Onderzoeksgroep ‘Beleid en leiderschap in onderwijs’ Onderzoeksgroep ‘Taal, leren, innoveren’ Vakgroep onderwijskunde Universiteit Gent, Henri Dunantlaan 2, B-9000 Gent Tel: +32(0)9 264 94 40 Onderzoekers: Mona De Smul & Sofie Heirweg Promotoren: Geert Devos & Hilde Van Keer Samenvatting onderzoek ‘Zelfregulerend leren in het lager onderwijs’ Betreft: lerarenvragenlijst
17
Embed
Samenvatting onderzoek - Bellon · Samenvatting onderzoek ‘Zelfregulerend leren in het lager onderwijs’ ... Dit onderzoek wil bovendien nagaan op welke manier de drie onderwijsleerprocessen
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Onderzoeksgroep ‘Beleid en leiderschap in onderwijs’
Onderzoeksgroep ‘Taal, leren, innoveren’
Vakgroep onderwijskunde
Universiteit Gent, Henri Dunantlaan 2, B-9000 Gent
Tel: +32(0)9 264 94 40
Onderzoekers: Mona De Smul & Sofie Heirweg
Promotoren: Geert Devos & Hilde Van Keer
Samenvatting onderzoek ‘Zelfregulerend leren in het lager onderwijs’
Betreft: lerarenvragenlijst
ii Feedbackrapport zelfregulerend leren – lerarenvragenlijst
Voorwoord
In totaal namen 44 basisscholen namen deel aan het onderzoek “Zelfregulerend leren in het lager
onderwijs”, uitgevoerd door onderzoeksgroep “Beleid en leiderschap in onderwijs” en
onderzoeksgroep “taal, leren, innoveren” van de vakgroep onderwijskunde, Universiteit Gent. Dit
onderzoek brengt de implementatie en promotie van zelfregulerend leren bij schoolteams in kaart
door zowel leraren als leerlingen te bevragen. Het uiteindelijk doel van dit onderzoek is om tot een
innovatief coachingsprogramma te komen om scholen te begeleiden in het implementeren van
zelfregulerende strategieën in de klaspraktijk. Dit feedbackrapport zal focussen op de resultaten
verkregen via de bevraging bij de leerkrachten van de deelnemende scholen. In een ander
feedbackrapport zal de focus liggen op de resultaten bij de leerlingen.
Dit feedbackrapport is opgebouwd rond verschillende thema’s. Een inleidend deel geeft enkele
achtergrondgegevens mee van de scholen en van de leerkrachten die deze vragenlijst invulden.
Vervolgens worden in deel één de belangrijkste conclusies met betrekking tot de implementatie van
zelfregulerend leren besproken. Deel twee gaat verder in op de klaspraktijk van leerkrachten. Tot slot
bespreekt deel drie belangrijke thema’s binnen de school: leiderschap, professionele
leergemeenschap, beleid en visie en participatie in besluitvorming.
Inhoudstabel ......................................................................................................................................... iii
Het onderzoeksproject ........................................................................................................................ 1
leerkrachten, zorgcoördinatoren en eventueel enkele andere functies overhouden, komen we op een
totaal van 375 respondenten1.
Van alle deelnemende respondenten (383) hadden 335 onder hen een lesopdracht. Zij konden dus heel
concreet antwoorden invullen over hun klaspraktijk, waar dat bij de andere respondenten moeilijker
lag. Het gemiddeld aantal leerlingen per klas bij de respondenten met een lesopdracht is 20. Het aantal
deelnemende leerkrachten is ongeveer gelijk verdeeld over de leerjaren, zoals te zien op onderstaande
grafiek2.
Er werd ook gevraagd naar het aantal jaren ervaring van de deelnemende respondenten. Het aantal
jaren ervaring wordt opgesplitst in twee categorieën. Enerzijds wordt nagaan hoe lang de respondent
al in het onderwijs staat, anderzijds wordt in kaart gebracht hoe lang de respondent een takenpakket
1 Dit werd in wat volgt af en toe toegepast, omdat we enkel wilden kijken naar de antwoorden van niet-leidinggevenden. 2 In deze grafiek zitten ook de graadklassen verwerkt indien niet met leerjaren werd gewerkt.
41
53
118
98
65
0
20
40
60
80
100
120
140
21-25 26-30 31-40 41-50 50+
Leeftijd
61
59
57
61
66
62
52
54
56
58
60
62
64
66
68
Eerste leerjaar Tweede leerjaar
Derde leerjaar Vierde leerjaar Vijfde leerjaar Zesde leerjaar
heeft op zijn of haar huidige school3. Respondenten in dit onderzoek hebben tussen de 0 (dus enkele
maanden) en 40 jaar ervaring in het onderwijs, met een gemiddelde van 17 jaar. De deelnemers
werken daarnaast tussen de 0 en 40 jaar op de huidige school, met een gemiddelde van 13 jaar.
We vroegen onze deelnemers ook naar de gepercipieerde werkdruk. De overgrote meerderheid van
de respondenten (50.5%) geeft aan veel werkdruk te ervaren. Bij 43.9% wordt deze werkdruk matig
ervaren en de overige 5.6% geeft aan weinig (5.1%) tot heel weinig (0.5%) werkdruk te voelen.
Onderstaande tabel geeft deze resultaten weer in frequenties.
3 Als een respondent tewerkgesteld is op meer dan één school werd gevraagd om aan te geven hoe lang ze reeds werken in de school die deelneemt aan het onderzoek.
DEEL 1: Zelfregulerend leren 1. Integratie van zelfregulerend leren in de klaspraktijk
Met dit onderzoek werd nagegaan in welke mate leerkrachten zelfregulerend leren
promoten in de eigen klaspraktijk. Concreet werd dit bevraagd aan de hand van een
zelfrapportage schaal, de SRLIT (Self-regulated learning inventory for teachers), bedoeld
om na te gaan in welke mate leerkrachten zelfregulerend leren realiseren. Bij deze reeks
vragen hoorde ook een beschrijving van zelfregulerend leren die de respondenten eerst moesten
doornemen alvorens de vragen te beantwoorden. Dit had als doel alle leerkrachten eerst dezelfde
achtergrond te bieden van het begrip ‘zelfregulerend leren’. In tabel 3 is deze beschrijving, het
fietsverhaal, nog eens na te lezen.
Tabel 3: het begrip ‘zelfregulerend leren’ uitgelegd met behulp van ‘het fietsverhaal’
Als we ‘zelfregulerend’ in de letterlijke betekenis bekijken, dan roept dat een beeld op van ‘zelf aan het stuur zitten (van een fiets, een auto,...)’. Dat beeld is heel goed te gebruiken voor onze omschrijving. Stel je een leerling voor die zelf aan het stuur zit (van een fiets bijvoorbeeld). Dan kan en moet hij heel wat dingen zelf beslissen en in de gaten houden: waar hij naartoe gaat, hoe snel hij rijdt, welke weg hij kiest. Gaat het om een langere tocht, dan zal hij bijvoorbeeld ook moeten beslissen wanneer hij even stopt om, b.v. op een kaartje te kijken, te controleren of hij nog op goede weg is of om iets wat hij onderweg tegenkomt wat nader te bekijken, enz. Tegelijk draagt hij ook verantwoordelijkheid: rijdt hij in een onbekende omgeving, dan zal hij eerst informatie moeten verzamelen, de reisroute uitstippelen,... en hij kan het niemand anders verwijten als hij verkeerd rijdt. U ziet dat heel wat woorden cursief staan. Ongeveer dezelfde bewoordingen zouden immers kunnen gebruikt worden voor zelfregulerend leren. Volledig zelfregulerend leren zou immers betekenen dat de leerling onder andere:
- zelf bepaalt wat hij wil leren of wat de leertaak precies inhoudt (waar naartoe);
- opzoekt wat hij daarvoor nodig heeft (informatie verzamelen);
- een plan maakt om de leertaak aan te pakken (reisroute uitstippelen);
- werkt op eigen tempo (hoe snel);
- beslist via welke leerinhouden en activiteiten hij leert (weg kiezen);
- regelmatig nagaat of hij wel goed bezig is (controleren);
- bijstuurt als hij vaststelt dat de activiteiten niet het gewenste resultaat opleveren.
Bij het fietsverhaal zal u misschien bedacht hebben dat het vrij veel risico inhoudt om een leerling voor een lange tocht en in een onbekende omgeving alleen op pad te sturen. Dat geldt uiteraard ook voor zelfsturing bij het leren. Binnen het leerplichtonderwijs zal er geen sprake zijn van volledig zelfregulerend leren. Toch kan de leerling in de onderwijscontext misschien al bepaalde sturingstaken, die traditioneel door leerkrachten worden opgenomen, overnemen. Ook staat zelfregulerend leren niet gelijk aan ‘op je eentje’ leren. Samen met medeleerlingen aan de slag gaan en ‘durven’ en ‘kunnen’ raad vragen aan anderen hoort er ook bij. Een fietstocht kan ook in groep gemaakt worden. Zelfregulerend leren staat in de klaspraktijk beter bekend onder de noemer ‘leren leren’.
De SRLIT bestaat uit drie schalen, gaande van 0 tot 5: ‘nooit’(0), ‘zelden’ (1), ‘soms’ (2), ‘regelmatig’
De voorbereidingsschaal meet de mate waarin leerkrachten de zelfstandigheid van de leerlingen stimuleren in de voorbereidingsfase van het leerproces (bv. ‘ik laat mijn leerlingen zelfstandig informatie verzamelen over onderwerpen die in mijn lessen aan de orde komen’).
De uitvoeringsschaal bepaalt in welke mate leerkrachten de verantwoordelijkheid overlaten aan de leerlingen tijdens het eigenlijke leren of de taak (bv. ‘leerlingen bepalen de volgorde waarin ze een reeks van opdrachten afwerken’).
De evaluatieschaal bepaalt in welke mate leerkrachten hun leerlingen toelaten om hun eigen leerproces en dat van hun medeleerlingen te evalueren (bv. ‘leerlingen beoordelen elkaars resultaten’).
Hieronder vindt u de resultaten per schaal terug4:
Alle scholen
N5 M
Voorbereiding 335 1.98
Uitvoering 335 2.35
Evaluatie 335 2.41
Hieronder kan u nog bijkomende gemiddelden krijgen per leerjaar.
Alle scholen
N M
Voorbereiding Eerste leerjaar Tweede leerjaar Derde leerjaar Vierde leerjaar Vijfde leerjaar Zesde leerjaar
61 59 57 61 66 68
1.90 1.65 1.97 2.06 2.19 2.36
Uitvoering Eerste leerjaar Tweede leerjaar Derde leerjaar Vierde leerjaar Vijfde leerjaar Zesde leerjaar
61 59 57 61 66 68
1.75 1.80 2.32 2.52 2.71 3.02
Evaluatie Eerste leerjaar Tweede leerjaar Derde leerjaar Vierde leerjaar Vijfde leerjaar Zesde leerjaar
61 59 57 61 66 68
2.09 2.20 2.28 2.50 2.72 2.75
4 De resultaten in deze tabel betreffen enkel leerkrachten met een lesopdracht (N=335). 5 N = totaal aantal deelnemers, M = gemiddelde van alle deelnemers (in dit geval op een schaal van 0 tot 5)