnietstegendereceptioniste.Diemerktalleendat
deofficemanagermeerafstandhoudt.
“Iszevaakhumeurig?”,vraagtzeeenanderemedewerkster.“Ja,nogal”.
Dereceptionistebesteedterverdergeenaandachtaan.Danopeendag,
nadriemaanden,moetdereceptionistebijdeOfficeManagerkomen.
“Jedoethethelemaalnietgoed.Jebentontslagen.”Stommeverbazing
bijdereceptioniste.Zepakthaarspullenenvertrekt.Zevraagtzichaf
watzefoutdeed.Zekomternietachter,zezalanderereceptionisten
eensvragen.Deofficemanagerneemtzichvooromdeselectienog
strengertemaken.Nogmeertelettenopdewerkervaringinspecifieke
bedrijven.
•
•
•
•
141
De n
egen
co
nd
ities voo
r sam
enw
erken
Isoleren van verschillen
BrownsteinconstateertdathetinAmerikasteedsmoeilijkerwordtom
compromissentemakenvoorwetgevingenvoorrichtlijnenvoorde
uitvoerendemacht.Datkomtomdatdetweebelangrijkstepolitieke
groepen,deDemocratenenRepublikeinen,steedsmeergeïsoleerd
vanelkaarleven.Zekomenelkaarnauwelijksmeerinhunprivélevens
tegenenooknietophetwerk.Politiekevertegenwoordigerszijnheel
directverbondenmethuneigenkiezersindedistricten.Dezedistricten
wordensterkgedomineerddooraanhangersvaneenopvatting.Deblik
vandevertegenwoordigersisalletijdgerichtopdegroepeigenkiezers.
VolgensBrownsteinheeftdatertoegeleiddateraltienjaargeen
belangrijkenieuwewetgevingisgevormdinAmerika.
Bentuhetliefstingezelschapvangelijkgezinden?
Gaatuerweleensopuitom‘andersdenkenden’teontmoeten?
Hoegeïsoleerdwerkendeverschillendeafdelingeninuwbedrijf?
Heilig verklaren
Eenwaarde,eennormofeengedragheiligverklareniseenmanierom
eenduidelijkegrenstetrekken.‘Wanneerjedaaroverheengaat,hoor
jenietmeerbijonsenmoetenwejebuitensluitenofvernietigen’.In
detaakvangezagsdragers,managersisdeeerstewaarde:debestaande
ordeninghandhavenenallebedreigingendirectaanpakken.Heelnuttig.
Ofzo’nclashtotvernieuwingofverdiepingvandesamenwerkingleidt,
isafhankelijkvanhetwelofnietontstaanvaneenopengespreknade
clash.
Wat heeft u heilig verklaard?
Wat doet u wanneer u tegen iets aanloopt dat door een ander
heilig verklaard is?
•
•
•
142
Voorspelbare communicatie
Devolgendemaatregelenbevorderensamenwerking:
Eenvastereeksmetafspraken.Opeenvastmoment,met
vastetussenperioden.Minstenseenjaarvooruit.
Eenvasteagendametterugkerendepunten:
Watzijndedoelen?Hoeverzijnweernogvanaf?
Hoestaathetmetdebeschikbaremiddelen?
Bestedenwediebinnendegrenzen?
Isiedereennogbetrokkenendraagtiederbijwat
afgesprokenis?
Hoestaathetmetdebuitenverbanden?
Werkenwevolgensonzekwaliteits-enefficiencynormen?
Altijdookhetagendapunt:watkunnenwedoenomde
samenwerkingtebevorderen?
Bijiederagendapuntdevraag:wiemoetnogmeermoetenweten
watwehierbesprekenenbesluiten?
Naiederebijeenkomst:schriftelijkeactielijstmetacties,wiewat
uitvoert,voorwanneer.Apartebesluitenlijstencommunicatie
acties.
Afsprakenover
Aanwezigheid.
Manierwaaropinbrengaangeleverdwordt.
Manierwaaropbesluitenverspreidworden.
Aanwiemondeling?Wieschriftelijk?
Tijdigvoorkoppelenbijnietkunnennakomen
vanafspraken.
Tersprakebrengenvanstoringen.
Samenwerkvraagstukken:directbesprekenmet
betrokkenen,nietindewandelgangenmetanderen.
Iederagendapuntaltijdbeginnenmeteenverbindingmetde
grotedoelstellingen.Wiedaaraanwerkenenhoe.Daarna
inzoomenopeendetail.
1.
2.
3.
4.
5.
•
•
•
•
•
•
143
De n
egen
co
nd
ities voo
r sam
enw
erken
Bereidallesvoorinapartegesprekken.Voorkomverassingen.
Laatmeetingsbevestigingenzijnofopenuitdrukkelijkeengesprek.
Minstensiederhalfjaarthematischegesprekkenoverdedoel-
stellingen;demanierenwaaropergewerktzalworden,overde
middelen,overiedersbijdrage,overdesamenwerking.
Wat neemt u uit deze lijst mee naar uw werk?
Verrijken van uw zelf constructie
Voeginderuimtevanjezelftoe:‘ikalsoplosservanmisverstanden’,
‘ikalsbrengervantegengeluid’,‘ikalsorganisatorvandecommunicatie’.
Voegzelfooktoe‘ikals...’.
Voegbijiederuitspraakookhetvoorbeeldwaaruaandachttoenuhet
opschreef.
3. 8. Tactieken
Wat is een goede tactiek om zoveel mogelijk voor jezelf uit samenwerking
te halen?
Antwoordenopdezevraagzijnuitveelbronnenteputten.
Deeigenpersoonlijkelevenservaring.‘Ikleerdeinmijnleven,
dat...’.Levenservaringvananderendiemendoorgeeft:“mijn
vaderzeialtijd...”Ingezegdenenspreukenleeftvolkswijsheid
door.‘Wanneerjehemeenhandgeeft,moetjedaarnaje
vingerstellen’.Lessenuiteenververledendieopgeslagenzijn
inheiligeboekenendooraanhangersuitgedragenworden.
‘Dewijzen,goden,lerenonsdatweonsmoetengedragen
volgensdegeboden:...’
Eenanderebronisexperimenteelwetenschappelijkonderzoek.
144
figuur 12 Keuzeopties
jouwkeuze
mijnkeuze
opbrengst
ikalles samendelen
ikalles
samendelen
1
1
5
0
0
5
3
3
146
De belangrijkste tactieken
(C) = Coöperatie, (E) = Egoïst
Ikbeginmetsamenwerkingaantebieden(C).Wanneermijn
tegenspelerzijneigenvoordeelalleenspeelt(E)indeeerste
ronde,danspeelikindevolgenderondeook(E).Datblijfik
spelenzolangdetegenspeler(E)speelt.Wanneerdeander(C)
speelt,danismijnaanbodindevolgenderondedatook.Blijft
deanderetochregelmatig(E)kiezen,danstrafikhemmeerdere
kerenookalbiedthijweersamenwerken(C)aan.Heeftde
tegenspelervoldoendestrafgehadeneenpuntenachterstand
opgelopen,danbeginikopnieuwmeteenschonelei.(Tideman)
Ikbeginmetsamenwerkingaantebieden(C).Daarnadoeik
steedswatdeanderdoetindevoorgaandeontmoeting.Speelt
mijntegenspelermeerderekeren(E)dangaikstraffen:onaf-
hankelijkvanwathijdoetbiedikgeenvoordeeldelenaan(E).
Iederekeerwanneerdieanderweer(E)inzet,krijgthijeen
zwaarderestraf.Ikzetdansteedsvaker(E)in.(Nijdegger)
Ikbeginmeteenaanbodomsamentewerken.Ikzetdeeerste
tienkeer(C)in.Kiestdeanderdannog(E),danbetekentdat
voormijdathijnietwilsamenwerken.Ikooknietmeerenkies
vanafdanaltijd(E).(Davis)
Ikbeginmet(E),danweetdeanderdatikdatkan.Zetdeander
(C)indanspeelikdatookheelconsequent.(Friedman)
Iklaatdeandergoedmerkendatikkiesvoorde‘voordeeldelen
tactiek’.Deeerstevierkeerzetik(C)in,watdeanderookdoet.
Daarnavolgikdeanderinzijntactiekuitdevorigeontmoeting.
Naiederevijftienontmoetingenkijkikeensterugenzieofmijn
tegenspelernietzomaarsomspuntenpakt.Perongeluk.Merk
ikdat,danwiliknietmeersamenwerkenenzetconsequent(E).
(Stein)
•
•
•
•
•
147
De n
egen
co
nd
ities voo
r sam
enw
erken
Ook:‘ikalsverzamelaarvankennisvndatwatanderenbereikten’,
‘ikalspionier’,‘ikalsiemanddieervaringendeeltmetanderen’.
Veranderenik-positiesinuwruimtevanplaats?Wiltuenkelebenamingen
veranderen?Wiltusommigeverwijderen?Komtunuopnogandere?
3. 9. Samenwerkvaardigheden
Effectiefhandeleninelkvandenegenconditiesvraagtomspecifieke
samenwerkvaardigheden.Natuurlijkbovenopdegewonesociale
vaardigheden.
Hiervolgteengrotereeksvaardighedenmetdirecteenaantal
suggestiesomdevaardighedeninpraktijktebrengen:
Doelen helder?
Weten wat je wilt
Voor welk optimaal resultaat wil je gaan?
Welke kosten in de relatie met anderen heb je daarvoor over?
Welke balans tussen eigen voordeel en behoud of verbetering van een
relatie wil je?
Wanneerjejedoelwiltbereikenmetdeinspanningenvananderen,wil
deanderwetenwatjedoelpreciesis.Watgaathetbereikenvanhet
doeljeopleveren?
Ervaringen,belevingenblijkenmeerstimulerendomjeintespannen
dangeld.
Eenman,zesenzestig,haaldemetzijngroepdetopvande
Kilimanjaro.Thuisgekomenvroegiemand“Hoewashetvoorje
toenjeopzesduizendmeterstond?”Demanantwoordde
“Jammer,detochtisvoorbij”.
156
Quick Scan in samenwerkbereidheid
DeQuickscanleverteeneersteindrukvandebereidheidtotsamenwerken
eneenprofielvandenegenconditiesgeeftindetailzichtopdesituatie
indeorganisatiedieuonderzoekt.
Achtereenvolgens
LeestuhoeudeQuickScaninvult.
Vultudescaninenberekentdetotaalscore.
Noteertuuweigeneersteindrukken.
Leestudealgemeneanalyseensuggesties.
Uvulthetprofielinenvergelijktdatmethetoptimaleprofiel.
Unoteertuwgedachten.
Uleesthetrapportoverdeafzonderlijkecondities.
Uvindtsuggesties.
UleestdegedetailleerdeuitlegvandeNegenConditiesenhet
werkmodel.
WanneeruactiewiltondernemenleestuhetAlgemeneActie
Schema.
Aanwijzingen voor het invullen van de vragen van de Quick scan
Een:Ukiesteenorganisatiedieuwiltonderzoeken.Datkan
eenspecifiekegroepzijnofdeorganisatieinhaargeheelofde
samenwerkingmeteenspecifiekander.
Hetonderzoekrichtzichop:...
Twee:Uomcirkelthetgetaldathetbestuwwaarneming
weergeeft.
vraag:Hoevaakbiedenmensensamenwerkenaan?
4.
•
•
•
•
•
•
•
•
174
zelden vaak
1 2 3 4 5
Drie:Uteltallehiernaomcirkeldegetallenopenschrijftdezesom
onderaaninderegel‘totaal’.Daarnabrengtudatgetalover
naardevolgendebladzijde.
Vier: Uvergelijktdatgetalmethetoptimalegetalenschrijftuw
eersteindrukken,gedachtenengevoelensop.
Daarnaleestuwatudandoet.
Omcirkel het getal dat het best uw waarneming weergeeft.
Rijnr.vraag
1 Mensenindezeorganisatienodigenanderen 12345
uitomdeeltenemenineensamenwerkverband.
2 Iedereendiedeelneemtindesamenwerkingdeelt 12345
meeinhetsucces.
3 Tijdensdesamenwerkingiserregelmatigcontactover 12345
hoedesamenwerkingverloopt.
4 Mensenindezeorganisatiegelovendathundoelengoed12345
tebereikenzijndoormetanderensamentewerken.
5 Opeenuitnodigingomsamentewerkenwordtveelal 12345
enthousiastgereageerd.
6 Wieeensamenwerkinggebruiktomerteveelaaneigen 12345
voordeeluittehalenwordtgestraft.
Qu
ick Sc
an in
samen
wer
kbereid
heid
nr.vanderij scoreopdierij somscore conditie conditienr.
2 ........
12 ........ Opbrengst 1
4 ........
14 ........ Inschattingvananderen 2
5 ........
10 ........ Inschattingoverjezelf 3
8 ........
16 ........ Hetgedragsrepertoire 4
7 ........
11 ........ Afstand 5
9 ........
17 ........ Eenvoud 6
3 ........
18 ........ Communicatiestructuur 7
6 ........
15 ........ Tactiek
8
1 ........
13 ........ Samenwerkvaardigheden 9
Hieronderzietueenfiguur.
Deoptimalescoreperconditieistien:deoptimalelijnisgetrokken.
Tekenhetprofielin.Horizontaaldenegencondities,Verticaaldescore
perconditie.
optimaal uwlijn
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
123456789
Decondities: 1=Opbrengst
2=Inschattingvananderen
3=Inschattingenoverjezelf
4=Gedragsrepertoire
5=Afstand
6=Eenvoud
7=Communicatiestructuur
8=Tactieken
9=Samenwerkvaardigheden
Uweersteindrukkenwanneerudetweelijnenvergelijkt:
180
Analyse van het profiel van de Negen Condities voor Samenwerken
Het gehele profiel
Hetdooruingevuldeprofielvandenegenconditiesvolgthetoptimale
profielopeenlagerniveau,maarnietmeerdantweepunteneronder.
Bedenkdatdithetprofielisvaneenpersoon.Wanneermeer
mensenhetzelfdewaarnemen,danhoevenergeenalarmbellen
tegaanrinkelen.Welisertewinnen,maarnietveel.Ditniveau
behoudenisaleenheleprestatie.
Richtdeaandachteerstopdeconditiesopbrengstengedrags-
repertoire.Dezeconditiesrakendestructureleafsprakeninde
organisatieenveranderenvraagtomallesrakendemanagement
beslissingen.
Hetingevuldeprofielblijftalsgeheelbenedendezespunten.
Alarmbellenrinkelen.Omsamenwerkingspontaantelatenontstaan
zijndeconditiesnietvoldoendedaaropgericht.Wenodigenuuitom:
MeermensendeQuickScanintelatenvullen.Nadatdeindrukken
gedeeldzijnendegemeenschappelijkeindrukineenzelfde
richtingwijst,vormdaneentaakgroepdiemetprioriteitdieper
onderzoekdoet.
Deuitgebreidevragenlijsttegebruikenommeerpreciesde
plekkentevindendiealseersteaantepakkenzijn.Hetkanzijn
datuervoorkiestomdezwaksteplekkeneerstaantepakken.
Erisookveelvoortezeggenomeerstdenietzoslechtecondities
teversterkenenopdatsuccesverdertegaan.
De score op de afzonderlijke condities
Opmerkingvooraf:wanneereenscorenietmeerdantwee
puntenonderhetoptimaleniveauligt,danzithetwelgoed
metdieconditie.Geennoodzaaktotverdereactie
Wanneerdescoreopdeconditie opbrengstmeerdandriepuntenlager
isdanoptimaal,gebruikdandeuitgebreidevragenlijstommeer
1.
a.
•
•
b.
I
II
2.
181
Qu
ick Sc
an in
samen
wer
kbereid
heid
structurele
condities
opbrengst
gedragsrepertoire
functionele
condities
afstand
complexiteit
communicatie
denk
condities
ideeënover
anderen
ideeënoverjezelf
tactiek
specifieke
samenwerk-
vaardigheden
keuze voor
samenwerken
of
competitie; ik-gericht; ander gegund
daadwerkelijke opbrengst
189
figuur 13
Verklaring bij het model van de negen condities
Denegenconditieszijngeordendinviergroepenafhankelijkvande
relatiediezehebbenmetdeorganisatie.
Structurelecondities;
Functionelecondities;
Denkconditiesofmindsetconditiesen
Specifiekevaardighedendiemetsamenwerkentemakenhebben.
Structureleconditieszijnonderdeelvandewijzewaaropdeorganisatie
inhaarbasisgeorganiseerdis.Indemanierwaaropdoelengedefinieerd
zijn.Deopbrengstconditie.Endebasisgedragsvormenuithetgedragsre-
pertoiredieindecultuurvandeorganisatiebevorderdworden.
Deopbrengstconditievooreenpersoonineenorganisatiekan
gedefinieerdwordenals:
variërendvaneenvolledigvastsalaristoteen
volledigvariabelsalarisafhankelijkvandeindividuele
prestaties.Enallecombinatiesdaartussen.
eencombinatievanindividueleprestatiesengroep
prestatiesendaaraangekoppeldebeloningenen
bonussen.Groepsbonussengekoppeldaandeprestaties
vandeeigengroeptotbonussengekoppeldaan
prestatiesvanhethelebedrijf.
carrièremogelijkhedengerichtopdeindividuele
prestatiesenookopdebijdrageaanhetbedrijfalsgeheel.
prestatiedoelenvanmanagerskunnenvollediginlijn
zijnmetdeprestatiesvaneengroep,inrelatiemetde
prestatiesvangekoppeldegroepenenmetdeprestaties
vandeheleorganisatie.
Deconditie gedragsrepertoirebetekentdemogelijkheidof
onmogelijkheidomdevierbasisgedragingen,ikgericht,
competitief,samenwerken,altruïsme,alleviertehanteren.
Organisatieshebbensomsvoorkeurenenafkeurenvooreenof
meervandezeviergedragingen.
1.
a.
b.
c.
d.
2.
190
De negen condities realiseren
Scheppen van condities die de keuze voor samenwerken bevorderen
Ukrijgtnunogmeerinzichtenmunitievoorinuwgereedschapskist.
Gereedschapskist
De uitgebreide vragenlijst
Tienvragenperconditieomeenconditiedieperonderdeloeptenemen.
Conditie(s)omnaderonderdeloeptenemen:
.........................................
Watuookkuntdoenisallenegentiguitsprakenhieronderdoornemen
endatgedrageruitpikkendatnaaruwideeheelgoedisenwelkenaar
uwideeechtmoetenveranderen.
Opbrengst
Samenwerkenlevertmeeropdanalleenwerken.
Bevorderendatdeandersuccesheeft.
Samenwerkenleverteenstabieleopbrengst.
Gaanvoorhetresultaatvandeheleorganisatie.
Ikgavoorgeld:datbrengtvrijheid.
Mijnmogelijkhedenontplooien,mijnideeënrealiserenisvoormijde
mooisteopbrengst.
Deverschilleninbeloningervaariknietalsfair.
Meerhebbendananderenmotiveertme.
Voorandereopbrengstendangeldisindezeorganisatieveelaandacht.
Debonusbijgoedgezamenlijkresultaatisaanzienlijk.
Inschatting van anderen
Samenwerken?Zolanghetheteigenvoordeeldient.
Samenwerkengaatbovencompetitie.
Heteigendoelblijftvooropstaan.
5.
5.1.
196
Wanneerudezeinschattingvergelijktmetdealgemeneinschattingdie
umaakt,geeftudemogelijkheidominterventiesteonderscheidenin
diewelkevoordeheleorganisatieeffectiefzijnendiewelkespecifiek
vooreenbepaaldegroepvannutzijn.
De Samenwerkbereidheid tussen groepen
Denegenconditieszijninnegengroepengebundeldconcreetgedrag.
Doorunuaftevragenwelkgedragfeitelijkvoorkomttussenverschil-
lendegroepenkrijgtuzichtopdesamenwerkingtussendegroepen.
Gebruikdeuitgebreidevragenlijstenvulinwelkegedragdeonderlinge
samenwerkingbevordertenwelkgedragdesamenwerkingbelemmert.
(zie figuren pag 203)
Opbrengst in de samenwerking tussen groepen
Toegespitstopdeopbrengstuitdesamenwerkingtussengroepenishet
heelbehulpzaamomdevolgendeanalyseuittevoeren.
Omdeeigendoelenvaneengroeptebereikenzijnzevaakonderlingaf-
hankelijk.Iederheeftwatvandeandernodigenmoetwataananderen
gevenomdeeigendoelenendedoelenvandeandertebereiken.
Maakvooruzelfdevolgendeanalyse.Laterkomtdeanalyseteruginde
ImplementatievanverbeteringeninhetOrganisatieOntwikkeltraject.
Ustelteengroepcentraalenplaatstanderebelangrijkegroepenerom
een.Indetekeningstaanervier,mogelijkzijnerweltien.Deafstanden
degroottegeveneenindicatievoorhetbelangvandieanderegroepen
voordecentraalgesteldegroep.
(zie Figuur 15)
Vanuitdecentraalgesteldegroepsteltutweevragenaaniedereandere
groep:
Krijgtdecentraalgeteldegroepwatdegroepnodigheeftomzijn
doeltebereiken?
Geeftdecentraalgesteldegroepaandeanderegroepenwatdie
groepennodighebbenomhundoeltebereiken?
202
samenwerkingbevorderendegedragingen
samenwerkingbelemmerendegedragingen
samenwerkingbevorderendegedragingen
samenwerkingbelemmerendegedragingen
samenwerkingbevorderendegedragingen
samenwerkingbelemmerendegedragingen
groep
.............................
............................. ......................
...................... ......................
Figuur 15
203
De n
egen
co
nd
ities realiser
en
Samenwerkvaardighedenconditie.Specifiekevaardighedendie
nuttigzijnvoorhetopbouwen,onderhoudenenafsluitenvan
eensamenwerking.
• Samenwerkvaardigheden.
Team effectiviteit model
Nogeenhulpmiddeldatbijhetbevorderenvandesamenwerk-condities
handzaamis:ditmodelvandeNegenConditiesinrelatietothetbekende
Teameffectiviteitmodel.
TeameffectiviteitSamenwerkmodelvandeNegencondities
model samenwerkcondities
Doelen Structurelecondities Opbrengst
Gedragsrepertoire
Rollenen Functionelecondities Afstand
Verantwoordelijk-
heden
Eenvoud
Communicatie
structuur
Werkprocedures DenkconditiesInschattingvan
anderen
Inschattingenover
jezelf
Tactieken
Inter-persoonlijkeSpecifiekesamenwerkSamenwerk
relatiesvaardighedenvaardigheden
208
De werking van een Team Effectiviteitsmodel
Figuur 17 De volgorde van acties bij het bouwen van samenwerking
Omdesamenwerkingtebevorderenbenoemeenstoring
engaterugnaarhetbegin:
Hebbenwenoghetzelfdedoel?
Hebbenwenogovereenstemmingoveriedersbijdrage?
Zijnwehetnogeensoverdetevolgenproceduresenmethoden?
Zijnernieuweandereobstakels?
Eenganglangsknoppenwaaraanukuntdraaienofwaaropukunt
drukken.Zoveelzijdigalshetwerkelijkeleven,zoveelzijdigdeideeën
enacties.Ukomtervasttegendieudirectkunttoepassen.Andere
bewaartuvoorlater.
eens
over
dedoelen
eens
over
ieders
bijdrage
eens
over
procedures
en
methoden
verwijder
obstakels
samenwerken
209
De Management Agenda
Welksystematischmanagementgedragbevorderthetbestdesamen-
werking?Eenreekstipsvoordeuniekebijdragevaneenmanager:
Vrijwilligers
HeeluitdagendisdeuitspraakvanPeterDrucker:“Deorganisatievan
detoekomstiseenorganisatievanvrijwilligers”.Alleeneenorganisatie
vanvrijwilligerskandeflexibiliteitenkrachtopbrengendienodigzijn
omallerleitegenslagenteoverwinnenennieuwekansenopsucceste
scheppen.
DenkaanverhalenvanmensendiedebeurskrachinAmerikaenEuropa
indedertigerjarenmeemaakten.Zegingenerdaarnagewoontegen-
aan.Zozijnzeerbovenopgekomen.Datzalsteedsgebeuren.Nietdoor
iederindividu,maardoordegroepalsgeheel:vooruit!
Demanagerdiezijngroepmensenalseenvrijwilligersorganisatiewil
zienheefthierineenvoordeel.Nietvrijblijvend,maaropafspraak.
Afsprakentussenvrijemensen.Geenordersvoorslaven.Demanagerdie
metdezegedachtewilslagenzalzelfeenoptimistischeinstellinghebben.
Zalookwetenhoehijafhankelijkemensenkanleidennaarmeeronaf-
hankelijkgedrag.
Eenmanagerleidteenvestigingopgroteafstand.Opgroteafstand
managen,danstuurjevooralopdegrotegetallenenlossesignalen,
waarvanjenietweetofhetincidentenzijnofvoortekenenuiteenreeks.
Diemanagergaatregelmatigopbezoek.Zehoorthoetweemensen
huntoekomstigereisvoorbereiden.Zeziterbovenop,nognietmet
actiesmaarwelmethaarogenenoren.Gelukkiglegtzewatzedoeten
hoortvooraanhaarbaas.Dieontdooitheelzachthaarijzigenegatieve
gedachten.Wanneerzevloeibaarwordenstromenzewegomplaats
temakenvoorgedachtendiemeeruitgaanvanhetvertrouwenin
zelfstandigemensendieookheelgoedmeteigenoplossingenkunnen
komen.Datgeeftrustinhethoofd.Dewaakzameaandachtblijftwel.
6.
231
De M
anag
emen
t Ag
end
a
Eenmanager,denkendenwerkendvanuithetideevaneenvrijwilligers
organisatie,moetheelvaardigzijnin:
Makenvangoedeafspraken.
Opvolgenvanafspraken.
Directbesprekenvanwatgoedenwatnietgoedgaat.
Geenmomenthetvoorbeeldgevendatafspraken
nietmeernagekomenhoeventeworden.
Ik ben hier goed in?
Ditiszijnuniekebijdrage.Veelmeernogdanideeënaanbrengen,
kritischdoordenkenvandeconsequenties,oplossingenzien,technisch
superieurzijn.Datkunneninprincipeanderenook,maardeunieke
bijdragevandemanagerishetsamenspelwerkendhouden.
Zakelijk succes en samenwerken
Frost&Sullivan,eenvandegroteadviesbureaus,lietonderzoekdoen
naardeinvloedvangoedsamenwerkenophetsuccesvaneenorganisatie.
Eengoedestrategieisnatuurlijkbelangrijk,maaralsdebelangrijkste
factorvoorsuccesluidt:samenwerken.
Ookbelangrijkerdangoedinspelenopdeturbulentievandemarktof
technologischbijdebestenzijn.Eengoedesamenwerkingkomtvooral
totuitdrukkingin:
hogeklanttevredenheid
hogearbeidsproductiviteit
hogeInnovatie
hogeproductkwaliteit
Zelfsopwinstgroei,winstgevendheidenverkoopgroeiheeftgoed
samenwerkeneengrotereinvloeddandefactorstrategie.
Even een snelle test voor uw organisatie:
score voor klanttevredenheid is: ...
score voor arbeidsproductiviteit is ...
score voor innovatie is ...
score voor productkwaliteit is ...
232
winstgroei afgelopen jaren ...
winstgevendheid ...
verkoopgroei ...
Descoreopuwquickscanvoorsamenwerkbereidheid?...
Tevreden?
Wat zijn de gedragskenmerken voor een goede samenwerking?
Aanraakbaarheidvaniedereen,ongeachtfunctieenverantwoordelijkheid.
Hoe is dat in uw organisatie?
Decentraleorganisatiemetuitstekendeonderlingecommunicatie.
Hoe is dit in uw organisatie?
Naastgemakkelijkelektronischcommuniceren,voldoendevaakook
persoonlijkcontact.InEuropageeftmenvoorkeuraanface to face
contact.Datiseenbelangrijkesuccesfactor.Dieisnietvervangbaar
doortechniek.Techniekmaakthetmogelijkdatheteffectvanface to
facecontactverlengdwordt.
Hoe is dit in uw organisatie?
Overdracht van kennis
Eenhalfjaarlangorganiserentweevrouwenvooreenbedrijfdezelfde
activiteit:presentatiesaantoekomstigeklanten.Depresentatiesworden
steedsbeter.Inalleopzichten.Dan,hetwerkwordtovergenomendoor
tweeanderen.Watblijkt:erstaatnietsoppapier.Erisgeendraaiboek.
Alleervaringenzijntoegepastinleeractiviteiten,maaralleenopgeslagen
indietweepersonen.Detweenieuwepersonenmoetenweervanvoor
afaanbeginnen.
Eenorganisatiemeteenlanglevenddoelheeftdusbeschrijvingennodig:
draaiboeken,scrips,procedureswaarinstaathoeietsgaat.Dittevoor-
komendatbijwisselenvanpersonenhetbedrijfweervanvoorafaan
•
•
•
233
De M
anag
emen
t Ag
end
a
Opbouwen van samenwerking
Organisatievoorbeelden
De aller-moeilijkste vraag die men mij stelt is: “hoe moet
ik dat nu toepassen?”E. Schein.
Erbestaanblauwdrukken.Echteriederesituatieisanders.
Iederesituatievraagtomeenuniekantwoord.Hierondereen
aantalincidentenwaarvangeleerdkanworden.Vermaakook.
Eencaleidoscoopvanobservatiesenanalysen.Allemaalverbonden
metdenegencondities.
Voorbeeldenvandesignsvoorprojecten.
Straffen, ook al heb je er zelf nadeel van, bevordert dat samenwerken?
Ja.Deovertrederstraffenendaardooreentijdlangeenslechterelatie
oplopenennietaangekekenworden,loontalleenwanneerereenlange
termijnhorizonismetdehoopdatdeanderverandertendepersonen
voordelenzieninsamenwerken.Wanneerzeelkaarkunnenontlopen,
danwerkthetniet.Debereidheidomtestraffenendaardoorzelfin
hetbeginnadeelteondervindeniseenbelangrijkevariabeleomlange
termijnsamenwerkingteontwikkelen.Ookversterkthethetsamen-
werkingsverbandopdelangeduur,doordatdekostenvoorhetstraffen
nuopwegentegendevoordelenvansamenwerkenlater.
Direct aanspreken
EeningenieurdielangetijdbijRijkswaterstaathoofdopzichterwasbij
groteweg-enwaterwerkenhaddenaamdatwanneerhijconstateerde
datietsnietgoedginghijmeteenhetwerkstillegde.Eerstwordtde
foutgoedgemaakt.Zondermeer.Hijwoontineendorpenspeeltten-
nis,iederedonderdagmeteenvastegroep.Indiegroepspeeltookeen
wethoudermee.Hijverteltzoalwathij,wanneerhijdoorhetplaatsje
7.
238
Nog meer tips...
AfkomstigvanIsaksen.OpgesteldalshelplijstvoorhetAmerikaanse
ijshockeyteam:
Geeftijd.Tijdsdrukenhetgevoelgeentijdtehebbenbelem-
merensamenwerken.
Gebruiksteedsdezelfdewoorden.
Maakiedereigenaarvandegezamenlijkeactiviteit.Danvoelt
iedereenzich‘in’.
Leergezamenlijkvraagstukkenoplossenengezamenlijknemen
vanbeslissingen.
Biedtalseerstesamenwerkenaan.Gainopeenaanbodvan
anderen.
Deelmiddeleneninformatie.
Legmeernadrukopdeprestatiesvandegroepdanopde
individueleprestaties.
Geefhetvoorbeeld.
‘Geven’geefteengoedgevoel.Jevoeltjezelferveelbeterbij,
eenbetermens.
De Jamewish case
Dezecasetoonthoeallesineenorganisatiesamenhangteneenvoudige
deeloplossingenopzichonvoldoendezijn,maarweleenbeginvangro-
tereveranderingenkunnenvormen.
EenpartnerkentdedirecteurvaneenStrategischBrandingbureau.
Zevindtdatdedirecteurwelmooieideeënoverdemarktpositionering
vananderebedrijvenheeft,maarvolledigvoorbijgaataandesamen-
werkcultuurindeorganisatie.Demenselijkeinteractiesindeorganisatie
enmetklantenenleveranciersveranderennietdoordewoordeninde
reclamecampagne.Dedirecteurisnietovertuigd,maarstaatopenvoor
eengesprekmetdeanderepartners.Eerstopkantoor,eenuur,dandirect
eenuitnodigingvooreenlunchmeteengrotezakenrelatie.Hijheeft
eendubbeleafspraak.Dannaareenrustigeplaatswaarhijallevragen
diehijheeftopenneerlegt.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
249
Opbo
uw
van sam
enw
erkin
g
Hij vertelt een succesvol project.
Eeninstituutdattoekomstighotelmanagementtraintvindthetlastig
omvoldoendenieuwecursistentewerven.Verschillendeadviseurszijn
uitgenodigdommeteenplantekomendatditprobleemoplost.
Hetplandatzekiezenisheelpreciesindeoplossingenindewijze
waaropdeoplossingingevoerdmoetworden.Hetbegintmetdedoelen
overvijftienjaar.Hetinstituutstaatbekendalshetmeestvooraan-
staandeopleidingsinstituutvoorhotelmanagementendealumnizijn
zeersuccesvolvoordeorganisatieswaarzewerken.Deeisenaande
leerkrachtenwordenafgeleiduitdecompetentiesvansuccesvolhotel-
managementendaarnaindetailbeschreven.Ookdeverwachtingen
waardestudentenaanmoetenvoldoenkomenindetailoppapier.De
uniekekernvandezehotelmanagerwordtinéénwoordsamengevat:
‘deglimlach’.Eennieuwlogoeniederjaarzijnerverkiezingenvoorde
studentmetdemooisteglimlach.Deimplementatieisspectaculairmet
veelenthousiastesessiesengepassioneerdeacties.Metvoordoenen
kopiërenwordendenieuwegedragingeningeoefend.Studentenkrijgen
beloningenvoorallegedraginlijnmethetverwachtegedrag.Iedereen
indeorganisatieiseenjaarlangvolledigopgenomeninditproject.
De notitie na het eerste gesprek met de eigenaar/directeur.
Eensuccesvolleondernemerdiezijnklantenvolledignieuwe
merkoplossingenaanreikt.Hijontwerptenleidtdeuitvoering.
Hijbezoektveelklantenenhaaltvoortdurendnieuweklanten
binnen,nieuweprojecten.Veelerkenningeneengoedenaam
indemarkt.Despecialistendiehijnodigheeftzijnvooreen
deelindienstenverderverbindthijfreelancersperproject.
Hijstuurtinalledelenvanhetwerkproces:verwervenvan
klanten,projecten.Totindetailsontwerpthijdeoplossingenen
zorgtdatzezouitgevoerdworden.Dekernmensenwerkenal
vijftottienjaarmethem.Hijprijsthenvoorhunbijdrage.
Watzijndeeersteindrukkenvanzijnwerkstijl?Hijontwerpt
totindetailalleszelf.Heefthijeenanderidee,dangaathij
1.
2.
3.
250
directnaardepersoondiedaarmeebezigisenverandert.
Impulsief,snelveranderend.Wemerkenditbijdeorganisatie
vandelocatievooreentweedaagsesessie.Desecretaresse
zalallesafhandelen,maarhijkomtervaakdirecttussendoor
metandereideeën,diehijookweerwijzigt.Ingesprekkenmet
haarenanderemedewerkersklagenzijoverzijndominante
werkstijl.Maarhijweetopeencharmantemanierallegevoelens
vanongenoegenteniettedoen.
Hoeiszijnstijlvanoptreden?Hijverteltmetpassieoverzijn
projecten.Hijmaaktgrappen.Steltvragen.Hijvoeltzichop
zijnbestingesprekkenmetklanten,hunvragenenhetontwik-
kelenvannieuwedesigns.Ookzakelijkishijsuccesvol.Alles
draaitomhetzienvanzakelijkemogelijkheden.Zijnkantoor
kamerisopgeruimdenschoon.Ookdewerklokalenzijnordelijk.
Geenstapelspapier:allesisopgeruimd.Datsommigeartistieke
mensenshabbygekleedzijnvaltop.Hijisstrakinpak.
Bijeensmaakvollekoptheeineentheehuismetzichtopeen
bloemigetuinvertelthijzijnzorgen:Wiekanhemopvolgenin
hetbedrijf?Zijnmiddelmanagerszijntezwak.“Deklantenzijn
allemaalaanmijpersoonlijkgebonden.Ikzieniemanddie
projectenkanverwerven.Ikmoetmeoveralmeebemoeien,
ikkannietsoverlatenaananderen:niemandisgoedgenoeg”.
Opdeachtergrondzijnzorg:“ikkannietwegandersstortallesin”.
Opzichgeenuitzonderlijkvraagstuk.Veelbedrijvenbeginnenmetde
competentiesvanéénpersoon,zijnideeën.Deoprichter,eigenaar,
professionalgenietvandenieuwecreatieveoplossingen.Hijofzij
verwerftzeerprestigieuzeopdrachten,zoalslogoenlay-outvoorde
Olympischespelen.Hijheefteenmethode,eenaanpakenbeschrijft
dezeook.Hijheeftgeenherhaalbareoplossingendiehijgestandaar-
diseerdverkoopt.Eenbedrijfdatkantenklareoplossingenverkoopt,
wilhijniet.Mensenmetdepassie,ideeënzoalshijerbijhalen?“Die
beginnenvoorzichzelf”.
4.
5.
251
Opbo
uw
van sam
enw
erkin
g
Eendilemma.Dedirectewerkverhoudingeninternkunnenookwel
verbeteren.Zegthij,enzeggendemedewerkers.
Beslotenwordtomeentweedagendurendeconferentietebeleggen.
Hetthemavandeconferentieis:bevorderenvansamenwerking.De
conferentieisopgebouwdrondhetdesignvandenegenconditiesvoor
samenwerken.Beginnendmetcognitiesenoefeningenindeverwachting
datindeloopvandedagofdagenhetgesprekonderlingmeerdirecten
openwordtgevoerd.
Tienbelangrijkemensenindeorganisatie,dietotaal35medewerkers
telt,vuldenvoorafdeQuickScanvoorSamenwerkbereidheidin.Het
resultaat:
tekening 27 Score van 12 managers
optimaal feit
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
0123456789
Decondities: Inschatting van anderen, inschattingen over jezelf, communi-
catiestructuurentactiekenscorenondereenzeven.Communicatiestructuur
isdeconditiewaarhetmeestvoordeeltehalenis,endaarnainschattingen
over jezelfendeinschatting van anderen.
252
Hettweedaagseprogramma:
Deeigenideeënovereengoedesamenwerkingworden
geïnventariseerdengebundeld.Daarnageordendinhetmodel
vandenegencondities.Devraagis:waarzalheteerstresultaat
gehaaldworden?DeresultatenvandeQuickScangevenmede
richting.
Verbindenvandepersoonlijkedoelstellingenmetdedoelenvan
deorganisatie,deelorganisaties.Onderlingegesprekkenomde
doelentransparantenconcreettekrijgen.Daarnauitwisselen
omtezienofercommittentopdezelfdedoelenis.Opditmoment
wordendeelnemersalmeerpersoonlijk.
Omsuccestehebbenheeftiedervandeanderenietsnodigen
moetdeanderenookwatgeven.Hoezithetbijhen?
Onderzoeknaargedragdatnodigisomgoedsamentekunnen
werken:duidelijkdoel,belonenwiesamenwerkt,straffenwie
niet,samenwerkingaanbieden,elkaarhelpenombeterte
worden.Metopdrachtenwordtinverschillendegroepengewerkt.
Oefeningenomdeeigenvooronderstellingenoveranderente
toetsen.Eigenzelfbeeld.
Uitwisselenvandeervaringenomsamentewerkenindeze
organisatie.Ditisaanhetbeginvandetweededag.Hetgesprek
indehelegroepgaatdirectenopen.Waarderingenbevragen
vanelkaar.Vandedirecteurnaarmedewerkers.Vanmede-
werkersaandedirecteur.Onduidelijkhedenwordenmet
rollenspelenverhelderd.Nieuwgedraguitgeprobeerd.Stap
voorstapwordenverschillendeverstoorderelatiesgeopend.
Eénrelatieblijfttotindemiddagonbesproken.Debegeleidster
richtdirectdeaandachtopdeinteractietussendedirecteuren
zijnmeesttrouwemedewerker.Dezeopeningleidttotveel
opluchtingbijdeanderenindeorganisatie.Eenbeginvan
openuitwisselingvanteleurstellingenennietgerealiseerde
verwachtingendieallepositievebijdragenoverschaduwden.
Desamenwerkingtussendeverschillendeafdelingeninde
organisatie.Alleswordtdoorgewerkt.Verbeterlijstenopgesteld.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
253
Opbo
uw
van sam
enw
erkin
g
Algemeneopluchtingbijdejongemedewerkers,deoudsteistweeën-
veertig,indeorganisatie.
Dedirecteurwilverder.Hoenu?Verder?Wattedoen?
Wehoudendefocusopdeonderlingesamenwerking.Zijndriebelang-
rijkstevraagstukkenzijnnognietmeeopgelost,maarditmaaktde
samenwerkingwelmeerinspirerend.
Desuggestiewordtgegevenomgoeddoortepratenmetdebelangrijkste
medewerkerindeorganisatie.“Komopéénlijn,wordtvriendenof
neemafscheid”.Verderishetnodigdatdecommunicatieinorganisatie
structuurkrijgt.
Omdatdekennisvanorganiserennietgrootiswordtervoorgekozen
omvanuiteenkarakteriseringvandeorganisatienaardecommuni-
catiestructuurteschrijven.Waardoordeeigenheidvandeorganisatie
beterbegrepenwordtendevraagstukkendiedatmeebrengtbeter
onderkend.Devolgendenotitiewordtnaardedirecteurgestuurd.
Over een communicatiestructuur
Destructureringvandecommunicatieisineenopresultaat
gerichteorganisatiewaarhetwerkverrichtwordtinunieke
projecten,doorslaggevendvoorsucces.Detijdlimietenzijnstrak
endeeisenvandeklantenveranderenindeloopvanhetproject.
Debeloftenaandeklantenzijngebaseerdopruwetijdinschat-
tingen.Deprojectenzijnnieuwengeentoepassingenvaneen
standaard.Jamewishiseensterkresultaatgedrevenorganisatie.
Enkeleregelsvooreenresultaatgerichteorganisatie:
Alletakenhebbeneenvoorafovereengekomenmomentvan
leveren.
Kwaliteitspecificatieszijnvoorafgegeven.
Middelen(geld,tijdvanmensen;materialen)zijnbekenden
deelvanhetprojectplan.
Debehoefteaantrainingencoachingisvoorafbepaald.
Voorafafsprakenoverderapportagemomentenendeinhoud.
Voorafafsprakenoverhoetehandeleningevalvaneenprobleem.
1.
•
•
•
•
•
•
254
261
Literatu
ur
Literatuur
Atran,S.,Axelrod,R.,&Davis,R., Sacred Barriers to Conflict Resolution.In:Science,2007,August24,1039-1040.
Axelrod,R. The Evolution of Cooperation.NewYork:Perseus-Books-Group,1984.
Axelrod,R.The Complexity of Cooperation: Agent-Based Models of Competition and Collaboration.
Princeton(NewJersey):PrincetonU.P.,1997.
BadCock,C.,The Problem of Altruism.Oxford(UK):BasilBlackwellltd.,1986.
Barclay,P.,Trustworthiness and competitive altruism can also solve the “tragedy of the commons”.
In:EvolutionofHumanBehavior,2004,July7,209-220.
Berg,B.vanden.,Net het Echte leven.Leiden:SidestonePress,2009.
BhattacharjeeY.,The Value of the stick: Punishment was a Driver of Altruism.In:Science,2006,June23,1727.
Bignami,G.F.,A Crystal ball for our blue planet.In:Science,2009,March20,1563.
Bonnet,R.-M.,&Woltjer,L.,Surviving 1,000 Centuries: Can we do it?Chichester(UK):PraxisPublishing,2008.
Boo,M.,Rituele soortendans. In:NRCHandelsblad,2008,February17,39.
Bos,J.,&Jonker,S.,Cultuuromslag bij banken.In:HetFinancieeleDagblad,2012,January10,1.
Bowles,S.,Did warfare among ancestral hunter-gatherers effect the evolution of human social behaviors.
In:Science,2009,June5,1293-1301.
Browstein,R.,The second civil war. NewYork:PenguinPress,2007.
Brugh,M.A.,Hulp en straf.In:NRCHandelsblad,2008,May3,29.
Bruin,E.D.,Groeidenken helpt.In:NRCHandelsblad,2006,June4,46.
Brummelman,W.,Bhutan Bergstaatje gaat maanden stemmen, nu het van absolute monarchie verandert in
constitutionele monarchie.In:NRCHandelsblad,2008,March22,5.
CaoXueqin.,The story of the Stone.NewYork:PenguinBooks,1973
Colman,A.M.,Rationality assumption of game theory and the backward induction paradox.
In:Rationalmodelsofcognition,1998,353-371.
----------,Beyond rationality: rigor without mortis in game theory.In:Thebehavioralandbrainsciences,
2003,180-198.
----------,Cooperation, psychological game theory, and limitations of rationality in social interaction.
In:Thebehavioralandbrainsciences,2003,139-153.
----------,Depth of strategic reasoning in games.In:TrendsinCognitivesciences,2003,2-4.
Colman,A.M.,&Pulford,B.D.,Overconfidence: Feedback and item difficulty effects.In:Personalityand
individualdifferences,1997,125-133.
Chua,A.,Day of Empire: how Hyperpowers Rise to global dominance-And why they fall.NewYork:
Anchorbooks,2007.